„ჩვენში საზოგადოდ ძნელია მუშაობ, მეტადრე თუ მეცნიერი ახალ გზას იკვლევს და კრიტიკულ მიმართულებებს ადგია: ჩვენ მიძინებულ საზოგადოებას შეწუხებისა და კრიტიკისა ეშინიან და ყველგან მტრები ელანდება

ივანე ჯავახიშვილი. მამულიშვილობა და
მეცნიერება. ტფილისი 1904, გვ. 52

წინამდებარე წერილების აბსოლუტური უმრავლესობა ჩემს მიერ 1995 წელს აღმოჩენილი ენობრივი ელემენტების სისტემისა და მის საფუძველზე შექმნილი ენის ელემენტური თეორიის ფართო საზოგადოების გაცნობის მიზნით არის დაწერილი. ეს იქიდანაც ჩანს, რომ მათში განხილული საკითხების ნუსხა დამაინტრიგებელია როგორც პროფესიონალი, ასევე მოყვარული მკვლევარებისათვის. ამ საინტერესო მასალის გაანალიზებით შევეცადე მეჩვენებია მკითხველისათვის ენის ელემენტური თეორიის ჭეშმარიტი ქმედითუნარიანობა და ამოუწურავი შესაძლებლობები.

1989 წლის ივლისში მომხდარმა აფხაზების ქართველებთან დაპირისპირებამ მისი გამომწვევი მიზეზების შესწავლით დამაინტერესა და სათანადო ლიტერატურის გაცნობა დავიწყე. ამ საკითხით 1992-1993 წლებში აფხაზეთში მიმდინარე საომარი მოქმედებების დროს კიდევ უფრო მეტად დავინტერესდი იმიტომ, რომ მისი ღრმა მეცნიერული გაანალიზებისა და სათანადო გონივრული ზომების მიღების გარეშე შეუძლებელია აფხაზურ-ქართული ეთნიკური დაპირისპირების აღმოფხვრა. ჩემი დაინტერესება იმდენად ღრმა აღმოჩნდა, რომ მან ხეთურ ენასთან დამაკავშირა, რომლის გრამატიკული ელემენტების გაცნობისას ჩემს ცნობიერებაში აშკარად გამოიკვეთა სიტყვის წარმოქმნის დინამიკა. იგი ქიმიური ნივთიერების წარმოქმნის პროცესს მივამსგავსე. ზოგიერთი ჩემთვის საინტერესო სახელის ძირისა და ცნობილი აფიქსების კომბინაციებით სახელების წარმოქმნა დავიწყე. ამ შემთხვევაში სახელის ძირი ქიმიური ნივთიერების ფუძე ელემენტის როლში მქონდა წარმოდგენილი, აფიქსები კი - აქტიური ქიმიური ელემენტების როლში. უფრო გვიან სახელების ძირების მოძიების მიზნით მათ დეაფიქსაციას შევუდექი, რაც ზოგადი აფიქსების მცნების შემოტანით, მათი მოძიებითა და პრაქტიკული გამოყენებით განვახორციელე.

გამოკვლევების ძირითად შედეგს ენობრივი ელემენტების (მარტივი სიტყვების) სისტემა წარმოადგენს, რომელიც 1995 წლის დასასრულს აღმოვაჩინე. ამ პერიოდისათვის მეცნიერებაში მოღვაწეობის საკმად დიდი გამოცდილება მქონდა დაგროვილი, რის საფუძველზე საღად შევაფასე ჩემი აღმოჩენის მეცნიერული ღირებულება და იგი საჩქაროდ ქართველ ენათმეცნიერებს გავაცანი.

ჩვენ, ფიზიკოსებს, ჭეშმარიტად გვაინტერესებს ახალი იდეებისა და გამოკვლევების შედეგების მოძიება და ურთიერთ გაზიარება, გვახარებს და სიამაყის გრძნობით აღგვავსებს ფიზიკის მეცნიერებაში მიღწეული აღმოჩენები და მათ საფუძველზე შექმნილი უნიკალური მანქანა-დანადგარები და სხვადასხვა მოწყობილობა. ბევრმა ფიზიკოსმა თავისი ჯანმრთელობა და სიცოცხლეც კი შესწირა მისვის საინტერესო ფიზიკურ გამოკვლევებს, რისი არაერთი მაგალითის მოყვანა სოხუმის ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტიდანაც შეიძლება.

ანალოგიური წარმოდგენა მქონდა ენათმეცნიერებზე და ენათმეცნიერებაში მიღწეული შედეგებისადმი მათ დამოკიდებულებაზე, მაგრამ შევცდი. ისინი ნოვატორ ენათმეცნიერში საკუთარ მტერს ხედავენ. ამ განცხადებას მათთან 14 წლიანი ურთიერთობის გაანალიზების საფუძველზე ვაკეთებ, რაშიც ამ წიგნში წარმოდგენილი წერილების გაცნობის შემდეგ მკითხველიც დამეთანხმება.

ენათმეცნიერებისგან განაწყენებული 1996 წლის აგვისტოში ფილოსოფიის ინსტიტუტის დირექტორს ნიკო ჭავჭავაძეს შევხვდი, დაწვრილებით ვუამბე ჩემი აღმოჩენის შესახებ და უკმაყოფილება გამოვთქვი ქართველი ენათმეცნიერების მიმართ იმის გამო, რომ არ მისმენენ და არ მელაპარაკებიან. მან ყურადღებით მომისმინა, შემდეგ მხარზე ხელი დამადო და მითხრა: „არ გეწყინოს ბიჭო მათი ეს საქციელი. ისინი იგნორირებას კი არ გიკეთებენ, მათ შენი გამოკვლევების შედეგები არ ესმით და ამიტომ ვერ გელაპარაკებიან. ეგ საკითხი, რაც შენ მომიყევი, ჩემს სპეციალობასა და პირადად მეც მეხება. მე ვაჟკაცურად გეტყვი რომ იგი ჩემთვის რთულია და ვერ გავიგებ. მას თამაზ გამყრელიძე და კიდევ ერთი-ორი მეცნიერი თუ გაიგებს დღეს საქართველოში. თუ გინდა თამაზს დავურეკავ და ვთხოვ, რომ ამ საკითხთან დაკავშირებთ მიგიღოს“ (მისი ამ შემოთავაზებით, სამწუხაროდ, მე არ ვისარგებლე).

1996 წლის სექტემბერში თამაზ გამყრელიძეს გავაცანი ჩემს მიერ აღმოჩენილი ენობრივი ელემენტების სისტემა. მან მირჩია კარგად შემესწავლა იგი, ამემუშავებია და მერე დავკავშირებოდი.

1996 წლის 20 ნოემბერს ჩემი გამოკვლების შედეგები თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში იქნა განხილული. საგანგებო კომისიამ იგი ავტორის ფანტაზიის ნაყოფად შეაფასა.

1996 წლის დეკემბრში ისტორიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტის დირექტორს გიორგი მელიქიშვილს გავაცანი ჩემი გამოკვლვები. მან ყურადღებით გადაათვალიერა იგი და განცვიფრებულმა ორჯერ გამიმეორა „თქვენ ძალიან ბევრი გიმუშავიათ“. ბოლოს წარმატებები მისურვა და თანაც დასძინა, რომ მე ჩემს ნაშრომში ისტორიულ საკითხებს არ ვეხები, მისი ავკარგიანობა ენათმეცნიერებთან უნდა გაარკვიოო.

1998 წლის მაისში განმეორებით შევხვდი თამაზ გამყრელიძეს და მოვახსენე, რომ ენობრივი ელემენტების სისტემა ავამუშავე. ვუჩვენე სისტემის გამოყენებით სიტყვების წარმოქმნის კონკრეტული მაგალითები. მან ყურადღებით მომისმინა და ბოლოს მითხრა „არ შემოგიშვებენ“. მირჩია ფიზიკოსებს დავკავშირებოდი და მათი თანადგომით გამეკვლია გზა ენათმეცნიერებისაკენ. ისიც მირჩია, რომ შოთა ნადირაშვილს შევხვედროდი და გამეგო მისი აზრი ჩემი გამოკვლევების შესახებ.

მეორე დღეს ფსიქოლოგიის ინსტიტუტის დირექტორს შოთა ნადირაშვილს შევხვდი. მან თავაზიანად მიმიღო, ყურადღებით მომისმინა და ბოლოს მითხრა: „შენი გამოკვლევების ძირითადი შედეგი ფილოსოფიურ და ფსიქოლოგიურ მეცნიერებებს არ ეწინააღმდეგება. თუ გსურს რომ იგი მეცნიერების მიერ სერიოზულად იქნას აღქმული, მასზე საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიამ უნდა იმსჯელოს. ეცადე მოახერხო მისი იქ განხილვა, ერთი კარებიდან გამოგაგდებენ - მეორეში შედი, ჩემი თანადგომის იმედი გქონდეს“.

რამდენჯერმე ვცადე ჩემი გამოკვლევების შედეგების საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიაში განხილვა მაგრამ, უშედეგოდ (ზოგიერთი ჩემი მცდელობა ქვემოთ არის გამოქვეყნებული).

ვიცოდი რა ჩემი აღმოჩენისა და მისი გამოყენებით მიღებული შედეგების პრაქტიკული მნიშვნელობა ჩვენთვის მტკივნეულ ეთნიკურ დაპირისპირებათა მოგვარების საკითხში, 1996-2003 წლებში წერილებით მივმართე საქართველოს ყველა მაღალჩინოსან მოხელეს, დაწყებული პრეზიდენტიდან დამთავრებული კონფლიქტების მოგვარების სამსახურის უფროსის ჩათვლით. ჩემი შეთავაზებით არცერთი მათგანი სერიოზულად არ დაინტერესებულა.

ამ წიგნში გამოქვეყნებული რამდენიმე წერილი 2007 წელს ივანე ჯავახიშვილის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში წარვადგინე განსახილველად (სარეგ. №9724; 20. 07. 2007 წ.). ისინი უნივერსიტეტის ადმინისტრაციამ ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტს გადაუგზავნა სარეცენზიოდ. ამ ფაკულტეტის დეკანატში მითხრეს, რომ დანიშნეს ფარულ ექსპერტთა საბჭო და ის მოამზადებს პასუხს ჩემი წერილების შესახებ. გთავაზობთ ციტატას ამ საბჭოს მიერ გაცემული პასუხიდან (სარეგ. №302900; 15. 10. 2007 წ.):

„შესაძლოა, კ. ბარბაქაძის ნაშრომში ზოგიერთი კონკრეტული საკითხი არასწორად არ იყოს გაშუქებული, მაგრამ მთლიანობაში სამეცნიერო დისკუსიასა და მსჯელობას არ ექვემდებარება, ვინაიდან ლოგიკურ მეცნიერულ არგუმენტაციას მოკლებულია“.

ამ ციტატის ავტორებისათვის ლოგიკურ არგუმენტაციას ექვემდებარება მხოლოს ის, რაც საქვეყნოდ ცნობილია და თანაც მათაც იციან, ყოველგვარი know-how მათთვის მიუღებელია. პირადად მე არ მაქვს იმის ილუზია, რომ ამ წიგნში წარმოდგენილი გამოკვლევების ყველა შედეგი აბსოლუტური ჭეშმარიტებაა - მათში უსათუოდ ბევრი შეცდომაც იქნება. წარმოდგენილი შედეგების თუნდაც 10% რომ სიმართლე იყოს იგი გაცილებით ჯობია არაფრის თქმას, სხვისი ნათქვამის დაზეპირებით თავის მოწონებას.

ერთ-ერთ ქვემოთ გამოქვეყნებულ წერილში მეცნიერული საკითხებისაგან განსხვავებით პოლიტიკურ საკითხს ვეხები. ეს ნაბიჯი ჩვენი ქვეყნის არაჯანსაღურმა პოლიტიკურმა ცხოვრებამ გადამადგმევინა. მხედველობაში მაქვს ზოგიერთი ოპოზიციური პარტიის წარმომადგენლთა ქვეყნისათვის დამღუპველი მოქმედებები.

საქართველოს არცერთი მოქალაქე მინისტრად ან პარლამენტარად დაბადებული არ არის, არც მემკვიდრეობით რგებია რომელიმე მათგანს ეს თანამდებობა. თუ დანიშნული მინისტრი თავისი არაროფესიონალობით დაკისრებულ მოვალეობას ვერ ასრულებს გაათავისუფლებენ მას სამსახურიდან, აპა რას უზავენ. იგივე ითქმის არაპროფესიონალ პარლამენტარზეც - აღარ აირჩევენ მას მომავალში პარლამენტარად. ამ მოქმედებებით განაწყენებულების თავის მართლებისა და დაკარგულის დაბრუნების მცდელობის ყველაზე იოლ გზას თავიანთი უვარგისობის ქვეყნის პირველი პირითვის გადაბრალება და მის წინააღმდეგ გაერთიანებული ძალებით ბრძოლის წამოწყება წარმოადგენს, რასაც ყოველ ნაბიჯზე ვხვდებით ქართული ოპოზიციის ფართო სპექტრში. პირადი ამბიციების დაკმაყოფილების მიზნით ზოგიერთი მათგანი მზად არის თავისი ხალხი და ქვეყანა ისევ რუსეთის იმპერიას ჩაუგდოს ხელში საჯიჯგნელად. მათი ჩანაფიქრი ჩემი ბავშვობის დროინდელი ანეკდოტის მთავარი პერსონაჟის სკოლის მოსწავლის ჩანაფიქრს მაგონებს, რომელსაც გაკვეთილის უცოდინრობის გამო ალგებრის მასწავლებელმა ორიანი დაუწერა. მოსწავლემ მასწავლებლის დასჯის მიზნით ვენერული სენით დაავადება გადაწყვიტა, რომელსაც ოჯახის მოსამსახურე გოგოს გადადებდა, გოგო - მოსწავლის მამას, მამა - დედას, დედა კი - ალგებრის მასწავლებელს. იმ ბრიყვმა ბოლომდე ვერ გაითვითცნობიერა თავისი ჩანაფიქრის საფრთხე გამზრდელი მშობლებისა და ოჯახის მიმართ. რუსეთის იმპერიაში დაბრუნება ნიშნავს უარი თქვა საკუთარ ეროვნულ თვითმყოფადობაზე, გძულდეს ყველა და ყველაფერი არარუსული და დაუსრულებლად ებრძოლო რუსეთის შოვინისტური ელიტის მიერ შეთხზულ მტრის ხატს, რომელშიც გააზრებულია პროგრესული კაცობრიობის ინტერნაციონალური და დემოკრატიული ღირებულებები.

რუსეთის იმპერია ველიკორუსულ შოვინიზმზე არის დაფუძნებული, რომლის მშენებლობასა და განმტკიცებაში ქართველებს დიდი წვლილი მიუძღვით - ქართველებზე ერთგულად მას რუსებიც კი არ ემსახურებოდნენ. ეს ფაქტი ერთ-ერთი ძირითადი მიზეზია იმისა, რომ ამჟამინდელი რუსეთის იმპერია საქართველოს დაკარგვას ვერ ეგუება - ქართველები მას თავისი ველიკოდერჟავული გეგმების განსახორციელებლად ესაჭიროება. დიდიხანია რუსეთისა და დანარჩენი მსოფლიოს მოსახლეობა ველიკორუსული შოვინიზმის მძევალია, რომლის უხილავი ქსელი მთელ მსოფლიოს არის მოდებული და შეუზღუდავი ფინანსური გარიგებებით მსოფლიოს ბედ-იღბალს თავისი შეხედულებებისამებრ განაგებს. ამის დასტურია რუსეთის მიერ საქართველოს რეგიონების აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს ანექსია და იქ თავისი სამხედრო ბაზების მშენებლობა. ახლა რუსეთი ამ გადაყლაპულ რეგიონებს ინელებს ისევე, როგორც მახრჩობელა გველი თავის მსხვერპლს და მათზე საუბარი არავისთან არ სურს. იმ ქვეყნებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებს, რომლებიც ნიღაბჩამოხდილ ოკუპანტს კანონიერებისაკენ მოუწოდებენ რუსეთის მმართველი წრეები თავიანთი მოქმედებებებით ცინიკურად დასცინიან იმის იმედით, რომ ეს ქვეყნები და ორგანიზაციები მოკრძალებული რეზოლიუციების მიღების გარდა არაფერს მოიმოქმედებენ. სამაგიეროდ რუსეთის იმპერია აძლიერებს კავშირებს ტერორისტულ ორგანიზაციებთან და ქვეყნებთან, რომელთა მეშვეობით სერიოზულ პრობლემებს უქმნის პროგრესულ ქვეყნებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებს იმ განზრახვით, რომ მათ თავიანთი ძირითადი ყურადღება და სამხედრო რესურსები რუსეთის დესტრუქციული მოქმედებების წინაარმდეგ კი არა ტერორისტების განეიტრალებისაკენ მიმართონ.

რუსეთის პრემიერმინისტრის ვლადიმერ პუტინის მიერ ქართული ოპოზიციის ერთ-ერთი ლიდერის ზურაბ ნოღაიდელის მიღება და მისთვის საქართველოს კანონიერი მთავრობის დამხობის სამოქმედო ინსტრუქციის მიცემა საქართველოში რუსეთის მეხუთე კოლონია ლეგალიზებას წარმოადგენს, რომლის ძირითად დასაყრდენად „ჩარეცხილები“ მოისაზრება. ამ ხალხის ნოსტალგიას საბჭოთა კავშირის დროს დაკავებული კორუფციით გამთბარი სავარძლები წარმოადგენენ, რისთვისაც მზად არიან საქართველოს ორჯონიკიძეობა გაუწიონ. მათთვის სამშობლო და ეროვნული ღირსება უცნობი ხილია.

წიგნში მოყვანილი წერილები ერთიმეორისაგან დამოუკიდებლად არის შესრულებული, ამიტომ ზოგიერთი მასალა მათში მეორდება, რისთვისაც ბოდიშს ვუხდი მკითხველს.

დასასრულს დიდ მადლობას ვუხდი სოხუმის ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტის ახალგაზრდა თანამშრომლებს თეა გაფრინდაშვილს ინგლისური ტექსტებისა და ეკატერინე მელაშვილს რუსული ტექსტების კორექტირებისათვის.

კარლო ბარბაქაძე

XI საუკუნის ერთ-ერთი თვალსაჩინო ქართველი მწერლის იოანე ზოსიმეს ნაწარმოების ქებაიჲ და დიდებაიჲ ქართულისა ენისაიჲ -ს ზეგალენით 2000 წლის მოახლოებისას ქართულ საზოგადოებაში გახშირდა მითქმა-მოთქმა იესო ქრისტეს მეორედ მოსვლის შესახებ. ამ საკითხთან დაკავშირებით 2000 წლის 4 იანვარს გაზეთში „ეს საინტერესოა“ ჩემი ინტერვიუ გამოქვეყნდა. მანამდე გავეცანი აღნიშნული ნაწარმოების შესახებ გამოქვეყნებულ რამდენიმე წერილს და პირადად შევხვდი ორი მათგანის ავტორს რამაზ პატარიძესა და გურამ ნარსიძეს. მათ გავაცანი აღნიშნული ნაწარმოების ჩემებური წაკითხვა და ვუთხარი, რომ ვაპირებ გაზეთში მის გამოქვეყნებას.

ქებაიჲ და დიდებაიჲ ქართულისა ენისაიჲ ძნელად გასაგები ენით დაწერილი მესიანისტური ხასიათის ნაწარმოებია, რაზეც მისი წაკითხვის რამდენიმე განსხვავებული ვარიანტის არსებობა მიუთითებს. ქვემოთ მოყვანილია ამ ნაწარმოების სრული ტექსტი მომზადებული ნიკო მარის მიერ [I, გვ·267].

„დამარხულ არს ენაჲ ქართული დდედმდე მეორედ მოსვლისა მისისა საწამებლად, რაჲთა ყოველსა ენასა ღმერთმან ამხილოს ამით ენითა;

და ესე ენაჲ მძინარე არს დღესამომდე, და სახარებასა შინა ამას ენასა ლაზარე ჰრქვან;

და ახალმან ნინო მოაქცია და ჰელენე დედუფალმან, ესე არიან ორნი დანი ვითარცა მარიამ და მართაჲ;

და მეგობრობაჲ ამისთჳს თქუა, ვითარმედ ყოველ სადუმლოჲ ამასა ენასა შინა დამარხულ არს;

და ოთხისა დღისა მკუდარი ამისთვს თქუა დავით წინაჲსწარმეტყველმან, რაჲმეთუ წელი ათასი ვითარცა ერთი დღჱ;

და სახარებასა შინა ქართულსა თავსა სოლო მათჱსსა წილი ზის, რომელ ასოჲ არს და იტევს ყოვლად ოთნ-ათასსა მარაგს;

და ესე არს ოთსი დღჱ და ოთხისა დღისა მკუდარი, ამისთჳს მისთანავე დაფლეთილი სიკუდილითა ნათლისღებისა მისისაჲთა;

და ესე ენაჲ შემკული და კურთხეული სახელითა უფლისაჲთა, მდაბალი და დაწუნებული, მოელის დღესა მას მეორედ მოსვლისა უფლისასა, და სასწაულად ესე აქუს ოთხმოც-და-ათოთხმეტი წელი უმეტჱს სხუათა ენათა ქრისტჱს მოსვლითგან ვიდრე დღესამომდე;

და ესე ყოველი, რომელი წერილ არს, მოწამედ წარმოვითნარ ესე წილი ანბანისაჲ·“

ამ ტექსტში ნათქვამია:

დამალული არის ქართული ენა მისიის (ქრისტეს) შობის მეორე ათასწლეულამდე სხვა ენების ასახსნელად. იგი მძინარე არის მესამე ათასწლეულამდე და სახარებაში მას ლაზარე ჰქვია. ყოველი საიდუმლო ამ ენაშია შემონახული, რომელიც ოთხი ათასი წლით არის დაძინებული. ეს ენა, უფლის სახელით შემკული და კურთხეული, ამჟამად დამდაბლებული და დაწუნებული, უფლის შობის მეორე ათასწლეულს მოელის და უპირატესად სხვა ენებისა მას სასწაულად აქვს უკანასკნელი ოთხსმოცდათოთხმეტი წელი ქრისტეს შობის მესამე ათასწლეულის დაწყებამდე.

მოყვანილი ტექსტის ამგვარი წაკითხვა ჩემს მიერ 1995 წელს (ძველი ქართული წელთაღრიცხვით 1994 წელს) აღმოჩენილმა ენობრივი ელემენტების სისტემამ შემაძლებინა, რომელიც ქვემოთ ცხრილის სახით არის წარმოდგენილი. ამ ცხრილის საფუძველზე ენის ელემენტური თეორია შევქმენი [2], რომლის მიხედვით ყველა სამეტყველო ენის სიტყვები ცხრილში წარმოდგენილი ენობრივი ელემენტების (მარტივი სიტყვების) გამოყენებით არის შექმნილი. საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ ენობრივი ელემენტების უდიდესი ნაწილის სემანტიკა ქართულ ენაში არის შემონახული. აღნიშნული თეორია იოსებ სტალინის მიერ გაკრიტიკებული ნიკო მარის ოთხელემენტოვანი ანალიზი-ს ანალოგია და, ჩვენი აზრით, მის დასრულებულ სახეს წარმოადგენს.

ენობრივი ელემენტების სისტემა

ცხრილი

ენის ელემენტური თეორია ქმედითუნარიანია. მისი გამოყენებით ადვილად ხერხდება ყველა სამეტყველო ენის სიტყვების ეტიმოლოგია, რაც სხვა ცნობილი ენის თეორიებისათვის მიუწვდომელია. ამ თეორიის მიხედვით ქართული ენა პრიორიტეტულია, ქართული ენის ლექსიკით სხვა ენების ლექსიკური ერთეულების წარმომავლობის დადგენა შესაძლებელია.

ქებაჲ და დიდებაჲ ქართულისა ენისაჲ-ში ზემოთ მოყვანილი ენობრივი ელემენტების სისტემის აღმოჩენა სასწაულად არის მიჩნეული.

სამეტყველო ენის წარმოქმნის პრობლემით ჩვენი დაინტერესება ერთმა არაორდინარულმა მოსაზრებამ განაპირობა - სიტყვის სტრუქტურა და წარმოქმნის მექანიზმი ჩვენ ქიმიური ნივთიერების სტრუქტურასა და წარმოქმნის მექანიზმს მივამსგავსეთ [2, გვ. 13-14].

ქიმიაში მარტივი ნივთიერება ქიმიური ელემენტია, რთული ნივთიერება კი - ქიმიური ელემენტების შენაერთი. რთული ნივთიერება ერთ რომელიმე მთავარ ქიმიურ ელემენტს და ერთს ან უფრო მეტ აქტიურ ქიმიურ ელემენტს (მაგალითად: ჟანგბადს, წყალბადს, გოგირდს და სხვა) შეიცავს.

მარტივი სიტყვა, ქიმიური ნივთიერების მსგავსად, ერთ ენობრივ ელემენტს შეიცავს, რთული სიტყვა კი - ორს და უფრო მეტს. რთულ სიტყვაში ერთი ენობრივი ელემენტი მთავარია, რომელიც სიტყვის ფუძეს წარმოადგენს, დანარჩენები კი აქტიური ენობრივი ელემენტებია - აფიქსებია. მარტივი სიტყვის არსებით მნიშვნელობას მისი შესაბამისი ენობრივი ელენენტი განსაზღვრავს, რთული სიტყვის არსებით მნიშვნელობას კი - მისი ფუძეელემენტი, რომელიც იმ მატერიალური ობიექტის ან სუბიექტის სახელი უნდა იყოს, რომელსაც რთული სიტყვა ასახავს. რთული სიტყვის შემადგენელი დანარჩენი ენობრივი ელემენტები, ანუ აფიქსები, აღნიშნული ობიექტის ან სუბიექტის ეპითეტები იქნება.

როგორც ნივთიერებათა ანალიზით გახდა ქიმიური ელემენტების მოძიება შესაძლებელი, ასევე სიტყვების დეაფიქსაციით უნდა მოხდეს ენობრივი ელემენტების მოძიებაც, რაც ზოგადი (ყველა ენის მომცველი) აფიქსების გამოყენებით შეიძლება იქნას მიღწეული. ასეთი აფიქსები არ არის ცნობილი და მათი მოძიება რთული პრობლემაა იმიტომ, რომ სხვადასხვა ენას სხვადასხვა აფიქსები გააჩნია, ან ერთი და იგივე ფონეტიკური სტრუქტურის მქონე აფიქსი სხვადასხვა ენაში სხვადასხვა მნიშვნელობისაა. მიუხედავად ამისა, ჩვენ მაინც შევეცადეთ ზოგადი აფიქსების შერჩევას სიტყვის ქიმიურ ნივთიერებასთან მიმსგავსების პრინციპით.

ქიმიკოსები იცნობენ აქტიურ ელემენტებს, რომელთა რაოდენობა შეზღუდულია და უცნობი ნივთიერების ანალიზის დროს, კერძოდ მისი შემადგენელი უცნობი ელემენტის მოძიებისას, ადვილად გამოყოფენ მათ საცდელი პრეპარატისგან სათანადო რეაქტივების გამოყენებით. ანალოგიური მოქმედება ენაშიც შეიძლება იქნას განხორციელებული. თუ ავიღებთ სახელებს ენციკლოპედიიდან და ფონეტიკურად გავაანალიზებთ ვნახავთ, რომ მათ შემადგენლობაში ხშირად ერთი და იგივე ს, შ, ზ, რ, ლ, ნ, თ, დ თანხმოვანი ბგერების ა და ი ხმოვან ბგერებთან შედგენილი კომპლექსები ფიგურირებენ. ეს კომპლექსები აფიქსებად გამოიყენება სხვადასხვა ენებში (მაგალითად, ს ბგერის შემთხვევაში ქართული ენისთვის დამახასიათებელი სა-, სი-, -ისა, -ის, -ს, -სი, -სია აფიქსები), ამიტომ ჩვენ ისინი ზოგად აფიქსებად მივიჩნიეთ და სიტყვების ძირების მოძიება მათი ჩამოცილებით განვახორციელეთ. წინასწარ, დეაფიქსაციის დაწყებამდე, სიტყვის შემადგენელი ო და ე ხმოვანი ბგერები მათი შესატყვისი უა და ია კომპლექსებით ჩავანაცვლეთ. ამ გზით მოვახდინეთ ქართულ საბჭოთა ენციკლოპედიიდან ამოღებული დაახლოებით 500 სახელის დეაფიქსაცია და შევუდექით დეაფიქსაციის შემდეგ დარჩენილი ბგერათკომპლექსების სისტემატიზაციას.

აფიქსების ჩამოცილების შემდეგ დარჩენილი ბგერათკომპლექსების დიდი რაოდენობა სამბგერიანი აღმოჩნდა [2, გვ.15]. უმეტეს მათგანში პირველი ბგერა თანხმოვანი იყო, მეორე - ბაგისმიერი ან ი ბგერა, მესამე კი - ა ბგერა. გრამატიკის ზოგიერთი კანონის გამოყენებით სხვა დარჩენილი ბგერათკომპლექსებიც აღნიშნულ სამბგერიან ბგერათკომპლექსის სტრუქტურით გამოისახა და გარკვეული დაშვებების შედეგად [2, გვ.14-17], ყველა განხილული ბგერათკომპლექსი ერთ ჰუა ფუძეში გარდაისახა. ვფიქრობთ, ამ ფუძიდანაა ისინი წარმოქმნილი. მათი წარმოქმნა ი ბგერის თანხმოვანი ბგერებით და უ ბგერის ი ბგერითა და ბაგისმიერი ბგერებით ჩანაცვლების გზით უნდა მომხდარიყო. ეს პროცესი, მათემატიკის ენით, ჰ და უ ცვლადი არგუმენტების შემცველ ივბ ფუნქციის, ამ არგუმენტების მნიშვნელობათა მიხედვით გაშლას ნიშნავს, რაც ცხრილ №1-ში წარმოდგენილი სიტყვების ფუძეთა პერიოდული სისტემის სახით გამოისახება.

სიტყვების ფუძეთა პერიოდული სისტემა

ცხრილი №1

სიტყვების დეტალურმა ანალიზმა საშუალება მოგვცა დაგვედგინა აღნიშნული პერიოდული სისტემის დამახასიათებელი კანონები და მისი შემადგენელი ელემენტების სავარაუდო მნიშვნელობები. მიღებული შედეგების მიხედვით ცხრილ №1-ის ელემენტებიდან მარტივ სიტყვებს მისი პირველი და მეშვიდე სტრიქონების და პირველი სვეტის ელემენტები წარმოადგენენ, რომელთა მიერ წარმოქმნილი სისტემა ცხრილ №2-ის სახით გამოისახება. ვფიქრობთ, ამ სისტემის ელემენტები წარმოადგენენ ვილჰელმ ჰუმბოლდტის „სიტყვის

ძირებს“ [3, გვ.18-19] და ნიკო მარის „მთელ დიფუზიურ ხმებს“ [4, გვ.21].

ენობრივი ელემენტების სისტემა

ცხრილი №2

ენობრივი ელემენტების სისტემის გამოყენებით არის ყველა სამეტყველო ენის სიტყვები შექმნილი, ამიტომ იგი მათი გასაღებია, მისი შემადგენელი ელემენტები კი მარტივ სიტყვებს წარმოადგენენ, რომელთა მიზანმიმართული შერწყმით არის რთული სიტყვები წარმოქმნილი. ყველა ენობრივი ელემენტი ჰუა-ს გარდასახვით არის მიღებული ამიტომ, ისინი ჰუა-ს მრავალსახეობას წარმოადგენენ. ჩვენი გამოკვლევების მიხედვით ჰუა მზის უძველესი სახელი იყო [2, გვ.22-23], ამიტომ ენობრივი ელემენტებიც მზესთან იქნება დაკავშირებული. აღნიშნულის გათვალისწინებით ენის ელემენტური თეორია ფაქტიურად ერთელემენტოვან ანალიზს წარმოადგენს. ეს ელემენტია ჰუა, ამიტომ ენის ამ თეორიას ჩვენ საწყის ეტაპზე „ჰუა ფენომენი“ ვუწოდეთ.

ცხრილებში №№3-6 წარმოდგენილია ცხრილ №2-ის ენობრივი ელემენტების ჩვენს მიერ დღეისათვის მოძიებული სავარაუდო მნიშვნელობები, რომლებიც საგრძნობლად განსხავდებიან 7 წლის წინ მოძიებულ მნიშვნელობებისაგან [2, გვ.23]. ენობრივი ელემენტების დიფერენციაციამ მათი შემადგენელი თანხმოვანი ბგერის წარმომავლობისა (მარტივი, რთული და ზერთული) და მატრიარქალურ-პატრიარქალურ კატეგორიებად დაყოფის (ცხრ. №2-ის ქვედა და ზედა სტრიქონების ელემენტებად შესაბამისად) მიხედვით საშუალება მოგვცა მეტი ინფორმაცია მოგვეძიებია მათ შესახებ.

სვეტის შემადგენელი ენობრივი ელემენტები
და მათი მნიშვნელობები

ცხრ. №3

სტრიქონების შემადგენელი მარტივი ბგერების შესაბამისი ენობრივი ელემენტები და მათი მნიშვნელობები

ცხრ. №4

რთული ბგერების შესაბამისი ენობრივი ელემენტები, მათი მაწარმოებელი მარტივი ბგერების ენობრივი ელემენტებისგან წარმოქმნილი კომპლექსები და მნიშვნელობები

ცხრ. №5

ზერთული ბგერების შესაბამისი ენობრივი ელემენტები, მათი მაწარმოებელი მარტივი და რთული ბგერების ენობრივი ელემენტებისაგან წარმოქმნილი კომპლექსები, ამ კომპლექსების შემადგენელი მარტივი ბგერების შესაბამისი ენობრივი ელემენტებისგან წარმოქმნილი კომპლექსები და მნიშვნელობები

ცხრ. №6

მოყვანილ ცხრილებიდან გვინდა ყურადღება გავამახვილოთ ქ, ფ და ვ, ნ, ლ ბგერათა ორ ჯგუფზე.

ფონოლოგიიდან ცნობილია, რომ ქ ბგერა კჰ ბგერათკომპლექსის ეკვივალენტია, ფ ბგერა კი - ჰპ ბგერათკოპლექსის ეკვივალენტი, რაც ჩვენს მიერ მიღებული შედეგებითაც დასტურდება. მიუხედავად ამისა ორივე მათგანი, ძირითადად, მარტივი ბგერების სახით ფუნქციონირებენ მათ შემცველ სიტყვებში, ამიტომ მათი რთული ბგერის სახით აღქმა გვიანდელ (მათი გამოყენებიდან დიდი დროის გასვლის შემდეგ) პერიოდში უნდა მომხდარიყო.

სიტყვებში ვ და ნ ბგერები ხშირ შემთხვევაში უ->ვ და მ->ნ გადაბგერებებით არის მიღებული, ლ ბგერა კი - რ<-ჰ ასიმილაციისა და რ->ლ!დისიმილაციის შედეგად, ამის გამო მათი წარმომავლობის გარჩევა (დამოუკიდებელი ბგერის სახით არის სიტყვაში შესული თუ ამ გარდაქმნებით არის მიღებული) გართულებულია.

ენობრივი ელემენტების სავარაუდო მნიშვნელობების გამოყენებით ჩვენ ძველი სიტყვაწარმოების წესები აღვადგინეთ, რამაც საშუალება მოგვცა დაგვედგინა მრავალი სიტყვის წარმომავლობა და მათი ანალიზით შეგვესწავლა ენობრივი ელემენტების სისტემის დამახასიათებელი თვისებები.

როგორც აღვნიშნეთ, ენობრივი ელემენტების სისტემის სვეტის შემადგენელი ელემენტები მათ შემცველ სიტყვებს ასაკობრივ და სივრცობრივ კატეგორიებს ანიჭებენ, კერძოდ: ელემენტი ჰვა - ახალშობილის ასაკს, უმდაბლესს და შორეულ აღმოსავლეთს; ელემენტი ჰბა - ბავშვის ასაკს, პატარა სიმაღლეს და ახლო აღმოსავლეთს; ელემენტი ჰფა - ჭაბუკის ასაკს, საშუალო სიმაღლეს და ცენტრალურს; ელემენტი ჰპა - ყმის ასაკს, მაღალს და ახლო დასავლეთს; ელემენტი ჰპა კი - მოხუცის ასაკს, უმაღლესს და შორეულ დასავლეთს.

ენობრივი ელემენტების სისტემის ქვედა სტრიქონის ელემენტები მატრიარქალური კატეგორიის სიტყვებს აწარმოებენ, ზედა სტრიქონის ელემენტები კი - პატრიარქალური კატეგორიის სიტყვებს. მატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელ ზოგად ძირს ორელემენტიანი ჰუარუა კომპლექსი წარმოადგენს, პატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელ ზოგად ძირს კი - ორელემენტიანი ჰიარია კომპლექსი. სრული (შეუკვეცავი) მატრიარქალური სიტყვები არ შეიცავენ ერთზე მეტი რაოდენობის ი ბგერას ან ე ბგერას (გამორიცხულია აგრეთვე ერთდროულად ორივე მათგანის შემცველობა), სრული პატრიარქალური სიტყვები კი - პირიქით, აუცილებლად შეიცავენ ორი და უფრო მეტი რაოდენობის ი ბგერას, ან ე ბგერას (აუცილებელია აგრეთვე მინიმუმ თითო ი და ე ბგერების ერთდროული შემცველობა მაინც).

სიტყვის ეტიმოლოგიური მნიშვნელობა მისი მაწარმოებელი კომპლექსის მნიშვნელობით განისაზღვრება, ამიტომ სიტყვის წარმომავლობის დადგენისათვის აუცილებელია მისი მაწარმოებელი კომპლექსის აღდგენა. ამ პრინციპს კარგად ეხმიანება ნიკო მარის შემდეგი გამონათქვამი:

„... სიტყვების დაშლის გარეშე მასში წარმოდგენილ ელემენტებად, - ერთ, ორ ან სამ ელემენტად, - არ შეიძლება ვაწარმოოთ შედარება, ასეთი ანალიზის გარეშე შედარებით მეთოდს ძალა არ აქვს“ [5, გვ.280].

რთული სიტყვის მაწარმოებელი კომპლექსი ორიდან შვიდ ენობრივ ელემენტამდე შეიცავს. აღსანიშნავია ისიც, რომ ერთი გარკვეული კომპლექსისაგან უამრავი სიტყვა მიიღება, რომლებიც, როგორც ფონეტიკურად ასევე სემანტიკურად განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან. მათ ამ განსხვავებას სიტყვის სემანტიკა განაპირობებს, რისი გათვალისწინებითაც მისი მაწარმოებელი კომპლექსის მორფოლოგიური გარდაქმნა ხორციელდება.

რთული სიტყვის ფორმირება ეტაპობრივად ხორციელდება. პირველ ეტაპს ენობრივი ელემენტებისაგან სიტყვის მაწარმოებელი კომპლექსის შედგენა წარმოადგენს, მეორე ეტაპს კი - ამ კომპლექსის მორფოლოგიური გარდაქმნა.

I. ენობრივი ელემენტებისაგან სიტყვის მაწარმოებელი კომპლექსის შედგენა ხორციელდება სიტყვის ფუძეელემენტის აფიქსაციით [2, გვ.29-34]. ქვემოთ წარმოდგენილია მატრიარქალური და პატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელი კომპლექსების შედგენის წესები.

1. მატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელი კომპლექსების ფუძეელემენტი არის ივბ, დანარჩენი ენობრივი ელემენტები ცხრილ №2-ის ქვედა სტრიქონიდანაა ძირითადად აღებული. ზოგიერთ მატრიარქალურ სიტყვაში ცხრილ №2-ის სვეტის ელემენტი გამოიყენება, ზოგში - ჰია ენობრივი ელემენტი, ან მისი შესაბამისი სტრიქონის რომელიმე სხვა ელემენტი, ზოგში კი - ორივე ერთად, რომლებიც მას ასაკობრივ კატეგორიასა და უზენაესობის ხარისხს ანიჭებენ შესაბამისად.

ჰუა ფუძეელემენტის შემცველი ისტორიული პერიოდის ერთაფიქსიანი კომპლექსი ჰუარუა არის, რომელიც მატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელ ზოგად ძირს წარმოადგენს. მისი მნიშვნელობებია [2, გვ.30] ღვთაება მზე; ღვთაება წყარო; მზის სხეული და მზის წყარო. ჩვენ მას ღვთაება მზის სახელით მოვიხსენიებთ შემდგომში.

ივბსვბ კომპლექსისაგან ბევრი მნიშვნელოვანი სახელია ნაწარმოები, მათ შორის ჰარა, ჰორა და ჰურა (ამ სახელებისა და პირველ ეტაპში მოყვანილი სხვა სახელების ფორმირების წესები მეორე ეტაპში იქნება წარმოდგენილი).

ჰუა ფუძეელემენტის შემცველი ერთ-ერთი ორაფიქსიანი კომპლექსი ჰუარუაჰია არის, რომელიც ღვთაება მზე უზენაესს ნიშნავს. იგი მატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელ მთავარ ძირს წარმოადგენს, რომლისგან ბევრი მნიშვნელოვანი სახელია ნაწარმოები, მათ შორის ჰარი, ჰარალრ, არია და ჰური.

ჰუა ფუძეელემენტის შემცველი ერთ-ერთი სამაფიქსიანი კომპლექსი ჰუარუაჰიათუა არის, რომელიც ღვთაება მზე უზენაეს ნათელს ნიშნავს. იგი მატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელ კიდევ ერთ მთავარ ძირს წარმოადგენს, რომლისგან ისეთი მნიშვნელოვანი სახელებია ნაწარმოები როგორებიცაა ჰვთაი და ჰართი.

ანალოგიური გზით შეიძლება ცხრილ №2-ის ქვედა სტრიქონის ელემენტების აფიქსებად შერჩევა და მათი გამოყენებით ოთხი და უფრო მეტი აფიქსიანი კომპლექსის შედგენა.

მოყვანილი კომპლექსებისაგან წარმოქმნილი სახელები მათი შესაბამისი სუბიექტების ან ობიექტების სქესობრივ კატეგორიებს არ განსაზღვრავენ, არადა ამის საჭიროება უსათუოდ იქნებოდა. ეს პრობლემა სახელის მაწარმოებელი კომპლექსისათვის შუა (შვა, მდედრი) ან სუა (სვა, მამრი) ენობრივი ელემენტის დართვით არის გადაჭრილი [2, გვ.30]. მაგალითად, შუაჰუარუაჰიათუა კომპლექსი ქალ ღვთაება მზე უზენაეს ნათელს ნიშნავს, რომლისგან კომპოზიტი შუა ჰვთაი (ქალ ხვთაი) და ტოპონიმი შაჰართველო მიიღება; სუაჰუარუაჰიათუა კომპლექსი კი - კაც ღვთაება მზე უზენაეს ნათელს, რომლისგან კომპოზიტი სუა ჰვთაი (კაც ხვთაი) და ტოპონიმი საჰართველო მიიღება.

მოყვანილი კომპლექსებისგან წარმოქმნილი სახელები მათი შესაბამისი სუბიექტების ან ობიექტების ასაკსა და სივრცობრივ მდებარეობას არ განსაზღვრავენ, არადა ისინი ყოველი სულიერი და უსულო საგნის გამოსახატავად იქნებოდა საჭირო. ეს პრობლემა სახელის მაწარმოებელ კომპლექსთან ცხრილ №2-ის სვეტის ერთერთი ჰვა, ჰბა, ჰფა, ჰმა ან ჰპა ენობრივი ელემენტის პრეფიქსად დართვით არის გადაჭრილი [2, გვ.31]. ამ მოქმედების შედეგად წარმოქმნილი კომპლექსის გარდაქმნით მიღებული სახელი მისი შესაბამისი სუბიექტის ან ობიექტის როგორც ასაკობრივ მდგომარეობას, ასევე სივრცობრივ მდებარეობას გამოხატავს. ასაკობრივი და სივრცობრივი დიფერენციაციების გამომხატველ ზოგად წევრად ენობრივი ელემენტის ჰმა შემცველი კომპლექსი არის შერჩეული, რომლის გარდაქმნით წარმოქმნილი სიტყვის მ ბგერა საჭიროებისდა მიხედვით ვ, ბ, ფ, პ ან ნ ბგერით ჩაინაცვლება. მაგალითად, სახელის ჰვთაი ასაკობრივი დიფერენციაციის გამომხატველი ზოგადი წევრი ჰმაჰუარუაჰიათუა კომპლექსის სახით ჩაიწერება, რომელიც მამა (მაღალ) ღვთაება მზე უზენაეს ნათელს ნიშნავს. ამ კომპლექ სისგან სახელები ჰმართი (ხმართი, ღმართი - ღმერთი-ს მნიშვნელობის ქართული მატრიარქალური სახელები იქნებოდა) და ჰომორთი (ღორმოთი - ღმერთი, ზანურად) მიიღება, ხოლო მისგან წარმოქმნილი ბგერათკომპლექსების ჰუთაემა, უმარი და მათრი სათანადო გადაბგერებებით, სახელები ხვთაება, უფალი და პადრი მიიღება შესაბამისად.

ერთობლივი ასაკობრივი და სქესობრივი დიფერენციაციებით სამაფიქსიან ჰუარუაჰიათა კომპლექსისგან შუაჰუარუაჰიათუა და სუაჰმაჰუარუაჰიათუა კომპლექსები წარმოიქმნება, რომლებიც ქალ მაღალ ღვთაება მზე უზენაეს ნათელს და კაც მაღალ ღვთაება მზე უზენაეს ნათელს ნიშნავენ შესაბამისად. ამ კომპლექსებისგან ბევრი მნიშვნელოვანი სახელია ნაწარმოები, მათ შორის ჯორჯია და არმაზი შესაბამისად.

2. პატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელი კომპლექსების ფუძეელემენტი არის ჰია. დანარჩენი ელემენტები ცხრილ №2-ის ზედა სტრიქონიდანაა ძირითადად აღებული. ზოგიერთ პატრიარქალურ სიტყვაში ცხრილ №2-ის სვეტის ელემენტი გამოიყენება, რომელიც მას ასაკობრივ და სივრცობრივ კატეგორიებს ანიჭებს; ზოგში - ქვედა სტრიქონის ელემენტი; ზოგში კი - ორივე ერთად. პატრიარქლური კატეგორიის სიტყვის მაწარმოებელი კომპლექსი მინიმუმ ორ ენობრივ ელემენტს მაინც უნდა შეიცავდეს ზედა სტრიქონიდან.

ჰია ფუძეელემენტის შემცველი ისტორიული პერიოდის ერთაფიქსიანი კომპლექსი არის! ჰიარია, რომელიც პატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელ ზოგად ძირს წარმოადგენს. მისი მნიშვნელობებია [2, გვ.33] უზენაესი მზე; მზე მავალი და უზენაესი მავალი. ჩვენ ამ კომპლექსს უზენაესი მზის სახელით მოვიხსენიებთ შემდგომში. მისგან ბევრი მნიშვნელოვანი სახელია ნაწარმოები, მათ შორის ერი, იორი, ჰიორჰი და ჰიორჰია.

ჰია ფუძეელემენტის შემცველი ერთ-ერთი ორაფიქსიანი კომპლექსი არის ჰიარიათია, რომელიც უზენაეს მზე მნათობს ნიშნავს. იგი პატრიარქალური სიტყვების მაწარმოებელ მთავარ ძირს წრმოადგენს, რომლისგან ბევრი მნიშვნელოვანი სახელია ნაწარმოები, მათ შორის ერთი, ჰერეთი თეთრი და აიეტი.

ჰია ფუძეელემენტის შემცველი სამი და უფრო მეტი აფიქსიანი კომპლექსები ანალოგიური გზით მიიღება.

მოყვანილი კომპლექსებისაგან ნაწარმოებ სახელებს სქესობრივი და ასაკობრივი მნიშვნელობები არ გააჩნიათ. მათთვის ამ მნიშვნელობების მინიჭება ზემოთ განხილული შემთხვევების ანალოგიურად ხორციელდება. მაგალითად ჰიარიათია კომპლექსის სქესობრივი დიფერენციაციით წარმოქმნილ შუაჰიარიათია და სუაჰიარიათია კომპლექსებისაგან ტოპონიმები ჯიორიჯია და საჰაირთველო მიიღება

შესაბამისად, ასაკობრივი დიფერენციაციით წარმოქმნილ ჰბაჰიარიათია, ჰმაჰიარიათია და ჰპაჰიარიათია კომპლექსებისგან - ტოპონიმები იბერიათია, იმერიათა და პითია შესაბამისად, ერთობლივი ასაკობრივი და სქესობრივი დიფერენციაციებით წარმოქმნილ შუაჰმაჰიარიათია და სუაჰმაჰიარიათია კომპლექსებისგან კი - ეთნონიმი საჰართველნე (საქართველნე) და ჰრუზინეთი (გრუზინეთი) შესაბამისად.

ზემოთ მოყვანილი კომპლექსების შემადგენელი ენობრივი ელემენტების ადგილების მონაცვლეობით უამრავი სახელი მიიღება, რომლებიც ფონეტიკური სტრუქტურითა და სემანტიკით მნიშვნელოვნად განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან.

II. რთული სიტყვის ფორმირების მეორე ძირითად ეტაპს მისი მაწარმოებელი კომპლექსის მორფოლოგიური გარდაქმნა (დამუშავება) წარმოადგენს, რომელიც გარკვეული წესებით ხორციელდება. ეს წესები წინარე ენის გრამატიკის ერთერთი ძირითადი შემადგენელი ნაწილი იქნებოდა (ზოგიერთი მათგანი დღესაც გამოიყენება ზოგად ენათმეცნიერებაში). აღნიშნული წესების ფუნდამენტური შესწავლა სხვადასხვა ენების სპეციალური კომპლექსური ანალიზით არის შესაძლებელი. ამ პუნქტში ჩვენს მიერ გამოვლენილ წინარე ენის გრამატიკის მორფოლოგიურ კანონებს [2, გვ.34-39] და მათი მოქმედების ამსახველ კონკრეტულ მაგალითებს წარმოგიდგენთ.

1. მორფოლოგიური გარაქმნების ერთ-ერთი მთავარი პრინციპია ცხრილ №2-ში მოყვანილი ენობრივი ელემენტების შეუზღუდავი გარდასახვა მათ შესაბამის კომპონენტებში [2, გვ.17-18], რომლებიც ცხრილ №4-ის სახით არის წარმოდგენილი.

ცხრილი №4

სიტყვის მაწარმოებელი კომპლექსის შემადგენელი ბგერების მეტათეზისი ყველა ენაში ვლინდება, რის შედეგად კომპლექსისგან წარმოქმნილი სიტყვების რაოდენობა ძალიან იზრდება.

2. ცხრილ №2-ის ზედა და ქვედა სტრიქონების შემადგენელი ელემენტების ურთიერთკავშირი.

ა) ზედა და ქვედა სტრიქონების შესაბამისი ენობრივი ელემენტები შემდეგნაირადაა ერთმანეთთან დაკავშირებული:

ჰუაჰია=ჰია; ხუაჰია=ხია; ქუაჰია=ქია;..

ბ) ზედა და ქვედა სტრიქონების შესაბამისი ელემენტები და მათი კომპონენტები, წინა პუნქტის გათვალისწინებით, შემდეგნაირადაა ერთმანეთთან დაკავშირებული:

გია=გუაჰია->გოია (გუია; გაია); გი=გოი (გუი, გაი)

3. სიტყვის წარმოქმნისა და წაკითხვის ძირითადი წესები.

ა) ხმოვანი ბგერებისგან შედგენილი სიტყვა ი ბგერაზეა შეკვეცილი (ჰიაგუა->ჰიჰო->ოი).

ბ) ხმოვანი ბგერით დაწყებულ სიტყვას ხშირად თავკიდურა ჰ ბგერა აქვს მოკვეცილი (ჰუარუაჰია->ჰურია->ურია), ზოგჯერ კი ხმოვანი ბგერა მეტათეზისით არის სიტყვის თავში მოქცეული (ჰანი//ჰანე->აჰნე. სახელები ჰანი და აჰნე წინაპარს ნიშნავენ ქართულად და გერმანულად შესაბამისად).

გ) თანხმოვანი ბგერებისაგან შედგენილი სიტყვა, რომელიც ბაგისმიერ ბგერას არ შეიცავს, მატრიარქალურ კატეგორიას მიეკუთვნება და მისი წაკითხვა ა, უ და ო ხმოვნების გამოყენებით არის შესაძლებელი (გხრ=გაუხურა; გახარა; აგხრა)

დ) თანხმოვანი ბგერებისაგან შედგენილი სიტყვა, რომელიც ერთ ან რამოდენიმე ბაგისმიერ ბგერას შეიცავს მატრიარქალურ კატეგორიას მიეკუთვნება და მისი წაკითხვა ა, უ და ო ბგერების გამოყენებით არის შესაძლებელი (კბლ=კაბალა; კუბლა; კობალა)

ე) თანხმოვანი ბგერებისგან შედგენილი სიტყვა, რომელიც ერთ ან რამოდენიმე ა, უ და ო ბგერას შეიცავს მატრიარქალურ კატეგორიას მიეკუთვნება და მისი წაკითხვა ა, უ და ო ბგერების გამოყენებით არის შესაძლებელი (ქართ=ქართა; ქურთა; ქართუ; ქორთუ).

ვ) თანხმოვანი ბგერებისგან შედგენილი სიტყვა, რომელიც ი ან ე ბგერას შეიცავს, პატრიარქალურ კატეგორიას მიეკუთვნება და მისი წაკითხვა ი და ე ბგერების გამოყენებით არის შესაძლებელი (ქრთი=ქირით; ქერით; ქერეთი).

ზ) თანხმოვანი ბგერებისგან შედგენილი კომპლექსებისა და მათი დამაკავშირებელი თითო ხმოვანი ბგერის ერთობლიობით წარმოქმნილ სიტყვაში ყოველი ხმოვნის მოქმედების არეალი მის წინამდებარე თანხმოვნიდან იწყება და შემდეგი ხმოვნის წინამდებარე თანხმოვნამდე ვრცელდება. გამონაკლისს პირველი კომპლექსის უკანასკნელი თანხმოვნის წინამდებარე ბგერები წარმოადგენს, რომლებიც პირველი ხმოვნის არეალში არიან მოქცეულნი. იმ შემთხვევაში, როცა აღნიშნული სტრუქტურის სიტყვა ხმოვანი ბგერით იწყება, ან მისი პირველი კომპლექსი ერთ თანხმოვან ბგერას შეიცავს, ეს წესი ყოველგვარი გამონაკლისის გარეშე სამართლიანია. ამ წესის მიხედვით სიტყვები ხრახნილის და იხრახნა ხუარუახუანიალიასია და ჰიახიარუახუანუა კომპლექსების სახით აღდგება შესაბამისად.

თ) ბაგისმიერი თანხმოვნები ზოგჯერ ბ ბგერასთან წარმოქმნილი კომპლექსების სახით ფიგურირებენ სიტყვებში (მაგალითად: ბალღი, ტურფა, მაღალი, პარკი), ზოგჯერ კი - ა ბგერის გარეშეც (მაგა

ლითად: ხომლი, ურემი, ბგერა, ფიქრი, ხეპრე), რომელიც მათგან მოკვეცილია. ასეთი სიტყვის მაწარმოებელი კომპლექსის აღდგენისას ჯერ წინა ქვეპუნქტებით უნდა ვისარგებლოთ და მისი შეკვეცილი ხმოვნები აღვადგინოთ, შემდეგ კი - ბაგისმიერისაგან მოკვეცილი ა ბგერა (მაგალითად: ხომლი->ხომალი; ურემი->ჰურემჰი->ჰურემაჰი; ბგერა->ბჰეგერა->ბაჰეგერა; ფიქრი->ფჰიქირი->ფაჰიქირი; ხეპრე->ხეპერე->ხეპაჰერე)

4. ჰ ბგერასთან დაკავშირებული გარდაქმნები.

ა) სიტყვის ჰ ბგერაზე შეკვეცა: ხუბჰუარუბჰია->ხაჰარი->ხჰარი->ხარი. ამ შემთხვევაში სახელი ხარი ეტიმოლოგიით მამრ ღვთაება მზე უზენაესს ნიშნავს.

ბ) სიტყვის შემადგენელი ჰ ბგერის ხ (ქ, გ, ღ, ყ, კ) ბგერით ჩანაცვლება: ჰუარუაჰია->ჰარია->ჰარი->ხარი ამ შემთხვევაში სახელი ხარი-ს ეტიმოლოგიური მნიშვნელობა პირველი შეხედვით ღვთაება მზე უზენაესი გამოდის, რაც სინამდვილეს არ შეესაბამება. ჰარი->ხარი გადაბგერების პროცესი ხჰარი->ხარი გარდაქმნის სახით უნდა იქნას წარმოდგენილი, რაც სახელი ჰარი-ს მაწარმოებელ ზოგად ჰუარუაჰია კომპლექსში დამატებით ხუა ენობრივი ელემენტის შეტანის ტოლფასი იქნება და მისი გათვალისწინებით სახელი ხარი-ს ეტიმოლოგიური მნიშვნელობა წინა შემთხვევის შესატყვისი გახდება.

გ) სიტყვის შემადგენელი ჰ ბგერის მეზობელ ბგერაში ასიმილირება: ხიაჰიარია->ხეჰირი->ხეხირი->ხერიხი->ხერხი.

დ) სიტყვის შემადგენელ ჰ ბგერათა მეზობელ ბგერებში ასიმილირება: ხუაჰუარუაჰია->ხაჰარაჰიახახარარი->ხარახარი->ხარხარი.

ე) სიტყვის შემადგენელ ჰ ბგერათა ერთ-ერთ რომელიმე მეზობელ ბგერაში ასიმილირება: ჰმაჰუარუაჰია->მაჰარაჰია->მამარამია->მამარმია->მამამია.

5. რ ბგერასთან დაკავშირებული გარდაქმნები.

ა) სიტყვის შემადგენელი რ ბგერის ლ ბგერით ჩანაცვლება: ჰუარუა->რუარუა->ლუარუა->ლურა->ლულა.

ბ) სიტყვის ფორმირების პროცესში წარმოქმნილ რ ბგერის დი- სიმილ»აცია: ჰუბრუაჰია->ჰარაჰე->ჰარარე->ჰარალე.

გ) სიტყვის რ ბგერაზე შეკვეცა: ღუაჰუარუაჰმა->ღაჰარამა->ღჰრმა->ღრმა->ღმა.

6. ბაგისმიერი ბგერების კომბინაციები.

ა) სიტყვის შემადგენელი მ ბგერის ნ ბგერით ჩანაცვლება: ჰმაჰიარია->მაჰირი->მაირი->ნაირი.

ბ) სიტყვის ფორმირების პროცესში წარმოქმნილ მ ბგერის დისიმილაცია: ჰმაჰუარუაჰია->მაჰარაჰი->მამარაი->მარამი->მარანი;

გ) სიტყვის შემადგენელი მ ბგერისა და სიტყვის ფორმირების პროცესში წარმოქმნილი მ ბგერის დისიმილიაცია: ჰმაჰუარუაჰია->მაჰარაჰი->მამარაი->მამრი—>მამი->ვანი (ბანი, ფანი, პანი); ჰუარუაჰიაჰმა->ჰარაჰემა->მარამემა->მარმემა->პარმენა.

დ) სიტყვებში ბაგისმიერი ბგერების ურთიერთმონაცვლეობა: ავაზგ->აბაზგ; აპხაზ->აბხაზ->აფხაზ და სხვა.

7. სიტყვის ნ ბგერაზე შეკვეცა. ნჯირა->ჯირა (წოლა, მეგრულად); განწყრა->გაწყრა; აქუნს->აქუს; წოვნა->წოვა; ჩქინ->ჩქი (ჩვენ, ლაზურად).

ბ) ქართული სიტყვების ბოლოკიდურა ნი მარცვალი მრავლობითობის სუფიქსად მოისაზრება, რომლის შემადგენელ ნ ბგერაზე შეკვეცით მათი ძირეული სახელები მიიღება, მაგალითად: კაცნი->კაცი; ხალხნი->ხალხი; დედანი->დედაი; მოჩვენებანი->ვოჩვენებაი.

8. სიტყვის თ (დ, ტ) ბგერაზე შეკვეცა

ა) ზემოთ->ზემო; კარგად->კარგა; მაკედ->მაკე; ტიკინჩხა->იკინჩხა (სამშაბათი, ჭანურად); ტლაკვა->ლაკვა.

ბ) ქართული სიტყვების ბოლოკიდურა თა მარცვალი სახელების მრავლობითი ფორმის ნათესაობითი ბრუნვის მაწარმოებელ ნიშნად მოისაზრება (მაგალითად: კაც(ი)თა=კაცების; ხალხ(ი)თა=ხალხების; დედათა=დედების), რომლის მოკვეცით აღნიშნული სიტყვების შესაბამისი სახელები მიიღება (კაცი; ხალხი; დედა).

9. სიტყვის ფონოლოგიური შეკუმშვა თანხმოვანი ბგერების აფრიკატიზაციით. გრძელი სიტყვის მოკლედ გამოსახვა, თანხმოვანი ბგერების აფრიკატიზაციით ხორციელდება. ცნობილი აფრიკატებია: ჩ=ტშ, ც=თს, ჯ=ღჟ, ძ=ღზ, ქ==ტშ, წ=ტს. ჩვენი გამოკვლევებით [2, გვ·56-64], ჟ და ზ ბგერებიც აფრიკატებია: ჟ=შჰ და ზ=სჰ. გარდა ამისა ჭ და წ აფრიკატები ტშ და ტს ბგერათკომპლექსებს კი არა ჩჰ და ცჰ ბგერათკომპლექსებს შეესატყვისებიან შესაბამისად (ჭ=ჩჰ, წ=ცჰ). აღნიშნული აფრიკატები შემდეგნაირად წარმოიქმნება.

ა) შ ბგერის შემცველი აფრიკატები: შუაჰუა->შუჰა->შჰუა->ჟუა; შუაჰია->შაჰი->შჰია->ჟია; დუაშუაჰუა->დუჟუა->დუჟა->დჟუა->ჯუა; დუაშუაჰია->დაჟია->დაჟი->დჟია->ჯია; ტუაშუა->ტუშა->ტშუა->ჩუა; ტუაშუაჰუა->ჩუაჰუა->ჩუჰა->ჩჰუა->ჭუა; ტუაშია->ტუაშუაჰია->ჩუაჰია->ჩაჰი->ჩჰია->ჭია.

ბ) ს ბგერის შემცველი აფრიკატები: სუბჰუა->სუჰა->სჰუა->ზუა; სუაჰია->საჰი->სჰია->ზია; დუასუაჰუა->დუზუა->დუზა->დზუა->ძუა; დუასია->დუასუაჰია->დაზია->დაზი->დზია->ძია; თუასუა->თუსა->თსუა->ცუა; თუასუაჰუა->ცუაჰია->ცუჰა->ცჰუა->წუა; თუასია->თუასუაჰია->ცუაჰია->ცაჰი->ცჰია->წია.

10. დეაფრიკატიზაცია.

ა) ჩვილი->შვილი; ჩააყოლა->შააყოლა; ცობა->სობა; ცუნდი->სუნდი (ცვარი, მეგრულად).

ბ) ჯინი->ჟინი; ჯორჯ->ჟორჟ; ძღარბი->ზღარბი; ძროხა->ზროხა.

აღნიშნუღოს გათვალისწინებით ტოპონიმი საჰართველო, რომელოც სუაჰუარუათუაჰია კომპლექსისგან არის ნაწარმოები, ეტიმოლოგიური მნიშვნელობით ტოპონიმებს ჰრუზიათა, ლაზიათა, აზიათა, ვრაცია, ცარცია და სხვა შეესატყვისება.

სოხუმის ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტის თანამშრომლის
კარლო ბარბაქაძის

განცხადება

ვფიქრობ, აღმოვაჩინე ბიბლიური წინარე ენის ძირითადი ლექსიკური ელემენტები და სიტყვათა წარმოქმნის წესი. მათი გამოყენებით არის თანამედროვე ხალხთა სამეტყველო ენები შექმნილი. ამ აღმოჩენით ადვილად ხერხდება ნებისმიერი სიტყვის ეტიმოლოგია, რაც ენის სხვა თეორიებისათვის მიუღწეველია. მისი გამოყენებით ენათმეცნიერების პრობლემების გადაჭრის გარდა ბევრი სხვა საჭირბოროტო სოციალური და ეროვნებათაშორისი პრობლემების მოგვარებაც არის შესაძლებელი. ამასთან დაკავშირებით შევხვდი ბევრ ცნობილ ქართველ ენათმეცნიერს, რომელთა მიერ გამოკვლევების შედეგების შეფასება არაერთგვაროვანია. მიუხედავად ამისა დომინირებს მოსაზრება აღნიშნული ნაშრომის საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის სამსჯავროზე წარდგენის შესახებ.

გთხოვთ მოაწყოთ წინამდებარე ნაშრომის განხილვა.

კარლო ბარბაქაძე

საქართველოს დამსახურებული გამომგონებელი,
ტექნიკურ მეცნიერებათა კანდიდატი.

08. 06. 1998 წ.

კომენტარი

განცხადებას თან ერთვოდა ჩემი ნაშრომი სახელწოდებით ჰუას ფენომენი. ეს ნაშრომი განცხადებასთან ერთად საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიამ აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის იმდროინდელ დირექტორს თამაზ გამყრელიძეს გადაუგზავნა თხოვნით წარმოედგინა მეცნიერებათა აკადემიისათვის თავისი მოსაზრება მის შესახებ.

ჩემს მიერ აღმოჩენილ ენობრივი ელემენტების სისტემას თამაზ გამყრელიძე 1996 წლიდან იცნობს. ამ საკითხთან დაკავშირებით მე მასთან 1996 წლის სექტემბერში და 1998 წლის მაისში მქონდა შეხვედები. მის განხილვაში თამაზ გამყრელიძის ოფიციალური ჩართვა გულწრფელად მესიამოვნა და ინსტიტუტში მივაკითხე. მან მიმიღო და მითხრა, რომ ხვალ გერმანიაში მიემგზავრება. გადმომცა ჩემი განცხადება და ნაშრომი და მთხოვა მიმეტანა ისინი საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ენისა და ლიტერატურის განყოფილების მდივანთან გიორგი ციციშვილთან და მისი სახელით მეთქვა, რომ ამ სამუშაოს ჭეშმარიტების საკითხს ერთი კაცი ან ერთი ინსტიტუტი ვერ გადაწყვეტს. მის განხილვაში რამდენიმე ინსტიტუტი უნდა იქნას ჩართული. მოაწყოს საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიამ მისი განხილვა და მასში მეც მივიღებ მონაწილეობას.

მეორე დღეს შევხვდი გიორგი ციციშვილს, რომელმაც მკაცრად შეაფასა ჩემი მოქმედება, თამაზ გამყრელიძის დანაბარების მოსმენის შემდეგ კი მითხრა, რომ შენ მან სასტიკად შეგაცდინა, პასუხგაუცემი დოკუმენტი ხელში შემოგაჩეჩა და ამით საკუთარ პასუხისმგებლობას თავი აარიდა. მე რა ვიცი მან რა დაგაბარა. თავისი მოსაზრება მას წერილობით უნდა დაეფიქსირებია და ხელი მოეწერა. ბოლოს მოლბა და მითხრა, რომ ღირსი კი არა ხარ მაგრამ, როგორც ადამიანი მესიმპატიურები და შენს განცხასდებასა და ნაშრომს არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტს გადავუგზავნი სარეცენზიოდ.

აღნიშნული ინსტიტუტის მიერ გაცემული რეცენზიის დასკვნითი ნაწილი ასეთია:

„ცნობილია ნ. მარის ყბადაღებული პალეონტოლოგიური „ოთხელემენტოვანი ანალიზი“, როდესაც სამყაროს ყველა ენის საფუძვლად ოთხი „მისტიური“ (მეთოდოლოგიურად აუხსნელი) ელემენტი ცხადდებოდა - „სალ“, „ბერ“, „იონ“, „როშ“. ასეთი იყო იაფეტური თეორია მისი განვითარების უკანასკნელ ეტაპზე... გამოქვეყნების შემთხვევაში ცნობილი გახდება კ. ბარბაქაძის „ორელემენტოვანი ანალიზიც“, სახელწოდებით „ჰუას ფენომენი“. ეს ორი ელემენტია: „ჰუა“ და „ჰია“...

კ. ბარბაქაძის სანუგეშოდ უნდა ითქვას, რომ გენიალური მარის ოთხელემენტოვანი ანალიზის ფონეტიკური გარდაქცევებით მიღებული ეტიმოლოგიები თავისი სანდომობით დიდად არ განსხვავდებიან „ჰუას ფენომენის“ ავტორის „ეტიმოლოგიებისაგან“. ამის მიუხედავად, მნიშვნელობა და პრაქტიკული ღირებულება როგორც ერთი თეორიისა, ისე მეორისა აბსოლუტურად იდენტურია ჭეშმარიტების დადგენის თვალსაზრისით, რბილად რომ ვთქვათ, ძალიან მცირეა“.

მიუხედავად ასეთი დამაინტრიგებელი რეცენზიისა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიამ ჩემი აღმოჩენის განხილვა არ მოაწყო. ვიცოდი რა მისი მეცნიერული და პრაქტიკული ღირებულება 1999 წლის 15 ოქტომბერს ოფიციალური წერილით მივმართე საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის იმდროინდელ პრეზიდენტს ალბერტ თავხელიძეს ჩემი აღმოჩენის აკადემიაში განხილვის შესახებ (სარეგისტრაციო №7-391/66, 8. 11. 1999 წ). წერილს თან დავურთე ზემოთხსენებული

რეცენზია (ორიგინალი), ჰუას ფენომენი და ჩემს მიერ 1999 წელს გამოცემული წიგნი სახელწოდებით ენის წარმოშობის შესახებ (არაოფიციალური, 75 გვერდით). საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიამ ამჯერად დუმილი ამჯობინა და ჩემი წერილი თავისი დანართებითურთ უკვლოდ გააქრო.

ბატონო პრეზიდენტო! ისტორიული ცნობების მიხედვით კავკასიელი აბორიგენების შორეული წინაპრები ერთი წარმომავლობის ხალხი იყო, რომელიც, უსათუოდ, ერთ საერთო წინარე კავკასიურ ენაზე მეტყველებდა. იმ ენის აღდგენის მცდელობად შეიძლება ჩაითვალოს ივანე ჯავახიშვილის ლინგვისტიკური გამოკვლევები, რომლებსაც, სამწუხაროდ, მიმდევრები აღარ გამოუჩნდნენ, ალბათ იმიტომ, რომ ეს თემატიკა რუსეთის იმპერიულ პრინციპს „გათიშე და იბატონე“ ეწინააღმდეგებოდა. ამავე პრინციპით მოქმედებდნენ საქართველოს მიმართ სხვა დამპყრობელი ქვეყნებიც, რომელთა ძალისხმევითა და წაქეზებით ენობრივად და რელიგიურად ურთიერთ გაუცხოებული კავკასიელი ხალხები ერთმანეთს სამკვდრო-სასიცოცხლოდ დაუპირისპირდნენ. მანამდე, სანამ კავკასიელი აბორიგენები არ ირწმუნებენ თავიანთ ერთწარმომავლობას და ამის საფუძველზე არ აღიდგენენ ურთიერთ ნდობას მათ ყოველთვის გამოიყენებენ გარეშე იმპერიალისტური ძალები თავიანთი მზაკვრული მიზნების განსახორციელებლად სეპარატისტების, ტერორისტების, ომის გამჩაღებლებისა და ურთიერთ გამანადგურებელი ხალხების სახით.

კავკასიელი ხალხების დაახლოება (რაც „გათიშე და იბატონე“ პრინციპის კონტრმოქმედებას წარმოადგენს) მათი სამეტყველო ენების ერთ ძირეულ ენასთან დაკავშირებით შეიძლება იქნეს განხორციელებული. ეს ენა წინარე კავკასიური ენა იქნება. მე უკვე გავაანალიზე ჩემს მიერ შექმნილი ენის ელემენტური თეორიის დახმარებით აფხაზური და ოსური ენების სიტყვები. ბევრი მათგანი მათი შესატყვისი ქართული სიტყვების საფუძველზე არის წარმოქმნილი. ანალოგიური გამოკვლევები სხვა კავკასიური ენების მიმართაც უნდა განხორციელდეს. ამ გამოკვლევების შედეგად შესაძლებელი გახდება წინარე კავკასიური ენის ლექსიკური ელემენტების დადგენა და მათ საფუძველზე წინარე კავკასიური ენის აღდგენა. ეს თემატიკა მეცნიერული და პოლიტიკური თვალსაზრისით პერსპექტულია როგორც ჩვენი ქვეყნისთვის, ასევე კავკასიის მთელი რეგიონისთვის. იგი ჩვენი ქვეყნის ინციატივით უნდა იქნეს დამუშავებული, რაც დღეისათვის თქვენი თანადგომის გარეშე შეუძლებელია. მისი ძირითადი შემსრულებელი კავკასიური ენების აბორიგენი სპეციალისტებისაგან შედგენილი ჯგუფი იქნება, რომლის წევრები, გარკვეული კონსულტაციის გავლის შემდეგ თემატიკურ გამოკვლევებს თავთავიანთ მშობლიურ კერებში შეასრულებენ. ეს სამუშაო, პირველ ეტაპზე სერიოზულ დაფინანსებას არ მოითხოვს. სამაგიეროდ, იგი გამოიწვევს კავკასიელი ხალხების ეთნიკურ დაახლოებას, რაც პოლიტიკური თვალსაზრისით არცერთი სხვა ხალხის ინტრესებს არ ეწინააღმდეგება. პირიქით, გამოკვლევების დაწყებიდან გარკვეული დროის გავლის შემდეგ, დარწმუნებული ვარ, მათი მკვლევარებიც მოისურვებენ ამ გამოკვლევებში მონაწილეობის მიღებას, რადგანაც წინარე კავკასიური ენის აღდგენა ფაქტიურად წინარე ენის აღდგენა იქნება, რაზეც დიდიხანია ოცნებობს კაცობრიობა.

ბატონო მიხეილ! ამ წერილში წამოჭრილ საკითხს, დარწმუნებული ვარ, უტოპიად მიიჩნევენ ჩვენი ენათმეცნიერები იმიტომ, რომ მათ არ სურთ ენის ელემენტური თეორიისა და მისი გამოყენებით მიღებული შედეგების აღიარება. ეს უკვე მათი პრობლემაა. პირადად მე ვიცი, როგორ უნდა გადაიჭრას დასმული საკითხი და მზად ვარ მის შესასრულებლად.

წერილთან ერთად გიგზავნით წიგნს „ენის ელემენტური თეორია“ და საგაზეთო წერილს, მიძღვნილს კავკასიელი ხალხების მტკივნეული საკითხებისადმი.

პატივისცემით

კარლო ბარბაქაძე.

22.09.2004 წ.

რეგისტრ. №16122

25. 09. 2004 წ.

კომენტარი

ეს წერილი და წიგნი სახელმწიფო კანცელარიაში ჩავაბარე იმის იმედით, რომ მათ ადრესატს გადასცემდნენ. ორი თვის შემდეგ პრეზიდენტის კანცელარიის წერილების განყოფილებაში დავრეკე და შევიტყვე, რომ ჩემი წერილი (რეგ. №1622, 250.09. 2004 წ.) მათ მთავრობის კანცელარიაში გადაუგზავნიათ. ვიფიქრე, წიგნი, როგორც საჩუქარი პრეზიდენტმა დაიტოვა, წერილი კი, მასში წამოჭრილი პრობლემის აქტუალობის გამო, მთავრობას გადაუგზავნა შესასწავლად. მე როგორც წერილის ავტორს იმედი მქონდა დამიკავშირდებოდნენ და მასში დასმული საკითხის გადაჭრის შესახებ ჩემს აზრს მოისმენდნენ.

ერთი წლის ლოდინის შემდეგ მთავრობის კანცელარიის წერილების განყოფილებში დავრეკე და შევიტყვე, რომ ჩემი წერილი (სამთავრობო რეგ. №3895, 7. 10. 2004 წ.) მათ ივ. ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტში გადაუგზავნიათ განსახილველად. მივაკითხე ინსტიტუტის კანცელარიას. პრეზიდენტის სახელზე გაგზავნილი ჩემი წერილი და წიგნი 2004 წლის 8 ოქტომბერს მიუღიათ მათ მთავრობის კანცელარიიდან. მოვითხოვე გაეცნოთ ჩემთვის ინსტიტუტის მიერ მომზადებული სამთავრობო წერილის პასუხი. ბევრი ეძებეს მაგრამ ვერც მთავრობის კანცელარიიდან მათდამი მიწერილი წერილი, ვერც მათ მიერ მასზე გაცემული პასუხი და ვერც პრეზიდენტისადმი გაგზავნილი ჩემი წერილი და წიგნი ვერ აღმოაჩინეს. როგორც ჩანს ისინი ინსტიტუტის იმდროინდელმა ადმინისტრაციამ უკვალოდ გააქრო.

აღნიშნულთან დაკავშირებით 2005 წლის 10 ოქტომბერს საგაზთო წერილი სათაურით პრეზიდენტის საჩუქარი დავწერე და რამდენიმე გაზეთის რედაქციას მივმართე მის გამოსაქვეყნებლად. სამწუხაროდ, ყველამ უარით გამომისტუმრა.

ბატიონო კახა! გიგზავნით წიგნს, რომელშიც ჩემს მიერ შექმნილი „ენის ელემენტური თეორია“ არის ჩამოყალიბებული. ეს თეორია საკაცობრიო მნიშვნელობისაა და მისი მიჩქმალვა, როგორც ამას ჩვენი ემათმეცნიერები „ახერხებენ“ დანაშაულია არა მარტო ქართველი ხალხის, არამედ მსოფლიო საზოგადოების წინაშეც. გასულ წელს ამ წიგნის 100 ეგზემპლარი ცნობილ ქართველ ენათმეცნიერებს და ეთნოგრაფებს დავურიგე. ვიფიქრე, ან ავს იტყოდნენ მის შესახებ, ან კარგს, მაგრამ ამაოდ. ზოგიერთმა მათგანმა შეიძლება ვერ გაიგო ეს თეორია და დუმილი ამჯობინა, მაგრამ ვინც გაიგო (არ აქვს მნიშვნელობა, ეთანხმებიან მას თუ არა), მათი დუმილი დანაშაულის ტოლფასია.

წიგნთან ერთად გიგზავნით სამი წერილისა (ისინი თქვენდამი დაქვემდებარებული ორგანიზაციის ყოფილ ხელმძღვანელებს მივწერე) და ერთ-ერთ მათგანზე გაცემული პასუხის ასლებს. აღნიშნული წერილების საშუალებით მინდოდა „ენის ელემენტური თეორიის“ შესახებ სპეციალისტების მიუკერძოებული შეხედულება დამეფიქსირებინა. უმორჩილესად გთხოვთ, დაავალოთ თქვენდამი დაქვემდებარებულ სათანადო ორგანიზაციებს გამოიმუშაონ ზემოხსენებული თეორიის ოფიციალური შეფასება.

პატივისცემით

კარლო ბარბაქაძე

4. 07. 2004 წ.

რეგისტრ. №ბ/2049

6. 07. 2004 წ.

კომენტარი

ამ წერილის მსვლელობის შესახებ 2004 წლის სექტემბერში საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების საიმისტროს კანცელარიას მივაკითხე. მითხრეს თქვენი წერილი მინისტრის პირველი მოადგილის მეცნიერების დარგში ბელა წიფურიას განყოფილებაში არის გადაგზავნილიო. ამ განყოფილების მდივნისაგან შევიტყვე, რომ ჩემი წერილი და წიგნი 01-17-09/2712 ნომრით 12.07.2004 წელს არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტს გადაეგზავნა განსახილველად და იქედან პასუხს ელოდებიან.

2004 წლის დეკემბერში განმეორებით მივაკითხე აღნიშნულ განყოფილებას და პირადად ვესაუბრე მის ხელმძღვანელს ბელა წიფურიას. იგი შემპირდა, რომ შეახსენებდა ჩემი წერილის შესახებ ენათმეცნიერების ინსტიტუტის დირექციას და უახლოეს დროში მიიღებდა მათგან ენის ელემენტური თეორიის კვალიფიციურ შეფასებას.

2005 წლის 9 აგვისტოს კიდევ ერთხელ მივაკითხე იგივე განყოფილებას და შევახსენე განყოფილების ხელმძღვანელს ბელა წიფურიას ჩემი მოთხოვნილების შესახებ. ამჯერად მან მითხრა: „რას მოითხოვთ კონკრეტულად თქვენ ჩვენგან“. მე თან მქონდა ჩემი წერილის ასლი და მას წავუკითხე ჩემი მოთხოვნილება:

„უმორჩილესად გთხოვთ, დაავალოთ თქვენდამი დაქვემდებარებულ სათანადო ორგანიზაციებს გამოიმუშაონ ზემოხსენებული თეორიის ოფიციალური შეფასება“.

„ჩვენ ვერავის ვერაფერს ვერ დავავალებთ“. ასეთი იყო მისი უკანასკნელი პასუხი.

აღნიშნულთან დაკავშირებით 22. 10. 2005 წელს მოვამზადე საგაზეთო წერილი სათაურით ვაის გავეყარე, უის შევეყარე (ვაი-ში ვგულისხმობდი საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიას, უი-ში კი - საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს). ამ წერილის ერთ-ერთი აბზაცი ასეთია:

„ქალბატონო ბელა! როგორც არაოფიციალურად შევიტყვე ჩემი წერილი თქვენ 12. 07. 2004 წელს არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტს გადაუგზავნეთ განსახილველად. ამ ფაქტით თქვენ უკვე თქვენდამი დაქვემდებარებული ორგანიზაციის ადმინისტრაციას დავალება მიეცით. ისიც ვიცი, რომ თქვენი ამ დავალებისათვის მათ დღემდე პასუხი არ გაუციათ. ეს ფაქტი ენათმეცნიერების ინსტიტუტის მიერ თქვენი სამინისტროს იგნორირებას წარმოადგენს, რაზეც, რბილად რომ ვთქვათ, პირადად თქვენ თვალები დახუჭეთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში კატეგორიულად მოითხოვდით მათგან ოფიციალურ პასუხს. იცოდეთ, ის სახელმწიფო მოხელე, რომელიც თავის ქვეშევრდომს ვერავითარ საქმეს ვერ დაავალებს, ან დავალებული საქმის შესრულებაზე მას პასუხს ვერ მოსთხოვს თავისი ადმინისტრაციული მოღვაწეობის პერიოდში ხალხისა და ქვეყნის სასარგებლოს ვერაფერს ვერ გააკეთებს. ასეთ შემთხვევაში იგი ადმინისტრაციულ საქმიანობას უნდა ჩამოცილდეს“.

ამ წერილის გამოსაქვეყნებლად რამდენიმე გაზეთის რედაქციას მივმართე. სამწუხაროდ, ყველამ უარით გამომისტუმრა.

ბატონო დენის. უპირველეს ყოვლისა დიდ ბოდიშს გიხდით იმის შესახებ, რომ ამ წერილს ინგლისურად კი არა ქართულად გწერთ. მე ძალიან ცუდად ვიცი ინგლისური ენა, თქვენ კი შესანიშნავად იცით ქართული ენა.

არ ვიცი რამდენად მართებულია ჩემს მიერ თქვენი შეწუხება, მაგრამ არსებული მდგომარეობიდან უფრო პერსპექტულ გამოსავალს ვერ ვპოულობ.

ვარ 75 წლის, ფიზიკოსი. 1957 წლიდან ვმუშაობ სოხუმის ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტში (1957-1993 წლებში ვმსახურობდი სოხუმში, 1993 წლიდან დღემდე კი - თბილისში).

1995 წელს აღმოვაჩინე წინარე ენის ფუძესიტყვების სისტემა, რომელიც 1996 წელს ქართველ ენათმეცნიერებს გავაცანი (დანარჩენს მის შესახებ ამ წერილთან ერთად გამოგზავნილი მასალებიდან შეიტყობთ). აღნიშნული სისტემის ელემენტები წინარე ენის მარტივი სიტყვებია, რომელთა მიზანმიმართული შერწყმით არის რთული სიტყვები მიღებული. ანალოგიურად არის ყველა სამეტყველო ენის სიტყვები მიღებული, რომელთა ეტიმოლოგია დღეისათვის უცნობია (დაკარგულია). მათი მოძიება ჩემს მიერ შექმნილი ენის ელემენტური თეორიით არის შესაძლებელი, რასაც მე ჩემი შესაძლებლობების ფარგლებში ვანხორციელებ. ამ პრობლემით მრავალი ქვეყნის ლინგვისტიკური ცენტრია დაკავებული, რომელთაც არცერთი სიტყვის მოტივაციისათვის არ მიუკვლევიათ. არადა, ამ პრობლემის გადაჭრის გარეშე შეუძლებელია არსებული ეთნიკური და რელიგიური დაპირისპირებების აღმოფხვრა, რაც ავთვისებიანი სიმსივნის სახით აწევს კაცობრიობას და დაუნდობელი ტერორიზმის სახით მძვინვარებს მთელ მსოფლიოში.

ანალოგიური წერილით 1996 წლიდან დღემდე საქართველოს რამდენიმე სახელმწიფო დაწესებულებასა და სახელმწიფო მოღვაწეს მივმართე. სამწუხაროდ ჩემს მიერ გაგზავნილ ბევრ წერილს ადერსატამდე არ მიუღწევია. ამის მიზეზია ქართული ბიუროკრატია, რომელიც კადრების არაპროფესიონალიზმით არის გამოწვეული. სამწუხაროა აგრეთვე ისიც, რომ ცნობილ ქართველ ლინგვისტებს, რომელთაც გავაცანი ენის ელემენტური თეორია, ჩემთან საუბარში მის წინააღმდეგ პრეტენზია არ გამოუთქვავთ, პირიქით, იგი პერსპექტულ მიმართულებად მიიჩნიეს, ოფიციალურ პრესაში კი მის შესახებ არც ავი და არც კარგი არ განუცხადებიათ, მათ მისი არსებობა საერთოდ მიჩქმალეს.

ბატონო დენის. შექმნილმა მდგომარეობამ მაიძულა დახმარებისთვის თქვენთვის მომემართა. ჩემი გამოკვლევების შედეგები ვიწრო ნაციონალურ ინტერესებს კი არა საერთაშორისო ინტერესებს ემსახურება და მისი გაცნობა ფართო ლინგვისტიკური საზოგადოებისათვის აუცილებელ საკითხად მიმაჩნია. გიგზავნით ჩემი გამოკვლევების ძირითად შედეგებს შესრულებულს ინგლისურ და რუსულ ენებზე. უმორჩილესად გთხოვთ გააცნოთ ისინი დიდი ბრიტანეთის ცნობილ ლინგვისტებს.

თანადგომისათვის წინასწარ გიხდით მადლობას.

პატივისცემით ............................................................................................კარლო ბარბაქაძე

12.09.2009 წ.

Karlo Barbaqadze

15 Kazbegi Avenue, Tbilisi, Georgia, 0160;

Tel.: +(995 32) 335520;

Fax: +(995 32) 335520

E-mail: barbaqa@gmail.com;

Website: www.sipt.org

Mob: 858.25.19.37

APPEAL TO THE FOREIGN LIGUISTS

In 1995 I discovered The System of Language Elements, which is origin with the linguistic element Hya. In 1996 this system I presented for consideration to Ivane Javakhishvili Tbilisi State University. The commission of experts it estimatied as a result of the author's imagination.

In 1998 the paper titled „Phenomenon of Hya“ I submitted to the Academy of Georgia Science. The work was estimate by A. Chikobava Institute of Linguistics as an analogue of The Four-Element Analysis of N. Marry.

In 1996-2003 on the bases of The System of Language Elements, I originated The Element Theory of Language, which was published in 2003 in the book (in Georgian language). The 100 copy of this book I have presented to the specialists for familiarization. Unfortunately, any comments or reviews of this book have not been published.

The Element Theory of Language I am considering as completion of New Doctrine of Language of N. Mars. According this theory language elements cannot contain more than one consonant. The elements of N. Marr: sal, ber, ion, rosh, contain two consonants, therefore they are not language elements, but they are the words with two and three elements.

Discovery of the paleolanguage, which is a basis of all languages in the world, is actual and open question for the linguistic specialists. The Element Theory of Language is explanation of the creation of paleolanguage, therefore familiarization of this theory to the general linguist's public is very important goal for me. For solving this problem I proposed VII chapter in the „Elemental Theory of Language“ for familiarization to English-speaking readers.

I hope foreign linguists will have enough courage, unlike of Georgian Linguistics, for familiarity with Element Theory of Language and will publish their opinion about it.

Karlo Barbaqadze

15 Kazbegi Avenue, Tbilisi, Georgia, 0160;

Tel.: +(995 32) 335520;

Fax: +(995 32) 335520

E-mail: barbaqa@gmail.com;

Website: www.sipt.org

Mob: 858.25.19.37

VII. THE ELEMENT THEORY OF LANGUAGE

The ancient Greek philosopher Demokritus likened a word to a thing and said, that as a thing consisted of simple bodies, so a word consisted of syllables. In the opinion of the German linguist Wilhelm Humboldt: the word from paleolanguage contained only roots, they had not affixes. We consider Demokritus' syllables and Humboldt's roots to be simple words or language elements.

According to the theory of the well-known linguist N. J. Marr, all the languages existing in the world are made of four elements sal, ber, ion, rosh. This theory is known as the Fore element analysis, which failed, because its elements are not real language elements and do not carry out their functions. The One element analysis of Turkish scholars turned out to be unsuccessful as well. According to their theory, all languages originated the basis of the element aγ They chose the sun as the material base of its element, but they were not able to create a linguistic theory.

Unlike the above-mentioned scholars, we likened a word by its structure to a chemical substance and adapted on a word the general laws typical of chemical substances.

In our opinion, as a simple chemical substance contains one chemical element, so a simple word contains one language element. As well as a compound chemical substance contains one main chemical element and one or more active chemical elements, so a compound word contains one main language element and one or more active language elements - affixes.

In chemistry, it is easy to find the main element of the substance by removing active chemical elements from it. In linguistics, it is also possible to find the basic language element of the word by removing its active language elements, i.e. by deaffixation the word. To carry out this operation it is necessary to know the common affixes of words. There is no knowledge about them in linguistics. However, we still attempt to find the common affixes by means of likening a word to a chemical substance.

Chemical substances usually consist of the same active chemical elements, known to chemists and they easily separate them from it. The names of an encyclopedias frequently contain the complexes made up of the consonant s, sh, r, l, n, ө or d and vowels a and i (these letters and their complexes, as well as, the words understudy, the language elements and the names, received by using language elements, are given in Latin letters). These complexes and their subtracting (on the vowels) forms are often used in different languages as the affixes (e.g. in the case of the letter s the affixes characteristic of the Georgian language are sa-, si-, -isi, -isa, -is, -s, -si, -sia). We took upon them as common affixes, and found the basic element of the word by removing them from it. Before we began deaffixation, we had substituted the letters o and e of the words under study by their equivalents ua and ia complexes.

After the affixes removed from the words, many remaining letter-complexes turned out to consist of three letters. Their first letter was a consonant, the second was one either a labial or i, the third one was a. With the help of some assumptions and transformations the predominate part of the other remaining complexes we brought to structure of the Three-Letter Complex. Then we presented them as a row of hua, hva, hba, hfa, hma, hpa, hia and then expressed it as a complex hua. Take into account assumptions we viewed the hua complex as a mathematical function with two variable arguments h and u. The meanings of hua form the variable h and u, were received the periodic system of word roots, presented in Table N1 (a more detailed description of this system is given in chapter II of the present work).

Later, we studied the properties of the elements in Table N1 and selected simple roots of words (language elements), which form the system, presented in Table N2. The elements of this system are simple words and they have their own semantic. It is possible to find these meanings by a special analysis of all living and dead languages. We have found their approximate meanings and the rules to form by it the words.

The Periodic System of Word Roots

Table N1

The words of all language, existing in the world, formed of the elements of the system, presented in Table N2. The elements of the lower line create the words corresponding to the matriarchy category and the elements of the upper line - the words corresponding to the patriarchy category. The elements of the column are gives an age category to the words from newborn (new) hva to the elderly (old) hpa. The formation of words from the elements of the Table N2

implemented according to the grammar rules of the Paleolanguage (many of those

rules used in the grammars of the modern languages).

The System of Language Elements

Table N2

The morphological the words we divided into two category - matriarchal and patriarchal. The matriarchy words received from the common matriarchal root huarua, meaning the deity sun and the unified matriarchal roots huaruahia and huaruahiaөua, meanings the deity sun supreme and the deity sun supreme light accordingly. Patriarchal words formed from the common patriarchal root hiaria, meaning the supreme sun and of the unified root hiariaөia, meaning the supreme sun luminary. The above-mentioned words are giving the age category by adding the element of the column of Table N2, and the gender category by adding to theirs complexes the element shua (feminine gender), or the element sua (masculine gender). The rules of word formation described in details in chapter III of this work.

Thus, let us see the examples of the etymology of the names of some Germanic languages.

The name god is made of the complex huaruaөua (huaruaөua->horoөo->horө->hoө->goө->god) meaning the deity sun light. From the same complex received also: the names of god Uөu and Өor; the synonym of god γuөa (in Georgia); the toponyms Urartu, Araөa (the oldest city-state situated on northwest from the river Euphrates) and Qarө (the name of Tbilisi, in Abchazia); the ethnic name Qorөu (Georgia, in Megrelia) and the English words dog, drag, gad, good, hard, hat, hood, hot, hurt, hut.

The name Gotter (god, in Germany) is made of the complex huaruaөuahia (huaruaөuahia->horoөohe->horөhe->horөөe->hoөөer->Gotter) meaning the deity sun light high. From the same complex received also: the names of god Өule and Dali (in Georgia); the synonyms of god Druid and γuөay (in Georgia); the toponyms Hatti, Haldia, Halitu and the Germany words ade, Adel, Ader, Alter, artig, Gatter, Grotte, Dulder, Hader, hurtig.

The name Gottin (goddess, in Germany) is made of the complex huaruaөuahiahma (huaruaөuahiahma->horoөohima->hroөhima->hoөөima->gottina->Gottin) meaning the deity sun light high mother. From the same complex received also: the name of god Idun; the names meanings of god γormoөi (in Lasia) and γoronөi (in Megrelia); the toponyms Hollandia and Digoron (in Osetia); the ethnic names Goten (Gothi, in Germany), Udin (the name of people leaving in Georgia and Azerbaijan), Qarөni (Georgian people), Chanti, Anti and the German words galant, Garten, Gattin, golden, Grande, halten, handel, montan , tangle.

The toponym Albion is made of the complex huaruahmahia (huaruahmahia ->harumahi->harumami->harmiuam->harmiom->halbion->Albion) meaning the deity sun mother high. From the same complex received also: the names Hani (ancestor, in Georgia) and Ahne (ancestor, in Germany); the toponyms Alania, Albania, Aleman, Angle and Armina; the ethnical names Honni, Hunni and the English words alone, angle, army, harmony, home, hummer, hungry, manage, realm, ruin.

The toponim England is made of the complex hmahiariaөia (hmahiariaөia->hmahiaruahiaөuahia->maheraheөahe->mameraheөage->hemegeramaөa->hemgramө->emgramө->England) meaning the mother high sun luminary. From the same complex received also: the names meaning of god γmerөi (in Georgia), dingir (in Shumer) and neter (in Egypt); the name of god Medeia; the Giants names Imir (in Scandinavian mythology) and Amirani (in Georgian mythology); the nouns motherr and gmiri (hero, in Georgia); the toponyms Mereөi (the ancient name of province Imereөi in georgia), Meoti, Media, Miөani and Brittan; the Georgian ethnic names Megri, Imeri and the English words gender, genial, gentle, indeed, inherit, imitate, invite, mare, miner, motherly.

The toponim Germany is made of the complex hiariahmaөia (hiariahmaөia->hiariahmahiaөua->heremahiaөa->heremamiaөa->hermaniaөa®hermania->Germany) meaning the high sun mother luminary. From the same complex received also: the nouns Heimat (Herri mat, the mother of Herr) and γermeө (god, in Suanetia); the toponimes Greenland, Irelandia, Gremi and Hengian (the names of capital and village accordingly in Hereti); the ethnic names Herni and Ingilo (the names of Georgian peoples leaving in Hereti), Georgien (Georgian, in Germany) and the German words gemein, Genie, Grind, Grimm, Hemd, Herme, Heroine, Herrin, Hirn, Rind.

P.S.

After publishing of the book „The Element Theory of Language“, I had studied motivation of origin of the words. According to the received results, all words are motivated and majority of their origin connected with the sun. The structure, form, feature, motion and other characteristics of the sun are reflected in the words which corresponding their proper characteristics. For example, we can take some words from English language connected with sunrise and sunset.

In primitive people opinion, the sun at the sunrise is inviting, visiting, calving, living, heaving and so on, and at the sunset - dropping, falling, piercing, splitting, spreading and so on. The infantile and elderly ages the sun this people expressed by the letters of v and p accordingly and in the words, which characterize sunrise and sunset, used their. Formation of the words by this way was been socialized and becomes firmly established in the speech. Such English words are:

Many English words, concerning to the not round objects, contains the letter n. It is educate by shortening the linguistic element nua, which is the oldest name of the moon. Such English words are:

Many English, Russian and Georgian words, concerning to the process sow and harvest (in wide meaning this words) is made by application to the linguistic elements sua and shua accordingly, meanings sua sva (seat in Georgia) and shua shva (birth in Georgia). Such English, Russian and Georgian words and their accordingly complexes linguistic elements are:

ОБРАЩЕНИЕ К ЗАРУБЕЖНЫМ ЛИНГВИСТАМ

В 1995 году я открыл Систему языковых элементов, происхождение которой связано с одним лингвистическим элементом hуа. В 1996 году представил эту систему в Тбилисский государственный университет им. Ив. Джавахишвили на рассмотрение. Чрезвычайная комиссия оценила его как плод фантазии автора.

В 1978 году в АН Грузии я представил на рассмотрение небольшую работу под названием «Феномен hуа», которую в Институте языкознания им. Ар. Чикобава признали аналогом четырёхэлементного анализа Н. Я. Марра.

В 1996-2003 годах на основе указанной выше системы я создал Элементную теорию языка и в 2003 году опубликовал ее в виде книги (на грузинском языке). 100 экземпляров этой книги роздал специалистам для ознакомления. К сожалению, ни одного отзыва по ней не было опубликовано.

Элементную теорию языка я считаю завершением Нового учения о языке Н. Я. Марра. Судя по ней, лингвистический элемент не может содержать более одного согласного. Элементы же Н. Я. Марра: сал, бер, ион, рош, содержат по два согласных, поэтому они являются не лингвистическими элементами, а двух и трёх элементными словами.

Открытие праязыка, являющегося основой всех языков мира, давно стоит на повестке дня лингвистов всего мира. Элементная теория языка является теорией создания праязыка, поэтому ознакомление с ней широкого круга лингвистов - моя святая обязанность. С этой целью ниже приводится VIII глава из книги «Элементная теория языка» для ознакомления русско-язычных читателей.

У зарубежных лингвистов, в отличие от грузинских, надеюсь хватит мужества ознакомиться с Элементной теорией языка и публично высказать свое отношение по ней.

Karlo Barbaqadze

15 Kazbegi Avenue, Tbilisi, Georgia, 0160;

Tel.: +(995 32) 335520;

Fax: +(995 32) 335520

E-mail: barbaqa@gmail.com;

Website: www.sipt.org

Mob: 858.25.19.37

VIII. ЭЛЕМЕНТНАЯ ТЕОРИЯ ЯЗЫКА

По мнению древнегреческого философа Демокрита, как вещь состоит из простых тел, так и слово состоит из слогов. Развивая мнение Демокрита, Вильгельм Гумбольдт предположил, что слова доисторического праязыка состояли из одних корней, т.е. не содержали аффиксов. Слоги у Демокрита и корни у Гумбольдта мы называем простыми словами или языковыми элементами.

Серьезной попыткой подтверждения мнения Демокрита можно считать Четырёхэлементный анализ Н. Я. Марра, по которому все языки мира созданы из четырёх элементов сал, бер, ион, рош. Это Новое учение о языке Марра не оправдало себя, так как его элементы, по всей вероятности, являются корнями слов, найденных сравнительным методом, которые не являются языковыми элементами и поэтому не могут выполнять их функции.

Не оправдал себя и Одноэлементный анализ, предложенный турецкими учёными, по которому все языки мира построены на базе одного элемента αγ, означающего по-турецки «светлый». За материальный прообраз этого элемента они приняли Солнце и продвинуться дальше в создании теории языка не смогли.

В отличие от указанных авторов слово, по своей структуре, мы уподобили химическому веществу и общие законы, характеризующие химические вещества, приспособили к словам.

По нашему усмотрению как простое химическое вещество состоит из одного химического элемента, так и простое слово состоит из одного языкового элемента. Как сложное вещество содержит один главный химический элемент и один или более активных химических элементов, так и сложное (составное) слово содержит один главный языковый элемент и один или более активных языковых элементов (аффиксов).

Извлечение главного химического элемента вещества осуществляется при помощи анализа вещества, т.е. путём удаления из него активных химических элементов. Аналогично, извлечение главного языкового элемента слова может быть достигнуто путём удаления из него активных языковых элементов, иначе говоря, путём де аффиксации слова. Выполнение этого действия возможно при наличии общих аффиксов, пригодных для всех языков мира. Сведений о них в лингвистике не имеются, поэтому мы попытались найти их по принципу уподобления слов химическим веществам.

В химических веществах фигурируют, в основном, одни и те же активные химические элементы, которые известны химикам, и при извлечении главного химического элемента их легко удаляют из анализируемого вещества. Если возьмём имена (например из энциклопедии) и фонетически их проанализируем, увидим, что в них часто фигурируют комплексы, содержащие одну согласную из с, ш, з, р, л, н, е, д фонем и гласные а и и. Эти комплексы и их сокращенные (на гласные фонем) виды во многих языках используются в качестве аффиксов (например, в грузинском языке в случае фонемы с применяются аффиксы са-, си-, -иса, -ис, -с, -си, -сиа), поэтому мы их сочли общими аффиксами и начали удалять из слов, т.е. приступили к де аффиксации слов. Причём, до начала де аффиксации е и о фонем слов мы заменили их соответствующими комплексами иа и уа.

После удаления аффиксов многие из оставшихся комплексов оказались трехбуквенные, среди которых преобладали такие, в которых первый был согласный, второй - губной или и, третий - а. Путём некоторых грамматических преобразований и разумных допущений преобладающая часть оставшихся комплексов изобразилась этой же структурой, а все вместе взятые сначала превратились в ряд hуа, hва, hба, hфа, hма, hпа, hиа (фонема h взята из латинского языка), а затем - в комплекс hуа. С учётом применённых нами допущений, корень hуа мы представили как математическую функцию с двумя переменными h и у, разложили по значениям этих переменных и получили периодическую систему корней слов (см. таблицу №1. подробное описание этой системы даётся в главе II настоящей работы).

Периодическая система корней слов

Табл. №1

Далее мы изучили свойства элементов этой системы и выбрали из них элементарные корни слов (языковые элементы), которые образуют систему, представленную в таблице №2

Система языковых элементов

Табл. №2

Каждый элемент этой системы является элементарным (простейшим) словом и имеет свои определённые значения, обнаружение которых требует специального лингвистического исследования всех живых и мёртвых языков мира. Нам удалось установить их ориентировочные значения и правила образования из них слов.

Из элементов этой системы составлены обычные слова лексики всех языков мира. Причём элементы нижней строки образуют слова матриархальной категории, элементы верхней строки - слова патриархальной категории, а элементы столбика, соединяющие эти строки, обозначают возрастные категории, начиная от новорожденного (нового) hва

до пожилого (старого) hпа. Создание слова из элементов этой системы происходит по определённым грамматическим правилам гипотетического праязыка, большинство из которых охвачены грамматиками современных языков.

Проводя морфологический анализ слов, нам удалось выявить отличительные признаки матриархальных и патриархальных слов. Слова матриархальной категории получены из общей основы hуаруа и из более крупных унифицированных основ hуаруаhиа и hуаруаθиа, означающих божество солнце, божество солнце всевышнее и божество солнце светило соответственно, а слова патриархальной категории получены из общей основы hиариа и из более крупной унифицированной основы hиариаθиа означающих всевышнее солнце и всевышнее солнце светило соответственно. Возрастные и половые категории слов образуются путём добавления к указанным основам одного элемента из столбика таблицы №2 (возраст) и языкового элемента шуа (женской род) или суа (мужской род). Подробное описание правил формирования слов из языковых элементов даётся в главе III настоящей книги.

С целью подтверждения работоспособности настоящей теории, покажем этимологии наиболее популярных имен языческих богов древних славян Род, Сварог, Перун, Велес и Макошь.

Имя Род произведен из комплекса hуаруадуа (hуаруадуа->hородо->hрод->Род), означающего божество солнце мать. Из этого же комплекса получаются: английское слово god со значением бог; имена богов Roda (греческого пантеона), Дал (сванского пантеона); грузинское слово дро (время) и русские слова год, род, рад, лад и другие.

Имя Сварог произведен из комплекса суаhуаруа (суаhуару->суаhоро->сваhор->свароh->Сварог), означающего сва (посадил, высадил, родил по-грузински) божество солнце. В нем, по всей вероятности, подразумевается солнечный луч. Об этом указывают изображения Сварога в виде молодого мужчины с копьём в руке, являющегося символом солнечного луча. Из суаhуаруа комплекса получаются также: этнонимы слав и русс; собственное имя Слава и имя божество солнца Horos.

Имя Перун произведено из комплекса hмаhуаруаhиа (hмаhуаруаhиа->мамуруи->маимуру->мемур->мерум->Перун), означающего мама (отец по-грузински) божество солнце всевышнее. Из этого же комплекса получается имя скифского божества Папай, являющегося, по Геродоту, скифским Зевсом. Места пребывания Перуна высокие небеса (потому и стоял его идол на вершине горы древнего Киева) и крайний запад (там поглощает его Скипер, охраняющий вход в потусторонний мир).

Божество Велес, по своей функциональной значимости, является покровителем полей (его идол стоял на низменность древнего Киева), поэтому его имя должно быть связано с наименованием поле. С этой точки зрения, происхождение имени Велес можно связать с грузинским словом велис, означающий по-русски полевой. Поле являлся источником изобилия (пшеницы, скота и т.п.) древней Руси, поэтому его древняя имя например, вели (поле по-грузински. его аналог valley означает долина по-русски) могло утвердится там именем бога изобилия Велес.

В работе Б. А. Рыбакова «Язычество древних славян» имя божества Макошь представлено в виде композита ма кошь, в котором слово ма идентифицировано, как мама, а кошь - как «корзина, плетеный возок для снопов». Именем коши по-грузински названы деревянный и тыквенный кубки. С учетом соответствия коши//кошь имя Макошь можно прочитать как мать с кубком (по-грузински) и мать с корзиной (по-русски). Женщина с кубком в руках во всех мифологиях мира является богиней изобилия, в первую очередь, в приношении детей. Об этом свидетельствует слово Макочи (мать с сыном), которое восстановится из Макошь.

Древнегрузинскому названию бога γвθаеба по этимологии соответствует выражение просьбы на русском θай боγ (дай бог). Нам кажется, что из композита дай бог, образованы имена южнославянского бога Дабог и бог.

P.S.

После выпуска книги «Элементная теория языка» я занимаюсь изучением мотиваций слов. Согласно полученным результатам, все слова мотивированы и по происхождению связаны с солнцем. Структура, форма, свойство, движение и т.п. Солнца отражены в словах, соответствующих этим характеристикам. Для примера приведем некоторые русские слова связанные восходящим и заходящим солнцем.

По представлению первобытных людей солнце при восходе: всходило, возрастало и возмужало, а при заходе - падало, плавало и погибало. Младенческий и пожилой возраст солнца они выражали фонемами в и п соответственно и в словах, характеризующих восходящее и заходящее солнце, употребляли их. Образованные таким путём слова со временем обобществились и утвердились в речи. К таким русским словам относятся:

Многие русские слова, относящие к не круглым предметам, содержат фонему н, которая образована сокращением лингвистического элемента нуа, являющегося простым и древним наименованием луны. К таким русским словам относятся:

Многие английские, русские и грузинские слова, связанные с процессами сева и жатвы (в широком смысле этих слов), произведены с применением языковых элементов суа и шуа соответственно, означающих суа сва (сажать по-грузински) и шуа шва (рожать по-грузински). Ниже приведены некоторые английские, русские и грузинские слова и соответствующие им комплексы языковых элементов, полученные по этому принципу.

კომენტარი.

დიდი ბრიტანეთის ელჩს დენის კიფის წერილთან ერთად ზემოთ მოყვანილი მიმართვები და მათი ელექტრონული ვერსია გავუგზავნე. უფრო ადრე - 2008 წლის ნოემბერში - ეს მიმართვები თბილისში ერთ-ერთ კონფერენციაზე ჩამოსულ საზღვარგარეთელ ლინგვისტებს შორის გავავრცელე, რომელთაგან, სამწუხაროდ, დღემდე არცერთი არ გამომხმაურებია. არც ბრიტანეთის საელჩოდან მიმიღია რაიმე შეტყობინება ჩემ თხოვნაზე რეაგირების შესახებ. ვფიქრობ, ჩემი წერილი და მიმართვები ბრიტანეთის საელჩომ საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიას გადაუგზავნა მათი ავტორის კომპეტენტურობის დადგენის მიზნით, აკადემიამ კი შეურაცხყოფილად იგრძნო თავი და მათი ბლოკირება მოახდინა. სხვა შემთხვევაში ბრიტანეთის საელჩო აუცილებლად დამიკავშირდებოდა და ჩემი თხოვნის მიმართ მიღებული ზომების შესახებ მაცნობებდა.

მე ჯერ კიდევ არ დამიკარგავს იმედი ჩემს თხოვნაზე ბრიტანეთის საელჩოს თანადგომის შესახებ.

ამირანის თქმულება არა ერთი ცნობილი მეცნიერის კვლევის საგანს წარმოადგენდა მაგრამ ბევრი მისი პრობლემატიკური საკითხი დღემდე გადაუჭრელია. ერთ-ერთ ასეთ საკვანძო საკითხად თქმულების მთავარი პერსონაჟის ამირან და ამირანი სახელებით მოხსენიება მიგვაჩნია. ჩვენი გამოკვლევებით, ეს სახელები ერთიდაიგივე

სუბიექტის ან ობიექტის ორი განსხვავებული სახელია, ამირან მატრიარქალური კატეგორიის, ამირანი კი - პატრიარქალური კატეგორიის (ისევე, როგორც ეთნიკური სახელები მარგალი და მეგრელი). ქვემოთ მოყვანილია აღნიშნული სახელების წარმომავლობის ჩვენებური ხედვა.

არგონავტიკაში ნათქვამია:

«Амаранты, колхидское племя изъ страны которого течётъ Фасидъ» [6, გვ.254].

Φασιδ მდინარე რიონი-ს ძველბერძნული სახელი იყო, რომელიც იმერეთის მთებიდან მოედინება, ამიტომ Αμαραντοι იმერეთის მოსახლეობის ძველბერძნული ეთნიკური სახელი იქნებოდა.

ამარანტოი-საგან ო//ა და ტ//თ შესატყვისობების გათვალისწინებითა და მეტათეზისით სიტყვები ამირანათა, იმარანათა და მარათიაან მიიღება. მათგან ამირანათა და იმარანათა ამირანა და იმარანა ეთნიკური სახელების მქონე ხალხების შესაბამისი ქვეყნების სახელები იქნება, მარათიაან კი - მარათია ქვეყნის მოსახლეობის ეთნიკური სახელი (ისევე, როგორც Georgia-ს მოსახლეობის ეთნიკური

სახელი არის Georgian).

სახელები იმარანა და ამირანა იმარნ და ამირან სახელების სახით გამარტივდება შესაბამისად, რომელთაგან იმარნ იმერნ-ის (თანამედროვე გაგებით) შესატყვისი მატრიარქალური ეთნიკური სახელია, ამირან კი ეთნიკურ სახელ იმარნ-ის შესაბამისი ხალხის ეპონიმი იქნება. რაც შეეხება სახელს მარათია, მისგან ტოპონიმ მერეთი-ს მატრიარქალური ეკვივალენტი მარათი და ტოპონიმური სახელი იმართა მიიღება, რომელიც იმარა (მისი პატრიარქალური ეკვივალენტია იმერი) ხალხის ქვეყანას ნიშნავს.

ზემოთ მოხსენიებული სახელები ჰმაჰუარუათუაჰია კომპლექსის სახით აღდგება, რომლის: მორფოლოგიური გარდაქმნით; ჰ->ღ, ჰ->ს და თ->ტ გადაბგერებებით; მ<-ჰ ასიმილიაციითა და მ->ნ დისიმილიაციით ღმერთი-ს მნიშვნელობის სახელები ღომორთი (ლაზურად), ღორონთი (მეგრულად) და ღმართი (იმერულად, ალბათ); ღვთისმშობლის ქვეყნის მნიშვნელობის სახელი მარიამთა; მამა ღვთაჲ-ს მნიშვნელობის სიტყვა ღვთაჲმა; ეთნიკური სახელი ნართი და ამირანის აფხაზური სახელი ერამხუტუ [7, გვ.149] მიიღება.

ჰვაჰუარუათუაჰია კომპლექსი ჰმა ჰუარუათუაჰია კომპოზიტის სახით შეგვიძლია წარმოვადგინოთ, რომლის შემადგენელი ენობრივი ელემენტი ჰმა ნიშნავს ყმა, მამა, ასლოდასავლეთი [2, გვ.31], ჰუარუათუაჰია ქვეკომპლექსის მორფოლოგიური გარდაქმნით კი სახელები ღვთაჲ, ჰალდი (თ->დ გადაბგერებით), დალი, უთუჲ და ჰარათი მიიღება. მათგან ღვთაჲ ღვთის მნიშვნელობის ქართული სახელია; ჰალდი - ურარტული პანთეონის უზენაესი ღვთაების სახელი; დალი - სვანური პანთეონის ნადირობის ქალღვთაების სახელი, რომელიც ამირანის დედა იყო; უთუ - შუმერული პანთეონის მზის ღმერთის სახელი, ჰარათი კი — ტოპონიმის ჰართი->ქართი მნიშვნელობის სახელი. ამირანის თქმულებაში დალი-სა და ამირანის სახით ტოპონიმ ჰარათი (ქართი)-საგან ტოპონიმ მარათი (იმართა)-ს წარმომავლობა არის ნაჩვენები.

ამირანის მამის სახელი სულკალმახი ვაჟიშვილი მარათი-ს მნიშვნელობის სუაკუაჰმაჰუარუათუაჰია კომპლექსის მორფოლოგიური გარდაქმნით არის მიღებული (სუაკუა->სკუა ვაჟიშვილი, მეგრულად). იგი იმავდროულად სკუა ღმართი (ღორმოთი, ღორონთ)-ს მნიშვნელობის კომპლექსიც არის, რაც სულკალმახის ღვთაებრიობაზე მიგვანიშნებს. ამავე კომპლექსისგან ერთ-ერთი დიდი ღმერთის სახელი კრონოსი მიიღება, რაც მოსაზრებას სულკალმახის ღვთაებრიობის შესახებ კიდევ უფრო განამტკიცებს.

სახელი სულკალმახი თ ბგერაზე არის შეკვეცილი, რომლის აღდგენით სიტყვა სულკალმახთი მიიღება. ეს სიტყვა კომპოზიტ სულ კალ მახთი-ს სახით შეიძლება წარმოვადგინოთ, რომელშიც მკვლელი (მონადირე, მეომარი) ამოიკითხება (ამტომ არის სულკალმახი მონადირის სახით წარმოდგენილი, მისი ორეული კრონოსი კი საკუთარი მამის ურანოსი-ს მკვლელია).

ამირანის უფროსი ძმის სახელი ბადრი იბერია-ს ადრინდელი მატრიარქალური სახელის იბართა-ს შესაბამის ეპონიმს წარმოადგენს. იგი ჰბაჰუარუათუაჰია კომპლექსის სახით აღდგება, რომლის შემადგენელი ენობრივი ელემენტი ჰბა ნიშნავს ბავშვი, ახლოაღმოსავლეთი [2, გვ.31]. ამ კომპლექსის მორფოლოგიური გარდაქმნით ღმერთის მნიშვნელობის სახელები ღვთაება და ბაადური; ტოპონიმები ბარათი, იბართა და ბარდავი (ისტორიული ქართული ქალაქის სახელი ახლანდელ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე. ანალოგიური მოსაზრება არის [8, გვ.50]-ში გამოთქმული) და კომპოზიტი ჰბა (ბავშვი) ჰარათი (ქართი) მიიღება.

ამირანის შუათანა ძმის სახელი უსუპი პელასგეთი-ს ადრინდელი მატრიარქალური სახელის პელასგთა-ს შესაბამის ეპონიმს წარმოადგენს. იგი სუაჰპაჰუარუათუაჰია კომპლექსის სახით აღდგება, რომლის შემადგენელი ენობრივი ელემენტი სუა ნიშნავს მამრი, სვა; ჰპა კი - მოხუცი, შორეული დასავლუთი. ამ კომპლექსის მორფოლოგიური გარდაქმნით ტოპონიმები აპსარათი და პელასგთა; საკუთარი სახელი აპსათი და კომპოზიტი სუა ჰპა ჰარათი მიიღება, რომელიც ნიშნავს სვა მოხუცი ჰარათი (ქართი). მათგან აპსარათი და პელასგთა ტოპონიმების აპსილეთი და პელასგეთი შესატყვისი მატრიარქალური სახელებია, რომელთაც ამირანის შუათანა ძმის მეორე სახელი უსუპი შეესატყვისება, აპსათი კი - სვანური მითოლოგიის თეთრწვერა მოხუცი კაცღმერთის სახელი უნდა ყოფილიყო [9, გვ·90], რომელიც კავკასიონის უმაღლეს მწვერვალთან გამოქვაბულში ცხოვრობს (მისი ამჟამინდელი სახელი აფსათი ჭაბუკ ვაჟს განასახიერებს და თეთრწვერა მოხუცი ვერ იქნებოდა).

სახელი უსუპი, ჩვენი აზრით, შედარებით გვიან არის ამირანის თქმულებაში შეტანილი. მის ადგილას თქმულების უფრო ძველ ვარიანტებში სახელი კოპალე იქნებოდა, რომელიც მოხუცი ქართის მნიშვნელობის ჰპაჰუარუათუაჰია კომპლექსის გარდაქმნით მიიღება. კოპალე ღმერთი თავისი ფუნქციონალური მნიშვნელობებით შავ ზღვასთან არის დაკავშირებული, მორიგე ღმერთმა მას სასროლეთი შავი ზღვის პირას მიუჩინა და შავ ზღვაში დაატყვევეს იგი ქაჯებმა [10, გვ·167-168].·

წარმოდგენილი მასალის მიხედვით სახელები ბადრი და უსუპი, ისევე როგორც ამირან, ტოპონიმ ჰარათი-ს ბაზაზე არიან წარმოქმნილები - ჰარათი-ს შვილებია და ჰარათი-ს ეპონიმის დალი-ს შვილებიც იქნებიან, ამიტომ პერსონები ბადრი, უსუპი და ამირან ღვიძლი ძმებია და თანაც ღმერთები იმიტომ, რომ მათი მშობლები დალი და სულკალმახი ორივე ღმერთია.

ამირანის საცოლის სახელი კამარი კამარაჲ სახით აღდგება და მისგან ჲ ბგერის მოკვეცით არსებითი სახელი კამარა მიიღება, რომელიც თაღი-ს მნიშვნელობის სიტყვას წარმოადგენს. კამარი, ამირანის თქმულების მიხედვით, შავი ზღვის გაღმა, ზეცაში ჩამოკიდებულ ბროლის სასახლეში ცხოვრობს, რაშიც, უსათუოდ, შავ ზღვაში ჩამავალი მზის დისკოს მიერ წარმოქმნილი თაღი იგულისხმება. ამ მოსაზრებას სიტყვა კამარა-საგან ა//ო//უა შესატყვისობებისა და მეტათეზისის გამოყენებით წარმოქმნილი კომპოზიტი კუა ამრა ადასტურებს, რომელიც მზის კურკას ნიშნავს (ამრა მზე, აფხაზურად; კუა კურკა). ამირანის მიერ კამარის მოტაცება ჩამავალი მზის გველეშაპის გადაყლაპვისაგან დახსნას და მისი, როგორც მარადიული სინათლისა და სითბოს წყაროსი, ადამიანებისათვის ზეციდან დედამიწაზე ჩამოტანას ნიშნავს.

კამარის მამა, ამირანის თქმულების მიხედვით, ციურ მოვლენათა გამგებელი იყო. მისი სახელი კეკლუცა [11, გე·104] სუაკუაჰიარიათია კომპლექსის სახით აღდგება, რომლის მორფოლოგიური გარდაქმნით ქალაქ სოხუმის ძველბერძნული სახელი Διοσκουρια (მასში ზევსის ვაჟიშვილები მოისაზრება), დიოსკურიას შემცველი ქვეყნის სახელო კორაქსეთი, კომპოზიტები სკუა (ვაჟიშვილი) ღჳთაჲ, კუა (ბიჭი) ძევეს (ზევსი) და ტოპონიმები საქაირთველო და ქუთაისი, მიიღება.

პატრიარქალური სახელი ამირანი ჰმაჰიარიათია კომპლექსის სახით აღდგება, რომლის მორფოლოგიური გარდაქმნით ტოპონიმები მჰერთა, იმერთა, ამირმთა, ამირანეთი და მარიამეთი მიიღება. პირველი სამისაგან -თა სუფიქსის მოკვეცით ეთნიკური სახელები მჰერ, ივერ და ამირე წარმოიქმნება შესაბამისად, რომელთაგან მჰერ სომხური ეპოსის დავით სასუნცი-ს მთავარი პერსონაჟის სახელია (იგი ამირანის ორეულად არის მიჩნეული [12, გვ. XXV-XXX]), იმერ - ეთნიკური სახელის იმერი ეკვივალენტია, ამირმ კი ამირანის სვანური სახელია [9, გვ·48]. რაც შეეხება ტოპონიმებს ამირანეთი და მარიამეთი, ისინი ამირანის და მარიამის ქვეყანას ნიშნავენ შესაბამისად. საკუთარი სახელები ამირანი და მარიამი, ამ შემთხვევაში, ეთნიკური სახელის იმერი ეკვივალენტებია.

ამირანის მსგავსად კავკასიონის მთის იალბუზის მწვერვალზე, ძველბერძნული ლიტერატურული წყაროების მიხედვით, ბერძნული პანთეონის ერთ-ერთი დიდი ღმერთი პრომეთეოსი არის მიჯაჭვული, რომელიც წარმომავლობით არ არის ბერძნულ სამყაროსთან დაკავშირებული [9, გვ·425]. სახელი პრომეთეოსი პატრიარქალური კატეგორიის სიტყვა არის, რომლის შესაბამისი მატრიარქალური სახელები პსათჰა, აპსათი და უსუპი იქნება. მათგან პსათჰა (Псатха) ადიღეური პანთეონის ერთ-ერთი დიდი კაცღმერთის სახელია, რომელიც სულებს განაგებს, ბუნებაზე ზემოქმედებს და იალბუზის მწვერვალზე გამართულ ღმერთების წვეულებებს სელმძლეანელობს [13, გვ.344], აპსათი კი თეთრწვერა მოხუცი კაცღმერთია, რომელიც კავკასიონის უმაღლესი მწვერვალთან გამოქვაბულში ცხოვრობს.

სიტყვები პსათჰა და აპსათი ჩვენ იალბუზის მთის ძველ სახელებად მიგვაჩნია იმიტომ, რომ მათი შემადგენელი პ ბგერის გამოყენებით უმაღლესის (ალპი, პიკი და სხვა) მნიშვნელობის სიტყვები არის ნაწარმოები იალბუზის ამჟამინდელი სახელების იალბუზი, Эльбрус და Στροβιλ [6, გვ·277] შემადგენელი ბ ბგერა დაბალი-სა და ბარი-ს მნიშვნელობის სიტყვებს აწარმოებს და მისი ამ სახელებში გამოყენება ლოგიკურად გაუმართლებელია.

ამირანის თქმულების მსგავსი თქმულება ადიღეველებსაც აქვთ, რომლის მთავარი პერსონაჟი თეთრწვერა ბუმბერაზი მოხუცი კაცია, რომელიც ღმერთმა იალბუზის მთის მწვერვალზე მიაჯაჭვა [ვ, გვ.177-18]. ეს ბუმბერაზი, ჩვენი აზრით, ღმერთი პსათჰა არის, ჯერ ერთი იმიტომ, რომ იგი იალბუზის მწვერვალზე მიმდინარე საქმეებს განაგებს და კიდევ იმიტომ, რომ პსათჰა პრომეთეოსი-ს შესატყვისი მატრიარქალური კატეგორიის სახელია. შესაძლებელია ადიღეველთა ამ თქმულებისა და ამირანის თქმულების საფუძველზე შექმნეს ბერძნებმა თქმულება პრომეთეოსზე.

სახელი პრომეთეოსი ჩვენ პელასგეთი-ს ეპონიმად და პელასგების უზენაესი ღმერთის სახელად გვესახება, რომელთა განსახლების ერთ-ერთ დიდ კერას დასავლეთ კავკასიონის შავიზღვისპირა რეგიონი წარმოადგენდა (ამაზე ძველი ლაზიკე-ს მნიშვნელობის ტოპონიმი Παλαιας Λαζικης [6, გვ.278] მიგვანიშნებს, რომელიც ტოპონიმით ჰელასკეთი გამოისახება).

სახელების ბადრი, უსუპი და ამირან ასტრალური მნიშვნელობები, მათი მაწარმოებელი ტოპონიმით ჰარათი შეიძლება იქნას დადგენილი. ეს ტოპონიმი, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ეტიმოლოგიურად სახელებს უთუჲ და დალი უკავშირდება. მათგან უთუ მზის ღვთაების სახელია, დალი-ც, თავისი ოქროს ნაწნავით, მზეს განასახიერებს, ამიტომ ტოპონიმი ჰარათი ასტრალურად მზის მნიშვნელობის სახელი იქნება. სახელები ბადრი, ამირან და უსუპი, აღნიშნულის მიხედვით, კავკასიის რეგიონის ახლოაღმოსავლეთის, ახლოდასავლეთის და შორეულდასავლეთის მზეს განასახიერებენ შესაბამისად. ბადრი, ამირანის თქმულების მიხედვით, უსუპზე უფროსია, ალბათ იმიტომ, რომ ის ახლოაღმოსავლეთის მზეს განასახიერებს (ანალოგიურად ბაადური-ც კოპალე-ზე უფროსია [10, გვ 166-167]).

მზე კოლხეთის მოსახლეობისათვის იმერეთის მთებიდან ამოდის, მხოლოდ იმერეთის მთებში უკავშირდებოდა იგი, ძველი კოლხების წარმოდგენით, დედამიწას. ამირანი, როგორც მზის განსახიერება, ამიტომ უნდა იყოს სინათლისა და სითბოს მოწყურებული ხალხის წარმოდგენით იმერეთის მთებში მიჯაჭვული.

სახელი ამირანთა, ეტიმოლოგიური მნიშვნელობით, მატრიარქალური ღვთის სახელს ღმართი (ღორმოთი, ღორონთი, Амрита [14, გვ.71]) შეესატყვისება, რომელიც იგივე მნიშვნელობის პატრიარქალურმა სახელმა ღმერთი განდევნა ასპარეზობიდან (ეს მოსაზრება უნდა იყოს ბერძნების მიერ მედეია-ს მოტაცების თქმულებაში დაფიქსირებული) და ამით მის მშობლიურ იმართა (ამარანტი-ს) მთებში მიაჯაჭვა.

სახელი ამირანეთი, ეტიმოლოგიური მნიშვნელობით, სახელს ღმერთი შეესატყვისება, რომელიც სახელმა ქრისტე (ქრისტიანების ღმერთის სახელია) განდევნა ასპარეზიდან და ამით მის მშობლიურ იმერთა (ამირანეთი-ს) მთებში მიაჯაჭვა.

საკუთარი სახელები ბადრი, ამირან და უსუპი ჩვენი გამოკვლევებით: ასტრალურად ახლოაღმოსავლეთის, ახლოდასავლეთის და შორეულდასავლეთის მზე იქნება; თეოლოგიურად - ღვთაება, ღმართი და აპსათი ტერიტორიულად - ახლოაღმოსავლეთი, ახლოდასავლეთი და შორეულდასავლეთი ჰარათი (იგულისხმება კავკასიის მთელი რეგიონი); ეთნიკურად კი - იბარნ, იმარნ და პელასგნ (აპსარნი). მათი შესატყვისი პატრიარქალური სახელები ბერდია, ამირანი და უსიპი ასტრალურად იგივე იქნება, რაც წინა შემთხვევაში; თეოლოგიურად - ღერბეთ (ღმერთი, სვანურად), ღმერთი და პრომეთეოსი; ტერიტორიულად - ახლოაღმოსავლეთი, ახლოდასავლეთი და შორეულდასავლეთი ჰერეთი (იგულისხმება კავკასიის მთელი რეგიონი); ეთნიკურად კი - იბერნი, იმერნი და პელასგნი (აპსილნი).

რეგიონის ზონალურად (აღმოსავლეთიდან დასავლეთისაკენ) დაყოფის პრინციპი, მის სახელში ბაგისმიერი ბგერების შეტანის გზით, რომლებიც ეთნიკურობის განმსაზღვრელ ასონიშნებად მოგვევლინნენ, ჩვენი აზრით, ისტორიულ კავკასიაში არის პირველად განხორციელებული, რაც ამირანის თქმულებაშია დაფიქსირებული. ეს პრინციპი მთელ მსოფლიოში იქნა გავრცელებული, რის მაგალითს ტოპონიმ ევროპა-ს წარმოქმნისა და ევროპის კონტინენტის ზონალურად დაყოფა წარმოადგენს.

ამირანის თქმულება, მისი მთავარი პერსონაჟების სახელებიდან გამომდინარე, მატრიარქალურ პერიოდშია შექმნილი, ამ თქმულების ანალოგად მიჩნეული შუმერული ეპოსი გილგამეშიანი [15] კი, იგივე პრინციპიდან გამომდინარე, უფრო გვიანდელ - პატრიარქალურ პერიოდშია შექმნილი. აღნიშნულის მიხედვით, გილგამეშიანში შეიძლება იყოს ამირანის თქმულების სიუჟეტები შეტანილი და არა პირიქით. აღსანიშნავია ისიც, რომ ამირანის თქმულების სიუჟეტები ხშირად არის სხვადასხვა მითოლოგიური და ეპიკური ჟანრების ნაწარმოებებში გამოყენებული, მათ შორის შოთა რუსთაველის ვეფხისტყაოსანშიც:

«Сказания об Амирани получили отражение и развитие в средневековой грузинской литературе, в частности в поэме Шота Руставели «Витязь в тигровой шкуре»» [14, გვ.69].

ამ საკითხში მოყვანილი ციტატის ავტორს, მიხეილ ჩიქოვანს, ჩვენ ვეთანხმებით და დავძენთ, რომ ამირანის თქმულების მთავარი პერსონაჟები ბადრი, ამირან და უსუპი ვეფხისტყაოსანის მთავარი პერსონაჟების ტარიელის, ავთანდილის და ფრიდონი-ს პროტოტიპებს წარმოადგენენ შესაბამისად, რომელთა ვინაობა დიდმა ქართველმა პოეტმა აკაკი წერეთელმა სწორად განსაზღვრა [16, გვ.83-112]. მან ტარიელში, ავთანდილში და ფრიდონში ქართლი, იმერეთი და ისტორიული საქართველოს შავიზღვისპირეთი შეიმცნო შესაბამისად, რაც ჩვენს მიერ განსაზღვრულ ბადრი-ს ამირანი-ის და უსუპი-ს ვინაობას კარგად ეხმიანება.

17.04. 2005 წელი