ცაგარელი ალექსანდრე
ცაგარელი ალექსანდრე ანტონის ძე (დ. - 1844, კასპი - გ. - 1929, თბილისი) - ქართველი ფილოლოგი, ისტორიკოსი.
სარჩევი |
ბიოგრაფია
1856 წელს დაამთავრა თბილისის სასულიერო სემინარია. 1867 წლიდან სწავლობდა პეტერბურგის სამედიცინო აკადემიაში, მაგრამ მალე პეტერბურგის ისტორიულ-ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე გადავიდა. 1968 წლიდან სწავლობდა გერმანიასა და ავსტრიაში. ისმენდა ლექციების ციკლს მიუნხენისა და ტუბინგენის უნივერსიტეტებში. 1871 წლიდან განაგებდა პეტერბურგის უნივერსიტეტის ქართული ენის კათედრას. 1874-1875 წლებში კითხულობდა ლექციებს საქართველოს ისტორიაში. 1886 წლიდან იყო ამავე უნივერსიტეტის პროფესორი.
1870 გაზეთ „დროებაში” გამოაქვეყნა წერილი „ჩვენი უბედური მწიგნობრობა ამ საუკუნეში”; ახალგაზრდობიდანვე დაიწყო ქართულ ხელნაწერთა შეგროვება-აღწერა, მათი შესწავლა და კლასიფიკაცია. 1883 წელს გაემგზავრა საზღვარგარეთ, გაეცნო პალესტინის, ათონისა და სინას მთის ქართულ მწიგნობრულ კერებს და მიღებული შედეგები 1880-1894 წლებში გამოაქვეყნა; მან შეისწავლა და აღწერა 1877-1878 წლებში სამეგრელოს მთავრის (დადიანების) ხელნაწერთა კოლექცია, იოანე ბატონიშვილის კოლექცია (1880 - პეტერბურგის საჯარო ბიბლიოთეკაში), 1882 წელს პარიზის ნაციონალურ ბიბლიოთეკაში არსებული 36 ქართული ხელნაწერი, 1881 - მოსკოვში, საგარეო საქმეთა სამინისტროს მთავარ არქივში დაცული რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის ამსახველი დოკუმენტები.
ალექსანდრე ცაგარელმა 1878 წელს გამოსცა შანშოვანის ქართული გრამატიკა; რუსულ ენაზე თარგმნა სულხან საბა ორბელიანის „სიბრძნე სიცრუისა”;
ავტორია ენათმეცნიერული ნაშრომებისა:
- „კავკასიურ ენათა იბერიული ჯგუფის მორფოლოგიის შედარებითი მიმოხილვა” (1872 წ.),
- „ქართული ენის გრამატიკული ლიტერატურის შესახებ” (1873 წ.),
- „მეგრული ეტიუდები” (ორ ტომად, 1880 წ);
აქტიურად იბრძოდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენისათვის (სტატია -„შენიშვნები ქართული საეკლესიო საკითხისათვის“, პეტერბურგი, 1912).
1920 წლის 8 მაისს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორთა საბჭომ, სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტის შუამდგომლობით, ალექსანდრე ცაგარელი ერთხმად აირჩია უნივერსიტეტის საპატიო პროფესორად. ალექსანდრე ცაგარელი იყო საქართველოს ეროვნული (ნაციონალისტური) პარტიის წევრი. 1919 დამფუძნებელი კრების არჩევნებზე ნაციონალისტური პარტიის საკანდიდატო სიის მე-7 ნომერი იყო, თუმცა მანდატი ვერ მოიპოვა.
ალექსანდრე ცაგარელის ნაშრომთა უდიდესი ნაწილი ეძღვნება ქართულ ენათმეცნიერებას. მან პირველმა ჩაუყარა საფუძველი ქართველურ ენათა შედარებით შესწავლას. იცავდა მეცნიერებაში ადრე გავრცელებულ მოსაზრებას, რომ კავკასიური ენები არ ენათესავება არც ერთ ცნობილ ენათა ოჯახს. აკრიტიკებდა თეორიებს, რომლებიც ქართულ ენას ინდოევროპულ და ურალურ-ალთაურ ენათა ოჯახებს აკუთვნებდა. მან გამოაქვეყნა ქართულისა და ქართველური ენების შესწავლის ისტორიულ-კრიტიკული მიმოხილვა.
- მანანა ლილუაშვილი
ლიტერატურა
- კ. კინწურაშვილი, „ალექსანდრე ცაგარელი, თბ., 1974;
- აკ. შანიძე, „პროფესორი ალექსანდრე ცაგარელი (1844-1929)“, თსუ მოამბე, 1930, ტ. X.
იხილე აგრეთვე
წყარო
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918-1921) ენციკლოპედია-ლექსიკონი
