განმცხადებელს პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევაზე საჩივრის შეტანა შეუძლია იმ შემთხვევაში, თუ სავარაუდო ჩარევა დაკავშირებულია მის „საკუთრებასთან“ ამ დებულების მნიშვნელობით.

„საკუთრების“ ცნებას ავტონომიური მნიშვნელობა აქვს, რომელიც შიდასახელმწიფო სამართლის ოფიციალურ კლასიფიკაციაზე დამოკიდებული არ არის.

ხშირად კამათობენ, რომ „საკუთრების“ ცნება ძალზე ფართოდ არის განმარტებული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში, რამეთუ იგი ითვალისწინებს არა მხოლოდ მფლობელობის უფლებას, არამედ მთელ რიგ მატერიალურ-ფინანსურ უფლებებს, როგორიცაა აქციების, პატენტების, არბიტრაჟის გადაწყვეტილებების, დადგენილი საპენსიო ჩამონათვალის, საიჯარო ჩამონათვალის და თვით ბიზნესის წარმოების უფლებებიდან წარმოშობილი უფლებები.

ამ ფართო განმარტების საშუალებას იძლევა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის ფრანგულ ტექსტში გამოყენებული ტერმინი ,,biens“ (საკუთრება/ქონება [მთარგმნელის შენიშვნა]). ფრანგულ სამართლებრივ ტერმინოლოგიაში ტერმინი ,,biens” დაკავშირებულია ყველა სახის პატრიმონიალურ (ანუ მატერიალურ-ფინანსურ) უფლებასთან.

ზემოაღნიშნულის შემდეგ გასაკვირი აღარ უნდა იყოს, რომ უძრავ-მოძრავ ქონებასთან ერთად, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით „საკუთრებას“ მიეკუთვნება აქციები, ინტელექტუალური საკუთრება, არბიტრაჟის საბოლოო გადაწყვეტილება და კონტრაქტის საფუძველზე წარმოშობილი საიჯარო უფლებები.

თუმცა ამ მუხლით უზრუნველყოფილი დაცვა არ გამოიყენება, თუ პრეტენზია კონკრეტულ საკუთრებას არ ეხება. როგორც უკვე ითქვა, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი არ უზრუნველყოფს საკუთრების მოპოვების უფლებას. სწორედ ამის გამო სასამართლომ საქმეში მარქსი ბელგიის წინააღმდეგ, დაადგინა, რომ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი არ მიესადაგებოდა უკანონო ბავშვის პოტენციურ უფლებას მემკვიდრეობაზე დედის გარდაცვალების შემთხვევაში. ამისგან განსხვავებით, მუხლი შესაბამისად იქნა ჩათვლილი, როცა განმცხადებელს - ასევე უკანონო შვილს - მემკვიდრეობით უკვე ჰქონდა მიღებული წილი ფერმიდან, მაგრამ უფლება არ მისცეს, მემკვიდრეობა მიეღო იმ ოდენობით, რამდენსაც მიიღებდა იმ შემთხვევაში, თუ იგი კანონიერი შვილი იქნებოდა.

სწორედ ამავე ნიშნით, საქმეში X გერმანიის წინააღმდეგ, კომისიამ დაადგინა, რომ ნოტარიუსთა მოლოდინი იმასთან დაკავშირებით, რომ მათი მომსახურების ანაზღაურების არსებული განაკვეთი კანონის საფუძველზე არ უნდა შემცირებულიყო, არ წარმოადგენს საკუთრების უფლებას პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით.

თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ „საკუთრების“ ცნება მხოლოდ „არსებული საკუთრებით“ შემოიფარგლება. „საკუთრებად“ კვალიფიცირდება აგრეთვე საკუთრების სხვა საშუალებები, იმ პრეტენზიების ჩათვლით, რომელთა მიმართაც განმცხადებელმა შეიძლება ამტკიცოს, რომ მას აქვს სულ ცოტა „კანონიერი მოლოდინი“ (რომელიც უფრო კონკრეტული ხასიათის უნდა იყოს ვიდრე უბრალო იმედია), რომ მათი რეალიზება მოხდება.

პრეტენზია შეიძლება საკუთრების საშუალებად ჩაითვალოს როცა იგი სათანადოდ არის დასაბუთებული, როგორც რეალიზებადი („suffisamment établie pour être exigible“). სათანადოდ დასაბუთებული პრეტენზიის გარეშე რაიმე „კანონიერი მოლოდინი“ განხილული ვერ იქნება. ამისგან განსხვავებით, საკუთრების საშუალებად არ შეიძლება ჩაითვალოს პირობითი პრეტენზია. აქედან გამომდინარე, მაგალითად, ნოტარიუსის პრეტენზია მომსახურების გადასახადთან დაკავშირებით „საკუთრებად“ ჩაითვლება მხოლოდ მაშინ, როცა ასეთი პრეტენზია წარმოიშობა კონკრეტულ შემთხვევაში ნოტარიუსის მიერ გაწეული მომსახურების საფუძველზე და სანოტარო გადასახადების არსებული კანონმდებლობის საფუძველზე.

საქმე პრესოს კომპანია ნავიერა ს.ა. და სხვები ბელგიის წინააღმდეგ (Pressos Compania Naviera S.A. and Others v. Belgium) კიდევ ერთხელ ადასტურებს, თუ როგორ შეიძლება, პრეტენზია წარმოადგენდეს საკუთრების საშუალებას და, აქედან გამომდინარე, „საკუთრებას“. ამ საქმეში განმცხადებლები იყვნენ გემის მესაკუთრენი, რომელთა გემების შეჯახება მოხდა ბელგიის ტერიტორიულ წყლებში. იმის გათვალისწინებით, რომ შეჯახება გამოიწვია ბელგიელი ლოცმანის გულგრილობამ, რომელზედაც, ბელგიის კანონმდებლობის თანახმად, სახელმწიფო არის პასუხისმგებელი, საჩივარი სახელმწიფოს წინააღმდეგ იქნა შეტანილი. თუმცა 1988 წლის აგვისტოში ბელგიაში ამოქმედდა რეტროსპექტული ძალის მქონე კანონი, რომლის საფუძველზედაც სახელმწიფო განთავისუფლდა პასუხისმგებლობისაგან. განმცხადებლები პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე ჩიოდნენ, რომ დაირღვა მათი საკუთრების უფლება. სახელმწიფო ამტკიცებდა, რომ განმცხადებლები არ ფლობდნენ „საკუთრებას“ ამ მუხლის მნიშვნელობით. სასამართლომ აღნიშნა, რომ, ბელგიის დელიქტის კანონის თანახმად, კომპენსაციის მოთხოვნა გაჩნდა ზიანის მიყენების შემდეგ. ამიტომ, ასეთი მოთხოვნა წარმოადგენს საკუთრების საშუალებას და იგი „საკუთრების“ ტოლფასია. გარდა ამისა, საკასაციო სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის საფუძველზე, რომელიც ახალი კანონმდებლობის მიღებამდე არსებობდა, განმცხადებლებს შეეძლოთ შიდასახელმწიფო სასამართლოებისაგან მათთვის სასარგებლო განჩინების გამოტანა მოეთხოვათ, ანუ, დასაშვებად მიეღოთ მათი სარჩელი, ხსენებული ავარიიდან გამომდინარე.

პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი აგრეთვე იცავს საწარმოს, რომელიც განიხილება, როგორც მრავალი უფლების და ინტერესის, აგრეთვე ურთიერთობების ერთობლიობა, რომელსაც აქვს განსაზღვრული მიზნები და მეწარმის მიერ ორგანიზებულია, როგორც ეკონომიკური ერთეული. საწარმო მოიცავს ინტერესებსა და ურთიერთობებს, როგორიცაა კლიენტურა, რეპუტაცია, ბიზნესის საიდუმლო და შემოსავლების პოტენციური წყაროები, ორგანიზებისა და რეკლამის ჩათვლით. ფაქტობრივად, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის გამოყენება ბიზნესის (ანუ საწარმოს) საქმიანობაზე ვრცელდება მხოლოდ მათ კლიენტურასა და რეპუტაციაზე, რამეთუ ისინი გარკვეული ღირებულების მქონე ერთეულებს წარმოადგენენ, რომლებსაც მრავალი თვალსაზრისით კერძო უფლების ხასიათი აქვთ და ამიტომ წარმოადგენენ „საკუთრების საშუალებას“, ხოლო აქედან გამომდინარე - „საკუთრებას“ მუხლის პირველი წინადადების მნიშვნელობით.

მაგალითად, საქმეში იატრიდისი საბერძნეთის წინააღმდეგ, განმცხადებელი ფლობდა ღია კინოთეატრს, რომელიც მდებარეობდა ვინმე კ.ნ.-ის მემკვიდრეებსა და საბერძნეთის სახელმწიფოს შორის სადავო მიწის ნაკვეთზე. განმცხადებელმა კინოთეატრი იჯარით აიღო მემკვიდრეებისაგან 1978 წელს, მაგრამ 1988 წელს სახელმწიფომ გამოსცა ბრძანება მისი გასახლების შესახებ იმ საფუძველზე, რომ მას არამართლზომიერად ჰქონდა დაკავებული სახელმწიფოს საკუთრება, და კინოთეატრი ადგილობრივ ხელისუფლებას გადასცა. 1989 წელს ათენის პირველი ინსტანციის სასამართლომ გააუქმა გასახლების ბრძანება, მაგრამ ფინანსთა სამინისტრომ უარი განაცხადა სასამართლოს გადაწყვეტილების შესრულებაზე. სასამართლოში განმცხადებელი ჩიოდა, რომ ხელისუფლების მიერ მისთვის კინოთეატრის დაბრუნების განუხორციელებლობა მისი საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უფლების დარღვევას წარმოადგენდა.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ განმცხადებელი, გამოსახლებამდე თერთმეტი წლის განმავლობაში, ხელისუფლების მხრიდან რაიმე ჩარევის გარეშე ამუშავებდა კინოთეატრს კანონიერი გზით გაფორმებული იჯარის საფუძველზე, რომლის შედეგადაც მან შეიძინა კლიენტურა, რომელიც საკუთრებას წარმოადგენდა.

სასამართლომ აგრეთვე აღნიშნა, რომ განმცხადებელი, რომელიც კონკრეტული ლიცენზიის საფუძველზე მართავდა მის მიერ იჯარით აღებულ კინოთეატრს, გამოსახლებულ იქნა ადგილობრივი ხელისუფლების მიერ და მას სადმე სხვაგან თავისი ბიზნესი არ გადაუტანია. მან აგრეთვე მიუთითა, რომ, გამოსახლების ბრძანების გაუქმებაზე სასამართლო განჩინების მიუხედავად, განმცხადებელმა ვერ დაიბრუნა კინოთეატრის მფლობელობა, რადგან ფინანსთა სამინისტრომ არ გააუქმა კინოთეატრის ადგილობრივი ხელისუფლებისათვის გადაცემის დადგენილება. ამ გარემოებებში სასამართლომ მიიჩნია, რომ ადგილი ჰქონდა განმცხადებლის საკუთრების უფლებაში ჩარევას, და საბოლოოდ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას.

საპენსიო და სხვა სახის სოციალური უზრუნველყოფის (სოციალური დაცვის) დახმარებების უფლებამოსილება ასევე პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დაცვის სფეროს მიეკუთვნება. საქმეში სტეკი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ თანამედროვე დემოკრატიულ სახელმწიფოში მრავალი ადამიანი, სრულად ან ნაწილობრივ, სოციალურ დახმარებებზეა დამოკიდებული. მრავალი შიდასახელმწიფო სამართლის სისტემა აღიარებს, რომ ასეთ პირებს სჭირდებათ საიმედოობის და უსაფრთხოების გარკვეული ხარისხი; აქედან გამომდინარე, სოციალური დახმარება განიხილება, როგორც უფლება, თუ პირი დადგენილ პირობებს აკმაყოფილებს. შესაბამისად, როდესაც ინდივიდუალურ პირს შიდასახელმწიფო კანონის საფუძველზე სოციალური დახმარების დადგენილი უფლება აქვს, პირისთვის ამ უფლების მნიშვნელობა ასევე უნდა აისახოს პირველი ოქმის 1-ლ მუხლთან შესაბამისობის აღიარებით. ამასთანავე, ეს დებულება არ უნდა განიმარტოს, როგორც პირისთვის კონკრეტული რაოდენობის პენსიის უფლება, თუმცა რაოდენობის მნიშვნელოვანი შემცირება შეიძლება მიჩნეული იქნეს უფლების ძირითადი არსის დარღვევად.

ეს აგრეთვე არ ნიშნავს, რომ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი უზრუნველყოფს პენსიის ან სხვა სოციალური უზრუნველყოფის შეღავათებს, თუ ასეთი შეღავათები შიდასახელმწიფო კანონით არ არის დადგენილი. ეს გამოწვეულია იმით, რომ პენსია ან სხვა სოციალური დახმარებები კონვენციით არ არის გარანტირებული და, როგორც უკვე იყო აღნიშნული, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი საკუთრების მოპოვების უფლებას არ წარმოშობს.

საკუთრების ჩამორთმევის არსი არის მესაკუთრის სამართლებრივი უფლების მოსპობა. თუმცა უფრო ზოგადი მიდგომით სასამართლო მხედველობაში მიიღებს არა მხოლოდ იმას, ჰქონდა თუ არა ადგილი მესაკუთრეობის ოფიციალურ ექსპროპრიაციას ან გადაცემას, არამედ აგრეთვე გამოიძიებს სიტუაციის რეალიებს, რათა დადგინდეს, მოხდა თუ არა დე ფაქტო ექსპროპრიაცია.

საქმეში პაპამიჩალოპულოსი საბერძნეთის წინააღმდეგ სახელმწიფომ განმცხადებელს ძვირად ღირებული მიწა 1967 წელს, დიქტატურის პერიოდში, ჩამოართვა და იგი სამხედრო საზღვაო ძალებს გადასცა, სადაც ამ უკანასკნელმა სამხედრო საზღვაო ბაზა მოაწყო. ვინაიდან მას შემდეგ განმცხადებელმა ვერ შეძლო თავისი საკუთრების ეფექტიანი გამოყენება ან მისი გაყიდვა, სახელმწიფოს დე ფაქტო ექსპროპრიაციისთვის პასუხისმგებლობა დაეკისრა.

საქმეში ბრუმარესკუ რუმინეთის წინააღმდეგ განმცხადებელს პირველი ინსტანციის სასამართლომ აღუდგინა საკუთრების უფლება სახლზე, რომელიც მის მშობლებს 1950 წელს განხორციელებული ნაციონალიზაციის შედეგად ჩამოართვეს. შემდგომში უზენაესმა სასამართლომ გააუქმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს განაჩენი, რის შედეგადაც განმცხადებელს აღარ ჰქონდა აღნიშნული სახლით სარგებლობის უფლება. სტრასბურგის სასამართლომ პირველი ინსტანციის სასამართლოს განაჩენი განიხილა, როგორც განმცხადებლის საკუთრება პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით, და საქმე დებულების მეორე წესის საფუძველზე შეისწავლა.

ღონისძიება პირველი წესის ფარგლებში ხვდება, თუ მის ძირითად მიზანს სახელმწიფოს მხრიდან საკუთრებით სარგებლობის კონტროლი წარმოადგენს, ამასთან იგი საერთო ინტერესებს უნდა შეესაბამებოდეს ან „გადასახადების თუ მოსაკრებლის ან ჯარიმების გადახდის“ მიზნით უნდა ხორციელდებოდეს.

საქმეში ჰენდისაიდი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ ხელისუფლებამ მოახდინა განმცხადებლის წიგნის კონფისკაცია, რომელშიც პორნოგრაფიული სურათები იყო. ვინაიდან წიგნი მას მხოლოდ დროებით ჩამოართვეს, ღონისძიება საკუთრების ჩამორთმევას არ მიეკუთვნებოდა, მაგრამ, ამის მიუხედავად იგი განხილული იქნა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მესამე წესის საფუძველზე.

საქმეში მელაჩერი და სხვები ავსტრიის წინააღმდეგ განმცხადებლები მრავალ ბინას ფლობდნენ, რომლებიც მდგმურებს ჰქონდათ იჯარით აღებული. ისინი სასამართლოს წინაშე ჩიოდნენ, რომ, ახალ მიღებული საიჯარო აქტის შესაბამისად, მდგმურებს შეუმცირდათ იჯარის გადასახადი. აღნიშნული ღონისძიება საკუთრებით სარგებლობის კონტროლის ღონისძიებად ჩაითვალა.

საქმეში სვენსკა მანაგამენტგრუპენი აბ შვედეთის წინააღმდეგ (Svenska Managamentgruppen AB v. Sweden) განმცხადებელი კომპანია ჩიოდა, რომ ახალ შემოღებული მოგების განაწილების გადასახადი, აგრეთვე დამატებითი საპენსიო ანარიცხების ვალდებულება მისი საკუთრების უფლებაში ჩარევას წარმოადგენდა. საქმე განხილულ იქნა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მესამე წესის საფუძველზე.

პირველი წესი ხშირად უფრო ზოგადი ბუნების მქონედ მიიჩნევა და იგი მოიცავს ყველა სიტუაციას, რომელიც პირის საკუთრების უფლებაში ერევა, მაგრამ, ამასთანავე არ წარმოადგენს საკუთრების ჩამორთმევის ან საკუთრებით სარგებლობის კონტროლის ღონისძიებას. მანამ, სანამ სასამართლო გადაწყვეტს, რომელი წესის საფუძველზე უნდა განიხილოს სიტუაცია, იგი, ჩვეულებრივ, ჯერ განსაზღვრავს, მიესადაგება თუ არა მეორე ან მესამე წესი, რამეთუ ისინი ითვალისწინებენ საკუთრებით შეუფერხებელ სარგებლობაში ჩარევის კონკრეტულ კატეგორიებს. ამ ორი მუხლის ფართო ინტერპრეტაციის გათვალისწინებით, განსაკუთრებით საკუთრებით სარგებლობის კონტროლის მიმართ, ამ წესის გამოყენება ისე ფართო არ არის, როგორც ეს შეიძლება მოსალოდნელი ყოფილიყო.

საქმეში სპორონგი და ლონროთი შვედეთის წინააღმდეგ ექსპროპრიაციის ნებართვის არსებობამ განსახილველი საკუთრების გასაყიდი ფასის შემცირება გამოიწვია. თუმცა განმცხადებლებისათვის მათი საკუთრება არასოდს ჩამოურთმევიათ და მათ შეეძლოთ გაეყიდათ იგი, როცა კი მოისურვებდნენ. საქმის ეს ნაწილი პირველი (ზოგადი) წესის საფუძველზე იქნა განხილული, რომე უფლების ლიც საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უფლებას უზრუნველყოფს.

საქმეში სტრან გრიკ რეფაინერის და სტრატის ანდრიადისი საბერძნეთის წინააღმდეგ (Stran Greek Rafineries and Stratis Andreadis v. Greece) კანონმდებლობა, რომელიც განმცხადებლის სასარგებლოდ მიღებულ საარბიტრაჟო გადაწყვეტილებას ბათილად აცხადებდა, პირველი წესის ფარგლებში უნდა ყოფილიყო განხილული.

საქმეში სოლოდიუკი რუსეთის წინააღმდეგ განმცხადებელმა კუთვნილი პენსია დაგვიანებით მიიღო, რაც მწვავე ინფლაციის პერიოდს დაემთხვა და, ამის შედეგად, მიღებული თანხის მსყიდველობითი უნარი მნიშვნელოვნად შემცირდა. ეს საქმე, შესაბამისად, ზოგადი წესის საფუძველზე იქნა განხილული.

როგორც უკვე აღინიშნა, საკუთრების უფლება აბსოლუტურ უფლებას არ წარმოადგენს. იგი ექვემდებარება შეზღუდვებს, რომლებიც მკაფიოდ არის დადგენილი პირველი ოქმის 1-ლ მუხლში. საკუთრებით მშვიდობიანი სარგებლობის უფლებაში ჩარევა მხოლოდ იმ შემთხვევაშია დასაშვები, თუ იგი:

სამივე პირობა ერთობლივად უნდა დაკმაყოფილდეს. თუ სახეზე არ არის თუნდაც ერთი პირობა, მაშინ კონვენცია დარღვეულად ჩაითვლება.

გარდა ამისა, კონვენციის მე-15 მუხლის საფუძველზე, ომის ან სხვა საგანგებო მდგომარეობის დროს, სახელმწიფოს შეუძლია გაატაროს ღონისძიებები საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უფლების პატივისცემის საფუძველზე ნაკისრი ვალდებულებებისაგან გადახვევის მიზნით, მხოლოდ იმ ზომით, რამდენადაც ამას სიტუაცია მოითხოვს, და იმ პირობით, რომ ეს ღონისძიებები არ ეწინააღმდეგება მის სხვა საერთაშორისო სამართლებრივ ვალდებულებებს.

საკუთრების უფლებაში ჩარევა, უპირველეს ყოვლისა, კანონიერების მოთხოვნას უნდა აკმაყოფილებდეს. მიუხედავად იმისა, რომ იგი მკაფიოდ ჩამოყალიბებულია მხოლოდ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მეორე წინადადებაში („კანონით გათვალისწინებულ პირობებში“), კანონიერების პრინციპი, როგორც დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთი ფუნდამენტური პრინციპი, მთელი კონვენციისათვისაა დამახასიათებელი და ამიტომ იგი ყოველთვის უნდა დაკმაყოფილდეს, იმის მიუხედავად, თუ სამი წესიდან რომელი იქნება მისადაგებული.

კონვენციის საფუძველზე კანონს აგრეთვე დამოუკიდებელი მნიშვნელობა აქვს. „კანონი“ არ ნიშნავს მხოლოდ კანონს მისი ოფიციალური არსით. იგი აგრეთვე შეიძლება მოიცავდეს სხვა საკანონმდებლო აქტებს (მაგ., კანონქვემდებარე აქტებს), კონსტიტუციას, საერთაშორისო ხელშეკრულებებს, რომელთა მონაწილე მხარეს სახელმწიფო წარმოადგენს, და ევროპის თანამეგობრობის სამართალს.

საკმარისი არ არის, რომ კანონი, რომლის საფუძველზედაც სახელმწიფომ საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობა შეზღუდა, ოფიციალურ სამართლებრივ წყაროს წარმოადგენდეს შიდასახელმწიფო სამართლის მნიშვნელობით, ამასთან ერთად, იგი გარკვეულ ხარისხობრივ პირობებს უნდა აკმაყოფილებდეს და სათანადო საპროცესო დაცვას უნდა უზრუნველყოფდეს, იმგვარად, რომ გარანტირებულ იქნეს თვითნებური ქმედებისაგან დაცვა.

მაგალითად, საქმეში ჯეიმსი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ სასამართლომ კიდევ ერთხელ აღნიშნა:

... დაბეჯითებით იქნა მითითებული, რომ კონვენციაში ტერმინი „კანონი“ და „კანონიერი“ მხოლოდ შიდასახელმწიფო კანონის არსებობას არ გულისხმობს, არამედ იგი აგრეთვე დაკავშირებულია კანონის ხარისხთან, რომელიც კანონის უზენაესობას უნდა აკმაყოფილებდეს.

შესაბამისად, კანონი უნდა იყოს ხელმისაწვდომი (გამოქვეყნებული) და მისი დებულებები მკაფიოდ უნდა იყოს ფორმულირებული, რათა პირს შეეძლოს, არსებულ გარემოებებში გონივრული ხარისხით განსაზღვროს შედეგები, რომლებიც მოცემულ ქმედებას შეიძლება მოჰყვეს, და საკუთარი ქმედება დაარეგულიროს. ეს არ მოითხოვს აბსოლუტურ სიცხადეს, რომელიც კანონების გამოყენებისას განმარტების საჭიროებას გამორიცხავდა. ამასთანავე იგი მოითხოვს განჭვრეტადობის გარკვეულ დონეს, რომელიც დამოკიდებულია მოცემული დოკუმენტის შინაარსზე, სფეროზე, რომელსაც ის მოიცავს, და იმ პირთა რაოდენობასა და მდგომარეობაზე, რომლებსაც ეხება.

თუ სასამართლო დაადგენს, რომ საკუთრების უფლებაში ჩარევა კანონის შესაბამისად არ განხორციელდა, მას სახელმწიფოს მიზნის ან პროპორციულობის საკითხის განხილვა აღარ სჭირდება. ასეთ შემთხვევაში ავტომატურად ექნება ადგილი პირველი ოქმის პირველი მუხლის დარღვევას და სასამართლოს აღარ დასჭირდება განიხილოს, ეს უკანონო ჩარევა კანონიერი მიზნით იქნა განხორციელებული თუ არა, ან იყო თუ არა იგი პროპორციული.

საქმეში იატრიდისი საბერძნეთის წინააღმდეგ განმცხადებელი გამოასახლეს ღია ტიპის კინოთეატრიდან მუხედავად იმისა, რომ გამოსახლების ბრძანება გამოსახლებიდან რამდენიმე თვის შემდეგ გაუქმებულ იქნა. სასამართლომ დაადგინა, რომ ხელისუფლების უარი განმცხადებლის მოთხოვნაზე, მის მფლობელობაში აღედგინათ სადავო მიწის ნაკვეთი _ რაც მისი საკუთრების უფლებაში ჩარევას წარმოადგენდა _ უკანონო იყო და, შესაბამისად, ადგილი ჰქონდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას.

საქმეში ბელვედერე ალბერგჰიერა იტალიის წინააღმდეგ განმცხადებელი კომპანიის კუთვნილი მიწის ექსპროპრიაცია გზის მშენებლობის მიზეზით მოხდა. კომპეტენტურმა სასამართლომ გააუქმა ექსპროპრიაციის დადგენილება და იგი უკანონოდ გამოაცხადა. თუმცა როგორც კი განმცხადებელი კომპანია მიწის უკან დაბრუნებას შეეცადა, მას მოთხოვნაზე უარი უთხრეს, ხოლო სასამართლოებმა დაასკვნეს, რომ ხელისუფლებისათვის საკუთრების გადაცემა შეუქცევადი აქტი იყო. სასამართლომ დაასკვნა, რომ წინამდებარე საქმის გარემოებებში მიწის რესტიტუციაზე უარი პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას წარმოადგენდა.

ამასთან ერთად, უნდა აღინიშნოს, რომ პირის საკუთრების უფლებაში ნებისმიერი კანონიერი ჩარევა გამართლებულია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი საერთო (საზოგადოებრივი) ინტერესის კანონიერ მიზანს ემსახურება. ეს ვალდებულება მკაფიოდ არის გაცხადებული საკუთრების ჩამორთმევასთან დაკავშირებით („საზოგადოების ინტერესი“) და საკუთრებით სარგებლობის კონტროლთან დაკავშირებით („საერთო ინტერესი“). ამასთანავე, საკუთრების უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა უნდა აკმაყოფილებდეს საზოგადოების (ან საერთო) კანონიერი ინტერესის მოთხოვნას, იმის მიუხედავად, თუ რომელი წესის ფარგლებში ხვდება იგი.

„საზოგადოების ინტერესი“ უდავოდ ფართო ცნებაა. ვინაიდან ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოები უკეთ იცნობენ საკუთარ საზოგადოებას და მის საჭიროებებს, საზოგადოებრივი ინტერესის დადგენისას ისინი უკეთეს მდგომარეობაში არიან, ვიდრე სასამართლო. ამიტომ სასამართლომ პატივი უნდა სცეს ადგილობრივი ხელისუფლების დასკვნებს „საზოგადოების ინტერესების“ განსაზღვრასთან მიმართებით, თუ, რა თქმა უნდა, ეს დასკვნები აშკარად მოკლებულია გონივრულ საფუძვლებს.

მაგალითად, საქმეში საბერძნეთის ყოფილი მეფე და სხვები საბერძნეთის წინააღმდეგ განმცხადებლები - სამეფო ოჯახის წევრები - ჩიოდნენ, რომ საკანონმდებლო ღონისძიებით მათ საბერძნეთში გარკვეულ მიწებზე საკუთრების უფლება ჩამოერთვათ. მთავრობა აცხადებდა, რომ სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესი მოითხოვდა ტყეებისა და არქეოლოგიური ღირსშესანიშნაობების დაცვას სადავო უძრავი ქონების ტერიტორიაზე, და რომ სადავო კანონმდებლობა დაკავშირებული იყო საზოგადოების ძირითად ინტერესთან, რაც ქვეყნის, როგორც რესპუბლიკის, სტატუსის შენარჩუნებაში მდგომარეობს. სასამართლომ აღნიშნა, რომ ტყეების ან არქეოლოგიურ ღირსშესანიშნაობათა დაცვის საჭიროების არგუმენტის მხარდასაჭერად მთავრობამ რაიმე მტკიცებულება ვერ წარმოადგინა. თუმცა, მეორე მხრივ, იმის გათვალისწინებით, რომ სადავო კანონი საბერძნეთის რესპუბლიკად გამოცხადების დღიდან 20 წლის შემდეგ შევიდა ძალაში, სასამართლომ მიიჩნია, რომ სახელმწიფოსთვის აუცილებელი იყო მოეგვარებინა საკითხი, რომელსაც იგი მისი სტატუსისათვის საზიანოდ მიიჩნევდა.

დემოკრატიულ საზოგადოებაში საკუთრებით შეუფერხებელ სარგებლობაში ჩარევის ღონისძიება აუცილებელად უნდა ემსახურებოდეს კანონიერ მიზანს. მან სამართლიანი ბალანსი უნდა დაამყაროს საზოგადოების საერთო ინტერესსა და ინდივიდუალური პირის ფუნდამენტური უფლებების მოთხოვნებს შორის. ასეთი სამართლიანი ბალანსი ვერ დამყარდება, თუ მესაკუთრეს „ინდივიდუალური და გადაჭარბებული ტვირთი“ ეკისრება.

ამასთან ერთად, სასამართლო ხელშემკვრელ სახელმწიფოს გარკვეულ დისკრეციულ ფარგლებს უტოვებს, რასაც „უფლებამოსილების ზღვარს“ უწოდებენ, რადგან ზოგადი მოსაზრებით, სახელმწიფოს უკეთ შეუძლია შეაფასოს როგორც შეზღუდვის მოთხოვნა, ისე მისი აუცილებლობა, რამეთუ მათ პირდაპირი კავშირი აქვთ სახელმწიფოში მიმდინარე სოციალურ პროცესებთან. ამის საფუძველზე, პრინციპში, კონვენციის დარღვევად არ ჩაითვლება მიზნის მისაღწევად გამოყენებულ ღონისძიებაზე ნაკლებად მკაცრი ღონისძიების არსებობა, თუ ორივე ღონისძიება სახელმწიფოსათვის მინიჭებული უფლებამოსილების ზღვარს შეესაბამება. მეორე მხრივ, ჩარევის მისაღწევ მიზანთან პროპორციულობის საკითხის დადგენისას სასამართლომ აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოს ალტერნატიული ღონისძიებების არსებობა.

უფლებამოსილების ეს ზღვარი აგრეთვე გამომდინარეობს სასამართლოს სუბსიდიური როლიდან, რომელსაც იგი კონვენციის უფლებების მიღწევის პროცესში ასრულებს. ამასთან იგი შეუზღუდავი არ არის და ხელიხელჩაჭიდებული მიჰყვება სასამართლოს მიერ წარმოებულ განხილვებს, რომლებიც კონვენციის შესაბა მისად ხორციელდება. სწორედ ამიტომ არ ერიდება სასამართლო სახელმწიფოს მიერ მიღებული თითოეული ღონისძიების კრიტიკას და შეფასებას აკეთებს სახელმწიფოსათვის მინიჭებული უფლებამოსილების ზღვრის შესაბამისად. მისი ფარგლები დამოკიდებულია საქმის გარემოებებზე, კონვენციით გარანტირებული უფლების ბუნებაზე, ჩარევის გამომწვევი კანონიერი მიზნის ბუნებაზე, აგრეთვე ჩარევის ინტენსიურობაზე.

საქმეში ჰენტრიჩი საფრანგეთის წინააღმდეგ განმცხადებელს შეძენილი ჰქონდა მიწის ნაკვეთი, რომლის მიმართაც სახელმწიფომ შემდგომში შესყიდვის უპირატესობის უფლების გამოყენება გადაწყვიტა. სახელმწიფომ განაცხადა, რომ წინამდებარე საქმეში საზოგადოების ინტერესი გადასახადებისათვის თავის არიდების პრევენციაში მდგომარეობდა. სასამართლომ, პირველ რიგში, დაადგინა, რომ სახელმწიფო თვითნებურად და შერჩევით ახორციელებდა უპირატესი შესყიდვის უფლებას და ამასთან ერთად მისი პროგნოზირება თითქმის შეუძლებელი იყო. ამგვარი პროცედურის საფუძველზე სასამართლომ დაასკვნა, რომ განმცხადებელს, როგორც შერჩეულ დაზარალებულს, ინდივიდუალური და გადაჭარბებული ტვირთი დააწვა, რაც კანონიერი იქნებოდა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ განმცხადებელ ქალბატონს მის მიმართ განხორციელებული ღონისძიების ეფექტიანი გასაჩივრების საშუალება ექნებოდა, რასაც მან ვერ მიაღწია. ამრიგად, დაირღვა სამართლიანი ბალანსი საკუთრების უფლების დაცვასა და საერთო ინტერესის მოთხოვნებს შორის.

საქმეში სკოლო იტალიის წინააღმდეგ განმცხადებელს რომში ჰქონდა ბინა შეძენილი, რომელიც მდგმურს ჰქონდა დაკავებული. მიუხედავად იმისა, რომ თავად განმცხადებელი უნარშეზღუდული და უმუშევარი იყო და ბინა საკუთარი სარგებლობისთვის სჭირდებოდა, მან თითქმის თორმეტი წლის განმავლობაში მდგმურის ბინიდან გამოსახლება ვერ მოახერხა. მოიჯარის უფლებებთან დაკავშირებული სხვა საქმეების მსგავსად, სასამართლომ აღნიშნული საქმე პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მესამე წესის საფუძველზე შეისწავლა, რომელიც საკუთრებით სარგებლობის კონტროლს უკავშირდება. დაადგინა რა, რომ, განმცხადებლის მხრიდან სიტუაციის ნათელი განმარტების მიუხედავად, ადგილობრივმა ორგანოებმა არაფერი იღონეს მდგმურის გამოსასახლებლად, სასამართლომ დაასკვნა, რომ განმცხადებლის მიერ საკუთარი ბინით სარგებლობის შეზღუდვა პროპორციულობის პრინციპის და პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის დარღვევას უტოლდებოდა.

საქმეში პრესოს კომპანია ნავიერა სა ბელგიის წინააღმდეგ (Pressos Compania Naviera SA v. Belguim) გემების მფლობელებმა, რომელთა გემები ბელგიის ტერიტორიულ წყლებში შეჯახებისას დაზიანდნენ, სარჩელი შეიტანეს საზღვაო პილოტების გულგრილი ქმედებების საფუძვლით, რომლებიც სახელმწიფოს პასუხისმგებლობის ქვეშ იმყოფებოდნენ. შემდგომში სახელმწიფომ მიიღო კანონი, რომლითაც გააუქმა ამგვარი ზიანის ანაზღაურება, და ამით რექტროაქტიული პრინციპით გააუქმა გემის მფლობელთა სარჩელები. სასამართლომ კიდევ ერთხელ აღნიშნა, რომ რაიმე კომპენსაციის გარეშე საკუთრების ჩამორთმევა (ამ შემთხვევაში სარჩელების სახით) შეიძლება გამართლებული იქნეს მხოლოდ განსაკუთრებული გარემოებების დროს. წინამდებარე საქმეში რეტროსპექტული ძალის მქონე კანონი, რომლის მიზანი და შედეგი განმცხადებლებისათვის მათი სარჩელების გაუქმება იყო, სამართლიანი დაბალანსების პრინციპთან შეუსაბამოდ იქნა აღიარებული და, შესაბამისად, მიჩნეულ იქნა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევად.

ზოგჯერ, როდესაც განცხადებლების საჩივარი სოციალური ან საპენსიო დაზღვევის უფლებამოსილებებს ეხება, რომლებიც, პრინციპში, შეიძლება საკუთრებად ჩაითვალოს, შესაძლოა ისინი დაეყრდნონ კონვენციის მე-3 მუხლის დებულებას, რომელიც არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას ეხება. თუმცა კონვენციის ორგანოები თავს იკავებენ ამგვარი საჩივრების მიღებისაგან. საქმეში პრედოჯევიჩი და სხვები სლოვენიის წინააღმდეგ სასამართლომ დაუშვებლად მიიჩნია საჩივარი, როგორც აშკარად დაუსაბუთებელი, სადაც განმცხადებლები მიიჩნევდნენ, რომ მათთვის სამხედრო პენსიის დანიშვნაზე უარის თქმა არაადამიანური და დამამცირებელი მოპყრობის და საკუთრების ჩამორთმევის ტოლფას ქმედებას წარმოადგენდა. რაც შეეხება საჩივარს პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე, სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლებმა ვერ დააკმაყოფილეს პენსიის მისაღებად შიდასახელმწიფო კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნები.

კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი იცავს პირის უფლებას, ჰქონდეს სამოქალაქო უფლებები და ვალდებულებები, რომელიც უნდა განისაზღვროს მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ დროული და სამართლიანი განხილვით. საკუთრების უფლებაც ერთ-ერთ ასეთ სამოქალაქო უფლებას წარმოადგენს. მაშინ, როდესაც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი საკუთრების უფლების არსს იცავს, მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი საკუთრებასთან დაკავშირებული დავების პროცედურული გადაჭრის გარანტიებს უზრუნველყოფს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, პირველი დებულება აყალიბებს მოთხოვნებს საკუთრების უფლებაში დასაშვები ჩარევისათვის; მეორე დებულება უზრუნველყოფს სასამართლოზე და სამართლიან პროცესზე ხელმისაწვდომობას, როდესაც დასადგენია, თუ რამდენად დასაშვები იყო ჩარევა და რამდენად სამართლიანად განისაზღვრა საკუთრების უფლებები. თუ განმცხადებლები არ ფლობენ არსებულ საკუთრებას ან, სულ ცოტა, კანონიერი მოლოდინი არა აქვთ ამ მიმართებით, ისინი ვერ დაეყრდნობიან პირველი ოქმის 1-ლ მუხლს. თუმცა ასეთი მოთხოვნა საჭირო არ არის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის გარანტიების ასამოქმედებლად, როდესაც საკუთრების უფლების არსებობის აღიარებისთვის სასამართლო პროცესის შედეგს გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება.

გონივრულ ვადაში სასამართლო განხილვის უფლების სავარაუდო დარღვევამ შესაძლოა კითხვები წამოჭრას ორივე დებულების საფუძველზე, რამეთუ უსაფუძვლოდ გაჭიანურებული პროცესი მის შედეგს გარკვეული დროის შემდეგ ბუნდოვანს ხდის, რამაც შესაძლოა გამანადგურებლად იმოქმედოს საკუთრების უფლებაზე. ასეთი საჩივრების დაგვიანების ასპექტი მე-6 მუხლის ფარგლებში ხვდება, ხოლო პროცესის შედეგები _ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის ფარგლებში. სასამართლო პროცესის გაჭიანურებამ შეიძლება განსაკუთრებით მძიმედ იმოქმედოს ინფლაციის დროს. მაგალითად, საქმეში აკა თურქეთის წინააღმდეგ განმცხადებელმა მიაღწია, მოემატებინათ ექსპროპრიირებული მიწის კომპენსაციის ოდენობა. ეროვნული ორგანოების მიერ დადგენილი კომპენსაციის ოდენობა 30 ჩვეულებრივი პროცენტით განისაზღვრა, მაშინ, როცა ინფლაცია იმ მომენტისთვის წლიურ 70 პროცენტს შეადგენდა. სასამართლომ დაადგინა, რომ განსხვავება მიწის ექსპროპრიაციის დროს კომპენსაციის ოდენობასა და ფაქტობრივად გადახდილ კომპენსაციას შორის ნაწილობრივ ხანგრძლივი პროცესის შედეგი იყო. ამ დანაკარგით, გარდა იმისა, რომ დაიკარგა მიწა, დაირღვა სამართლიანი ბალანსი, რომელიც დაცული უნდა იქნეს განმცხადებლის საკუთრების უფლების დაცვასა და საერთო ინტერესების მოთხოვნებს შორის. სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას, რადგან შიდასახელმწიფო კანონმდებლობამ სახელმწიფოს საშუალება მისცა, ესარგებლა განსაკუთრებული სიტუაციით, რაც სახელმწიფოსთვის ხელსაყრელი იყო, მაგრამ მან არ შეასრულა თავისი ვალდებულებები, ანუ, სათანადო მონდომებით ვერ უზრუნველყო სწრაფი მართლმსაჯულება.

სასამართლომ სხვაგვარი დასკვნა მიიღო საქმეში, სადაც შიდასახელმწიფო პროცედურებთან დაკავშირებით განმცხადებელმა საჩივარი კერძო პირების წინააღმდეგ შეიტანა და არა სახელმწიფოსი. საქმეში ო.ნ. ბულგარეთის წინააღმდეგ (O.N. v. Bulgaria) განმცხადებელი ჩიოდა, რომ ადგილობრივმა სასამართლოებმა არ გაითვალისწინეს ინფლაცია და პროცესის ბოლოს მას მიაკუთვნეს თანხა, რომელიც სადავო კონტრაქტით გათვალისწინებული თანხის რეალურ ღირებულებაზე რამდენჯერმე ნაკლები იყო. სასამართლომ საჩივარი მე-6 მუხლის და პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის საფუძველზე დაუშვებლად გამოაცხადა. მან აღნიშნა, რომ სახელმწიფოსთვის პოზიტიური ვალდებულების დაკისრება - ვალუტის გაუფასურების და მზარდი ინფლაციის შემთხვევებში სასამართლო დაცვა განახორციელოს კანონმდებლობის ან სასამართლო გადაწყვეტილების მეშვეობით - სახელმწიფოსთვის სწორედ იმგვარი ვალდებულების დაკისრების ტოლფასი იქნებოდა, რომელიც მისგან ქონების ღირებულების გარანტირებას მოითხოვდა ინფლაციის ან სხვა ეკონომიკური ფენომენის მიუხედავად.

სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულება სამართლიანი სასამართლოს განუყოფელი ნაწილია, როგორც ეს მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტითაა გარანტირებული. ამ დებულებებით დადგენილი პროცედურული გარანტიები ყოველგვარ აზრს კარგავს, თუ არ მოხდება გადაწყვეტილების აღსრულება. ასეთ შემთხვევებში სასამართლო მიიჩნევს, რომ განმცხადებელს წაერთვა სასამართლოზე ხელმისაწვდომობის უფლება, ხოლო თუ შიდასახელმწიფო სასამართლოებში წარმოებული პროცესები საკუთრების უფლებებს ეხებოდა და არ მოხდა მიღებული გადაწყვეტილებების აღსრულება, ეს შეიძლება საკუთრების უფლების დარღვევად იქნეს მიჩნეული. საქმეში ბურდოვი რუსეთის წინააღმდეგ სახელმწიფოს დაევალა, განმცხადებლისათვის გადაეხადა ჭარბი რადიოაქტიური გამონაბოლქვით მისი ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ზიანის საფასური. სასამართლომ უარყო მთავრობის არგუმენტი იმასთან დაკავშირებით, რომ სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულება ვერ მოხერხდა ფინანსების ნაკლებობის გამო, და დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-6 მუხლის 1-ლი პუქნტის და პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას. იმავე შედეგით დასრულდა საქმე პროდანი მოლდოვას წინააღმდეგ, სადაც არგუმენტს ფინანსების სავარაუდო ნაკლებობა წარმოადგენდა. ამ საქმეში ადგილობრივმა სასამართლოებმა მხარი დაუჭირეს განმცხადებლის საჩივარს ბინების გაყიდვის კონტრაქტების ბათილად გამოცხადების შესახებ, რისთვისაც განმცხადებელი რესტიტუციის პროცესის დროს იბრძოდა. თავდაპირველად მუნიციპალიტეტს დაევალა, მობინადრეებისთვის გამოეყო ალტერნატიული საცხოვრებელი, მაგრამ მოგვიანებით ეს ბრძანება შეიცვალა და ამის ნაცვლად მუნიციპალიტეტს კომპენსაციის გადახდა დაევალა; თუმცა ფონდების ნაკლებობის გამო მრავალი წლის განმავლობაში გადაწყვეტილების აღსრულება ვერ მოხერხდა. სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა სამართლიანი სასამართლოს უფლების და საკუთრების უფლების დარღვევას.

ზემოაღნიშნული საქმეები ეხებოდა დავებს ინდივიდუალურ პირსა და სახელმწიფოს შორის. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი ზღუდავს განცხადებების განხილვას, რომლებიც კერძო მხარეებს შორის მიმდინარე სასამართლო პროცესებს ეხება. ამის მიუხედავად, სახელ მწიფოებს დაეკისრათ პასუხისმგებლობა ამ დებულების, აგრეთვე პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე კერძო პირის მიმართ გამოტანილი სასამართლოს განაჩენების დაგვიანებული აღსრულებისათვის ან აღუსრულებლობისათვის. საქმეში ფუკლევი უკრაინის წინააღმდეგ სასამართლომ დაადგინა, რომ პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტით წარმოქმნილმა პოზიტიურმა ვალდებულებებმა შეიძლება მოითხოვოს გარკვეული ღონისძიებები, რომლებიც საჭიროა საკუთრების უფლების დასაცავად იმ შემთხვევებშიც კი, როდესაც სასამართლო დავა კერძო პირებს ან კომპანიებს შორის მიმდინარეობს. ამრიგად, სახელმწიფოებს ეკისრებათ ვალდებულება, უზრუნველყონ შიდასახელმწიფო კანონმდებლობით გათვალისწინებული პროცედურების დაცვა, რომლებიც საბოლოო განაჩენის აღსრულებას ითვალისწინებს.

მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს სამართლებრივი დამაჯერებლობის პრინციპი, რომელიც მოითხოვს, რომ საქმეზე მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილება არ იქნეს გასაჩივრებული. საქმეში ბრუმარესკუ რუმინეთის წინააღმდეგ აღსრულებულ იქნა საბოლოო განაჩენი განმცხადებლის სახლის რესტიტუციის თაობაზე, რომლის ნაციონალიზაცია მისი მშობლების იქ ცხოვრების დროს მოხდა. ამის შემდეგ სახელმწიფო პროკურორმა, რომელიც რესტიტუციის პროცესის მონაწილე მხარეს არ წარმოადგენდა, საჩივარი შეიტანა უზენაეს სასამართლოში, რომელმაც გააუქმა განაჩენი, რაც მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის და პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას წარმოადგენდა.

მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის ან პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე საჩივრების განხილვისას შესაძლოა ზოგჯერ წამოიჭრას უკვე მოძველებული სხვა დებულება. ამასთან, სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში არ არის რაიმე მკაფიო წესები, რათა განისაზღვროს, თუ რა გარემოებებში შეიძლება ეს მოხდეს. თუმცა, როგორც ჩანს, როდესაც ადგილობრივი პროცესების შედეგი გადამწყვეტი მნიშვნელობისაა, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე აღძრული საჩივრების განხილვისას, როდესაც აქცენტი სასამართლო პროცესებზეა გადატანილი, ორიენტირება ხდება მე-6 მუხლის 1-ლ პუნქტზე. მაგალითად, საქმეში დრაონი საფრანგეთის წინააღმდეგ სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა განმცხადებლების საკუთრების უფლების დარღვევას, რადგან კომპენსაციის საქმის ჯერ კიდევ სასამართლო განხილვის მიმდინარეობის პერიოდში სახელმწიფომ მიიღო კანონი, რომელიც ზღუდავდა უნარშეზღუდულობით გამოწვეული მძიმე მდგომარეობის კომპენსაციას. განმცხადებლები აგრეთვე ჩიოდნენ, რომ ამ კანონის პირდაპირი მისადაგებით დაირღვა მათი უფლება სამართლიან სასამართლოზე, მაგრამ სასამართლომ საჭიროდ არ ჩათვალა მათი განხილვა. მეორე მხრივ, საქმეში კანეას კათოლიკური ეკლესია საბერძნეთის წინააღმდეგ (Canea Catholic Church v. Greece) სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის იურიდიულ პირად ცნობაზე უარის თქმა - იმ მიზეზით რომ ეს მას ფორმალურად ჰქონდა მოპოვებული, თუმცა ათეული წლების განმავლობაში ეწეოდა საქმიანობას, - მე-6 მუხლის 1-ლ პუნქტს ეწინააღმდეგება. განმცხადებელი ეკლესია ამტკიცებდა, რომ ამგვარი უარით მას შესაძლებლობა არ მიეცა, მონაწილეობა მიეღო სასამართლო პროცესში თავისი საკუთრების დასაცავად, მაგრამ სასამართლომ უარი განაცხადა ამ საჩივრის შესწავლაზე.

მე-8 მუხლი უზრუნველყოფს პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემას, რომელიც აგრეთვე მოიცავს საცხოვრებლისა და მიმოწერის უფლებას. განმცხადებლები ჩიოდნენ საცხოვრებლის უფლების სავარაუდო დარღვევის გამო და მე-8 მუხლთან ერთად ზოგჯერ პირველი ოქმის 1-ლ პუნქტზედაც მიუთითებდნენ. ამ ორი დებულებით უზრუნველყოფილ დაცვას შორის განსხვავება, როგორც ჩანს, ძნელად შესამჩნევია და სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში გარკვეულად ცვალებადი ხასიათისაა.

საქმეში გილოუ გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ დადგენილ იქნა, თუ რას წარმოადგენს „საცხოვრებელი“ მე-8 მუხლის მნიშვნელობით. ამ საქმეში განმცხადებლები თითქმის ცხრამეტი წლის განმავლობაში არ ცხოვრობდნენ სახლში, რომელიც მათ გუერნსის კუნძულზე ააშენეს, მაგრამ ისინი სახლთან კავშირს ინარჩუნებდნენ მისი იჯარით გაცემის გზით. სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლებს, რომლებიც შემდგომში სახლში საცხოვრებლად გადავიდნენ, სადმე სხვა საცხოვრებელი არ გააჩნდათ და, როგორც ჩანდა, ამ სახლში აპირებდნენ ცხოვრებას. ეს საკმარისი აღმოჩნდა, რომ აღნიშნული სახლი განხილულიყო, როგორც მათი საცხოვრებელი, მე-8 მუხლის მიზნებისათვის. მაგრამ ვინაიდან პირველი ოქმი იმ დროისათვის გუერნსის კუნძულზე მოქმედებაში არ იყო, სასამართლომ ამ დებულებების საფუძველზე წამოჭრილი საჩივრები დაუშვებლად გამოაცხადა. მას შემდეგ სასამართლო თავის პრეცედენტულ სამართალში „საცხოვრებლის“ საკმაოდ ფართო ინტერპრეტაციას იყენებს.

კონვენციის მე-8 მუხლისა და პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის ურთიერთგადაკვეთა ხშირად იჩენს თავს ისეთ საქმეებში, რომლებიც მოიჯარეებთან და იჯარის კონტროლთანაა დაკავშირებული. საქმეში ლარკოსი კვიპროსის წინააღმდეგ შესწავლილ იქნა კანონმდებლობა, რომელიც დაკავშირებული იყო გამოსახლებასთან იჯარის ვადის გასვლის შემდეგ. შესაბამისი დებულებები დიფერენცირებულ მიდგომას აყალიბებდნენ სახელმწიფოს კუთვნილი შენობების მოიჯარეებსა და კერძო მფლობელთა შენობების მოიჯარეებს შორის. სასამართლომ საქმე შეისწავლა მე-14 მუხლის საფუძველზე მე-8 მუხლთან კავშირში, და არა პირველი ოქმის 1-ლ მუხლთან ერთობლიობაში, რომელიც გულისხმობს, რომ მოიჯარეთა უფლებები - იმყოფებოდნენ კონკრეტულ საცხოვრებელში - წარმოადგენს საცხოვრებლის უფლებას და არა საკუთრების უფლებას.

ანალოგიურად, საქმეში სორიჯი ხორვატიის წინააღმდეგ სასამართლომ დაადგინა, რომ არც მე-8 მუხლი და არც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი არ ითვალისწინებს მოიჯარის უფლებას, შეიძინოს გარკვეული საკუთრება, კერძოდ, საცხოვრებელი. პირველი დებულება მხოლოდ პირის უკვე არსებული საცხოვრებლის პატივისცემის უფლებას იცავს, ხოლო უკანასკნელი _ ასევე მხოლოდ უკვე არსებული საკუთრებით მშვიდობიანი სარგებლობის უფლებას. წინამდებარე საქმის განმცხადებელი არასოდეს ყოფილა მოცემული ბინის მესაკუთრე, მაგრამ თექვსმეტი წლის განმავლობაში ფლობდა ამ საცხოვრებელს. თუმცა ამ მფლობელობისთვის საფრთხე მხოლოდ ახალი კანონის ამოქმედებას არ შეუქმნია, რომელიც განმცხადებელს არ ანიჭებდა ბინის შეძენის უფლებას, სადაც იგი იჯარით მფლობელობის განსაკუთრებული დაცვის საფუძველზე ცხოვრობდა.

როგორც ჩანს, ზემოაღნიშნულ მიდგომაზე დაყრდნობა არ შეიძლება იმ შემთხვევებში, როდესაც საქმე საცხოვრებლის მესაკუთრის უფლებებს ეხება. საქმეში ველოსა ბარეტო პორტუგალიის წინააღმდეგ ბინის მესაკუთრე განმცხადებელს საშუალება არ მიეცა, ესარგებლა თავისი უფლებით და შეეწყვიტა იჯარა სახლზე, რომელიც მან მემკვიდრეობით მიიღო, მიუხედავად იმისა, რომ მას იქ ცხოვრება ჰქონდა გადაწყვეტილი. სასამართლოს მე-8 მუხლის დარღვევა არ დაუდგენია, რადგან განმცხადებლის საჭიროება საცხოვრებელ ფართზე არ იყო უკიდურესი აუცილებლობით განპირობებული და მისი საცხოვრებელი პირობები პროცესის პერიოდში გაუმჯობესდა. სასამართლომ საქმის შესწავლა გააგრძელა პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის საფუძველზედაცც და დაადგინა, რომ განმცხადებლისათვის იჯარის შეწყვეტის უფლების შეზღუდვა საკუთრებით სარგებლობის კონტროლს წარმოადგენდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მეორე აბზაცის მნიშვნელობით, თუმცა ეს კონტროლი კანონიერ სოციალურ პოლიტიკას შეესაბამებოდა. ამის საფუძველზე სასამართლომ დაადგინა, რომ სახელმწიფომ სამართლიანი ბალანსი დაიცვა ურთიერთსაწინააღმდეგო ინტერესებს შორის. ვინაიდან განმცხადებელმა თავისი საჩივრის გასამყარებლად რაიმე არგუმენტი ვერ წარმოადგინა, სასამართლომ მითითება გააკეთა მის დასკვნებზე მე-8 მუხლის საფუძველზე და დაადგინა, რომ განმცხადებლის უფლებები არ დარღვეულა.

საქმეში კვიეჯეტიჩი ხორვატიის წინააღმდეგ განმცხადებელი ჩიოდა ყოფილი ქმრის გამოსახლების გაჭიანურების თაობაზე ბინიდან, რომელშიც ეს ქალბატონი უკანონოდ ცხოვრობდა. სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-8 მუხლის დარღვევას, რადგან გამოსახლების გადაწყვეტილების აღსრულება ვერ მოხერხდა ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში და ამის შედეგად განმცხადებელს თავის ბინაში ცხოვრების საშუალება არ ჰქონდა. განმცხადებლის მიერ პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის საფუძველზე წამოჭრილი საჩივრები სასამართლოს არ შეუსწავლია, ვინაიდან ისინი ძირითადად მე-8 მუხლის საფუძველზე წამოჭრილი საჩივრების მსგავსი ბუნების იყო.

ამ საქმისგან განხვავებით, საქმეში ზაკლანაჯი ხორვატიის წინააღმდეგ, სადაც განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ გამოსახლების გადაწყვეტილების აღუსრულებლობით დაირღვა მისი საცხოვრებლის, პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლება და საკუთრების უფლება, სასამართლომ საკითხი ცალ-ცალკე შეისწავლა მე-8 მუხლის და პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე. ვინაიდან საქმე ჯერ კიდევ წარმოებაში იყო, საჩივარი, როგორც დაუსრულებელი, დაუშვებლად იქნა ცნობილი.

მე-8 მუხლის და პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე შესწავლილ იქნა საკუთრების უფლებებში ჩარევის სხვა შემთხვევები, როგორიცაა საცხოვრებლის ან სამუშაო ადგილის დაკავების პოლიტიკა. საქმეში ნიემიეცი გერმანიის წინააღმდეგ სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებელი ადვოკატის ოფისის გაჩხრეკვის შეუზღუდავი სანქცია და დოკუმენტების ამოღება არაპროპორციული ქმედებაა, განსაკუთრებით ადვოკატის პროფესიისათვის დამახასიათებელი კონფიდენციალურობის კონტექსტში. განმცხადებელი აგრეთვე ჩიოდა, რომ ჩხრეკა წარმოადგენდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას, რითაც ზიანი მიადგა მისი, როგორც ადვოკატის, რეპუტაციას. ვინაიდან მე-8 მუხლის კონტექსტში უკვე მხედველობაში იყო მიღებული ჩხრეკის პოტენციური ზემოქმედება განმცხადებლის რეპუტაციაზე, სასამართლომ საკითხის პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე ცალკე განხილვა საჭიროდ არ ჩათვალა.

ანალოგიურად, საქმეში მაკლეოდი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ განმცხადებლის ყოფილი ქმარი, საკუთარი ნივთების წამოღების მიზნით, პოლიციის თანხლებით შევიდა მათ ყოფილ მატრიმონიალურ სახლში, სადაც იმ დროისათვის განმცხადებელი ცხოვრობდა. სასამართლომ მიიჩნია, რომ სიმშვიდის დაცვის და დანაშაულის თავიდან აცილების მიზნით პოლიციის სახლში შესვლა ზოგადად გამართლებულია. თუმცა წინამდებარე საქმეში პოლიციისთვის ცნობილი იყო, რომ განმცხადებელი სახლში არ იმყოფებოდა, და, აქედან გამომდინარე, ისინი სახლში არ უნდა შესულიყვნენ, რადგან მათთვის ნათელი უნდა ყოფილიყო, რომ წესრიგის დარღვევის ან დანაშაულის რისკი ძალზე მცირე იყო ან სულ არ არსებობდა. კომისიის მიერ საქმის განხილვისას განმცხადებელი პირველი ოქმის 1-ლ მუხლს დაეყრდნო. კომისიამ დაადგინა, რომ განმცხადებლის უფლებები არ დარღვეულა; ქალბატონს საჩივარი სასამართლოს წინაშე აღარ დაუყენებია.

საცხოვრებლის უფლებაში ჩარევის უკიდურეს ფორმას და საკუთრების ჩამორთმევის უმძიმეს სახეს საცხოვრებლის განადგურება წარმოადგენს. ასეთ შემთხვევებში საჩივრები ხშირად წამოიჭრება მე-8 მუხლის და პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის საფუძველზე. საქმეში სელჯუკი და ასკერი თურქეთის წინააღმდეგ სასამართლომ ერთდროულად შეისწავლა საჩივრები ამ ორივე მუხლის საფუძველზე. მან დაადგინა, რომ თურქეთის უშიშროების ძალებმა წინასწარი განზრახვით გადაწვეს განმცხადებელთა საცხოვრებლები და მათი საყოფაცხოვრებო ნივთები, რითაც ისინი აიძულეს, მშობლიური სოფლები დაეტოვებინათ. ასეთ გარემოებებში სასამართლომ ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე დაადგინა, რომ აღნიშნული ქმედება წარმოადგენდა განმცხადებელთა პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლებაში და საცხოვრებლის უფლებაში უხეშ და გაუმართლებელ ჩარევას, აგრეთვე მათი საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის დარღვევას.

მსგავს საკითხებს წარმოშობს იძულებით გადაადგილებულ პირებთან დაკავშირებული საქმეები. ამასთან მე-8 მუხლის საფუძველზე ნებისმიერი პრეტენზიის წამოსაჭრელად განმცხადებელმა უნდა დაამტკიცოს, რომ ბინადრობის ადგილი, საიდანაც ის გამოიყვანეს, მის საცხოვრებელს წარმოადგენდა. ეს მოთხოვნა ნაწილობრივ იმ დასკვნის შედეგია, რომ მე-8 მუხლი უპირობოდ არ ანიჭებს უპირატესობას ინდივიდუალური პირების საცხოვრებელ ადგილს ზოგად ინტერესთან მიმართებით. მაგალითად, საქმეში ჩეპმენი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ განმცხადებელმა იყიდა მიწის ნაკვეთი იქ დასახლების მიზნით. თუმცა მას არ მისცეს დაგეგმარების უფლება, რომ საკუთარ მიწაზე დაედგა ფურგონის ტიპის სახლები (მოძრავ თვლებზე, [მთარგმნელის შენიშვნა]), რამეთუ ამით ზიანი მიადგებოდა სოფლის იერსახეს. სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებელს ჰქონდა ალტერნატივა - დაგეგმარების ნებართვის გარეშე დაეკავებინა აღნიშნული ფართობი, და დაადგინა, რომ მე-8 მუხლის დარღვევას ადგილი არ ჰქონია. იმავე საფუძველზე სასამართლომ დაადგინა, რომ არ დარღვეულა განმცხადებლის მიერ შეძენილ მიწის ნაკვეთზე მისი მშვიდობიანი ცხოვრების უფლება, რომელიც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლითაა დაცული.

სივრცული დაგეგმარების და მიწის გამოყენების რეგულირების ღონისძიებები ხშირად ხდება გარემოს დაბინძურებისა და საზოგადოებისთვის არახელსაყრელი პირობების შექმნასთან დაკავშირებული საჩივრების საფუძველი. ეს კიდევ ერთი სფეროა, რომელიც მე-8 მუხლის და პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის ფარგლებში ხვდება. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში ამ თემასთან დაკავშირებული საქმეების რაოდენობა საგრძნობლად გაიზარდა, სასამართლოს ამ ორი დებულებიდან რომელიმეს დარღვევა ჯერ არც ერთ საქმეზე არდაუდგენია. ზოგადად კონვენციაში ან მის ოქმებში არ არის რაიმე დებულება, რომელიც ინდივიდუალურ პირთა გარემოსდაცვით ინტერესებს იცავს, თუმცა გათვალისწინებულია გარკვეული პოზიტიური ვალდებულებები. მე-8 მუხლის ფართო განმარტებამ სასამართლოს სხვადასხვა „ეკოლოგიური“ საჩივრების განხილვის საშუალება მისცა, სადაც გარემოსდაცვითი ფაქტორები პირდაპირ და სერიოზულ ზემოქმედებას ახდენს პირად და ოჯახურ ცხოვრებაზე ან საცხოვრებელზე, იმ საქმეების ჩათვლით, სადაც სახელმწიფომ ვერ მოახერხა განმცხადებლის უფლებების ეფექტიანი დაცვა. მეორე მხრივ, გარემოს დაცვა, დაგეგმარების სტრატეგიების ჩათვლით, ზოგჯერ წარმოადგენს მიზანს, რომელიც მე-8 მუხლის უფლებებში გარკვეული სახის ჩარევას ამართლებს. როდესაც ეს მიზანი საერთო ინტერესს ემსახურება, იგი საკუთრებით სარგებლობის კონტროლის უფლებასაც იძლევა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის შესაბამისად. ამასთან ეს დებულება არ ითვალისწინებს საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უზრუნველყოფას ცხოვრებისთვის სასიამოვნო გარემოში. გარდა ამისა, იგი საშუალებას იძლევა, შეიზღუდოს საკუთრებით სარგებლობა ეკოლოგიური მიზეზებით, თუ დაცული იქნება სამართლიანი ბალანსი ურთიერთსაწინააღმდეგო ინტერესებს შორის. ამასთან ერთად, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი წარმოშობს გარკვეულ პოზიტიურ ვალდებულებებს, კერძოდ, იმ შემთხვევაში, როდესაც საქმე გარემოსთვის საშიშ საქმიანობას უკავშირდება.

როგორც ჩანს, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი იცავს საკუთრების უფლებებს, ანუ განმცხადებლის ქონების და ეკონომიკურ ინტერესებს კონკრეტულ საკუთრებასთან მიმართებით, ხოლო მე-8 მუხლი უზრუნველყოფს საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უწყვეტობას; თუმცა ამ ორი დებულებიდან არც ერთი არ უზრუნველყოფს სრულიად შეუზღუდავ დაცვას. ეს იდეა განსაკუთრებით კარგად ჩანს მოიჯარეებთან დაკავშირებულ პრეცედენტულ სამართალში, საიდანაც ნათელი ხდება, რომ მოიჯარეები იშვიათად აღწევენ წარმატებას თავიანთი (მფლობელობასთან დაკავშირებული) საჩივრების განხილვისას პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე. აღნიშნული პრეცედენტული სამართლიდან შეიძლება გაკეთდეს კიდევ ერთი დასკვნა, კერძოდ, ის, რომ სასამართლო თავდაპირველად ადგენს, არის თუ არა ბინადრობის ადგილი საცხოვრებელი და, იხილავს, იყო თუ არა დაცული მე-8 მუხლით გათვალისწინებული პირობები (მოცემულ შენობაზე ხელმისაწვდომობის, დაკავების და მასში ყოფნის უფლება). მხოლოდ ამის შემდეგ განიხილება პირველი ოქმის 1-ლი მუხლით დადგენილი გარანტიები. შესაბამისად, თუ სავარაუდო დარღვევა ძირითადად გამცხადებლის პირადი ცხოვრების უფლებებთანაა დაკავშირებული და უმნიშვნელო გავლენას ახდენს ან სულ არ ახდენს რაიმე ზემოქმედებას განსახილველ საკუთრებაზე, სასამართლო, უპირველეს ყოვლისა, საქმეს შეისწავლის მხოლოდ მე-8 მუხლის საფუძველზე და დაადგენს, რომარ წამოიშობა ცალკე საკითხი პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე. სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში რაიმე საპირისპირო მიდგომა იშვიათად შეინიშნება. რასაკვირველია, თუ „საცხოვრებლის“ არსებობის საკითხი არ დადასტურდა, სასამართლო მე-8 მუხლის დარღვევას ვერ დაადგენს, მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება არსებობდეს დასკვნა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის სავარაუდო დარღვევაზე.

საკუთრების უფლებებისა და საცხოვრებლისა და პირადი ცხოვრების დაცვის უფლებების ურთიერთგადაკვეთასთან დაკავშირებული დასკვნები აგრეთვე მიესადაგება მიმოწერის დაცვას, თუმცა სასამართლოს პრეცედენტული სამართალი ამ თემაზე კიდევ უფრო მწირ ინფორმაციას იძლევა.

საქმეში ჰენდისაიდი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ გაერთიანებული სამეფოს ხელისუფლებამ განმცხადებელს ჩამოართვა და მოგვიანებით გაანადგურა მის მიერ გამოქვეყნებული სასკოლო სახელმძღვანელოს მატრიცა და ასობით ეგზემპლარი მისი ამორალური შინაარსის გამო. სასამართლომ, გაითვალისწინა რა ხელშემკვრელი სახელმწიფოების უფლებამოსილების ზღვარი მე-10 მუხლის საფუძველზე, დაადგინა, რომ დებულების დარღვევას ადგილი არ ჰქონია. საჩივრის პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე განხილვისას სასამართლომ დაადგინა, რომ ჩამორთმევასთან დაკავშირებული საჩივარი ვერ იქნებოდა გათვალისწინებული პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მეორე წინადადების საფუძველზე (ქონების განადგურება), ვინაიდან ღონისძიება მხოლოდ დროებითი იყო. მეორე მხრივ, ჩამორთმევა არ წარმოადგენს განმცხადებლის მიერ საკუთრებით სარგებლობის კონტროლს და, ამრიგად, იგი ექცევა ამ მუხლის მეორე აბზაცის ფარგლებში. ამასთანავე, სახელმწიფო მიჩნეულ იქნა უზენაეს არბიტრად ასეთ საქმეებში ჩარევის აუცილებლობის საკითხის გადაწყვეტისას და სასამართლომ ჩათვალა, რომ პირველი ოქმის 1-ლ მუხლში მოცემული ცნება - „საერთო ინტერესი“ - სახელმწიფოებს განმარტების უფრო ფართო არეალს უტოვებს. ამის საფუძველზე სასამართლომ დაადგინა, რომ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას ადგილი არ ჰქონია. ვინაიდან წიგნები საბოლოოდ გაანადგურეს იმ საფუძვლით, რომ ისინი მართლზომიერად იქნა მიჩნეული როგორც უკანონო და საშიში საერთო ინტერესებისათვის, დადგინდა, რომ ეს ღონისძიებაც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მეორე აბზაცს შეესაბამებოდა.

კიდევ უფრო მოგვიანებით სასამართლომ განიხილა საქმე ოზთურქი თურქეთის წინააღმდეგ, სადაც მან სხვაგვარი მიდგომა გამოიყენა. მან დაადგინა, რომ განმცხადებლის მიერ გამოცემული წიგნის ეგზემპლა რების კონფისკაციამ და განადგურებამ მეორეხარისხოვანი ზეგავლენა იქონია მის მსჯავრდებაზე. რადგან სასამართლომ ცნო, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას, მან განმცხადებლის საჩივრების პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე განხილვა საჭიროდ აღარ ჩათვალა.

სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის მიხედვით, მე-13 მუხლი უზრუნველყოფს, რომ ყველას, ვისაც სადავო პირობებში დაერღვა კონვენციით გათვალისწინებული ერთი ან რამდენიმე უფლება, უნდა ჰქონდეს სამართლებრივი დაცვის ეფექტიანი საშუალება ეროვნული ხელისუფლებისაგან.

ვინაიდან პირველი ოქმის 1-ლი მუხლით დაცული საკუთრების უფლება კონვენციის უფლებას წარმოადგენს, სახელმწიფოებმა თავიანთი იურისდიქციის ქვეშ მყოფი ყველა პირი ამ უფლების სამართლებრივი დაცვის ეფექტიანი საშუალებით უნდა უზრუნველყონ.

ამასთან დაკავშირებით მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ როდესაც ინდივიდუალური პირისთვის კონვენციით მინიჭებული უფლება, როგორიცაა საკუთრების უფლება, შიდასახელმწიფო სამართალში „სამოქალაქო უფლებად“ არის აღიარებული, აგრეთვე შესაძლებელია მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული დაცვის გამოყენება. ასეთ გარემოებებში, მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დამცავი მექანიზმები, რომლებიც სასამართლო პროცედურის სრულ აღჭურვილობას ითვალისწინებს, უფრო მკაცრია, ვიდრე მე-13 მუხლის მექანიზმები და ისინი მათ შთანთქავს. ამრიგად, იმ საქმეებში, სადაც სასამართლომ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევა დაადგინა, იგი მე-13 მუხლის საფუძველზე თანმდევი საჩივრის მიმართ ცალკე გადაწყვეტილების გამოტანას საჭიროდ აღარ მიიჩნევს. ეს იმიტომ ხდება, რომ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი წარმოადგენს lex specialis (განსაკუთრებულ კანონს [მთარგმნელის შენიშვნა]) მე-13 მუხლთან ურთიერთობაში. ასეთ საქმეებში იმავე საჩივრის მე-13 მუხლის ნაკლებად მკაცრი მოთხოვნების საფუძველზე ხელახალი განხილვის სამართლებრივი ინტერესი აღარ არსებობს.

მიუხედავად ამისა, მე-13 მუხლი შეიძლება ამოქმედდეს საკუთრების უფლებასთან დაკავშირებულ ისეთ საქმეებში, სადაც საქმეს მე-6 მუხლი ამა თუ იმ მიზეზით არ მიესადაგება.

მაგალითად, დასაქმებასთან დაკავშირებული დავები ხელისუფლებასა და საჯარო მოხელეებს შორის, რომლებიც საჯარო ხელისუფლების დეპოზიტარის უფლებამოსილებით მოქმედებენ, არ წარმოადგენენ „სამოქალაქო მოსამსახურეებს“ და, აქედან გამომდინარე, გამორიცხული არიან კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის ფარგლებიდან (პელეგრინი საფრანგეთის წინააღმდეგ). ასეთ შემთხვევებში ამოქმედდება მე-13 მუხლი, თუ დასაქმებასთან დაკავშირებული დავები ეხება საჯარო მოსამსახურისათვის უკვე გამომუშავებული ხელფასის გადახდას (რომელიც განიხილება, როგორც „ქონება“ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით).

გარდა ამისა, მე-6 მუხლი არ ეხება სასამართლო პროცესებს, რომლებიც დროებით ღონისძიებებს ან შუალედურ სამართლებრივ საშუალებებს ითვალისწინებს. თუმცა სამართლებრივი საშუალების ეფექტიანობის აღიარებისათვის იგი უნდა იყოს სწრაფი, რათა რაიმე გამოუსწორებელი ზიანი არ გამოიწვიოს. ჩვეულებრივი სამართლებრივი საშუალებები (მაგალითად, სამოქალაქო სარჩელი) ამის საშუალებას ყოველთვის არ იძლევა, რადგან ზოგჯერ იგი ძალზე ნელა მიმდინარეობს ან დაყოვნებით მანევრირების შესაძლებლობას იძლევა. ამიტომ მე-13 მუხლმა შეიძლება მოითხოვოს შუალედური საშუალებების არსებობა ისეთ შემთხვევებში, სადაც მათი არარსებობით განმცხადებლის საკუთრების უფლებებს შეიძლება გამოუსწორებელი ზიანი მიადგეს. ასეთ სიტუაციებში შუალედური სამართლებრივი საშუალება შესაძლოა ერთადერთი ეფექტიანი საშუალება აღმოჩნდეს.

დისკრიმინაციის აკრძალვა, რაც მე-14 მუხლითაა გარანტირებული, ერთ-ერთ ფუნდამენტურ უფლებას წარმოადგენს. ამასთანავე, ეს მუხლი დამოუკიდებლად არ არსებობს; მასზე დაყრდნობა ხდება კონვენციით დაცულ სხვა უფლებებთან კავშირში. მაგალითად, განმცხადებელი, რომელიც ჩივის, რომ ადგილი ჰქონდა მის დისკრიმინაციას საკუთრების უფლებებთან მიმართებით, მე-14 მუხლს დაეყრდნობა პირველი ოქმის 1-ლ მუხლთან კავშირში. მას უნდა ჰქონდეს საკუთრება ამ დებულების მნიშვნელობით, მაგრამ მას არ მოეთხოვება დაამტკიცოს, რომ მისი საკუთრების უფლებები დაირღვა იმ მიზნით, რომ მას დისკრიმინაციაზე მითითება გაეკეთებინა. საკმარისი იქნება დადგინდეს, რომ პირის საკუთრებაში ჩარევისას მისდამი მოპყრობა გაუმართლებლად განსხვავებული იყო იმავე სიტუაციაში მყოფი სხვა პირების მიმართ მოპყრობისაგან.

საქმეში მარქსი ბელგიის წინააღმდეგ, რომელიც ზემოთ უკვე იყო ნახსენები, სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა დედის დისკრიმინაციას, რომელსაც არ შეეძლო თავისუფლად განეკარგა თავისი საკუთრება უკანონო შვილების სასარგებლოდ, მაგრამ თვით პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევა არ დაუფიქსირებია. ანალოგიურად, საქმეში ინზე ავსტრიის წინააღმდეგ სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა განმცხადებლის მიმართ დისკრიმინაციას, რადგან შიდასახელმწიფო კანონმდებლობა მთლიანი ფერმის მემკვიდრეობით მიღების საკითხში უპირატესობას ანიჭებდა კანონიერ შვილებს უკანონო შვილებთან მიმართებით. ამ ორ საქმეში მე-14 მუხლის პირველი ოქმის 1-ლ პუნქტთან კავშირში მისადაგების ტესტი არ განიხილავდა, იყო თუ არა დარღვეული საკუთრების უფლება, მისი მიზანი იყო, რამდენად ექცეოდა მათი პრეტენზიები საკუთრების ჩარჩოებში.

საინტერესოა, რომ საკუთრების საქმეებში მე-14 მუხლის გამოყენება შეიძლება გასცდეს საკუთრების უფლებებს, რომელთა უზრუნველყოფა ხელშემკვრელი სახელმწიფოების ვალდებულებაა კონვენციის საფუძველზე. იგი აგრეთვე მოიცავს საკუთრების უფლებებს, რომელთა დაცვას საკუთარ თავზე ნებაყოფლობით იღებს სახელმწიფო. საქმეში გაიგუსუზი ავსტრიის წინააღმდეგ განმცხადებელი ჩიოდა, რომ მას უმუშევრობის გადაუდებელი დახმარება არ გაუწიეს იმ მიზეზით, რომ იგი ავსტრიელი არ იყო. მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფო ვალდებული არ არის, სოციალური დახმარება უზრუნველყოს თავის მცხოვრებთათვის, სასამართლომ დაადგინა, რომ იქ, სადაც ასეთი სქემები არსებობს, განმცხადებლისთვის, რომელიც ყველა კანონიერ მოთხოვნას აკმაყოფილებდა, მხოლოდ ეროვნების საფუძველზე უარის თქმა მე-14 მუხლს ეწინააღმდეგებოდა პირველი ოქმის 1-ლ მუხლთან ერთობლიობაში.

სასამართლო ხშირად უსვამს ხაზს, რომ საერთო ინტერესების საფუძველზე დიფერენცირებული მიდგომა, თუ იგი გონივრულად და ობიექტურად არის დასაბუთებული, მე-14 მუხლს არ ეწინააღმდეგება. თუმცა მე-14 მუხლის საფუძველზე დიფერენცირებული მიდგომის საჭიროების ფარგლების განსაზღვრისას სახელმწიფოებისათვის მინიჭებული უფლებამოსილების ზღვარი უფრო ვიწროა, ვიდრე ეს პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზეა დასაშვები. კერძოდ, დიფერენცირების ისეთი ნიშნის დროს, როგორიცაა სქესი ან რასა, სასამართლო მხოლოდ კარგად დასაბუთებულ არგუმენტებს იღებს მხედველობაში, რათა მხარი დაუჭიროს ნაკლებად კეთილგანწყობილ მოპყრობას. ზემოაღნიშნულ საქმეებში დისკრიმინაციის ამ კრიტერიუმების, უკანონობის და ეროვნებაზე მითითების გარდა მე-14 მუხლი გვთავაზობს ამოუწურავ ჩამონათვალს, რომელთა საფუძველზეც დისკრიმინაცია დაუშვებელია. საკუთრების უფლებების დიაპაზონში განსაკუთრებით თვალში საცემია დისკრიმინაცია ქონებრივი მდგომარეობის ნიშნით.

საკუთრების უფლებებზე ზემოქმედებას ახდენს სივრცული დაგეგმარების, საგადასახადო და გარემოსდაცვითი კანონმდებლობა. ეს დებულებები, ჩვეულებრივ, განსხვავებულად განიხილავენ სხვადასხვა სოციალურ და ეკონომიკურ ჯგუფებს, მათ შორის, ზოგჯერ საკუთრების ნიშნით. საქმეში შპს პაინ ველი დეველოპმენტი და სხვები ირლანდიის წინააღმდეგ (Pine Valley DevelopmentsLtd and others v. Ireland) განმცხადებლებმა იყიდეს მიწის ნაკვეთი დაგეგმარების ნებართვის სქემაზე დაყრდნობით, რათა იქ საწარმოო საწყობები და ოფისები განევითარებინათ. იმის გამო, რომ მათ არ დაუმტკიცეს დეტალური დაგეგმარება, შეძენილი ქონების ღირებულება შემცირდა. ამის შემდეგ მიღებულ იქნა კანონი დაგეგმვის კანონის არასწორი გამოყენების შემთხვევების სამართლებრივი დაცვის გამოსწორების შესახებ, რომელიც მიზნად ისახავდა დაგეგმარების ნებართვების დამტკიცებას; თუმცა განმცხადებლებისათვის დაგეგმარების ნებართვა არ მიუციათ. სასამართლომ მხარი დაუჭირა მათ საჩივარს და აღნიშნა, რომ ადგილი ჰქონდა მათ დისკრიმინაციას სხვა მიწათმფლობელებთან შედარებით. ჩასაგნუ და სხვები საფრანგეთის წინააღმდეგ კიდევ ერთი საქმე იყო, რომელიც საკუთრების ნიშნით დისკრიმინაციას უკავშირდებოდა. აღნიშნულ საქმეში 20 ჰექტარზე ნაკლები ფართობის მიწის მფლობელები კანონის საფუძველზე ვალდებული იყვნენ სამონადირეო უფლებები სამონადირეო ასოციაციისათვის გადაეცათ. განმცხადებლები, რომლებიც ასეთ მესაკუთრეებს წარმოადგენდნენ, ჩიოდნენ, რომ ადგილი ჰქონდა მათ დისკრიმინაციას საკუთრების დაყადაღების ნიშნით. სასამართლომ დაადგინა, რომ სადავო კანონმდებლობის შედეგად მხოლოდ მიწის დიდი ფართობის მესაკუთრეებს ჰქონდათ მინიჭებული საკუთარი მიწის საკუთარი სურვილისამებრ გამოყენების უფლება, რაც განმცხადებლებს და შედარებით მცირე ფართობის მიწის სხვა მესაკუთრეებს დისკრიმინაციულ მდგომარეობაში აყენებდა, რაც მე-14 მუხლის დარღვევას წარმოადგენს პირველი ოქმის 1-ლ პუნქტთან ერთობლიობაში.

მე-14 მუხლსა და პირველი ოქმის 1-ლ პუნქტს შორის ურთიერთობის კიდევ ერთ ასპექტს წარმოადგენს საკითხი, როდესაც სასამართლო საჩივრებს განიხილავს მხოლოდ არსებით ან დისკრიმინაციულ ჭრილში, ან ორივეს გათვალისწინებით. საქმეში ჩასაგნუ და სხვები საფრანგეთის წინააღმდეგ სასამართლომ კიდევ ერთხელ განაცხადა: „როდესაც კონვენციის არსებით მუხლზე მითითება კეთდება ცალკე, ან მე-14 მუხლთან ერთად, და დადგენილია არსებითი მუხლის ცალკე დარღვევა, სასამართლო საქმის განხილვას მე-14 მუხლის საფუძველზედაც ზოგადად საჭიროდ არ მიიჩნევს, თუმცა მას სხვა პოზიცია აქვს, თუ საქმის ფუნდამენტურ ასპექტს უფლებით სარგებლობის აშკარა უთანასწორობა წარმოადგენს“. მრავალ ცნობილ გადაწყვეტილებაში სასამართლომ შეისწავლა საჩივრები პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე, მაგრამ კვლავ იმ მოსაზრებაზე დარჩა, რომ საჭირო არ იყო საჩივრების შესწავლა ამ დებულების მე-14 მუხლთან ერთობლივ საფუძველზე, ან ამ კუთხით ცალკე საკითხი არ წარმოიშობოდა. სასამართლო ასეთ გადაწყვეტილებას იღებდა არსებითი საჩივრის განხილვის შედეგის მიუხედავად. მეორე მხრივ, როდესაც სასამართლო ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია არსებითი დებულების დარღვევას, იგი საჩივრებს ხშირად მე-14 მუხლის საფუძველზე განიხილავს.

ამრიგად, მე-14 მუხლი იცავს საკუთრების უფლებით დისკრიმინაციის გარეშე თავისუფალ სარგებლობას. ამ დებულებაზე დაყრდნობისას განმცხადებელმა უნდა დაამტკიცოს, რომ მას აქვს ქონება პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით და რომ მას, ამ დებულებიდან გამომდინარე, უფლებით სარგებლობისას ნაკლები უპირატესობა მიანიჭეს, ვიდრე სხვებს ანალოგიურ სიტუაციაში. ასეთ შემთხვევაში სახელმწიფო ვადლებულია დაასაბუთოს, რომ განსხვავებული მოპყრობა განხორციელდა კანონის შესაბამისად, რომ მას ჰქონდა კანონიერი მიზანი და რომ გამოყენებული საშუალებები ამ მიზნის პროპორციული იყო. უნდა აღინიშნოს, რომ როდესაც დიფერენცირებული მოპყრობის საფუძველს საკუთრება წარმოადგენს, სახელმწიფოსათვის მინიჭებული უფლებამოსილების ზღვარი უფრო ფართოა, ვიდრე მაშინ, როდესაც დიფერენცირებას ადგილი აქვს სქესის, ეროვნების, სოციალური მდგომარეობის ან სხვა მსგავსი ნიშნით.

საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული ნორმების თანახმად, სასამართლოს შეუძლია საქმე მიიღოს განსახილველად მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ამოიწურება შიდასახელმწიფო სამართლებრივი დაცვის ყველა საშუალება. ამ მიმართებით პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი ამ წესის გამონაკლისს არ წარმოადგენს (იხ. დოჩევსკი ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკის, მაკედონიის წინააღმდეგ და კრისპერი სლოვენიის წინააღმდეგ).

35-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის საფუძველზე, განმცხადებლები ვალდებული არიან გამოიყენონ ეროვნული კანონმდებლობით გათვალისწინებული სამართლებრივი დაცვის საშუალებები, რომლებიც სავარაუდო დარღვევების გამოსწორებას ეფექტიანად უზრუნველყოფს. საჩივარი შეტანილი უნდა იქნეს კომპეტენტურ სასამართლო ან ადმინისტრაციულ ორგანოებში და მან უნდა გაიაროს არსებული უმაღლესი ინსტანცია - მაგალითად, ხორვატიის ან სლოვენიის საკონსტიტუციო სასამართლო. თუ განმცხადებლებმა საკუთარი მიზეზით ვერ შეძლეს დადგენილი ვადის დაცვა, მათი საჩივარი დაუშვებლად გამოცხადდება შიდასახელმწიფო სამართლებრივი დაცვის ამოწურავობის გამო (იხ. სირკი სლოვენიის წინააღმდეგ).

1969 წლის 23 მაისს მიღებული ვენის კონვენცია საერთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლის შესახებ („ვენის კონვენცია“) ადგენს, რომ თუ ხელშეკრულებით სხვაგვარად არ არის გათვალისწინებული, მისი დებულებები პასუხისმგებლობას არ აკისრებს მონაწილე მხარეს რაიმე ქმედებისთვის ან ფაქტისთვის, ან სიტუაციისთვის, რომელმაც არსებობა შეწყვიტა ამ მხარისათვის ხელშეკრულების ძალაში შესვლის დღემდე.

კომისიამ და სასამართლომ საერთაშორისო სამართლის ამ ზოგად ნორმას მტკიცედ დაუჭირეს მხარი თავიანთ პრეცედენტულ სამართალში (იხ. განსაკუთრებით ბლეჯიჩი ხორვატიის წინააღმდეგ).

შესაბამისად, სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, სახელმწიფოს წინააღმდეგ განიხილოს საქმე, თუ სავარაუდო დარღვევები ეყრდნობა ფაქტებს, რომლებსაც ამ სახელმწიფოში კონვენციის ძალაში შესვლამდე ჰქონდა ადგილი. ამასთანავე, საკითხი იმის შესახებ, ფაქტი, რომელიც დარღვევის საფუძველს წარმოადგენს, კონკრეტულ თარიღამდე მოხდა თუ მის შემდეგ, ხშირად სირთულეებს წარმოშობს, როდესაც იგი ნაწილობრივ სასამართლოს კომპეტენციით განსაზღვრულ ვადებში ხვდება, ხოლო ნაწილობრივ - არა.

საქმეში ბლეჯიჩი ხორვატიის წინააღმდეგ სასამართლომ თავისი პრეცედენტული სამართლის საკითხების კონსოლიდირება მოახდინა და შეიმუშავა პრინციპები, რომლებიც მის დროებით იურისდიქციას შემდეგნაირად განსაზღვრავს:

1. სასამართლოს დროებითი იურისდიქცია უნდა განისაზღვროს იმ ფაქტებთან მიმართებით, რომლებსაც სავარაუდო ჩარევა ეფუძნება. ამ ჩარევის გამოსწორების მიზნით შემდგომში განხორციელებული სამართლებრივი დაცვის საშუალებების კრახი მას ვერ მოაქცევს სასამართლოს დროებითი იურისდიქციის ფარგლებში.

2. განმცხადებელმა, რომელიც თვლის, რომ სახელმწიფომ დაარღვია მისთვის კონვენციით გარანტირებული უფლებები, უპირველეს ყოვლისა, უნდა გამოიყენოს შიდასახელმწიფო სამართლის საფუძველზე არსებული უფლებების აღდგენის სამართლებრივი დაცვის საშუალებები. თუ შიდასახელმწიფო სამართლებრივი დაცვის საშუალებები წარმატებულ შედეგს ვერ მოიტანს და შემდგომში განმცხადებელი სასამართლოს მიმართავს, კონვენციის საფუძველზე მისი უფლებების სავარაუდო დარღვევა გამოწვეული იქნება არა ჩარევის სასამართლო გზით გამოსწორებაზე უარით, არამედ თვით ჩარევით,...

3. მაშასადამე, საქმეებში, სადაც ჩარევა წინ უსწრებს რატიფიცირების თარიღს, ხოლო შიდასახელმწიფო სამართლებრივი დაცვის საშუალებებზე უარი რატიფიცირების შემდგომ პერიოდს მიეკუთვნება, სასამართლოს დროებითი იურისდიქციის განსაზღვრისას ამ უკანასკნელი ქმედების (ანუ უარის) თარიღის შენარჩუნება კონვენციას სავალდებულოს გახდის ამ სახელწიფოსთვის იმ ფაქტთან მიმართებით, რომელიც მოცემულ სახელმწიფოში კონვენციის ძალაში შესვლამდე მოხდა. თუმცა ეს შეიძლება წინააღმდეგობაში აღმოჩნდეს ხელშეკრულებათა არარეტროაქტიული ძალის ზოგად ნორმასთან [გათვალისწინებულია ვენის კონვენციის 28-ე მუხლით].

4. გარდა ამისა, სამართლებრივი დაცვის საშუალებებით უზრუნველყოფა, ჩვეულებრივ, წარმოადგენს წინაპირობას დასკვნისთვის, რომ ჩარევა უკანონო იყო ჩარევის პერიოდში მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე (tempus regit actum). აქედან გამომდინარე, კონვენციის საფუძველზე, კონვენციის ძალაში შესვლამდე დასრულებული ჩარევის გამოსწორებისათვის სამართლებრივი დაცვის განხორციელების ნებისმიერი მცდელობა უცილობლად გამოიწვევს მის რეატროაქტიულ გამოყენებას.

5. და ბოლოს, მაშინ, როდესაც რატიფიცირების დღის შემდეგ მომხდარი ნებისმიერი ქმედება ან გადაცდომა შესაბამისობაში უნდა იყოს კონვენციასთან (იხ. იაღჩი და სარგინი თურქეთის წინააღმდეგ, 1995 წლის 8 ივნისის გადაწყვეტილება, Series A no. 319-A, გვ. 16, §40), კონვენცია ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს არ აკისრებს რაიმე კონკრეტულ ვალდებულებას არასწორი ქმედებისთვის, ან ზიანისთვის, რომელსაც ამ თარიღამდე ჰქონდა ადგილი (იხ. კოპეცკი სლოვაკეთის წინააღმდეგ [GC], ნო. 44912/98, §38, ECHR 2004-IX). ნებისმიერი სხვაგვარი მიდგომა ზიანს მიაყენებს როგორც საერთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლის არარექტოაქტიულობის პრინციპს, ისე დარღვევისა და რეპარაციის ერთმანეთისაგან გამიჯვნის პრინციპს, რომელიც სახელმწიფოს პასუხისმგებლობის სამართალშია ხაზგასმული.

6. აქედან გამომდინარე, სასამართლოს დროებითი იურისდიქციის დასადგენად მთავარია, თითოეულ კონკრეტულ საქმეზე განისაზღვროს სავარაუდო დარღვევის ზუსტი დრო. ამის განხორციელებისას სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს როგორც ფაქტები, რომელთა საფუძველზედაც განმცხადებელი ჩივის, ისე სავარაუდოდ დარღვეული კონვენციით მინიჭებული უფლების ფარგლები.

ბლეჯიჩის საქმეში საკითხი ეხებოდა ზადარში განმცხადებლის იჯარით ბინადრობის შეწყვეტას იმ მიზეზით, რომ ქალბატონი ომის დროს ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში იქ არ იმყოფებოდა. 1991 წლის ივლისში განმცხადებელმა დატოვა თავისი ბინა და ზაფხულის პერიოდში ქალიშვილთან გაემგზავრა რომში. იმის გამო, რომ მისი არყოფნის დროს ომი დაიწყო და ზადარი მუდმივი დაბომბვის ობიექტი გახდა, მან რომში დარჩენა გადაწყვიტა. 1991 წლის ნოემბერში მისი ბინა ვინმე მ.ფ.-მ და მისმა ოჯახმა დაიკავა. 1992 წლის თებერვალში ადგილობრივმა ხელისუფლებამ სამოქალაქო სარჩელი შეიტანა განმცხადებლისთვის იჯარით მობინადრეობის შეწყვეტის თაობაზე, იმ საბაბით, რომ მას, დაუსაბუთებელი მიზეზით, ექვს თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში არ უცხოვრია აღნიშნულ ბინაში.

მიუხედავად იმისა, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ მხარი დაუჭირა ადგილობრივი ხელისუფლების სარჩელს განმცხადებლისთვის მობინადრეობის უფლების შეწყვეტის თაობაზე, მეორე ინსტანციის სასამართლომ გააუქმა ეს გადაწყვეტილება და სარჩელი შეწყვიტა. შემდგომში, 1996 წლის 15 თებერვალს, უზენაესმა სასამართლომ გააუქმა მეორე ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება და მხარი დაუჭირა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებას, რითაც მან res judicata (ხელახალი განხილვის დაუშვებლობის [მთარგმნელის შენიშვნა]) პრინციპის ძალა შეიძინა. 1999 წლის 8 ნოემბერს, ანუ, ხორვატიაში კონვენციის ძალაში შესვლის შემდეგ, საკონსტიტუციო სასამართლომ შეწყვიტა განმცხადებლის კონსტიტუციური სარჩელი უზენაესი სასამართლოს წინააღმდეგ.

განმცხადებელი ჩიოდა, რომ მის მიმართ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-8 მუხლით და პირველი ოქმის 1-ლი მუხლით გარანტირებული საცხოვრებლის უფლების და საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უფლების დარღვევას.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ იმ კონკრეტულ პერიოდში მოქმედი ხორვატიის კანონმდებლობით გათვალისწინებული იყო სპეციალურად დაცული იჯარის შეწყვეტა იმ მომენტიდან, როდესაც სასამართლო გადაწყვეტილება, რომელიც მხარს დაუჭერდა ბინის მეპატრონის საჩივარს იჯარის შეწყვეტასთან დაკავშირებით, res judicata ძალას შეიძენდა. სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის ბინადრობის იჯარა შეწყდა 1996 წლის 15 თებერვალს, უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე. ეს კი ხორვატიაში კონვენციის ძალაში შესვლამდე მოხდა. ეს იყო ის განაჩენი, რომელიც კონვენციის საფუძველზე განმცხადებლის უფლებაში სავარაუდო ჩარევას წარმოადგენდა, და არა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შემდგომში მიღებული გადაწყვეტილება, რომლითაც უბრალოდ შენარჩუნდა უკვე არსებული ჩარევა.

ამასთან ერთად, სასამართლომ დაადგინა, რომ იმ გარემოებებში საკონსტიტუციო სასამართლო, უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების განხილვისას, კონვენციას ვერ გამოიყენებდა ვენის კონვენციის 28-ე მუხლით გამოწვეულ სირთულეებთან შეჯახების გარეშე.

საბოლოოდ, ვინაიდან განცხადებას საფუძველი მისცა უზენაესი სასამართლოს 1996 წლის 15 თებერვლის გადაწყვეტილებამ, და არა საკონსტიტუციო სასამართლოს 1999 წლის 8 ნოემბრის გადაწყვეტილებამ, სასამართლომ დაადგინა, რომ მისი დროებითი იურისდიქციის გაფართოების გარეშე სასამართლო საქმეს არსებითად ვერ განიხილავდა ისეთ ფაქტზე, რომელიც, მისი დადგომის თარიღის გამო, განსახილველი თემის კატეგორიას არ ექვემდებარებოდა. ასეთი მიდგომა წინააღმდეგობაში აღმოჩნდებოდა საერთაშორისო სამართლის ზოგად ნორმებთან. აქედან გამომდინარე, განცხადება კონვენციის დებულებებთან ratione temporis შეუსაბამოდ იქნა მიჩნეული.

სასამართლომ იგივე მიდგომა გამოიყენა შემდგომ საქმეში - მარკიჩი ხორვატიის წინააღმდეგ. ეს საკითხიც განმცხადებლის იჯარით მობინადრეობის შეწყვეტას ეხებოდა. თუმცა ამ საქმეში განმცხადებლებს მობინადრეობის უფლება შეუწყდათ უკვე მეორე ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებით, როდესაც ამ უკანასკნელმა არ მიიღო განმცხადებლების საჩივარი და ძალაში დატოვა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება, რაც ამის შედეგად ხელახალი განხილვის დაუშვებლობის პრინციპს (res judicata) დაექვემდებარა. ვინაიდან ეს 1997 წლის მარტში, ანუ ხორვატიაში კონვენციის ძალაში შესვლამდე მოხდა, ბლეჯიჩის საქმისგან განსხვავებით, აქ უკვე მნიშვნელობა არ ჰქონდა მოგვიანებით უზენაესი სასამართლოს და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მიღებულ ორივე გადაწყვეტილებას, რომლებიც რატიფიცირების შემდეგ იქნა მიღებული. რასაკვირველია, განმცხადებლები ჩიოდნენ კონვენციის მე-8 მუხლის საფუძველზე, მაგრამ ბლეჯიჩის საქმის გათვალისწინებით ძალზე მცირე ეჭვი რჩება, რომ დასკვნა იგივე იქნებოდა, მათ რომ პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის საფუძველზედაც ეჩივლათ.

ზემოაღნიშნული მოსაზრებები მხოლოდ იმ საქმეებს ეხება, სადაც ჩარევას მყისიერი ქმედების ფორმა აქვს. თუმცა როდესაც სავარაუდო დარღვევა განგრძობად სიტუაციასთანაა დაკავშირებული, რომელიც კონკრეტულ სახელმწიფოში კონვენციის ძალაში შესვლის შემდეგაც გრძელდება, სასამართლო უფლებამოსილია შეისწავლოს რატიფიცირების შემდგომი პერიოდი.

საქმეში ლოიზიდუ თურქეთის წინააღმდეგ სასამართლომ საკუთრების კონტექსტში განგრძობადი დარღვევის კონცეფცია აღიარა. აღნიშნულ საქმეში განმცხადებელი იყო ბერძენი კვიპროსელი, რომელიც სახლის მესაკუთრე იყო ჩრდილოეთ კვიპროსში და იძულებული გახდა დაეტოვებინა იგი 1974 წელს, მას შემდეგ, რაცთურქეთმა კუნძულის ამ ნაწილის ოკუპაცია მოახდინა. სასამართლოში იგი ჩიოდა პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის საფუძველზე იმასთან დაკავშირებით, რომ თურქეთის შეიარაღებული ძალები მას თავის საკუთრებაზე ხელმისაწვდომობის საშუალებას არ აძლევდნენ დროის განგრძობად პერიოდში.

თურქეთის მთავრობა, inter alia, აცხადებდა, რომ განმცხადებლის ქონება დაბრუნების უფლების გარეშე იქნა ექსპროპრიირებული ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის (,,the TRNC”) 1985 წლის 7 მაისის კონსტიტუციის 159-ე მუხლის საფუძველზე, 1990 წლის იანვარში თურქეთის მიერ სასამართლოს უფლებამოსილების აღიარებამდე.

ვინაიდან საერთაშორისო გამოცდილება და სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების რეზოლუციები ნათლად უჩვენებდა, რომ საერთაშორისო თანამეგობრობა ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქულ რესპუბლიკას საერთაშორისო სამართლის საფუძველზე არ აღიარებდა და კვიპროსის რესპუბლიკა კვლავ ერთადერთ ლეგიტიმურ ხელისუფლებად რჩებოდა, სასამართლომ კონვენციის მიზნებისთვის ვერ შეძლო სამართლებრივი ძალა მიენიჭებინა ისეთი დებულებისათვის, როგორიც იყო ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის კონსტიტუციის 159-ე მუხლი. შესაბამისად, განმცხადებლის მიმართ ვერ ივარაუდებდნენ, რომ მას დაკარგული ჰქონდა თავისი საკუთრების უფლება და, აქედან გამომდინარე, სავარაუდო დარღვევა განგრძობადი ხასიათის იყო.

ვინაიდან განმცხადებელი კანონიერი მფლობელი იყო, სასამართლომ დაასკვნა, რომ 1974 წლიდან საკუთრებაზე ხელმიუწვდომლობის გამო მან დაკარგა ამ საკუთრებაზე კონტროლი, აგრეთვე მისი გამოყენების ან მისით სარგებლობის ყველა შესაძლებლობა. ამრიგად, ხელმისაწვდომობაზე განგრძობადი უარი პირველი ოქმის 1-ლი მუხლით დაცულ უფლებებში ჩარევის ტოლფასად გამოცხადდა. რადგან თურქეთის მთავრობას ჩარევის დასაბუთება არ უცდია, სასამართლომ საკუთრების უფლებების ამგვარი სრული უგულებელყოფა გაუმართლებლად მიიჩნია.

სასამართლოს დროებითი იურისდიქციის კონტექსტში პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძვლით შემოსული საჩივრების სპეციფიკურ და უნიკალურ მახასიათებელს წარმოადგენს ის, რომ ჩარევას, რომელზედაც საჩივარია შემოსული, შიდასახელმწიფო სამართლის საფუძველზე შეუძლია წარმოშვას კომპენსაციის სარჩელი, მაშინაც კი, თუ ამგვარი ჩარევა ამ იურისდიქციის ფარგლებში არ ექცევა. თუ ამგვარი სარჩელი მოცემულ სახელმწიფოში კონვენციის ძალაში შესვლის მომენტისათვის არსებობს და სათანადოდ არის დასაბუთებული, რომ იგი სასამართლო დაცვას ექვემდებარება და, აქედან გამომ დინარე, მისი რეალიზების კანონიერ მოლოდინს წარმოშობს, ასეთ სარჩელში შემდგომი ჩარევა სასამართლოს დროებითი იურისდიქციის ფარგლებში ხვდება.

მაგალითად, საქმეში ალმეიდა გარეტი პორტუგალიის წინააღმდეგ, 1975 წელს განმცხადებლების მიწის ორი ნაკვეთის ნაციონალიზაცია მოხდა, ხოლო 1976 წელს მათ მესამე ნაკვეთი ჩამოართვეს. შესაბამისი კანონმდებლობით განმცხადებლებს საკუთრების დაკარგვისათვის კომპენსაცია ერგებოდათ, მაგრამ კანონმდებლობაში მოცემული არ იყო, თუ როგორ უნდა მომხდარიყო კომპენსაციის გაანგარიშება და მისი გადახდა. განმცხადებელთა მიერ კომპენსაციის მიღების მიზნით წარმოებული სასამართლო პროცესი და ადმინისტრაციული პროცედურები ჯერ კიდევ არ იყო დასრულებული, როდესაც სასამართლომ საქმე შეისწავლა. მთავრობა ამტკიცებდა, რომ საამართლოს არ ჰქონდა ratione temporis იურისდიქცია განმცხადებელთა საჩივრების შესასწავლად, რადგან აღნიშნულ ექსპროპრიაციას ადგილი ჰქონდა 1975 და 1976 წლებში, ანუ, 1978 წლის ნოემბერში პორტუგალიის მიერ კონვენციის რატიფიცირებამდე. სასამართლომ აღნიშნა, რომ განმცხადებლები ჩიოდნენ არა თავიანთი ქონების ჩამორთმევის შესახებ, რაც უდავოდ იყო მყისიერი ქმედება მისი დროებითი იურისდიქციის მიღმა, არამედ კომპენსაციის გადაუხდელობის გამო: უფლებისთვის, რომელიც მათ შიდასახელმწიფო კანონმდებლობით ჰქონდათ მინიჭებული.

ანალოგიური დასკვნა გააკეთა სასამართლომ საქმეში ჰინგიტაქი და სხვები დანიის წინააღმდეგ, სადაც გრენლანდიის ინუფუტის ტომის წევრები მე-8 მუხლის და პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე ჩიოდნენ. საჩივარი ეხებოდა მათი სამონადირეო და თევზჭერის უფლებების მნიშვნელოვან შეზღუდვას, რაც გამოიწვია 1951 წელს თულეს საჰაერო ბაზის გახსნამ. ისინი აგრეთვე ჩიოდნენ 1953 წლის მაისში მოსახლეობის საცხოვრებელი ადგილებიდან სხვაგან გადასახლების გამო.

განმცხადებლები ამტკიცებდნენ, რომ მათ მუდმივად ართმევდნენ საკუთარ მიწა-წყალს და სამონადირეო ტერიტორიებს და საშუალებას არ აძლევდნენ, გამოეყენებინათ, შეუფერხებლად მოეხმარათ, განევითარებინათ და ეკონტროლებინათ თავიანთი მიწა.

სასამართლომ დაადგინა, რომ საჩივარში აღწერილი მოვლენები მყისიერ ქმედებებს წარმოადგენდა, რომელთაც ადგილი ჰქონდა დანიის მიერ კონვენციის (1953 წლის სექტემბერი) და პირველი ოქმის (1954 წლის მაისი) რატიფიცირებამდე. შესაბამისად, მან შეწყვიტა საჩივრები, როგორც ratione temporis შეუსაბამო კონვენციის დებულებებთან.

ამასთან, ზემოაღნიშნული მუხლების საფუძველზე განმცხადებლები აგრეთვე ჩიოდნენ იმ შედეგების გამო, რითაც დამთავრდა მათ საკუთრების უფლებებში ზემოაღწერილი ჩარევისათვის კომპენსაციის მიღების მიზნით მათმიერ დანიის სასამართლოებში დაწყებული პროცესები. ამ სასამართლოებმა დაადგინეს, რომ საჩივარში აღწერილი მოვლენები ექსპროპრიაციად განიხილებოდა და განმცხადებლებს კომპენსაცია მიანიჭეს. თუმცა კომპენსაციის ოდენობა მნიშვნელოვნად ნაკლები იყო იმასთან შედარებით, რასაც განმცხადებლები მოელოდნენ.

ამრიგად, სადავო მოვლენებმა, მაშინაც კი, როდესაც ისინი სასამართლოს დროებითი იურისდიქციის ქვეშ არ ექცეოდა, წარმოშვა კომპენსაციის სარჩელი შიდასახელმწიფო სამართლის საფუძველზე, რომელიც დანიის მიერ კონვენციისა და პირველი ოქმის რატიფიცირების შემდეგაც განაგრძიბდა არსებობას. ეს სარჩელი წარმოადგენდა საკუთრების ინტერესს, რომელიც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლითაა დაცული და განსხვავდება საკუთრებისაგან, რომელიც განმცხადებლებს 1951 და 1953 წლებში ჩამოართვეს. აქედან გამომდინარე, სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ ეს საჩივრები არ შედიოდა მის კომპეტენციაში, მაგრამ მოგვიანებით დაადგინა, რომ ისინი მოკლებული იყო ჯეროვან დასაბუთებას.

ამასთან, როდესაც შიდასახელმწიფო სამართალი არ წარმოშობს კომპენსაციის სარჩელს იმ მოვლენების საფუძველზე, რომელთაც რატიფიცირებამდე ჰქონდა ადგილი, ნებისმიერი საჩივარი ამგვარ სავარაუდო დარღვევებზე განიხილება, როგორც მასთან შეუთავსებელი ratione temporis (et materiae). ეს იმიტომ ხდება, რომ კომპენსაციის მიღების უფლება ზიანისთვის, რომელიც არ წარმოადგენს საკუთრივ კონვენციის დარღვევას (მაგალითად, თუ ასეთი ზიანი სასამართლოს ratione temporis კომპეტენციის ფარგლების გარეთაა), არ არის კონვენციით გარანტირებული უფლება. გარდა ამისა, კონვენცია ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს რაიმე კონკრეტულ ვალდებულებას არ აკისრებს რატიფიცირებამდე გამოწვეული დარღვევების ან ზიანის გამოსასწორებლად.

სასამართლოს შეუძლია განიხილოს მხოლოდ ის საჩივრები, რომლებიც დაკავშირებულია კონვენციით და მისი ოქმებით გარანტირებულ უფლებებთან.

როგორც უკვე ითქვა, განმცხადებელს შეუძლია მიუთითოს პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევაზე იმდენად, რამდენადაც სავარაუდო ჩარევა დაკავშირებულია მის საკუთრებასთან ამ დებულების მნიშვნელობით. აქედან გამომდინარე, პირველი შეკითხვა, რომელიც ასეთი განაცხადების დროს წამოიჭრება, არის ის, თუ რამდენად მიესადაგება პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი მოცემულ საქმეს. თუ ამ საკითხის შესწავლის შემდეგ, რაც შესაძლოა საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესი აღმოჩნდეს, გაკეთდება დასკვნა, რომ საკითხი შეუთავსებელია პირველი ოქმის 1-ლ მუხლთან, ამგვარი საჩივარი, ჩვეულებრივ, უარყოფილი იქნება 35-ე მუხლის მე-3 პუნქტის საფუძველზე, როგორც კონვენციის დებულებებთან ratione materiae შეუთავსებელი.

იქ, სადაც საჩივრები ხელშემკვრელი სახელმწიფოს ტერიტორიის ფარგლების გარეთ მომხდარ მოვლენებს ეფუძნება და ამ მოვლენებსა და ხელმშემკვრელი სახელმწიფოს სახელისუფლებო ორგანოებს შორის რაიმე კავშირი არ არსებობს, საჩივარი უარყოფილი იქნება, როგორც ratione loci შეუთავსებელი კონვენციის დებულებებთან. კონვენციის ორგანოები იშვიათად იხილავენ დასაშვებობის საკითხს სასამართლოს ratione loci იურისდიქციასთან დაკავშირებით.

ზემოაღნიშნულ საქმეში ლოიზიდუ თურქეთის წინააღმდეგ თურქეთის მთავრობა აგრეთვე ამტკიცებდა, რომ განმცხადებლის საჩივრები ეხებოდა საკითხებს, რომლებიც არ შედიოდა მის იურისდიქციაში ratione loci პრინციპის შესაბამისად. სასამართლომ მიუთითა, რომ იურისდიქციის კონცეფცია არ შემოიფარგლება ხელშემკვრელი სახელმწიფოების ეროვნული ტერიტორიით. ვინაიდან უდავო იყო, რომ განმცხადებლის მიერ თავის საკუთრებაზე კონტროლის დაკარგვა გამოიწვია თურქეთის შეიარაღებული ძალების მიერ ჩრდილოეთ კვიპროსის ტერიტორიის ოკუპაციამ და ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის შექმნამ, სასამართლომ უარყო მთავრობის არგუმენტი.

კერძო საკუთრების ჩამორთმევა და მისი საზოგადოებრივ საკუთრებაში და სახელმწიფოს კონტროლის ქვეშ გადაცემა ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში კომუნისტური მმართველობისთვის ფართოდ გავრცელებულ პრაქტიკას წარმოადგენდა. კომუნიზმის კრახის შემდეგ ამ ქონების ფაქტობრივად ან კომპენსაციის სახით დაბრუნების მოლოდინი გაუჩნდა მათ, ვისაც იგი ჩამოართვეს, ან მათ მემკვიდრეებს. კომისიამ და სასამართლომ მრავალი საჩივარი განიხილეს ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის სახელმწიფოთა წინააღმდეგ, რომლებიც ექსპროპრირებულ საკუთრებას ან ქონების კონფისკაციას ეხებოდა და დაკავშირებული იყო სხვადასხვა სამართლებრივ სიტუაციებთან, რომლებიც საკუთრების წინანდელი მფლობელისათვის დაბრუნებისას იქმნებოდა.

მეორე მსოფლიო ომამდე ჩამორთმეულ ქონებასთან დაკავშირებულ საჩივრებს კონვენციის ინსტიტუტები, როგორც წესი, არ განიხილავდნენ, რამეთუ მიიჩნევდნენ, რომ განმცხადებლებს არ ჰქონდათ არსებული საკუთრების უფლება იმ დროისათვის, როდესაც ამ ქვეყნებში ძალაში შევიდა კონვენცია და მისი პირველი ოქმი. მიჩნეული იყო, რომ ექსპროპრიაცია და კონფისკაცია, რომელთაც ამ დრომდე ჰქონდა ადგილი, არ შედიოდა კომისიის და სასამართლოს იურისდიქციაში ratione temporis.

საქმეში მალჰუსი ჩეხეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ რესტიტუცია შეუძლებელი იყო, თუ ქონება გადაეცა სხვა ინდივიდუალურ პირებს, რომლებიც დაამტკიცებდნენ, რომ მათ ამ ქონებაზე კანონიერი უფლება ჰქონდათ მოპოვებული. სასამართლომ განაცხადა, რომ განმცხადებელს მხოლოდ „მისი საკუთრების უფლების აღიარების იმედი ჰქონდა, რისი ეფექტიანი განხორციელებაც შეუძლებელი იყო“. ქონების თავდაპირველი ჩამორთმევა, პრინციპში, განხილული იქნა როგორც მყისიერი ქმედება, და შენარჩუნების „უფლების ჩამორთმევის“ განგრძობად სიტუაციას არ ქმნიდა (პრინციპების შეჯამებისათვის იხ. აგრეთვე კოპეცკი სლოვაკეთის წინააღმდეგ), თუ მესაკუთრეობა დამაჯერებლად არ იყო დაკარგული კონვენციის ძალაში შესვლამდე, როგორც ეს იყო საქმეში ვასილესკუ რუმინეთის წინააღმდეგ. აქ სასამართლომ დაადგინა, რომ რუმინეთის ხელისუფლების მიერ აღნიშნული საკუთრების შენარჩუნება უკანონო იყო, და რომ განმცხადებელი რჩებოდა მის მესაკუთრედ. ამრიგად, განმცხადებლის საჩივარი დაკავშირებული იყო განგრძობად სიტუაციასთან, რომელიც კვლავ უცვლელი რჩებოდა. სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას.

1990-იანი წლების დასაწყისში რესტიტუციის ღონისძიებები ცენტრალური და აღმოსავლეთი ევროპის მრავალმა სახელმწიფომ განახორციელა. თუმცა ვინაიდან პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი არ უზრუნველყოფს ქონების მოპოვების უფლებას, კონვენციის ორგანოებმა ჩათვალეს, რომ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი არ შეიძლება განიმარტოს, როგორც ხელმშემკვრელი სახელმწიფოებისათვის რაიმე ზოგადი ვალდებულების დაკისრება - დააბრუნონ ქონება, რომელიც მათ კონვენციის რატიფიცირებამდე გადაეცა. პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტი ასევე არ უწესებს ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს რაიმე შეზღუდვებს, რათა თავისუფლად განსაზღვრონ საკუთრების რესტიტუციის ფარგლები ან შეარჩიონ პირობები, რომელთა შესაბამისადაც ისინი ყოფილი მესაკუთრეებისათვის საკუთრების უფლების აღდგენას განახორციელებენ. საქმეში იანტნერი სლოვაკეთის წინააღმდეგ უნდა დადგენილიყო, თუ რამდენად ასაბუთებდა განმცხადებელი, რომ იგი ნამდვილად მუდმივად ცხოვრობდა სლოვაკეთში, რაც რესტიტუციის პირობას წარმოადგენდა.

კერძოდ, ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს აქვთ ფართო უფლებამოსილების ზღვარი ყოფილი მესაკუთრეების გარკვეული კატეგორიისათვის ამ უფლების ჩამოსართმევად. როდესაც მესაკუთრეთა გარკვეული კატეგორიის ასეთი გზით გამორიცხვას აქვს ადგილი, რესტიტუციასთან დაკავშირებული მათი საჩივრები ვერ უზრუნველყოფს კანონიერი მოლოდინის საფუძველს, რომელსაც შეიძლება მიესადაგოს პირველი ოქმის 1-ლი მუხლით გარანტირებული დაცვა.

მაგალითად, საქმეში გრაცინგერი და გრაცინგეროვა ჩეხეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ კანონმდებლობა გამორიცხავდა იმ მოსარჩელეთა საკუთრების რესტიტუციის შესაძლებლობას, რომლებიც ჩეხეთის მოქალაქეები არ იყვნენ. გარდა ამისა, იმის იმედი, რომ ადრე მოქმედი კანონი განმცხადებელთა სასარგებლოდ შეიცვლებოდა, არ შეიძლება ჩაითვალოს კანონიერი მოლოდინის სახედ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მიზნებისათვის. არის განსხვავება რესტიტუციის პროცესის უბრალო იმედს, თუმცა გასაგებია, რომ ასეთი იმედი შეიძლება არსებობდეს, და კანონიერ მოლოდინს შორის, რომელსაც უფრო კონკრეტული ხასიათი უნდა ჰქონდეს, ვიდრე უბრალო იმედია, და იგი დაფუძნებული უნდა იყოს სამართლებრივ დებულებაზე ან სამართლებრივ აქტზე, როგორიცაა სასამართლოს დადგენილება (იხ. აგრეთვე მალცანი და სხვები გერმანიის წინააღმდეგ).

ამრიგად, მოსარჩელეებმა უნდა დააკმაყოფილონ შიდასახელმწიფო კანონმდებლობით დადგენილი ყველა პირობა - ჩვეულებრივ, ეს არის მოქალაქეობის ან მუდმივი საცხოვრებელი ადგილის მოთხოვნა ან რაიმე სხვა პირობა. აქედან გამომდინარე, პირმა, რომელიც საკუთრების უფლების დარღვევასთან დაკავშირებით ჩივის, უპირველეს ყოვლისა, უნდა უჩვენოს, რომ ასეთი უფლება არსებობდა შიდასახელმწიფო პროცედურების ფარგლებში (დეს ფურს ვალდეროდე ჩეხეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ).

საქმეში ბუგარსკი და ფონ ვუჩეტიხი სლოვენიის წინააღმდეგ გნმცხადებლები დავობდნენ, რომ ადგილობრივმა სასამართლოებმა მათ, როგორც ინდივიდუალურ პირებს, არ მიანიჭეს რესტიტუციის უფლებამოსილება, რადგან მოცემული ექსპროპრიირებული საკუთრება გადაეცა იურიდიულ პირს, ხოლო საქმეში ნადბისკუპია ზაგრებაჩკა სლოვენიის წინააღმდეგ ზაგრების ეპარქიის არქიეპისკოპოსი (ნადბისკუპია ზაგრებაჩკა) აცხადებდა, რომ სლოვენიის ტერიტორიაზე მოქმედ რელიგიურ ჯგუფს წარმოადგენდა, რაც კანონით განსაზღვრული პირობა იყო, და ამიტომ მას ექსპროპრირებული საკუთრების რესტიტუციის უფლება ჰქონდა. სასამართლომ დაადგინა, რომ შიდასახელმწიფო სასამართლოების დასკვნები იმის შესახებ, რომ განმცხადებელი ვერ აკმაყოფილებდა 1991 წლის დენაციონალიზაციის აქტით განსაზღვრულ პირობებს, თვითნებურ ქმედებას არ წარმოადგენდა. აქედან გამომდინარე, განმცხადებელს არ ჰქონდა ქონება ან თავისი სარჩელის რეალიზების კანონიერი მოლოდინი პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე.

ანალოგიურად, საქმეში გაველა ხორვატიის წინააღმდეგ, საჩივარი ეხებოდა განმცხადებლის შესყიდვის უპირატესობის უფლების დაკარგვას, რომლის ოჯახიც სამ საცხოვრებელ შენობას ფლობდა ზაგრების ცენტრში, რაც გამოიწვია 1997 წლის დენაციონალიზაციის აქტის ზოგიერთი დებულების გაუქმებამ. სასამართლომ ჩათვალა, რომ შესყიდვის უპირატესობის უფლებები იყო პრეტენზია და არა არსებული ქონება. ვინაიდან ეს უფლებები თავიდანვე პირობითი იყო და ერთ-ერთი პირობა ვერ დაკმაყოფილდა, საქმეს პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი არ მიესადაგა.

მეორე მხრივ, მას შემდეგ რაც კონვენციისა და პირველი ოქმის რატიფიცირების შემდეგ ხელშემკვრელი სახელმწიფო იღებს კანონმდებლობას, რომელიც წინა რეჟიმის დროს ჩამორთმეული ქონების სრულ ან ნაწილობრივ რესტიტუციას უზრუნველყოფს, ასეთი კანონმდებლობა შეიძლება განხილული იქნეს, როგორც საკუთრების ახალი უფლების წარმომშობი, რომელსაც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი იცავს. ამასთანავე, იგი ძალაშია იმ პირებისთვის, რომლებიც ამ უფლებამოსილებისათვის დადგენილ მოთხოვნებს აკმაყოფილებენ. იგივე შეიძლება მიესადაგოს რესტიტუციის ან კომპენსაციის წესებს, რომლებიც რატიფიცირებამდე მოქმედი კანონით არის დადგენილი, თუ ეს კანონი ძალაში დარჩა ხელშემკვრელი სახელმწიფოს მიერ პირველი ოქმის რატიფიცირების შემდეგაც. თითოეულ საქმეში შესწავლილი უნდა იქნეს საკითხი, თუ რამდენად ანიჭებს მთლიანობაში საქმის გარემოებები განმცხადებელს არსებითი ინტერესის უფლებას, რომელიც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლითაა დაცული (ბრონიოვსკი პოლონეთის წინააღმდეგ).

ბრონიოვსკის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილებით პოლონეთის მთავრობამ, სავარაუდოდ, ვერ შეძლო დაეკმაყოფილებინა განმცხადებლის უფლებამოსილება თავისი საკუთრების კომპენსაციაზე ლვოვში (ამჟამად ლვივში, უკრაინაში), რომელიც მის ბებიას ეკუთვნოდა, როდესაც ეს ტერიტორია ჯერ კიდევ პოლონეთის შემადგენლობაში შედიოდა, მეორე მსოფლიო ომამდე - ე. წ. „მდინარე ბუგის სარჩელები“.

განმცხადებლის ბებია, ომამდელი პოლონეთის აღმოსავლეთ პროვინციებში მცხოვრებ სხვა მრავალ ადამიანთან ერთად, რეპატრიირებულ იქნა მას შემდეგ, რაც მეორე მსოფლიო ომის შედეგად მდინარე ბუგის გასწვრივ პოლონეთის აღმოსავლეთი საზღვრები შეიცვალა. 1946 წლიდან პოლონეთის კანონით რეპატრიირებულებს კომპენსაციის უფლება მიენიჭათ.

თუმცა 1990 წელს კანონმდებლობის შეცვლის და სახელმწიფოს კუთვნილი მიწების ადგილობრივი ხელისუფლებისათვის გადაცემის შედეგად, სახელმწიფო ხაზინამ ვერ შეძლო ნაკისრი ვალდებულების შესრულება კომპენსაციის სარჩელებთან მიმართებით, რადგანაც მას არ ჰქონდა მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად საკმარისი მიწა. სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის უფლებამოსილება საკომპენსაციო საკუთრების მიღებაზე წარმოადგენდა ქონებას პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მიზნებისათვის.

მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლომ დასაშვებად მიიჩნია მდინარე ბუგის მოსარჩელეებისათვის ქვეყნის პოლიტიკური და ეკონომიკური სისტემის რადიკალური რეფორმებით, აგრეთვე ქვეყნის ფინანსური მდგომარეობით გამოწვეული კომპენსაციის შეზღუდვები, პოლონეთის სახელმწიფომ ვერ შეძლო წარმოედგინა დამაკმაყოფილებელი გამამართლებელი საფუძვლები პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის თვალსაზრისით, რომლის ფარგლებშიც იგი მრავალი წლის განმავლობაში ვერ ახერხებდა განმცხადებლებისათვის დაეკმაყოფილებინა პოლონეთის კანონმდებლობით მინიჭებული უფლებამოსილება, ისევე როგორც მდინარე ბუგის ათასობით მოსარჩელისათვის. განმცხადებელმა მისთვის მინიჭებული კომპენსაციის ღირებულების მხოლოდ 2 პროცენტი მიიღო. ვინაიდან წართმეული საკუთრების ღირებულებასა და მიღებულ კომპენსაციას შორის დისპროპორცია აშკარად საგულისხმო იყო, სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას.

საკითხი დაახლოებით 80000 ადამიანს ეხებოდა და სასამართლომ მიიღო „პილოტური“ გადაწყვეტილება, სადაც დადგინდა სისტემური კრახი და მითითებულ იქნა შესაბამისი ინდივიდუალური და საერთო ღონისძიებები, რომლებიც საჭირო იყო ამგვარი პრობლემების გადასაჭრელად, განმეორებითი საჩივრების შემცირების მიზნით. განმცხადებელმა და პოლონეთის მთავრობამ მოგვიანებით საქმის მეგობრულ გადაწყვეტას მიაღწიეს, რომელიც არა მხოლოდ ამ კონკრეტული განმცხადებლის საჩივრებს ეხებოდა, არამედ მსგავს სიტუაციაში მყოფ სხვა პირთა საჩივრებსაც.

საქმე კოპეცკი სლოვაკეთის წინააღმდეგ ეხებოდა განმცხადებლის მცდელობას დაებრუნებინა 1959 წელს ჩამორთმეული ოქროსა და ვერცხლის მონეტები. 1991 წლის საკანონმდებლო აქტი, რომლის საფუძველზედაც იგი რესტიტუციას მოითხოვდა, შეიცავდა პირობას, რომ განმცხადებელს უნდა მიეთითებინა, თუ სად იყო დეპონირებული მონეტები. პირველ ინსტანციაში განმცხადებელმა საქმე მოიგო, მაგრამ შემდგომში განაჩენი გააუქმეს. იმის გათვალისწინებით, რომ განმცხადებელს არ შეეძლო მოეძიებინა აღნიშნული საკუთრება, რაც ხელისუფლების ორგანოების მიზეზით მოხდა, პალატამ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას.

თუმცა საკუთრების უფლებებთან დაკავშირებულ საჩივრებზე სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის გადასინჯვის შემდეგ დიდმა პალატამ დაასკვნა, რომ პრეცედენტული სამართალი არ ითვალისწინებს „ჭეშმარიტი დავის“ ან „სადავო სარჩელის“ არსებობას, როგორც კრიტერიუმს, რომლის საფუძველზედაც უნდა განისაზღვროს, არსებობს თუ არა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლით დაცული „კანონიერი მოლოდინი“. პირიქით, როდესაც სარჩელის ბუნებაში ძევს მესაკუთრული ინტერესები, იგი შეიძლება განხილული იქნეს, როგორც „ქონება“, მხოლოდ მაშინ, როდესაც მას საკმარისი საფუძველი აქვს ეროვნულ კანონმდებლობაში. იგი შეიძლება რელევანტური იყოს მაშინაც, როდესაც გასარკვევია, თუ რამდენად წარმოიშობა საეჭვო სამართალწარმოების კონტექსტში კომპენსაციის მოპოვების „კანონიერი მოლოდინი“. თუმცა ეს საკითხი დღის წესრიგში არ მდგარა, ვინაიდან პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება განმცხადებლის მოთხოვნის დაკმაყოფილების თაობაზე შემდგომში გაუქმებულ იქნა იმავე პროცედურების კონტექსტში და მის ძალაში შესვლამდე. იგივე პრინციპი იქნა გამოყენებული საქმეში სირჩი სლოვენიის წინააღმდეგ, სადაც პირველი ინსტანციის სასამართლომ განმცხადებელს მიანიჭა ნაწილობრივი კომპენსაცია, მაგრამ შემდგომში გადაწყვეტილება გაუქმდა.

ამისგან განსხვავებით, უკვე ნახსენებ საქმეში ბრუმარესკუ რუმინეთის წინააღმდეგ სასამართლომ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევა დაადგინა, რადგან უზენაესმა სასამართლომ გააუქმა ზემდგომი სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლის საფუძველზედაც დაკმაყოფილდა განმცხადებლის მოთხოვნა, ხოლო გადაწყვეტილება იყო საბოლოო და ძალაში შესული.

კონვენციის ორგანოებს მრავალი ისეთი სიტუაციის განხილვა მოუწიათ, როდესაც საკუთრების წინანდელი მფლობელები მის დაბრუნებას ითხოვდნენ. ამგვარ სიტუაციებში აუცილებელია დაცული იქნეს ბალანსი ქონების ამჟამინდელი მფლობელების ინტერესებსა და მის მესაკუთრეებს შორის. ამასთანავე, უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს სამართლიანი განხილვის და დისკრიმინაციის დაუშვებლობის პრინციპების დაცვა.

პოლონეთის საქმეებში სასამართლომ დაადგინა, რომ საკუთრებით სარგებლობის შეზღუდვა, რომლებიც საცხოვრებლის დებულებებთანაა დაკავშირებული, როგორიცაა იჯარის კონტროლის კანონმდებლობა, რომელიც ზემოქმედებას ახდენს ბინის მესაკუთრეებზე (ჰუტენ-გზაპსკა პოლონეთის წინააღმდეგ), და მოიჯარის გამოსახლების კონტროლის ღონისძიებები (შირმერი პოლონეთის წინააღმდეგ) საკუთრებით სარგებლობის კონტროლის ტოლფასია და პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას წარმოადგენს.

სასამართლომ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევა დაადგინა საქმეში პინკოვა და პინკი ჩეხეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ. 1991 წელს ყოფილი მესაკუთრის ვაჟი საკუთრების დაბრუნებას ცდილობდა, ამტკიცებდა რა, რომ განმცხადებლებმა იგი მის რეალურ ღირებულებასთან შედარებით ნაკლებ ფასად შეიძინეს. 1994 წელს ძალაში შევიდა საკუთრების რესტიტუციის კანონი. განმცხადებლები ჩიოდნენ, რომ ადგილი ჰქონდა მათ მიმართ საკუთრების უფლების დარღვევას, და აცხადებდნენ, რომ მათ ქონება 1967 წელს პატიოსნად შეიძინეს, მათთვის უცნობი იყო, რომ ქონება ჩამორთმეული იყო, და რომ მათ არ შეეძლოთ გავლენა მოეხდინათ გაყიდვის პირობებზე ან ფასზე.

სასამართლომ დარღვევა დაადგინა ასევე საქმეში სტრაინი და სხვები რუმინეთის წინააღმდეგ, სადაც განმცხადებლები იყვნენ სახლის მეპატრონეები, რომელიც მათ 1950 წელს ჩამოართვეს. მათ რესტიტუციის პროცედურები 1993 წელს დაიწყეს. მიუხედავად იმისა, რომ ეროვნული ორგანოები ინფორმირებული იყვნენ ამ პროცედურების შესახებ, სახელმწიფო კომპანიამ, რომელიც საკუთრებას განკარგავდა, ერთ-ერთი ბინა გაყიდა. განმცხადებლები ამაოდ ცდილობდნენ, გაყიდვა ბათილად გამოეცხადებინათ.

სასამართლომ დაასკვნა, რომ რუმინეთის ეს კანონი სახელმწიფოს მიერ საკუთრების მესამე მხარისათვის მიყიდვით ინიდივიდუალურ პირთა საკუთრების უფლებებზე ზემოქმედების შედეგების სათანადოდ მკაფიო და დამაჯერებელი განჭვრეტის საშუალებას არ იძლეოდა. თუ გავითვალისწინებთ ფორმას, რომლის მეშვეობითაც საკუთრების ჩამორთმევით ადგილი ჰქონდა დისკრიმინაციის დაუშვებლობის და კანონის უზენაესობის ფუნდამენტურ პრინციპებში ჩარევას, კომპენსაციის გადაუხდელობა ნიშნავდა, რომ განმცხადებლებს დააწვათ არაპროპორციული და გადაჭარბებული ტვირთი, რაც შეუთავსებელია საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უფლების პატივისცემასთან. სასამართლომ დაადგინა, რომ რუმინეთს განმცხადებლებისათვის უნდა დაებრუნებინა აღნიშნული შენობა.

და ბოლოს, საქმეში იაჰნი და სხვები გერმანიის წინააღმდეგ სასამართლომ დაადგინა, რომ გერმანიის გაერთიანების უნიკალური შემთხვევის კონტექსტში საკუთრების ჩამორთმევა რაიმე კომპენსაციის გარეშე დასაშვები იყო პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის საფუძველზე.

სპეციალურად დაცულ იჯარასთან (stanarsko pravo) დაკავშირებული საქმეების განხილვისას, პირველ რიგში, უნდა გაირკვეს, მიესადაგება თუ არა პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტი მოცმეულ საქმეს, ანუ, მოცემული იჯარა წარმოადგენს თუ არა „ქონებას“ ამ მუხლის მნიშვნელობით.

თავის პირველ გადაწყვეტილებაში საქმეზე ბლეჯიჩი ხორვატიის წინააღმდეგ სასამართლომ საჭიროდ არჩათვალა დაედგინა, წარმოადგენდა თუ არა სპეციალურად დაცული იჯარა „ქონებას“ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით. მან ივარაუდა, რომ იგი წარმოადგენდა ქონებას, და დაადგინა, რომ ამ დებულების დარღვევას ადგილი არ ჰქონია. ვინაიდან საქმე მოგვიანებით დიდ პალატას გადაეცა, რომელმაც იგი ratione temporis დაუშვებლად გამოაცხადა, ჯერ კიდევ გადაუჭრელი რჩება საკითხი, შეიძლება თუ არა, სპეციალურად დაცული იჯარა განხილულ იქნეს, როგორც „ქონება“.

ამასთან, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მრავალ მსგავს საქმეში სასამართლომ და ყოფილმა კომისიამ დაადგინეს, რომ: პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი შეუსაბამო იყო, რადგან მუხლის საფუძველზე წარმოდგენილი საჩივარი ჯეროვნად არ იყო დასაბუთებული, ან საჭირო არ იყო საჩივრის ცალკე შესწავლა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე.

საქმეში ს. გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ, განმცხადებელი ლესბოსური ურთიერთობა ჰქონდა სხვა ქალბატონთან. ეს უკანასკნელი იჯარით ცხოვრობდა სახლში, რომელიც ადგილობრივი ხელისუფლების საკუთრება იყო. თვით განმცხადებელს აღნიშნულ სახლზე მოიჯარის ან რაიმე სხვა სამართლებრივი უფლება არ გააჩნდა. როდესაც მისი პარტნიორი - მოიჯარე - გარდაიცვალა, ადგილობრივმა ხელისუფლებამ სარჩელი აღძრა განმცხადებლის წინააღმდეგ და სასამართლოსაგან მისი გამოსახლების ბრძანება მიიღო. თავის სააპელაციო საჩივარში განმცხადებელი სასამართლოს ბრძანების გაუქმებას და მისთვის, როგორც მოიჯარის პარტნიორისთვის, მოიჯარის უფლების გადაცემას მოითხოვდა. სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა განმცხადებლის აპელაცია და დაადგინა, რომ, შესაბამისი კანონის თანახმად, მოიჯარის უფლებების მოთხოვნა შეეძლო მხოლოდ დაქორწინებული ჰეტეროსექსუალური წყვილის ცოცხლად დარჩენილ მეუღლეს. კომისიის წინაშე განმცხადებელი, inter alia, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე ჩიოდა. სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებელსა და ადგილობრივ ხელისუფლებას შორის არ არსებობდა რაიმე საკონტრაქტო კავშირი (nexus). მან აღნიშნა, რომ განმცხადებლის გარკვეული პერიოდით სახლში რაიმე სამართლებრივი სტატუსის გარეშე ცხოვრების ფაქტი არ წარმოადგენდა ქონებას პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით. შესაბამისად, განმცხადებლის საჩივარი კონვენციის დებულებებთან ratione materiae შეუსაბამოდ იქნა მიჩნეული.

საქმეში დურინი იტალიის წინააღმდეგ კომისიამ უფრო ზოგადი დასკვნა გააკეთა. მან აღნიშნა, რომ პირის ცხოვრება კონკრეტულ საცხოვრებელში, რომლის მფლობელიც იგი არ არის, არ წარმოადგენს ქონებას პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით, და, აქედან გამომდინარე, დებულება აღნიშნულ საქმეს არ მიესადაგებოდა.

საქმე პენტიდისი და სხვები საბერძნეთის წინააღმდეგ ეხებოდა იეღოველ განმცხადებლებს, რომლებმაც 1990 წელს კერძო შეთანხმების საფუძველზე იქირავეს ფართი. შეთანხმებაში აღნიშნული იყო, რომ მას გამოიყენებდნენ „იეღოვას მოწმეების ნებისმიერი შეხვედრისთვის, ქორწილებისთვის და სხვა“. საბერძნეთის სასამართლოებმა მოგვიანებით მათ მსჯავრი დაადეს იმ საფუძვლით, რომ დამქირავებლებმა ეს ადგილი სამლოცველოდ აქციეს განათლების და რელიგიურ საკითხთა მინისტრისაგან სათანადო ნებართვის გარეშე. 1990 წლის ნოემბერში პოლიციამ დალუქა ფართში შესასვლელი კარი. ლუქი 1991 წლის ივლისში მოხსნეს. კომისიის წინაშე განმცხადებლები, inter alia, ჩიოდნენ, რომ მათ მიერ დაქირავებული ფართის შესასვლელი კარის დალუქვით, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე, მათი ქონებით შეუფერხებლად სარგებლობის უფლება დაირღვა.

კომისიამ აღნიშნა, რომ განმცხადებლები იყვნენ მდგმურები და არა აღნიშნული ფართის მფლობელები, და რომ მათ ის დაქირავებული ჰქონდათ კარების დალუქვამდე ხუთი თვით ადრე. ამრიგად, ისინი ვერ განიხილებოდნენ „ქონების“ მფლობელად პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით და ამიტომ ვერ მიიღებდნენ დაზარალებულის სტატუსს ამ დებულების დარღვევის საფუძველზე. შესაბამისად, კომისიამ დაადგინა, რომ არ დარღვეულა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი. მოგვიანებით კომისიამ საქმე სასამართლოს გადასცა, რომელმაც შემდგომში იგი შეწყვიტა, რადგან 1997 წელს საბერძნეთის ხელისუფლებამ დააკმაყოფილა განმცხადებლების მოთხოვნა და მათ სალოცავი ადგილის გახსნის უფლება მისცა.

ლარკოსი კვიპროსის წინააღმდეგ იყო პირველი მსგავსი საქმე, რომელიც სასამართლომ განიხილა. 1967 წელს განმცხადებელმა, რომელიც სამოქალაქო მოსამსახურე იყო, სახელმწიფოსაგან იჯარით აიღო სახლი, სადაც მას შემდეგ ის თავის ოჯახთან ერთად ცხოვრობდა. ქირავნობის ხელშეკრულება შეიცავდა საკუთრების იჯარით აღების ხელშეკრულების ტიპურ ასპექტებს. 1986 წელს ფინანსთა სამინისტრომ განმცხადებელს აცნობა, რომ მას უნდა დაეტოვებინა სახელმწიფოს საკუთრება. ვინაიდან განმცხადებელმა ეს ვერ შეძლო, გენერალურმა პროკურორმა მას შეატყობინა, რომ მის წინააღმდეგ სარჩელი აღიძვრებოდა. განმცხადებელმა სახლის დატოვებაზე უარი განაცხადა. იგი ამტკიცებდა, რომ „კანონით დადგენილი მდგმური“ იყო, რომელსაც იცავდა 1983 წლის კანონი იჯარის კონტროლის შესახებ. 1990 წლის თებერვალში მთავრობამ დაიწყო გამოსახლების სასამართლო პროცესი, ხოლო 1992 წლის თებერვალში საოლქო სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება განმცხადებლის წინააღმდეგ, ჩათვალა რა, რომ სახელმწიფოსაგან შენობების დამქირავებელი პირი ვერ იქნებოდა „კანონით დადგენილი მდგმური“, რადგან იჯარის კონტროლის შესახებ კანონი ეხებოდა მხოლოდ კერძო მფლობელებს. 1995 წლის მაისში უზენაესმა სასამართლომ სარჩელი შეწყვიტა.

კომისიამ და სასამართლომ დაადგინეს, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-14 მუხლის დარღვევას მე-8 მუხლთან ერთობლიობაში, რადგან არ არსებობდა რაიმე გონივრული და ობიექტური დასაბუთება სხვა მოიჯარეებისათვის მინიჭებული დაცვის სქემიდან განმცხადებლის გამოსარიცხავად. განმცხადებელი აგრეთვე დავობდა, რომ მისი, როგორც მოიჯარის, უფლება „საკუთრების უფლებებს“ მიეკუთვნებოდა პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობით, და რომ იგი არ უზრუნველყვეს დაცვით, რომელიც სხვა მოიჯარეებს ჰქონდათ მინიჭებული, ეს კი კონვენციის მე-14 მუხლის დარღვევას წარმოადგენდა პირველი ოქმის 1-ლ მუხლთან ერთობლიობაში. თუმცა როგორც კომისიამ, ისე სასამართლომ, მე-14 მუხლის მე-8 მუხლთან ერთობლივი განხილვის კონტექსტში დაადგინა, რომ აუცილებელი არ იყო მე-14 მუხლის ცალკე განხილვა პირველი ოქმის 1-ლ მუხლთან ერთობლიობაში.

საქმეში ჯ.ლ.ს. ესპანეთის წინააღმდეგ (J.L.S. v. Spain) სასამართლომ გაიზიარა კომისიის მიერ დურინის საქმეზე შემუშავებული მოსაზრება. განმცხადებელმა _ რეგულარული შეიარაღებული ძალების ჯარისკაცმა - მადრიდში საცხოვრებელი ფართობის გამოყენების უფლება მიიღო. მან ხელი მოაწერა „სპეციალურ საცხოვრებლებში განთავსების ადმინისტრაციულ ფორმას“, რომელიც მან სამხედრო პერსონალის საცხოვრებლით უზრუნველყოფისათვის პასუხისმგებელი სამხედრო უწყებისაგან მიიღო. ეს სისტემა ეხებოდა იმ სამხედრო მოსამსახურეთა საცხოვრებლით უზრუნველყოფას, რომლებიც დროის რეგულარულ ინტერვალში სხვა ადგილზე გადაყვანას ექვემდებარებოდნენ. შემდგომში გამოვიდა სამეფო განკარგულება, რომელიც დროებით სარეზერვო ძალებში მომსახურე გარკვეული სამხედრო მოსამსახურეებისაგან მათ მფლობელობაში არსებული საცხოვრებლების სახელმწიფოსათვის ჩაბარებას მოითხოვდა. განმცხადებელი სწორედ ამ ძალებში მსახურობდა. იგი ვალდებული იყო დაეცალა შენობა. ესპანეთის ზემდგომმა სასამართლომ შეწყვიტა მისი სარჩელი შენობის დატოვების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილების სასამართლო განხილვის თაობაზე და ძალაში დატოვა გამოსახლების ბრძანება. საკონსტიტუციო სასამართლომ მხარი არ დაუჭირა მის ამპარო აპელაციას.

სასამართლომ მიიჩნია, რომ განმცხადებლის უბრალო მოლოდინი იმასთან დაკავშირებით, რომ არ მოხდებოდა სამხედრო საცხოვრებლების მარეგულირებელი დებულების შეცვლა, ვერ იქნებოდა განხილული, როგორც საკუთრების უფლება. განმცხადებელს საცხოვრებლის გამოყენების უფლება მიეცა, „როგორც სამხედრო მოსამსახურეს“, ბევრად უფრო იაფი საიჯარო გადასახადით, ვიდრე ეს კერძო საიჯარო ხელშეკრულების საფუძველზე იქნებოდა. მან ხელი მოაწერა არა საიჯარო ხელშეკრულებას, არამედ „სპეციალურ საცხოვრებლებში განთავსების ად მინისტრაციულ ფორმას“, რომელიც მან შეიარაღებული ძალების უწყებისაგან მიიღო და რომელიც არ ითვალისწინებდა მის გათანაბრებას კერძო სამართლის საფუძველზე დადებულ ხელშეკრულებასთან. სამხედრო საცხოვრებლით უზრუნველყოფის პოლიტიკა შემუშავებული იქნა იმ მიზნით, რომ სათანადო საცხოვრებელი პირობები შეექმნათ მოსამსახურეებისათვის, რომლებიც სამხედრო სამსახურის პერიოდში ხშირად იცვლიდნენ დისლოკაციის ადგილს. სასამართლომ, რომელიც დაეთანხმა კომისიის შეხედულებას დურინის საქმეზე, დაადგინა, რომ ცხოვრების უფლება კონკრეტულ საცხოვრებელში, რომელიც განმცხადებლის საკუთრებას არ წარმოადგენდა, არ განიხილებოდა როგორც ქონება პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით. გარდა ამისა, განმცხადებლის (რომელსაც მდგმურის სტატუსიც კი არ ჰქონდა) მსგავსი „მომხმარებლისათვის“ სახელმწიფოს კუთვნილ შენობაში განუსაზღვრელი ვადით დარჩენის უფლების მინიჭება, სახელმწიფოს თავისი ვალდებულებების შესრულების საშუალებას არ მისცემს, რაც ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ნიშნავს სახელმწიფო ქონების განკარგვას მისი სამართლებრივი და კონსტიტუციური მოვალეობების შესაბამისად. აქედან გამომდინარე, სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებელი კონვენციის დებულებებს ratione materiae არ შეესაბამებოდა.

სასამართლომ ეს მიდგომა გამოიყენა საქმეებში კოვალენოკი ლატვიის წინააღმდეგ და ჰ.ფ. სლოვაკეთის წინააღმდეგ. კოვალენოკის საქმეში განმცხადებლები პირველი ოქმის 1-ლ მუხლს ეყრდნობოდნენ. ისინი აცხადებდნენ, რომ ლატვიიდან გამოძევებით დაირღვა მათი საკუთარ ბინაში ცხოვრების უფლება. სასამართლომ მიუთითა, რომ განმცხადებლებმა 1976 წელს მიიღეს აღნიშნულ ბინაში ცხოვრების უფლება, რომელიც სახელმწიფოს ეკუთვნოდა. 1976 წლიდან 1992 წლამდე განმცხადებლები ბინაში მდგმურის სტატუსით ცხოვრობდნენ, ხოლო ბინა კვლავ სახელმწიფოს საკუთრებაში რჩებოდა. იგივე პოზიცია იქნა შენარჩუნებული საქმეში ჯ.ლ.ს., სადაც სასამართლომ აღნიშნა, რომ კონკრეტულ საცხოვრებელში ცხოვრების უფლება, რომლის მესაკუთრეც პირი არ არის, არ წარმოადგენს „ქონებას“. სასამართლომ დაადგინა, რომ საჩივარი კონვენციის დებულებებთან ratione materiae შეუთავსებელი იყო.

ზემოაღნიშნული საქმეებისაგან განსხვავებით, ამ ბოლო პერიოდში განხილულ საქმეში ტეტერინი რუსეთის წინააღმდეგ, სასამართლომ დაადგინა, რომ „სოციალური საიჯარო ხელშეკრულება“, რომელიც სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე უნდა დადებულიყო განმცხადებელსა და კომპეტენტურ სახელმწიფო ორგანოს შორის, არ აღსრულებულა, რაც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას წარმოადგენდა. ამ გადაწყვეტილების მიღებისას სასამართლოს არ განუმარტავს, თუ რატომ იყო საიჯარო ხელშეკრულების გაფორმების მოთხოვნა „საკუთრება“, მაშინ, როცა უკვე არსებული იჯარა (ანუ, პირის ცხოვრების უფლება საცხოვრებელში, რომლის მეპატრონესაც ის არ წარმოადგენს) ამგვარ „საკუთრებად“ არ განიხილებოდა.

მიზანშეწონილია აღინიშნოს, რომ სპეციალურად დაცული მოიჯარეობა, ჩვეულებრივ, წარმოშობს ბინის შეღავათიან პირობებში შესყიდვის (პრივატიზაციის) ცალკე უფლებას. ვინაიდან იგი მისი შესყიდვის უფლების საფუძველს წარმოადგენს, იჯარის შეწყვეტა ამ უფლებაში რეგულარულ ჩარევას იწვევს. თუ ბინის შესყიდვის სარჩელის სასამართლო განხილვის შესაძლებლობა სათანადოდაა დასაბუთებული, ანუ, მისი რეალიზების კანონიერ მოლოდინს წარმოშობს, მაშინ იგი შეიძლება წარმოადგენდეს „ქონებას“ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით და მისი დაცვის ფარგლებში მოექცევა.

აქედან გამომდინარე, აუცილებელი არ არის დადგინდეს, წარმოადგენს თუ არა სეპციალურად დაცული იჯარა, როგორც ასეთი, „ქონებას“, არამედ უნდა დადგინდეს, შედის თუ არა შეღავათიან პირობებში ბინის შეძენის უზრუნველყოფა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის ფარგლებში.

წინამდებარე დოკუმენტზე მუშაობის პერიოდში სასამართლოში სულ ერთი საქმე იყო განხილვის სტადიაში, რომელსაც სპეციალურად დაცულ იჯარასთან ჰქონდა შეხება. საქმეში გაჩეშა ხორვატიის წინააღმდეგ განმცხადებელი ეყრდნობა პირველი ოქმის 1-ლ მუხლს. მიუხედავად იმისა, რომ იგი სადავო ბინის მესაკუთრე არ არის, მას აქვს „ქონება“ და მისი შესყიდვის კანონიერი მოლოდინი. საინტერესოა რა გადაწყვეტილებას მიიღებს სასამართლო აღნიშნულ საქმეზე.¹

______________

1. პრესაში გამოქვეყნების მომენტისათვის საქმე ჯერ კიდევ მიმდინარეობდა (2007 წლის ივნისი)

პრინციპში, სოციალური უზრუნველყოფის უფლებამოსილებები გარკვეულ პირობებში შეიძლება განხილული იქნეს, როგორც საკუთრების უფლებები. თუმცა არ არსებობს რაიმე უფლება per se (თავისთავად) სოციალური უზრუნველყოფის რაიმე ფულადი ანარიცხების სახით მისაღებად.

საქმეში მიულერი ავსტრიის წინააღმდეგ დადგინდა, რომ კონვენციის საფუძველზე არ არსებობდა ხანდაზმულობის პენსიის ზოგადი უფლება. მიუხედავად ამისა, შეიძლება არსებობდეს საკუთრების უფლება, რათა პირმა თანხა მიიღოს სავალდებულო ან ნებაყოფლობით შენატანებზე დაფუძნებული სოციალური უზრუნველყოფის სქემიდან, თუ მოსარჩელე აკმაყოფილებს აუცილებელ პირობებს, რომლებიც სახელმწიფოს მიერ კანონის საფუძველზეა დაწესებული პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მეორე აბზაცის შესაბამისად. თუმცა ეს უფლება არ შეიძლება განიმარტოს როგორც ბენეფიციარის უფლებამოსილება კონკრეტული ოდენობის პენსიის მისაღებად (იხ. დუმანოვსკი ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკის, მაკედონიის წინააღმდეგ).

აქედან გამომდინარე, სახელმწიფოებს უფლება აქვთ შეცვალონ გადასახადი თანხის ოდენობა გონივრული ეკონომიკური პოლიტიკის შესაბამისად. საქმეში დომალევსკი პოლონეთის წინააღმდეგ სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლისათვის - ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს გადამდგარი ოფიცრისთვის - ვეტერანის სტატუსის ჩამორთმევა, რამაც ფინანსური დახმარების დაკარგვა გამოიწვია, არ წარმოადგენდა მისი საკუთრების უფლების დარღვევას, რადგან იგი ძირითად საპენსიო ანარიცხს ღებულობდა შენატანებზე დაფუძნებული საპენსიო სქემიდან, რომელიც მას სტატუსის დაკარგვამდე ჰქონდა, მიუხედავად იმისა, რომ მან დაკარგა სხვა შეღავათები და დახმარებები, რომლებიც შენატანებზე არ იყო დაფუძნებული (იხ. აგრეთვე სტორკიევიჩი პოლონეთის წინააღმდეგ).

საქმეში იანკოვიჩი ხორვატიის წინააღმდეგ განმცხადებელი იუგოსლავიის სახალხო არმიიდან 1987 წელს გავიდა პენსიაზე და სამხედრო პენსიას ღებულობდა. 1992 წელს ხორვატიის ხელისუფლებამ მას ადრინდელი პენსიის 63,22 პროცენტი დაუნიშნა. განმცხადებელი ჩიოდა პენსიის შემცირების თაობაზე პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის და კონვენციის მე-14 მუხლის საფუძველზე. სასამართლომ დაადგინა, რომ ვინაიდან ყოფილი იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკის ოფიცერთა პენსიების შემცირება ამ პენსიების ხორვატიის საერთო საპენსიო სისტემაში ინტეგრირების საშუალებას წარმოადგენდა, ხელისუფლების მიერ მიღებული ზომები არ სცილდებოდა სახელმწიფოს უფლებამოსილების ზღვარს და იგი დისკრიმინაციულ ქმედებას არ წარმოადგენდა (იხ. აგრეთვე შვენგელი გერმანიის წინააღმდეგ).

საქმებში ტრიჯკოვიჩი იუგოსლავიის წინააღმდეგ და პრედოევიჩი და სხვები იუგოსლავიის წინააღმდეგ განმცხადებლები იუგოსლავიის სახალხო არმიის გადამდგარი მოსამსახურეები იყვნენ, რომლებიც იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკის დაშლის შემდეგ სლოვენიაში ცხოვრობდნენ. ისინი სლოვენიის სოციალური უზრუნველყოფის ორგანოებისაგან სამხედრო პენსიის მომატებას მოითხოვდნენ და აცხადებდნენ, რომ სლოვენიის კანონმდებლობით დაწესებული პირობები დისკრიმინაციულ ასპექტებს შეიცავდა. თუნდაც ვივარაუდოთ, რომ არსებობდა განმცხადებლებისათვის პენსიის მომატების უფლება, რადგან მათ შენატანები შეჰქონდათ ბელგრადის სამხედრო ფონდში და არა სლოვენიის ფონდში, სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლები არ აკმაყოფილებდნენ საკმაოდ ობიექტურად და გონივრულად დასაბუთებულ მოთხოვნებს.

სასამართლომ შენატანებსა და გადაუდებელ დახმარებას შორის კავშირი დაამყარა საქმეში გაიგუსუზი ავსტრიის წინააღმდეგ. აქ სასამართლომ დაადგინა, რომ ავსტრიაში უმუშევრობის გადაუდებელი დახმარება, რომლის მოთხოვნაც შეიძლებოდა მას შემდეგ, რაც ამოიწურებოდა მუშაობის საფუძველზე განსაზღვრული დახმარების ანარიცხები, მატერიალური ანაზღაურების უფლებას წარმოადგენდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მნიშვნელობით. განმცხადებელი იყო ირანელი, რომელსაც უარი უთხრეს დახმარებაზე იმ მოტივით, რომ იგი ვერ აკმაყოფილებდა მოქალაქეობის მოთხოვნას. იგი აცხადებდა, რომ ადგილი ჰქონდა მის მიმართ დისკრიმინაციას საკუთრების უფლებების თვალსაზრისით. სასამართლომ მიუთითა, რომ უმუშევრობის დახმარება შეიძლება მოითხოვონ მხოლოდ იმ პირებმა, რომლებსაც შენატანები აქვთ უმუშევრობის სადაზღვევო ფონდში; ამის საფუძველზე სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის და კონვენციის მე-14 მუხლის დარღვევას.

უკვე ნახსენებ საქმეში სტეკი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ, პრეცედენტულ სამართალში შენატანების საფუძველზე უზრუნველყოფილი დახმარებების საქმეები გაიმიჯნა იმ საქმეებისაგან, რომლებიც შენატანებთან არ იყო დაკავშირებული. ახალი მიდგომის თანახმად, თუ მოქმედი კანონმდებლობა უზრუნველყოფს სოციალური კეთილდღების დახმარებას - შენატანების წინასწარი გადახდის ან გადაუხდელობის პირობით, ასეთი კანონმდებლობა განხილული უნდა იქნეს, როგორც მესაკუთრის ინტერესის წარმომშობი, რაც პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის ფარგლებში ექცევა მათთვის, ვინც ამ კანონმდებლობის მოთხოვნებს აკმაყოფილებს.

ყოფილი იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკის მემკვიდრე სახელმწიფოებში საკუთრების საკითხებთან დაკავშირებულ ერთ-ერთ ძირითად პრობლემას ე.წ. „ძველი“ უცხოური ვალუტის დანაზოგები წარმოადგენს, რაც იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციულ რესპუბლიკაში უცხოური ვალუტის დანაზოგების გაყინვამ გამოიწვია. ვინაიდან ამ დანაზოგების გარანტორს იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკა წარმოადგენდა, მისი დაშლის შემდეგ სხვადასხვა მემკვიდრე სახელმწიფოების მიმართ სხვადასხვა სამართლებრივი გადაწყვეტა იქნა გამოყენებული.

საქმეში ტრაიკოვსკი ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკის, მაკედონიის წინააღმდეგ განმცხადებელი, პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე, თავისი „ძველი“ უცხოური ვალუტის ანაბრების სახელმწიფო ობლიგაციებით ანაზღაურებას მოითხოვდა. „ძველ“ ანაბრებთან დაკავშირებულ პრეტენზიებს 1993 წლის აქტი და მის შემდეგ მიღებული კანონმდებლობა არეგულირებდა. სახელმწიფო ობლიგაციების გამოყენება შესაძლებელი იყო ბინის ან ბიზნესისათვის საჭირო შენობა-ნაგებობების შესაძენად, აგრეთვე კანონით განსაზღვრული სხვა მიზნებისათვის.

სასამართლომ დაადგინა, რომ სადავო საკანონმდებლო ზომები, რომლებიც რეალურად ზღუდავდა განმცხადებლის მიერ საკუთარი ფონდების განკარგვის უფლებებს, საკუთრებით სარგებლობის კონტროლის ტოლფასი იყო. საერთო ინტერესებსა და განმცხადებლის საკუთრების უფლებას შორის სამართლიანი ბალანსის დაცვის მოთხოვნის გათვალისწინებით, სასამართლომ მიიჩნია, რომ შერჩეული საშუალებები შეესაბამებოდა დასახული კანონიერი მიზნის მიღწევას, და განცხადება დაუშვებლად გამოაცხადა.

საქმეში კოვაჯიჩი და სხვები სლოვენიის წინააღმდეგ ყველა განმცხადებელი ხორვატიის მოქალაქე იყო. მათ 1991 წლამდე, ანუ იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკის დაშლამდე, უცხოური მყარი ვალუტის დანაზოგები ჰქონდათ ანგარიშებზე ლიუბლიანის ბაკში - ზაგრების მთავარ ფილიალში (ხორვატიაში). იმ დროისთვის მოქმედი კანონის თანახმად, ასეთი დანაზოგები გარანტირებული იყო იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკის მიერ. 1989 წლიდან განმცხადებლებს ფაქტობრივად ხელი აღარ მიუწვდებოდათ საკუთარ თანხებზე. ისინი აცხადებდნენ, რომ ადგილი ჰქონდა პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევას, ხოლო ერთი-ერთი განმცხადებელი აგრეთვე ჩიოდა, რომ კონვენციის მე-14 მუხლიც დაირღვა.

როდესაც სლოვენია 1991 წელს დამოუკიდებელი სახელმწიფო გახდა, მან იკისრა ყველა ვალდებულება სლოვენიის ტერიტორიაზე არსებულ ბანკებში შეტანილი უცხოური ვალუტის ანაბრებზე. ხორვატიამ, 1991 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, ვალდებულება იკისრა უცხოური ვალუტის ანაბრებზე იმ ბანკებში, რომელთა სათავო ოფისები ხორვატიის ტერიტორიაზე იყო განლაგებული, ან იმ ანაბრებზე, რომლებიც ხორვატი მოქალაქეების მიერ სხვა ბანკებიდან იყო გადმორიცხული ხორვატიის ბანკებში.

ხორვატია, რომელიც სასამართლოში გამოდიოდა, როგორც მესამე მხარე, აცხადებდა, რომ ხორვატიის ფილიალის მომხმარებელთა წინაშე აღებული ვალდებულებები უნდა შეესრულებინა ან ლიუბლიანის ბანკს ან სლოვენიის სახელმწიფოს. თუმცა სლოვენიას მიაჩნდა, რომ ეს ვალდებულებები მემკვიდრეობითობის საფუძველზე დაშლილი იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკის ნაცვლად წარმოქმნილ ხუთ სახელმწიფოს შორის უნდა გადანაწილებულიყო. სლოვენიის ბანკიდან ხორვატიის ფილიალში დეპონირებულ დანაზოგთა ჯამური ოდენობა მყარ ვალუტაში, დაგროვილ პროცენტთან ერთად, დაახლოებით 150,000,000 ევროს შეადგენდა და იგი დაახლოებით 140 000 ინვესტორს ეკუთვნოდა. 2001 წლის 29 ივნისს მემკვიდრე სახელმწიფოებმა ხელი მოაწერეს მემკვიდრეობითობის საკითხების ხელშეკრულებას; იგი ძალაში 2004 წლის 2 ივნისს შევიდა.

სასამართლომ განცხადებები დასაშვებად მიიჩნია და საკითხი ექვსთვიანი წესის დაკმაყოფილების ნორმას დაუკავშირა. შემდგომში სასამართლომ გადაწყვიტა, საქმეები შეეწყვიტა 37-ე მუხლის (ა) და (ბ) პუნქტების საფუძველზე, რადგან ამ პერიოდში ორმა განმცხადებელმა, კოვჯიჩმა და მრკონჯიჩმა, სრულად მიიღო კუთვნილი უცხოური დანაზოგები ხორვატიაში განხორციელებული სასამართლო პროცესების ფარგლებში. რაც შეეხება მესამე განმცხადებელს, ქალბატონ გოლუბოვიჩს, სასამართლომ მიიჩნია, რომ იმ შემთხვევებში, როდესაც ყოფილი სახელმწიფოს ვალის ვალდებულებები სადავო იყო მემკვიდრე სახელმწიფოებს შორის, მომჩივანს შეეძლო ებრძოლა ანაზღაურებისათვის თუ სხვა მომჩივნებს წარმატება უკვე მიღწეული ჰქონდათ. მას კვლავ შეეძლო, სასამართლო პროცესები დაეწყო ხორვატიაში.

იელიჯიჩი ბოსნიისა და ჰერცეგოვინის წინააღმდეგ პირველი საქმე იყო, რომელიც სასამართლომ დაშვებულად გამოაცხადა. განმცხადებელი პირველი ოქმის 1-ლი პუნქტის საფუძველზე ჩიოდა, რომ არ მოხდა სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულება მისი უცხოური ვალუტის ანგარიშიდან ფულის გაცემის თაობაზე.

განმცხადებელმა იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკის დაშლამდე უცხოური ვალუტის ორ ანგარიშზე შეიტანა გერმანული მარკები ყოფილ პრივედრანას ბანკის სარაევოს ბანია ლუკას (Privredna banka Sarajevo Filijala Banja Luka) ფილიალში. ბანკიდან ფულის გამოტანის რამდენიმე მცდელობა უშედეგოდ დამთავრდა. 1998 წლის 26 ნოემბერს სასამართლოს გადაწყვეტილებით ბანკს დაევალა, გაეცა სრული თანხა დეფოლტის პროცენტისა და სასამართლო ხარჯების დამატებით. 2002 წლის 18 იანვარს, ეროვნული კანონმდებლობის შესაბამისად და ბანკის პრივატიზების დასრულების შემდეგ, განმცხადებლის უცხოური ვალუტის ანგარიშზე რიცხული თანხა სახელმწიფო ვალად გამოცხადდა, რომელიც რეპუბლიკა სრპსკას (Republika Srpska) მიეწერა. 2006 წლის 15 აპრილს ბოსნია და ჰერცეგოვინამ (ანუ, სახელმწიფომ) ვალი საკუთარ თავზე აიღო 2006 წლის ძველი უცხოური ვალუტის დანაზოგების აქტის პირველი განყოფილების შესაბამისად.

სასამართლომ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევა დაადგინა, რადგან განმცხადებელი ქალბატონის დანაზოგების გაცემის თაობაზე მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების აღუსრულებლობით დაირღვა კონვენციის მე-6 მუხლით დაცული სასამართლოზე ხელმისაწვდომობის უფლება. მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლომ გაითვალისწინა, რომ „ძველი“ უცხოური ვალუტის ანაბრების არსებობა შეიძლებოდა შემწყდარიყო ყოფილი იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკის და მისი საბანკო და საფინანსო სისტემის დაშლამდე ან იმ პერიოდში, ასეთი გარემოებები შესწავლილი უნდა იქნეს საქმეზე ეროვნულ დონეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, ხოლო იქ, სადაც სასამართლოებს ამ საკითხზე საბოლოო გადაწყვეტილება მიღებული აქვთ, მათი გადაწყვეტილებები საეჭვო არ უნდა გახდეს. სასამართლომ აგრეთვე დაადგინა 1-ლი ოქმის 1-ლი მუხლის დარღვევა.

საქმეში სულიაჯიჩი ბოსნია და ჰერცეგოვინის წინააღმდეგ განმცხადებელს 1970-1980-იან წლებში უცხოური ვალუტა შეტანილი ჰქონდა კომერციულ ბანკში. მიუხედავად იმისა, რომ 1992 წელს ბოსნია და ჰერცეგოვინამ ყოფილი იუგოსლავიის სოციალისტურ-ფედერაციული რესპუბლიკისაგან ვალდებულება აიღო „ძველი“ უცხოური ვალუტის დანაზოგების უზრუნველყოფაზე, განმცხადებელმა სხვადასხვა საკანონმდებლო დებულებების გამო ერთხელაც ვერ შეძლო, თავისუფლად ესარგებლა საკუთარი დანაზოგით. განმცხადებელს შეეძლო თავისი დანაზოგის საპრივატიზაციო კუპონებში კონვერტირება, რითაც სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული კომპანიების შეძენის უფლება ჰქონდა. ბოლო პერიოდის კანონმდებლობით მას შეიძლება ჰქონდეს დაახლოებით 500 ევროს ნაღდი ფულით, ხოლო დანარჩენის - სახელმწიფო ობლიგაციების სახით მიღების იმედი. 2006 წლის 20 ივნისს სასამართლომ განცხადება დაშვებულად გამოაცხადა.

სასამართლომ აგრეთვე შეისწავლა დანაზოგების ღირებულების შემცირებასთან დაკავშირებული განცხადებები ცენტრალური და აღმოსავლეთი ევროპის სხვა სახელმწიფოებიდან.

საქმეში რუდზინსკა პოლონეთის წინააღმდეგ განმცხადებელი პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე ჩიოდა, რომ სახელმწიფომ არ შეასრულა თავისი ვალდებულება ფინანსურ დახმარებასთან მიმართებით, რომელიც დაკავშირებული იყო 1983 წლის კანონმდებლობის საფუძველზე გახსნილ საბინაო დანაზოგების ანგარიშთან, კერძოდ, კანონმდებლობაში 1993 და 1996 წლებში შესული ცვლილებების შედეგად განმცხადებელი ქალბატონის დანაზოგი გადაფასებას აღარ ექვემდებარებოდა ინფლაციის ზემოქმედების სრული კომპენსაციის თვალსაზრისით. სასამართლომ ჩათვალა, რომ საბანკო ან ფინანსურ დაწესებულებებში შეტანილი თანხის მსყიდველობითი უნარის შენარჩუნებაზე ანაბრების სისტემატური ინდექსაციის მეშვეობით სახელმწიფოსათვის დაკისრებული ზოგადი ვალდებულება არ შეიძლება გამომდინარეობდეს პირველი ოქმის 1-ლი მუხლიდან. იმდენად, რამდენადაც განმცხადებლის საჩივარი შეიძლება მიჩნეულიყო, როგორც პირის საბინაო დანაზოგების ანგარიშებთან მიმართებით სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებული გარანტიების შემცირების შედეგი, განმცხადებელი ვერ გახდა საცხოვრებლის მფლობელი, რისთვისაც იგი თანხას აგროვებდა. ამის საფუძველზე სასამართლომ კვლავ მიუთითა, რომ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლი არ ცნობს პირისთვის ქონებაზე საკუთრების უფლების მინიჭების უფლებას, და განცხადება დაუშვებლად გამოაცხადა.

საქმეში გაიდუკი და სხვები უკრაინის წინააღმდეგ განმცხადებლები უკრაინის მოქალაქეები იყვნენ, რომლებმაც ანგარიში უკრაინის მეანაბრეთა ბანკში გახსნეს, რომელიც 1992 წლამდე საბჭოთა კავშირის მეანაბრეთა ბანკის განუყოფელი ნაწილი იყო. იმ დროისათვის ანაბრებს სახელმწიფო უზრუნველყოფდა. 1996 წელს უკრაინის ხელისუფლებამ ფულადი რეფორმა გაატარა, რამაც ზეგავლენა იქონია განმცხადებელთა დანაზოგებზე, რაც ინფლაციის შედეგად უკვე ისედაც მნიშვნელოვნად იყო გაუფასურებული. გარდა ამისა, 1996 წლის კანონით უკრაინის მოქალაქეთა ანაბრების შესახებ (ანაზღაურების სახელმწიფო გარანტია) შემოღებულ იქნა ინდექსირებული ანაბრების თანდათანობითი გადახდის სისტემა, რომელიც ითვალისწინებდა მეანაბრის ასაკს, ანგარიშზე არსებული თანხის ოდენობას და სხვა კრიტერიუმებს. უკრაინაში განმცხადებლები პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე ჩიოდნენ.

1996 წლის კანონის საფუძველზე ინდექსირებული ანაბრების ოდენობასთან დაკავშირებით სასამართლომ აღნიშნა, რომ მათი არსებობა დამოკიდებული იყო იმ ოდენობაზე, რომელიც სახელმწიფომ ხაზინაში განათავსა გარკვეული პირობებით. ამიტომ ეროვნულ სასამართლოებს არ განუხილავთ არსებული ქონება, რომელიც განმცხადებლებს ეკუთვნოდათ. ამასთან დაკავშირებით სასამართლომ კვლავ მიუთითა, რომ ანაბრების ინდექსაციის უფლება, როგორც ასეთი, გარანტირებული არ იყო პირველი ოქმის 1-ლი მუხლით, და განცხადება დაუშვებლად გამოაცხადა.

საქმეში აპოლონოვი რუსეთის წინააღმდეგ განმცხადებელი პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე ჩიოდა, რომ მეანაბრეთა ბანკში შეტანილი მისი პირადი დანაზოგი ეკონომიკური რეფორმების შედეგად საგრძნობლად გაუფასურდა, და რომ სახელმწიფომ ჯეროვნად არ შეასრულა თავისი ვალდებულება, გადაეფასებინა ანაბრები ინფლაციის ზემოქმედების კომპენსაციის შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, რომ მას ეს ვალდებულება ეკისრებოდა 1995 წლის ანაბრების შესახებ კანონის თანახმად. სასამართლომ აღნიშნა, რომ სახელმწიფომ, ანაბრების კანონის მიღებით, მაინც იკისრა ასეთი ვალდებულება, რომლის მიზანიც სახელმწიფოს მიერ მხარდაჭერილი სქემის შექმნა იყო, რაც ბანკში 1991 წლის 20 ივნისამდე შეტანილი თანხების გადაფასების საშუალებას იძლეოდა. აღნიშნული კანონი ანაბრების სპეციალურ ფასიან ქაღალდებში კონვერტირებას მოითხოვდა, რაც იმავე მსყიდველობით უნარს უზრუნველყოფდა, როგორიც 1990 წლის ფულად ერთეულს ჰქონდა. სასამართლომ განცხადება დაუშვებლად გამოაცხადა (იხ. აგრეთვე გრიშჩენკო რუსეთის წინააღმდეგ).

პირველი მუხლი გარკვევით აღიარებს სახელმწიფოს უფლებამოსილებას გადასახადების, საჯარიმო სანქციებისა და ჯარიმების განსაზღვრის თვალსაზრისით. მათი გადახდის უზრუნველსაყოფად მიღებული ზომები გათვალისწინებულია პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის მეორე აბზაცში, როგორც საკუთრებით სარგებლობის კონტროლი. სახელმწიფოეებს ან სფეროში უფლებამოსილების ფართო ზღვარი აქვთ მინიჭებული, თუ გადასახადების გაზრდა მძიმე ტვირთად აწვება კონკრეტულ პირს ან ძირეულად ცვლის მის ფინანსურ მდგომარეობას, კონვენციის ორგანოებმა შეიძლება განიხილონ ასეთი განცხადება.

საქმეში ბუფალო ს.რ.ლ. ინ ლიქუიდეიშენ იტალიის წინააღმდეგ (Buffalo S.r.l. in liquidation v. Italy) სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ როდესაც ეროვნული ხელისუფლება დარწმუნდება, რომ ზედმეტი გადასახადი იქნა გადახდილი, მისი ანაზღაურების დაგვიანება დარღვევის ტოლფასია. ანალოგიურად, საქმეში ს.ა. დანგევილე საფრანგეთის წინააღმდეგ, სასამართლომ აღნიშნა, რომ განმცხადებელი, არასწორად გადახდილი დ.ღ.გ.-ის გამო, სახელმწიფოს კრედიტორი იყო და რომ მას ჰქონდა, სულ ცოტა, ანაზღაურების კანონიერი მოლოდინი. აქედან გამომდინარე, ზედმეტი ოდენობით შეტანილი გადასახადის უკან დაბრუნების უუნარობა დარღვევის ტოლფასია.

საქმეში შპაჩეკი, ს.რ.ო. ჩეხეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ (Špaček, s.r.o. v. the Czech Republic), საჩივრები საშემოსავლო გადასახადის კანონის ხელმისაწვდომობასთან და მის განჭვრეტადობასთან იყო დაკავშირებული, ხოლო განმცხადებელი უფრო კომპანიას წარმოადგენდა, ვიდრე ინდივიდუალურ პირს. ამ საქმესთან მიმართებაში სასამართლომ აღნიშნა, რომ ამ შემთხვევაში შეიძლება არსებობდეს სპეციალისტისგან კონსულტაციის მიღების ვალდებულება, ეს კი იქნებოდა გატარებული ზომის შეფასების ფაქტორი, რათა დადგენილიყო თუ რამდენად განჭვრეტადი იყო იგი.

სასამართლოს მიერ პირველი ოქმის 1-ლი მუხლის საფუძველზე გადასახადებთან დაკავშირებული საჩივრების შესწავლის მეთოდი შეიძლება შევადაროთ მეთოდებს, რომელსაც იგი საგადასახადო საკითხებზე მიმდინარე სასამართლო პროცესების შესასწავლად იყენებს, რაც პრინციპში მე-6 მუხლის ფარგლებში არ ხვდება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა დანაშაულის ბუნება ან სასჯელის სიმკაცრე შეიძლება სისხლის სამართლსი დანაშაულად ჩაითვალოს (იხ. ბენდენუნი საფრანგეთის წინააღმდეგ).