მიღებულია გაეროს დანაშაულის საწინააღმდეგო და
სამართალდამრღვევთა მიმართ მოპყრობის შესახებ
მეშვიდე კონგრესის მიერ

მილანი 1985 წლის 26 აგვისტო -- 6 სექტემბერი
ძალაში შევიდა: გენერალური ასამბლეის 1985 წლის 29
ნოემბრის 40/32 და 13 დეკემბრის 40/146 რეზოლუციებით

ვინაიდან გაერთიანებული ერების წესდებაში მსოფლიოს ხალხი, ინტერ ალია, განამტკიცებს მის სწრაფვას, შექმნას ისეთი პირობები, სადაც შენარჩუნებული იქნება სამართლიანობა და თავის ერთ-ერთ მიზნად აცხადებს საერთაშორისო თანამშრომლობის მიღწევას, ადამიანის უფლებებისა და ძირითადი თავისუფლებებისადმი პატივისცემის ხელშეწყობისა და მხარდაჭერის გზით დისკრიმინაციის გარეშე;

ვინაიდან ადამიანის უფლებების საყოველთაო დეკლარაცია განსაკუთრებით იცავს კანონის წინაშე თანასწორობის პრინცი პს, უდანაშაულობის პრეზუმფციას, კანონის შესაბამისად შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ განხორციელებული სამართლიანი და ღია მართლმსაჯულების უფლებას,

ვინაიდან სოციალური, ეკონომიკური და კულტურული უფლებების საერთაშორისო პაქტი და სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტი ამ უფლებებს აღიარებს და დამატებით სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტი აღიარებს ყველას უფლებას გასამართლებულ იქნას დაუყოვნებლივ,

ვინაიდან, უმეტეს შემთხვევებში ჯერ კიდევ არსებობს სხვაობა ამ პრინცი პებსა და რეალურ მდგომარეობას შორის,

ვინაიდან მართლმსაჯულების ორგანიზება და აღსრულება ყველა ქვეყანაში უნდა ეფუძნებოდეს ამ პრინციპებს და უნდა განხორციელდეს ყველა ღონისძიება მათ რეალობაში დასანერგად,

ვინაიდან, მოსამართლის თანამდებობრივი მოვალეობების შესრულებასთან დაკავშირებული წესები მიზნად უნდა ისახავდნენ მოსამართლეთათვის ისეთი პირობების შექმნას, რომლებშიც ისინი მოახერხებენ ამ პრინცი პების შესაბამისად მოქმედებას,

ვინაიდან, მოსამართლეები გადაწყვეტილებებს იღებენ მოქალაქეთა სიცოცხლის, თავისუფლების, უფლებების, მოვალეობებისა და საკუთრების შესახებ,

ვინაიდან, გაეროს დანაშაულის საწინააღმდეგო და სამართალდამრღვევთა მიმართ მოპყრობის მეექვსე კონგრესმა თავისი მეთექვსმეტე რეზოლუციით დანაშაულის საწინააღმდეგო და მაკონტროლებელ კომისიას დაავალა ერთ-ერთ პრიორიტეტად ეცნო მოსამართლეთა დამოუკიდებლობასთან, მოსამართლეთა და პროკურორთა შერჩევის, პროფესიული მომზადების წესებსა და მათ სტატუსთან დაკავშირებული სახელმძღვანელო მითითებების შექმნა,

ვინაიდან, შესაბამისად უმნიშვნელოვანესია გათვალისწინებული ყოფილიყო პირველ რიგში მოსამართლის როლი სამართლის სისტემასთან მიმართებაში და მოსამართლეთა შერჩევის, მომზადებისა და საქმიანობის დიდი მნიშვნელობა,

შემდეგი ძირითადი პრინციპები, რომლებიც შეიქმნა წევრ სახელმწიფოთა დასახმარებლად სასამართლოს დამოუკიდებლობის დაცვისა და ხელშეწყობის მიზნით, მხედველობაში უნდა იქნენ მიღებული მთავრობათა მიერ მათი ეროვნული კანონმდებლობისა და სასამართლო პრაქტიკის ფარგლებში. ამ პრინცი პებზე უნდა გაამახვილონ ყურადღება მოსამართლეებმა, იურისტებმა, აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლების წარმომადგენლებმა და ზოგადად საზოგადოებამ. პრინცი პები ძირითადად პროფესიონალ მოსამართლეებზე გათვლით იქნა ჩამოყალიბებული, მაგრამ ისინი თანაბრად ვრცელდება მსაჯულებზეც სადაც ასეთები არსებობენ.

სასამართლოს დამოუკიდებლობა

1. სასამართლოს დამოუკიდებლობა უნდა იყოს უზრუნველყოფილი სახელმწიფოს მიერ და დაცული ქვეყნის კონსტიტუციით ან კანონით. ყველა სამთავრობო და სხვა დაწესებულებათა მოვალეობაა, პატივი სცენ სასამართლოს დამოუკიდებლობას.

2. სასამართლომ მის წინაშე წარდგენილი საქმეები უნდა გადაწყვიტოს მიუკერძოებლად, ფაქტებზე დაყრდნობით და კანონის შესაბამისად, ნებისმიერი მხრიდან და ნებისმიერი მიზნით ყოველგვარი შეზღუდვის, შეუსაბამო ზეგავლენის, იძულების, ძალდატანების, დაშინების ან პირდაპირი თუ არაპირდაპირი ჩარევის გარეშე.

3. სასამართლო ხელისუფლება უნდა ვრცელდებოდეს ყველა სამართლებრივი ხასიათის საკითხზე და სასამართლოს უნდა ჰქონდეს ექსკლუზიური უფლებამოსილება გადაწყვიტოს მის წინაშე გადაწყვეტილების მისაღებად წარდგენილი მის კომპეტენციაში მყოფი საკითხი კანონის შესაბამისად.

4. არ უნდა ხორციელდებოდეს შეუსაბამო ან უკანონო ჩარევა სასამართლო პროცესში, ასევე სასამართლოების მიერ მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილებები არ უნდა დაექვემდებაროს გადასინჯვას. ეს პრინცი პი არ ზღუდავს სასამართლო ზედამხედველობას ან სასამართლოს მიერ მისჯილი სასჯელების კომპეტენტურ ხელისუფალთა მიერ, კანონის შესაბამისად, შემსუბუქებას ან შეცვლას.

5. ყველას უნდა ჰქონდეს უფლება გასამართლდეს ჩვეულებრივი სასამართლოს ან ტრიბუნალის მიერ ჩამოყალიბებული სამართლებრივი პროცედურების გამოყენებით. ჩვეულებრივი სასამართლოებისა და სასამართლო ტრიბუნალების კომპეტენციაში მყოფი საკითხები არ უნდა გადაეცეს იმ ტრიბუნალებს, რომლებსაც არ გააჩნიათ სათანადოდ ჩამოყალიბებული იურიდიული პროცესუალური ნორმები.

6. სასამართლოს დამოუკიდებლობის პრინციპი უფლებას აძლევს და ავალებს სასამართლოს უზრუნველყოს, სასამართლო საქმის წარმოების სამართლიანი მიმდინარეობა და მხარეთა უფლებების დაცვა.

7. ყოველი წევრი სახელმწიფოს მოვალეობაა უზრუნველყოს შესაბამისი რესურსები რომლებიც საშუალებას მისცემენ სასამართლოს სათანადოდ შეასრულოს თავისი ფუნქცია.

აზრის გამოხატვისა და ასოციაციის
თავისუფლება

8. ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის შესაბამისად, სასამართლო ხელისუფლების წარმომადგენლებს, ისევე როგორც სხვა მოქალაქეებს, გააჩნიათ აზრის გამოხატვის, რწმენის, ასოციაციასა და კავშირში გაერთიანების თავისუფლება; თუმცა იგულისხმება, რომ ასეთი უფლებების განხორციელებისას, მოსამართლეები ყოველთვის უნდა მოქმედებდნენ იმგვარად, რომ დაიცვან თავიანთი თანამდებობის ღირსება და სასამართლოს მიუკერძოებლობა და დამოუკიდებლობა.

9. მოსამართლეებს უნდა ჰქონდეთ უფლება შექმნან და გაწევრიანდნენ მოსამართლეთა ასოციაციებში ან სხვა ორგანიზაციებში, იმისათვის რომ წარმოადგინონ თავიანთი ინტერესები, ხელი შეუწყონ პროფესიულ მომზადებას და დაიცვან სასამართლოს დამოუკიდებლობა.

კვალიფიკაცია, შერჩევის წესი და მომზადება

10. მოსამართლედ შერჩეული პირები უნდა იყვნენ ღირსებისა და შესაძლებლობის მქონე ადამიანები, რომლებსაც სამართალის დარგში მიღებული ექნებათ შესაბამისი მომზადება და კვალიფიკაცია. მოსამართლეთა შერჩევის მეთოდი უნდა იძლეოდეს მოსამართლეთა არასწორი მოტივებით დანიშვნისაგან თავდაცვის საშუალებას. მოსამართლეთა შერჩევისას დაუშვებელია დისკრიმინაცია რასის, ფერის, სქესის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების, ეროვნული ან სოციალური წარმომავლობის, ქონებრივი ცენზის, ან წარმოშობის გამო, გარდა იმ მოთხოვნისა, რომ მოსამართლეობის კანდიდატი ქვეყნის მოქალაქე უნდა იყოს, რაც არ განიხილება დისკრიმინაციად.

მსახურობის პირობები და ვადა

11. მოსამართლეთა თანამდებობაზე ყოფნის ვადა, მათი დამოუკიდებლობა, ანაზღაურება, მსახურების პირობები, პენსიები და საპენსიო ასაკი დაცული უნდა იყოს კანონით.

12. არჩეულ თუ დანიშნულ მოსამართლეებს უზრუნველყოფილი უნდა ჰქონდეთ თანამდებობაზე ყოფნის ვადა საპენსიო ასაკამდე ან მათი მოსამართლედ ყოფნის ვადის ამოწურვამდე, თუ ასეთი არსებობს.

13. მოსამართლეთა დაწინაურება, სადაც კი ასეთი სისტემა არსებობს, უნდა ეფუძნებოდეს ობიექტურ ფაქტორებს, კერძოდ შესაძლებლობებს, ღირსებებს და გამოცდილებას.

14. მოსამართლეთათვის საქმეთა გადაცემა იმ სასამართლოს ფარგლებში, რომელსაც ისინი მიეკუთვნებიან სასამართლო ადმინისტრაციის საშინაო საქმეა.

პროფესიული საიდუმლოება და იმუნიტეტი

15. მოსამართლეები მოვალენი არიან საიდუმლოდ შეინახონ თავიანთი მოსაზრებები და მათ მიერ მოვალეობის შესრულებისას, გარდა საჯარო პროცესებისა, მიღებული კონფიდენციალური ინფორმაცია და ისინი არ უნდა აიძულონ ჩვენება მისცენ ასეთ საკითხებზე.

16. დისციპლინარული პროცედურის ან აპელაციის უფლების ან სახელმწიფოს მხრიდან კომპენსაციის მიღების უფლების დაცვით, ქვეყნის შიდა კანონის შესაბამისად, მოსამართლეები უნდა სარგებლობდნენ სასამართლოში თავიანთი ფუნქციების შესრულებისას ფინანსური ზიანის მიყენების ან არასწორი ქმედების ან დაუდევრობის გამო სამოქალაქო საჩივრებისაგან პიროვნული იმუნიტეტით.

დისციპლინარული სასჯელი, უფლებამოსილებათა დროებითი შეწყვეტა და თანამდებობიდან გათავისუფლება

17. მოსამართლისადმი, მისი თანამდებობრივი და პროფესიული კომპეტენციიდან გამომდინარე, წაყენებული ბრალდების ან საჩივრის საფუძველზე საქმის წარმოება უნდა წარიმართოს სწრაფად და სამართლიანად შესაბამისი პროცედურის მიხედვით. მოსამართლეს უნდა ჰქონდეს სამართლიანი სასამართლო მოსმენის უფლება. საკითხის გამოძიების საწყის ეტაპზე დაცული უნდა იყოს კონფიდენციალურობა, თუ თავად მოსამართლე არ მოითხოვს საწინააღმდეგოს.

18. მოსამართლეების თანამდებობრივი უფლებამოსილებების დროებითი შეჩერება ან თანამდებობიდან გათავისუფლება დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ ისინი თავს ვერ ართმევენ მოვალეობებს, ან მათი თანამდებობისათვის შეუფერებელი საქციელის გამო.

19. ყველა დისციპლინარული სასჯელი, უფლებამოსილებათა შეჩერება ან თანამდებობიდან გათავისუფლება განსაზღვრული უნდა იყოს ჩამოყალიბებული სტანდარტების შესაბამისად.

20. დისციპლინარულ სასჯელებთან, უფლებამოსილებათა შეჩერებასა და თანამდებობიდან გათავისუფლებასთან დაკავშირებით მიღებული გადაწყვეტილებები უნდა ექვემდებარებოდეს დამოუკიდებელ გადასინჯვას. ეს პრინცი პი შესაძლოა არ გავრცელდეს უმაღლესი სასამართლოების მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებზე და კანონმდებელი ორგანოს მიერ იმპიჩმენტის ან მსგავსი პროცედურების თაობაზე მიღებულ გადაწყვეტილებებზე.

1. ყველას აქვს უფლება საკუთარი სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების ან მისთვის წაყენებული ბრალდების დასადგენად განიხილოს მისი საქმე კანონის შესაბამისად შექმნილმა დამოუკიდებელმა და მიუკერძოებელმა სასამართლომ სამართლიანად, საჯაროდ და გონივრულ ვადაში. გადაწყვეტილება უნდა გამოცხადდეს საჯაროდ, მაგრამ პრესა და საზოგადოება შეიძლება არ იქნეს დაშვებული მთელ სხდომაზე ან მის ნაწილზე, დემოკრატიულ საზოგადოებაში ზნეობის, საზოგადოებრივი წესრიგის ან ეროვნული უშიშროების თვალსაზრისიდან გამომდინარე, თუ ამას მოითხოვს არასრულწლოვანის ან მხარეთა პირადი ცხოვრების დაცვის ინტერესები, სასამართლოს მიერ მკაცრად განსაზღვრულ აუცილებელ ფარგლებში განსაკუთრებული გარემოებების არსებობისას, როდესაც საჯაროობა საფრთხეს შეუქმნის მართლმსაჯულების ინტერესებს.

2. ყველას, ვისაც წაყენებული აქვს სისხლის სამართლის ბრალდება, უფლება აქვს ითვლებოდეს უდანაშაულოდ, ვიდრე მისი ბრალეულობა არ დადგინდება კანონით გათვალისწინებული წესით.

3. ყველას, ვისაც წაყენებული აქვს სისხლის სამართლის ბრალდება, აქვს შემდეგი მინიმალური უფლებები:

a) მისთვის გასაგებ ენაზე და დაწვრილებით, დაუყოვნებლივ ეუწყოს მისთვის წაყენებული ბრალდების ხასიათი და საფუძველი;

b) ჰქონდეს საკმარისი დრო და საშუალებები, რათა მოემზადოს საკუთარი თავის დასაცავად;

c) დაიცვას თავი პირადად ან მის მიერ შერჩეული სამართლებრივი დახმარების მეშვეობით ან თუ არ გააჩნია სამართლებრივი დახმარებით სარგებლობის საკმარისი საშუალებები, უფასოდ აღმოეჩინოს იგი, თუ ამას მართლმსაჯულების ინტერესები მოითხოვს;

d) დაკითხოს ან მისი სახელით დაკითხონ მოწმეები, რომლებიც მის წინააღმდეგ გამოდიან და გამოძახებულ იქნენ და დაიკითხონ მისი მოწმეები მისი მოწინააღმდეგე მოწმეების თანაბარი პირობებით;

e) ისარგებლოს თარჯიმნის უფასო დახმარებით, თუ მას არ ესმის ან არ ლაპარაკობს სამართალწარმოების ენაზე.

სტრასბურგი, 1997 წლის 9-11 ივლისი
დასკვნები

ევროპაში მოსამართლეთა სტატუსის შესახებ შეხვედრაზე, რომელიც გაიმართა სტრასბურგში 1997 წლის 9−11 ივლისს, მონაწილეები შეთანხმდნენ, რომ საჭიროა შემუშავდეს ევროპის ქარტია მოსამართლეთა სტატუტის შესახებ იმისათვის, რომ წევრ სახელმწიფოებს გაეწიოთ დახმარება, ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენციის, კერძოდ, მე-6 მუხლის თანახმად, განსასჯელთა ინტერესების დაცვით მართლმსაჯულების დამოუკიდებლად განხორციელების უზრუნველყოფასა და განვითარებაში.

იცნობენ რა თანამედროვე ევროპაში სასამართლო ხელისუფლების როლის განვითარების ისტორიას, მონაწილეებმა დაადასტურეს, რომ ამ კონტექსტში ძირითად ვალდებულებას წარმოადგენს მოსამართლისათვის დაკისრებული ფუნქციების განხორციელების მიზნით იმ პირობების გარანტირება, რომლებიც ასახულია იურიდიული მნიშვნელობის ტექსტებში, რომლებიც ითვალისწინებს ყოველი სახელმწიფოს კულტურასა და სამართლებრივ ტრადიციებს და ექვემდებარება ცვლილებებს საზოგადოების ევოლუციის შესაბამისად. მათ აღნიშნეს, რომ ნებისმიერი იურიდიული კარიერა, დაწყებული სამოსამართლო თანამდებობებზე კანდიდატურების შერჩევიდან, დამთავრებული პენსიაში გასვლით, უნდა რეგულირდებოდეს კანონით.

ამასთან დაკავშირებით, მონაწილეებმა მიუთითეს რეზოლუციაზე ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში სასამართლო ხელისუფლების განმტკიცების ღონისძიებათა შესახებ, რომელიც მიღებულია უზენაესი სასამართლოების თავმჯდომარეებისა და მოსამართლეების მიერ პარნუში 1996 წლის 25 ოქტომბერს. რეზოლუცია მხარს უჭერს ევროპის საბჭოს იმ ღონისძიებათა ინტენსიურობის ზრდაში, რომლებიც მიზნად ისახავს მართლმსაჯულების სამართლიანობისა და ეფექტურობის ამაღლებას და დემოკრატიული მართლმსაჯულების განვითარებას, რომელსაც ახორციელებენ იმ სტატუსის მოსამართლეები, რომელიც მათ ანიჭებს მოქალაქეთა ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა ეფექტური დაცვის უფლებამოსილებას.

მონაწილეები შეთანხმდნენ, რომ ევროპის ქარტიამ მოსამართლეთა სტატუტის შესახებ უნდა განსაზღვროს ზოგადი პრინცი პები, რომელთა პატივისცემაც საჭიროა მოქალაქისთვის ძირითადი უფლების გარანტირებისათვის - მისი საქმე განიხილოს დამოუკიდებელმა და მიუკერძოებელმა მოსამართლემ. ქარტია განსაკუთრებულ ყურადღებას დაუთმობს მოსამართლეთა შერჩევის, კანდიდატურების მოძიების, მოსამართლის კანდიდატურის დასახელებისა და სამსახურებრივი წინსვლის პირობებს, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის გარანტიებს, ისეთ უფლებას, როგორიცაა, თანამდებობიდან გადაყენების დაუშვებლობა, აგრეთვე, მოსამართლისათვის დაკისრებულ ვალდებულებებსა და ფუნქციებს, მოსამართლის თანამდებობასთან შეუთავსებლობის პირობებს, შრომის ანაზღაურებასა და პენსიებს. ქარტიაში ასევე უნდა გათვალისწინებულ იქნეს ის მინიმალური მოთხოვნები, რომლებსაც უნდა აკმაყოფილებდნენ მოსამართლეობის კანდიდატები, აგრეთვე ევროპის წესები მოსამართლეთა მომზადების შესახებ.

შესრულებული სამუშაოს ნაყოფიერებაში დარწმუნებულებმა, მისი გაგრძელების მიზნით, მონაწილეებმა სურვილი გამოთქვეს უზრუნველყოს ევროპის საბჭომ სათანადო პირობები და მხარდაჭერა. მომდევნო ნაბიჯის სახით შეიქმნება ქარტიის პროექტი, რომელიც წარედგინება ევროპაში მოსამართლეთა სტატუსთან დაკავშირებით მეორე შეხვედრას. ამ სამუშაოს შედეგები წარდგენილ იქნება ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების უზენაესი სასამართლოების თავმჯდომარეების შეხვედრაზე, რომლის გამართვაც დაგეგმილია უკრაინაში 1998 წლის შემოდგომაზე.

სტრასბურგი, 1998 წლის 8-10 ივლისი

წინასიტყვაობა

კანონის უზენაესობაზე დაფუძნებულ დემოკრატიულ სახელმწიფოში მართლმსაჯულების ორგანიზაციის მხრივ ევროპის საბჭოს ფარგლებში განხორციელებულმა საქმიანობამ წარმოშვა იმის შესაძლებლობა, რომ იგი შეიძლება გავრცელდეს მოსამართლეთა სტატუსის საკითხის სხვადასხვა ასპექტის მრავალ შემთხვევაზე. გასულ წლებში გამართული შეხვედრები მიეძღვნა მოსამართლეთა კანდიდატურების მოძიებას, მომზადებას, სამსახურებრივ წინსვლასა და ფუნქციებს, აგრეთვე მათ დისციპლინურ სისტემას. ოთხმოციანი წლებიდან მოყოლებული ამ შეხვედრების რაოდენობა გაიზარდა იმ ძირეული ცვლილებების გამო, რაც მოხდა აღმოსავლეთ ევროპაში.

1997 წელს განვითარდა შესრულებული სამუშაოსა და გამართული დისკუსიების შედეგების მაქსიმიზაციის იდეა იმ მიზნით, რომ ამ სამუშაოს შეეძინა უფრო „ხილული“ ხასიათი და ახალი იმპულსი მიეცა სამართლებრივი ინსტიტუციების, როგორც კანონის უზენაესობის მთავარი ელემენტის, გაუმჯობესების ხანგრძლივ ცდას.

მოსამართლეთა სტატუტის შესახებ ევროპის ქარტიის პროექტის შედგენის აუცილებლობა დადასტურდა 1997 წლის ივლისში სტრასბურგში გამართული მრავალმხრივი შეხვედრის შემდეგ, რომელიც მიეძღვნა მოსამართლეთა სტატუსს ევროპაში. ამ შეხვედრაში მონაწილეობდნენ წარმომადგენლები დასავლეთ, ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის 13 ქვეყნიდან, ასევე, ევროპის მოსამართლეთა ასოციაციიდან (EAJ) და ორგანიზაციიდან „ევროპის მოსამართლეთა ასოციაცია დემოკრატიისა და თავისუფლებისთვის“ (MEDEL ) მონაწილეებმა გამოთქვეს სურვილი ქარტიის შემუშავებისათვის ევროპის საბჭოს განესაზღვრა სათანადო ფარგლები და აღმოეჩინა მხარდაჭერა. ამ დასკვნების საფუძველზე იურიდიულ საქმეთა დირექტორატმა ქარტიის პროექტის შესაქმნელად დანიშნა სამი ექსპერტი საფრანგეთიდან, პოლონეთსა და გაერთიანებული სამეფოდან.

1998 წლის გაზაფხულზე შექმნილი პროექტი წარუდგინეს მეორე მრავალმხრივი შეხვედრის მონაწილეებს, რომელიც ასევე სტრასბურგში გაიმართა 1998 წლის 810 ივლისს. სამდღიანი განხილვის დასასრულს, ზოგიერთი გაუმჯობესებული ცვლილების შეტანის შემდეგ, ტექსტი ერთსულოვნად მიიღეს.

მოცემული ქარტიის ღირებულება მდგომარეობს არა მის ფორმალურ სტატუსში, რომელიც მას, ფაქტობრივად, არც გააჩნია, არამედ მოქმედების სფეროსა და სისრულეში, რის ჩადებასაც მიზნად ისახავდნენ ავტორები მის შინაარსში. ცხოვრებაში ქარტიის მიზნების გატარებისთვის არსებითი მნიშვნელობა აქვს მისი შინაარსის სიღრმისეულ ცოდნასა და მის ფართოდ გავრცელებას. ქარტია გამიზნულია მოსამართლეების, იურისტების, პოლიტიკოსებისა და, ზოგადად, ყველა იმ პირისთვის, რომელიც დაინტერესებულია კანონის უზენაესობითა და დემოკრატიით.

(ლისაბონი, 1999 წლის 8-10 აპრილი)
დასკვნები

პორტუგალიის მოსამართლეთა ასოციაციის ინიციატივითა და ევროპის საბჭოს დემოკრატიისა და სტაბილურობის განვითარებისა და განმტკიცების ღონისძიებათა ფარგლებში, 1999 წლის 8−10 აპრილს, ლისაბონში გაიმართა ევროპის 25 ქვეყნის მოსამართლეთა და იუსტიციის სამინისტროების წარმომადგენლთა შეხვედრა თემაზე: „ევროპის ქარტია მოსამართლეთა სტატუტის შესახებ ევროპის საბჭოს საერთო სასამართლო სივრცეში”.

ექსპერტების მიერ დასკვნების გადაცემის შემდეგ, გაიმართა ნაყოფიერი დისკუსია. ამის მეშვეობით შესაძლებელი გახდა უკეთ დადგენილიყო და შინაარსი მისცემოდა ისეთ ზოგად ცნებებს, როგორებიცაა: მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა და მიუკერძოებლობა, ეთიკური წესების პრაქტიკული მუშაობა, თანამედროვე საზოგადოებაში მოსამართლის როლის გათვალისწინებით, დისციპლინური პასუხისმგებლობის განსაზღვრა და ცხოვრებაში გატარება.

შეხვედრის დასასრულს, მონაწილეებმა გამოხატეს ერთსულოვანი მხარდაჭერა იმ მიზნებისა და ძირითადი პრინციპების მიმართ, რომლებიც ასახულია ევროპის ქარტიაში მოსამართლეთა სტატუტის შესახებ და რომელიც წარმოადგენს ერთგვარ გაგრძელებას წევრი სახელმწიფოების მიმართ მინისტრთა კომიტეტის №R (94) 12 რეკომენდაციისა მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის, ეფექტურობის და როლის შესახებ, და ახალი ეტაპია ევროპაში საერთო სასამართლო სივრცის შექმნისათვის.

მონაწილეებმა გამოთქვეს დადებითი დამოკიდებულება ქარტიით გათვალისწინებული მოდელების მოქნილ და ღია ხასიათთან დაკავშირებით, რაც იძლევა იმის საშუალებას, რომ მისი მიზნები განხორციელდეს თითოეული ქვეყნის ტრადიციებთან შეთავსებადი გზების ძიების მეშვეობით. განიხილეს რა თავიანთ ქვეყნებში არსებული პრობლემები, მონაწილეებმა დაადასტურეს ქარტიის სასარგებლო ხასიათი, რადგან იგი შეიცავს საქმის მოგვარების რიგ კონკრეტულ წინადადებებს, რომელთა გამოყენებაც შეიძლება საჭიროების შემთხვევაში და ცალკეული ვითარებების გათვალისწინებით.

შედეგად, მონაწილეები:

მოითხოვენ მოსამართლეთა სტატუტის შესახებ ევროპის ქარტიის შესახებ ცოდნის გაღრმავებასა და გავრცელებას მოსამართლეთა პროფესიული ასოციაციებისა და მოსამართლეთა მომზადებით დაკავებული ორგანოების მეშვეობით;

გამოთქვამენ სურვილს ევროპის საბჭოს მხარდაჭერით გადაითარგმნოს ქარტია რაც შეიძლება მეტ ევროპულ ენაზე და, ამასთანავე, გამოთქვამენ კმაყოფილებას იმის გამო, რაც უკვე ითარგმნა;

- ხაზგასმით აღნიშნავენ რეგიონალური შეხვედრების ორგანიზების აუცილებლობას, რომელთა მეშვეობითაც ქარტიით დაინტერესებულ სხვადასხვა ორგანოს დისკუსიის გზით მიეცემათ ქარტიის დებულებებისა და მათი გამოყენების პირობების გაგებისა და ცოდნის გაღრმავების შესაძლებლობა.

სტრასბურგი, 1998 წლის 8-10 ივლისი

ევროპაში მოსამართლეთა სტატუტის თაობაზე ევროპის საბჭოს მიერ 1998 წლის 8-10 ივლისს ორგანიზებული მრავალმხრივი შეხვედრის მონაწილეები,

მხედველობაში იღებენ რა ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპის კონვენციის მე−6 მუხლს, რომელიც ითვალისწინებს, რომ „ყველას აქვს უფლება მისი საქმე განიხილოს კანონის შესაბამისად შექმნილმა დამოუკიდებელმა და მიუკერძოებელმა სასამართლომ სამართლიანად და საჯაროდ გონივრულ ვადაში“;

მხედველობაში იღებენ რა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ძირითად პრინციპებს სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის შესახებ, რომელიც მიღებულია გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე 1985 წლის ნოემბერში;

მიუთითებენ რა წევრი სახელმწიფოების მიმართ მინისტრთა კომიტეტის №R (94)12 რეკომენდაციას მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის, ეფექტურობისა და როლის შესახებ და ისახავენ რა იმავე მიზნებს, რასაც აღნიშნული რეკომენდაცია;

დაინტერესებული სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის უფრო ეფექტური ხელშეწყობით, რაც აუცილებელია დემოკრატიულ სახელმწიფოში კანონის უზენაესობის განმტკიცებისა და პიროვნების თავისუფლებათა დაცვისათვის;

გაცნობიერებული აქვთ რა მოსამართლეთა კომპეტენტურობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის მაქსიმალური გარანტიების უზრუნველმყოფი დებულებების ისეთ ფორმალურ დოკუმენტში ასახვის აუცილებლობა, რომელიც გამიზნული იქნება ევროპის ყველა სახელმწიფოსთვის;

გამოთქვამენ რა სურვილს, რომ ევროპის სხვადასხვა სახელმწიფოს კანონმდებლობაში მოსამართლეთა შესახებ გათვალისწინებული იყოს ეს დებულებები გარანტიების ყველაზე მაღალი დონის უზრუნველყოფის მიზნით,

იღებენ წინამდებარე ევროპის ქარტიას მოსამართლეთა სტატუტის შესახებ.

1. ზოგადი პრინციპები

1.1. მოსამართლეთა სტატუტი მიზნად ისახავს კომპეტენტურობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფას, რასაც ყველა პირი კანონიერად მოელის სასამართლოებისა და ყოველი მოსამართლისაგან, რომელსაც ეკისრება მისი უფლებების დაცვა. სტატუტი გამორიცხავს ყველა დებულებასა და პროცედურას, რამაც შეიძლება ეჭვი შეიტანოს აღნიშნული კომპეტენტურობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის სანდოობაში. ეს ქარტია შედგება იმ დებულებებისგან, რომლებიც იძლევა მაქსიმალურ გარანტიებს ამ მიზნების მიRწევის უზრუნველსაყოფად. მისი დებულებები მიზნად ისახავს ევროპის სხვადასხვა სახელმწიფოში გარანტიების დონის ამაღლებას. მაგრამ ეს არ ამართლებს ისეთ ცვლილებებს ეროვნულ კანონმდებლობაში, რაც გამოიწვევს შესაბამის ქვეყნებში უკვე მიRწეული გარანტიების შესუსტებას.

1.2. ევროპის ყველა სახელმწიფოში მოსამართლეთა სტატუტის ძირითადი პრინციპები ასახულია ყველაზე მაღალი დონის შიდასამართლებრივ ნორმებში, ხოლო წესები, სულ ცოტა - საკანონმდებლო დონეზე.

1.3. ყველა იმ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, რომელიც შეეხება მოსამართლეთა შერჩევას, კანდიდატურების მოძიებას, დანიშვნას, სამსახურებრივ წინსვლას ან სამსახურებრივი ვადის შეწყვეტას, სტატუტი ითვალისწინებს აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლებისაგან დამოუკიდებელი ორგანოს მონაწილეობას, რომლის შემადგენლობის, სულ ცოტა, ნახევარი შედგება მოსამართლეებისაგან, რომლებიც არჩეული არიან კოლეგების მიერვე სასამართლო ხელისუფლების ყველაზე ფართო წარმომადგენლობის უზრუნველმყოფი მეთოდების საფუძველზე.

1.4. ყველა მოსამართლეს, რომელიც მიიჩნევს, რომ სტატუტით გათვალისწინებულ მის უფლებებს, კერძოდ, დამოუკიდებლობას ან სამართალწარმოების პროცესის დამოუკიდებლობას შეექმნა საფრთხე ან მოხდა მისი იგნორირება ნებისმიერი გზით, სტატუტი შესაძლებლობას ანიჭებს მიმართოს აღნიშნულ დამოუკიდებელ ორგანოს, რომელსაც ეფექტური საშუალებები აქვს საკითხის მოსაგვარებლად ან მოგვარების ხერხის წინადადების წარსადგენად.

1.5. მათთვის დაკისრებული ფუნქციების განხორციელებისას, მოსამართლეებმა უნდა გამოამჟღავნონ მზადყოფნა, ადამიანების პატივისცემა და ყურადღება კომპეტენტურობის იმ მაღალი დონის შესანარჩუნებლად, რაც აუცილებელია ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში იმ გადაწყვეტილებების გამოსატანად, რომლებზეც დამოკიდებულია ადამიანის უფლების დაცვა, აგრეთვე, მათთვის სამართალწარმოების პროცესში მიწოდებული ინფორმაციის საიდუმლოების დაცვის უზრუნველსაყოფად.

1.6. სახელმწიფოს ეკისრება ვალდებულება უზრუნველყოს მოსამართლეები ყველა საშუალებით, რაც აუცილებელია მათთვის დაკისრებული ფუნქციების ჯეროვნად შესრულების, კერძოდ, საქმეთა გონივრულ ვადაში განხილვისათვის.

1.7. პროფესიული ორგანიზაციები, რომლებიც შექმნილია მოსამართლეების მიერ და რომლებშიც მოსამართლეებს თავისუფლად შეუძლიათ გაწევრიანება, მნიშვნელოვნად უწყობენ ხელს სტატუტით მათთვის მინიჭებული უფლებების დაცვას, კერძოდ, იმ სტრუქტურებსა და ორგანოებთან მიმართებაში, რომლებიც მონაწილეობენ მათთან დაკავშირებით გადაწყვეტილებების მიღებაში.

1.8. მოსამართლეების დაკავშირება ხორციელდება მათი წარმომადგენლებისა და პროფესიული ასოციაციების მეშვეობით გადაწყვეტილებების მიღებისას იმ საკითხების თაობაზე, რომლებიც შეეხება სასამართლოების მართვასა და მათი საშუალებების განსაზღვრას, აგრეთვე, ამ საშუალებების მიკუთვნებას ეროვნულ და ადგილობრივ დონეზე. იგივე წესით ხორციელდება მათ მიერ თავიანთი სტატუტის შეცვლის, შრომის ანაზღაურებისა და სოციალური უზრუნველყოფის პირობების განსაზღვრასთან დაკავშირებული საკითხები.

2. შერჩევა, კანდიდატურების მოძიება, საწყისი
მომზადება

2.1. სტატუტის დებულებები, რომლებიც შეეხება დამოუკიდებელი ორგანოს ან კოლეგიის მიერ მოსამართლეთა შერჩევასა და კანდიდატურების მოძიებას, კანდიდატების შერჩევის საფუძვლად ადგენს მათთვის წარდგენილი საკითხების თავისუფლად და მიუკერძოებლად შეფასების უნარსა და ადამიანის ღირსების პატივისცემი კანონის გამოყენების შესაძლებლობას. სტატუტი დაუშვებლად აცხადებს ანდიდატზე უარის თქმას მხოლოდ სქესის, ეთნიკური ან სოციალური წარმოშობის, მისი ფილოსოფიური ან პოლიტიკური შეხედულებების ან აღმსარებლობის მოტივით.

2.2. სტატუტი ითვალისწინებს დებულებებს, რომლებიც კვალიფიკაციისა და მიღებულ გამოცდილებასთან დაკავშირებული მოთხოვნების დაწესებით უზრუნველყოფს უშუალოდ სამოსამართლო ფუნქციების განხორციელების გარანტიას.

2.3. სახელმწიფოს ხარჯზე სათანადო მომზადების მეშვეობით სტატუტი უზრუნველყოფს შერჩეული კანდიდატების მომზადებას სამოსამართლო ფუნქციების ეფექტურად განსახორციელებლად. 1.3. პუნქტში აღნიშნული ორგანო უზრუნველყოფს მოსამზადებელი პროგრამების და მათი განმახორციელებელი ორგანიზაციის მოთხოვნებთან შესაბამისობას ისეთი კრიტერიუმების გათვალისწინებით, როგორებიცაა: გამჭრიახობა, კომპეტენტურობა და დამოუკიდებლობა, და რომლებიც მჭიდროდაა დაკავშირებული სამოსამართლო ფუნქციების განხორციელებასთან.

3. დანიშვნა და შეუცვლელობა

3.1. გადაწყვეტილება შერჩეული კანდიდატის მოსამართლედ დანიშვნისა და მისი ამა თუ იმ სასამართლოში განწესების შესახებ მიიღება 1.3. პუნქტში აღნიშნული დამოუკიდებელი ორგანოს მიერ ან მისი წარდგინებით, რეკომენდაციით, თანხმობით ან მისი მოსაზრების გათვალისწინებით.

3.2. სტატუტი ითვალისწინებს იმ გარემოებებს, რომელიც კანდიდატის ადრინდელი საქმიანობის ან კანდიდატთან ახლო ურთიერთობაში მყოფი პირების და ამ ურთიერთობიდან გამომდინარე, კანონიერი ან ობიექტური ეჭვების საფუძველზე, შეიძლება მისი სასამართლოში დანიშვნისთვის შემაფერხებელი გარემოება იყოს.

3.3. თუ კანდიდატურების მოძიების პროცედურა მოსამართლის თანამდებობაზე დასახელების შემდეგ, მაგრამ პერმანენტულ საფუძველზე დამტკიცებამდე ითვალისწინებს გამოსაცდელ ვადას, რომელიც აუცილებლად მოკლე უნდა იყოს, ან თუ კანდიდატურების მოძიება ხდება შეზღუდული განახლებადი ვადით, გადაწყვეტილება პერმანენტულ საფუძველზე არდანიშვნის ან არგანახლების შესახებ შეიძლება მიღებულ იქნეს მხოლოდ 1.3. პუნქტში აღნიშნული დამოუკიდებელი ორგანოს მიერ ან მისი წარდგინებით, რეკომენდაციით, თანხმობით ან მისი მოსაზრების გათვალისწინებით. ასევე, გამოსაცდელ ვადასთან დაკავშირებით, დასაშვებია პირის მიერ 1.4. პუნქტით გათვალისწინებული დებულებების გამოყენება.

3.4. სასამართლოს მოქმედი მოსამართლე არ შეიძლება სხვა სასამართლო თანამდებობაზე დაინიშნოს ან სხვაგან გამწესდეს, თუნდაც დაწინაურების გზით, მისი თავისუფალი თანხმობის გარეშე. ამ პრინციპიდან გამონაკლისი დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც გადაყვანა გათვალისწინებული ან შეფარდებულია დისციპლინური სანქციის წესით, სასამართლო სისტემის კანონიერი შეცვლისას და დროებითი გამწესებისას ახლომდებარე სასამართლოში მისი მდგომარეობის გაუმჯობესების მიზნით, თუ განწესების ვადის ხანგრძლივობა მკაცრად არის შეზღუდული სტატუტით და 1.4. პუნქტით გათვალისწინებული დებულებებისთვის ზიანის მიუყენებლად.

4. სამსახურებრივი წინსვლა

4.1. თუ უფროსობის წესი არ მოქმედებს, დაწინაურების სისტემა ეფუძნება მხოლოდ მოსამართლის მიერ მისთვის დაკისრებული ფუნქციების შესრულებისას გამოვლენილ შესაძლებლობებსა და ღირსებებს, რომელთა შეფასებაც ხდება ერთი ან რამდენიმე მოსამართლის მიერ და განიხილება აღნიშნულ მოსამართლესთან ერთად. გადაწყვეტილებები დანიშვნის შესახებ ცხადდება 1.3. პუნქტში აღნიშნული დამოუკიდებელი ორგანოს მიერ ან მისი წარდგინებით, რეკომენდაციით, თანხმობით ან მისი მოსაზრების გათვალისწინებით. მოსამართლეებს, რომლებიც არ იქნებიან წარდგენილი დასაწინაურებლად, უნდა ჰქონდეთ გასაჩივრების უფლება.

4.2. მოსამართლეები თავისუფლად ეწევიან მათი მანდატის გარე საქმიანობას, მათ შორის იმ სახის საქმიანობას, რაც მათი სამოქალაქო, უფლებების გამოხატულებას წარმოადგენს. დაუშვებელია ამ თავისუფლების შეზღუდვა, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა იგი არ შეესაბამება მოსამართლისადმი ნდობას, მის მიუკერძოებლობასა და დამოუკიდებლობას ან მისთვის გადაცემული საკითხების ყურადღებით და გონივრულ ვადაში განხილვისთვის მზადყოფნას. ლიტერატურული ადამიანის და სამხატვრო საქმიანობის გარდა, გარე საქმიანობის განხორციელება, რომელიც დაკავშირებულია ანაზღაურებასთან, უნდა ექვემდებარებოდეს წინასწარ ნებართვას სტატუტით გათვალისწინებული პირობების შესაბამისად.

4.3. მოსამართლეებმა თავი უნდა შეიკავონ ნებისმიერი ისეთი ქცევის, მოქმედების ან გამოვლინებისაგან, რასაც შეუძლია ზიანი მიაყენოს მათი მიუკერძოებლობისა და დამოუკიდებლობის სანდოობას.

4.4. სტატუტით მოსამართლეებისათვის გარანტირებულია მათი ცოდნის შენარჩუნება და გაღრმავება როგორც ტექნიკურ, ისე სოციალურ და კულტურულ საკითხებში, რაც აუცილებელია მათი მოვალეობების შესასრულებლად; მომზადების გავლის რეგულარული შესაძლებლობა, რასაც ფინანსურად უზრუნველყოფს სახელმწიფო და რომლის ორგანიზაციაც გათვალისწინებულია 2.3. პუნქტით.

5. პასუხისმგებლობა

5.1. მოსამართლის მიერ სტატუტით პირდაპირ გათვალისწინებული რომელიმე მოვალეობის შეუსრულებლობამ შეიძლება გამოიწვიოს სანქციის გამოყენება მხოლოდ არჩეული მოსამართლეებისაგან შემდგარი სასამართლოს ან ორგანოს მიერ ხმათა, სულ ცოტა, ნახევარის გადაწყვეტილებით, წარდგინებით, რეკომენდაციით ან თანხმობით საქმის ისეთი წარმოების შესაბამისად, რომელიც ითვალისწინებს მხარეთა სრულ მოსმენას და, რომელშიც პასუხისგებაში მიცემულ მოსამართლეს აქვს წარმომადგენლობის უფლება. შესაფარდებელ სანქციათა სახეები გათვალისწინებულია სტატუტით და მათი შეფარდება ხდება პროპორციულობის პრინცი პის საფუძველზე. ზემოთ აღნიშნული აღმასრულებელი ორგანოს, სასამართლოს ან სანქციის შემფარდებელი ორგანოს გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს ზემდგომ სასამართლო ორგანოში.

5.2. გადაწყვეტილების ან მოსამართლის მიერ მისთვის დაკისრებულ მოვალეობათა შესრულების შედეგად უკანონოდ მიყენებული ზიანის ანაზღაურება გარანტირებულია სახელმწიფოს მიერ. სტატუტი შეიძლება ითვალისწინებდეს, რომ სახელმწიფოს შეუძლია სამართალწარმოების გზით განსაზღვრულ ვადაში მოსამართლეს მოსთხოვოს ანაზღაურება სამოსამართლო ფუნქციების შესრულებასთან დაკავშირებული დებულებების მძიმე ან არასაპატიო დარღვევის შემთხვევაში. კომპეტენტურ სასამართლოში საჩივრის შეტანაზე უნდა არსებობდეს წინასწარი შეთანხმება 1.3. პუნქტში აღნიშნულ ორგანოსთან.

5.3. ყველა ადამიანს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა მართლმსაჯულების არასათანადო განხორციელებასთან დაკავშირებით, განსაკუთრებული ფორმალობის გარეშე, საჩივარი შეიტანოს დამოუკიდებელ ორგანოში. აღნიშნული ორგანო უფლებამოსილია, თუ გულდასმითი და დაწვრილებითი შემოწმებით უდავოდ გამომჟღავნდა მოსამართლის მიერ თავისი მოვალეობის შეუსრულებლობა, რომელიც გათვალისწინებულია 5.1 პუნქტით, საკითხი გადასცეს დისციპლინურ ორგანოს ან, ყოველ შემთხვევაში, რეკომენდაცია მაინც გაუწიოს ამ მიმართვას იმ ორგანოს წინაშე, რომელიც, ჩვეულებრივ, სტატუტით უფლებამოსილია გააგზავნოს ამგვარი მიმართვები.

6. შრომის ანაზღაურება და სოციალური
უზრუნველყოფა

6.1. მოსამართლეებს, რომლებიც სამოსამართლო ფუნქციებს ახორციელებენ პროფესიული უფლებამოსილებით, უფლება აქვთ მიიღონ შრომის ანაზღაურება, რომლის ოდენობაც უნდა იყოს ფიქსირებული, რათა ისინი დაცული იყვნენ ზემოქმედებისაგან, რომელიც მიმართულია მათ გადაწყვეტილებებზე გავლენის მოხდენისკენ და, ზოგადად, იურისდიქციის განხორციელებისას მათ მოქმედებაზე, რაც ხელყოფს მათ დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობას.

6.2. შრომის ანაზღაურების ოდენობა შეიძლება განსხვავდებოდეს ერთმანეთისაგან შრომის სტაჟის, პროფესიულ უფლებამოსილებათა განსახორციელებელი, მოსამართლისათვის დაკისრებული მოვალეობების ხასიათისა და მათთვის მინდობილი ფუნქციების მნიშვნელობით, რის შეფასებაც უნდა მოხდეს გამჭვირვალეობის საფუძველზე.

6.3. სტატუტი პროფესიული უფლებამოსილებით მოქმედ მოსამართლეებს უზრუნველყოფს გარანტიით ისეთ სოციალურ მოვლენებთან დაკავშირებით, როგორებიცაა: ავადმყოფობა, მშობიარობა, ინვალიდობა, მოხუცებულობა და გარდაცვალება.

6.4. კერძოდ, სტატუტი ითვალისწინებს, რომ მოსამართლეებს, რომელთაც მათთვის დაკისრებული სამოსამართლო ფუნქციების განხორციელება დაასრულეს განსაზღვრულ ვადაში და მიაღწიეს მოსამართლეებისთვის კანონით დადგენილ საპენსიო ასაკს, მიეცეთ პენსია, რომლის ოდენობაც რაც შეიძლება ახლოს იქნება მათი, როგორც მოსამართლეების, ბოლო ხელფასის ოდენობასთან.

7. სამსახურებრივი ვადის შეწყვეტა

7.1. მოსამართლე პერმანენტულად წყვეტს საქმიანობას გადადგომით, ფიზიკური შეუსაბამობის დამადასტურებელი სამედიცინო საბუთის საფუძველზე, ასაკობრივი ზღვრის მიღწევით, კანონით დადგენილი ვადის ამოწურვით ან, ზემოაღნიშნული 5.1. პუნქტით გათვალისწინებული პროცედურის შესაბამისად, თანამდებობიდან გათავისუფლებით.

7.2. 7.1. პუნქტში აღნიშნული ერთ-ერთი საფუძვლის არსებობა, გარდა ასაკობრივი ზღვრის მიღწევის ან კანონით დადგენილი ვადის ამოწურვისა, უნდა დაამოწმოს 1.3. პუნქტში აღნიშნულმა ორგანომ.

1. ზოგადი პრინციპები

ევროპის ქარტიის დებულებები შეეხება არა მარტო პროფესიონალ, არამედ არაპროფესიონალ მოსამართლეებსაც, ვინაიდან აუცილებელია, რომ ყველა მოსამართლე სარგებლობდეს გარკვეული უფლებებით მათი კანდიდატურების მოძიებასთან, თანამდებობასთან შეუთავსებელ პირობებთან, სასამართლოს გარეთ მოქცევასა და სამსახურებრივი ვადის გასვლასთან დაკავშირებით.

მიუხედავად ამისა, ქარტია ასევე ადგენს სპეციალურ დებულებებს პროფესიონალი მოსამართლეების შესახებ. ასეთი სპეციფიკურობა დამახასიათებელია ისეთი ცალკეული ცნებებისათვის, როგორიცაა, მაგალითად სამსახურებრივი წინსვლა.

1.1. ქარტია ცდილობს განსაზღვროს მოსამართლეთა სტატუტის შინაარსი შემდეგი დასახული მიზნების საფუძველზე კომპეტენტურობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფა, რასაც საზოგადოების ყოველი წევრი კანონიერად მოელის სასამართლოებისა და მოსამართლეებისგან, რომელთაც მინდობილი აქვთ მათი უფლებების დაცვა. აქედან გამომდინარე, ქარტია არის არა საბოლოო წერტილი, არამედ უზრუნველყოფის საშუალება იმისა, რომ პირებს, რომელთა უფლებებიც უნდა დაიცვან სასამართლოებმა და მოსამართლეებმა, ჰქონდეთ აღნიშნული დაცვის ეფექტურობის გარანტია. პირთა უფლებების დაცვის გარანტიები უზრუნველყოფილია სასამართლო ხელისუფლების კომპეტენტურობის, უნარიანობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის გაგებით. მოცემული ცნებები პოზიტიური ხასიათისაა იმ გაგებით, რომ მათი გარანტირება უნდა მოხდეს მოსამართლეთა სტატუტით. თუმცა, მეორე მხრივ, ისინი ნეგატიური ხასიათისაა იმ გაგებით, რომ სტატუტი არ უნდა შეიცავდეს ისეთ ელემენტს, რომელიც უარყოფით გავლენას იქონიებს საჯარო ნდობის ფაქტორზე კომპეტენტურობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის თვალსაზრისით.

დაისვა საკითხი: უნდა იყოს თუ არა ქარტიის დებულებები სავალდებულო, ანუ დაწესდეს თუ არა ვალდებულების სახით მათი შეტანა ეროვნულ კანონმდებლობაში სასამართლო ხელისუფლების შესახებ, თუ მათ უნდა ჰქონდეთ სარეკომენდაციო ხასიათი, რომლის მიხედვითაც, მათ მაგიერ შესაძლებელია იმავე გარანტიების უზრუნველმყოფი სხვა ნორმების იმპლემენტაცია.

უკანასკნელი მიდგომა შეიძლება დასაბუთდეს თავშეკავებით იმ ეროვნული სისტემების გაკრიტიკებისაგან, რომლებშიც სასამართლო ხელისუფლების საკანონმდებლო დაცვის გარანტიები უზრუნველყოფილია ხანგრძლივი დროის განმავლობაში მოქმედი მყარად დამკვიდრებული პრაქტიკით, თუნდაც აღნიშნულ სისტემაში ამგვარ დაცვაზე იშვიათად იყოს ლაპარაკი.

ამასთან, ზოგჯერ ამტკიცებდნენ, რომ კომპეტენტურობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის გარანტიები არაეფექტურია ზოგიერთ ქვეყანაში, ევროპის საბჭოს ახალი წევრების ჩათვლით, სადაც მოწესრიგებული არ არის პოლიტიკური ხელისუფლების ორგანოების მიერ უფლებამოსილების განხორციელება ისეთ საკითხებთან დაკავშირებით, როგორებიცაა: მოსამართლეთა დანიშვნა, გამწესება, დაწინაურება და სამსახურებრივი ვადის შეწყვეტა.

ამიტომ არის, რომ, მიუხედავად ქარტიის დებულებათა ფაქტობრივად არასავალდებულო ხასიათისა, ისინი მაინც ზემოაღნიშნული მიზნების მიღწევის ოპტიმალური საშუალებაა.

ქარტიის ბევრი დებულება გამოუყენებელია იმ სისტემებში, სადაც მოსამართლეებს უშუალოდ მოქალაქეები ირჩევენ. შეუძლებელია ისეთი ქარტიის შექმნა, რომელიც შედგენილი იქნებოდა მხოლოდ არჩევითი სისტემებისათვის შესატყვისი დებულებებისაგან, ვინაიდან ამით ტექსტის მოქმედების სფერო შეიზღუდებოდა ყველაზე ვიწრო, ყველასათვის საერთო კატეგორიებამდე. ქარტია მიზნად არ ისახავს ასევე არჩევითი სისტემების „ძალადაკარგულად“ გამოცხადებას, რადგან იქ, სადაც ასეთი სისტემები არსებობს, ამ ქვეყნის მოქალაქეები მათ განიხილავენ როგორც „ძირეულად დემოკრატიულს“. შეგვიძლია ჩავთვალოთ, რომ აღნიშნული დებულებები იმ სისტემების მიმართ, სადაც სასამართლო ხელისუფლება არჩევითია, გამოიყენება იმდენად, რამდენადაც ეს შესაძლებელია. მაგალითად, 2.2. და 2.3. პირველი წინადადება პუნქტებით გათვალისწინებული დებულებები თავისთავად გამოიყენება იმ სისტემებში, სადაც ისინი უზრუნველყოფენ ყველაზე შესაბამის გარანტიებს.

ქარტიის დებულებები მიზნად ისახავს ევროპის სხვადასხვა სახელმწიფოში გარანტიების დონის ამაღლებას. ამაღლების მნიშვნელობა დამოკიდებულია ქვეყანაში უკვე მიღწეულ დონეზე. მაგრამ ქარტიის დებულებები არავითარ შემთხვევაში არ უნდა წარმოადგენდეს ეროვნული კანონმდებლობის ისეთი შეცვლის საფუძველს, რომ ამან გამოიწვიოს რომელიმე ქვეყანაში უკვე მიღწეული დონის დაწევა.

1.2. მოსამართლეთა სტატუტის შემადგენელი ძირითადი პრინციპები, რომლებიც განსაზღვრავს მოსამართლეებისა და სასამართლოების კომპეტენტურობის, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის გარანტიებს, უნდა აისახოს უმაღლესი დონის ნორმატიულ დებულებებში, როგორიცაა, მაგალითად, კონსტიტუცია ევროპის სახელმწიფოებში, სადაც მიღებულია ასეთი ძირითადი კანონი. სტატუტით გათვალისწინებული წესები, ჩვეულებრივ, უნდა მიიღონ საკანონმდებლო დონეზე, რომელიც მოქნილი კონსტიტუციის მქონე სახელმწიფოებში იმავდროულად უმაღლეს დონეს წარმოადგენს.

კანონმდებლობაში ან კონსტიტუციაში ძირითადი პრინციპებისა და წესების ასახვის მოთხოვნის მიზანია თავიდან იქნეს აცილებული კონსტიტუციის შეცვლა მარტივი პროცედურით, ზემოაღნიშნული დებულებების შეუთავსებლად. კერძოდ, როდესაც ძირითადი პრინციპები დაფიქსირებულია კონსტიტუციაში, ამით თავიდანვე გამორიცხულია ისეთი კანონმდებლობის მიღება, რომელიც მიზნად ისახავს ან შედეგად იწვევს მათთვის ზიანის მიყენებას.

ადგენს რა, რომ ეს პრინციპები უნდა აისახოს შიდა სამართლის სისტემებში, ქარტია ზიანს არ აყენებს იმ დაცვითი პრინციპების პატივისცემას, რომლებიც გათვალისწინებულია ევროპის სახელმწიფოებისათვის სავალდებულო ძალის მქონე საერთაშორისო დოკუმენტებში. აღნიშნული სრულად შეესაბამება სინამდვილეს, რადგან, თანახმად პრეამბულისა, ამ დებულებებს შორის უმთავრესი მნიშვნელობა აქვს ქარტიას, როგორც შთაგონების წყაროს.

1.3. ქარტია ითვალისწინებს აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლებისაგან დამოუკიდებელი ორგანოს მონაწილეობას იმ შემთხვევაში, როდესაც უნდა მიიღონ გადაწყვეტილება მოსამართლეთა შერჩევის, კანდიდატურების მოძიების ან დანიშვნის, მათი სამსახურებრივი წინსვლის ან სამსახურებრივი ვადის შეწყვეტის შესახებ.

ამ დებულების ტექსტი მიზნად ისახავს, სხვადასხვა ვითარების მოწესრიგებას, აღმასრულებელი ან საკანონმდებლო ორგანოსთვის,უბრალოდ, რეკომენდაციის მიცემიდან დამოუკიდებელი ორგანოს მიერ გადაწყვეტილებების მიღებამდე.

აქ მხედველობაშია მისაღები ეროვნულ სისტემებს შორის არსებული გარკვეული განსხვავებები. ზოგიერთი ქვეყნისათვის რთული იქნებოდა დანიშვნის შესახებ გადაწყვეტილების მიმღები პოლიტიკური ორგანოს შეცვლა დამოუკიდებელი ორგანოთი. მაგრამ ასეთ შემთხვევებში დამოუკიდებელი ორგანოს, სულ ცოტა, რეკომენდაციის ან მოსაზრების მიღების მოთხოვნა ფაქტობრივი ვალდებულება თუ არა, დიდი წამოწყებაა იმ ოფიციალური ორგანოსათვის, რომელიც იღებს გადაწყვეტილებას დანიშვნის შესახებ. ქარტიის თვალსაზრისით, დამოუკიდებელი ორგანოს რეკომენდაციები და მოსაზრებები არ არის იმის გარანტია, რომ ისინი რეალურად შესრულდება. პოლიტიკური ან ადმინისტრაციული ორგანო, რომელიც არ შეასრულებს ასეთ რეკომენდაციას ან არ დაემორჩილება ასეთ მოსაზრებას, ვალდებული მაინც უნდა იყოს, რომ განაცხადოს მის მიერ შესრულებაზე უარის თქმის მიზეზები.

ქარტიის ამ დებულების ტექსტი დამოუკიდებელ ორგანოს ანიჭებს უფლებამოსილებას მონაწილეობა მიიღოს უშუალოდ აზრის, ოფიციალური დასკვნის, რეკომენდაციის, შეთავაზების ან ფაქტობრივი გადაწყვეტილების სახით.

დაისვა დამოუკიდებელი ორგანოს წევრობის საკითხი. ამასთან დაკავშირებით, ქარტია აცხადებს, რომ ორგანოს წევრების, სულ ცოტა, ნახევარს უნდა შეადგენდნენ კოლეგების მიერვე არჩეული მოსამართლეები, რაც ნიშნავს იმას, რომ, ქარტიის მიხედვით, დაუშვებელია დამოუკიდებელ ორგანოში მოსამართლეები იყვნენ უმცირესობის, ან უმრავლესობის სახით. ევროპის სახელმწიფოებში სხვადასხვა ფილოსოფიური კონცეფციისა და დებატების მიუხედავად, აღმოჩნდა, რომ სრული შემადგენლობიდან თუ მოსამართლეების რაოდენობა იქნება 50%, ეს უზრუნველყოფს გარანტიების საკმაოდ მაღალ დონეს და, იმავდროულად, სხვადასხვა ეროვნულ სისტემაში უპირატესი ძალის მქონე პრინციპთან დაკავშირებით, - სხვა მოსაზრებების პატივისცემას.

ქარტია აცხადებს, რომ დამოუკიდებელი ორგანოს წევრი მოსამართლეები თვითონ კოლეგებმა უნდა აირჩიონ, რათა ამ ორგანოს სათანადო დამოუკიდებლობის მეშვეობით თავიდან იქნეს აცილებული მისი წევრების არჩევა ან დანიშვნა აღმასრულებელი ან საკანონმდებლო ხელისუფლების პოლიტიკური ორგანოს მიერ.

ასეთი პროცედურის არარსებობის შემთხვევაში მოსამართლეთა დანიშვნისა და მათ საქმიანობასთან მიმართებაში იარსებებს პარტიულ-პოლიტიკური მიკერძოების საშიშროება. ზუსტად რომ ვთქვათ, მოსამართლეები, რომლებიც წარმოადგენენ დამოუკიდებელ ორგანოს, თავს უნდა იკავებდნენ იმ პოლიტიკური პარტიების ან ორგანოების მიმხრობისაგან, რომელთა მიერ ან რომელთა მეშვეობითაც მოხდა მათი დანიშვნა.

დაბოლოს, ხმის მიცემის რომელიმე კონკრეტული სისტემის დადგენის გარეშე, ქარტია მიუთითებს, რომ ამ ორგანოში მოსამართლეთა არჩევის მეთოდით გარანტირებული უნდა იყოს მოსამართლეების რაც შეიძლება ფართოდ წარმოდგენა.

1.4. ქარტია ითვალისწინებს ნებისმიერი იმ მოსამართლის „გასაჩივრების” უფლებას, რომელიც მიიჩნევს, რომ სტატუტით გათვალისწინებული მისი უფლებები ან, ზოგადად, მისი დამოუკიდებლობა, ან სამართალწარმოების პროცესის დამოუკიდებლობა საფრთხეშია ან შელახულია, რათა მოსამართლეს შეეძლოს საკითხის გადაცემა ზემოაღნიშნული დამოუკიდებელი ორგანოსთვის.

ეს ნიშნავს, რომ მოსამართლეები დაუცველი არ დარჩნენ მათი დამოუკიდებლობის შელახვის შემთხვევაში. გასაჩივრების უფლება აუცილებელი გარანტიაა, რადგან სასამართლო ხელისუფლების დაცვითი პრინციპების უბრალო გადმოცემა მხოლოდ განსჯისთვის თუ იქნება, თუ მას თან არ ახლავს ცხოვრებაში ეფექტურად გატარების მექანიზმები. მოსამართლის ინდივიდუალური სტატუსის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებამდე დამოუკიდებელი ორგანოს ჩარევა არ მოიცავს ყველა იმ შესაძლო შემთხვევას, რომლის დროსაც შეიძლება შეილახოს მისი დამოუკიდებლობა, და არსებითი მნიშვნელობა აქვს იმის უზრუნველყოფას, რომ მოსამართლეებს შეეძლოთ საკუთარი ინიციატივით მიმართონ აღნიშნულ ორგანოს.

ქარტიის თანახმად, ორგანოს, რომელსაც მიმართავენ ზემოაღნიშნული წესით, უნდა ჰქონდეს უფლებამოსილება თავისი შეხედულებისამებრ მოაგვაროს მოსამართლის დამოუკიდებლობის ხელმყოფი ვითარება ან საკითხი გადასცეს კომპეტენტურ ორგანოს. ეს წესი ითვალისწინებს ეროვნული სისტემების თავისებურებებს და მოცემულ შემთხვევასთან დაკავშირებით, დამოუკიდებელი ორგანოს უშუალო რეკომენდაციაც კი მნიშვნელოვანი სტიმულია აღნიშნული კომპეტენტური ორგანოსთვის გასაჩივრებული ვითარების მოსაგვარებლად.

1.5. ქარტია იძლევა მოსამართლის ძირითადი მოვალეობების ჩამონათვალს მის მიერ დაკისრებული ფუნქციების შესრულებისას. „მზადყოფნა“ ეხება როგორც საქმის ჯეროვნად განხილვისთვის საჭირო ვადას, ისე იმ ყურადღებასა და სიფრთხილეს, რაც თავისთავად აუცილებელია ასეთი მნიშვნელოვანი მოვალეობების შესასრულებლად, რადგან სწორედ მოსამართლის გადაწყვეტილება უნდა იცავდეს პირის უფლებებს. განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს პირის დაცვას ისეთი პოსტიდან, როგორიც უკავია მოსამართლეს, რადგან სასამართლო სისტემასთან დაპირისპირების დროს ხშირად პირი თავს დაუცველად გრძნობს. ეს პუნქტი ასევე მეტყველებს მოსამართლის ვალდებულებაზე - დაიცვას ინფორმაციის კონფიდენციალობა, რომელსაც იგი სამართალწარმოების მსვლელობის პროცესში შეიტყობს. დასასრულ, პუნქტში აღნიშნულია, რომ მოსამართლეებმა უნდა უზრუნველყონ საქმის განხილვისთვის საჭირო კომპეტენტურობის მაღალი დონე. ეს ნიშნავს, რომ კომპეტენტურობისა და უნარიანობის მაღალი დონე მოსამართლისთვის მუდმივად წაყენებული მოთხოვნაა საქმეთა შესწავლისა და გადაწყვეტილების გამოტანის დროს, ამასთანავე, მოსამართლემ უნდა შეინარჩუნოს ეს დონე და საჭიროების შემთხვევაში შემდგომშიც გაიაროს მომზადება. როგორც ქვემოთ არის ტექსტში აღნიშნული, მოსამართლეებს ხელი უნდა მიუწვდებოდეთ მომზადებასთნ დაკავშირებულ საშუალებებზე.

1.6. ქარტიის თანახმად, სახელმწიფო ვალდებულია უზრუნველყოს, რომ მოსამართლეების განკარგულებაში იყოს ყველა აუცილებელი საშუალება მათთვის დაკისრებული ფუნქციების ჯეროვნად შესრულების, განსაკუთრებით, საქმეთა გონივრულ ვადაში განხილვის მიზნით.

ამ ვალდებულებაზე სახელმწიფოს პირდაპირი მითითების გარეშე, მოსამართლეთა მიერ მოვალეობის შესრულებასთან დაკავშირებულ არგუმენტებს ძალა დაეკარგებოდათ.

1.7. ქარტია აღიარებს მოსამართლეთა მიერ შექმნილი ამა თუ იმ პროფესიული ასოციაციების როლს, რომელშიც ყველა მოსამართლეს შეუძლია თავისუფლად გაწევრიანდეს, და რომელიც უზრუნველყოფს გაწევრიანების მხრივ ყოველგვარი დისკრიმინაციის აღმოფხვრას. ქარტია ასევე აღნიშნავს, რომ ასეთი ასოციაციები განსაკუთრებით ხელს უწყობენ სტატუტით გათვალისწინებულ მოსამართლეთა უფლებების დაცვას ისეთ სტრუქტურებსა და ორგანოებთან მიმართებაში, რომლებიც შეიძლება მონაწილეობდნენ მათზე გავლენის მქონე გადაწყვეტილებების მიღებაში. ამიტომ მოსამართლეებს არ უნდა აეკრძალოთ პროფესიული ასოციაციების შექმნა ან მათში გაწევრიანება.

მიუხედავად იმისა, რომ ქარტია ამ ასოციაციებს არ ანიჭებს სტატუტით გათვალისწინებული მოსამართლეთა უფლებების ექსკლუზიური დაცვის უფლებამოსილებას, იგი მიუთითებს, რომ ისინი უნდა აღიარონ და პატივი სცენ მათ წვლილს, მოსამართლეებზე გავლენის მქონე გადაწყვეტილებების მიმღებ სტრუქტურებსა და ორგანოებთან მიმართებაში. ეს ასევე, inter alia, ეხება 1.3. პუნქტში აღნიშნულ დამოუკიდებელ ორგანოსაც.

1.8. ქარტია ადგენს, რომ მოსამართლეებს შორის ურთიერთობა უნდა ხორციელდებოდეს მათი წარმომადგენლების, კერძოდ, 1.3. პუნქტით გათვალისწინებული ორგანოს წევრების და პროფესიული ასოციაციების მეშვეობით, ყველა იმ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, რომლებიც შეეხება სასამართლოებში მართვას, სასამართლოების საბიუჯეტო რესურსების განსაზღვრასა და ამ გადაწყვეტილებათა განხორციელებას ადგილობრივ და ეროვნულ დონეზე.

შეზღუდვის რაიმე კონკრეტული სამართლებრივი ფორმის ან ხარისხის ყოველგვარი არგუმენტირების გარეშე, ეს დებულება ადგენს, რომ მოსამართლეები უნდა გაერთიანდნენ სასამართლო ორგანოების ერთიანი ბიუჯეტისა და ცალკეული სასამართლოებისთვის მიკუთვნებული რესურსების დასადგენად, რაც გულისხმობს ეროვნულ და ადგილობრივ დონეზე საკონსულტაციო და წარმომადგენლობითი პროცედურების მიღებას. უფრო ფართო გაგებით, ეს ეხება აგრეთვე მართლმსაჯულების განხორციელებასა და სასამართლოების მართვას. ქარტია არ აცხადებს, რომ ეს მართვა უნდა განახორციელონ მოსამართლეებმა, მაგრამ მოსამართლეებს ავალდებულებს არ ჩამორჩნენ მმართველობითი ხასიათის გადაწყვეტილებათა მიღებას.

მოსამართლეებთან კონსულტაციის გამართვით ისეთ საკითხებზე, რომლებიც შეეხება წინადადებებს მოსამართლეთა სტატუტსა და შრომის ანაზღაურების პირობებში ცვლილების შესახებ, მათ სოციალურ უზრუნველყოფას, პენსიაში გასვლის შემდეგ პენსიას, უზრუნველყოფილი უნდა იყოს მოსამართლეთა მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. მაგრამ ქარტია არ იძლევა იმ ეროვნული ორგანოების უფლებამოსილებების ხელყოფის უფლებას, რომლებიც, კონსტიტუციის თანახმად, ამ საკითხებით არიან დაკავებული.

2. შერჩევა, კანდიდატურების მოძიება და
საწყისი მომზადება

2.1. მოსამართლეობის კანდიდატების შერჩევა და კანდიდატურების მოძიება ევალება დამოუკიდებელ ორგანოს ან კოლეგიას. ქარტია არ მოითხოვს, რომ ეს უკანასკნელი იყოს 1.3. პუნქტში მითითებული დამოუკიდებელი ორგანო, რაც ნიშნავს, რომ კოლეგიებმა შეიძლება ჩაატარონ გამოცდა ან მოახდინონ შერჩევა, თუ ისინი დამოუკიდებელი იქნებიან. პრაქტიკული თვალსაზრისით, ხშირად შერჩევის პროცედურა, ფაქტობრივად, განცალკევებულია დანიშვნის პროცედურისაგან. აუცილებელია შერჩევის პროცედურის თანმხლები ცალკეული გარანტიების დაზუსტება.

შერჩევისათვის პასუხისმგებელი ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება უნდა ეფუძნებოდეს იმ კრიტერიუმებს, რომლებიც შეესაბამება შესასრულებელ მოვალეობათა ხასიათს.

მთავარი მიზანი უნდა იყოს მოსამართლეების მიერ ადრე განხილული საქმეების დამოუკიდებლად შეფასების უნარის დადგენა, რაც გულისხმობს დამოუკიდებელ აზროვნებას. კანონმდებლობის გამოყენების უნარი ნიშნავს როგორც კანონმდებლობის ცოდნას, ისე მის პრაქტიკულად გამოყენებას, რაც ერთმანეთისაგან განსხვავდება. შერჩევისათვის პასუხისმგებელმა ორგანომ ასევე უნდა უზრუნველყოს, რომ კანდიდატის, როგორც შემდგომში მოსამართლის, მოქმედება ეფუძნებოდეს ადამიანის ღირსების პატივისცემას, რასაც არსებითი მნიშვნელობა აქვს, ერთი მხრივ, ძალოვან თანამდებობის პირებსა და, მეორე მხრივ, მოსარჩელე-მოპასუხეებს შორის ურთიერთობებში, სადაც ეს უკანასკნელნი დიდ სირთულეებს აწყდებიან.

დაბოლოს, შერჩევა არ უნდა ეფუძნებოდეს დისკრიმინაციულ კრიტერიუმებს სქესის, ეთნიკური ან სოციალური წარმომავლობის, ფილოსოფიური ან პოლიტიკური შეხედულებების ან რელიგიური აღმსარებლობის ნიშნით.

2.2 სამოსამართლო საქმიანობისთვის დამახასიათებელი მოვალეობების შესრულების უნარის უზრუნველსაყოფად, შერჩევისა და გამწესების შესახებ წესები უნდა ითვალისწინებდეს კვალიფიკაციასა და მიღებულ გამოცდილებასთან დაკავშირებულ მოთხოვნებს. ეს ეხება, მაგალითად, იმ სისტემებს, რომლებშიც კანდიდატურების მოძიება დამოკიდებულია იურიდიული ან სამოსამართლო გამოცდილების წლების რაოდენობაზე.

2.3. მოსამართლის თანამდებობა, რომელიც მოსამართლისგან მოითხოვს რთულ ვითარებებში ჩარევას, რომლებიც ხშირად სახიფათოა ადამიანის ღირსების პატივისცემიდან გამომდინარე, ისეთი ხასიათისაა, რომ ამ თანამდებობისთვის ვარგისიანობის „აბსტრაქტული” დადასტურება ხშირად საკმარისი არ არის.

აქედან გამომდინარე, კანდიდატები, რომლებიც შერჩეული არიან სამოსამართლო ფუნქციების განსახორციელებლად, მზად უნდა იყვნენ ამ ამოცანების შესასრულებლად სათანადო მომზადების გავლის მეშვეობით, რომელიც სახელმწიფომ უნდა დააფინანსოს.

დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი გადაწყვეტილებების გამოსატანად, მოსამართლეების მომზადებისთვის საჭიროა გარკვეული წინდახედულობის ზომების მიღება, რომლებითაც როგორც მოსამზადებელი პროგრამების შინაარსში, ისე მათი განმახორციელებელი ორგანოების ფუნქციონირებაშიც გარანტირებული იქნება კომპეტენტურობა, მიუკერძოებლობა და აუცილებელი გამჭრიახობა. სწორედ ამიტომ ქარტია ითვალისწინებს, რომ 1.3. პუნქტში აღნიშნულმა ორგანომ უნდა უზრუნველყოს მოსამზადებელი პროგრამებისა და მათი განმახორციელებელი ორგანიზაციის შესაბამისობა, გამჭრიახობის, კომპეტენტურობისა და მიუკერძოებლობის მოთხოვნათა საფუძველზე, რაც მჭიდროდაა დაკავშირებული სამოსამართლო ფუნქციების განხორციელებასთან. ამის უზრუნველსაყოფად, აღნიშნულ ორგანოს უნდა ჰქონდეს საკმარისი რესურსები. აქედან გამომდინარე, სტატუტში გადმოცემული წესები უნდა ითვალისწინებდეს ამ ორგანოს მიერ ზედამხედველობის გაწევას, პროგრამებსა და მომამზადებელი ორგანოების მიერ მათ განხორციელებასთან დაკავშირებული ზემოხსენებული პრინციპების გათვალისწინებით.

3. დანიშვნა და შეუცვლელობა

3.1. ეროვნულ სისტემებს შეუძლიათ ერთმანეთისაგან განასხვაონ მოსამართლის შერჩევის პროცედურა და დანიშვნისა და ცალკეულ სასამართლოში განაწილების პროცედურები. აღსანიშნავია, რომ გადაწყვეტილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და განაწილების შესახებ იღებს 1.3. პუნქტში აღნიშნული დამოუკიდებელი ორგანო ან ამ გადაწყვეტილების მიღება ხდება მისი წინადადებით, რეკომენდაციით, თანხმობით ან მისი მოსაზრების საფუძველზე.

3.2. ქარტია ეხება შეუთავსებლობის საკითხს. მან უარყო აბსოლუტური შეუთავსებლობის ჰიპოთეზა, რადგან ეს, წინამორბედი საქმიანობის საფუძველზე, ხელს შეუშლიდა კანდიდატების ან მათი ნათესავების სასამართლო თანამდებობებზე დანიშვნას. მეორე მხრივ, ის მიიჩნევს, რომ მოსამართლეების ცალკეულ სასამართლოებში განაწილებისას, მხედველობაში უნდა მიიღონ ზემოხსენებული გარემოებები, თუ ისინი, მის დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით, კანონიერ და ობიექტურ ეჭვს წარმოშობს.

3.3. ზოგიერთ ეროვნულ სისტემაში კანდიდატურების მოძიების პროცედურა ითვალისწინებს გამოსაცდელ ვადას სასამართლო თანამდებობაზე პერმანენტულ საფუძველზე დანიშვნამდე, სხვა სისტემებში მოსამართლეთა კანდიდატურების მოძიება ხდება ფიქსირებულვადიანი განახლებადი კონტრაქტების საფუძველზე.

ასეთ შემთხვევებში გადაწყვეტილება პერმანენტულ საფუძველზე არდანიშვნის ან დანიშვნის არგანახლების შესახებ შეიძლება მიიღოს მხოლოდ 1.3. პუნქტში აღნიშნულმა ორგანომ ან ეს მოხდეს მისი წინადადებით, რეკომენდაციით ან მისი მოსაზრების საფუძველზე. მართლაც, გამოსაცდელი ვადის ან განახლების მოთხოვნის არსებობა საფრთხეს თუ არა, სირთულეს მაინც ქმნის ამა თუ იმ მოსამართლის დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის თვალსაზრისით, რომელსაც იმედი აქვს, რომ დანიშნავენ თანამდებობაზე ან განუახლებენ ხელშეკრულებას. ამიტომ დამოუკიდებელი ორგანოს ჩარევამ უნდა უზრუნველყოს დაცვის საშუალებები, რამდენადაც საკითხი შეიძლება ეხებოდეს იმ პირის, როგორც მოსამართლის, ხასიათს, რომელიც ექვემდებარება გამოსაცდელ ვადას. აქედან გამომდინარე, ქარტია ითვალისწინებს აღნიშნული პირის მიერ 1.4. პუნქტში მითითებული დამოუკიდებელი ორგანოსათვის მიმართვის უფლებას.

3.4. ქარტია ადგენს მოსამართლეთა შეუცვლელობას, რაც ნიშნავს იმას, რომ არ შეიძლება მოსამართლის განწესება სხვა სასამართლოში ან მისი ფუნქციების შეცვლა მისი თავისუფალი თანხმობის გარეშე. თუმცა აღნიშნული წესიდან არსებობს გამონაკლისი, კერძოდ, თუ გადაყვანა ხდება დისციპლინური წესის ფარგლებში, როდესაც ხდება სასამართლოს კანონიერი რეორგანიზაცია, (რის მაგალითადაც შეიძლება დასახელდეს სასამართლოს დახურვა) ან დროებითი გადაყვანის აუცილებლობა გამოწვეულია ახლომდებარე სასამართლოს დახმარების მიზნით. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში დროებითი გადაყვანის ხანგრძლივობა უნდა შეიზღუდოს შესაბამისი სტატუტით. გარდა ამისა, ვინაიდან მოსამართლის დროებითი გადაყვანა, მისი თანხმობის გარეშე, მეტად რთული პრობლემაა, უნდა აღინიშნოს, რომ 1.4. პუნქტის პირობების თანახმად, მას აქვს ზოგადი გასაჩივრების უფლება დამოუკიდებელ ორგანოში, რომელსაც შეუძლია გამოიკვლიოს გადაყვანის კანონიერება. ფაქტობრივად, გასაჩივრების უფლების გამოყენება შეიძლება იმ შემთხვევებშიც, რომლებიც პირდაპირ არ არის გათვალისწინებული ქარტიის დებულებებით, როდესაც მოსამართლეს აქვს ისეთი გადაჭარბებულად ზედმეტი სამუშაო დატვირთვა, რის გამოც მას არ შეუძლია დაკისრებული ფუნქციების ნორმალურად განხორციელება.

4. სამსახურებრივი წინსვლა

4.1. გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც მოსამართლეთა დაწინაურება ხდება მხოლოდ სამუშაო სტაჟის გათვალისწინებით, სხვა სისტემის მიხედვით, რომელიც არანაირად არ გამორიცხავს ქარტიას, რადგან ითვლება, რომ იგი უზრუნველყოფს დამოუკიდებლობის მეტად ეფექტურ დაცვას, მაგრამ წინასწარ გულისხმობს შესაბამის ქვეყნებში მაღალხარისხოვან განწესებას, აუცილებელია უზრუნველყოფილ იქნეს, რომ დაწინაურებისას მოსამართლეთა დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობას არ მიადგეს ზიანი. აქ უნდა დაზუსტდეს ორი შესაძლო შემთხვევა მოსამართლეებს უკანონოდ ექმნებათ დაბრკოლება დაწინაურების დროს ან მათი დაწინაურება ხდება უკანონოდ.

სწორედ ამიტომ ქარტია დაწინაურების კრიტერიუმებად ადგენს მხოლოდ სამოსამართლო ფუნქციების შესრულებისას გამოვლენილ შესაძლებლობებსა და ღირსებებს, რომელთა შეფასება შეუძლია ერთ ან რამდენიმე მოსამართლეს და განხილვა ხდება აღნიშნულ მოსამართლესთან ერთად.

გადაწყვეტილებებს დაწინაურების შესახებ, აღნიშნული შეფასების საფუძველზე იღებს 1.3. პუნქტში მითითებული ორგანო ან მისი რეკომენდაციით, თანხმობით ან მოსაზრების გათვალისწინებით.

თავისთავად ცხადია, რომ 4.1. პუნქტით გათვალისწინებულ დებულებათა მიზანი არ არის მათი გამოყენება ისეთ სისტემებში, სადაც არ ხდება მოსამართლეთა დაწინაურება და არ არსებობს სასამართლო ხელისუფლების იერარქიული დაყოფა, სისტემებში, რომლებიც ამ მხრივ მყარად უზრუნველყოფენ მოსამართლის დამოუკიდებლობას.

4.2. ქარტია ეხება სამოსამართლო ფუნქციების გარე საქმიანობას. იგი ადგენს, რომ მოსამართლეებს შეუძლიათ ეწეოდნენ მათი მანდატის გარე საქმიანობას, მათ შორის იმას, რაც მათი, როგორც მოქალაქეების, უფლების გამოხატულებას წარმოადგენს. ეს თავისუფლება, რომელიც, თავისთავად, პრინციპია, არ შეიძლება ექვემდებარებოდეს შეზღუდვას, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა მოსამართლეები ჩაბმული იქნებიან ისეთ გარე საქმიანობაში, რომელიც შეუთავსებელია მათი მიუკერძოებლობისა და დამოუკიდებლობის სანდოობის ან მათთვის გადაცემული საკითხების ყურადღებითა და გონივრულ ვადაში განხილვისათვის მზადყოფნასთან. ქარტია არ აზუსტებს საქმიანობის რომელიმე კონკრეტულ სახეს. სამოსამართლო ფუნქციების განხორციელების პირობებზე გარე საქმიანობის უარყოფითი შედეგების შეფასება უნდა მოხდეს პრაგმატულად. ქარტია აცხადებს, რომ მოსამართლეებს სჭირდებათ ნებართვა იმისათვის, რომ დაკავებული იყვნენ რომელიმე სხვა ანაზღაურებადი საქმიანობით, გარდა ლიტერატურული ან სამხატვრო საქმიანობისა.

4.3. ქარტია ეხება ისეთ საკითხსაც, რომელსაც ზოგჯერ „მოსამართლის წინდახედულებას” უწოდებენ. იგი იზიარებს ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენციის მე−6 მუხლიდან და მასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებათა ევროპის სასამართლოს სამოსამართლო სამართლიდან გამომდინარე პოზიციას, რომლის თანახმადაც, მოსამართლეებმა თავი უნდა შეიკავონ ნებისმიერი ისეთი ქცევის, მოქმედების ან გამოვლინებისაგან, რასაც შეუძლია ზიანი მიაყენოს მათი მიუკერძოებლობისა და დამოუკიდებლობის სანდოობას. მითითება აღნიშნული ნდობის დაკარგვის საფრთხეზე ხაზს უსვამს გადაჭარბებულ სიმკაცრეს, რაც მოსამართლეს საზოგადოებისა და სამოქალაქო სფეროდან გარიყულ პირად აქცევდა.

4.4. ქარტია აწესებს “მოსამართლის შიდაუწყებრივი მომზადების უფლებას”მას რეგულარულად უნდა შეეძლოს სახელმწიფოს ხარჯზე ორგანიზებული მოსამზადებელი კურსების გავლა, რომლის მიზანია მოსამართლეთა მიერ ტექნიკური, სოციალური და კულტურული ცოდნისა და გამოცდილების შენარჩუნება და გაღრმავება. სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ამ მოსამზადებელი პროგრამების ორგანიზება 2.3. პუნქტით გათვალისწინებული პირობების შესაბამისად, რომლებიც შეეხება 1.3. პუნქტში აღნიშნული დამოუკიდებელი ორგანოს როლს, რათა მოსამზადებელი კურსების შინაარსსა და ამ კურსების განმახორციელებელი ორგანოების მუშაობაში გარანტირებული იყოს გამჭრიახობის, კომპეტენტურობისა და მიუკერძოებლობის მოთხოვნების დაკმაყოფილება.

მომზადებასთან დაკავშირებით, 2.3. და 4.4. პუნქტებით გათვალისწინებული გარანტიების განსაზღვრება მეტად მოქნილია, რაც იძლევა სხვადასხვა ეროვნული მოსამზადებელი სისტემებისადმი მათი მისადაგების საშუალებას, როგორებიცაა: იუსტიციის სამინისტროს დაქვემდებარებაში არსებული მოსამზადებელი კოლეჯები, მოსამართლეთა ზემდგომი საბჭოს დაქვემდებარებაში არსებული ინსტიტუტები, კერძო იურიდიული ორგანიზაციები და სხვა.

5. პასუხისმგებლობა

5.1. ქარტია აქ ეხება მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისმგებლობას. თავდაპირველად, მიუთითებს დისციპლინური სანქციების კანონიერების პრინციპზე, როდესაც აცხადებს, რომ სანქციის შეფარდების ერთადერთი კანონიერი საფუძველია მოსამართლეთა სტატუტით პირდაპირ გათვალისწინებული რომელიმე მოვალეობის შეუსრულებლობა და რომ შესაფარდებელი სანქციების ჩამონათვალი ასახული უნდა იყოს სტატუტში. გარდა ამისა, ქარტია აწესებს გარანტიებს დისციპლინური სამართალწარმოებისას, რომ დისციპლინური სანქცია შეიძლება შეეფარდოს მხოლოდ ისეთი გადაწყვეტილების საფუძველზე, რომელიც მიღებულია ისეთი სასამართლოს ან ორგანოს წინადადების, რეკომენდაციის ან თანხმობის საფუძველზე, რომლის, სულ ცოტა, ნახევარი უნდა იყვნენ არჩეული მოსამართლეები. მოსამართლეს უფლება აქვს სრულად დაესწროს სხდომებს, რომლებზეც მისი საქმე იხილება და ყავდეს წარმომადგენელი. სანქციის შეფარდების შემთხვევაში, მისი შერჩევა ხდება სანქციების ჩამონათვალიდან, პროპორციულობის პრინციპის გათვალისწინებით. ბოლოს, ქარტია ადგენს, რომ მოსამართლეს უფლება აქვს ზემდგომ სასამართლო ორგანოში გაასაჩივროს სანქციის შემფარდებელი გადაწყვეტილება, მიღებული ისეთი სასამართლოს ან ორგანოს მიერ, რომლის, სულ ცოტა, ნახევარი შედგება არჩეული მოსამართლეებისაგან.

მოცემული დებულების ტექსტი არ გულისხმობს აღნიშნული გასაჩივრების უფლების არსებობას პარლამენტის მიერ დაკისრებულ სანქციასთან დაკავშირებით.

5.2. აქ ქარტია ეხება მოსამართლეთა სამოქალაქო და ფულად პასუხისმგებლობას. იგი აწესებს პრინცი პს, რომლის თანახმადაც, სახელმწიფომ უნდა გადაიხადოს კომპენსაცია იმ ზიანისთვის, რომელიც მიყენებულ იქნა მოსამართლის უკანონო მოქმედებით ან სამოსამართლო ფუნქციების უკანონოდ განხორციელების შედეგად. ეს ნიშნავს, რომ ყველა შემთხვევაში სწორედ სახელმწიფოა დაზარალებულისათვის ასეთი ზიანის სანაცვლოდ კომპენსაციის გადახდის გარანტი.

აზუსტებს რა, რომ სახელმწიფოს აღნიშნული გარანტია მხოლოდ მოსამართლის უკანონო მოქმედებით ან მისი ფუნქციების უკანონოდ განხორციელებით მიყენებულ ზიანს ეხება. ქარტია კი არ მიუთითებს უშუალოდ მოქმედების ან ფუნქციების განხორციელების უკანონო ხასიათზე, არამედ ხაზს უსვამს სწორედ ამ „უკანონო” ხასიათის შედეგად მიყენებულ ზიანს. ეს სავსებით შეესაბამება პასუხისმგებლობას, რომლის დადგომის საფუძველია არა მოსამართლის გადაცდომა, არამედ მისი უკანონო მოქმედებით ან ფუნქციების განხორციელებით გამოწვეული ზიანის არანორმალური, განსაკუთრებული და სერიოზული ხასიათი. ეს მნიშვნელოვანია იმ მოსაზრებების გათვალისწინებით, რომ მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა არ უნდა იქნეს ხელყოფილი სამოქალაქო პასუხისმგებლობის სისტემით.

ქარტია ასევე ადგენს, რომ, როდესაც ზიანი, რომლის ანაზღაურების გარანტირებას კისრულობს სახელმწიფო, მიყენებულია სამოსამართლო ფუნქციების შესრულებასთან დაკავშირებული დებულებების მძიმე ან არასაპატიო დარღვევის შედეგად, სტატუტი სახელმწიფოს ანიჭებს შესაძლებლობას აღძრას სამართალწარმოება იმ მიზნით, რომ მოსამართლეს მოსთხოვოს განსაზღვრულ ვადაში მის მიერ გადახდილი კომპენსაციის ანაზღაურება. მძიმე და არასაპატიო დაუდევრობასთან დაკავშირებული მოთხოვნები და ანაზღაურების მიღებასთან დაკავშირებული საქმის წარმოების იურიდიული ხასიათი უნდა იყოს პროცესის ბოროტად გამოყენების თავიდან აცილების გარანტია. უზრუნველყოფილია დამატებითი გარანტიაც წინასწარი თანხმობის მეშვეობით, რომელიც უნდა გასცეს 1.3. პუნქტში აღნიშნულმა ორგანომ, ვიდრე საჩივარი წარედგინება კომპეტენტურ სასამართლოს.

5.3. აქ ქარტია ეხება საზოგადოების წევრთა საჩივრებს მართლმსაჯულების არასათანადო განხორციელებასთან დაკავშირებით.

სახელმწიფოებს აქვთ საჩივრებთან დაკავშირებით სხვადასხვა ხარისხით რეგულირებული თავიანთი პროცედურები, რომლებიც არ არის კარგად მოწესრიგებული.

სწორედ ამიტომ ქარტია ითვალისწინებს პირის შესაძლებლობას, რომ მოცემულ საქმეზე, მართლმსაჯულების არასათანადო განხორციელებასთან დაკავშირებით, საჩივარი შეიტანოს დამოუკიდებელ ორგანოში, ცალკეული ფორმალობების დაცვის ვალდებულების გარეშე. ამ ორგანოს მიერ ყოველმხრივი და გულდასმითი განხილვის შედეგად, აშკარად prima facie მოსამართლის მიერ დისციპლინური დარღვევის გამოვლენის შემთხვევაში, ამ ორგანოს უნდა ჰქონდეს უფლებამოსილება გადასცეს საკითხი ისეთ დისციპლინურ ორგანოს, რომელსაც შეუძლია მოსამართლეებზე იურისდიქციის განხორციელება ან, ყოველ შემთხვევაში, - ისეთ ორგანოს, რომელსაც შიდასახელმწიფოებრივი სტატუტით ექნება საკითხის გადაცემის უფლებამოსილება. არც საკითხის გადაცემისათვის უფლებამოსილი ორგანო და არც საკითხის განხილვისათვის უფლებამოსილი დისციპლინური ორგანო არ არის შეზღუდული იმ ორგანოს მოსაზრებით, რომელშიც პირველად შევიდა საჩივარი. საბოლოოდ, შექმნილია ნამდვილი გარანტიების სისტემა გასასამართლებელი პირების მიერ საჩივრების პროცედურის გზიდან გადაყვანის საწინააღმდეგოდ, რომელთაც სინამდვილეში მართლმსაჯულების სისტემაზე ზემოქმედება სურთ.

აუცილებელი არ არის დამოუკიდებელი ორგანოს ფუნქცია იყოს მოსამართლეთა მიერ დარღვევის ჩადენის დადასტურება. მოსამართლეებს არ გააჩნიათ მონოპოლია მართლმსაჯულების არასათანადო განხორციელებისადმი. ამიტომ მიზანშეწონილია სწორედ ამ დამოუკიდებელმა ორგანომ, როდესაც იგი საჭიროდ ჩათვლის, ასევე გადასცეს საკითხი დისციპლინურ ორგანოს, რომელსაც შეუძლია შესაბამისი იურისდიქციის განხორციელება, ან - იმ ორგანოს, რომელიც უფლებამოსილია აღძრას საქმე იურისტების, სასამართლო თანამდებობის პირების, ბეილიფებისა და სხვათა წინააღმდეგ.

მაგრამ ქარტია, რომელიც შეეხება მოსამართლეთა სტატუტს, უფრო დაწვრილებით უნდა ეხებოდეს საქმეთა გადაცემას მხოლოდ მოსამართლეებთან დაკავშირებით.

6. შრომის ანაზღაურება და სოციალური
უზრუნველყოფა

ასე დასათაურებული დებულებები შეეხება მხოლოდ პროფესიონალ მოსამართლეებს.

6.1. ქარტია ადგენს, რომ შრომის ანაზღაურების ოდენობა, რომლის მიღების უფლებაც აქვთ მოსამართლეებს მათი პროფესიული სამოსამართლო ფუნქციების შესრულებისათვის, უნდა იყოს ისეთი, რომ იცავდეს მათ ზემოქმდებისაგან, რომლის მიზანია, ზოგადად, ზეგავლენის მოხდენა მათ გადაწყვეტილებებზე ან მათ საქმიანობაზე, რითაც ხდება მათი დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის ხელყოფა.

უფრო სასურველი ჩანდა იმის თქმა, რომ შრომის ანაზღაურების ოდენობა ყოფილიყო ისეთი, რომ დაეცვა მოსამართლეები ზეწოლისაგან, ვიდრე იმის დაწესება, რომ შრომის ანაზღაურების ოდენობა დადგენილიყო საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებაში უმაღლესი თანამდებობის პირების ანაზღაურების ოდენობის მიხედვით, რადგან სხვადასხვა შიდასახელმწიფოებრივ სისტემაში ასეთ თანამდებობის პირებთან მიმართებაში ნაკლებად იღებენ მხედველობაში შედარებითობის პრინციპს.

6.2. ერთი მოსამართლის შრომის ანაზღაურების ოდენობა შეიძლება განსხვავდებოდეს მეორისაგან შრომის სტაჟის, დაკისრებული მოვალეობების ხასიათისა და მათთვის მინდობილი ფუნქციების მიხედვით, როგორიცაა, მაგალითად, შაბათ-კვირას, დასვენების დღეებში შესასრულებელი ფუნქციები. მაგრამ ამ ფუნქციების შეფასება, რომლებიც განაპირობებს ანაზღაურების უფრო მაღალ ოდენობას, უნდა მოხდეს გამჭვირვალე კრიტერიუმების საფუძველზე, რათა თავიდან იქნეს აცილებული იმ მიდგომასთან დაკავშირებული გაუგებრობები, რომლებიც არ შეეხება მოსაზრებებს შესრულებული სამუშაოს ან საჭირო მზადყოფნის თაობაზე.

6.3. ქარტია ადგენს მოსამართლეებისათვის სოციალური უზრუნველყოფით სარგებლობის უფლებას, რაც გულისხმობს დაცვას ისეთი ჩვეულებრივი სოციალური მოვლენებისაგან, როგორებიცაა: ავადმყოფობა, მშობიარობა, ინვალიდობა, მოხუცებულობა და გარდაცვალება.

6.4. ამ მხრივ, იგი აზუსტებს, რომ მოსამართლეებს, რომელთაც მოსამართლედ მუშაობის საჭირო დროის შემდეგ, მიაღწიეს საპენსიო ასაკს, უნდა მიეცეთ პენსია, რომლის ოდენობაც რაც შეიძლება მიახლოებული უნდა იყოს მათი, როგორც მოსამართლის, ხელფასის ოდენობასთან.

7. სამსახურებრივი ვადის შეწყვეტა

7.1. აუცილებელია ყურადღებით მიდგომა იმ პირობებისადმი, რომელთა საფუძველზეც უნდა შეწყდეს მოსამართლის სამსახურებრივი ვადა. მნიშვნელობა აქვს სამსახურებრივი ვადის შეწყვეტის ამომწურავი მიზეზების სიის დაწესებას. ეს მიზეზებია მოსამართლის გადადგომა, სამედიცინო საბუთი, რომელიც ადასტურებს პირის ფიზიკურ შეუსაბამობას მოსამართლის თანამდებობაზე დარჩენისათვის, ასაკობრივი ზღვრის მიღწევა, კანონით დადგენილი ვადის ამოწურვა ან თანამდებობიდან გათავისუფლება დისციპლინური პასუხისმგებლობის საფუძველზე.

7.2. იმ შემთხვევაში, თუ სამსახურებრივი ვადის შეწყვეტის საფუძველი შეიქმნება, გარდა ასაკობრივი ზღვრის მიღწევისა და დადგენილი სამსახურებრივი ვადის ამოწურვისა, ისინი უნდა დაამოწმოს 1.3. პუნქტში აღნიშნულმა ორგანომ. ეს პირობა ადვილი გასაგებია იმ შემთხვევაში, როდესაც სამსახურებრივი ვადის შეწყვეტა გამოწვეულია სწორედ ამ ორგანოს გადაწყვეტილების, წინადადების, რეკომენდაციის ან მისი თანხმობის საფუძველზე სამსახურიდან გათავისუფლებით.

(სასამართლოს რეგისტრატურა, სტრასბურგი 4 ნოემბერი, 1998 წელი)

ადამიანის უფლებათა ევროპის სასამართლო, „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის“ კონვენციისა და მისი ოქმებიდან გამომდინარე,

ქმნის წინამდებარე ნორმებს:

ნორმა 1
(განსაზღვრებები)

ამ ნორმების მიზნებისათვის, თუ კონტექსტით სხვა რამ არ იგულისხმება, ტერმინი:

a) „კონვენცია“ ნიშნავს „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის“ კონვენციას და მისი ოქმებს;

b) „პლენარული სასამართლო“ - ადამიანის უფლებათა ევროპის სასამართლოს პლენარულ სესიას;

c) „დიდი პალატა“ - კონვენციის 27-ე მუხლის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად, შექმნილ მთავარ პალატას 17 მოსამართლის შემადგენლობით;

d) „სექცია“ - პლენარული სასამართლოს მიერ კონვენციის 26(ბ)-ე მუხლის შესაბამისად განსაზღვრული ვადით შექმნილ პალატას, „სექციის თავმჯდომარე“ - პლენარული სასამართლოს მიერ კონვენციის 26(ც)-ე მუხლის შესაბამისად, აღნიშნული სექციის თავმჯდომარეობის მიზნით არჩეულ მოსამართლეს;

e) „პალატა“ - კონვენციის 27-ე მუხლის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად შექმნილ პალატას შვიდი მოსამართლის შემადგენლობით; „პალატის თავმჯდომარე“ - მოსამართლეს, რომელიც ასეთ „პალატას“ თავმჯდომარეობს;

f) „კომიტეტი“ - კონვენციის 27-ე მუხლის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად შექმნილ კომიტეტს სამი მოსამართლის შემადგენლობით;

g) „სასამართლო“ - პლენარულ სასამართლოს, მთავარ პალატას, სექციას, პალატას, კომისიას ან კონვენციის 43-ე მუხლის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად ხუთი მოსამართლისაგან შემდგარ ჯგუფს;

h) „ad hoc“ მოსამართლე - არჩეული მოსამართლისაგან განსხვავებულ პირს, რომელსაც ხელშეკრულების მონაწილე მხარე, კონვენციის 27-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, ირჩევს მთავარი პალატის ან პალატის წევრად;

i) „მოსამართლე“ და „მოსამართლეები“ გულისხმობს ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის მიერ არჩეულ ან ad hoc მოსამართლეებს;

j) „მომხსენებელი მოსამართლე“ - 48-ე და 49-ე მუხლებით გათვალისწინებული ფუნქციების შესასრულებლად დანიშნულ მოსამართლეს;

k) „რეგისტრატორი“ - სასამართლოს ან სექციის რეგისტრატორს, კონტექსტის შესაბამისად;

l) „მხარე“ და „მხარეები“ - ხელშეკრულების მონაწილე განმცხადებელ ან მოპასუხე მხარეებს;

- განმცხადებელი (პირი, არასამთავრობო ორგანიზაცია ან ფიზიკურ პირთა ჯგუფი), რომელმაც საჩივარი წარადგინა კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად;

m) „მესამე მხარე“ - ხელშეკრულების მონაწილე სახელმწიფოს ან ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს, რომელმაც მისად განახორციელა თავისი უფლება კონვენციის 36-ე მუხლის პირველი და მე-2 პარაგრაფების შესაბამისად ან რომელსაც ეთხოვა წერილობითი კომენტარების წარმოდგენა ან მოწვეულ იქნა განხილვაში მონაწილეობის მისაღებად;

n) „მინისტრთა კომიტეტი“- ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს;

o) „ყოფილი სასამართლო“ და „კომისია“ - შესაბამისად, კონვენციის ყოფილი მე-19 მუხლის ძალით შექმნილ ევროპის სასამართლოსა და ადამიანის უფლებათა ევროპის კომისიას.

ნაწილი I. სასამართლოს ორგანიზაცია
და საქმიანობის წესი

თავი I. მოსამართლეები
ნორმა 2
(უფლებამოსილების ვადის ათვლა)

1. არჩეული მოსამართლის უფლებამოსილების ვადა აითვლება მისი არჩევის დღიდან, ხოლო, თუ მოსამართლე უფლებამოსილების ვადის გასვლის შემდეგ ხელმეორედ იქნა არჩეული ან არჩეულია იმ მოსამართლის შესაცვლელად, რომლის უფლებამოსილების ვადა ამოიწურა ან იწურება, ახლადარჩეული მოსამართლის უფლებამოსილების ვადა აითვლება წინამორბედის უფლებამოსილების ვადის გასვლის დღიდან.

2. კონვენციის 23-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, იმ მოსამართლის შესაცვლელად არჩეული მოსამართლე, რომლის უფლებამოსილების ვადაც არ ამოწურულა, აღნიშნულ თანამდებობაზე იმყოფება წინამორბედის უფლებამოსილების დარჩენილი პერიოდის განმავლობაში.

3. კონვენციის 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტის თანახმად არჩეული მოსამართლის უფლებამოსილება მთავრდება ახლადარჩეული მოსამართლის მიერ მე-3 ნორმის შესაბამისად ფიცის მიღების ან განცხადების გაკეთებისთანავე.

ნორმა 3
(ფიცი ან საზეიმო განცხადება)

1. თანამდებობის დაკავებამდე თითოეული არჩეული მოსამართლე მისი თანდასწრებით მიმდინარე პლენარული სასამართლოს პირველივე სხდომის ან საჭიროების შემთხვევაში, სასამართლოს თავმჯდომარის წინაშე წარმოთქვამს ფიცს ან აკეთებს შემდეგი შინაარსის საზეიმო განცხადებას:

„ვფიცავ“ - ან „საზეიმოდ ვაცხადებ“ - „რომ როგორც მოსამართლე, ჩემს ფუნქციებს განვახორციელებ პატიოსნად, დამოუკიდებლად და მიუკერძოებლად და დავიცავ მოსამართლეთა თათბირის საიდუმლოებას“.

2. ამ მოქმედებასთან დაკავშირებით უნდა შედგეს ოქმი.

ნორმა 4
(თანამდებობრივი შეუთავსებლობა)

კონვენციის 21-ე მუხლის მე-3 პარაგრაფის თანახმად, მოსამართლე თავისი უფლებამოსილების განხორციელების პერიოდში არ შეიძლება ეწეოდეს რაიმე პოლიტიკურ, ადმინისტრაციულ და პროფესიულ საქმიანობას, რომელიც შეუთავსებელია მის დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობასთან ან სრული სამუშაო დღის მოთხოვნებთან. თითოეულმა მოსამართლემ სასამართლოს თავმჯდომარეს უნდა მოახსენოს ნებისმიერი დამატებითი საქმიანობის შესახებ. თავმჯდომარესა და აღნიშნულ მოსამართლეს შორის შეუთანხმებლობის შემთხვევაში, საკითხს წყვეტს პლენარული სასამართლო.

ნორმა 5
(უფროს-უმცროსობა)

1. არჩეულ მოსამართლეთა შორის სასამართლოს თავმჯდომარისა და ვიცე-თავმჯდომარეების, აგრეთვე, სექციათა თავმჯდომარეების შემდეგ, უფროს-უმცროსობა განისაზღვრება მათი არჩევის თარიღის მიხედვით. ხელმეორედ არჩეულ მოსამართლესთან დაკავშირებით, უფროს-უმცროსობის განსაზღვრისას, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ხელმეორედ არჩევა უფლებამოსილების ვადის გასვლისთანავე არ მომხდარა, მხედველობაში მიიღება აღნიშნულ თანამდებობაზე მათ მიერ ნამსახურევი დროის ხანგრძლივობა.

2. სასამართლოს ვიცე-თავმჯდომარის თანამდებობაზე ერთსა და იმავე დროს არჩეულ პირთა შორის უფროს-უმცროსობა განისაზღვრება მათ მიერ მოსამართლის თანამდებობაზე ნამსახურევი დროის პერიოდის მიხედვით; თუ ნამსახურევი დროის ხანგრძლივობა იდენტურია, მაშინ უფროს-უმცროსობა განისაზღვრება ასაკის შესაბამისად. იგივე წესი გამოიყენება სექციათა თავმჯდომარეების მიმართ.

3. მოსამართლეებს შორის, რომელთა მიერ აღნიშნულ თანამდებობაზე ნამსახურევი დროის ხანგრძლივობა იდენტურია, უფროსუმცროსობა განისაზღვრება ასაკის მიხედვით.

4. ad hoc მოსამართლეებს შორის უფროს-უმცროსობა განისაზღვრება არჩეულ მოსამართლეთა შემდეგ ასაკის მიხედვით.

ნორმა 6
(გადადგომა)

მოსამართლის გადადგომის შესახებ უნდა ეცნობოს სასამართლოს თავმჯდომარეს, რომელიც აღნიშნულის თაობაზე ინფორმაციას უგზავნის ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანს. 24-ე ნორმის მე-3 პარაგრაფისა - ზოგადად, და 26-ე ნორმის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად, გადადგომა ქმნის ვაკანტურ თანამდებობას.

ნორმა 7
(თანამდებობიდან გათავისუფლება)

არ შეიძლება მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლება, თუ პლენარულ სესიაზე არჩეულ მოსამართლეთა ორი-მესამედის უმრავლესობით არ დადგინდება, რომ იგი ვეღარ ასრულებს მასზე დაკისრებულ ფუნქციებს. ასეთ მოსამართლეს პირველად უნდა მოუსმინოს პლენარულმა სასამართლომ. ნებისმიერ მოსამართლეს შეუძლია დააყენოს წინადადება თანამდებობიდან გათავისუფლების პროცედურის დაწყების შესახებ.

თავი II. სასამართლოს თავმჯდომარეობა
ნორმა 8

(სასამართლოს თავმჯდომარისა და ვიცე-თავმჯდომარეები
და სექციათა თავმჯდომარეებისა და ვიცე-თავმჯდომარეების
არჩევის წესი)

1. პლენარული სასამართლო თავმჯდომარეს, ორ ვიცე-თავმჯდომარესა და სექციების თავმჯდომარეებს ირჩევს სამი წლის ვადით; ეს პერიოდი არ უნდა აღემატებოდეს მათი, როგორც მოსამართლეების, უფლებამოსილების ვადას. აღნიშნულ თანამდებობაზე პიროვნება შეიძლება არჩეულ იქნას მხოლოდ ორჯერ.

2. თითოეული სექცია, ანალოგიურად, განახლებული სამი წლის ვადით ირჩევს ვიცე-თავმჯდომარეს, რომელიც ცვლის სექციის თავმჯდომარეს, თუ ამ უკანასკნელს არ შეუძლია თავისი მოვალეობების შესრულება.

3. თავმჯდომარეები და ვიცე-თავმჯდომარეები თავიანთ უფლებამოსილებას ახორციელებენ ახალი თავმჯდომარის ან ვიცე-თავმჯდომარის არჩევამდე.

4. თუ თავმჯდომარე ან ვიცე-თავმჯდომარე შეწყვეტს სასამართლოს წევრობას ან გადადგება უფლებამოსილების ვადის გასვლამდე, პლენარული სასამართლო ან შესაბამისი სექცია აირჩევს მის მონაცვლეს უფლებამოსილების დარჩენილი ვადით.

5. ამ ნორმით გათვალისწინებული არჩევნები ტარდება ფარული კენჭისყრით. მასში მონაწილეობას იღებენ მხოლოდ ის არჩეული მოსამართლეები, რომლებიც ესწრებიან კენჭისყრას. თუ ვერც ერთმა მოსამართლემ ვერ მიიღო დამსწრეთა ხმების აბსოლუტური უმრავლესობა, მაშინ კენჭი ხელმეორედ ეყრება იმ ორ კანდიდატს, რომლებმაც პირველი კენჭისყრისას მიიღეს ხმების ყველაზე დიდი რაოდენობა. მეორე ტურში ხმების თანაბარი რაოდენობის მიღების შემთხვევაში, უპირატესობა ენიჭება კანდიდატს, რომელიც მე-5 ნორმით დადგენილი უფროს-უმცროსობის წესის მიხედვით უფრო მაღლა დგას.

ნორმა 9
(სასამართლოს თავმჯდომარის ფუნქციები)

1. სასამართლოს თავმჯდომარე წარმართავს სასამართლოსა და მისი ადმინისტრაციის საქმიანობას, ის წარმოადგენს სასამართლოს და პასუხისმგებელია ევროპის საბჭოს აღმასრულებელ ორგანოებთან ურთიერთობებზე.

2. სასამართლოს თავმჯდომარე უძღვება სასამართლოს პლენარულ, დიდი პალატისა და ხუთი მოსამართლისაგან შემდგარი ჯგუფის სხდომებს.

3. თავმჯდომარე არ მონაწილეობს იმ საქმეთა განხილვაში, რომელთა მოსმენასაც პალატები აწარმოებენ, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა იგი წარმოადგენს ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებული მხარისაგან არჩეულ მოსამართლეს.

ნორმა 10
(სასამართლოს ვიცე-თავმჯდომარეების ფუნქციები)

სასამართლოს ვიცე-თავმჯდომარეები ეხმარებიან სასამართლოს თავმჯდომარეს. თავმჯდომარის თხოვნის შესაბამისად, ისინი იკავებენ თავმჯდომარის ადგილს, ამ უკანასკნელის მხრიდან თავისი მოვალეობების შესრულების შეუძლებლობის ან თავმჯდომარის თანამდებობის ვაკანტურობის შემთხვევაში, - სასამართლოს ვიცე თავმჯდომარეს. ისინი იმავდროულად შეიძლება იყვნენ სექციის თავმჯდომარეებიც.

ნორმა 11
(სასამართლოს თავმჯდომარისა და ვიცე-თავმჯდომარეების
მოვალეობების შესრულება)

თუ სასამართლოს თავმჯდომარესა და ვიცე-თავმჯდომარეებს ერთსა და იმავე დროს არ შეუძლიათ საკუთარი მოვალეობების შესრულება ან მათი თანამდებობა ვაკანტურია, სასამართლოს თავმჯდომარის მოვალეობებს ასრულებს სექციის თავმჯდომარე, ხოლო, თუ ეს შეუძლებელია, სხვა არჩეული მოსამართლე, მე-5 ნორმით დადგენილი უფროს-უმცროსობის წესის შესაბამისად.

ნორმა 12
(სექციებისა და პალატების თავმჯდომარეობა)

სექციების თავმჯდომარეები უძღვებიან იმ სექციებისა და პალატების სხდომებს, რომელთა წევრებიც ისინი არიან. სექციების ვიცე-თავმჯდომარეებს შეუძლიათ სექციის თავმჯდომარის ადგილის დაკავება მათ მიერ საკუთარი მოვალეობების შესრულების შეუძლებლობის ან მათი თანამდებობის ვაკანტურობის შემთხვევაში ან სექციის თავმჯდომარის თხოვნით. სექციების ვიცე თავმჯდომარეების არყოფნის შემთხვევაში ანალოგიური უფლება აქვთ სექციებისა და პალატების წევრ მოსამართლეებს, მე-5 ნორმით გათვალისწინებული უფროსუმცროსობის წესის შესაბამისად.

ნორმა 13
(თავმჯდომარეობის უფლების არქონა)

მოსამართლეს უფლება არა აქვს თავმჯდომარეობდეს იმ საქმის განხილვისას, სადაც დაინტერესებულ მხარეს წარმოადგენს ხელშეკრულების მონაწილე სახელმწიფო, რომლის მოქალაქეც არის აღნიშნული მოსამართლე ან რომლის მიერაც იქნა იგი არჩეული.

ნორმა 14
(სქესთა თანასწორი წარმომადგენლობა)

წინამდებარე ნორმების აღნიშნული და მომდევნო თავის შესაბამისად, თანამდებობაზე დანიშვნების განხორციელებისას სასამართლომ უნდა გაატაროს სქესთა თანასწორი წარმომადგენლობის დაცვის პოლიტიკა.

თავი III. რეგისტრატურა
ნორმა 15
(რეგისტრატორის არჩევა)

1. პლენარული სასამართლო ირჩევს თავის რეგისტრატორს. კანდიდატი უნდა გამოირჩეოდეს მაღალი მორალური ღირსებით და ჰქონდეს იურიდიული, მენეჯერისა და ლინგვისტური განათლება და ამ თანამდებობასთან დაკავშირებული ფუნქციების შესრულებისათვის აუცილებელი გამოცდილება,

2. რეგისტრატორი აირჩევა ხუთი წლის ვადით. შესაძლებელია ამ თანამდებობაზე პირის ხელმეორედ არჩევა. დაუშვებელია რეგისტრატორის თანამდებობიდან გათავისუფლება, თუ პლენარულ სესიაზე, არჩეულ მოსამართლეთა ორი-მესამედის უმრავლესობით არ დადგინდება, რომ იგი ვეღარ ასრულებს მასზე დაკისრებულ ფუნქციებს. საკითხის განხილვისას პლენარულმა სასამართლომ თავდაპირველად უნდა მოუსმინოს რეგისტრატორს. რეგისტრაციის თანამდებობიდან გათავისუფლების პროცედურის დაწყების თაობაზე წინადადების შეტანა შეუძლია ნებისმიერ მოსამართლეს.

3. ამ ნორმით გათვალისწინებული არჩევნები ტარდება ფარული კენჭისყრით; მასში მონაწილეობას იღებენ მხოლოდ ის არჩეული მოსამართლეები, რომლებიც ესწრებიან კენჭისყრას. თუ ვერც ერთმა კანდიდატმა ვერ მიიღო დამსწრეთა ხმების აბსოლუტური უმრავლესობა, მაშინ კენჭი ხელმეორედ ეყრება იმ ორ კანდიდატს, რომელთაც პირველი კენჭისყრისას ხმების უმეტესი რაოდენობა მიიღეს. მეორე ტურში ხმების თანაბრად გაყოფის შემთხვევაში უპირატესობა ენიჭება ქალს, ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ ორივე კანდიდატი მამაკაცია - ასაკით უფროსს.

4. თანამდებობის დაკავებამდე რეგისტრატორი პლენარული სასამართლოს ან საჭიროების შემთხვევაში, სასამართლოს თავმჯდომარის წინაშე წარმოთქვამს ფიცს ან აკეთებს შემდეგი შინაარსის საზეიმო განცხადებას:

„ვფიცავ“ - ან „საზეიმოდ ვაცხადებ“ - „რომ როგორც ადამიანის უფლებათა ევროპის სასამართლოს რეგისტრატორი, ჩემს მოვალეობებს განვახორციელებ ერთგულად, ყურადღებით და თანამიმდევრულად“. ამ მოქმედების შესახებ დგება ოქმი.

ნორმა 16
(რეგისტრატორის მოადგილეების არჩევნები)

1. პლენარული სასამართლო ირჩევს რეგისტრატორის ორ მოადგილეს წინამორბედ ნორმაში აღწერილი პირობების, წესისა და ვადის მიხედვით. რეგისტრატორის მოადგილეების თანამდებობიდან გათავისუფლების პროცედურა რეგისტრატორის თანამდებობიდან გათავისუფლების პროცედურის ანალოგიურია. ორივე შემთხვევაში სასამართლო პირველად უსმენს რეგისტრატორს.

2. თანამდებობის დაკავებამდე რეგისტრატორის მოადგილეები პლენარული სასამართლოს ან საჭიროების შემთხვევაში, სასამართლოს თავმჯდომარის წინაშე წარმოთქვამენ ფიცს ან აკეთებენ საზეიმო განცხადებას, რომელიც რეგისტრატორის ფიცის ან განცხადების ანალოგიურია. ამ მოქმედების შესახებ დგება ოქმი.

ნორმა 17
(რეგისტრატორის ფუნქციები)

1. რეგისტრატორი ეხმარება სასამართლოს თავისი ფუნქციების განხორციელებაში და რეგისტრატურის ორგანიზაციასა და საქმიანობაზე პასუხისმგებელია სასამართლოს თავმჯდომარის წინაშე.

2. რეგისტრატორს ეკისრება სასამართლოს არქივის დაცვისა და შენახვის ვალდებულება და ინფორმაციის მიწოდება ყველა იმ კომუნიკაციისა და შეტყობინებისათვის, რომელიც კეთდება სასამართლოს მიერ ან მისი იმ საქმეებთან დაკავშირებით, რომლებსაც ის იხილავს ან მომავალში განიხილავს.

3. რეგისტრატორი, თავისი თანამდებობრივი მოვალეობებიდან გამომდინარე, ვალდებულია განსაკუთრებული ყურადღება გამოიჩინოს სასამართლოს საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გაცემისას, განსაკუთრებით მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებისათვის.

4. რეგისტრატურის საქმიანობა რეგულირდება რეგისტრატორის მიერ სასამართლოს თავმჯდომარის თანხმობით შემუშავებული ზოგადი ინსტრუქციებით.

ნორმა 18
(რეგისტრატურის ორგანიზაცია)

1. რეგისტრატურა შედგება სექციური რეგისტრატურებისაგან, რომელთა რაოდენობა სასამართლოს სექციების რაოდენობის შესაბამისია, და დეპარტამენტებისაგან, რომლებიც იქმნება სასამართლოს მოთხოვნის საფუძველზე სამართლებრივი და ადმინისტრაციული უზრუნველყოფისათვის.

2. სექციის რეგისტრატორი ეხმარება სექციას მისი ფუნქციების განხორციელებაში და მას შეიძლება ჰყავდეს დამხმარე სექციის რეგისტრატორის მოადგილის სახით.

3. რეგისტრატურის მოხელეებს, მათ შორის იურიდიულ მდივნებს, რეგისტრატორისა და მისი მოადგილეების გარდა, ნიშნავს ევროპის საბჭოს გენერალური მდივანი სასამართლოს თავმჯდომარესთან ან მისი ინსტრუქციებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში მოქმედ რეგისტრატორთან შეთანხმებით.

თავი IV. სასამართლოს საქმიანობის წესი
ნორმა 19
(სასამართლოს ადგილმდებარეობა)

1. სასამართლო განლაგებულია სტრასბურგში ევროპის საბჭოს რეზიდენციაში. თუმცა, თუ მიზანშეწონილად ჩათვლის, სასამართლოს თავისი ფუნქციების განხორციელება შეუძლია ევროპის საბჭოს წევრი ნებისმიერი სახელმწიფოს ტერიტორიაზეც.

2. განცხადების განხილვის ნებისმიერ სტადიაზე სასამართლო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება მისი ერთი ან რამდენიმე წევრის მიერ ნებისმიერ ტერიტორიაზე გამოძიების ჩატარების ან რაიმე სხვა ფუნქციის შესრულების შესახებ.

ნორმა 20
(პლენარული სასამართლოს სესიები)

1. სასამართლოს პლენარულ სესიას იწვევს სასამართლოს თავმჯდომარე, როცა ეს აუცილებელია, კონვენციითა და ამ ნორმებით გათვალისწინებული ფუნქციების შესრულებისათვის. სასამართლოს თავმჯდომარე ასევე იწვევს პლენარულ სესიას სასამართლოს წევრ-მოსამართლეთა ერთი მესამედის მოთხოვნის საფუძველზე და წელიწადში ერთხელ ადმინისტრაციული საკითხების განსახილველად.

2. პლენარული სასამართლოს ქვორუმს შეადგენს თანამდებობაზე არჩეულ მოსამართლეთა ორი მესამედი.

3. ქვორუმის არარსებობის შემთხვევაში სასამართლოს თავმჯდომარემ სესია უნდა გადადოს.

ნორმა 21
(სასამართლოს და სხვა სესიები)

1. დიდი პალატის, პალატებისა და კომიტეტების სხდომები მიმდინარეობს მთელი წლის განმავლობაში. თუმცა თავმჯდომარის წინადადებით სასამართლოს შეუძლია დაადგინოს წელიწადის სასესიო პერიოდები.

2. აუცილებლობის შემთხვევაში დიდი პალატისა და პალატების რიგგარეშე სხდომის მოწვევა შეუძლიათ მათ თავმჯდომარეებს.

ნორმა 22
(მოსამართლეთა თათბირი)

1. სასამართლო თათბირობს განმარტოებით. თათბირის შინაარსი საიდუმლოდ რჩება.

2. თათბირში მონაწილეობას იღებენ მხოლოდ მოსამართლეები. თათბირს შეიძლება დაესწროს რეგისტრატორი ან მისი ფუნქციის შემსრულებელი სხვა პიროვნება ისევე, როგორც რეგისტრატურის სხვა მოხელეები და თარჯიმნები, თუ მათი დახმარება აუცილებელია. ყველა სხვა პიროვნება თათბირზე შეიძლება დაშვებულ იქნას მხოლოდ სასამართლოს სპეციალური გადაწყვეტილებით.

3. სასამართლოში ნებისმიერ საკითხზე კენჭისყრის ჩატარებამდე თავმჯდომარე სთხოვს მოსამართლეებს აღნიშნულ საკითხზე თავიანთი აზრის გამოხატვას.

ნორმა 23
(კენჭისყრა)

1. სასამართლო გადაწყვეტილებას იღებს დამსწრე მოსამართლეთა ხმების უმრავლესობით. ხმების რაოდენობის თანაბრად გაყოფის შემთხვევაში, კენჭისყრა ტარდება განმეორებით. თუ ხმების რაოდენობა კვლავ თანაბარი აღმოჩნდება, მაშინ გადამწყვეტია სასამართლოს თავმჯდომარის ხმა. მოცემული პარაგრაფის დებულებები გამოიყენება, თუ ამ ნორმებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.

2. დიდი პალატა და პალატები, სასამართლო და სხვა სახის გადაწყვეტილებებს იღებენ დამსწრე მოსამართლეთა ხმების უმრავლესობით. მოსამართლეებს საქმის არსებითი გარემოებებისა და დასაშვებობის თაობაზე საბოლოო კენჭისყრაში მონაწილეობისაგან თავის შეკავების უფლება არ ეძლევათ.

3. როგორც წესი, კენჭისყრა ტარდება ხელის აწევით. თავმჯდომარეს შეუძლია ჩაატაროს სახელობითი კენჭისყრა უფროს-უმცროსობის შებრუნებული თანმიმდევრობით.

4. ნებისმიერი საკითხი, რომელსაც კენჭი ეყრება, ზედმიწევნით ზუსტად უნდა იყოს ფორმულირებული.

თავი V. პალატები
ნორმა 24
(დიდი პალატის ჩამოყალიბება)

1. დიდი პალატა შედგება 17 მოსამართლისა და 3 სათადარიგო მოსამართლისაგან.

2. დიდი პალატა იქმნება სამი წლის ვადით, მე-8 ნორმის შესაბამისად ხელმძღვანელ თანამდებობაზე არჩევნების ჩატარებიდან.

3. დიდი პალატის შემადგენლობაში შედიან სასამართლოს თავმჯდომარე და ვიცე-თავმჯდომარეები, ასევე, სექციათა თავმჯდომარეები. დიდი პალატის ფორმირების დასრულების მიზნით, პლენარული სასამართლო თავმჯდომარის წინადადებით მოსამართლეთა მთელ დანარჩენ შემადგენლობას ყოფს ორ ჯგუფად, რომლებიც ერთმანეთს ენაცვლებიან ყოველი ცხრა თვის შემდეგ და რომელთა შემადგენლობაც შეძლებისდაგვარად, დაბალანსებულია გეოგრაფიულად და ასახავს იმ სხვადასხვა სამართლებრივ სისტემებს, რომლებსაც ხელშეკრულების მონაწილე მხარეები წარმოადგენენ. მოსამართლეები და სათადარიგო მოსამართლეები, რომლებიც მონაწილეობენ ყოველი საქმის განხილვაში, რომელიც იხილება დიდ პალატაში თითოეული ცხრათვიანი პერიოდის განმავლობაში, ინიშნებიან როტაციის პრინციპით თითოეული ჯგუფის შემადგენლობაში; ისინი რჩებიან დიდი პალატის წევრებად საქმის სასამართლო განხილვის დასრულებამდე, მაშინაც კი, როცა მოსამართლედ ყოფნის ვადა გასული აქვთ.

4. თუ ამ ნორმის მე-3 პარაგრაფის მიხედვით, დიდი პალატის წევრს არ წარმოადგენს მოსამართლე, რომელიც არჩეულია ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებული მხარის მიერ, ეს უკანასკნელი საქმის განხილვაში მონაწილეობს როგორც დიდი პალატის ex officio წევრი, კონვენციის 27-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პარაგრაფების შესაბამისად.

5. (a) თუ დიდი პალატის წევრობა არ შეუძლია რომელიმე სექციის თავმჯდომარეს, მას ცვლის ამავე სექციის ვიცე-თავმჯდომარე.

(b) თუ დიდი პალატის მოსამართლეს, გარემოებათა გამო, არ შეუძლია მის საქმიანობაში მონაწილეობა, მას ცვლის სათადარიგო მოსამართლე იმ წესით, რომლითაც ეს უკანასკნელი არჩეულ იქნა ამ ნორმის მე-3 პარაგრაფის შესაბამისად.

(c) თუ იმ ჯგუფში, რომელიც ქმნის დიდ პალატას, არ არის სათადარიგო მოსამართლეთა საკმარისი რაოდენობა, მაშინ ისინი ინიშნებიან სხვა ჯგუფის წევრთაგან კენჭისყრით.

6. (a) დიდი პალატის ხუთი მოსამართლის ჯგუფი, რომელიც, კონვენციის 43-ე მუხლის შესაბამისად, მოიწვევა წარდგენილი თხოვნის განსახილველად, შედგება

- სასამართლოს თავმჯდომარისაგან,

- სექციათა თავმჯდომარეების ან, თუ მათ არ შეუძლიათ მონაწილეობის მიღება, ვიცე-თავმჯდომარეებისაგან, იმ სექციის გარდა, რომლისგან პალატაც იხილავდა დიდ პალატაში გადაგზავნილ საქმეს.

- ერთი დამატებითი მოსამართლისაგან, რომელიც როტაციის პრინცი პით ინიშნება იმ მოსამართლეთა რიგებიდან, ვინც არ იხილავდა საქმეს პალატაში.

(b) ამ ჯგუფის შემადგენლობაში არ შეიძლება იმყოფებოდეს მოსამართლე, რომელიც არის ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებული მხარის მოქალაქე ან არჩეულია მასთან დაკავშირებით.

(c) აღნიშნული ჯგუფის ნებისმიერი წევრი, რომელსაც არ შეუძლია თავისი უფლებამოსილების განხორციელება, შეიძლება როტაციის პრინცი პით შეცვალოს მოსამართლემ, რომელიც პალატის მიერ აღნიშნული საქმის განხილვაში არ მონაწილეობდა.

ნორმა 25
(სექციების შექმნა)

1. კონვენციის 26(ბ)-ე მუხლით გათვალისწინებულ პალატებს (რომლებიც ამ ნორმებში „სექციებად“ იწოდება) სასამართლოს თავმჯდომარის წინადადებით ქმნის პლენარული სასამართლო სამი წლის ვადით. მე-8 ნორმის შესაბამისად, ხელმძღვანელ თანამდებობაზე არჩევნების ჩატარებიდან უნდა შეიქმნას სულ მცირე ოთხი სექცია მაინც.

2. თითოეული მოსამართლე რომელიმე სექციის წევრია. სექციათა შემადგენლობა ყალიბდება გეოგრაფიული და გენდერული ბალანსის პრინციპით და ასახავს იმ სხვადასხვა სამართლებრივ სისტემებს, რომლებსაც ხელშეკრულების მონაწილე მხარეები წარმოადგენენ.

3. თუ მოსამართლეს შეუწყდა სასამართლოს წევრად ყოფნის უფლებამოსილება სექციის ფუნქციონირებისათვის განკუთვნილი დროის მონაკვეთის დასრულებამდე, სექციაში მის ადგილს დაიკავებს მოსამართლე, რომელსაც მის ნაცვლად აირჩევენ სასამართლოს წევრად.

4. სასამართლოს თავმჯდომარეს შეუძლია აუცილებლობის შემთხვევაში გამონაკლისის სახით შესწორებები შეიტანოს სექციათა შემადგენლობაში.

5. თავმჯდომარის წინადადებით პლენარულ სასამართლოს შეუძლია დამატებითი სექციის შექმნა.

ნორმა 26
(პალატების ჩამოყალიბება)

1. სასამართლოში შემოსული საქმეების განსახილველად კონვენციის 27-ე მუხლის პირველი პარაგრაფით გათვალისწინებული შვიდი მოსამართლისაგან შემდგარი პალატები ყალიბდება სექციებისაგან შემდეგნაირად:

(a) პალატა ნებისმიერი საქმის განხილვისას უნდა შედგებოდეს სექციის თავმჯდომარისა და ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებულ მხარესთან დაკავშირებით არჩეული მოსამართლისაგან. თუ ეს უკანასკნელი არ არის იმ სექციის წევრი, რომელსაც, 51-ე და 52-ე ნორმების შესაბამისად, განსახილველად გადაეცა განცხადება, ის პალატაში წარმოდგენილი იქნება როგორც ეხ ოფფიციო წევრი, კონვენციის 27-ე მუხლის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად. თუ ზემოხსენებულ მოსამართლეს არ შეუძლია თავისი უფლებამოსილების განხორცილება ან განაცხადა აცილება, გამოყენებული იქნება 29-ე ნორმა.

(b) პალატის სხვა წევრებს შესაბამისი სექციის წევრებიდან როტაციის პრინცი პით ნიშნავს სექციის თავმჯდომარე.

(c) სექციის წევრები, რომლებიც პალატაში დანიშნული არ არიან, საქმესთან დაკავშირებით წარმოადგენენ სათადარიგო მოსამართლეებს.

2. მოსამართლე, უფლებამოსილების ვადის გასვლის მიუხედავად, მონაწილეობს სასამართლო განხილვაში იმ საქმეზე, რომლის კონკრეტული გარემოებების განხილვასაც იგი ესწრებოდა.

ნორმა 27
(კომიტეტები)

1. ერთი და იმავე სექციის სამი მოსამართლისაგან შემდგარი კომიტეტები იქმნება კონვენციის 27-ე მუხლის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად. კომიტეტების რაოდენობას განსაზღვრავს სასამართლოს თავმჯდომარე სექციის თავმჯდომარესთან შეთანხმებით.

2. კომიტეტები ყალიბდება თორმეტი თვის ვადით სექციის წევრებისაგან როტაციის პრინცი პით, რომელიც არ ეხება სექციის თავმჯდომარეს.

3. სექციის მოსამართლეები, რომლებიც კომიტეტის წევრები არ არიან, შეიძლება მოწვეულ იქნენ იმ წევრთა ადგილის დასაკავებლად, რომელთაც არ შეუძლიათ თავიანთი უფლებამოსილების განხორციელება.

4. კომიტეტს წარმოადგენს ის წევრი, რომელიც უფროს-უმცროსობის წესის მიხედვით ზედა საფეხურზე იმყოფება.

ნორმა 28
(უფლებამოსილების განხორციელების შეუძლებლობა, აცილება
ან გათავისუფლება)

1. ნებისმიერმა მოსამართლემ, რომელიც, რაიმე მიზეზის გამო, ვერ მიიღებს მონაწილეობას საქმის განხილვაში, ამის შესახებ შეძლებისდაგვარად მოკლე პერიოდში უნდა აცნობოს პალატის თავმჯდომარეს.

2. მოსამართლემ არ შეიძლება მონაწილეობა მიიღოს იმ საქმის განხილვაში, რომელთან დაკავშირებითაც მას გააჩნია პირადი ინტერესი ან მოქმედებდა, როგორც დაინტერესებული მხარის ან პირის წარმომადგენელი, დამცველი ან მრჩეველი ან როგორც ტრიბუნალის ან გამომძიებელი კომისიის წევრი, ან მოქმედებდა რაიმე სხვა დანიშნულებით.

3. თუ მოსამართლე განაცხადებს აცილებას რომელიმე ზემოხსენებული ან სხვა განსაკუთრებული მიზეზით, მან ამის შესახებ უნდა შეატყობინოს პალატის თავმჯდომარეს, რომელიც ათავისუფლებს მას განხილვაში მონაწილეობისაგან.

4. თუ პალატის თავმჯდომარეს მიაჩნია, რომ არსებობს მოსამართლის აცილების საფუძველი, ის მას ეთათბირება. შეუთანხმებლობის შემთხვევაში გადაწყვეტილებას იღებს პალატა.

ნორმა 29
(ad hoc მოსამართლეები)

1. თუ ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებულ მხარესთან დაკავშირებით არჩეულ მოსამართლეს არ შეუძლია პალატის საქმიანობაში მონაწილეობა ან განაცხადა აცილება, პალატის თავმჯდომარე სთავაზობს მხარეს 30 დღის განმავლობაში გამოხატოს მის ნაცვლად სხვა ნებისმიერი არჩეული მოსამართლის ან ad hoc მოსამართლის დანიშვნის სურვილი, რომლის კვალიფიკაციაც შეესაბამება კონვენციის 21-ე მუხლის პირველი პარაგრაფის მოთხოვნებს. ასეთ შემთხვევაში მხარემ იმავდროულად უნდა განაცხადოს დანიშნული მოსამართლის ვინაობა. ანალოგიური წესი გამოიყენება, თუ ამ წესით დანიშნულ პირს არ შეუძლია თავისი უფლებამოსილების განხორციელება ან განაცხადა აცილება.

2. ხელშეკრულების მონაწილე მხარის მხრიდან 30 დღის განმავლობაში პასუხის მიუღებლობა განიხილება მის მიერ აღნიშნულ უფლებაზე უარის თქმად.

3. ad hoc მოსამართლე მისი დანიშვნის შემდეგ მოწვეულ პირველივე სხდომაზე, რომელიც საქმის განხილვას ეძღვნება, დებს ფიცს ან აკეთებს საზეიმო განცხადებას მე-3 ნორმის შესაბამისად. აღნიშნული მოქმედების შესახებ დგება ოქმი.

ნორმა 30
(საერთო ინტერესი)

1. თუ რამდენიმე განმცხადებელ ან მოპასუხე მხარეს აქვს საერთო ინტერესი, სასამართლოს თავმჯდომარეს შეუძლია შესთავაზოს მათ შეთანხმდნენ, კონვენციის 27-ე მუხლის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად, ერთი არჩეული მოსამართლის ან ad hoc მოსამართლის დანიშვნის თაობაზე. მხარეების შეუთანხმებლობის შემთხვევაში, თავმჯდომარე მათ მიერ წარმოდგენილ კანდიდატურებს შორის კენჭისყრის საფუძველზე გამოავლენს მოსამართლეს, რომელიც პალატის საქმიანობაში მონაწილეობას მიიღებს ex officio.

2. საერთო ინტერესის არსებობა-არარსებობის თაობაზე დავის შემთხვევაში გადაწყვეტილებას იღებს პლენარული სასამართლო.

ნაწილი II. პროცედურა
თავი I. ზოგადი ნორმები
ნორმა 31
(კონკრეტული შეზღუდვების შესაძლებლობა)

მოცემული ნაწილის დებულებები არ ეწინააღმდეგება სასამართლოს უფლებას, როცა ეს შესაძლებელია, კონკრეტული საქმის განხილვისას შეზღუდოს მათი მოქმედება დაინტერესებულ მხარეებთან კონსულტაციის შემდეგ.

ნორმა 32
(პრაქტიკული მითითებები)

სასამართლოს თავმჯდომარეს შეუძლია გამოსცეს პრაქტიკული მითითებები, განსაკუთრებით იმ საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც აღმოცენდება მოსმენების მიმდინარეობს ან იმ დოკუმენტების შევსების დროს, რომლებსაც ცვლიან მხარეები სასამართლო განხილვის წინა სტადიაზე.

ნორმა 33
(სასამართლო განხილვის საჯაროობა)

1. სასამართლო განხილვა საჯაროა, თუ პალატა, ამ ნორმის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად, განსაკუთრებული გარემოებებიდან გაადამიანის მომდინარე, საკუთარი ინიციატივით ან დაინტერესებული მხარის ან პირის თხოვნის საფუძველზე, სხვაგვარ გადაწყვეტილებას არ მიიღებს.

2. სასამართლო მოსმენა შეიძლება პრესისა და საზოგადოებისათვის მთლიანად ან ნაწილობრივ დახურულად გამოცხადდეს, თუ ამას მოითხოვს დემოკრატიულ საზოგადოებაში ზნეობის, საჯარო წესრიგისა და ეროვნული უშიშროების ინტერესები, არასრულწლოვანთა და საქმის მონაწილე მხარეთა პირადი ცხოვრების დაცვის ინტერესები, ან პალატას ამ ზომის მიღება უკიდურესად აუცილებლად მიაჩნია განსაკუთრებული გარემოებების არსებობის გამო, როცა საზოგადოებას შეუძლია მართლმსაჯულების სამართლიანობას ზიანი მიაყენოს.

3. განცხადების რეგისტრაციის შემდეგ რეგისტრატურაში დეპონირებული ყველა დოკუმენტი, იმ დოკუმენტების გარდა, რომლებიც მეგობრული გადაწყვეტის მისაღწევად 62-ე ნორმის შესაბამისად წარმოებული მოლაპარაკების ჩარჩოებში ექცევა, საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომია, თუ ამ ნორმის მე-2 პარაგრაფით გათვალისწინებული მიზეზების გამო, პალატის თავმჯდომარე საკუთარი ინიციატივით ან დაინტერესებული მხარის ან პირის თხოვნის საფუძველზე, სხვაგვარად არ გადაწყვეტს.

4. ამ ნორმის პირველი და მე-3 პარაგრაფის მიხედვით, კონფიდენციალურობის ნებისმიერი მოთხოვნა უნდა იყოს დასაბუთებული და განსაზღვრავდეს, მოსმენის პროცესი ან დოკუმენტის შინაარსი მთლიანად თუ ნაწილობრივ უნდა იყოს გასაიდუმლოებული საზოგადოებისათვის.

ნორმა 34
(ენების გამოყენება)

1. სასამართლოს ოფიციალური ენებია ინგლისური და ფრანგული.

2. განცხადების დასაშვებობის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე ყველა კომუნიკაცია მხარეებთან ან მათ წარმომადგენლებთან და დოკუმენტი, რომელსაც ისინი წარმოადგენენ საქმის განხილვის წინა სტადიაზე კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად, უნდა იყოს შედგენილი სასამართლოს ოფიციალურ ენაზე თუ არა - ხელშეკრულების მონაწილეთა ერთ-ერთ ოფიციალურ ენაზე მაინც.

3. (ა) ყველა კომუნიკაცია მხარეებთან ან მათ წარმომადგენლებთან და დოკუმენტი, რომელსაც ისინი წარმოადგენენ განხილვასთან დაკავშირებით ან განსახილველად საქმის მიღების შემდეგ, წარმოებს სასამართლოს ოფიციალურ ენაზე, თუ პალატის თავმჯდომარე ხელშეკრულების მონაწილე ერთ-ერთი მხარის ოფიციალურ ენაზე მისი გაგრძელების უფლებას არ მისცემს.

(b) ასეთი უფლების არსებობის შემთხვევაში რეგისტრატორი იღებს ყველა აუცილებელ ზომას განმცხადებლის მოსაზრებებისა და განცხადებების ზეპირი და წერილობითი თარგმანის უზრუნველსაყოფად.

4. (a) ყველა კომუნიკაცია ხელშეკრულების მონაწილე ან მესამე მხარესთან და მათ მიერ დოკუმენტების წარმოდგენა წარმოებს სასამართლოს ოფიციალურ ენაზე. სხვა ენის გამოყენება ხდება პალატის თავმჯდომარის ნებართვით.

(b) ასეთი ნებართვის არარსებობის შემთხვევაში, სასამართლოს ოფიციალურ ენაზე წერილობითი და ზეპირი თარგმანის უზრუნველყოფის ხარჯები ეკისრება ინფორმაციის წარმომდგენ მხარეს.

5. პალატის თავმჯდომარემ ხელშეკრულების მონაწილე მოპასუხე მხარეს შეიძლება შესთავაზოს წერილობითი დოკუმენტების იმ განმცხადებელი მხარის ოფიციალურ ენაზე წარმოდგენა ან თარგმნა, ამ უკანასკნელისათვის აღნიშნული დოკუმენტების გაცნობის უზრუნველყოფის მიზნით.

6. სასამართლოს წინაშე წარმდგარ მოწმეს, ექსპერტს ან სხვა პირს შეუძლია ისაუბროს მშობლიურ ენაზე, თუ იგი სასამართლოს რომელიმე ოფიციალურ ენას სათანადოდ არ ფლობს. ამ შემთხვევაში რეგისტრატორმა უნდა მიიღოს აუცილებელი ზომები თარგმანის უზრუნველსაყოფად.

ნორმა 35
(ხელშეკრულების მონაწილე მხარეთა წარმომადგენლობა)

ხელშეკრულების მონაწილე მხარეებს წარმოადგენენ სათანადო უფლებამოსილებით აღჭურვილი პირები, რომლებსაც შეუძლიათ ისარგებლონ დამცველის ან მრჩევლის დახმარებით.

ნორმა 36
(განმცხადებლის წარმომადგენლობა)

1. პირებს, არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და ფიზიკურ პირთა ჯგუფებს, კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად, განცხადების წარმოდგენა შეუძლიათ პირადად ან ამ ნორმის მე-4 პარაგრაფის შესაბამისად დანიშნული წარმომადგენლის მეშვეობით.

2. 54-ე ნორმის მე-3(ბ) პარაგრაფის შესაბამისად, ხელშეკრულების მონაწილე მოპასუხე მხარისათვის განცხადების თაობაზე შეტყობინების გაგზავნის შემდეგ, პალატის თავმჯდომარეს, ამ მუხლის მე-4 პარაგრაფის შესაბამისად, შეუძლია გასცეს განკარგულება განმცხადებლის წარმოდგენის შესახებ.

3. თუ პალატის თავმჯდომარე სხვაგვარ გადაწყვეტილებას არ მიიღებს, პალატის მიერ წარმოებულ მოსმენებსა და სასამართლო პროცესზე, რომელიც შედეგად მოსდევს განცხადების დასაშვებობის თაობაზე გადაწყვეტილების გამოტანას, განმცხადებელი წარმოდგენილი უნდა იყოს აღნიშნული სახით.

4. (a) განმცხადებლის წარმომადგენელი შეიძლება იყოს ხელშეკრულების მონაწილე რომელიმე სახელმწიფოს ტერიტორიაზე პრაქტიკის უფლების მქონე ან ამ სახელმწიფოს რეზიდენტი ადვოკატი ან პალატის თავმჯდომარის მიერ დამტკიცებული პიროვნება.

(b) პალატის თავმჯდომარეს შეუძლია განმცხადებელს მისცეს საკუთარი საქმის პირადად წარმოდგენის უფლება, თუმცა აუცილებლობის შემთხვევაში მას დახმარებას აღმოუჩენს დამცველი ან დამტკიცებული წარმომადგენელი.

(c) გამონაკლის შემთხვევაში, თუ მიიჩნევს, რომ არსებული გარემოებები და წინა პარაგრაფების შესაბამისად დამტკიცებული წარმომადგენლის ან დამცველის მოქმედება შესაბამის საფუძველს იძლევა, პალატის თავმჯდომარეს შეუძლია პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე გასცეს განკარგულება აღნიშნული პირის წარმომადგენლად ყოფნის ვადის შეწყვეტისა და განმცხადებლის მხრიდან ახალი წარმომადგენლის მოძიების აუცილებლობის შესახებ.

5. დამცველს, დამტკიცებულ წარმომადგენელს ან განმცხადებელს, რომელსაც დაერთო საკუთარი საქმის პირადად წარმოდგენის უფლება, მოეთხოვება სასამართლოს ოფიციალური ენის სათანადო ცოდნა. პალატის თავმჯდომარეს, 34-ე ნორმის მე-3 პარა71 გრაფის შესაბამისად, შეუძლია არაოფიციალური ენის გამოყენების უფლების მიცემა.

ნორმა 37
(კომუნიკაციები, შეტყობინებები და შეტყობინება
წარმოდგენილი განცხადების თაობაზე)

1. მხარეთა წარმომადგენლებისა და დამცველებისადმი გაგზავნილი კომუნიკაციები და შეტყობინებები ხელმისაწვდომია ყველა მხარისათვის.

2. თუ მხარეთა წარმომადგენლებისა და დამცველების გარდა, ნებისმიერი სხვა პირისათვის კომუნიკაციის, შეტყობინების ან წარმოდგენილი განცხადების თაობაზე შეტყობინების გაგზავნისას, სასამართლოს აუცილებლად მიაჩნია იმ სახელმწიფოს დახმარება, რომლის ტერიტორიაზეც აღნიშნული პირი იმყოფება, სასამართლოს თავმჯდომარე შესაბამისი საშუალებებით უზრუნველყოფის შესახებ პირდაპირი თხოვნით მიმართავს ამ სახელმწიფოს.

3. მსგავსი წესი გამოიყენება აგრეთვე, როცა სასამართლოს სურს დაუყოვნებლივ ჩაატაროს გამოძიება ან მიიღოს ზომები გამოძიების ჩასატარებლად ფაქტების დადგენისა და მტკიცებულების მოპოვებისათვის, ან იწვევს პირს, რომელიც ამ ქვეყნის რეზიდენტია ან უნდა გადაკვეთოს მისი ტერიტორია.

ნორმა 38
(წერილობითი დოკუმენტები, რომლებსაც მხარეები წარმოადგენენ
საქმის განხილვის მოსამზადებელ სტადიაზე)

1. არანაირი დოკუმენტი არ უნდა იქნას შენახული დროის განსაზღვრული ვადის გასვლის შემდეგ, რომელსაც ადგენს პალატის თავმჯდომარე ან მომხსენებელი მოსამართლე ამ ნორმის შესაბამისად. ამ ვადის გადაცილებით ან 32-ე ნორმის შესაბამისად გამოცემული პრაქტიკული მითითებების საწინააღმდეგოდ შენახული რაიმე დოკუმენტი საქმეში არ შეიძლება ჩაიკეროს პალატის თავმჯდომარის გადაწყვეტილების გარეშე.

2. ამ ნორმის პირველ პარაგრაფში მითითებული ვადის გამოთვლის მიზნით, დოკუმენტის თარიღად მიიჩნევა რეგისტრატურაში მისი გაგზავნის დამოწმებული თარიღი, ხოლო, თუ იგი არ არის მითითებული, - რეგისტრატურის მიერ მისი მიღების თარიღი.

ნორმა 39
(დროებითი ზომები)

1. პალატას ან შესაფერის შემთხვევაში, მის თავმჯდომარეს შეუძლია საკუთარი ინიციატივით, დაინტერესებული მხარის ან პირის მოთხოვნით მხარეებს მიუთითოს იმ დროებითი ზომების შესახებ, რომელთა მიღებაც აუცილებლად მიაჩნია მხარეთა ინტერესების დავის ან საპროცესო მოქმედებების სწორად წარმართვისათვის.

2. ასეთი დროებითი ზომების შესახებ შეტყობინება ეგზავნება მინისტრთა კომიტეტს.

3. პალატას შეუძლია მხარეებისაგან მოითხოვოს ინფორმაცია ნებისმიერ საკითხზე, რომელიც ასეთი დროებითი ზომების შესახებ მითითების განხორციელებას ეხება.

ნორმა 40
(სასწრაფო შეტყობინება განცხადების თაობაზე)

უკიდურესი აუცილებლობისას, რეგისტრატურას, პალატის თავმჯდომარის ნებართვით შეუძლია, სხვა პროცედურულ ზომებთან წინააღმდეგობის გარეშე და ნებისმიერი ხელმისაწვდომი საშუალებით, შეატყობინოს ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებულ მხარეს განცხადების მიღების ფაქტი და მისი ძირითადი არსი.

ნორმა 41
(საქმეთა განხილვის თანამიმდევრობა)

პალატა განცხადებებს იხილავს იმ თანამიმდევრობის შესაბამისად, რომლითაც ისინი მზად არიან გამოკვლევისათვის. თუმცა მას შეუძლია უპირატესობა მიანიჭოს რომელიმე კონკრეტულ განცხადებას.

ნორმა 42
(მტკიცებულებათა მოპოვების საშუალებები)

1. პალატას შეუძლია საქმის მონაწილე მხარის ან მესამე მხარის თხოვნის საფუძველზე ან საკუთარი ინიციატივით მოიპოვოს ნებისმიერი მტკიცებულება, რომელიც მას საქმის ფაქტობრივი გარემოებების ნათელყოფისათვის აუცილებლად მიაჩნია. პალატას შეუძლია, inter alia, მხარეებისაგან მოითხოვოს წერილობითი მტკიცებულებების წარმოდგენა და მოუსმინოს მოწმის, ექსპერტის ან სხვათა სახით მის წინაშე წარმდგარ პიროვნებას, რომლის ჩვენება ან განცხადება შეიძლება სასამართლოს თავისი ამოცანების გადაწყვეტაში დაეხმაროს.

2. პალატას შეუძლია პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე მიავლინოს თავისი ერთი ან მეტი წევრი ან სასამართლოს სხვა მოსამართლე მოკვლევის ჩასატარებლად, გამოძიების დაუყოვნებლივ წარმოებისათვის ან მტკიცებულებათა სხვა გზით მოსაპოვებლად. პალატას შეუძლია დანიშნოს გარეშე ექსპერტი ასეთი დელეგაციის დასახმარებლად.

3. პალატას, საკუთარი შეხედულებისამებრ, შეუძლია ნებისმიერ პირს ან დაწესებულებას სთხოვოს რომელიმე სპეციფიკურ საკითხზე ინფორმაციის მოპოვება, აზრის გამოთქმა ან ანგარიშის წარმოდგენა.

4. მხარეები უნდა დაეხმარონ პალატას ან მის დელეგაციას მტკიცებულებათა მოსაპოვებლად ნებისმიერი საშუალებების გამოყენებაში.

5. თუ ანგარიში წარმოდგენილია ან სხვა საშუალებები მიღებულია წინამდებარე პარაგრაფების შესაბამისად, ხელშეკრულების მონაწილე განმცხადებელი ან მოპასუხე მხარის თხოვნის საფუძველზე, ამასთან დაკავშირებული ხარჯები დაეკისრება აღნიშნულ მხარეს, თუ პალატა სხვა გადაწყვეტილებას არ გამოიტანს. ყველა სხვა შემთხვევაში პალატა გადაწყვეტილებას იღებს აღნიშნული ხარჯების ევროპის საბჭოსადმი ან განმცხადებლის ან მესამე მხარისადმი დაკისრების შესახებ, ვისი თხოვნის საფუძველზეც მომზადდა ანგარიში ან მიღებულ იქნა სხვა საშუალებები. ყველა აღნიშნულ შემთხვევაში თანხის ოდენობას განსაზღვრავს პალატის თავმჯდომარე.

ნორმა 43
(განცხადებათა გაერთიანებული და ერთდროული
გამოკვლევა)

1. პალატას შეუძლია მხარეთა მოთხოვნით ან საკუთარი ინიციატივით გააერთიანოს ორი ან მეტი განცხადება.

2. მხარეებთან კონსულტაციის შემდეგ, პალატის თავმჯდომარეს შეუძლია მიიღოს გადაწყვეტილება პალატაში შეტანილი რამდენიმე განცხადების სასამართლო განხილვის ერთდროულად წარმოების შესახებ, თუ ეს არ ეწინააღმდეგება პალატის გადაწყვეტილებას აღნიშნული განცხადებების გაერთიანების თაობაზე.

ნორმა 44
(სასამართლოს საქმეთა სიიდან ამოღება, სიაში აღდგენა)

1. თუ ხელშეკრულების მონაწილე განმცხადებელი მხარე აცნობებს რეგისტრატორს თავისი გადაწყვეტილების შესახებ - აღარ გააგრძელოს საქმე, პალატას, კონვენციის 37-ე მუხლის შესაბამისად, შეუძლია ამოიღოს განცხადება სასამართლოს საქმეთა სიიდან, თუ მხარეები ეთანხმებიან საქმის შეწყვეტას.

2. გადაწყვეტილება იმ განცხადების სიიდან ამოღების შესახებ, რომელიც უკვე დაშვებულია განსახილველად, მიიღება სასამართლო გადაწყვეტილების ფორმით. პალატის თავმჯდომარე ასეთ გადაწყვეტილებას, როგორც საბოლოოს, უგზავნის მინისტრთა კომიტეტს, რათა ამ უკანასკნელს, კონვენციის 46-ე მუხლის მე-2 პარაგრაფის თანახმად, მიეცეს იმ ვალდებულებათა შესრულებაზე ზედამხედველობის საშუალება, რომლებიც თან სდევს საქმის შეწყვეტას, მორიგებას ან საკითხზე გადაწყვეტილების გამოტანას.

3. განცხადების სიიდან ამოღების შემთხვევაში სასამართლო მასთან დაკავშირებულ ხარჯებს განსაზღვრავს საკუთარი შეხედულებისამებრ. თუ ხარჯების გადახდა დაწესებულია იმ განცხადების სიიდან ამოღების შესახებ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, რომელიც განსახილველად მიღებული არ ყოფილა, სასამართლოს თავმჯდომარე გადაწყვეტილებას უგზავნის მინისტრთა კომიტეტს.

4. სასამართლოს შეუძლია განცხადება სიაში აღადგინოს, თუ იგი მიიჩნევს, რომ არსებობს განსაკუთრებული გარემოებები, რომლებიც ამგვარ ქმედებას ამართლებენ.

თავი II. საქმის აღძვრა სასამართლოში
ნორმა 45
(ხელმოწერები)

1. კონვენციის 33-ე და 34-ე მუხლის შესაბამისად წარდგენილი ნებისმიერი განცხადება დგება წერილობით და დასტურდება განმცხადებლის ან მისი წარმომადგენელის ხელმოწერით.

2. თუ განცხადება გაკეთებულია არასამთავრობო ორგანიზაციის ან ფიზიკურ პირთა ჯგუფის მიერ, მას ხელი უნდა მოაწერონ იმ პირებმა, რომლებსაც აქვთ ამ ორგანიზაციის ან ჯგუფის წარმოდგენის უფლებამოსილება. შესაბამისი პალატა ან კომიტეტი ამოწმებს ხელმოწერათა ნამდვილობას.

3. თუ განმცხადებელი წარმოდგენილია 36-ე ნორმის შესაბამისად, მის წარმომადგენელს ან წარმომადგენლებს უნდა ჰქონდეთ საადვოკატო საქმიანობისა და ამ საქმეში მხარის წარმომადგენლად ყოფნის წერილობითი უფლებამოსილება.

ნორმა 46
(სახელმწიფოთაშორისი განცხადების შინაარსი)

ხელშეკრულების ნებისმიერმა მონაწილე ან სხვა მხარემ, რომელსაც სურს, კონვენციის 33-ე მუხლის შესაბამისად, აღძრას საქმე სასამართლოში, რეგისტრატურაში უნდა ჩააბაროს განცხადება, რომელიც შეიცავს

(a) ხელშეკრულების მონაწილე იმ მხარის დასახელებას, რომლის წინააღმდეგაც მიმართულია განცხადება;

(b) ფაქტების აღწერას;

(c) მითითებას კონვენციის დარღვევის შესახებ და შესაბამის არგუმენტაციას;

(d) მითითებას კონვენციის 35-ე მუხლის პირველი პარაგრაფით გათვალისწინებული დასაშვებობის კრიტერიუმების (ყველა შიდასახელმწიფოებრივი საშუალების ამოწურვა, ექვსთვიანი ხანდაზმულობა) დაკმაყოფილების შესახებ;

(e) განცხადების საგანსა და ზოგად მითითებას კონვენციის 41-ე მუხლის შესაბამისად, დაზარალებული მხარის ან მხარეების სახელით სამართლიანი დაკმაყოფილების თაობაზე ნებისმიერი საჩივრის არჩევნების შესახებ.

(f) წარმომადგენლად დანიშნული პირის (პირების) ვინაობასა და მისამართს;

(g) განცხადების საგანთან დაკავშირებულ ყველა დოკუმენტს, კერძოდ, სასამართლო ან სხვა ხასიათის გადაწყვეტილებებს.

ნორმა 47
(ინდივიდუალური განცხადების შინაარსი)

1. კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად წარმოდგენილი ნებისმიერი განცხადება უნდა გაკეთდეს რეგისტრატურის მიერ მოწოდეადამიანის ბული ფორმის მიხედვით, თუ შესაბამისი სექციის თავმჯდომარე სხვა გადაწყვეტილებას არ მიიღებს. განცხადება უნდა შეიცავდეს:

(a) განმცხადებლის სახელსა და გვარს, დაბადების თარიღს, მონაცემებს მისი მოქალაქეობის, სქესის, თანამდებობისა და მისამართის შესახებ;

(b) წარმომადგენლის სახელსა და გვარს, მონაცემებს მისი თანამდებობისა და მისამართის შესახებ;

(c) ხელშეკრულების მონაწილე მხარის ან მხარეების დასახელებას, ვის წინააღმდეგაც მიმართულია განცხადება;

(d) ფაქტების მოკლე აღწერას;

(e) კონვენციის დარღვევის შინაარსისა და შესაბამისი არგუმენტაციის მოკლე აღწერას;

(f) მითითებას კონვენციის 35-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული დასაშვებობის კრიტერიუმების (ყველა შიდასახელმწიფოებრივი საშუალების ამოწურვა, ექვსთვიანი ხანდაზმულობა) დაკმაყოფილების შესახებ;

(g) განცხადების საგანს ისევე, როგორც ზოგად მითითებას სამართლიანი დაკმაყოფილების თაობაზე საჩივრის შესახებ, რომლის წარდგენაც შეიძლება განმცხადებელს სურდეს კონვენციის 41-ე მუხლის შესაბამისად;

(h) განცხადების საგანთან დაკავშირებულ ყველა დოკუმენტს, კერძოდ, სასამართლო ან სხვა ხასიათის გადაწყვეტილებებს.

2. გარდა ამისა განმცხადებელმა:

(a) უნდა წარმოადგინოს ინფორმაცია, განსაკუთრებით ამ ნორმის პირველი პარაგრაფის (h) ქვეპუნქტში მითითებული დოკუმენტები და გადაწყვეტილებები, რომლებიც უჩვენებს, რომ კონვენციის 35-ე მუხლის პირველი პარაგრაფით გათვალისწინებული დასაშვებობის კრიტერიუმები (ყველა შიდასახელმწიფოებრივი საშუალების ამოწურვა, ექვსთვიანი ხანდაზმულობა) დაკმაყოფილებულია;

(b) უნდა მიუთითოს, ხომ არ იმყოფება მისი საჩივარი სხვა საერთაშორისო ინსტანციაში განსახილველად ან ხომ არ არის ასეთი ინსტანციის მიერ რაიმე გადაწყვეტილება გამოტანილი.

3. განმცხადებელმა, რომელსაც არ სურს თავისი პიროვნების საჯაროდ გამომჟღავნება, ამის შესახებ უნდა მიუთითოს და დაასახელოს სასამართლო განხილვისას ინფორმაციის საჯაროობის საერთო წესიდან გადახვევის გამამართლებელი მიზეზები. პალატის თავმჯდომარეს, გამონაკლის და სათანადოდ გამართლებულ შემთხვევებში, შეუძლია უზრუნველყოს ანონიმურობა.

4. ამ ნორმის პირველი და მეორე პარაგრაფებით გათვალისწინებული მოთხოვნების დაუკმაყოფილებლობამ შეიძლება გამოიწვიოს სასამართლოს უარი განცხადების რეგისტრაციისა და განხილვის თაობაზე.

5. განცხადების წარდგენის თარიღად, როგორც წესი, ითვლება თარიღი, როდესაც სასამართლო განმცხადებლისაგან მიიღებს პირველ შეტყობინებას, რომელიც თუნდაც მოკლედ აღწერს განცხადების საგანს. თუმცა სათანადო საფუძვლის არსებობისას, სასამართლოს შეუძლია განცხადების მიღების თარიღად მიიჩნიოს სხვა თარიღი.

6. განმცხადებელმა უნდა შეატყობინოს სასამართლოს საკუთარი მისამართისა და განცხადებასთან დაკავშირებული ნებისმიერი გარემოების ცვლილების შესახებ.

თავი III. მომხსენებელი მოსამართლეები
ნორმა 48
(სახელმწიფოთაშორისი განცხადებები)

1. თუ განცხადება შეტანილია კონვენციის 33-ე მუხლის შესაბამისად, საქმის განსახილველად შექმნილი პალატა თავისი შემადგენლობიდან ნიშნავს ერთ ან რამდენიმე მომხსენებელ მოსამართლეს, რომელიც წარმოადგენს მოხსენებას საქმის დასაშვებობის შესახებ ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებულ მხარეთაგან წერილობითი დოკუმენტების მიღების შემდეგ. ამ მოხსენების მიმართ გამოიყენება 49-ე ნორმის მე-4 პუნქტი.

2. მას შემდეგ, რაც კონვენციის 33-ე მუხლის მიხედვით შეტანილი განცხადება დასაშვებად გამოცხადდება, მომხსენებელი მოსამართლე (მოსამართლეები) წარმოადგენს მოხსენებებს, პროექტებსა და სხვა ხასიათის დოკუმენტებს, რომლებიც სასამართლოს თავისი ფუნქციების განხორციელებაში ეხმარება.

ნორმა 49
(ინდივიდუალური განცხადებები)

1. თუ განცხადება შეტანილია კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად, სექციის თავმჯდომარე, მისი გამოკვლევის მიზნით ნიშნავს მომხსენებელ მოსამართლეს.

2. განცხადების გამოკვლევის პროცესში მომხსენებელი მოსამართლე

(a) მხარეებისაგან ითხოვს განსაზღვრულ საქმესთან დაკავშირებული ფაქტობრივი ინფორმაციის, დოკუმენტებისა და სხვა მასალის წარმოდგენას;

(b) სექციის თავმჯდომარის უფლებასთან დაკავშირებით - გასცეს პალატის მიერ საქმის განხილვის განკარგულება, წყვეტს, ვინ უნდა განიხილოს განცხადება - კომიტეტმა თუ პალატამ.

3. თუ საქმეს იხილავს კომიტეტი კონვენციის 28-ე მუხლის შესაბამისად, მომხსენებელი მოსამართლის მოხსენება უნდა შეიცავდეს:

(a) საქმესთან დაკავშირებული ფაქტების მოკლე აღწერას;

(b) იმ მიზეზების მოკლე აღწერას, რომელთა გამოც განცხადება არ უნდა იქნას დაშვებული ან უნდა ამოიღონ საქმეთა სიიდან.

4. თუ საქმეს იხილავს პალატა კონვენციის 29-ე მუხლის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად, მომხსენებელი მოსამართლის მოხსენება უნდა შეიცავდეს:

(a) საქმესთან დაკავშირებული ფაქტების აღწერას, ამ ნორმის მე-2 პარაგრაფის საფუძველზე მოპოვებული ინფორმაციის ჩათვლით;

(b) მითითებას კონვენციასთან დაკავშირებულ იმ საკითხებზე, რომლებიც განცხადებაში ფიგურირებს;

(c) წინადადებას საქმის დაშვების ან სხვა მოქმედების განხორციელების შესახებ, თუ აუცილებელია, - საქმის არსებითი გარემოებების წინასწარ შეფასებასთან ერთად.

5. მას შემდეგ, რაც კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად შეტანილი განცხადება დაშვებულად გამოცხადდება, მომხსენებელი მოსამართლე წარმოადგენს მოხსენებებს, პროექტებსა და სხვა დოკუმენტებს, რომლებიც პალატას თავისი ფუნქციების განხორციელებაში ეხმარება.

ნორმა 50
(საქმის სასამართლო განხილვა დიდ პალატაში)

თუ საქმე შეტანილია დიდ პალატაში კონვენციის 30-ე ან 43-ე მუხლის შესაბამისად, დიდი პალატის თავმჯდომარე პალატის წევრებიდან ნიშნავს ერთ ან, საერთაშორისო განცხადების შემთხვევაში, რამდენიმე მომხსენებელ მოსამართლეს.

თავი IV. საპროცესო მოქმედებები
განცხადების დასაშვებობის თაობაზე
ნორმა 51
(სახელმწიფოთაშორისი განცხადებები)

1. კონვენციის 33-ე მუხლის შესაბამისად განცხადების მიღებისას, სასამართლოს თავმჯდომარე მის შესახებ დაუყოვნებლივ აცნობებს ხელშეკრულების მონაწილე მოპასუხე მხარეს, ხოლო განცხადებას გადაუგზავნის ერთ-ერთ სექციას.

2. 26-ე ნორმის პირველი (a) პარაგრაფის შესაბამისად ხელშეკრულების მონაწილე განმცხადებელ და მოპასუხე მხარეებთან დაკავშირებით არჩეული მოსამართლეები წარმოადგენენ საქმის განსახილველად შექმნილი პალატის ეხ ოფფიციო წევრებს. 30-ე ნორმა გამოიყენება, თუ განცხადება წარდგენილია ხელშეკრულების მონაწილე რამდენიმე მხარის მიერ ან აღნიშნული მხარეების მიერ წარდგენილი განცხადებები ერთი საგნის თაობაზე სასამართლოს მიერ გაერთიანებულად განიხილება 43-ე ნორმის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად.

3. სექციისათვის საქმის გადაცემის შემდეგ, სექციის თავმჯდომარე აყალიბებს პალატას 26-ე ნორმის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად და სთავაზობს ხელშეკრულების მონაწილე მოპასუხე მხარეს წერილობითი პასუხისა და თანდართული დოკუმენტების წარმოდგენას განცხადების დასაშვებობის შესახებ. აღნიშნული დოკუმენტები რეგისტრატორის მიერ გადაეგზავნება ხელშეკრულების მონაწილე განმცხადებელ მხარეს, რომელსაც ასევე უფლება აქვს წერილობით აცნობოს სასამართლოს თავისი მოსაზრებები მოპასუხის წერილობითი პასუხის თაობაზე.

4. საქმის დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებამდე პალატას შეუძლია შესთავაზოს მხარეებს დამატებითი წერილობითი მოსაზრებების წარმოდგენა.

5. საქმის დასაშვებობის თაობაზე სასამართლო განხილვა იმართება ხელშეკრულების ერთი ან რამდენიმე მხარის თხოვნით ან პალატის ინიციატივით.

6. მხარეებთან კონსულტაციის შემდეგ, პალატის თავმჯდომარე განსაზღვრავს წერილობით, ხოლო შესაფერის შემთხვევაში, ზეპირ პროცედურას და ამ მიზნით აწესებს ვადას წერილობითი მოსაზრებებისა და თანდართული დოკუმენტების წარდგენისათვის.

7. საქმის დასაშვებობის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესში პალატა მხედველობაში იღებს მომხსენებელი მოსამართლის (მოსამართლეების) მიერ 48-ე ნორმის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად წარმოდგენილ მოხსენებას.

ინდივიდუალური ნდივიდუალური განცხადებები
ნორმა 52
(სექციისათვის განცხადების გადაცემა)

1. კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად წარდგენილ განცხადებას სექციას გადასცემს სასამართლოს თავმჯდომარე, რომელიც უზრუნველყოფს სექციებს შორის განცხადებათა თანაბარ განაწილებას.

2. პალატის მიერ განცხადების განხილვის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში კონვენციის 27-ე მუხლის პირველ პარაგრაფში მითითებულ პალატას 7 მოსამართლის შემადგენლობით, 26-ე ნორმის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად, ქმნის შესაბამისი სექციის თავმჯდომარე.

3. წინა პარაგრაფების შესაბამისად, პალატის ჩამოყალიბების პროცესში სექციის თავმჯდომარე ასრულებს ამ ნორმებით პალატის თავმჯდომარისათვის დაკისრებულ ფუნქციებს.

ნორმა 53
(კომიტეტის პროცედურა)

1. გადაწყვეტილების მიღების პროცესში კომიტეტი მხედველობაში იღებს მომხსენებელი მოსამართლის მიერ 49-ე ნორმის მე-3 პარაგრაფის შესაბამისად წარმოდგენილ ანგარიშს.

2. თუ მომხსენებელი მოსამართლე კომიტეტის წევრი არ არის, მას შეიძლება მიეცეს საკომიტეტო განხილვაზე დასწრების უფლება.

3. კომიტეტს, კონვენციის 28-ე მუხლის შესაბამისად, შეუძლია ერთხმად გამოაცხადოს განცხადება მიუღებლად ან ამოიღოს სასამართლოს საქმეთა სიიდან, თუ ასეთი გადაწყვეტილების მიღება შესაძლებელია შემდგომი განხილვის გარეშე. აღნიშნული გადაწყვეტილება საბოლოოა.

4. თუ გადაწყვეტილება ამ ნორმის მე-3 პარაგრაფის შესაბამისად არ იქნა მიღებული, განცხადება განსახილველად გადაეგზავნება 52-ე ნორმის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად შექმნილ პალატას.

ნორმა 54
(პალატის პროცედურა)

1. გადაწყვეტილების მიღების პროცესში პალატა მხედველობაში იღებს მომხსენებელი მოსამართლის მიერ 49-ე ნორმის მე-4 პარაგრაფის შესაბამისად წარმოდგენილ მოხსენებას.

2. პალატას შეუძლია განცხადება მაშინვე გამოაცხადოს დაუშვებლად ან ამოიღოს სასამართლოს საქმეთა სიიდან.

3. პალატას ასევე შეუძლია:

(a) მოსთხოვოს მხარეებს საქმესთან დაკავშირებული ფაქტობრივი ინფორმაციის, დოკუმენტებისა და სხვა მასალის წარდგენა;

(b) განცხადების შესახებ შეატყობინოს ხელშეკრულების მონაწილე მოპასუხე მხარეს და შესთავაზოს საპასუხო წერილობითი მოსაზრებების წარდგენა;

(c) შესთავაზოს მხარეებს დამატებითი წერილობითი მოსაზრებებისა და თანდართული დოკუმენტების წარდგენა.

4. საქმის დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებამდე პალატას შეუძლია მხარეთა თხოვნით ან საკუთარი ინიციატივით ჩაატაროს განხილვა. აღნიშნულ შემთხვევაში, თუ პალატა სხვაგვარ გადაწყვეტილებას არ მიიღებს, მხარეებს შეიძლება ეთხოვოთ განცხადების არსებით გარემოებებთან წამოჭრილ სხვა საკითხებზე მითითების გაკეთება.

5. პალატის თავმჯდომარე განსაზღვრავს პალატის მიერ ამ ნორმის მე-3 და მე-4 პარაგრაფებით განსაზღვრულ საკითხებზე გადაწყვეტილების მიღების პროცედურას, დროის გარკვეული ვადების დაწესების ჩათვლით.

სახელმწიფოთაშორისი და
ინდივიდუალური განცხადებები
ნორმა 55
(არგუმენტები განცხადების მიუღებლობის შესახებ)

ნებისმიერი არგუმენტი განცხადების მიუღებლობის შესახებ, რამდენადაც ამის საშუალებას მათი ხასიათი და არსებული გარემოებები იძლევა, უნდა მოყვანილ იქნეს ხელშეკრულების მონაწილე მოპასუხე მხარის წერილობით ან ზეპირ პასუხში განცხადების დასაშვებობის თაობაზე, რომელიც წარდგენილია 51-ე და 54-ე ნორმების შესაბამისად.

ნორმა 56
(პალატის გადაწყვეტილება)

1. პალატის გადაწყვეტილებაში უნდა იყოს მითითება მისი ერთსულოვნად ან ხმების უმრავლესობით მიღების თაობაზე და იმ ფაქტებზე, რომლებსაც იგი დაეფუძნა.

2. პალატის გადაწყვეტილებას რეგისტრატორი უგზავნის განმცხადებელ და ხელშეკრულების მონაწილე ყველა დაინტერესებულ მხარეს ან მხარეებს.

ნორმა 57
(გადაწყვეტილების ენა)

1. სასამართლო გადაწყვეტილება მიიღება სასამართლოს ერთ-ერთ ოფიციალურ ინგლისურ ან ფრანგულ ენაზე, თუ სასამართლო არ გადაწყვეტს მის ორივე ენაზე ფორმულირებას. სასამართლო გადაწყვეტილება საჯაროა.

2. 78-ე ნორმის შესაბამისად, სასამართლოს ოფიციალურ მოხსენებაში ეს გადაწყვეტილებები ქვეყნდება სასამართლოს ორივე ოფიციალურ ენაზე.

თავი V. განცხადებების განსახილველად
მიღების შემდგომი საპროცესო მოქმედებები
ნორმა 58
(სახელმწიფოთაშორისი განცხადებები)

1. თუ პალატა გადაწყვეტს კონვენციის 33-ე მუხლის შესაბამისად წარდგენილი განცხადების განსახილველად მიღებას, პალატის თავმჯდომარე, ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებულ მხარეებთან კონსულტაციის შემდეგ, განსაზღვრავს საქმის არსებითი გარემოებების შესახებ წერილობითი საპასუხო მოსაზრებებისა და დამატებითი მტკიცებულებების წარდგენის ვადას. თავმჯდომარე უფლებამოსილია, მხარეებთან შეთანხმების საფუძველზე გაათავისუფლოს ისინი წერილობითი პროცედურისაგან.

2. საქმის არსებითი განხილვა შეიძლება გაიმართოს ხელშეკრულების მონაწილე ერთი ან მეტი დაინტერესებული მხარის თხოვნის საფუძველზე ან პალატის ინიციატივით. პალატის თავმჯდომარე განსაზღვრავს ზეპირ პროცედურას.

3. საქმის განხილვისას, პალატა მხედველობაში იღებს მომხსენებელი მოსამართლის (მოსამართლეების) მიერ 48-ე ნორმის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად წარდგენილ მოხსენებებს, პროექტებსა და სხვა დოკუმენტებს.

ნორმა 59
(ინდივიდუალური განცხადებები)

1. თუ პალატა გადაწყვეტს კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად წარდგენილი განცხადების განსახილველად მიღებას, ის მხარეებს სთავაზობს დამატებითი მტკიცებულებებისა და წერილობითი საპასუხო მოსაზრებების წარდგენას.

2. საქმის არსებითი განხილვა შეიძლება გაიმართოს პალატის ინიციატივით ან, თუ ეს 54-ე ნორმის მე-4 პარაგრაფის შესაბამისად დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების გამოტანის სტადიაზე არ მომხდარა - მხარეთა თხოვნის საფუძველზე. პალატას შეუძლია გამონაკლისის სახით დაადგინოს, რომ კონვენციის 38-ე მუხლის პირველი (a) პარაგრაფით გათვალისწინებული ფუნქციების შესრულება განხილვას არ საჭიროებს.

3. პალატის თავმჯდომარე ზეპირ ან წერილობით პროცედურას განსაზღვრავს თავისი შეხედულებისამებრ.

4. საქმის განხილვისას, პალატა მხედველობაში იღებს მომხსენებელი მოსამართლის მიერ 49-ე ნორმის მე-5 პარაგრაფის შესაბამისად წარდგენილ მოხსენებებს, პროექტებსა და სხვა დოკუმენტებს.

ნორმა 60
(სარჩელი სამართლიანი დაკმაყოფილების შესახებ)

1. კონვენციის 41-ე მუხლის შესაბამისად სამართლიანი დაკმაყოფილების შესახებ ნებისმიერი სარჩელი ხელშეკრულების მონაწილე განმცხადებელი მხარის ან სხვა განმცხადებელი პირის მიერ, თუ პალატის თავმჯდომარე სხვაგვარად არ გადაწყვეტს, წარდგენილ უნდა იქნეს საქმის არსებითი გარემოებების შესახებ წერილობით საპასუხო მოსაზრებებთან ერთად ან, თუ წერილობითი მოსაზრებები წარდგენილი არ არის, - სპეციალური დოკუმენტის სახით, განცხადების მისაღებად გამოცხადების შემდეგ არა უგვიანეს ორი თვის ვადაში.

2. სარჩელი წარდგენილ უნდა იქნეს პუნქტობრივად დაყოფილი, ზედმიწევნით დაკონკრეტებული დოკუმენტის სახით, სხვა დამხმარე და ფინანსურ დოკუმენტებთან ერთად. ამ მოთხოვნას შეუსრულებლობამ შეიძლება გამოიწვიოს მთლიანად სარჩელის ან მისი ნაწილის დაუკმაყოფილებლობა.

3. პალატა უფლებამოსილია სამართლიანი დაკმაყოფილების შესახებ სარჩელის განხილვის პროცესში შესთავაზოს რომელიმე მხარეს კომენტარების წარდგენა.

ნორმა 61
პროცესში მესამე მხარის ჩართვა

1. განცხადების დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილებას რეგისტრატორი ატყობინებს ხელშეკრულების მონაწილე ნებისმიერ სახელმწიფოს, რომლის მოქალაქეც არის განმცხადებელი და ხელშეკრულების მონაწილე მხარეს 56-ე ნორმის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად.

2. თუ ხელშეკრულების მონაწილე მხარეს სურს კონვენციის 36-ე მუხლის პირველი პარაგრაფის შესაბამისად წერილობითი კომენტარების წარდგენა ან საქმის ზეპირ განხილვაში მონაწილეობა, პალატის თავმჯდომარე განსაზღვრავს შესაბამის პროცედურას.

3. პალატის თავმჯდომარეს კონვენციის 36-ე მუხლის მე-2 პარაგრაფის მიხედვით მართლმსაჯულების სამართლიანი აღსრულების ინტერესებისათვის შეუძლია ხელშეკრულების მონაწილე ნებისმიერ სახელმწიფოს, რომელიც პროცესის მონაწილე მხარე არ არის, ანდა ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს, რომელიც განმცხადებელი არ არის, შესთავაზოს ან მისცეს წერილობითი კომენტარების წარდგენის ან, განსაკუთრებულ შემთხვევაში, საქმის ზეპირ განხილვაში მონაწილეობის ნებართვა. ასეთი ნებართვის მისაღებად წარდგენილი თხოვნა უნდა იყოს სათანადოდ დასაბუთებული და ერთ-ერთ ოფიციალურ ენაზე შედგენილი, წერილობითი პროცედურის განსაზღვრიდან გონივრულ ვადაში.

4. ამ ნორმის მე-3 პარაგრაფში მოხსენიებული მოწვევის ან ნებართვის პირობებს და ვადას განსაზღვრავს პალატის თავმჯდომარე. მოცემული პირობების შეუსრულებლობის შემთხვევაში თავმჯდომარეს შეუძლია საქმეს კომენტარები არ დაურთოს.

5. ამ ნორმის შესაბამისად წარდგენილი წერილობითი კომენტარები შედგენილი უნდა იყოს ერთ-ერთ ოფიციალურ ენაზე. სხვა ენის გამოყენების ნებართვა გაიცემა 34-ე ნორმის მე-4 პარაგრაფის შესაბამისად. კომენტარები რეგისტრატორის მიერ გადაეგზავნება საქმის მონაწილე მხარეებს, რომლებსაც ეძლევათ საპასუხო წერილობითი მოსაზრებების წარდგენის უფლება, პალატის თავმჯდომარის მიერ განსაზღვრული პირობებსა და ვადაში.

ნორმა 62
(მორიგება)

1. განცხადების მიღებულად გამოცხადების შემდეგ, პალატის ან მისი თავმჯდომარის ინსტრუქციების შესაბამისად მოქმედი რეგისტრატორი უკავშირდება მხარეებს კონვენციის 38-ე მუხლის პირველი (ბ) პარაგრაფით გათვალისწინებული პროცედურით საქმის მორიგებით დამთავრების მიზნით. პალატამ უნდა მიიღოს ასეთი მორიგების ხელშეწყობისათვის აუცილებელი ყველა შესაფერისი ზომა.

2. კონვენციის 38-ე მუხლის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად, მეგობრული მოგვარების მისაღწევად წარმოებული მოლაპარაკებები კონფიდენციალურია სადავო წარმოებისას მხარეთა დაცვისათვის ზიანის გარეშე. რაიმე წერილობითი ან ზეპირი შეტყობინება და შეთავაზება ან დათმობა, გაკეთებული საქმის მეგობრული მოგვარების მცდელობისას, არ გადაიგზავნება ან არ გამოიყენება არგუმენტად სადავო წარმოებაში.

3. თუ რეგისტრატორი შეატყობინებს პალატას მხარეებს შორის საქმის მორიგებით დამთავრების შეთანხმების მიღწევის შესახებ, პალატა, დარწმუნდება რა, რომ ასეთი შეთანხმება მიღწეულია კონვენციითა და მისი ოქმებით გამოცხადებული ადამიანის უფლებების პატივისცემის საფუძველზე, 44-ე ნორმის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად, ამოიღებს საქმის სასამართლოს საქმეთა სიიდან.

თავი VI. საქმის სასამართლო განხილვა
ნორმა 63
(სასამართლო განხილვის წარმოება)

1. პალატის თავმჯდომარე წარმართავს საქმის სასამართლო განხილვას და განსაზღვრავს რიგითობას, რომლის მიხედვითაც მხარეთა წარმომადგენლები და ადვოკატები ან მრჩევლები გამოძახებული იქნებიან სასაუბროდ.

2. პალატის დელეგაციის მიერ 42-ე ნორმის შესაბამისად ფაქტების მოძიების მიზნით განხილვის წარმოებისას, დელეგაციის თავმჯდომარე წარმართავს განხილვას, ხოლო დელეგაცია ახორციელებს კონვენციითა და ამ ნორმებით პალატისადმი მიკუთვნებულ სხვა ფუნქციებს.

ნორმა 64
(სასამართლო განხილვაზე გამოუცხადებლობა)

თუ მხარე არ გამოცხადდება სასამართლო განხილვაზე საპატიო მიზეზის გარეშე, პალატას შეუძლია განაგრძოს განხილვის პროცესი მის დაუსწრებლად, თუ მიაჩნია, რომ ასეთი მოქმედება შეესაბამება სამართლიანი მართლმსაჯულების პრინციპებს.

ნორმა 65
(მოწმეების, ექსპერტებისა და სხვა პირთა გამოძახება;
სასამართლოში მათი მოყვანის ხარჯები)

1. მოწმეებს, ექსპერტებსა და სხვა პირებს, რომელთა საქმის განხილვის დროს მოწვევასაც გადაწყვეტს პალატა ან პალატის თავმჯდომარე, სასამართლოში იწვევს რეგისტრატორი.

2. უწყებაში მითითებული უნდა იყოს:

(a) საქმე, რომელთან დაკავშირებითაც მას იწვევენ;

(b) გამოძიების საგანი, ექსპერტის დასკვნა ან პალატის, ან მისი თავმჯდომარის მიერ მიღებული სხვა ზომები;

(c) დებულებები გამოძახებულ პირთან დაკავშირებული ხარჯების ანაზღაურების შესახებ.

3. თუ ზემოაღნიშნული პირები სასამართლოს წინაშე წარდგებიან ხელშეკრულების მონაწილე განმცხადებელი ან მოპასუხე მხარეების მოთხოვნით ან მათი სახელით, სასამართლოში მათი გამოცხადების ხარჯები დაეკისრებათ აღნიშნულ მხარეებს, თუ პალატა სხვაგვარ გადაწყვეტილებას არ მიიღებს. სხვა შემთხვევაში, პალატის გადაწყვეტილებით, აღნიშნული ხარჯები დაეკისრება ევროპის საბჭოს ან იმ განმცხადებელს, ან მესამე პირს, ვისი მოთხოვნითაც პირი სასამართლოში იქნა გამოძახებული. ხარჯების ოდენობას ყველა შემთხვევაში განსაზღვრავს პალატის თავმჯდომარე.

ნორმა 66
(მოწმისა და ექსპერტის ფიცი ან საზეიმო განცხადება)

1. მოწმის პიროვნების დადგენის შემდეგ, მის დაკითხვამდე, იგი წარმოთქვამს ფიცს ან აკეთებს შემდეგი შინაარსის საზეიმო განცხადებას:

„ვფიცავ“ - ან „საზეიმოდ ვაცხადებ ჩემი ღირსებისა და სინდისის წინაშე“ - „რომ ვილაპარაკებ სიმართლეს, მხოლოდ სიმართლესა და არაფერს, სიმართლის გარდა“. აღნიშნული მოქმედების შესახებ დგება ოქმი.

2. ექსპერტის პიროვნების დადგენის შემდეგ და მის მიერ საკუთარი მოვალეობის განხორციელებამდე, იგი წარმოთქვამს ფიცს ან აკეთებს შემდეგი შინაარსის საზეიმო განცხადებას:

„ვფიცავ“ - ან „საზეიმოდ ვაცხადებ“ - „რომ როგორც ექსპერტი, ჩემს მოვალეობას შევასრულებ ღირსეულად და პატიოსნად“.

3. აღნიშნული ფიცი ან საზეიმო განცხადება შეიძლება დაიდოს პალატის თავმჯდომარის, ან ერთ-ერთი მოსამართლის, ან თავმჯდომარის მიერ უფლებამოსილი მოხელის წინაშე.

ნორმა 67
(მოწმის ან ექსპერტის აცილება; პირის მოსმენა
ინფორმაციის მიღების მიზნით)

მოწმის ან ექსპერტის აცილების საკითხზე კამათის შემთხვევაში, გადაწყვეტილებას იღებს პალატა. იგი ინფორმაციის მიღების მიზნით, უფლებამოსილია მოუსმინოს პირს, რომელსაც მოწმის სახით გამოსვლის უფლება არა აქვს.

ნორმა 68
(განხილვის მსვლელობისას დასმული შეკითხვები)

1. მოსამართლეს შეუძლია შეკითხვები დაუსვას მხარეთა წარმომადგენლებს, დამცველებს ან მრჩევლებს, განმცხადებელს, მოწმეებს, ექსპერტებსა და სასამართლოს წინაშე წარმდგარ ნებისმიერ პირს.

2. მხარეთა წარმომადგენლებს და დამცველებს ან მრჩევლებს, პალატის თავმჯდომარის მეთვალყურეობით, შეუძლიათ 42-ე ნორმის პირველ პარაგრაფში მოხსენიებული მოწმეების, ექსპერტებისა და სხვა პირთა დაკითხვა. დასმული კითხვის საქმესთან კავშირის თაობაზე პროტესტის გამოთქმის შემთხვევაში, გადაწყვეტილებას იღებს პალატის თავმჯდომარე.

ნორმა 69
(გამოუცხადებლობა, ჩვენების მიცემაზე უარის თქმა
ან ცრუ ჩვენება)

თუ სათანადო წესით გამოძახებული მოწმე ან ნებისმიერი სხვა პიროვნება, საპატიო მიზეზის გარეშე, არ გამოცხადდება სასამართლოში ან უნარს იტყვის ჩვენების მიცემაზე, რეგისტრატორი, პალატის თავმჯდომარის მოთხოვნით, აცნობებს ამის შესახებ ხელშეკრულების მონაწილე სახელმწიფოს, რომლის იურისდიქციასაც ექვემდებარება აღნიშნული პირი. იგივე წესები გამოიყენება, თუ, პალატის აზრით, მოწმემ ან ექსპერტმა დაარღვია 66-ე ნორმის შესაბამისად დადებული ფიცი.

ნორმა 70
(ჩვენების ჩანაწერი)

1. პალატის გადაწყვეტილების შემთხვევაში რეგისტრატორი პასუხისმგებელია ჩვენების სიტყვასიტყვითი ჩანაწერის შედგენაზე. სიტყვასიტყვითი ჩანაწერი უნდა შეიცავდეს;

(a) დაკითხვისას პალატის შემადგენლობის ჩამონათვალს;

(b) სასამართლოს წინაშე გამოცხადებულ პირთა - მხარეთა წარმომადგენლების, დამცველებისა და მრჩევლების ჩამონათვალს, მესამე მხარის დასახელებას;

(c) ყველა მოწმის, ექსპერტის ან სასამართლოს წინაშე გამოცხადებულ პირთა სახელს, გვარს, აღწერილობასა და მისამართს;

(d) ყველა განცხადების, კითხვისა და პასუხის ტექსტს;

(e) განხილვისას პალატის ან მისი თავმჯდომარის მიერ გამოტანილი ნებისმიერი გადაწყვეტილების შინაარსს.

2. თუ ჩანაწერის ნაწილი ან მთლიანად ჩანაწერი გაკეთებულია არაოფიციალურ ენაზე, პალატის გადაწყვეტილებით რეგისტრატორი უზრუნველყოფს მის ერთ-ერთ ოფიციალურ ენაზე მის თარგმნას.

3. მხარეთა წარმომადგენლები ეცნობიან სიტყვასიტყვით ჩანაწერს, რომელშიც შეუძლიათ შეიტანონ ცვლილებები რეგისტრატორის ან პალატის თავმჯდომარის მეთვალყურეობით ისე, რომ არ შეიცვალოს ნათქვამის ძირითადი აზრი და მნიშვნელობა. პალატის თავმჯდომარის ინსტრუქციების შესაბამისად, რეგისტრატორი განსაზღვრავს აღნიშნული პროცედურის ვადას.

4. ამგვარი შესწორებები, თავმჯდომარისა და რეგისტრატორის ხელმოწერის შემდეგ, შეადგენენ საერთო ჩანაწერის დამოწმებულ ნაწილს.

თავი VII. საქმის სასამართლო წარმოება
დიდ პალატაში
ნორმა 71
(პროცედურული დებულებების მოქმედება)

ყველა დებულება, რომელიც ეხება პალატაში საქმის სასამართლო წარმოებას, mutatis mutandis გამოიყენება დიდ პალატაში საქმის წარმოების მიმართ.

ნორმა 72
(პალატის მიერ იურისდიქციაზე უარის თქმა
დიდი პალატის სასარგებლოდ)

1. კონვენციის 30-ე მუხლის შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, როდესაც პალატის წინაშე საქმის განხილვის პროცესში დაისმება საკითხი, რომელიც გავლენას ახდენს კონვენციისა და მისი ოქმების განმარტებაზე ან, როდესაც პალატის მიერ საკითხის გადაწყვეტას შეიძლება მოhყვეს შედეგი, რომელიც შეუთავსებელია სასამართლოს მიერ მანამდე გამოტანილ გადაწყვეტილებებთან, პალატას შეუძლია გადაწყვეტილების გამოტანამდე ნებისმიერ დროს უარი თქვას იურისდიქციაზე დიდი პალატის სასარგებლოდ, თუ რომელიმე მხარე პროტესტს არ გამოთქვამს ამ ნორმის მე- 2 პარაგრაფის შესაბამისად. იურისდიქციაზე უარის თქმის მიზეზების განმარტება სავალდებულო არ არის.

2. რეგისტრატორი მხარეებს ატყობინებს პალატის სურვილს - უარი თქვას იურისდიქციაზე. ასეთი შეტყობინების მიღებიდან ერთი თვის ვადაში, მხარეებს აქვთ რეგისტრატურაში სათანადოდ დასაბუთებული საჩივრის ჩაბარების უფლება. საჩივარი, რომელიც აღნიშნულ მოთხოვნებს არ აკმაყოფილებს, პალატის მიერ მიჩნეული იქნება ბათილად.

ნორმა 73
(მხარის მოთხოვნა დიდი პალატისათვის საქმის
გადაცემის შესახებ)

1. კონვენციის 43-ე მუხლის შესაბამისად, პალატის მიერ გადაწყვეტილების გამოტანიდან სამი თვის ვადაში, საქმის ნებისმიერ მხარეს, გამონაკლისის სახით, შეუძლია რეგისტრატურაში ჩააბაროს წერილობითი მოთხოვნა დიდი პალატისათვის საქმის გადაცემის შესახებ. მხარე თავის მოთხოვნაში მიუთითებს კონვენციისა და მისი ოქმების ახსნა-განმარტებასა და გამოყენებაზე გავლენის მქონე ან ზოგადი მნიშვნელობის საკითხზე, რაც, მისი აზრით, დიდი პალატისათვის საქმის გადაცემის საფუძველს იძლევა.

2. 24-ე ნორმის მე-6 პარაგრაფის შესაბამისად შექმნილი დიდი პალატის ხუთი მოსამართლის ჯგუფი დამოუკიდებლად განიხილავს აღნიშნულ მოთხოვნას საქმის არსებული მასალების საფუძველზე. ის აკმაყოფილებს მოთხოვნას მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ გადაწყვეტს, რომ საქმე მართლაც წარმოქმნის ასეთი მნიშვნელობის საკითხს. უარის შემთხვევაში მიზეზები არ მიეთითება.

3. თუ ჯგუფი დააკმაყოფილებს თხოვნას, დიდი პალატა საქმეს გადაწყვეტს სასამართლო გადაწყვეტილებით.

თავი VIII. სასამართლო
გადაწყვეტილებები
ნორმა 74
(გადაწყვეტილების შინაარსი)

1. კონვენციის 42-ე და 44-ე მუხლებში მითითებული გადაწყვეტილებები შეიცავს:

(a) შესაბამისი პალატის თავმჯდომარისა და სხვა მოსამართლეების, რეგისტრატორის ან რეგისტრატორის მოადგილის ვინაობას;

(b) გადაწყვეტილების მიღების ან გამოტანის თარიღს;

(c) მხარეთა ვინაობას;

(d) მხარეთა წარმომადგენლების, დამცველების ან მრჩევლების ვინაობას;

(e) ჩატარებული პროცესუალური მოქმედებების ანგარიშს;

(f) საქმის გარემოებებს;

(g) მხარეთა მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტების მოკლე შინაარსს;

(h) სამართლებრივ მიზეზებს;

(i) გამოყენებულ დებულებებს;

(j) გადაწყვეტილებას ხარჯებთან დაკავშირებით, თუკი ასეთი არსებობს;

(k) მითითებას მოსამართლეთა რაოდენობაზე, რომელმაც უმრავლესობა შეადგინა;

(l) შესაბამის შემთხვევაში მითითებას აუთენტურ ტექსტზე.

2. ნებისმიერი მოსამართლე, რომელმაც მონაწილეობა მიიღო საქმის განხილვაში, უფლებამოსილია გადაწყვეტილებას დაურთოს დამოუკიდებელი დასკვნა, რომელიც ემთხვევა, ან არ ემთხვევა მას, ან უბრალო განცხადება გადაწყვეტილებისაგან განსხვავებული აზრის შესახებ.

ნორმა 75

(დადგენილება სამართლიანი დაკმაყოფილების შესახებ)

1. თუ პალატა დაადგენს, რომ ადგილი hქონდა კონვენციის დარღვევას, ის, სასამართლო გადაწყვეტილებასთან ერთად, მიიღებს დადგენილებას კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენების შესახებ, თუ მე-60 ნორმის შესაბამისად დასმული საკითხი მომზადებულია გადაწყვეტილების მისაღებად. თუ საკითხი გადაწყვეტილების მისაღებად მომზადებული არ არის, პალატა მთლიანად ან ნაწილობრივ გადადებს მას და განსაზღვრავს დამატებით პროცედურას.

2. კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენების შესახებ დადგენილების მისაღებად, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, იქმნება პალატა იმ მოსამართლეების შემადგენლობით, რომლებმაც მონაწილეობა მიიღეს საქმის არსებით განხილვაში. თუ პალატის თავდაპირველი შემადგენლობის შეკრება შეუძლებელია, სასამართლოს თავმჯდომარე ავსებს ან აყალიბებს ახალ შემადგენლობას კენჭისყრით.

3. კონვენციის 41-ე მუხლის შესაბამისად, სამართლიანი დაკმაყოფილების თაობაზე გადაწყვეტილების გამოტანისას, პალატას შეუძლია მიიღოს დადგენილება ანგარიშსწორებისათვის განკუთვნილი ვადის დარღვევის შემთხვევაში გასაცემ თანხაზე შესაბამისი პროცენტის დარიცხვის შესახებ.

4. თუ სასამართლო მიიღებს ინფორმაციას დაზარალებულ მხარესა და ხელშეკრულების მონაწილე პასუხისმგებელ მხარეს შორის შეთანხმების მიღწევის შესახებ, ის შეამოწმებს შეთანხმების სამართლიანობას და ხელშეკრულების ასეთად მიჩნევის შემთხვევაში, 44-ე ნორმის მე-2 პარაგრაფის შესაბამისად, ამოიღებს საქმეს სასამართლოს საქმეთა სიიდან.

ნორმა 76
(სასამართლო გადაწყვეტილების ენა)

1. სასამართლო გადაწყვეტილება იწერება ერთ-ერთ - ინგლისურ ან ფრანგულ ენაზე, თუ სასამართლო ორივე ოფიციალური ენის გამოყენებას არ გადაწყვეტს. სასამართლოს გადაწყვეტილება საჯაროა.

2. 78-ე ნორმის შესაბამისად შედგენილ სასამართლოს საანგარიშო მოხსენებებში სასამართლო გადაწყვეტილებები ქვეყნდება ორივე ოფიციალურ ენაზე.

ნორმა 77
(სასამართლო გადაწყვეტილების ხელმოწერა,
გამოტანა და შეტყობინება)

1. სასამართლო გადაწყვეტილებას ხელს აწერენ პალატის თავმჯდომარე და რეგისტრატორი.

2. სასამართლო გადაწყვეტილებას საჯაროდ კითხულობს პალატის თავმჯდომარე ან მის მიერ სათანადო უფლებით აღჭურვილი სხვა მოსამართლე. გადაწყვეტილების წაკითხვის თარიღი მხარეთა წარმომადგენლებს უნდა ეცნობოთ სათანადო ვადაში. სხვა შემთხვევაში სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა მოხდება ამ ნორმის მე-3 პარაგრაფით გათვალისწინებული შეტყობინების ფორმით.

3. სასამართლო გადაწყვეტილება ეგზავნება მინისტრთა კომიტეტს. გადაწყვეტილების სათანადოდ დამოწმებულ ასლებს რეგისტრატორი უგზავნის მხარეებს, ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანს, მესამე მხარესა და ნებისმიერ პირს, რომელსაც გააჩნია პირდაპირი ინტერესი. გადაწყვეტილების სათანადოდ ხელმოწერილი და დალუქული ორიგინალი ინახება სასამართლოს არქივში.

ნორმა 78
(სასამართლო გადაწყვეტილებებისა და
სხვა დოკუმენტების გამოყენება)

კონვენციის 44-ე მუხლის მე-3 პარაგრაფის შესაბამისად, სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილებების შესაბამისი ფორმით გამოქვეყნებაზე პასუხისმგებელია რეგისტრატორი. რეგისტრატორი ასევე პასუადამიანის ხისმგებელია ოფიციალურ საანგარიშო მოხსენებაში შერჩეული სასამართლო და სხვა გადაწყვეტილებებისა და ყველა იმ დოკუმენტის გამოქვეყნებაზე, რომელსაც სასამართლოს თავმჯდომარე მიზანშეწონილად ჩათვლის.

ნორმა 79
(შუამდგომლობა სასამართლო გადაწყვეტილების
განმარტების შესახებ)

1. მხარეს შეუძლია სასამართლო გადაწყვეტილების განმარტების მოთხოვნით შუამდგომლობით მიმართოს სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილების გამოტანიდან ერთი წლის ვადაში.

2. შუამდგომლობა ბარდება რეგისტრატურაში. მასში ზუსტად უნდა იყოს მითითებული სასამართლო გადაწყვეტილების ის პუნქტი ან პუნქტები, რომელთა განმარტებაც უნდა მოხდეს.

3. პალატის თავდაპირველ შემადგენლობას შეუძლია საკუთარი ინიციატივით უარყოს თხოვნა, მისი უსაფუძვლობის გამო. თუ პალატის თავდაპირველი შემადგენლობის შეკრება შეუძლებელია, სასამართლოს თავმჯდომარე აყალიბებს ახალ შემადგენლობას კენჭისყრით.

4. თუ პალატამ არ უარყო შუამდგომლობა, რეგისტრატორი მის შესახებ ატყობინებს დანარჩენ მხარეებს და სთავაზობს მათ პალატის თავმჯდომარის მიერ განსაზღვრულ ვადაში წერილობითი კომენტარების წარდგენას. პალატის თავმჯდომარე ასევე განსაზღვრავს სასამართლოს განხილვის დაწყების თარიღს, თუ პალატა მის მოწყობას გადაწყვეტს. პალატას საქმეზე გამოაქვს სასამართლო გადაწყვეტილება.

ნორმა 80
(სასამართლო გადაწყვეტილების
გადასინჯვის მოთხოვნა)

1. თუ სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანის შემდეგ, ერთერთი მხარისათვის ცნობილი გახდა ფაქტი, რომელსაც შეუძლია გავლენა მოახდინოს გადაწყვეტილებაზე და რომელიც მანამდე უცნობი იყო სასამართლოსათვის და არ შეიძლებოდა სცოდნოდა აღნიშნულ მხარეს, მას შეუძლია მოითხოვოს სასამართლო გადაწყვეტილების გადასინჯვა ექვსი თვის ვადაში იმ დღიდან, როცა მისთვის ცნობილი გახდა აღნიშნული ფაქტის შესახებ.

2. მოთხოვნა უნდა შეიცავდეს მითითებას იმ გადაწყვეტილებაზე, რომლის გადასინჯვაც სურს მხარეს, და აუცილებელ ინფორმაციას ამ ნორმის პირველი პარაგრაფით განსაზღვრულ პირობებთან მისი შესაბამისობის შესახებ. მას თან უნდა ახლდეს ყველა დამხმარე დოკუმენტის ასლი. მოთხოვნა და დამხმარე დოკუმენტები ინახება რეგისტრატურაში.

3. პალატის თავდაპირველ შემადგენლობას შეუძლია საკუთარი ინიციატივით უარყოს მოთხოვნა, მისი უსაფუძვლობის გამო. თუ პალატის თავდაპირველი შემადგენლობის შეკრება შეუძლებელია, სასამართლოს თავმჯდომარე ავსებს ან აყალიბებს ახალ შემადგენლობას კენჭისყრით.

4. თუ პალატამ არ უარყო მოთხოვნა, რეგისტრატორი მის შესახებ ატყობინებს დანარჩენ მხარეებს და სთავაზობს მათ პალატის თავმჯდომარის მიერ განსაზღვრულ ვადაში წერილობითი კომენტარების წარდგენას. პალატის თავმჯდომარე ასევე განსაზღვრავს სასამართლო განხილვის დაწყების თარიღს, თუ პალატა მის მოწყობას გადაწყვეტს. პალატას საქმეზე გამოაქვს სასამართლო გადაწყვეტილება.

ნორმა 81
(შეცდომების აღმოფხვრა სასამართლო და
სხვა გადაწყვეტილებებში)

სასამართლო გადაწყვეტილებების გადასინჯვისა და სასამართლოს საქმეთა სიაში განცხადების აღდგენის შესახებ დებულებებთან წინააღმდეგობის გარეშე, სასამართლოს შეუძლია საკუთარი ინიციატივით ან ერთ-ერთი მხარის თხოვნის საფუძველზე, სასამართლო ან სხვა გადაწყვეტილების გამოტანიდან ერთი თვის ვადაში აღმოფხვრას დაშვებული საკანცელარიო, არითმეტიკული ან თვალსაჩინო აზრობრივი შეცდომები.

თავი IX. საკონსულტაციო დასკვნა
ნორმა 82

საკონსულტაციო დასკვნის გამოტანასთან დაკავშირებული საპროცესო მოქმედებების დროს, კონვენციის 47-ე, 48-ე და 49-ე მუხლების გარდა, სასამართლო იყენებს ქვემომდებარე დებულებებს, ასევე, - ამ ნორმების დებულებებს იმ მოცულობით, რომელიც შესაფერისად მიაჩნია.

ნორმა 83

მოთხოვნა საკონსულტაციო დასკვნაზე ბარდება რეგისტრატურაში. იგი სრული მოცულობითა და სიზუსტით უნდა განსაზღვრავდეს საკითხს, რომელზეც საკონსულტაციო დასკვნა იქნა მოთხოვნილი, ასევე, უნდა შეიცავდეს:

(a) მინისტრთა კომიტეტის მიერ კონვენციის 47-ე მუხლის მე-3 პარაგრაფის შესაბამისად გადაწყვეტილების მიღების თარიღს;

(b) იმ პირის ან პირთა ვინაობასა და მისამართს, რომლებიც მინისტრთა კომიტეტმა დანიშნა სასამართლოსათვის ნებისმიერ საკითხზე ახსნა-განმარტების მისაწოდებლად. მოთხოვნას თან უნდა ერთვოდეს ყველა დოკუმენტი, რომელსაც შეუძლია საკითხს ნათელი მოhფინოს.

ნორმა 84

1. მოთხოვნის მიღების შემდეგ, რეგისტრატორი მის ასლს უგზავნის სასამართლოს ყველა წევრს.

2. რეგისტრატორი ხელშეკრულების მონაწილე მხარეებს ატყობინებს, რომ სასამართლო მზადაა მიიღოს მისი წერილობითი კომენტარები.

ნორმა 85

1. სასამართლოს თავმჯდომარე განსაზღვრავს წერილობითი კომენტარებისა და სხვა დოკუმენტების ჩაბარების ვადას.

2. წერილობითი კომენტარები და სხვა დოკუმენტები ბარდება რეგისტრატურაში რეგისტრატორი მათ ასლებს უგზავნის სასამართლოს ყველა წევრს, მინისტრთა კომიტეტს და ხელშეკრულების მონაწილე ყველა მხარეს.

ნორმა 86

წერილობითი პროცედურის დასრულების შემდეგ, სასამართლოს თავმჯდომარე იღებს გადაწყვეტილებას, მიეცეთ თუ არა წერილობითი კომენტარების წარმომდგენ ხელშეკრულების მონაწილე მხარეებს თავიანთი მოსაზრებების განვითარების საშუალება ამ მიზნით მოწყობილ სასამართლო განხილვაზე.

ნორმა 87

თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ რომელიმე კონკრეტული მოთხოვნა საკონსულტაციო დასკვნის გაცემის შესახებ არ შედის კონვენციის 47-ე მუხლით განსაზღვრულ მის საკონსულტაციო კომპეტენციაში, აღნიშნულ საკითხზე გამოაქვს დასაბუთებული გადაწყვეტილება.

ნორმა 88

1. საკონსულტაციო დასკვნა გაიცემა დიდი პალატის წევრთა ხმების უმრავლესობით. უმრავლესობის შემადგენელი მოსამართლეების რაოდენობა მითითებული უნდა იყოს.

2. ნებისმიერი მოსამართლე უფლებამოსილია, საკუთარი სურვილისამებრ, საკონსულტაციო დასკვნას დაურთოს დამოუკიდებელი დასკვნა, რომელიც ემთხვევა ან არ ემთხვევა პირველს, ან უბრალო განცხადება განსხვავებული აზრის შესახებ.

ნორმა 89

საკონსულტაციო დასკვნას ერთ-ერთ ან ორივე ოფიციალურ ენაზე საჯაროდ კითხულობს სასამართლოს თავმჯდომარე ან მის მიერ სათანადო უფლებით აღჭურვილი სხვა მოსამართლე მხარეებისათვის წინასწარი შეტყობინების შემდეგ.

ნორმა 90

დასკვნას ან 87-ე ნორმის შესაბამისად მიღებულ ნებისმიერ გადაწყვეტილებას ხელს აწერენ სასამართლოს თავმჯდომარე და რეგისტრატორი. სათანადოდ ხელმოწერილი და დალუქული ორიგინალი ინახება სასამართლოს არქივში. დასკვნის ან გადაწყვეტილების დამოწმებულ ასლებს რეგისტრატორი უგზავნის მინისტრთა კომიტეტს, ხელშეკრულების მონაწილე მხარეებსა და ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანს.

თავი X. იურიდიული დახმარება
ნორმა 91

1. პალატის თავმჯდომარეს შეუძლია კონვენციის 34-ე მუხლის შესაბამისად განცხადების წარმომდგენ მხარეს, ამ უკანასკნელის თხოვნით ან საკუთარი ინიციატივით, საქმის წარმოდგენისას, გაუწიოს უფასო იურიდიული დახმარება; უფასო იურიდიული დახმარების გაწევა ხდება სასამართლოს მიერ განცხადების დასაშვებობის თაობაზე 54-ე ნორმის მე-3(ბ) პარაგრაფის შესაბამისად, ხელშეკრულების მონაწილე მოპასუხე მხარისაგან წერილობითი მოსაზრებების მიღების ან მათი წარმოდგენისათვის განკუთვნილი ვადის ამოწურვის მომენტიდან.

2. 96-ე ნორმის შესაბამისად, უფასო იურიდიული დახმარება, რომელიც განმცხადებელს გაეწია პალატის წინაშე საქმის წარდგენისას, შეიძლება იმავე მიზნით გაგრძელდეს დიდი პალატის წინაშე საქმის ხელახალი წარდგენის დროსაც.

ნორმა 92

მხარეს უფასო იურიდიული დახმარება გაეწევა იმ შემთხვევაში, თუ პალატის თავმჯდომარე დარწმუნდება, რომ:

(a) ეს აუცილებელია პალატის წინაშე საქმის სათანადოდ წარმართვისათვის;

(b) განმცხადებელს არა აქვს დაწესებული თანხის სრული ან ნაწილობრივი

გადახდის საშუალება.

ნორმა 93

1. იმისათვის, რომ განისაზღვროს, აქვს თუ არა განმცხადებელს დაწესებული თანხის სრული ან ნაწილობრივი გადახდის საშუალება, მას მოეთხოვება საკუთარი შემოსავლის, ძირითადი ქონების, დამოკიდებულ პირებთან დაკავშირებული ფინანსური ვალდებულებებისა და სხვა ფინანსური მოვალეობების შესახებ დეკლარაციის შევსება. დეკლარაცია უნდა დამოწმდეს შესაბამისი შიდასახელმწიფოებრივი ხელისუფლების ორგანოს ან ორგანოთა მიერ.

2. ხელშეკრულების მონაწილე დაინტერესებულ მხარეს მოეთხოვება თავისი კომენტარების წერილობითი ფორმით წარდგენა.

3. ამ ნორმის პირველ და მე-2 პარაგრაფებით გათვალისწინებული ინფორმაციის მიღების შემდეგ პალატის თავმჯდომარე იღებს გადაწყვეტილებას იურიდიული დახმარების გაწევის შესახებ. მხარეებს აღნიშნულ საკითხზე ინფორმაციას აწვდის რეგისტრატორი.

ნორმა 94

1. აღნიშნული თანხით ანაზღაურდება დამცველებისა და 36-ე ნორმის მე-4 პარაგრაფის შესაბამისად დანიშნულ პირთა მომსახურება. აუცილებლობის შემთხვევაში, შეიძლება ანაზღაურდეს არა ერთი, არამედ რამდენიმე წარმომადგენლის მომსახურებაც.

2. იურიდიული დახმარების ანაზღაურდება გულისხმობს არა მარტო წარმომადგენელთა მომსახურებასთან დაკავშირებული, არამედ განმცხადებლის ან მისი წარმომადგენლის მგზავრობის, საარსებო და სხვა აუცილებელი ხარჯები.

ნორმა 95

იურიდიული დახმარების გაწევის შესახებ გადაწყვეტილებაში რეგისტრატორი განსაზღვრავს:

(a) ჰონორარის მოცულობას, რომელიც გაიცემა იურიდიული დახმარების

მოქმედი შკალის შესაბამისად;

(b) ასანაზღაურებელი ხარჯების ოდენობას.

ნორმა 96

თუ დარწმუნდება, რომ 92-ე ნორმით განსაზღვრული პირობები აღარ სრულდება, პალატის თავმჯდომარე უფლებამოსილია ნებისმიერ დროს გააუქმოს ან შეცვალოს გადაწყვეტილება იურიდიული დახმარების გაწევის შესახებ.

ნაწილი III. გარდამავალი დებულებები
ნორმა 97
(მოსამართლეთა უფლებამოსილების ვადა)

იმ მოსამართლეთა უფლებამოსილების ვადა, რომლებიც კონვენციის მე-11 ოქმის ძალაში შესვლის დროისათვის წარმოადგენდნენ სასამართლოს წევრებს, აითვლება ოქმის ძალაში შესვლის თარიღიდან.

ნორმა 98
(სექციათა თავმჯდომარეობა)

კონვენციის მე-11 ოქმის ძალაში შესვლიდან სამწლიანი პერიოდისათვის -

(a) ორი სექციის თავმჯდომარე, რომლებიც იმავდროულად არ არიან ასამართლოს ვიცე-თავმჯდომარეები და სექციათა ვიცე-თავმჯდომარეები, აირჩევიან თვრამეტი თვის ვადით;

(b) სექციათა ვიცე-თავმჯდომარეების დაუყოვნებლივ ხელმეორედ არჩევა ავალდებულო არ არის.

ნორმა 99
(ურთიერთობა სასამართლოსა და კომისიას შორის)

1. კონვენციის მე-11 ოქმის მე-5 მუხლის მე-4 და მე-5 პარაგრაფების ესაბამისად, სასამართლოს წინაშე აღძრულ საქმესთან დაკავშირებით, ასამართლო უფლებამოსილია შესთავაზოს კომისიას რთი ან მეტი წევრის წარდგენა საქმის სასამართლო ანხილვაში მონაწილეობის მისაღებად.

2. წინა პარაგრაფში მოხსენიებულ შემთხვევებში, სასამართლო ხედველობაში იღებს კონვენციის ყოფილი 31-ე მუხლის შესაბამისად ომისიის მიერ მომზადებულ მოხსენებას.

3. თუ პალატის თავმჯდომარე სხვა გადაწყვეტილებას არ მიიღებს, ასამართლოს წინაშე საქმის აღძვრის შემდეგ, აღნიშნული მოხსენება ეგისტრატორის მეშვეობით, შეძლებისდაგვარად მოკლე როში, უნდა გახდეს საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომი.

4. კონვენციის მე-5 მუხლის მე-2 და მე-5 პარაგრაფების შესაბამისად, ასამართლოს წინაშე აღძრულ საქმესთან დაკავშირებით, ომისიის კუთვნილი საქმის მასალები, საქმის წინასწარი განხილვის როს, მხარეთა მიერ წარმდგენილი დოკუმენტების ათვლით, კონფიდენციალურია, თუ პალატის თავმჯდომარე სხვა ადაწყვეტილებას არ მიიღებს.

5. იმ შემთხვევაში, თუ კომისიამ მიიღო მტკიცებულებები, მაგრამ ონვენციის ყოფილი 31-ე მუხლის შესაბამისად მოხსენების წარდგენა ერ შეძლო, სასამართლო მხედველობაში იღებს სიტყვასიტყვით ანაწერებს, დოკუმენტაციასა და გამოძიების შედეგად კომისიის ელეგაციის მიერ გამოტანილ დასკვნას.

ნორმა 100
(საქმის წარმოება პალატასა და დიდ პალატაში)

1. კონვენციის მე-11 ოქმის მე-5 მუხლის მე-4 პარაგრაფის შესაბამისად, ასამართლოს წინაშე აღძრულ საქმესთან დაკავშირებით, დიდი პალატის 24-ე ნორმის მე-6 პარაგრაფის შესაბამისად შექმნილი ჯგუფის საქმის მასალების საფუძველზე, განსაზღვრავს, - პალატის თუ დიდი პალატის განსჯადია საქმე.

2. თუ საქმე პალატის განსჯადია, მისი გადაწყვეტილება, კონვენციის მე-11 ოქმის მე-5 მუხლის მე-4 პარაგრაფის შესაბამისად, საბოლოოა და 73-ე ნორმა არ გამოიყენება.

3. კონვენციის მე-11 ოქმის მე-5 მუხლის მე-5 პარაგრაფის შესაბამისად სასამართლოსათვის გაგზავნილ საქმეს სასამართლოს თავმჯდომარე განსახილველად გადასცემს დიდ პალატას.

4. დიდი პალატისთვის კონვენციის მე-11 ოქმის მე-5 მუხლის მე-5 პარაგრაფის შესაბამისად გადაცემულ ნებისმიერ საქმეზე დიდი პალატის ჩამოყალიბება სრულდება 24-ე ნორმის მე-3 პარაგრაფში მოხსენიებული ერთ-ერთი ჯგუფიდან როტაციის პრინციპით დანიშნული მოსამართლეებით. საქმეები ჯგუფებს შორის ნაწილდება ალტერნატიულ საფუძველზე.

ნორმა 101
(იურიდიული დახმარების გაწევა)

96-ე ნორმის შესაბამისად, სასამართლოს წინაშე კონვენციის მე-11 ოქმის მე-5 მუხლის მე-2 და მე-5 პარაგრაფების შესაბამისად აღძრულ საქმეებზე იურიდიული დახმარება, რომელიც გაეწია განმცხადებელს კომისიასა და წინამორბედი ინსტანციის სასამართლოში საქმის წარმოებისას, გაგრძელდება იმავე მიზნით სასამართლოს წინაშე საქმის წარდგენის დროსაც.

ნორმა 102
(სასამართლო გადაწყვეტილების განმარტებისა და გადასინჯვის მოთხოვნა)

1. თუ რომელიმე მხარე ითხოვს წინამორბედი ინსტანციის სასამართლოს მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილების განმარტებას ან გადასინჯვას, სასამართლოს თავმჯდომარე ასეთ მოთხოვნას გადასცემს ერთ-ერთ სექციას 51-ე და 52-ე ნორმებით გათვალისწინებული პირობების შესაბამისად.

2. შესაბამისი სექციის თავმჯდომარე, 79-ე და მე-80 ნორმების მე-3 პარაგრაფებთან წინააღმდეგობის გარეშე, ქმნის ახალ პალატას მოთხოვნის განსახილველად.

3. ახლადშექმნილ პალატაში ეხ ოფფიციო წევრის სახით იმყოფებიან:

(a) სექციის თავმჯდომარე, და მიუხედავად იმისა, შესაბამისი სექციის წევრია თუ არა

(b) ხელშეკრულების მონაწილე სახელმწიფოსთან დაკავშირებით არჩეული მოსამართლე ან თუ მას არ შეუძლია პალატაში ყოფნა, 29-ე ნორმის შესაბამისად დანიშნული მოსამართლე;

(c) იმ პალატის წევრი ნებისმიერი მოსამართლე, რომელმაც გამოიტანა გადაწყვეტილება პირველი ინსტანციით მოსმენის დროს.

4. (a) პალატის სხვა წევრებს ნიშნავს სექციის თავმჯდომარე შესაბამისი სექციის წევრებიდან კენჭისყრის საშუალებით.

(b) სექციის წევრები, რომლებიც არ იქნებიან ასეთი წესით არჩეული, წარმოადგენენ სათადარიგო მოსამართლეებს.

ნაწილი IV. დასკვნითი დებულებები
ნორმა 103
(ნორმაში ცვლილებების შეტანა ან მისი მოქმედების შეჩერება)

1. ნებისმიერ ნორმაში შეიძლება ცვლილების შეტანა საინიციატივო წინადადებით, რომელსაც მიიღებს პლენარული სასამართლოს მომდევნო სესია სასამართლოს წევრთა ხმების უმრავლესობით. საინიციატივო წინადადება შეტანილ უნდა იქნას რეგისტრატურაში არა უგვიანეს ერთ თვეში იმ სესიამდე, რომელზეც ის განიხილება. ასეთი ინიციატივის თაობაზე რეგისტრატორი, შეძლებისდაგვარად სწრაფად, ატყობინებს სასამართლოს წევრებს.

2. ნორმა, რომელიც სასამართლოს შიდა საქმიანობას შეეხება, შეიძლება შეჩერებულ იქნას საინიციატივო წინადადების გარეშე, პალატის მიერ ერთხმად მიღებული გადაწყვეტილებით. ნორმის მოქმედების შეჩერებას იურიდიული ძალა აქვს მხოლოდ იმ კონკრეტული მიზნით, რის გამოც იგი იქნა შეჩერებული.

ნორმა 104
(ნორმების ძალაში შესვლა)

ეს ნორმები ძალაში შედის 1998 წლის 1 ნოემბრიდან.

წევრი სახელმწიფოების მიმართ მინისტრთა კომიტეტის
რეკომენდაცია №R (81) 7

(მიღებულია 1981 წლის 14 მაისს მინისტრთა კომიტეტის 68 -ე სხდომაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე -15.ბ მუხლის საფუძველზე,

მხედველობაში იღებს რა, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენციის მე-6 მუხლით გარანტირებული მართლმსაჯულებისათვის მიმართვისა და საქმის სამართლიანი განხილვის უფლება ნებისმიერი დემოკრატიული საზოგადოების არსებითი დამახასიათებელი ნიშანია;

მხედველობაში იღებს რა, რომ ხშირად სასამართლო პროცესი იმდენად რთული, დროის მომცველი და ძვირია, რომ კერძო პირები, განსაკუთრებით ისინი, ვინც ეკონომიკურად და სოციალურად მძიმე მდგომარეობაში იმყოფებიან, აწყდებიან სერიოზულ სირთულეებს წევრ სახელმწიფოებში თავიანთი უფლებების განხორციელებისას;

ითვალისწინებს რა, რომ სამართლებრივი დახმარებისა და იურიდიული კონსულტაციის ეფექტურმა სისტემამ, როგორც ეს განსაზღვრულია მინისტრთა კომიტეტის (78) 8 რეზოლუციით, შეიძლება მნიშვნელოვნად შეუწყოს ხელი ამგვარი წინააღმდეგობების აღმოფხვრას;

მხედველობაში იღებს რა, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში სასურველია ყველა საჭირო ღონისძიების გატარება იმ მიზნით, რომ მართლმსაჯულებისათვის მიმართვის გამარტივების თვალსაზრისით, გამარტივდეს პროცედურა ყველა შესაბამის საქმეზე და, ამასთანავე, უზრუნველყოფილ იქნეს მართლმსაჯულების განხორციელება;

მხედველობაში იღებს რა, რომ მართლმსაჯულებისათვის მიმართვის გამარტივების მიზნით, სასურველია აღნიშნული პროცედურების დროს გამოსაყენებელი დოკუმენტების გამარტივება,

რეკომენდაციას აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, საჭიროების მიხედვით, მიიღონ ან გააძლიერონ ყველა ის ზომა, რასაც ისინი საჭიროდ ჩათვლიან ამ რეკომენდაციის დანართში გადმოცემული პრინციპების თანამიმდევრულად ცხოვრებაში გასატარებლად.

№R (81) 7 რეკომენდაციის დანართი
პრინციპები

წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა გადადგან ყველა საჭირო ნაბიჯი საზოგადოებისათვის იმ საშუალებათა გასაცნობად, რომელთა გამოყენებაც შეუძლია პირს სასამართლოში თავისი უფლებების დასაცავად და სამოქალაქო, სამეწარმეო, ადმინისტრაციულ, სოციალურ ან საფინანსო საკითხებთან დაკავშირებული სამართალწარმოების გამარტივების, დაჩქარებისა და ხარჯების შესამცირებლად. ამ მიზნით, წევრმა სახელმწიფოებმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმონ ქვემოთ ჩამოთვლილ პრინციპებს:

A. საზოგადოების ინფორმირება

1. მიღებულ უნდა იქნეს შესაბამისი ზომები იმისათვის, რომ საზოგადოება გაეცნოს სასამართლოების ადგილმდებარეობასა და კომპეტენციას, ასევე, აღნიშნულ სასამართლოებში წარმოების დაწყების თუ დაცვის წესს.

2. სასამართლოში ანდა კომპეტენტურ ორგანოში ან სამსახურში შესაძლებელი უნდა იყოს ზოგადი ინფორმაციის მოპოვება ისეთი საკითხების შესახებ, როგორებიცაა:

- პროცედურული მოთხოვნები იმ პირობით, რომ ეს ინფორმაციაარ მოიცავს საქმის არსებითი ნაწილის შესახებ იურიდიული კონსულტაციის გაწევას;

- გადაწყვეტილების გასაჩივრების წესი და ვადა, გასაჩივრებასთან დაკავშირებული საპროცესო წესები და ყველა საჭირო დოკუმენტი;

- გადაწყვეტილების აღსრულების საშუალებები და, თუ შესაძლებელია, საჭირო ხარჯების ოდენობა.

B. გამარტივება

3. მიღებულ უნდა იქნეს ზომები სამართალწარმოების დაწყებამდე ან მისი მსვლელობის დროს მხარეთა შერიგებისა და დავის მორიგებით გადაწყვეტის ხელშესაწყობად ან, საჭიროების მიხედვით, შესათავაზებლად.

4. დაუშვებელია მოსარჩელეს ან მოპასუხეს ხელი შეეშალოს იურისტის დახმარებით სარგებლობაში. თავიდან უნდა იქნეს აცილებული ცალკეული საქმის საჭიროების გამო მხარის მიერ იურისტების ზედმეტი რაოდენობისთვის სავალდებულო მიმართვა დასახმარებლად. როდესაც, მართლმსაჯულებისათვის მიმართვის გამარტივების მიზნით, არსებულ გარემოებათა გათვალისწინებით, პირისათვის სასურველია სასამართლოს თავისი ინიციატივით გადასცეს საქმე, იურისტის მიერ მისი წარმომადგენლობა არ უნდა იყოს სავალდებულო.

5. სახელმწიფოებმა უნდა მიიღონ ზომები იმისათვის, რომ ყველა პროცედურული დოკუმენტი შედგენილი იყოს გამარტივებული ფორმით, გამოყენებული ენა გასაგები იყოს საზოგადოებისათვის და სასამართლო გადაწყვეტილება - მისახვედრი მხარეებისთვის.

6. თუ სამართალწარმოების ერთ-ერთი მხარე სათანადოდ ვერ ფლობს სამართალწარმოების ენას, სახელმწიფოებმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმონ ზეპირი და წერილობითი თარგმნის საკითხს და უზრუნველყონ, რომ ეკონომიკურად სუსტ მდგომარეობაში მყოფი პირები არ აღმოჩნდნენ არათანაბარ პირობებში, სასამართლოსათვის მიმართვის თვალსაზრისით ან სამართალწარმოების მსვლელობისას იმის გამო, რომ ისინი ვერ ლაპარაკობენ ან არ ესმით სამართალწარმოების ენა.

7. მიღებულ უნდა იქნეს ზომები იმისათვის, რომ ერთი და იმავე საქმეზე სასამართლოს ინიციატივით ან მხარეთა მოთხოვნით დანიშნული ექსპერტების რაოდენობა რაც შეიძლება შეზღუდული იყოს.

C. დაჩქარება

8. ყველა ზომა უნდა იქნეს მიღებული იმ დროის მინიმუმამდე შემცირებისთვის, რომელიც საჭიროა გარემოებათა დასადგენად. ამ მიზნის მისაღწევად უნდა გადაიდგას ნაბიჯები უსარგებლო, მოძველებული პროცედურების აღმოსაფხვრელად, რათა მოხდეს სასამართლოების ადეკვატური აღჭურვისა და მათი ეფექტური მუშაობის უზრუნველყოფა, აგრეთვე, მიღებულ უნდა იქნეს ისეთი საპროცესო წესები, რომელთა მიხედვითაც, სასამართლოს საწყისი ეტაპიდანვე მიეცემა საქმის წარმართვის შესაძლებლობა.

9. უნდა დაწესდეს ნორმები უდავო ან აღიარებითი სასამართლო წარმოების შესახებ იმის უზრუნველსაყოფად, რომ აღნიშნულ საქმეებზე საბოლოო გადაწყვეტილება გამოტანილ იქნეს დაუყოვნებლად, უსარგებლო ფორმალობების გარეშე, სასამართლოში გამოუცხადებლად ან ხარჯების მაქსიმალური დაზოგვით

10. იმისათვის, რომ არ მოხდეს გასაჩივრების უფლების არასათანადო ან დაყოვნების მიზნით გამოყენება, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს აღსრულების ქვემდებარე სასამართლო გადაწყვეტილებათა დროებითი აღსრულების შესაძლებლობასა და აღსრულების დაწყებამდე სასამართლო ხარჯებზე დარიცხული პროცენტის ოდენობას.

D. მართლმსაჯულების განხორციელების ხარჯები

11. დაუშვებელია სამართალწარმოების დაწყებისათვის სახელმწიფომ მხარეს მოსთხოვოს ისეთი თანხის გადახდა, რაც, არსებული გარემოებების გათვალისწინებით, შეუსაბამოა.

12. იმ შემთხვევაში, როდესაც სასამართლო ხარჯები მართლმსაჯულების განხორციელებას აშკარა დაბრკოლებას უქმნის, ისინი, თუ შესაძლებელია, უნდა შემცირდეს ან გაუქმდეს. სასამართლო ხარჯების სისტემა უნდა გადაისინჯოს მისი გამარტივების თვალსაზრისიდან გამომდინარე.

13. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს იურისტებისა და ექსპერტების ხარჯებს. თუ ეს ხარჯები დაბრკოლებას ქმნის მართლმსაჯულებისათვის მიმართვის თვალსაზრისით, უნდა დაწესდეს გარკვეული სახის კონტროლი ამ ხარჯების ოდენობისადმი.

14. განსაკუთრებული შემთხვევების გარდა, მოგებულმა მხარემ წაგებული მხარისაგან უნდა მიიღოს ძირითადად, მის მიერ სამართალწარმოების დროს გონივრულად გაწეული ხარჯების ანაზღაურება, იურისტის ხარჯების ჩათვლით.

E. სპეციალური პროცედურები

15. როდესაც დავა ეხება მცირე ოდენობის თანხას ან მის შესატყვის, უნდა დაწესდეს ისეთი პროცედურა, რომელიც მხარეებს მისცემს სასამართლოსთვის საქმის გადაცემის შესაძლებლობას, დავის საგნის ღირებულებისათვის შეუსაბამო ხარჯების გაღების გარეშე. ამ მიზნით, განხილულ უნდა იქნეს მარტივი სახეების დაწესების, უსარგებლო სასამართლო სხდომების თავიდან აცილებისა და გასაჩივრების უფლების შეზღუდვის საკითხი.

16. სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ საოჯახო სამართალთან დაკავშირებული პროცედურები იყოს მარტივი, დაჩქარებული, იაფი და ანგარიშს უწევდეს განსახილველი საკითხების პირადულ ხასიათს. რამდენადაც შესაძლებელია, ეს საკითხები უნდა განიხილებოდეს დახურულ სხდომაზე.

წევრი სახელმწიფოების მიმართ მინისტრთა კომიტეტის
რეკომენდაცია №R (84) 5¹

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1984 წლის 28 თებერვალს მინისტრთა წარმომადგენლების 367-ე შეხვედრაზე)

მინისტრთა კომიტეტი ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის საფუძველზე,

ვინაიდან ადამიანის უფლებათა კონვენციის მე-6 მუხლით გარანტირებული მართლმსაჯულების უფლება ნებისმიერი დემოკრატიული საზოგადოების არსებითი ნიშანია;

ვინაიდან იმ ღონისძიებებისა და პრინციპების ცხოვრებაში გატარება, რომლებიც გათვალისწინებულია მინისტრთა კომიტეტის (76) 5 და (78) 8 რეზოლუციებით სამართლებრივი დახმარების შესახებ და №R(81) 7 რეკომენდაციით მართლმსაჯულებისათვის მიმართვის გამარტივების ღონისძიებათა შესახებ, მოქალაქეებს გაუმარტივებს მართლმსაჯულების უფლების განხორციელებას;

ვინაიდან აღნიშნულის მიუხედავად, წევრ სახელმწიფოებში არსებული სამოქალაქო საპროცესო ნორმები შეიძლება წარმოადგენდეს დაბრკოლებას მართლმსაჯულების ეფექტური განხორციელების შედეგის მიღწევისთვის, რადგან შესაძლებელია, რომ ეს ნორმები, პირველი, აღარ აკმაყოფილებდეს თანამედროვე საზოგადოების მოთხოვნებს და, მეორე, ზოგჯერ ხდება მათი ბოროტად გამოყენება ან მანიპულირება დაყოვნების მიზნით;

ვინაიდან სამოქალაქო პროცესი საჭიროებს გამარტივებას და მეტ მოქნილობასა და სისწრაფეს, ხოლო იმავდროულად უნდა შენარჩუნდეს ტრადიციული საპროცესო წესებით მხარეებისათვის დაწესებული გარანტიები და დემოკრატიული საზოგადოებისათვის დამახასიათებელი მართლმსაჯულების მაღალი ხარისხი;

ვინაიდან აღნიშნული მიზნების მისაღწევად აუცილებელია მხარეებისათვის ხელმისაწვდომი იყოს სამართალწარმოების გამარტივებული და დაჩქარებული ფორმები და ისინი დაცული იყოს ბოროტად გამოყენების ან დაყოვნებისაგან, რაც, კერძოდ, უნდა განხორციელდეს სასამართლოსათვის სამართალწარმოების უფრო ეფექტური წარმართვის უფლებამოსილებათა მინიჭების გზით,

მხედველობაში იღებს რა განხილვებსა და რეზოლუციებს, რომლებიც მიღებულ იქნა 1980 წლის მაისში ლუქსემბურგში გამართულ ევროპის იუსტიციის მინისტრთა მე -12 კონფერენციაზე,

რეკომენდაციას აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, მოცემული რეკომენდაციის დანართით გათვალისწინებული პრინცი პების მიხედვით, საჭიროებისამებრ, მიიღონ ან ცხოვრებაში გაატარონ ყველა ღონისძიება, რასაც ისინი სამოქალაქო პროცესის გაუმჯობესებისათვის საჭიროდ მიიჩნევენ.

___________________________________

1 ამ რეკომენდაციის მიღების დროს ბელგიისა და ნიდერლანდების წარმომადგენლებმა მინისტრთა წარმომადგენელთა შეხვედრების პროცედურული წესების მე-10.2.C მუხლის საფუძველზე დათქვეს თავიანთი მთავრობებისთვის იმ უფლების შენარჩუნების შესახებ, დაემორჩილონ თუ არა რეკომენდაციის დანართით გათვალისწინებული მე-5 პრინციპის მეორე წინადადებას.

№R (84) 5 რეკომენდაციის დანართი
პრინციპი 1.

1. სამართალწარმოება, ჩვეულებრივ, უნდა მოიცავდეს არა უმეტეს ორი სხდომისა, რომელთაგანაც პირველი შეიძლება იყოს მოსამზადებელი ხასიათის წინასწარი სხდომა, ხოლო მეორე - მტკიცებულებათა წარსადგენად, არგუმენტების მოსასმენად და, თუ შესაძლებელია, გადაწყვეტილების გამოსატანად. სასამართლომ უნდა უზრუნველყოს მეორე სხდომისათვის საჭირო ყველა ზომის დროულად მიღება. განსაკუთრებით, არ უნდა ხდებოდეს პროცესის გადადება, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც აღმოჩენილია ახალი ფაქტები ან არსებობს სხვა განსაკუთრებული და მნიშვნელოვანი გარემოებები.

2. სანქციები გათვალისწინებული უნდა იყოს იმ შემთხვევებში, როდესაც მხარე, საქმის მსვლელობასთან დაკავშირებით, შეტყობინების სავარაუდო მიღების შემდეგ კანონით გათვალისწინებულ ან მოსამართლის მიერ მითითებულ ვადაში არ ახორციელებს საპროცესო მოქმედებას. გარემოებათა მიხედვით, ამგვარი სანქციები შეიძლება გულისხმობდეს საპროცესო მოქმედების შეჩერებულად გამოცხადებას, ზიანისა და ხარჯების ანაზღაურებას, ჯარიმის დაკისრებას ან საქმის უმოძრაოდ დატოვებას.

3. სასამართლოს უნდა შეეძლოს მოწმეთა გამოძახება, გამოძახებულ მოწმეთა არასაპატიო მიზეზით გამოუცხადებლობის შემთხვევაში - შესაბამისი სანქციების გამოყენება (ჯარიმა, ზიანის ანაზღაურება და სხვა.) მოწმის გამოუცხადებლობის შემთხვევაში მის დაუსწრებლად საქმის გაგრძელების საკითხს გადაწყვეტს სასამართლო. მტკიცებულებათა მიღების ხელშეწყობის მიზნით, გათვალისწინებული უნდა იყოს თანამედროვე ტექნიკური საშუალებების გამოყენება, როგორიცაა, გარემოებათა მიხედვით, სატელეფონო ან ვიდეოაპარატურა.

4. სასამართლოს მიერ დანიშნული ექსპერტის მიერ დასკვნის წარუდგენლობის ან არასაპატიო მიზეზით დაგვიანებით წარდგენის შემთხვევაში გამოყენებულ უნდა იქნეს შესაბამისი სანქციები. აღნიშნული სანქციები შეიძლება გულისხმობდეს ექსპერტის ხარჯების შემცირებას, ხარჯების ან ზიანის ანაზღაურებას, აგრეთვე, სასამართლოს ან, გარემოებათა მიხედვით, პროფესიული ორგანიზაციის მიერ დისციპლინური ღონისძიების შეფარდებას.

პრინციპი 2.

1. მხარის მიერ საქმის არასათანადო საფუძვლებით აღძვრის შემთხვევაში სასამართლოს უნდა hქონდეს იმის უფლებამოსილება, რომ საქმეზე გადაწყვეტილება გამოიტანოს დაჩქარებული წესით და, გარემოებათა მიხედვით, ასეთ მხარეს დააკისროს ჯარიმა ან დაავალოს მეორე მხარეს ზიანის ანაზღაურება.

2. მხარის მიერ საქმის წარმოებისას, სამართლიანი პროცესის წესების დარღვევისა და წარმოების აშკარა დაყოვნების მიზნით საპროცესო წესების ბოროტად გამოყენების შემთხვევაში, სასამართლო უფლებამოსილი უნდა იყოს დაუყოვნებლივ დაადგინოს საქმისთვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებები ან დააკისროს სანქციები, როგორებიცაა: ჯარიმა, ზიანის ანაზღაურება ან წარმოების შეჩერებულად გამოცხადება. განსაკუთრებულ შემთხვევებში შესაძლებელი უნდა იყოს, რომ წარმოების ხარჯების გადახდა მოეთხოვოს ადვოკატს.

3. იურისტთა პროფესიული ასოციაციები დისციპლინური სანქციების შეფარდებისთვის უნდა მიიწვიონ იმ შემთხვევებში, როდესაც სასამართლოს რომელიმე წევრმა ჩაიდინა წინა პუნქტით გათვალისწინებული მოქმედება.

პრინციპი 3.

სასამართლო ვალდებულია წინასწარი სხდომის დროს, ხოლო, თუ შესაძლებელია, მთელი სამართალწარმოების გამავლობაში, აქტიურად იმოქმედოს საქმის სწრაფი მსვლელობის უზრუნველსაყოფად და, იმავდროულად, დაიცვას მხარეთა უფლებები, მათ შორის თანასწორობის უფლება. კერძოდ, მას უნდა ჰქონდეს proprio motu უფლებამოსილება დაავალოს მხარეებს საჭირო ახსნა-განმარტებების მიცემა, აგრეთვე, პირადად გამოცხადება; მიუთითოს კანონის მოთხოვნები; მოითხოვოს მტკიცებულებათა წარდგენა იმ საქმეებზე მაინც, რომლებიც ეხება რამდენიმე დაპირისპირებული მხარის ინტერესებს; ზედამხედველობა გაუწიოს მტკიცებულებათა მიღებას; საქმისაგან განარიდოს ის მოწმეები, რომელთა ჩვენებას მნიშვნელობა არ ექნება საქმისთვის; შეზღუდოს ცალკეულ ფაქტებთან დაკავშირებით მოწმეთა რაოდენობა, თუ ეს რაოდენობა ზედმეტი აღმოჩნდება. აღნიშნულ უფლებამოსილებათა განხორციელება უნდა მოხდეს სამართალწარმოების ობიექტისთვის ზიანის მიუყენებლად.

პრინციპი 4.

სასამართლოს პირველი ინსტანციიდანვე უნდა ჰქონდეს უფლებამოსილება, საქმის გარემოებათა გათვალისწინებით, თუ როგორ გადაწყვიტოს საკითხი - წერილობითი, ზეპირი, თუ კომბინირებული მეთოდით, გარდა კანონით პირდაპირ გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

პრინციპი 5.

თუ კანონით სხვა რამე არ არის დადგენილი, მხარეთა მოთხოვნები და არგუმენტები, ასევე, ძირითადად, მათი მტკიცებულებები წარდგენილ უნდა იქნეს სამართალწარმოების უადრეს შესაძლებელ ეტაპზე, ხოლო ნებისმიერ შემთხვევაში, - წინასწარი ეტაპის დასრულებამდე, თუ ასეთი ეტაპი არსებობს. გასაჩივრების შემთხვევაში სასამართლომ, ჩვეულებრივ, არ უნდა მიიღოს ფაქტები, რომლებიც წარდგენილი არ იყო პირველ ინსტანციაში, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ:

a. ისინი ცნობილი არ იყო პირველ ინსტანციაში საქმის განხილვის დროს;

b. მათი წარმდგენი პირი არ იყო მხარე პირველ ინსტანციაში საქმის განხილვის დროს;

c. არსებობს მათი მიღების განსაკუთრებული მიზეზი.

პრინციპი 6.

გადაწყვეტილება გამოტანილ უნდა იქნეს უმოკლეს ვადაში, სამართალწარმოების დასასრულს ან მის შემდეგ. გადაწყვეტილება უნდა იყოს შეძლებისდაგვარად მოკლე. იგი შეიძლება მოიცავდეს მითითებას სამართლის ნორმაზე, მაგრამ მასში პირდაპირ ან არაპირდაპირ გასაგებად უნდა იყოს გადაჭრილი მხარეთა მიერ წამოყენებული მოთხოვნების საკითხი.

პრინციპი 7.

უნდა მიღებულ იქნეს ზომები გადაწყვეტილების გამოტანის შემდეგ იურიდიული დაცვის საშუალებების ბოროტად გამოყენების თავიდან ასაცილებლად.

პრინციპი 8.

1. გარდა ზემოაღნიშნულისა, ცალკეული წესები ან წესების კრებულები მიღებულ უნდა იქნეს დავების გადაწყვეტის გამარტივების მიზნით:

a. გადაუდებელ საქმეებზე;

b. უდავო უფლებასთან ან ბათილად აღიარებულ მოთხოვნასთან დაკავშირებულ და მცირე მოთხოვნების შემცველ საქმეებზე;

c. ავტოსაგზაო შემთხვევებზე, შრომით დავაზე, გამქირავებელ-დამქირავებლის დავასა და საოჯახო სამართლის ზოგიერთ საკითხზე, როგორიცაა, კერძოდ, რჩენის ვალდებულების დადგენა და გადასინჯვა.

2. ამ მიზნით, შეიძლება რომელიმე შემდეგი ღონისძიების გამოყენება: საქმის აღძვრის გამარტივებული წესი; სხდომების არჩატარება ან მხოლოდ ერთი სხდომის ანდა, გარემოებათა მიხედვით, წინასწარი მოსამზადებელი სხდომის გამართვა; საჭიროების მიხედვით, მხოლოდ ზეპირი ან წერილობითი სამართალწარმოება; განხილვის არგადადება ან მოკლე ვადით გადადება; სასამართლო ექსპერტის დანიშვნა ex officio პირობით ან მხარეთა განცხადების საფუძველზე სამართალწარმოების საწყის ეტაპზე, თუ ეს შესაძლებელია; სასამართლოს აქტიური როლი საქმის წარმართვასა და მტკიცებულებათა მოთხოვნა-მიღებაში.

3. აღნიშნული წესები ან წესების კრებული შეიძლება, გარემოებათა მიხედვით, იყოს სავალდებულო და მათი მოპოვება დაიშვებოდეს მხარეთა განცხადების საფუძველზე ან დამოკიდებული იყოს ყველა მხარის თანხმობაზე.

პრინციპი 9.

სასამართლო ხელისუფლების ორგანოებს უნდა ჰქონდეთ უახლესი ტექნიკური საშუალებები, რათა მათ შეძლონ მართლმსაჯულების მაქსიმალურად ეფექტური განხორციელება, კერძოდ, სამართლის სხვადასხვა წყაროს ხელმისაწვდომობის ხელის შეწყობისა და მართლმსაჯულების განხორციელების დაჩქარების გზით.

წევრი სახელმწიფოების მიმართ მინისტრთა კომიტეტის
რეკომენდაცია №R (86) 12

(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1986 წლის 16 სექტემბერს
მინისტრთა წარმომადგენლების 399-ე შეხვედრაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის საფუძველზე,

მხედველობაში იღებს რა სასამართლოში შესული საქმეების გაზრდილ რაოდენობას, რამაც შეიძლება ხელყოს ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენციის მე-6 მუხლით გათვალისწინებული გონივრულ ვადაში სასამართლო განხილვის უფლება;

ითვალისწინებს რა, აღნიშნულის გარდა, მოსამართლეთა მიერ შესასრულებელ არასამოსამართლო ფუნქციათა დიდ ოდენობას, რაც ზოგიერთ ქვეყანაში იჩენს ზრდის ტენდენციას;

დარწმუნებული მოსამართლეების მიერ შესასრულებელი არასამოსამართლო ფუნქციების რაოდენობის შეზღუდვის, აგრეთვე მართლმსაჯულების განხორციელების გაუმჯობესების მიზნით სასამართლოების ზედმეტი სამუშაო დატვირთვის შემცირების საჭიროებაში;

დარწმუნებული სასამართლოებს შორის საქმეების თანაბარი განაწილების პერმანენტულად უზრუნველყოფისა და ადამიანური რესურსების მაქსიმალურად სათანადო გამოყენების საჭიროებაში,

იწვევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, გარდა საქმეთა მზარდი რაოდენობის ეფექტური წარმოებისა და არასამოსამართლო ფუნქციების შედეგიანად შესასრულებლად სასამართლო ხელისუფლებისათვის გამოყოფილი აუცილებელი საშუალებებისა, მიზნის მისაღწევად განიხილონ თავიანთი სასამართლო პოლიტიკის ნაწილის სახით ერთი ან მეტი ქვემოთ ჩამოთვლილი საკითხი:

I. გარემოებათა მიხედვით, დავის მორიგებით გადაწყვეტის ხელშეწყობა, სასამართლო სისტემის გარეშე ანდა სამართალწარმოების დაწყებამდე ან მისი მსვლელობის დროს:

ამ მიზნით, შესაძლებელია მხედველობაში მიიღონ შემდეგი ღონისძიებები:

a. სათანადო სტიმულირების მეთოდების გამოყენებით, სამართალწარმოების დაწყებამდე ან სამართალწარმოების გარეშე სხვაგვარი წესით შერიგების პროცედურის დაწესება;

b. მოსამართლისათვის მათი ერთ -ერთი მთავარი ფუნქციის სახით უფლებამოსილების მინიჭება, რომ ყველა შესაბამის საქმეზე სამართალწარმოების საწყის ან სხვა სათანადო ეტაპზე დავის გადაწყვეტას შეეცდება მორიგების გზით;

c. განისაზღვროს იურისტთა ეთიკური მოვალეობა ან მოიწვიონ კომპეტენტური ორგანოები, რათა მათ სასამართლო წარმოების დაწყებამდე ან სამართალწარმოების ნებისმიერ შესაბამის ეტაპზე იურისტთა ეთიკურ მოვალეობად ცნონ მეორე მხარესთან შერიგების ძიება.

II. მოსამართლეებისთვის დაკისრებული არასამოსამართლო ფუნქციების არა გაზრდის, არამედ შემცირების მიზნით ამ ფუნქციების მიკუთვნება სხვა პირების ან ორგანოებისთვის.

ამ რეკომენდაციის დანართი შეიცავს იმ არასამოსამართლო ფუნქციების ნიმუშებს, რომლებსაც ამჟამად ზოგიერთ ქვეყანაში მოსამართლეები ასრულებენ და რომელთაგან, ყოველი ქვეყნისთვის დამახასიათებელი გარემოებების გათვალისწინებით, შესაძლებელია მოსამართლეთა გათავისუფლება.

III. სასამართლო სისტემისაგან განცალკევებით არსებული ისეთი ორგანოების შექმნა, რომლებიც მხარეებს გაუწევს მომსახურებას მცირე მოთხოვნებზე ან სამართლის ცალკეულ სფეროებში წარმოშობილი დავის გადაწყვეტასთან დაკავშირებით.

IV. სათანადო საშუალებების გამოყენებით, შესაბამის საქმეებზე არბიტრაჟის, როგორც სამართალწარმოების სანაცვლო ღონისძიების, ხელმისაწვდომობის გამარტივებისა და მისი მეტი ეფექტურობის მისაღწევი ზომების მიღება.

V. ყველა შესაბამის საქმეზე ერთპიროვნული განხილვის წესის ფართო გავრცელება, თუ ასეთი ღონისძიება ჯერ არ ყოფილა გამოყენებული.

VI. სარჩელების რაოდენობასა და ხასიათთან დაკავშირებით, სასამართლოების კომპეტენციების რეგულარული პერიოდული გადასინჯვა სამუშაო დატვირთვის თანაბარი განაწილების მიზნით.

VII. სასამართლოში შეტანილი საქმეების მზარდი რაოდენობის იურიდიული დაზღვევის შესაძლო გავლენის შეფასება და სათანადო ზომების მიღება, თუ დადგინდება, რომ ასეთი დაზღვევა ხელს უწყობს სასამართლოში დაუსაბუთებელი მოთხოვნების წარდგენას.

№R (86) 12 რეკომენდაციის დანართი

ქორწინების რეგისტრაცია

საოჯახო ქონებასთან დაკავშირებული გარიგებების დადასტურება

დაქორწინების მსურველთა სახელების გამოცხადებისათვის თავის არიდება

ერთი მეუღლისათვის მეორის წარმომადგენლობის უფლებამოსილების მინიჭება: იმ მეუღლის თანხმობის შეცვლა, რომელიც თანხმობის მიცემისათვის არ არის უფლებამოსილი

გვარის და/ან სახელის შეცვლა

მამობის დადგენა

ქმედუუნარო პირების ქონების მართვა

ქმედუუნარო სრულწლოვნებისა და ადგილზე არმყოფი პირებისათვის იურიდიული წარმომადგენლის დანიშვნა

სავაჭრო საქმიანობით დაკავებულ მეწარმეთა საბუღალტრო წიგნებისადმი ზედამხედველობა,

სამეწარმეო რეესტრი:

სავაჭრო საქმიანობით დაკავებული მეწარმეები

კომპანიები

სავაჭრო ნიშნები

სატრანსპორტო საშუალებები გემები, ნავები და თვითმფრინავები

სამეწარმეო საქმიანობისათვის ლიცენზიების გაცემა

სასამართლოს ჩარევა არჩევნებსა და რეფერენდუმებში, გარდა კონსტიტუციით გათვალისწინებული შემთხვევებისა

მოსამართლის დანიშვნა ისეთი კომიტეტების თავმჯდომარედ ან წევრად, სადაც მისი დასწრება საჭიროა მხოლოდ კომიტეტის მიუკერძოებლობის განსამტკიცებლად

გადასახადებისა და საბაჟო მოსაკრებლების აკრეფა

სასამართლო გადასახადების აკრეფა

სანოტარო ფუნქციის შესრულება

გარდაცვლილთა ქონებასთან დაკავშირებული ღონისძიებები

სამოქალაქო მდგომარეობის დოკუმენტები და რეესტრები

მიწის რეესტრი (ქონების გადაცემის რეგისტრაციის კონტროლი, უძრავ ქონებასთან დაკავშირებული გადასახადების კონტროლი და სხვა)

კანონით დადგენილ შემთხვევებში არბიტრის დანიშვნა.

წევრი სახელმწიფოების მიმართ მინისტრთა კომიტეტის
რეკომენდაცია №R (87) 18
(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1987 წლის 17 სექტემბერს
მინისტრთა წარმომადგენლების 410 -ე შეხვედრაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე -15.b მუხლის საფუძველზე,

მიუთითებს რა, რომ ევროპის საბჭოს მიზანია მის წევრებს შორის მეტი ერთობის მიღწევა;

ითვალისწინებს რა, რომ სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების სისტემის მუშაობის ხელშეწყობისა და გამარტივებისაკენ მიმართული ერთობლივი ძალისხმევის დროს სათანადო ყურადღება უნდა დაეთმოს ადამიანის უფლებათა კონვენციის მე-5 და მე-6 მუხლებით განსაზღვრულ მოთხოვნებს;

მხედველობაში იღებს რა სასამართლოში შესულ სისხლის სამართლის საქმეთა გაზრდილ რაოდენობას, განსაკუთრებით იმ საქმეებს, რომლებსაც შეიძლება შეეფარდოს მცირე სასჯელები, აგრეთვე, სისხლის სამართალწარმოების ხანგრძლივობით წარმოშობილ პრობლემებს;

ითვალისწინებს რა, რომ სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების განხორციელების დროს წარმოშობილი დაყოვნებების პრობლემა შეიძლება გადაიჭრას არა მარტო ცალკეული რესურსების გამოყოფით და ამ რესურსების გამოყენების წესით, არამედ სისხლისსამართლებრივი პოლიტიკის პრიორიტეტული მიმართულებების, მათი გარეგანი გამოხატულებებისა და შინაარსის ჩათვლით, უფრო მკაფიო განსაზღვრით, რაც შეიძლება განხორციელდეს:

- დისკრეციული სისხლისსამართლებრივი დევნის პრინციპის გამოყენებით;

- მსუბუქი და მასობრივი დანაშაულების განხილვისას ისეთი ღონისძიებების გამოყენებით, როგორებიცაა :

- ე.წ. დაჩქარებული პროცედურები;

- სისხლის სამართლის საკითხებში კომპეტენტური ხელისუფლების ორგანოების ან სხვა უფლებამოსილი ორგანოების მიერ, საქმის სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტა, სისხლისსამართლებრივი დევნის შესაძლო ალტერნატივის სახით;

- ე.წ. გამარტივებული პროცედურები;

- ჩვეულებრივი საპროცესო წესების გამარტივებით.;

მხედველობაში იღებს რა 1981 წლის 10 სექტემბერს ევროპის იუსტიციის მინისტრთა შეხვედრების დასკვნებს,

რეკომენდაციას აძლევს წევრი სახელმწიფოების მთავრობებს, მათი კონსტიტუციური პრინციპებისა და სამართლებრივი ტრადიციების გათვალისწინებით, მიიღონ ყველა საჭირო ზომა ქვემოთ ჩამოთვლილი პრინციპების ცხოვრებაში გასატარებლად:

I. დისკრეციული სისხლისსამართლებრივი დევნა

A. დისკრეციული სისხლისსამართლებრივი დევნის პრინციპი

1. იმ მონაწილე სახელმწიფოებში, სადაც ისტორიული გარემოებები ან კონსტიტუცია ამის საშუალებას იძლევა, შემოღებულ უნდა იქნეს დისკრეციული სისხლისსამართლებრივი დევნის პრინციპი ან გავრცელდეს მისი გამოყენება. სხვა შემთხვევაში, ამავე მიზნით უნდა შემუშავდეს სხვა ღონისძიებები.

2. დისკრეციული მიზეზებით წარმოებაზე უარის თქმის ან შეწყვეტის უფლება უნდა აისახოს კანონმდებლობაში.

3. აღნიშნული პრინციპის შესაბამისად, სისხლისსამართლებრივ დევნაზე უარის თქმა შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დევნის მწარმოებელი ორგანო ფლობს ბრალის დამამტკიცებელ საკმარის მტკიცებულებებს.

4. მოცემული პრინცი პი უნდა ხორციელდებოდეს ისეთ გარკვეულ საერთო საფუძველზე, როგორიცაა საჯარო ინტერესი.

5. ამ უფლებამოსილების განხორციელებისას, კომპეტენტური ორგანო, შიდა კანონმდებლობის შესაბამისად, უნდა ხელმძღვანელობდეს კანონის წინაშე ყველა მოქალაქის თანასწორობისა და სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების ინდივიდუალიზაციის პრინცი პით, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს აგრეთვე შემდეგ გარემოებებს:

- დანაშაულის სიმძიმეს, ხასიათს, გარემოებებსა და შედეგებს;

- ბრალდებულის პიროვნებას;

- სასამართლოს მიერ სავარაუდოდ შესაფარდებელ სასჯელს;

- ბრალდებულის დამნაშავედ ცნობას; და

- დაზარალებულის მდგომარეობას.

6. წარმოებაზე უარის თქმა ან მისი შეწყვეტა შეიძლება მოხდეს უბრალოდ და მარტივად და თან ახლდეს გაფრთხილება ან შეტყობინება, ან დამოკიდებული იყოს ეჭვმიტანილის მიერ გარკვეული ისეთი პირობების შესრულებაზე, როგორებიცაა: დადგენილი წესის შესაბამისად მოქცევა, თანხის გადახდა, დაზარალებულისთვის ზიანის ანაზღაურება ან გამოსაცდელი ვადა.

7. წარმოებაზე გარკვეული პირობებით უარის თქმის ან მისი შეწყვეტის საკითხის დაყენებისას, საჭიროა ბრალდებულის თანხმობა. აღნიშნული თანხმობის არარსებობის შემთხვევაში დევნის მწარმოებელი ორგანო ვალდებულია გააგრძელოს ბრალდებულის დევნა, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ იგი ბრალდების წაყენებაზე სხვა მიზეზით იტყვის უარს.

აღნიშნული ღონისძიების გამოყენების წინააღმდეგ პრეტენზიის განუცხადებლობა ან მე -6 პუნქტით გათვალისწინებული პირობის შესრულება ჩაითვლება თანხმობად.

გათვალისწინებულ უნდა იქნეს წესები, რომლებიც უზრუნველყოფენ თანხმობის მიცემას თავისუფალი ნებით და შეუზღუდავად.

8. ზოგადად, შესაძლებელია სამართალწარმოებაზე უარის თქმა ან მისი შეწყვეტა იყოს დროებითი - სისხლისსამართლებრივი დევნისთვის კანონით გათვალისწინებული ვადის გასვლამდე ან საბოლოო.

9. პირობითი შეწყვეტის შემთხვევაში სამართალწარმოება საბოლოოდ უნდა შეწყდეს პირის მიერ მისთვის დაკისრებულ ვალდებულებათა შესრულებისთანავე.

აღნიშნულ შემთხვევაში მიღებული გადაწყვეტილება არ უნდა იყოს დამნაშავედ ცნობის გადაწყვეტილების ტოლფასი და არ უნდა ექვემდებარებოდეს ჩვეულებრივ წესებს, მათ შორის, სისხლის სამართლის საქმეთა რეესტრში შეტანას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ბრალდებულმა დანაშაული აღიარა.

10. როდესაც ეს შესაძლებელია, განმცხადებელს უნდა ეცნობოს გადაწყვეტილება სამართალწარმოებაზე უარის თქმის ან მისი შეწყვეტის შესახებ.

11. სამოქალაქო ან სისხლის სამართლის სასამართლოში დაზარალებულს უნდა შეეძლოს ანაზღაურების მოთხოვნა იმ ზიანისთვის, რომელიც მას დანაშაულის შედეგად მიადგა.

12. ეჭვმიტანილის შეტყობინება სავალდებულო არ უნდა იყოს, თუ საკითხზე გადაწყვეტილება მიღებულია უბრალო ფორმით და არ ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი დევნის გაგრძელებას.

B. დისკრეციული სისხლისსამართლებრივი დევნის სხვა ღონისძიებები

სახელმწიფოებმა, რომლებიც თავიანთი ისტორიული გარემოებებისა და კონსტიტუციის გამო, იყენებენ სავალდებულო სისხლისსამართლებრივი დევნის პრინცი პს, უნდა გაატარონ ისეთი ღონისძიებები ან განავრცონ მათი გამოყენება, რომლებიც, დისკრეციული სისხლისსამართლებრივი დევნისაგან განსხვავების მიუხედავად, ემსახურება იგივე მიზანს, რასაც ეს უკანასკნელი. უპირველეს ყოვლისა:

i. უნდა გაიზარდოს იმ საქმეთა რაოდენობა, რომლებზეც სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყება მოხდება გარკვეული პირობით, კერძოდ, თუ საჯარო ინტერესი არ არის უპირატესი მნიშვნელობის, დაზარალებულის მოთხოვნა ან თანხმობა შეიძლება იყოს ამგვარი პირობა;

ii. კანონი მოსამართლეებს უნდა ანიჭებდეს სამართალწარმოებაზე უარის თქმის ან მისი შეწყვეტის უფლებამოსილებას იმ პროცედურების შესაბამისად, რომლებსაც იყენებენ დევნის მწარმოებელი ორგანოები დისკრეციული სისტემის არსებობის შემთხვევაში.

II. დაჩქარებული პროცედურები,
სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტა და
გამარტივებული პროცედურები

A. არსებითად მსუბუქი ხასიათის დანაშაულთა დეკრიმინალიზაცია და მათთან დაკავშირებული დაჩქარებული პროცედურები

1. იმ სამართლებრივ სისტემებში, სადაც არსებობს განსხვავება ადმინისტრაციულ და სისხლისსამართლებრივ სამართალდარღვევებს შორის, უნდა გატარდეს დანაშაულთა, კერძოდ, საგზაო მოძრაობის, საგადასახადო და საბაჟო სამართლის სფეროში მასობრივ დანაშაულთა, დეკრიმინალიზაციის ღონისძიებები იმ პირობით, თუ ეს დანაშაულები არსებითად მსუბუქი ხასიათისაა.

2. ამგვარ დანაშაულებთან დაკავშირებით, რომლებშიც ობიექტურ მხარეს, სუბიექტურ მხარესთან შედარებით, უპირატესობა ენიჭება, ყველა სახელმწიფომ უნდა გამოიყენოს დაჩქარებული პროცედურები ან წერილობითი პროცედურები, რომელთა დროსაც მოსამართლის ჩაბმა უმთავრესად არ ხდება.

3. დაუშვებელია ფიზიკური იძულების ზომების გამოყენება, კერძოდ, დაპატიმრება ან დროებით პატიმრობაში აყვანა.

4. აღნიშნული წესით შეფარდებული სანქციები, ძირითადად, ეკონომიკური ხასიათის უნდა იყოს და მათი კანონით განსაზღვრული ოდენობა, ჩვეულებრივ, უნდა იყოს ფიქსირებული ან ერთდროულად გადასახადი. უფლების შეზღუდვასთან ან ჩამორთმევასთან დაკავშირებული სანქციები, რაც არ უნდა ითვალისწინებდეს თავისუფლების აღკვეთას, შეიძლება შეფარდებულ იქნეს კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში.

5. აღნიშნული ეკონომიკური ხასიათის სანქციების შეკრება შეიძლება მოხდეს ადგილზე სამართალდარღვევის დამაფიქსირებელი თანამდებობის პირის მიერ ან შემდგომში ეცნობოს ეჭვმიტანილს კომპეტენტური ადმინისტრაციული ან სასამართლო ორგანოს მიერ, რომლის დროსაც, განსახილველ საქმეთა დიდი ოდენობის გათვალისწინებით, სანქციების შეკრებისთვის შეიძლება მონაცემთა ავტომატური დამუშავების საშუალებების გამოყენება.

6. ამ პროცედურის ამოქმედება, რომელიც უნდა ჩაითვალოს შეთავაზებად, დამოკიდებული უნდა იყოს აშკარა ან დუმილით თანხმობაზე, ამასთან, ჯარიმის გადახდა ან სანქციის სხვაგვარად შესრულება ჩაითვლება თანხმობად. დუმილით თანხმობის შემთხვევაში შეტყობინების პროცედურის მეშვეობით არაორაზროვნად უნდა იქნეს დაცული ადრესატის უფლებები.

7. ამგვარი წინადადების მიღება ან მისდამი დამორჩილება გამორიცხავს სისხლისსამართლებრივ დევნას იმავე ფაქტების საფუძველზე (ne bis in idem).

8. აღნიშნული პროცედურით ზიანი არ უნდა მიადგეს ეჭვმიტანილის უფლებას, მისი საქმე უნდა განიხილოს სასამართლო ორგანომ.

B. სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტა

1. კონსტიტუციური მოთხოვნების გათვალისწინებით, წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა გადასინჯონ თავიანთი კანონმდებლობები სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტის წესთან დაკავშირებით, რათა სისხლის სამართლის საკითხებში კომპეტენტურ ორგანოებსა და ამ სფეროში მონაწილე სხვა ორგანოებს მიეცეთ საქმეების სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტის შესაძლებლობა, კერძოდ, მსუბუქ სამართალდარღვევებთან დაკავშირებით, შემდეგი პრინცი პების საფუძველზე:

2. კანონი უნდა ითვალისწინებდეს იმ შემთხვევებს, როდესაც ხელისუფლების ორგანოებს შეუძლიათ ბრალდებულს შესთავაზონ:

I თანხის გადახდა სახელმწიფოს ანდა საჯარო ან საქველმოქმედო დაწესებულების სასარგებლოდ;

II. სამართალდარღვევის ჩადენით მოპოვებული მატერიალური სიკეთის ან უპირატესობის უკან დაბრუნება;

III. სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტამდე ან მის ფარგლებში დაზარალებულისთვის შესაბამისი კომპენსაციის მიცემა.

3. აღნიშნულ შეთავაზებაზე უფლებამოსილი ორგანოების კომპეტენცია და სამართალდარღვევების კატეგორიები უნდა განისაზღვროს კანონით. ორგანოს უნდა შეეძლოს ბრალდებულის სასარგებლოდ შესწორება შეიტანოს თავის შეთავაზებაში და გაითვალისწინოს ბრალდებულის შესაძლო პრეტენზიები.

4. ორგანოებმა უნდა განსაზღვრონ ის გარემოებები, რომელთა არსებობის დროსაც მათ შეუძლიათ მიმართონ სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტის პროცედურას და შეადგინონ სახელმძღვანელო წესები და, აღნიშნული პროცედურის შესაბამისად, - გადასახდელი თანხების ოდენობათა ცხრილები, რათა მაქსიმალურად იქნეს უზრუნველყოფილი კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპი. ამ მიზნით, მიზანშეწონილია ზემოაღნიშნული გარემოებების ჩამონათვალის, სახელმძღვანელო წესებისა და გადასახდელების ცხრილების გამოქვეყნება.

5. ბრალდებულს, რომელსაც არ სურს სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტის შესახებ შეთავაზების მიღება, ყოველთვის თავისუფლად უნდა შეეძლოს არ მიიღოს ან უარყოს შეთავაზება.

6. ბრალდებულის მიერ სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტის შეთავაზების მიღება და დათქმულ პირობათა მის მიერ შესრულება იწვევს სისხლისსამართლებრივი დევნის უფლების საბოლოო გაუქმებას.

7. ორგანოებმა უნდა გამოაქვეყნონ წლიური მოხსენება მათ მიერ სასამართლოს გარეშე გადაწყვეტასთან დაკავშირებული უფლებამოსილებების განხორციელების შესახებ, ბრალდებულთა ვინაობის გაუმჟღავნებლად.

c. გამარტივებული პროცედურები ისეთ საქმეებთან დაკავშირებით, რომლებიც გარემოებებიდან გამომდინარე, მსუბუქ სამართალდარღვევებს განეკუთვნებიან

1. იმ საქმეებზე, რომლებიც, გარემოებებიდან გამომდინარე, მსუბუქ სამართალდარღვევებს განეკუთვნებიან, როდესაც ივარაუდება, რომ ფაქტობრივი გარემოებები სათანადოდ დამტკიცებული და აშკარაა, რომ ბრალდებული პირი არის ის, ვინც ჩაიდინა აღნიშნული სამართალდარღვევა, შეიძლება გამოყენებულ იქნეს გამარტივებული პროცედურები, ე.ი. სასამართლო ორგანოს მიერ წარმოებული წერილობითი პროცედურები სასამართლო სხდომის ეტაპის გვერდით ავლითა და სასჯელის შეფარდების ტოლფასი გადაწყვეტილების გამოტანით, მაგალითად, სასჯელის შეფარდების სასამართლო პროცედურის მსგავსად.

2. სასჯელის შეფარდების პროცედურა უნდა შედგებოდეს იმ ნაწილებისაგან, რომელთა დროსაც ბრალდებულს უნდა ეცნობოს თავისი აღიარების შედეგები. მას გასაგებად და კონკრეტულად უნდა ეცნობოს შესაბამისი პირის შესახებ, რომლისგანაც, თავისი სურვილისამებრ, შეუძლია გონივრულ ვადაში მიიღოს კონსულტაცია.

3. სასჯელის შეფარდების პროცედურით გათვალისწინებული სანქციები უნდა შემოიფარგლებოდეს ფულადი სანქციებითა და გარკვეული უფლებების ჩამორთმევით, ნებისმიერ შემთხვევაში, - თავისუფლების შეზღუდვის გარეშე.

4. ბრალდებულის თანხმობა სასჯელის შეფარდებაზე შეიძლება გამოიხატოს აშკარად ან დუმილით და აღნიშნული წესით შეფარდება ყველა თავისი იურიდიული შედეგით, ტოლფასი უნდა იყოს ჩვეულებრივი წესით გამოტანილი გადაწყვეტილებისა (ne bis in idem პრინციპის გამოყენება, აღსრულების შესაძლებლობა, სისხლის სამართლის საქმეთა რეესტრში შეტანა).

5. სასჯელის შეფარდების მიმართ ბრალდებულის საწინააღმდეგო პოზიცია, რასაც არ სჭირდება მიზეზის დასახელება, ipso facto გამოიწვევს გამარტივებული წესის გაუქმებას, გაბათილებასა და ჩვეულებრივი პროცედურის დაწყებას, reformatio in peius-ის გამოყენების აკრძალვის გარეშე.

6. სასჯელის შეფარდებისაგან დამოუკიდებლად სხდომის ეტაპის გვერდის ავლა შესაძლებელი უნდა იყოს იმ შემთხვევაშიც, როდესაც სამართალდამრღვევი ითხოვს ალტერნატიული სასჯელის დაკისრებას, იმ პირობით, რომ პროკურორი არ ეწინააღმდეგება ამ პროცედურას და მოსამართლე მიზანშეწონილად მიიჩნევს ამ მოთხოვნის დაკმაყოფილებას.

III. ჩვეული სასამართლო პროცედურების გამარტივება

A. სასამართლო გამოძიება სისხლის სამართლის სასამართლოს სხდომამდე და სხდომაზე

1. სასამართლოში საქმის შესვლამდე სასამართლო ორგანოს მიერ ჩატარებული საგამოძიებო მოქმედებები, მათი არსებობის შემთხვევაში, წარმოადგენს მოპასუხის გარანტიას, მაგრამ მათ არ უნდა ჰქონდეთ საყოველთაო ან სავალდებულო ხასიათი.

2. სასამართლო ორგანოს მიერ აღნიშნული წინასწარი საგამოძიებო მოქმედებები უნდა შეიზღუდოს მხოლოდ იმ საქმეებზე, რომლებზეც მათი გამოყენება მიზანშეწონილია დროული დასრულების, ან ეჭვმიტანილთა ბრალეულობის ან უდანაშაულობის დასადგენად.

3. წინასწარი გამოძიების მიზანშეწონილობას ადგენს სასამართლო ორგანო პოლიციური გამოძიების შედეგად მოპოვებული მასალების, საქმის სიმძიმისა და სირთულის, ბრალდებულის მიერ ფაქტების უარყოფა-არუარყოფის მხედველობაში მიღების შემდეგ.

4. წინასწარი გამოძიების შემთხვევაში, იგი უნდა განხორციელდეს ისეთი პროცედურის მიხედვით, რომელიც გამორიცხავს უსარგებლო ფორმალობებს, კერძოდ, გვერდს უვლის მოწმეთა ჩვენების ფორმალურ მოსმენას, როდესაც ბრალდებული არ უარყოფს ფაქტებს.

5. თუ შესაბამისი სასამართლო ორგანო მიზანშეწონილად არ მიიჩნევს წინასწარ გამოძიებას, საქმე განსახილველად უნდა გადაეცეს პირდაპირ სისხლის სამართლის სასამართლოს.

6. იმ სისტემებში, რომლებიც ითვალისწინებენ სასამართლო გამოძიებას, მისი გვერდის ავლის შესაძლებლობასთან ერთად, უნდა არსებობდეს შემდეგი დაცვის საშუალებები ქვემოთ აღნიშნულ სამ ეტაპზე:

- პოლიციური გამოძიების ეტაპზე, როდესაც სასამართლო ორგანო ხელმძღვანელობს და ზედამხედველობას უწევს პოლიციის საქმიანობას ან ეჭვმიტანილის უფლებებს მეტი ყურადღება ეთმობა;

- იმ ეტაპზე, როდესაც ეჭვმიტანილები იმყოფებიან დროებით პატიმრობაში პოლიციური გამოძიების დასრულების შემდეგ სასამართლოს წინაშე წარდგომამდე, აღნიშნული ღონისძიების ზედამხედველობას ყველა საქმეზე ახორციელებს ერთი ან მეტი დამოუკიდებელი მოსამართლე;

- სასამართლო სხდომის ეტაპზე; სასამართლოს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა იქვე განახორციელოს საბოლოო საგამოძიებო მოქმედებები იმ მიზნით, რომ თავად დაადგინოს მის წინაშე წაყენებული ბრალდებების კანონიერება და, თუ მიზანშეწონილად ჩათვლის, დაავალოს დამოუკიდებელ სასამართლო ორგანოს დამატებითი გამოძიება.

7. თუ ეს საკონსტიტუციო და სამართლებრივი ტრადიციებიდან გამომდინარე მისაღებია, შემოღებულ უნდა იქნეს „ბრალის აღიარების“ პროცედურა, რომლის დროსაც ბრალდებული უნდა გამოცხადდეს სასამართლოში წარმოების საწყის ეტაპზე, რათა სასამართლოს წინაშე საჯაროდ განაცხადოს, აღიარებს თუ უარყოფს მის მიმართ წაყენებულ ბრალდებებს, ან სხვა მსგავსი პროცედურა. ამ შემთხვევაში სისხლის სამართლის სასამართლომ უნდა გადაწყვიტოს საგამოძიებო პროცესის მის მიერ მთლიანი ან ნაწილობრივი წარმართვის საკითხი და დაუყოვნებლივ გადავიდეს დამნაშავის პიროვნებისა და სასჯელის შეფარდების განხილვაზე და, გარემოებათა მიხედვით, გადაწყვიტოს კომპენსაციის საკითხი.

8. i. „ბრალის აღიარების“ პროცედურა უნდა განხორციელდეს სასამართლოში საჯარო სხდომაზე.

ii. დამნაშავე უნდა აღიარებდეს მის მიმართ წაყენებულ ბრალდებებს.

iii. „ბრალის აღიარების“ პროცედურის შესაბამისად, სასჯელის შეფარდებამდე მოსამართლეს უნდა ჰქონდეს ორივე მხარის მოსმენის შესაძლებლობა.

9. თუ საგამოძიებო პროცესი სასამართლო განხილვის დროს გრძელდება, იგი, ბრალდებულის მიერ ბრალის აღიარების სურვილის მიუხედავად, უნდა შეიზღუდოს მხოლოდ იმ ღონისძიებებამდე, რომლებიც საჭიროა ფაქტების დასადგენად, სხდომამდე ჩატარებული პროცედურების გათვალისწინებით. კერძოდ, რამდენადაც შესაძლებელია, თავიდან უნდა იქნეს აცილებული იმ მოწმეთა მოსმენა, რომელთაც სასამართლო ორგანოს მანამდე მისცეს ჩვენება.

B. სასამართლო სხდომის პროცედურა

1. ყოველი წევრი სახელმწიფოს კანონმდებლობა, სხვადასხვა სასამართლოს მიერ ზედმეტი გადაწყვეტილებების გამოტანის თავიდან ასაცილებლად, უპირატესობას უნდა ანიჭებდეს ერთი და იმავე პირის მიმართ აღძრული სისხლის სამართლის საქმეების გაერთიანებას, დანაშაულის ჩადენის მიუხედავად.

2. სასამართლო სხდომის პროცედურა გვერდს უნდა უვლიდეს ყველა უსარგებლო ფორმალობას. კერძოდ, შესაძლებელი უნდა იყოს საპროცესო საფუძვლების გამო წარმოების ბათილად გამოცხადება მხოლოდ მკაცრად განსაზღვრულ გარემოებებში, როდესაც გარკვეული საპროცესო მოთხოვნების შეუსრულებლობამ შეიძლება რეალური ზიანი მიაყენოს დაცვის ან ბრალდების მხარის ინტერესებს.

3. წევრმა სახელმწიფოებმა ყურადღება უნდა დაუთმონ სისხლის სამართლის სასამართლოებისათვის იმის უფლებამოსილების მინიჭებას, რომ მათ, მცირე დანაშაულებზე მაინც და შესაძლო შესაფარდებელი სასჯელის გათვალისწინებით, განიხილონ და გადაწყვიტონ საქმე ბრალდებულის დაუსწრებლად იმ პირობით, თუ ამ უკანასკნელს სათანადოდ შეატყობინეს სხდომის თარიღი და მისი იურიდიული ან სხვაგვარი წარმომადგენლობის უფლება.

c. სასამართლო სხდომის ოქმები და სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა

1. სისხლის სამართლის სასამართლომ გადაწყვეტილება უნდა გამოიტანოს დროის მკაცრად განსაზღვრულ ვადაში, თუ აღნიშნულ საქმესთან დაკავშირებით მოპასუხე, დროებით პატიმრობაში იმყოფება.

2. თუ სხდომა იწერება მაგნიტურ ფირზე ან სხდომაზე არ გამოვლინდა ისეთი ახალი ფაქტი, რომელიც საქმეში არ არის შეტანილი, სხდომის ოქმი უნდა შეიზღუდოს მინიმუმადე და შედგებოდეს მხოლოდ შემაჯამებელი ჩანაწერისაგან.

3. იმ შემთხვევაში, როდესაც ეს დაშვებულია კონსტიტუციით და სისხლის სამართლის სასამართლოს გადაწყვეტილება ნაკლებად მძიმე საქმეებს შეეხება ან მხარეები ასე შეთანხმდნენ, სასამართლო უნდა გათავისუფლდეს გადაწყვეტილების წერილობითი შედგენის ვალდებულებისგან და ევალებოდეს მხოლოდ საქმეთა რეესტრში მის მიერ მიღებული გადაწყვეტილების შეტანა.

4. როდესაც სხვა შემთხვევაში აუცილებელია წერილობითი გადაწყვეტილება, იგი უნდა მოიცავდეს მხოლოდ იმ ინფორმაციას, რასაც მხარეები მოითხოვენ და რაც საჭიროა სააპელაციო სასამართლოსთვის ან უცხოეთის ორგანოებისთვის, რომელთაც გადაწყვეტილების აღსრულება შეიძლება ეხებოდეთ, კერძოდ, ეს ინფორმაცია შეიძლება შედგებოდეს იმ საფუძვლებისაგან, რასაც ეყრდნობა გადაწყვეტილება - ბრალის საკითხს და, სათანადო შემთხვევებში, სასჯელსა და დაზარალებული მხარეებისთვის მიკუთვნებულ კომპენსაციას. რაც შეეხება საგამოძიებო პროცედურას, ფაქტებსა და მხარეთა მოთხოვნებს, გადაწყვეტილება, უბრალოდ, უნდა მიუთითებდეს მათი წერილობითი განცხადებების პუნქტებს, მხარეთა მიერ წარდგენილ წერილობით დასკვნით სიტყვებს, სამართალწარმოების წერილობით შინაარსს ან ფირზე ჩანაწერს.

5. სადაც არსებობს საჯარო სხდომაზე გადაწყვეტილების ინ ეხტენსო გამოცხადებასთან დაკავშირებული წესები, ისინი უნდა გამარტივდეს, მაგალითად, იმის მეშვეობით, რომ სისხლის სამართლის სასამართლოს და, თუ სხდომას სასამართლო კოლეგია ესწრება, ამ კოლეგიის წევრს, თუნდაც თავმჯდომარე მოსამართლის დაუსწრებლად, შეეძლოს გადაწყვეტილების მხოლოდ იმ ნაწილის საჯაროდ გამოცხადება, რომელიც შეეხება ბრალეულობას, სასჯელსა და ზიანის ანაზღაურებას.

6. სასამართლო გადაწყვეტილების, აგრეთვე, სასამართლო უწყების ჩაბარება უნდა მოხდეს გამარტივებული სწრაფი პროცედურით, მათ შორის ფოსტის მეშვეობით, რისთვისაც, თუ საჭიროა, ბრალდებულს უნდა მოსთხოვონ, რომ მან სამართალწარმოების დასაწყისშივე მიუთითოს ის ოფიციალური მისამართი, რომელზეც შეიძლება მას წარმოების დამთავრებამდე ყველა ინფორმაცია და შეტყობინება გაეგზავნოს.

D. სისხლის სამართლის სასამართლოების შემადგენლობა და სპეციალიზაცია

1. ზოგადი პრინციპის მიხედვით, სისხლის სამართლის სასამართლოს შემადგენლობა, რამდენადაც წევრი სახელმწიფოების კონსტიტუციური და სამართლებრივი ტრადიციები ამის შესაძლებლობას იძლევა, განისაზღვრება განსახილველი დანაშაულის სიმძიმით, ხასიათით, ტექნიკითა და სირთულით.

2. როდესაც სხდომას პროფესიონალ მოსამართლეთა კოლეგია ესწრება, კოლეგიის წევრთა რაოდენობა უნდა იყოს მინიმალური, ხოლო, თუ ეს შესაძლებელია, საქმე უნდა განიხილებოდეს ერთპიროვნულად.

3. თუ სხდომის მიმდინარეობისას გათვალისწინებულია მსაჯულთა დასწრება, ეს წესი უნდა გამოიყენებოდეს მხოლოდ განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულთა კატეგორიისთვის. სხდომა იმგვარად უნდა წარიმართოს, რომ მსაჯულებს გაუადვილდეთ მათთვის დაკისრებული ფუნქციის შესრულება, რომ მოსამართლემ მათ განხილვის დასაწყისშივე რაც შეიძლება გარკვევით განუმარტოს, ის საკითხები, რომლებზეც უნდა მიიღონ მათ გადაწყვეტილება და მოქმედი კანონმდებლობა განსახილველ საქმესთან დაკავშირებით.

4. თუ ბრალეულობის საკითხს წყვეტენ მსაჯულთა ან პროფესიონალ მოსამართლეთა კოლეგია ანდა არაპროფესიონალი ასესორების და პროფესიონალი მოსამართლეები ერთობლივად, გადაწყვეტილება უნდა მიიღონ უბრალო ან კვალიფიციური უმრავლესობით, ერთსულოვნების მოთხოვნის გარეშე.

5. ისეთი საქმე, როგორიცაა ეკონომიკური დანაშაული, რომელზეც მტკიცებულების წარდგენა ტექნიკურად მეტად რთულია, განსახილველად უნდა გადაეცეთ შესაბამისი მომზადების, ცოდნისა და გამოცდილების მქონე თანამდებობის პირებსა და მოსამართლეებს.

6. როდესაც ეს კონსტიტუციით დაშვებულია, ამგვარი საქმეები, გარემოებათა მიხედვით, შეიძლება განიხილონ სისხლისსამართლებრივი დევნის ან გამოძიების მწარმოებელმა ორგანოებმა და შესაძლებელია სასამართლოებმაც, რომლებიც შექმნილი ან ორგანიზებულია სპეციფიკურად ისეთი წესით, რომ შეეძლოთ აღნიშნული საქმეებისთვის ნიშანდობლივი ხასიათითა და სირთულით წარმოშობილი სიძნელეების დაძლევა.

7. სისხლისსამართლებრივი დევნის, გამოძიებისა და საქმეთა განხილვისათვის პასუხისმგებელ ორგანოებს, მათი მოთხოვნის საფუძველზე, დახმარება უნდა გაეწიოთ ისეთ დარგებში, როგორებიცაა: სოციალური ფსიქოლოგია, მედიცინა, ფსიქიატრია, ბუღალტერია, ეკონომიკა, ფინანსები ან სასამართლო ექსპერტიზა საჭირო რაოდენობის იმ ექსპერტებმა, რომელთაც შესწევთ დანაშაულებსა და მტკიცებულებათა მიღებასთან დაკავშირებული მზარდი ტექნიკური ხასიათის სირთულეების დაძლევის უნარი.

წევრი სახელმწიფოების მიმართ მინისტრთა კომიტეტის
რეკომენდაცია №R (94) 12
(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1995 წლის 13 ოქტომბრის
მინისტრთა წარმომადგენლების შეხვედრაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის შესაბამისად,

მხედველობაში იღებს რა ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა კონვენციის (შემდგომში - „კონვენცია“) მე-6 მუხლს, რომლის თანახმადაც, „ყველას აქვს უფლება მისი საქმე განიხილოს კანონის საფუძველზე შექმნილმა დამოუკიდებელმა და მიუკერძოებელმა სასამართლომ გონივრულ ვადაში, სამართლიანად და საჯაროდ“;

ითვალისწინებს რა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ძირითად პრინციპებს სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის შესახებ, რომლებიც მიღებულია გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალური ასამბლეის მიერ 1985 წლის ნოემბერში;

აღნიშნავს რა მოსამართლეთა და სასამართლო ფუნქციების განმახორციელებელ სხვა პირთა არსებით როლს ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის საკითხში;

იღვწის რა მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის მისაღწევად დემოკრატიულ სახელმწიფოებში კანონის უზენაესობის დამკვიდრების მიზნით;

გაცნობიერებული აქვს რა მოსამართლეთა სტატუსისა და უფლებამოსილებათა განმტკიცების აუცილებლობა ეფექტური და სამართლიანი სამართლებრივი სისტემის შექმნის საქმეში;

იმის სურვილით, რომ უზრუნველყოს სასამართლო ფუნქციების განხორციელება, რომლებიც წარმოადგენს სასამართლოსათვის დაკისრებულ მოვალეობათა და მისთვის მინიჭებული უფლებების ერთობლიობას და რომელთა მიზანია ყველა პირის ინტერესების დაცვა;

რეკომენდაციას აძლევს წევრ სახელმწიფოთა მთავრობებს შეიმუშაონ ან ცხოვრებაში გაატარონ ყველა ის ღონისძიება, რაც საჭიროა ინდივიდუალურ მოსამართლეთა და მთელი სასამართლო ხელისუფლების როლის განსამტკიცებლად, აგრეთვე, მათი დამოუკიდებლობისა და ეფექტურობის ასამაღლებლად შემდეგი ცალკეული პრინციპების დანერგვით:

რეკომენდაციის მოქმედების სფერო

1. ეს რეკომენდაცია გამოიყენება სასამართლო ფუნქციების განმახორციელებელი ყველა პირის მიმართ, იმათი ჩათვლით, ვინც დაკავებულია საკონსტიტუციო, სისხლის სამართლის, სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართლის საქმეებით.

2. არაპროფესიონალი მოსამართლეებისა და სასამართლო ფუნქციების განმახორციელებლი სხვა პირების მიმართ გამოიყენება ამ რეკომენდაციით დადგენილი პრინციპები, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც კონტექსტიდან აშკარად გამომდინარეობს, რომ ისინი ეხება პროფესიონალ მოსამართლეებს, ასეთია, მაგალითად, ანაზღაურებასა და მოსამართლეთა კარიერასთან დაკავშირებული პრინცი პები.

პრინციპი 1. ძირითადი პრინციპები
მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის შესახებ

1) გატარდეს ყველა საჭირო ღონისძიება მოსამართლეთა პატივისცემის, დაცვისა და ხელშეწყობის მიზნით.

2) კერძოდ, შესაძლებელია შემდეგი ღონისძიებების განხორციელება:

a) მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის გარანტია უნდა შეიქმნას კონვენციისა და კონსტიტუციური პრინციპების შესაბამისად, მაგალითად, კონსტიტუციაში ან სხვა საკანონმდებლო აქტებში ცალკეული დებულებების შეტანით ან შიდა სამართალში ამ რეკომენდაციის დებულებების ინკორპორირებით. თითოეული სახელმწიფოს სამართლებრივი ტრადიციის გათვალისწინებით, ეს წესები შეიძლება ადგენდეს, რომ:

i) დაუშვებელია მოსამართლეთა მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილებების გადასინჯვა, გარდა კანონით დადგენილი სააპელაციო წესისა;

ii) მოსამართლეთა თანამდებობის დაკავების ვადა და მათი შრომის ანაზღაურებასთან დაკავშირებული საკითხები უნდა განისაზღვროს კანონით;

iii) სასამართლოს გარდა, დაუშვებელია სხვა ორგანომ მიიღოს გადაწყვეტილება თავისი კომპეტენციის შესახებ და კანონით გათვალისწინებული წესით;

iv) ამნისტიის, შეწყალების ან სხვა მსგავსი გადაწყვეტილების გარდა, დაუშვებელია მთავრობამ მიიღოს გადაწყვეტილება, რომელიც რეტროაქტიულად აუქმებს სასამართლო გადაწყვეტილებებს;

ბ) აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლების ორგანოებმა უნდა უზრუნველყონ მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა და არ დაუშვან ღონისძიებები, რომლებმაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას მოსამართლეთა დამოუკიდებლობას;

c) მოსამართლეთა პროფესიულ კარიერასთან დაკავშირებული ყველა გადაწყვეტილება უნდა ეფუძნებოდეს ობიექტურ კრიტერიუმებს, ხოლო მოსამართლეთა შერჩევა და კარიერა - მათ ღირსებას, კვალიფიკაციის, მიუკერძოებლობის, შესაძლებლობებისა და ეფექტურობის გათვალისწინებით. მოსამართლეთა შერჩევისა და მათი კარიერის შესახებ გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო დამოუკიდებელი უნდა იყოს მთავრობისა და მმართველობის ორგანოებისაგან. მისი დამოუკიდებლობის უზრუნველსაყოფად კანონი უნდა ადგენდეს, რომ, მაგალითად, მის წევრებს ირჩევს სასამართლო ხელისუფლება და ეს ორგანო თავად იღებს საკუთარ პროცედურულ წესებს.

ამასთან, როდესაც ეს კონსტიტუციური ან სხვა საკანონმდებლო დებულებებით და ტრადიციებით დასაშვებია, უნდა არსებობდეს იმის გარანტიები, რომ მოსამართლეთა დანიშვნის პროცედურა, პრაქტიკულად, გამჭვირვალე და დამოუკიდებელია, ხოლო გადაწყვეტილებებზე გავლენის მოხდენა არ შეიძლება არავითარი საფუძვლით, გარდა ზემოთ აღნიშნული ობიექტური მიზეზებისა. აღნიშნული გარანტიები შეიძლება იყოს, მაგალითად, რომელიმე ქვემოჩამოთვლილთაგანი:

i) სპეციალური დამოუკიდებელი და კომპეტენტური ორგანო, რომელიც მთავრობას მიაწოდებს თავის პრაქტიკაში გამოყენებულ რჩევებს;

ან

ii) პირის უფლება გაასაჩივროს გადაწყვეტილება დამოუკიდებელ ორგანოში; ან

iii) გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო, რომელიც უზრუნველყოფს დაუსაბუთებელი ან უკანონო ჩარევის თავიდან აცილებას.

d. გადაწყვეტილების მიღებისას, მოსამართლეები უნდა იყვნენ დამოუკიდებელი და შეეძლოთ ნებისმიერი მხრიდან და ნებისმიერი მიზეზით, ყოველგვარი პირდაპირი ან არაპირდაპირი შეზღუდვის, უკანონო გავლენის, დაყოლიების, მუქარის ან ჩარევის თავიდან აცილება. კანონით გათვალისწინებული უნდა იყოს სანქციები იმ პირთა მიმართ, რომლებიც ცდილობენ მოსამართლეზე რომელიმე ზემოაღნიშნული ფორმით გავლენის მოხდენას. მოსამართლეები უნდა სარგებლობდნენ დაუბრკოლებელი თავისუფლებით იმისათვის, რომ მათ გადაწყვეტილება გამოიტანონ მიუკერძოებლად, თავიანთ სინდისსა და ფაქტების ინტერპრეტაციაზე დაყრდნობით, კანონის უზენაესობის საფუძველზე. მოსამართლე საქმის გარემოებათა თაობაზე არ უნდა იყოს ანგარიშვალდებული არავის წინაშე, გარდა საკუთრივ სასამართლო ხელისუფლებისა.

e. საქმეთა განაწილებაზე გავლენას არ უნდა ახდენდეს საქმეში მონაწილე რომელიმე მხარის ან საქმის ბედით დაინტერესებული რომელიმე პირის სურვილი. განაწილება შეიძლება მოხდეს, მაგალითად, წილის ყრით ან ანბანური წესით, ავტომატურად ანდა სხვა მსგავსი სისტემით.

f. არ შეიძლება რომელიმე მოსამართლის საქმისაგან ჩამოცილება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა არსებობს კანონიერი საფუძველი, როგორიცაა ავადმყოფობის ან ინტერესთა კონფლიქტის შემთხვევები. ჩამოცილების საფუძვლები და წესი დადგენილი უნდა იყოს კანონით მისი შეცვლა არ შეიძლება არც მთავრობის ან მმართველობის ორგანოების ინტერესების გამო. მოსამართლის საქმისაგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს იმ ორგანომ, რომელიც სარგებლობს მოსამართლის თანაბარი დამოუკიდებლობით.

3. როგორც დანიშნულ, ისე არჩეულ მოსამართლეებს გარანტირებული უნდა ჰქონდეთ სამსახურის ვადა, რომელიც შეწყდება საპენსიო ასაკის მიღწევით ან თანამდებობის დაკავების ვადის გასვლით, ასეთის არსებობის შემთხვევაში.

პრინციპი II. მოსამართლეთა ხელისუფლება

1. საქმის მონაწილე ყველა პირი, სახელმწიფო ორგანოებისა და მათი წარმომადგენლების ჩათვლით, უნდა ემორჩილებოდეს მოსამართლის ხელისუფლებას.

2. მოსამართლე უნდა ფლობდეს სათანადო უფლებამოსილებებს და შეეძლოს მათი განხორციელება მისთვის დაკისრებული მოვალეობების შესასრულებლად და თავისი ხელისუფლებისა და სასამართლოს ღირსების შესანარჩუნებლად.

პრინციპი III. სათანადო სამუშაო პირობები

1. უნდა შეიქმნას სათანადო პირობები, რათა მოსამართლეებს მიეცეთ ეფექტურად მუშაობის შესაძლებლობა, რაც შეიძლება გამოიხატოს შემდეგში:

a. საკმარისი რაოდენობის მოსამართლეთა კანდიდატურების მოძიება და დანიშვნამდე და სამსახურის განმავლობაში შესაბამისი მოსამზადებელი ისეთი კურსების გავლა, როგორებიცაა, პრაქტიკული მოსამზადებელი სასამართლო კურსები და, თუ ეს შესაძლებელია, ხელისუფლების სხვა განშტოებებსა და ორგანოებთან თანამშრომლობა. ასეთი კურსი მოსამართლისთვის უნდა იყოს უფასო და განსაკუთრებით შეეხებოდეს ახალ კანონმდებლობასა და პრაქტიკას. საჭიროების შემთხვევაში კურსი უნდა შეიცავდეს სასწავლო პრაქტიკებს ევროპისა და უცხოურ ორგანოებში, ასევე სასამართლოებში;

b. იმის უზრუნველყოფა, რომ მოსამართლეთა სტატუსი და შრომის ანაზღაურება შეესაბამებოდეს მათი პროფესიის ღირსებასა და დაკისრებული ფუნქციების სირთულეს;

c. სამსახურებრივი წინსვლის მკაფიო სტრუქტურის ჩამოყალიბება, რაც შესაძლებელს გახდის მცოდნე მოსამართლეების დანიშვნასა და თანამდებობაზე ყოფნას;

d. ადეკვატური მატერიალურ-ტექნიკური პერსონალისა და აღჭურვილობის, კერძოდ, საოფისე ავტომატური მოწყობილობებისა და მონაცემთა დამუშავების საშუალებათა უზრუნველყოფა, რათა მოსამართლეებს შეეძლოთ ეფექტური და დაუსაბუთებელი დაყოვნების გარეშე მუშაობა;

e. სათანადო ზომების მიღება არასამოსამართლო ფუნქციების სხვა პირებისთვის გადანაწილების მიზნით, თანახმად №R (86) 12 რეკომენდაციისა სასამართლოებისთვის ზედმეტი სამუშაო დატვირთვის თავიდან აცილებისა და შემცირების შესახებ.

2. მოსამართლეთა უსაფრთხოების დასაცავად უნდა მიიღონ ყველა საჭირო ზომა, როგორიცაა, მაგალითად, სასამართლოს ადგილსამყოფელში წესრიგის დამცველთა ყოფნის უზრუნველყოფა ან პოლიციის მიერ იმ მოსამართლეთა დაცვა, რომლებიც არიან ან შეიძლება გახდნენ სერიოზული მუქარის მსხვერპლი.

პრინციპი IV. ასოციაციები

მოსამართლეებს თავისუფლად უნდა შეეძლოთ ისეთი ასოციაციების შექმნა, რომლებსაც თვითონ ან სხვა ორგანოსთან ერთად დაეკისრებათ მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფისა და მათი ინტერესების დაცვის ფუნქცია.

პრინციპი V. სასამართლოს ფუნქციები

1. სამართალწარმოების პროცესში მოსამართლეები ვალდებული არიან დაიცვან ყველა პირის უფლებები და თავისუფლებები.

2. მოსამართლეებს ეკისრებათ ვალდებულება და უნდა ჰქონდეთ უფლებამოსილება, განახორციელონ თავიანთი ფუნქციები სამართლის სათანადო გამოყენებისა და საქმეთა სამართლიანი, ეფექტური და დროული განხილვის მიზნით.

3. მოსამართლეებს შეიძლება ჰქონდეთ შემდეგი ფუნქციები:

a. ყველა საქმის განხილვისას იმოქმედონ დამოუკიდებლად და გარედან ჩაურევლად;

b. საქმე განიხილონ მიუკერძოებლად, ფაქტების შეფასებისა და სამართლის საკუთარი გაგების საფუძველზე იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ყველა მხარე სარგებლობდეს სამართლიანი საქმის გარჩევით და მხარეთა საპროცესო უფლებები დაცული იყოს კონვენციის შესაბამისად;

c. ჩამოაცილონ საქმეს ან თვითონ თქვან უარი მოქმედების შესრულებაზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს საამისო კანონიერი საპატიო საფუძველი. ამგვარი საფუძვლები კანონით უნდა იყოს გათვალისწინებული და შეიძლება უკავშირდებოდეს, მაგალითად, ჯანმრთელობის სერიოზულ გაუარესებას, ინტერესთა კონფლიქტს ან მართლმსაჯულების ინტერესებს;

d. საჭიროების შემთხვევაში, მიუკერძოებელი პოზიციიდან განუმარტონ მხარეებს პროცედურული საკითხები;

e. საჭიროების შემთხვევაში, ხელი შეუწყონ მხარეთა შორის მორიგების მიღწევას;

f. თუ კანონით ან დამკვიდრებული პრაქტიკით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადვილად გასაგები ენით მკაფიოდ და სრულად ჩამოაყალიბონ ის საფუძვლები, რომლებსაც გადაწყვეტილება ემყარება;

g. გაიარონ ყველა საჭირო მოსამზადებელი კურსი მათთვის დაკისრებულ მოვალეობათა ეფექტურად და ჯეროვნად შესასრულებლად.

პრინციპი VI. მოვალეობათა შეუსრულებლობა
და დისციპლინური გადაცდომები

1. მოსამართლეთა მიერ მათთვის დაკისრებულ მოვალეობათა ეფექტურად და ჯეროვნად შეუსრულებლობის, აგრეთვე მათ მიერ დისციპლინური გადაცდომის ჩადენის შემთხვევაში მიღებულ უნდა იქნეს ყველა ისეთი საჭირო ზომა, რომელიც საფრთხეს არ შეუქმნის მათ დამოუკიდებლობას. თითოეული სახელმწიფოს კონსტიტუციური პრინცი პების, კანონმდებლობისა და ტრადიციის მიხედვით, ასეთი ზომები შეიძლება იყოს, მაგალითად:

a. მოსამართლის საქმიდან ჩამოცილება;

b. მოსამართლისათვის სხვა სასამართლო ფუნქციების დაკისრებას;

c. ეკონომიკური სანქციები, როგორიცაა დროებით შრომის ანაზღაურების შემცირება;

d. გადაყენება.

3. დაუშვებელია დანიშნულ მოსამართლეთა სამუდამოდ გადაყენება საპენსიო ასაკამდე კანონიერი საფუძვლის არსებობის გარეშე. ასეთი საფუძვლები, რომლებიც ზუსტად უნდა იყოს კანონით გათვალისწინებული, შესაძლებელია გამოიყენონ იმ ქვეყნებში, სადაც მოსამართლეს გარკვეული ვადით ირჩევენ ან ეს შეიძლება დაკავშირებული იყოს სამოსამართლო ფუნქციების შესრულების უუნარობასთან, დანაშაულის ჩადენასთან ან დისციპლინის წესების სერიოზულ დარღვევასთან.

4. როდესაც საჭიროა ამ მუხლის პირველი და მეორე პუნქტებით გათვალისწინებული ზომების მიღება, სახელმწიფოებმა მხედველობაში უნდა მიიღონ სპეციალური კომპეტენტური ორგანოს შექმნის საკითხი, რომლის ფუნქციაც იქნება იმ დისციპლინური სანქციებისა და ზომების გამოყენება, რომელთა შეფარდება არ შედის სასამართლოს კომპეტენციაში და რომლის გადაწყვეტილებებზე ზედამხედველობას განახორციელებს ზემდგომი სასამართლო ორგანო ანდა, რომელიც თავად არის ზემდგომი სასამართლო ორგანო. კანონმა უნდა გაითვალისწინოს შესაბამისი პროცედურა იმის უზრუნველსაყოფად, რომ მოსამართლეს, რომელსაც აღნიშნული ზომები ეხება, ჰქონდეს კონვენციით გარანტირებული ყველა საპროცესო საშუალება, მაგალითად, რომ საქმე განიხილონ გონივრულ ვადაში და რომ მათ უნდა შეეძლოთ შენიშვნის მიცემა თითოეული ბრალდების თაობაზე.

წევრი სახელმწიფოების მიმართ მინისტრთა კომიტეტის
რეკომენდაცია №R (95) 5
(მიღებულია მინისტრთა კომიტეტის მიერ 1995 წლის 7 თებერვალს
მინისტრთა წარმომადგენლების 528-ე შეხვედრაზე)

მინისტრთა კომიტეტი, ევროპის საბჭოს წესდების მე-15.ბ მუხლის შესაბამისად,

აღნიშნავს რა, რომ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპის კონვენციის (შემდგომში „კონვენცია“) მე-7 ოქმი ავალდებულებს წევრ სახელმწიფოებს უზრუნველყონ წაყენებული ბრალდებებისა და შეფარდებული სასჯელების განხილვა ზემდგომ სასამართლოში;

გამოხატავს რა თანხმობას, რომ სააპელაციო პროცედურა ხელმისაწვდომი უნდა იყოს სამოქალაქო და სამეწარმეო საქმეებზეც და არა მარტო სისხლის სამართლის საქმეებზე;

მხედველობაში იღებს რა იმ პრობლემებს, რომლებიც გამოწვეულია სააპელაციო საჩივრების რაოდენობის გაზრდითა და სააპელაციო სამართალწარმოების ხანგრძლივობით;

ითვალისწინებს რა, რომ ამ პრობლემებმა შეიძლება გავლენა იქონიოს კონვენციის მე-6 მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებაზე, რომელიც ეხება საქმის განხილვას გონივრულ ვადაში;

შეგნებული აქვს რა, რომ არაეფექტური და არაადექვატური პროცედურა და მხარეთა მიერ სააპელაციო საჩივრის შეტანის უფლების ბოროტად გამოყენება იწვევს დაუსაბუთებელ დაყოვნებას და შეიძლება სახელი გაუტეხოს მართლმსაჯულების სისტემას;

დარწმუნებული იმაში, რომ ეფექტური სააპელაციო პროცედურა შედის სამართალწარმოების ყველა მხარისა და მართლმსაჯულების განხორციელების ინტერესებში;

მხედველობაში იღებს რა №R (81) 7 რეკომენდაციას მართლმსაჯულებისათვის მიმართვის გამარტივების ღონისძიებათა შესახებ, №R (84) 5 რეკომენდაციას მართლმსაჯულების სისტემების მოქმედების გაუმჯობესების მიზნით სამოქალაქო საპროცესო პრინცი პების შესახებ, №R (86) 12 რეკომენდაციას სასამართლოების ზედმეტი სამუშაო დატვირთვის თავიდან აცილებისა და შემცირების შესახებ და №R (93) 1 რეკომენდაციას ღარიბებისთვის კანონმდებლობისა და მართლმსაჯულების ეფექტური ხელმისაწვდომობის შესახებ,

რეკომენდაციას აძლევს წევრ სახელმწიფოთა მთავრობებს, გარემოებათა მიხედვით, შეიმუშაონ და ცხოვრებაში გაატარონ ყველა ღონისძიება, რომელსაც ისინი საჭიროდ ჩათვლიან სამოქალაქო და სამეწარმეო საქმეებზე სააპელაციო სისტემებისა და პროცედურების მუშაობის გასაუმჯობესებლად, რაშიც შეიძლება შედიოდეს:

თავი I. ზოგადი დებულებანი

მუხლი 1. სასამართლო ზედამხედველობის უფლება

a. ფაქტობრივად, შესაძლებელი უნდა იყოს ნებისმიერი ქვემდგომი სასამართლოს („პირველი სასამართლო“) გადაწყვეტილებაზე ზემდგომი სასამართლოს („მეორე სასამართლო“) მიერ ზედამხედველობის განხორციელება.

b. თუ საჭიროა ამ პრინცი პისათვის გამონაკლისების დაწესება, იგი გათვალისწინებული უნდა იყოს კანონით და შეესაბამებოდეს მართლმსაჯულების ზოგად დებულებებს.

c. მხარეებს უნდა ეცნობოთ გასაჩივრების უფლებისა და მისი განხორციელების იმ წესის შესახებ, როგორიცაა, მაგალითად, სააპელაციო საჩივრის შეტანის ვადა.

d. დაუშვებელია ზემდგომი სასამართლოების მოსამართლეების მონაწილეობა იმ საქმეების წარმოებაში, რომლებშიც ისინი მონაწილეობდნენ ქვემდგომ სასამართლოში.

თავი II. სასამართლო ზედამხედველობის
შეზღუდვები

მუხლი 2. პირველი სასამართლოს დონეზე
მისაღები ზომები

a. ფაქტობრივად, განსახილველი საქმის გარემოებები უნდა დადგინდეს პირველი სასამართლოს დონეზე. პირველ სასამართლოს უნდა წარედგინოს ყველა შესაძლებელი მოთხოვნა, ფაქტები და მტკიცებულებები. სახელმწიფოებმა მხედველობაში უნდა მიიღონ ამ მხრივ კანონმდებლობისა და სხვა ზომების მიღების საკითხი.

b. იმისათვის, რომ მხარეებს შეეძლოთ გადაწყვიტონ, გამოიყენონ თუ არა გასაჩივრების უფლება და, თუ შესაძლებელია, ჰქონდეთ საჩივრის შეზღუდვის შესაძლებლობა, პირველი სასამართლო კანონით უნდა იყოს ვალდებული ადვილად გასაგები ენით, მკაფიოდ და სრულად გადმოსცეს ის საფუძვლები, რასაც გადაწყვეტილება ემყარება. ფაქტობრივად, აუცილებელი არ არის გადაწყვეტილების საფუძვლების განმარტება იმ საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებზეც შედავება არ მომხდარა, ასევე, მსაჯულთა მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილების საფუძვლების განმარტება.

c. პირველ სასამართლოს შესაბამის საქმეებზე უნდა შეეძლოს დროებითი უზრუნველყოფის ზომების გამოყენება, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ეს წამგებ მხარეს მიაყენებს გამოუსწორებელ ან მძიმე ზიანს, ან შეუძლებელს გახდის შემდგომში მართლმსაჯულების განხორციელებას.

მუხლი III. საქმეები, რომლებზეც არ შეიძლება
გასაჩივრების უფლების გამოყენება

იმისათვის, რომ მეორე სასამართლომ მხოლოდ დასაშვები საქმეები განიხილოს, სახელმწიფოებმა მხედველობაში უნდა მიიღონ ქვემოთ ჩამოთვლილი ღონისძიების გამოყენების საკითხი:

a. ზოგიერთი კატეგორიის საქმეების გამორიცხვა, მაგალითად, რომლებიც დაკავშირებულია მცირე მოთხოვნებთან;

b. იმ მოთხოვნის დაწესება, რომ გასაჩივრების უფლება წარმოიშვას სასამართლოს მიერ ნების დართვის შემთხვევაში;

c. გასაჩივრების უფლების გამოყენებისათვის გარკვეული დროის შეზღუდვების დაწესება;

d. გარკვეულ დამაბრკოლებელ საკითხებზე გასაჩივრების უფლების გადადება საქმის არსებითი ნაწილის გასაჩივრებამდე.

მუხლი IV. ღონისძიებები სააპელაციო სისტემის
ბოროტად გამოყენების თავიდან ასაცილებლად

სააპელაციო სისტემის ან პროცედურის ბოროტად გამოყენების თავიდან ასაცილებლად სახელმწიფოებმა მხედველობაში უნდა მიიღონ ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან ერთ-ერთი ან ყველა ღონისძიების გამოყენების საკითხი:

a. დააწესონ იმის მოთხოვნა, რომ აპელანტმა გასაჩივრების პირველივე ეტაპზე განმარტოს, თუ რა მოტივირებულ საფუძვლებს ემყარება მისი საჩივარი და მიუთითოს ის საშუალება, რომლისადმი მიმართვასაც აპირებს;

b. ნება დართონ მეორე სასამართლოს არ მიიღოს სააპელაციო საჩივარი გამარტივებული წესით, მაგალითად, მეორე მხარისთვის შეუტყობინებლად, ანდა ისეთი საჩივარი, რომელიც, მეორე სასამართლოს აზრით, აშკარად დაუსაბუთებელი, უსაფუძვლო ან გაუგებარია; ასეთ შემთხვევაში შეიძლება ისეთი სათანადო სანქციების გათვალისწინება,

როგორიცაა, მაგალითად, ჯარიმა;

c. როდესაც გადაწყვეტილება ექვემდებარება დაუყოვნებლივ აღსრულებას, აღსრულების შეჩერება დაუშვან მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი გამოუსწორებელ ან მძიმე ზიანს მიაყენებს აპელანტს ან შეუძლებელს გახდის მართლმსაჯულების შემდგომში განხორციელებას. ასეთ შემთხვევებში გარანტირებული უნდა იყოს სასარჩელო უზრუნველყოფა; დ. როდესაც გადაწყვეტილება ექვემდებარება დაუყოვნებლივ აღსრულებას, ნება დართონ მეორე სასამართლოს უარი თქვას საქმის განხილვაზე, აპელანტის მიერ გადაწყვეტილებისადმი დაუმორჩილებლობის გამო, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ მან უზრუნველყო სარჩელი ანდა პირველმა ან მეორე სასამართლომ შეაჩერა აღსრულება;

e. თუ დაუსაბუთებელი დაყოვნება გამოწვეულია რომელიმე მხარის მიერ, დააწესონ იმის მოთხოვნა, რომ ამ მხარემ გადაიხადოს დაყოვნებით გამოწვეული ხარჯები.

მუხლი V. მეორე სასამართლოში
სამართალწარმოების სფეროს შემზღუდველი
ღონისძიებები