საქართველო ევროპისა და აზიის საზღვარზე მდებარეობს. დასავლეთით მას შავი ზღვა აკრავს, ჩრდილოეთით რუსეთი ესაზღვრება, აღმოსავლეთით - აზერბაიჯანი, სამხრეთით კი თურქეთი და სომხეთი. საქართველოს ბუნებრივი კლიმატური მრავალფეროვნებიდან გამომდინარე დიდი ტურისტული პოტენციალი გააჩნია. ქვეყანაში ტურიზმის განვითარებას ხელს უწყობს შავი ზღვის სანაპირო ზოლის არსებობა, რომელიც მეტად მიმზიდველ ადგილს წარმოადგენს როგორც ადგილობრივი, ისე უცხოელი ტურისტებისათვის. საქართველოს კარგი პოტენციალი გააჩნია სამთო-სათხილამურო სპორტის, ალპინიზმის, აგროტურიზმის განვითარებისათვის, რასაც განაპირობებს დიდი და მცირე კავკასიონის მთაგრეხილების არსებობა. კავკასიონის მრავალი მწვერვალის სიმაღლე 4000 მეტრს აღემატება, ხოლო შხარა და ყაზბეგი 5000 მეტრსაც კი აჭარბებს.

ჩვენი ქვეყანა გამოირჩევა, როგორც კურორტების, ასევე ე.წ. საკურორტო ადგილების სიმრავლითაც. გარდა იმისა, რომ კურორტებზე მიმზიდველი ბუნება და გარემოა დასვენებისათვის, მათ უმრავლესობას სამკურნალო დანიშნულებაც გააჩნია. აქვე უნდა აღინიშნოს მინერალური სამკურნალო წყლებიც, რომელთა რიცხვი 2000 აღემატება.

ზემოთ ხსენებულ ფაქტორებს მეტად დიდი მნიშვნელობა აქვს ტურიზმის განვითარებისათვის, რადგან ვიზოტორთა მოგზაურობის მიზანს მხოლოდ დასვენება არ წარმოადგენს, ხშირად ისინი მიემგზავრებიან რეკრეაციის ან გამოჯანმრთელების მიზნით, შესაბამისად შეიძლება ითქვას, რომ ამ კუთხით საქარველო დიდი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა.

ჩვენი ქვეყანა ასევე მდიდარია კულტურული და ისტორიული ძეგლებით, რომელთაგან ზოგიერთი ჩვენს წელთაღრიცხვამდე რამოდენიმე საუკუნით ადრეც კი არის დათარიღებული.

მიუხედავად ზემოთ ხსენებული ხელსაყრელი გარემოებების არსებობისა უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოში ტურიზმი ნაკლებად არის განვითარებული. შესაბამისად არ ხდება არსებული პოტენციალის სათანადოდ გამოყენება და იკარგება პოტენციური შემოსავლის დიდი ნაწილი, რომელიც შეიძლება მიღებულ იქნას ტურიზმის სფეროდან. ამის მიზეზია ქვეყანში და კონკრეტულად ამ სფეროში არსებული მრავალი პრობლემა, რომელთა სრულყოფილი ჩამოთვლაც ალბათ შეუძლებელია.

რა არის ტურიზმი?

ტურიზმი - ადამიანის საქმიანობა, რომელიც გულისხმობს დასვენების, საქმიანი ან რაიმე სხვა მიზნით მისი ჩვეული საცხოვრებელი ადგილისაგან განსხვავებულ გარემოში გამგზავრებას, გადაბმულად არაუმეტეს ერთი წლის ვადით და მისი ვიზიტის მიზანს არ წარმოადგენს ამ ქვეყანაში თავისი ჩვეული საქმიანობის განხორციელება.

ტურისტი - პირი, რომელიც ნებაყოფლობით მოგზაურობს მუდმივი საცხოვრებელი ადგილის ფარგლებს გარეთ, დასვენების, გაჯანსაღების, საქმიანი ან სხვა მიზნით, არანაკლებ 24 საათის და არა უმეტეს ერთი წლის ვადით და რომლის მოგზაურობაც არ ანაზღაურდება დროებითი ყოფნის ადგილის საფინანსო წყაროდან.

კურორტი - საკურორტო ადგილი, რომელზეც განლაგებულია სამკურნალო და გამაჯანსაღებელი დაწესებულება, ნაგებობა და ინფრასტურქტურის სხვა ობიექტები.

საქართველოში ტურიზმის სფეროს შემდეგი კანონები არეგულირებს:

1. საქართველოს კანონი „ტურიზმისა და კურორტების შესახებ“;

2. საქართველოს კანონი „კურორტებისა და საკურორტო ადგილების სანიტარიული დაცვის ზონების შესახებ“;

3. ტურიზმის ქარტია.

საქართველოს კანონი „ტურიზმისა და კურორტების შესახებ“ არეგულირებს ტურიზმისა და საკურორტო საქმიანობის სფეროში არსებულ ურთიერთობებს. მოცემული კანონის შესაბამისად საქართველოს ტურისტული და საკურორტო რესურსები ეროვნული სიმდიდრეა და მას სახელმწიფო იცავს. ქვეყნის პოლიტიკას ტურიზმისა და კურორტების დარგში განსაზღვრავს პარლამენტი, ხოლო პრეზიდენტი უზრუნველყოფს ერთიანი პოლიტიკის გატარებას და ამტკიცებს სანიტარიული დაცვის ზონებს.

აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ საქართველოს კანონით „ტურიზმისა და კურორტების შესახებ“ უცხოელი ტურისტების მიღება, მომსახურება საქართველოს ტერიტორიაზე განიხილება, როგორც ტურისტული მომსახურების ექსპორტი, ამიტომ საქართველოს საგადასახადო კოდექსით ტუროპერატორების მიერ საქართველოს ტერიტორიაზე უცხოელი ტურისტების ორგანიზებული შემოყვანა და მათთვის ტურისტული მომსახურების პაკეტის მიწოდება იბეგრება დღგ-ს ნულოვანი განაკვეთით.

საქართველოს კანონი «კურორტებისა და საკურორტო ადგლების სანიტარიული დაცვის ზონების შესახებ» განსაზღვრავს საქართველოს კურორტისა და საკურორტო ადგილებში საწარმოთა განთავსების, სამეწარმეო საქმიანობის, ბუნებრივი სამკურნალო რესურსებით სარგებლობისა და მოსახლეობის განსახლების აუცილებელ პირობებს.

აღნიშნული კანონის მიზანია ბუნებრივი სამკურნალო რესურსების თვისებების შენარჩუნება და მათი დაბინძურების, გაფუჭებისა და გამოფიტვისგან დაცვის მიზნით სანიტარიული დაცვის ზონების დადგენა. მოცემული კანონის მიხედვით, საქართველოს ტერიტორიაზე გამოიყოფა სანიტარიული დაცვის სამი ზონა, კერძოდ მკაცრი, შეზღუდული რეჟიმისა და სამეთვალყურეო ზონა.

ტურიზმის ქარტია მოწონებულ იქნა მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაციის მიერ (WTO) 1985 წელს. საქართველო WTO-ს წევრია 1993 წლიდან, ქარტია კი აღიარებულ იქნა საქართველოს პარლამენტის 1994 წლის 25 იანვრის დადგენილებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველომ საკუთარ თავზე აიღო რიგი ვალდებულებები, რომელიც აუცილებელია შესრულდეს ქარტიის მონაწილე ყველა ქვეყნის მიერ.

მსოფლიოში აღიარებულია თითოეული ადამიანის დასვენების, თავისუფალი დროის გამოყენებისა და სამუშაო დღის გონივრული შეზღუდვის უფლება, პერიოდული ხელფასიანი შვებულების ჩათვლით, აქედან გამომდინარე, ქარტიის მონაწილე თითოეული სახელწიფო, მათ შორის საქართველოც მოვალეა:

ტურიზმის ქარტია ასევე მოიცავს ტურისტის კოდექსს, რომელშიც განსაზღვრულია ტურისტთა უფლება-მოვალეობები; ტურისტები ვალდებულნი არიან:

აუცილებელია საქართველომ დაიცვას ტურისტების უფლებები, რომელიც ჩამოყალიბებულია ქარტიაში. ტურისტებს უფლება აქვთ:

საქართველო 11 რეგიონად იყოფა: აფხაზეთი, კახეთი, აჭარა, გურია, სამეგრელო-ზემო სვანეთი, რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი, სამცხე ჯავახეთი, ქვემო ქართლი, შიდა ქართლი, იმერეთი, მცხეთა-მთიანეთი და თბილისი.

საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროდან, უშუალოდ კი კულტურული მემკვიდრეობის დეპარტამენტიდან მიღებული ინორმაციის საფუძველზე დადგინდა, რომ 2005 წლის მონაცამებით სულ საქართველოს ტერიტორიაზე არის 2300 ძეგლი. აქედან მხოლოდ თბილისში 644 ძეგლია განლაგებული, რომელთა შორის ბევრს ისტორიული მნიშვნელობა აქვს. ტურიზმის დეპარტამენტიდან და საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროდან მოძიებული ინფორმაციის საფუძველზე მოვახდინეთ საქართველოს რეგიონების დახასიათება კურორტების ძეგლებისა და სამკურნალო წყლების რაოდენობის მიხედვით. ქვეყანაში 102 კურორტი და კარგი პერსპექტივის მქონე 182 საკურორტო ადგილია. საქართველოში აღრიცხული სამკურნალო წყლების დებეტი დაახლოებით 130 მილიონ ლიტრს შეადგენს დღეღამეში, მათი რიცხვი კი 2000 აღემატება. ქვეყანაში ასევე მრავლადაა მუზეუმები, მათი რიცხვი 150 აღწევს.

საქართველოს ტურისტული პოტენციალი განისაზღვრება მისი რეგიონების მიმზიდველობით ტურისტებისა და დამსვენებლებისათვის. საქართველოს ფართობი 69.7 ათასი კვადრატული კილომეტრია, საიდანაც მისი ტერიტორიის 1% ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ პარკს უჭირავს. იგი თითქმის 68 000 ჰეკტარზეა გადაჭიმული და ერთ-ერთი უდიდესია ამიერკავკასიასა და ევროპაში. თვით ბორჯომის რაიონი იმითაც არის საინტერესო რომ იგი ეკუთვნის სამცხეჯავახეთის რეგიონს, რომელიც მდიდარია კურორტებითა და სამკურნალოგამაჯანსაღებელი, მინარელური წყლებით. სამცხე ჯავახეთში 14 კურორტი, 291 კულტურული ძეგლი და 40 სამკურნალო წყალია. ზემოთ ხსენებულ კურორტებს შორისაა ბორჯომის, წაღვერის, აბასთუმნის ბალნეო და ბელნეო-კლიმატური კურორტები. არამარტო სამცხე-ჯავახეთი, არამედ მთელი საქართველო საკმაოდ ნოყიერ ნიადაგს წარმოადგენს, ეკო და აგრო ტურიზმის განვითარებისათვის. ამის მიზეზი კი ძალიან მცირე ტერიტორიაზე რელიეფის საოცარი მრავალფეროვნება, მდიდარი ფლორა და ფაუნა და პირველქმნილი სახით შემონახული ბუნებაა.

თითქმის ყველა რეგიონი მნიშვნელოვანია თავისი მრავალფეროვანი საკურორტო ადგილებით და ისტორიული მნიშვნელობის მქონე ძეგლებით. მათ შორის განსაკუთრებით გამოირჩევა აფხაზეთის რეგიონი, სადაც 38 ძეგლი, 19 კურორტი და 72 სამკურნალ გამაჯანსაღებელი წყალია. აფხაზეთის რეგიონის თითოეული რაიონი მდიდარია პოტენციურად საკურორტო ზონებით. მაგალითისათვის გუდაუთის რაიონში 26 ძეგლი და უკვე ცნობილი სამი კურორტია. რაც შეეხება საქართველოს დანარჩენ რეგიონებს, ისინი არაფრით ჩამოუვარდება აფხაზეთს. ქართული ტურისტული პოტენციალის გამდიდრებაში საკმაოდ დიდ როლს თამაშობს კახეთი. ამ რეგიონში 8 კურორტი და 52 სამკურნალო წყალია.

განსაკუთრებულ აღნიშვნას იმსახურებს გურჯაანის რაიონი, ახტალის სამკურნალო ტალახებით. რეგიონის ყველაზე დიდი ტურისტული პოტენციალი კულტურულ და აღმოჩენით ტურიზმშია. კახეთში 73 კულტურული ძეგლია, რომელთა დიდი ნაწილი შორეულ წარსულშია აგებული და ამ მხრივ რეგიონი საკმაოდ დიდ დაინტერესებას იწვევს, როგორც ადგილობივ ასევე უცხოელ ტურისტებში. აღსანისშნავია ის ფაქტიც, რომ ძირითადი ღირსშესანიშნაობების დათვალიერება ტურისტმა შეიძლება თავისუფლად მოახერხოს ერთ ან რამდენიმე დღეში და კვლავ დაუბრუნდეს დედაქალაქს, რასაც რეგიონის თბილისთან, როგორც ქვეყნის მთავარ ეკონომიკურ და კულტურულ ცენტრთან სიახლოვეც უწყობს ხელს.

აღსანიშნავია, რომ საქართველოში არსებობს მსოფლიოში ცნობილი ყველა სამედიცინო პროფილის კურორტი, რაც მას ტურისტებისათვის კიდევ უფრო მიმზიდველს ხდის. გარდა უიშვიათესი სამკურნალო თვისებების მქონე კურორტებისა, სტუმრებს შესაძლებლობა აქვთ საქართველოს ყველა რეგიონში ნახონ ულამაზესი ბუნება, ლანდშაფტები და მსოფლიო მნიშვნელობის მქონე კულტურული ძეგლები, რომელთაგან ოთხი 1994 წლიდან შესულია იუნესკოს მსოფლიო მნიშვნელობის ძეგლთა სიაში:

საქართველოს დასავლეთით ესაზღვრება შავი ზღვა, სანაპირო ზოლი 318 კილომეტრს შეადგენს და იგი წარმოადგენს მასობრივი ტურიზმის განვითარების ერთ-ერთ ძირითად საფუძველს. აფხაზეთის რეგიონის კურორტების გარდა შავი ზღვის სანაპიროზე გამოირჩევა აჭარა, თავისი შესანიშნავი საკურორტო ზონებით და ძეგლებით. ტურიზმის დეპარტამენტის ინფორმაციის საფუძველზე დადგინდა, რომ მოცემულ რეგიონში 6 კურორტი, 44 ძეგლი და 38 სამკურნალო წყალია. ამ რეგიონის თითოეული ნაწილი ღირსშესნიშნავია, მაგრამ ამ შემთხვევაში შეიძლება გამოვარჩიოთ ქობულეთი, სადაც ასეთ მცირე ტერიტორიაზე 10 ძეგლი და 2 კურორტია განლაგებული.

ზღვისპირა კუროტებიდან თავისი მნიშვნელობით, მაგნიტური ქვიშებითა და დასვენებისა და გაჯანსაღებისათვის შესანიშნავი კლიმატური პირობებით გამოირჩევა ურეკი. იგი ოზურგეთის რაიონშია განთავსებული და გურიის რეგიონს მიეკუთვნება. გურია თავის ფარგლებში აერთიანებს 27 კულტურულ ძეგლს, 29 სამკურნალო წყალსა და ისეთ ცნობილ კურორტებს, როგორებიცაა ნაბეღლავი, ბახმარო (ზღვის დონიდან 1500 მეტრი და ზევით) და სხვა. სულ ამ რეგიონში 6 კურორტია.

საკურორტო პოტენციალით გამოირჩევა სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონიც. აქ განლაგებულია 7 კურორტი, 445 ძეგლი და 75 სამკურნალო წყალი. მოცემულ რეგიონში შეხვდებით, როგორც ზღვისპირა კურორტს (მალთაყვა, ფოთის რაიონი) ასევე მაღალმთიანი ზონის კურორტებს 1500 მეტრი და ზევით (ლებარდე, მარტვილის რაიონი).

ასეთივე კონტრასტებით ხასიათდება ქვემო ქართლი. ამ რეგიონში 7 კურორტი, 289 ძეგლი და 59 სამკურნალო წყალია. მათ შორისაა კოჯორი, კიკეთი, კუმისი, წავკისი და ა.შ. ყველა ეს კურორტი გარდაბნის რაიონშია განთავსებული. ანალოგიური სიტუაცია გვხვდება შიდა ქართლში, სადაც 9 კურორტი, 158 ძეგლი და 46 სამკურნალო წყალია. მათ შორის მნიშვნელოვანია ხაშურის რაიონის ორი კურორტი: სურამი და ქვიშხეთი. სურამი 700-1000 მეტრის სიმაღლეზე განლაგებულ და იმ რამოდენი კურორტს შორისაა, რომელთაც კლიმატო-ბალნეოლოგიური თვისებები გააჩნიათ.

საქართველოს საკურორტო პოტენციალს შავ ზღვასთან ერთად განსაზღვრავს კავკასიონის მთაგრეხილი, რომელიც გამოირჩევა სამთო სათხილამურო კურორტების მრავალფეროვნებით და ალპინიზმის განვითარებისათვის შესანიშნავი პოტენციალით. დიდი კავკასიონი გადაჭიმულია შავიდან კასპიის ზღვამდე და სიგრძით 1500 კილომეტრს აღწევს. მრვლადაა მწვერვალები, რომელთა სიმაღლე 4000 მეტრს აღემატება. მაგალითისათვის მწვერავალი შხარას სიმაღლე ზღვის დონიდან 5060 მეტრია და იგი რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის რეგიონში მდებარეობს. ეს რეგიონი გამოირჩევა მაღალმთიანი კურორტებითა და კულტურული ტურიზმის განვითარების დიდი პოტენციალით. მოცემულ რეგიონში სულ 7 კურორტი, 118 კულტურული ძეგლი და 65 სამკურნალო თვისებების მქონე წყალია.

ონის რაიონში მდებარე კურორტი შოვი მაღალმთიანი ზონის კურორტებს განეკუთვნება. იგი ზღვის დონიდან 1500 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს.

სამკურნალო თვისებებით გამოირჩევა იმერეთის რეგიონში მდებარე კურორტი საირმე. ის ზღვის დონიდან 700-1000 მეტრ სიმაღლეზეა და ბალნეოლოგიური კურორტის თვისებებით ხასიათდება. მოცემულ რეგიონში სულ 12 კურორტი, 87 ძეგლი და 71 სამკურნალო წყალია.

მცხეთა-მთიანეთის რეგიონი გამოირჩევა ძეგლების სიმრავლითა და მათი ისტორიული მნიშვნელობით. თვით ქალაქი მცხეთა, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ნუსხაშია შეტანილი. მცხეთის გარდა ამ რეგიონში კიდევ 87 ძეგლია, ასევე აქ ვხვდებით 5 კურორტსა და 64 სამკურნალო წყალს. უძველეს დედაქალაქთან ერთად შეიძლება განვიხილოთ თბილისიც, რომლის ფარგლებში 2 კუროტი, 644 ძეგლია და სამნკურნალო თვისების მქონე 1 წყალია თავმოყრილი.

ყოველივე ზემოთქმული ცხრილის სახით შეიძლება შემდეგნაირად იქნას წარმოდგენილი:

როგორც უკვე აღვნიშნეთ მხოლოდ თბილისში 644 კულტურული ძეგლია, გარდა ამისა აღსანიშნავია ქალაქში არსებული მრავალი მუზეუმი, რომელიც უამრავ ადგილობრივ თუ უცხოელ ვიზიტორს იზიდავს, განსაკუთრებული მნიშვნელობის მქონეა საქართველოს ეროვნული მუზეუმი, რომელშიც გაერთიანებულია:

მუზეუმში დაცული ექსპონატები და ოქროს ფონდი ვიზიტორთა განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს. ეროვნული მუზეუმიდან მოწოდებული ინფორმაციის საფუძველზე შეიძლება ითქვას, რომ ხელოვნების მუზეუმში დამთვალიერებელთა 40%-ზე მეტი უცხოელია. მუზეუმის დამთვალიერებელთა შორის არიან შემდეგი ქვეყნების წარმომადგენლები: გერმანია, ინგლისი, საფრანგეთი, რუსეთი, ამერიკა, უკრაინა, ჩინეთი, საბერძნეთი, ესპანეთი, ავსტრია, იტალია, იაპონია, შვეიცარია, უნგრეთი, ირანი, თურქეთი. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს ეროვნულ მუზეუმს ბანგლადეშიდან ჩამოსული დელეგაციაც კი სტუმრობდა.

ექსკურსიათა რაოდენობა ხელოვნების მუზეუმში

თუ მოცემულ ცხრილს დავაკვირდებით ვნახავთ, რომ 2001 წლიდან დაწყებული ხელოვნების მუზეუმში თანდათან იზრდება ექსკურსიათა რაოდენობა, რაც დადებით ტენდენციაზე მიუთითებს ტურიზმის განვითარების თვალსაზრისით.

ს. ჯანშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმი

ს. ჯანაშიას სახელობის მუზეუმიდან მოპოვებულ მონაცემებზე დაყრდნობით შეიძლება ითქვას, რომ 2004 წელთან შედარებით 2005 წელს ვიზიტორთა რაოდენობა თითქმის გაორმაგდა. დამთვალიერებელთა 20% უცხოელებზე მოდის. ძირითადად მუზეუმს რუსეთის, ინგლისის და საფრანგეთის დელეგაციები სტუმრობენ. ბოლო პერიოდში გაიზარდა რუს დამთვალიერებელთა რიცხვი. ჯორჯ ბუშის ვიზიტის შემდეგ კი შეინიშნება ამერიკელ დამთვალიერებელთა რიცხვის მნიშვნელოვანი მომატება. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ვიზიტორებში განსაკუთრებით დიდ დაინტერესებას ოქროს ფონდი იწვევს.

გარდა ზემოთ ჩამოთვლილი მუზეუმებისა, თბილისში როგორც ადგილობრივი, ისე უცხოელი ვიზიტორებისათვის არანაკლებ საინტერესო და მიმზიდველია ღია ცის ქვეშ განთავსებული არქიტექტურულ-ეთნოგრაფიული მუზეუმიც და გამოჩენილ მოღვაწეთა სახლ-მუზეუმები და პანთეონები.

ტურიზმის დეპარტამენტიდან მიღებული ინფორმაციის თანახმად 2000-2005 წლებში საქართველოში ჩამოვიდა დაახლოებით 2 087 837 ვიზიტორი. უნდა აღინიშნოს, რომ 2000 წელს მთელი მსოფლიოდან ჩამოსულ სტუმართა რაოდენობამ შეადგინა 387 285 ადამიანი. აქედან უმეტესი წილი - 92.3% (357 798 ადამიანი) ევროპაზე მოდიოდა. ევროპის ქვეყნებიდან და რეგიონებიდან განსაკუთრებით გამოირჩეოდა ცენტრალურ-აღმოსავლეთ ევროპა და დსთ-ს ქვეყნები, მათი წილი 2000 წელს მთლიანად ევროპიდან ჩამოსულ ვიზიტორთა 63.1% შედგენს, რაც 226 068 ადამიანია.

ვიზიტორების ჩამოსვლის ტენდენცია 2000-2005 წლებში

კვლევის შედეგად გამოვლინდა, რომ ცენტრალური ევროპის აღმოსავლეთ ნაწილი და დსთ ლიდერობას ინარჩუნებს მთელი 5 წლის განმავლობაში. რაც შეეხება დანარჩენ მსოფლიოს, 2000 წელს ციფრები დაახლოებით შემდეგნაირად გადანაწილდა: ამერიკა - 10 958 ვიზიტორი, ანუ მთლიანი რაოდენობის 2.89%; აღმოსავლეთ აზია და წყნარი ოკეანე - 7 327 ვიზიტორი (1.8%); ახლო აღმოსავლეთი - 2 167 (0.55%); სამხრეთ აზია - 6 058 ვიზიტორი (1.75%); აფრიკა - 326 (0.08%).

ზემოთ ჩამოთვლილი მონაცემების რადიკალური ცვლილება იგრძნობა 2001, 2002, 2003, 2004 და 2005 წლებში. როგორც კველვის შედეგებიდან ირკვევა 2000 და 2001 წელს შორის სხვაობამ შედგინა 85 040 ვიზიტორი, რაც საერთო ჯამში ერთი წლის განმავლობაში ახლო-აღმოსავლეთ ევროპიდან ჩამოსულ ვიზიტორთა მთლიან რაოდენობას შედგენს. ანუ 2000-დან 2001 წელს პროცენტულად უცხოელ მოქალაქეთა შემოსვლის მაჩვენებელი დაეცა 22%-ით. ანალოგიურად შეგვიძლია გამოვითვალოთ შემდგომ წლებში ტურისტთა ჩამოსვლის დინამიკაც. მაგალითისათვის 2002 წელს საქართველოს საზღვარი გადმოკვეთა 298 469 უცხოელმა. ისევე, როგორც 2000, 2001 წლებში აქაც სტუმრების რაოდენობით ევროპა დომინირებს, ამ ვიზიტორთა რიცხვმა 281 691 შეადგინა, რაც მთლიანად, ვიზიტორების რაოდენობის 94.3%-ია. ისევე როგორც 2000, 2001 და შემდგომ წლებშიც ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი აფრიკის კონტინენტზე მოდის. 2002 წლის განმავლობაში ამ რეგიონიდან მხოლოდ 681 სტუმარი ჩამოვიდა, რაც მთლიანი მაჩვენებლის მხოლოდ 0.22%. ტურისტთა ჩამოსვლის მაჩვენებელბი მოცემულ წელს შემდეგნაირად გადანაწილდა: ამერიკა - 8 213, რაც 2.75%; აღმოსავლეთ აზია და წყნარი ოკენანე - 1 253, რაც 0.41%; ახლო აღმოსავლეთი - 1 253, რაც 0.41%; სამხრეთ აზია - 5 838, 1.95%;

საერთო ჯამში ზემოთ ჩამოთვლილი მონაცემები რეალურად ასახავენ იმ დინამიკას, რომელიც 2005 წლამდე გვაქვს მოცემული. თითოეულ რეგიონში ცვლილებები საკმაოდ შთამბეჭდავია, მაგრამ საბოლოოდ მონაცემები არ იცვლება იმ მხრივ, რომ უკანასკნელი ხუთი წლის განმავლობაში ლიდერობას ინარჩუნებს ისევ და ისევ ევროპა. ტურისტების შემოსვლის მაჩვენებლის მიხედვით მეორე ადგილზეა ამერიკა. ყველაზე მაღალი ციფრი ამერიკის შეერთებეულ შტატებზეა დაფიქსირებული, რაც საშუალოდ წელიწადში 10 000 ვიზიტორს შეადგენს. ამერიკის კონტინენტის შემდეგ ტურისტების რაოდენობის მიხედვით მესამე ადგილზეა აღმოსავლეთ აზია და წყნარი ოკეანე. მსოფლიოს ამ რეგიონიდან 2002 წელს მაქსიმალური მაჩვენებელი ფილიპინებმა აჩვენა - 4 464 ტურისტი, ანუ მთლიანად ამ რეგიონიდან ჩამოსულ ტურისტთა 64.9%.

ზემოთ განხილული მონაცემები წარმოდგენილია სქემის სახით, რომელიც უფრო თვალისაჩინოდ ასახავს ვიზიტორების შემოსვლასთან დაკავშირებულ ტენდენციას.

საინტერესოა დავახასიათოთ ვიზიტორების ჩამოსვლის ტენდენცია ვიზიტის მიზნის მიხედვით. ვიზიტის მიზანი შეიძლება მრავალი იყოს, მათ შორის: რეკრეაცია და დასვენება, საქმიანი და პროფესიული მიზნები, მკურნალობა, მომლოცველობა.

ტურიზმის დეპარტამენტიდან მოწოდებული მონაცემების საფუძველზე უნდა აღინიშნოს, რომ 2002-2003 წლებში ყველაზე დიდი რაოდენობის ვიზიტორთა ჩამოსვლის მიზანი იყო საქმიანი და პროფესიული მიზნები. მას მოსდევს რეკრეაცია და დასვენება, შემდეგ კი მკურნალობა. ამასთანავე აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ 2003 წელს 2002 წელთან შედარებით გაორმაგდა მკურნალობის მიზნით ჩამოსულთა რაოდენობა ასევე გაიზარდა, როგორც რეკრეაციის ასევე, საქმიანი და პროფესიული მიზნით ჩამოსულთა რიცხვიც.

სტუმართა რაოდენობა ჩამოსვლის მიზნის მიხედვით

ქვეყანაში ტურიზმის განვითარებისათვის განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება შესაბამისი ტურისტული ინფრასტრუქტურის არსებობას. აუცილებელია არსებობდეს თავშესაფრებისა და სასტუმროების გარკვეული რაოდენობა, რომლებიც ღამისგასათევით უზრუნველყოფს, როგორც რეზიდენტ, ისე არარეზიდენტ ვიზიტორებს.

საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტიდან და ტურიზმის დეპარტამენტიდან მიღებული ინფორმაციის მიხედვით მდგომარეობა შემდგენაირია: 2002 წელს საქართველოში ფუნქციონირებდა 236 სასტუმრო, რომელთაგან 43 იყო სახელმწიფო საკუთრება, 193 კი კერძო. სასტუმროთა რაოდენობა 2003 წლისთვის შემცირდა და 226 შეადგინა. აქედან 42 გახლდათ სახელმწიფო, 184 კი კერძო. ამ სასტუმროებში ნომრების საერთო რაოდენობა 9614-ს აღწევდა. უნდა აღინიშნოს, რომ ადგილების რაოდენობის მიხედვით გვხვდება ერთადგილიანი, ორადგილიანი, სამი და მეტადგილიანი ნომრები და ლუქსი.

თუ სასტუმროების შესაძლებლობებს განვიხილავთ იმ კუთხით, თუ რამდენი ტურისტის დატევის საშუალება გააჩნია საქართველოს მოცემულ პირობებში, უნდა აღინიშნოს, რომ 2003 წლის მონაცემებზე დაყრდნობით ადგილთა საერთო რაოდენობა ყველა სასტუმროში ერთად შეადგენდა 19152-ს.

სართულიანობის მიხედვით ყველაზე მრავალრიცხოვანია ორსართულიანი სასტუმროები - 69, მას მოსდევს სამსართულიანი სასტუმროები - 47, ერთსართულიანი - 36, ოთხსართულიანი - 28, 6-10 სართულიანი - 25, ათ სართულზე ზევით - 11 და ყველაზე ცოტა გვხვდება ხუთსართულიანი სასტუმროები - 10 (2003 წლის მონაცემები). 2002-2003 წლის მონაცემებით სასტუმროების ყველაზე დიდი რაოდენობა თბილისშია თავმოყრილი. რეგიონების მიხედვით ლიდერობს აჭარა, მას მოჰყვება იმერეთი და სამცხე-ჯავახეთი.

სასტუმროთა განაწილება საქართველოს რეგიონებში (2002-2003 წ)

2002-2003 წლის მონაცემებით სასტუმროთა განსაკუთრბით მცირე რაოდენობა დაფიქსირებულია რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთში, ქვემო ქართლში და გურიაში. თუ შევადარებთ 2002-2003 წლის მონაცემებს 2005 წლის მონაცემებთან ვნახავთ, რომ საქართველოში რეგისტრირებულ სასტუმროთა რიცხვი გაიზარდა 389-მდე, აქედან აქტიურად ფუნქციონირებს 229 სასტუმრო. მათი განაწილება რეგიონების მიხედვით კი შემდეგნაირია:

რაც შეეხება სასტუმროთა მომსახურების სახეებს, იგი დიდი მრავალფეროვნებით არ გამოირჩევა. ძირითადად გვხვდება შემდეგი სახის მომსახურება: რესტორანი, ბარი და ღამის კლუბი, სასადილო, საკონფერენციო დარბაზი, სპორტული დარბაზი, საუნა, დისკოთეკა, ავტოსადგომი, სილამაზის სალონი, ვალუტის გადაცვლა, ავიასალარო, სამედიცინო პუნქტი, შემნახველი საკანი. ამასთანავე აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ჩამოთვლილ მომსახურებათა ნაწილი ძალიან ბევრ სასტუმროში არ გვხვდება და მხოლოდ რამოდენიმე გააჩნია მრავალ მათგანს.

როგორც ვიცით, ვიზიტორების ერთმანეთისაგან გამიჯვნისას მხედველობაში ღებულობენ მათი ვიზიტის მიზანს. 2002-2003 წლებში საქართველოში ჩამოსული ვიზიტორების განაწილება სასტუმროებში - ჩამოსვლის მიზნის მიხედვით შეიძლება შემდეგნაირად წარმოვადგინოთ:

მოცემულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით შეიძლება ითქვას, რომ ვიზიტის მიზნიდან გამომდინარე სასტუმროებზე მოთხოვნა განსაკუთრებით იზრდება საქმიანი ვიზიტების დროს. აღნიშნული ტენდენცია შეინიშნება როგორც 2002 ისე 2003 წელს, მას კი მოსდევს რეკრეაციის, შემდეგ კი დასვენების მიზნით ჩამოსულთა რაოდენობა.

ასევე საინტერესოა ზოგადად საქართველოს რეგიონებში არსებულ სასტუმროებში ვიზიტორების განაწილების ტენდენცია:

ვიზიტორების რაოდენობიდან გამომდინარე ყველაზე მეტი დატვირთულობით თბილისის სასტუმროები გამოირჩევა. 2003 წლის მონაცემებით თბილისის სასტუმროში გაჩერებულ ვიზიტორთა უმეტესობა უცხოელია (26358 არარეზიდენტი 43408 ვიზიტორში), როცა მაგალითად გურის, კახეთისა და რაჭალეჩხუმი ქვემო სვანეთის სასტუმროებში არც ერთი ვიზიტორი არ ყოფილა არარეზიდენტი. ვიზიტორებით დატვირთულობის მიხედვით თბილისის შემდეგ მეორე ადგილზეა აჭარა, რომელსაც სამეგრელო-ზემო სვანეთი მოსდევს.

ვიზიტორების მხრიდან სასტუმროს მომსახურების გამოყენებაში რაიმე კანონზომიერება არ შეინიშნება. 2003 წელს თბილისში, აჭარაში, სამეგრელოზემო სვანეთში შეინიშნება მოთხოვნის ზრდა სასტუმროს მომსახურებაზე. განსაკუთრებით უნდა გამოიყოს გურია, სადაც 2003 წელს ვიზიტორთა რაოდენობა სასტუმროში 40-დან 1204-მდე გაიზარდა, რაც საკმაოდ შთამბეჭდავია, რადგან, როგორც ვიცით, 2003 წლის 3 სასტუმროდან მათი რიცხვი 2005 წელს ცხრამდე გაიზარდა. საპირისპირო მდგომარეობაა სამცხეჯავახეთში, შიდა ქართლსა და რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთის რეგიონში, აქ 2003 წელს 2002 წელთან შედარებით სასტუმროთა დატვირთულობის მაჩვენებელი დაეცა.

„თბილისის ბიზნეს მეგზურის“ თანახმად 2004 წელს საქრთველოში საქმიანობდა 118 ტურისტული სააგენტო. მათი რიცხვი 2005 წლისათვის 161-მდე გაიზარდა. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ მოცემული სააგენტოებიდან მხოლოდ 33 მათგანის გამოკითხვა მოხერხდა. ამ სააგენტოთაგან 16 ორიენტირებულია საქართველოში უცხოელების შემოყვანაზე, ისინი ასევე ეწევიან ადგილობრივი მოსახლეობის მომსახურებას. 13 საგენტო ორიენტირებულია ქართველი ტურისტების საზღვარგარეთ გაყვანაზე. მოცემული 33 სააგენტოდან მხოლოდ 4 სააგენტო არის ორიენტირებული როგორც შიდა, ისე გამსვლელთა ტურიზმზე.

ზემოთ ხსენებული სააგენტოები 2005 წლის განმავლობაში, მოემსახურნენ დაახლოებით 5500 ადამიანს, საიდანაც 83%25 (4570) იყო უცხოელი, ხოლო 17%25 (930) ქართველი.

ტურისტული ფირმები, რომლებიც შიდა ტურიზმზე არიან ორიენტირებულნი თავიანთ მომსახურებაში კლიენტებს სთავაზობენ სასტუმროთი უზრუნველყოფას. 21 ასეთი სააგენტოს გამოკითხვიდან აღმოჩნდა, რომ 10 ტურისტული ფირმა თავის კლიენტებს კონკრეტულ სასტუმროთა ჩამონათვალს სთავაზობს; 4 მათგანს რაიმე სპეციალური შეთანხმება სასტუმროებთან არ აქვს და ნებისმიერ სასტუმროში ათავსებს სტუმრებს, ხოლო დარჩენილი 7 კი ორივე ტიპის მომსახურებას ეწევა. მათ გაფორმებული აქვთ კონტრაქტები, როგორც კონკრეტულ სასტუმროებთან,ასევე შეუძლიათ ვიზიტორები მათი სურვილისამებრ განათავსონ ნებისმიერ სასტუმროში. რიგი სააგენტოები, რომლებსაც აქვთ სპეციალური შეთანხმება სასტუმროებთან, თავის კლიენტებს უფრო დაბალ ფასებში სთავაზობენ მოცემული სასტუმროების მომსახურებას.

შიდა ტურიზმზე ორიენტირებული გამოკითხული 21 ტურისტული სააგენტოდან თითქმის ყველას აქვს გასვლითი ტურები საქართველოს მასშტაბით, მაგრამ მათი ძირითადი მარშრუტები გადის აღმოსავლეთ საქართველოზე. 19 მათგანს ყავს სპეციალურად მომზადებული გიდი და 18-ს თარჯიმანიც. დამატებით სპეციფიურ მომსახურებას, რომელსაც რამოდენიმე ფირმა სთავაზობს კლიენტებს, წარმოადგენს: მანქანების გაქირავება და ზაფხულში არაგვზე ნავებით დაშვება, ხოლო ზამთარში სათხილამურო კურსები ქართულ სამთო-სათხილამურო კურორტებზე.

ტურიზმის სფეროს მომხმარებელთა კვლევისას ჩატარდა, როგორც სატელეფონო, ასევე ანკეტების საშუალებით გამოკითხვა. ტელეფონით გამოკითხულ იქნა 800-მდე რესპოდენტი, ხოლო კითხვარების მეშვეობით 300.

გამოკითხვის შედეგად აღმოჩნდა, რომ რესპოდენტთა უმრავლოსობამ, კერძოდ 88%25-მა დაისვენა ზაფხულის განმავლობაში. ამასთანავე აუცილბელია აღინიშნოს კავშირი, რომელიც შეინიშნება დამსვენებელთა რაოდენობასა და ასაკობრივ ჯგუფებს შორის, დამსვენებელთა ნახევარზე მეტი, კერძოდ კი 57%25 25 წლამდე ასაკისაა, 30%25 - 20-50 წლის და ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი, მხოლოდ 13%25 დაფიქსირდა - 50 წლის ზევით ადამიანებში.

ზოგადად დამსვენებელთა უმრავლესობა (68%25) ისვენებდა ორი კვირა ან მეტი, გამოკითხულთა 10%25 ერთი კვირა, დარჩენილი 22%25 კი 10 დღე.

საინტერესოდ განაწილდა მაჩვენებლები დასვენების ადგილის მიხედვით. აშკარად გამოიკვეთა ის ფაქტი, რომ დასასვენებელ ადგილებში ლიდერობს კურორტი. თუ მოცემულ მონაცემებს განვაზოგადებთ შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოში ამ ეტაპზე ყველაზე დიდი დატვირთვა კურორტებზე მოდის, კერძოდ კი გამოკითხულთა 59%25. მოსახლეობის ძალიან მცირე ნაწილი ახერხებს საზღვარგარეთ წასვლას და დასვენებას, ამიტომ ეს მაჩვენებელი შეიძლება გამოყენებულ იქნას საქართველოს სასარგებლოდ და ხელი შევუწყოთ ადგილობრივი ტუიზმის სათანადოდ განვითარებას:

დამსვენებელთა ხვედრითი წილი რესპოდენტებში

ასევე საინტერესოა ის ფაქტი, რომ კურორტზე დამსვენებელთა უმრავლესობა -72%25 ცხოვრობდა ნაქირავებში, 16%25 საკუთარ სახლში და მხოლოდ 12%25 ცხოვრობდა სასტუმროში, რაც იმაზე მიუთითბს, რომ საქართველოში სასტუმროთა მომსახურება არასათანადო დონეზეა განვითარებული და შესაბამისად მომხმარებელიც არ ყავს. ეს შეიძლება გამოწვეული იყოს, როგორც მაღალი ფასებით, ასევე მომსახურების საჭირო დონის არ არსებობით ანუ ფასსა და მომსახურებას შორის შეუსაბამობით, ან უბრალოდ სასტუმროთა სიმცირით საკურორტო ადგილებში და ა.შ.

ძალიან საინტერესო შედეგებია რეგიონების დატვირთულობასთან დაკავშირებით. კვლევის შედეგად გამოვლინდა, რომ მოსახლეობის უმრავლესობა ზღვის სანაპიროზე, კერძოდ კი აჭარაში ისვენებს. ძალიან ცოტა, ერთი პროცენტია აფხაზეთში დამსვენებელთა წილი და უნდა ითქვას, რომ შეიძლება მოცემული ერთი პროცენტის განზოგადება საქართველოს მოსახლეობაზე არც იყოს მიზნშეწონილი აფხაზეთში არსებული, ყველასთვის კარგად ცნობილი გარემოებების გამო.

გამოკითხულთა მხოლოდ ერთმა პროცენტმა დაისვენა სვანეთის რეგიონში, რაც საკმაოდ დაბალ მაჩვენებელს წარმოადგენს თუ კი გავითვალისწინებთ სვანეთის პოტენციალს ტურიზმის განვითარების თვალსაზრისით. რესპოდენტებში ხვედრითი წილები მეტ-ნაკლები პროპორციულობით გადანაწილდა. შეიძლება ითქვას, რომ დღევანდელი მდგომარეობით დატვირთულობის მაჩვენებლით აჭარას სამცხე-ჯავახეთი და მცხეთა-მთიანეთი არ ჩამოუვარდება:

რეგიონების დატვირთულობა

შესაძლებელია ერთმანეთთან დავაკავშიროთ რეგიონების არსებული დატვირთულობა და მათზე მოთხოვნა, რომელიც კვლევის პროცესში გამოვლინდა. უნდა აღინიშნოს, რომ მაჩვენებლები საკმაოდ შთამბეჭდავია, რადგან მაგალითად, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ სვანეთში გამოკითხულთა მხოლოდ 1%25-მა დაისვენა და ამავე დროს რესპოდენტთა 18%25 აქვს სურვილი დაისვენოს ამავე რეგიონში. თუ კი სვანეთის მდგომარეობას გადავხედავთ ვნახავთ, რომ ვიზიტორთა დაინტერესების მხრივ პოტენციალი მას მართლაც გააჩნია, რადგან რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთისა და სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონში ერთად 14 კურორტი, 140 სამკურნალო წყალი და 561 კულტურული ძეგლია. ამსთანავე უნდა აღინიშნოს, რომ ფაქტიურად ჩვენს შემთხვევაში ორი გაერთიანებული რეგიონის ფარგლებში მხოლოდ 17 სასტუმროა. განსაკუთრებით დიდი პრობლემა, რის გამოც სავარაუდოდ პოტენციური ვიზიტორები ვერ ახერხებენ საკუთარი სურვილების დაკმაყოფილებას და სვანეთის მონახულებას გახლავთ ის, რომ ამ რეგიონში მთლიანად მოშლილია საგზაო ინფრასტრუქტურა. იგივე შეიძლება ითქვას რაჭასთან დაკავშირებითაც, სადაც გამოკითხულთა მხოლოდ 6%25-მა დაისვენა, დასვენების სურვილი კი 24%25-მა გამოთქვა.

აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ აჭარა ამ კუთხითაც ინარჩუნებს ლიდერობას და მიუხედავად იმისა, რომ გამოკითხულთა 38%25 სწორედ აჭარაში დაისვენა 20%25 კვლავ გამოთქვამს ამ რეგიონში დასვენების სურვილს. ეს მაჩვენებელი არც არის გასაკვირი, რადგან აჭარაში ვიზიტორებს ზღვა და საკმაოდ მომხიბვლელი გარემო იზიდავს. როგორც ვიცით მოცემულ რეგიონში 6 კურორტი, 44 ძეგლი და 38 სამკურნალო წყალია. ამასთანავე სასტუმროების რიცხვი ნორმალურია (37), მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ როგორც ადგილობრივი, ისე უცხოელი ვიზიტორების რაოდენობას და რეგიონის პოტენციალს ტურიზმის განვითარების თვალსაზრისით, შეიძლება ითქვას, რომ მოცემული რიცხვიც საკმარისი არ არის.

რეგიონების დატვირთულობასა და მოთხოვნას შორის თანაფარდობა

საკმაოდ საინტერესოა ის, რომ რესპოდენტთა 15%25-მა გამოთქვა აფხაზეთში დასვენების სურვილი. ყველასთვის კარგად არის ცნობილი რამდენად დიდი პოტენციალი გააჩნია აფხაზეთს ტურიზმის განვითარების თვლასზრისით (38 ძეგლი, 19 კურორტი და 72 სამკურნალ გამაჯანსაღებელი წყალი), გარდა ამისა საქართველოს სხვა ზღვისპირა რეგიონებისგან განსხვავებით აქ საზღვაო სეზონი უფრო დიდხანს - 5 თვეს გრძელდება, მაგრამ გარკვეული ცნობილი გარემოებების გამო აღნიშნული პოტენციალის გამოყენება ვერ ხერხდება.

რაც შეეხება დანარჩენ რეგიონებს, განსაკუთრებული ინტერესი რომელიმე კუთხის მიმართ არ დაფიქსირებული, თუმცა პირიქით, ნულოვანი მაჩვენებელი დაფიქსირდა ქვემო ქართლის რეგიონში დასვენებასთან დაკავშირებით. ეს შეიძლება გამოწვეული იყოს საქართველოს მოსახლეობის არაინფორმირებულობით ქვემო ქართლის პოტენციალთან დაკავშირებით, კერძოდ ამ რეგიონში არის 7 კურორტი, 59 სამკურნალო წყალი და თბილისის შემდეგ ყველაზე მეტი რაოდენობის - 289 კულტურული ძეგლი.

კვლევის შედეგები საშუალებას გვაძლევს შევაფასოთ რამდენად არის საქართველოს რეგიონები უზრუნველყოფილი გასართობი საშუალებებით და რამდენად არიან ინფორმირებულნი ამის შესახებ დამსვენებლები. ქვემოთ წარმოდგენილ სქემაზე მოცემულია რესპოდენტთა გამოკითხვის შედეგად დაფიქსირებული მაჩვენებლები:

გასართობი ობიექტების დატვირთულობა

აღმოჩნდა, რომ რეგიონებში ყველაზე მეტად გვხვდება პარკები, კაფე-ბარი, დისკოთეკა და რესტორანი, ასევე მრავლადაა კომპიუტერული თამაშები და კულტურული ძეგლები. ყველაზე მეტი მომხმარებელი ჰყავს კაფე-ბარებს, სადაც გამოკითხულთა - 46%25 დადის, პარკებს - 42%25 და რესტორნებს - 41%25. ასევე საინტერესო მაჩვენებელია კულტურულ ძეგლებთან დაკავშირებით, გამოკითხულთა მესამედზე მეტმა (37%25) აღნიშნა, რომ სტუმრობდა რეგიონში არსებულ კულტურულ ძეგლებს.

კვლევის საფუძველზე შეგვიძლია სხვადასხვა მაჩვენებლების მიხედვით დავახასიათოთ საქართველოს კურორტებზე არსებული სურათი. განსაკუთრებით ცუდი მდგომარეობაა კურორტების უსაფრთხოების თვალსაზრისით. გამოკითხულთა მხოლოდ 37%25 თვლის, რომ უსაფრთხოების დონე კურორტებზე კარგია, მაშველების საქმიანობას დადებითად მხოლოდ 15%25 აფასებს, 64%25-ის აზრი კი საპირისპიროა. 34%25 კმაყოფილია კურორტებზე მომსახურების დონით.

კურორტების მახასიათებლების შეფასება

შედარებით უკეთესი მდგომარეობაა გართობისა და საკვების მრაფალფეროვნების თვალსაზრისით, სადაც შესაბამისად გამოკითხულთა 2%25 და 5%25 -ია უკმაყოფილო. რესპოდენტთა ნახევარზე მეტი (51%25) ასევე კმაყოფილია ადგილობრივ ვიზიტორთა მიმართ მოსახლეობის დამოკიდებულებით.

გადავიდეთ სატრანსპორტო საშუალებების ანალიზზე. გამოკითხვამ დაადასტურა, რომ საქართველოს მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი მგზავრობს ავტობუსით და სამარშრუტო ტაქსით. უნდა აღინიშნოს, რომ გამოკითხულთა უმცირესობამ - 18%25-მა აღნიშნა რომ მატარებლით გადაადგილდა.

სატრანსპორტო საშუალებების დატვირთულობა

ამასთანავე საინტერესოა ის გარემოებაც, რომ მოცემული 18%25-დან უმრავლესობაც (66%25) უკმაყოფილოა სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურით, არც საგზაო ტრანსპორტთან დაკავშირებით არის უკეთესი შედეგები, აქაც რესპოდენტთა 67%25-ს არ აკმაყოფილებს არსებული მომსახურების დონე:

მომხმარებელთა კმაყოფილება სატრანსპორტო საშუალებებით

ანალიზის საფუძველზე ჩვენ ასევე შეგვიძლია ვთქვათ, გამოკითხულთა უმრავლესობა არ არის კმაყოფილი სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურით, თუ დავაკონკრეტებთ, მივიღებთ, რომ გამოკითხულთა მხოლოდ 39%25-ს აკმაყოფილებს არსებული მდგომარეობა, 61%25 კი უკმაყოფილოა.

საინტერესო იქნება ყურადღება გავამახვილოთ ვიზიტორების ხარჯებზე დასვენების პერიოდში, ასევე საინტერესოა მათი შეხედულებით შეესაბამება თუ არა მათ მიერ გადახდილი თანხა მათთვის გაწეულ მომსახურებას და არიან თუ არა მზად გადაიხადონ მეტი უკეთესი მომსახურებისათვის. კვლევის შედეგად გაირკვა, რომ გამოკითხულთა უმეტესობამ (39%25) ერთი წლის მანძილზე დასვენებისათვის მხოლოდ 200-500 ლარი დახარჯა, 17%25 კი 500-100 ლარი.

ტურისტთა დანახარჯები 1 წლის განმავლობაში

გამოკითხულთა უმრავლესობა (78%25) თვლის, რომ მის მიერ გადახდილი თანხა შეესაბამება მისთვის გაწეულ მომსახურებას და 88%25 კმაყოფილია საკუთარი დასვენებით, მაგრამ მიუხედავად ამისა ამათგან 86%25 მზად არის გადაიხადოს მეტი უკეთესი მომსახურების პირობებში. რაც შეეხებათ დასვენებით უკმაყოფილო 12%25-ს, მათგან უმრავლესობა თანახმაა გადაიხადოს მეტი, თუ კი კურორტზე გაუმჯობესდება მომსახურების დონე, 9%25 კი მაინც უარს აცხადებს მეტის გადახდაზე.

არიან თუ არა მზად გადაიხადონ მეტი?

იმისათვის, რომ დავადგინოთ საქართველოში ტურიზმის რომელი სახეობის განვითარებაზე აჯობებს ორიენტაციის აღება, მნიშვნელოვანია შევისწავლოთ როგორც არსებულ, ისე პოტენციურ ვიზიტორთა მოთხოვნილებები. კვლევის შედეგად გამოვლინდა, რომ საქართველოს მოსახლეობაში ზღვის კურორტები უფრო პოპულარულია და მათზე დატვირთვა მეტია, ვიდრე მთის კურორტებზე, კერძოდ გამოკითხულ რესპოდენტთა 52%25-ს ზღვა ურჩევნია მთაში დავენებას. ალბათ აქედან გამომდიანარეა, რომ გამოკითხულთა საერთო რაოდენობის 52%25 კურორტზე სასტუმროში დასვენებას ამჯობინებს სოფელში წასვლას, რომელსაც 11%25 ერგო და საძილე ტომრებით ბუნებაში დასვენებას. მაგრამ ვერ ვიტყვით, რომ ამ უკანასკნელზე მოთხოვნა მცირეა, რადგან რესპოდენტთა 31%25-ს აქვს სურვილი აგროტურიზმს მიჰყოს ხელი. მიუხედავად მდიდარი პოტენციალისა საქართველოში აღნიშნული სახეობის ტურიზმი ჯერ კიდევ არ არის მასობრივად გავრცელებული და ათვისებული. აღსანიშნავია ისიც, რომ მთაში დასვენების მსურველთა (გამოკითხულთა 48%25-ის) უმეტესობა, კერძოდ კი 56%25 სწორედ საძილე ტომრებით დასვენებას არჩევს ყველა სხვა დანარჩენს:

მთაში დასვენების მსურველთა მოთხოვნა დასვენების ტიპების მიხედვით

ალბათ ურიგო არ იქნება საქართველოს მაღალმთიან რეგიონებში სასტუმროთა ქსელის განვითარებაც, რადგან რეალურად მთაში დასვენების მსურველთა 21%25-ს სურვილი აქვს ბუნების წიაღში და ამავე დროს კომფორტაბელურ სასტუმროში გაატაროს დასვენების დღეები.

ტურიზმის სატელიტური აღრიცხვის სისტემა (Tourism Satellite Account) წარმოადგენს ტურიზმის სფეროში სტრატეგიული დაგეგმვის ინსტრუმენტს და უზრუნველყოფს მონაცემების საერთაშორისო შესადარისობის მიღწევას. მის შექმნაზე 1995 წლიდან ერთობლივად დაიწყეს მუშაობა მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაციამ (WTO), ეკონომიკური განვითარების და თანამშრომლობის ორგანიზაციამ (OECD) და ევროგაერთიანების სტატისტიკურმა ოფისმა (EUROSART) , რომელიც დამტკიცებულ იქნა გაეროს მიერ 2000 წელს. პროექტში ასევე მონაწილეობდა საერთაშორისო შრომითი ორგანიზაცია (ILO) და საერთაშორისო სავალუტო ფონდი (IMF). მოცემული აღრიცხვის სისტემა დანერგილია ავსტრალიაში, კანადაში, ჩილეში, ახალ ზელანდიასა და შეერთებულ შტატებში.

ეკონომიკური თვლსაზრისით დიდი მნიშვნელობა აქვს ტურიზმის აღრიცხვას, სწორედ ამიტომ მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაციის (WTO) მიზნები TSA -სთან მიმართებაში შემდეგია:

ტურიზმი არის პირველი სფერო, რომელშიც გამოყენებულ იქნა სატელიტური აღრიცხვის სისტემა. თშA წარმოდგენილია იდეების, განსაზღვრებების, კლასიფიკაციების, ცხრილების სახით, რომლის საფუძველზე ქვეყნებს შეუძლიათ ტურიზმის საკუთარი სტატისტიკური სისტემის განვითარება. TSA -ს განვითარება მოითხოვს შესაბამისი ეკონომიკური რესურსების და ტექნიკური პერსონალის მობილიზაციას და ინტეგრაციას ქვენის ეროვნული აღრიცხვის სისტემასთან.

TSA -ს მომხმარებლების როლში ეროვნულ დონეზე გვევლინება:

ეროვნული ტურიზმის ადმინისტრაცია (საქართველოს შემთხვევაში ტურიზმის დეპარტამენტი)

ეროვნული ტურისტული ადმინისტრაცია თამაშობს ორმაგ როლს:

1. არის სტატისტიკის დეპარტამენტისა და ცენტრალური ბანკის მიერ მომზადებული ინფორმაციის მფლობელი;

2. წარმოადგენს უფლებამოსილების მიმნიჭებელ ორგანოს ტურისტული მომსახურების გამწევი კომპანიებისთვის.

ეროვნული ტურიზმის ადმინისტრაცია ვერ უზრუნველყოფს სრულყოფილი ინფორმაციის მოპოვებას, საჭირო კადრებთან და ინფორმაციის პირველად წყაროებთან მიმართებაში არსებული პრობლემების გამო, სწორედ ამიტომ WTO-მ შეიმუშავა რეკომენდაცია, რომლის მიხედვითაც მიზნშეწონილია შეიქმნას ინსტიტუციონალური პლატფორა, რომელიც ჩამოყალიბდება კომიტეტის ფორმით. ამ კომიტეტში გაერთიანებული იქნება სამი სახელმწიფო უწყების წარმომადგენელი (ნაციონალური ტურისტული ადმინისტაციის, ეროვნული სტატისტიკური ორგანოსა და ცენტარლური ბანკის წარმომადგენლები), რომელსაც უხელმძღვანელებს ერთ-ერთი მათგანი. ეროვნულ სტატისტიკურ ოფისს დიდი როლი ენიჭება TSA-ს დანერგვაში, ასევე განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ცენტარალურ ბანკს. მისი ძირითადი ფუნქციაა TSA-ს სისტემაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მაჩვენებელის - საგადამხდელო ბალანსის მომზადება.

რა არის TSA?

სატელიტური აღრიცხვის მექანიზმის შემუშავების მიზანია ეკონომიკაზე იმ დარგების გავლენის შესწავლა, რომელბიც ეროვნულ სააღრიცხვო სისტემაში არ განიხილებიან, როგორც წარმოება. ტურიზმი არის სვადასხვა დარგების ერთობლიობა, ესენია ტრანსპორტი, მომსახურება, საკვებით უზრუნველყოფა, რეკრეაცია, გართობა. ტურიზმი ერთადერთი ფენომენია, რომელიც ვიზიტორით ან მომხმარებლით განისაზღვრება. ვიზიტორები ყიდულობენ ყველანაირი სახის პროდუქტსა და მომსახურებას. აღრიცხვის თვალსაზრისით უმთავრესია მათი ნავაჭრი დაკავშირებული (ასოცირებული) იქნას მთლიანად ქვეყნის წარმოებასთან, მომსახურებისა და საქონლის ერთობლივ მიწოდებასთან.

TSA მიზნად ისახავს განისაზღვროს სწორედ ტურიზმის გავლენა ეკონომიკაზე, საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად აღრიცხულ იქნას ზემოთხსენებული პროდუქცია და მომსახურება, რაც საშუალებას მოგვცემს შევადაროთ ისინი წარმოების სხვა სფეროებს, ან თუნდაც სხვა ქვეყნების მაჩვენებლებს.

ტურიზმის სატელიტური აღრიცხვის სისტემა:

რაში გვჭირდება TSA?

დღევანდელ მსოფლიოში არსებობს ინფორმაციის ნაკლებობა ტურიზმის არსსა და ეროვნულ ეკონომიკაზე მისი გავლენის შესახებ, აქედან გამომდინარე TSA -ს განვითარება ხელს შეუწყობს შემდეგ საკითხებს:

TSA საშუალებას მოგვცემს აღვრიცხოთ:

ტურიზმის სფეროში ჩატარებული კვლევის საფუძველზე გამოვლინდა რიგი პრობლემები, განვიხილოთ თითოეული მათგანი:

დღესდღეობით საქართველოში ვერ ხერხდება ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების აღრიცხვა. საჭირო ინფრასტრუქტურისა და სააღრიცხვო სისტემის არარსებობის გამო არ ხდება საკურორტო ადგილებში საკუთარი სახლების გამქირავებელთა შემოსავლების აღრიცხვა. ყოველივე აღნიშნული კი განაპიროებებს იმას, რომ რეალურად ქვეყნის ბიუჯეტში ტურიზმიდან შესული თანხები ძალიან მწირია.

მოცემული პრობლემა შესაძლებელია მოგვარდეს საქართველოში მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაციის მიერ სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ერთად შემუშავებული ტურიზმის სატელიტური აღრიცხვის სისტემის შესწავლით, საქართველოსთვის ადაპტაციითა და შემდგომ მისი ქვეყანაში დანერგვით.

ტურიზმის განვითარებისათვის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ხელისშემშლელ ფაქტორს წარმოადგენს საქართველოში უსაფრთხოების არადამკმაყოფილებელი დონე. აფხაზეთისა და ოსეთის ტერიტორიაზე არსებული დაძაბული სიტუაცია ფსიქოლოგიურ ზეგავლენას ახდენს როგორც ადგილობრივ, ისე უცხოელ ტურისტებზე, რის გამოც მათ შეიძლება უარი თქვან საქართველოში ჩამოსვლასა და დასვენებაზე.

ამას თან ერთვის ქვეყანაში არსებული კრიმინოგენული სიტუაცია, რადგან ხშირია როგორც ადგილობრივ, ისე უცხოელ ტურისტებზე თავდასხმისა და გატაცების შემთხვევები.

ეს გამოწვეულია რეგიონებში სამაშველო სამსახურის არაქმედუნარიანობითა და სიმცირით. გარდა ამისა საკურორტო ადგილებში, განსაკუთრებით კი მაღალმთიან რეგიონებში, პრობლემას წარმოადგენს სამედიცინო მომსახურების მიღება.

აღნიშნული პრობლემის გადასაჭრელად მიზანშეწონილი იქნება მომზადდეს:

ამ მხრივ მეტად სავალალო მდგომარეობაა სანაპირო ზოლში, რადგან თითქმის არ ხდება სანაპიროს დასუფთავება და საჭირო სანიტარული ნორმების დაცვა. ასევე ხშირია ზღვის დაბინძურება სხვადასხვა ჩამდინარე ნარჩენებით, გემების ნარეცხი წყლებითა თუ ჩაღვრილი ნავთობით. ყოველივე ეს საფრთხეს უქმნის დამსვენებელთა ჯანმრთელობას.

გარდა ზემოაღნიშნულისა საქართველოში ჯერ კიდევ არ არის ყველა ადამიანის ცნობიერებაში გარემოს დაცვის აუცილებლობისადმი სერიოზული მიდგომა.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე აუცილებელია:

საქართველოს უმეტეს მაღალმთიან რეგიონში მთლიანად მოშლილია საგზაო სისტემა, ამ მხრივ საკმაოდ ცუდი მდგომარეობაა სამცხე-ჯავახეთში. საგზაო სისტემა იმდენად გაუმართავია, რომ ვერ ხერხდება ტრანსპორტირება. ამასთანავე აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ქვეყანაში არ არსებობს შიდა ავიარეისები, რაც საკმაოდ გააადვილებდა გადაადგილებას. საქართველოს მეტნაკლებად დამაკმაყოფილებელი კავშირები აქვს რუსეთსა და ევროპასთან, მაგრამ სამხრეთ კავკასიის რეგიონში და ახლო აღმოსავლეთთან დამაკავშირებელი რეისების რაოდენობა ძალიან მცირეა. ეს კი იწვევს იმას, რომ ზოგიერთი პოტენციური ბაზრის მოცვა გართულებულია და ძნელდება კომბინირებული რეგიონალური ტურების მოწყობა.

ჩვენი ქვეყანა შავი ზღვის სანაპიროზე მდებარეობს და ორი ნავსადგურიც გაგვაჩნია, მაგრამ მიუხედავად ამისა დღესდღეობით საზღვაო ტრანსპორტით ტურისტთა გადაყვანა თითქმის არ ხდება, რითაც ისევ და ისევ პოტენციური შემოსავლები იკარგება ტრანსპორტის სფეროდან.

რეკომენდაციის სახით შეიძლება ითქვას შემდეგი:

საქართველოს კურორტები ვიზოტორებს ვერ უზრუნველყოფენ თავშესაფრით სასტუმროში, იმდენად რამდენადაც რეგიონებში მათი რაოდენობა არასაკმარისია. ამავე დროს არსებული კერძო სასტუმროების ნომენკლატურა საკმაოდ მწირია მომსახურების დონე კი დაბალი, რასაც ვერ ვიტყვით მათ მიერ შემოთავაზებულ ტარიფებზე.

აღნიშნული პრობლემა შეიძლება გადაჭრილ იქნას:

ქვეყანაში არ არსებობს სრული საინფომაციო ბაზა საქართველოს ტურისტული პოტენციალის შესახებ, სადაც აღწერილი იქნება საქრათველოს რეგიონებში არსებული კურორტები, თავისი ღირსშესანიშნაობებით. ასევე არ არსებობს სასტუმროთა და სააგენტოთა ბაზა, რომელიც შეიცავდა მათი მომსახურების სახეებს და საქმიანობის სრულ აღწერას. ყოველივე აღნიშნულის არსებობა სასიკეთოდ წაადგებოდა ტურიზმს, რადგან სრული საინფორმაციო ბაზა დახმარებას გაუწევდა, როგორც ადგილობრივ, ასევე უცხოელ ტურისტებს.

აღნიშნული პრობლემის გადასაჭრელად მიზანშეწონილად მიგვაჩნია:

მომავალში ტურიზმის განვითარებასთან და ტურისტული ნაკადების ზრდასთან ერთად გაიზრდება მოთხოვნა კომპეტენტურ პერსონალზე. უნდა აღინიშნოს, რომ დღეს საქართველოში არსებული უმაღლესი სასწავლებლების უმეტესობა ამზადებს ტურიზმის სპეციალისტებს, მაგრამ ქვეყანაში არ გვხვდება ტურიზმზე სპეციალიზირებული სკოლა, რომელიც ორიენტირებული იქნება საშუალო და დაბალი დონის პერსონალის მომზადებაზე, რაზეც რეალურად მოთხოვნა მართლაც არსებობს.

ამ კუთხით პრობლემის მოგვარების მიზნით საჭიროდ მიგვაჩნია:

ძირითადი სტატისტიკური მონაცემები

ტურიზმი

ტურიზმი განიმარტება, როგორც ადამინის საქმიანობა, რომელიც გულისხმობს დასვენების, საქმიანი ან რაიმე სხვა მიზნით მისი ჩვეული საცხოვრებელი ადგილისაგან განსხვავებულ გარემოში გამგზავრებას, გადაბმულად არაუმეტეს ერთი წლის ვადით და მისი ვიზიტის მიზანს არ წარმოადგენს ამ ქვეყანაში თავისი ჩვეული საქმიანობის განხორციელება, რომელიც ანაზღაურდება მოცემული ქვეყნის ფინანსური წყაროებიდან. ეს განმარტება საშუალებას გვაძლევს განისაზღვროს ტურიზმი, როგორც ქვეყნებს შორის, ასევე ქვეყნის შიგნით. „ტურიზმი” ეხება ვიზიტორთა ნებისმიერ საქმიანობას, რომელიც შეიცავს, როგორც „ტურისტებს” (ღამისთევით ვიზიტორს) ისე ერთი დღის ვიზიტორებსაც.

ადგილობრივი ტურიზმი ეს არის ადგილობრივ მოქალაქეთა ტურიზმი მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის საზღვრებში.

ადგილობრივი ტურიზმის მოხმარების სფერო

ადგილობრივი ტურიზმის მოხმარების სფერო, არის რეზიდენტ ვიზიტორთა მოხმარება მოცემული ქვეყნის საზღვრებში. საბოლოო დანიშნულების ადგილი ტურისტისათვის შეიძლება იყოს, როგორც ქვეყნის შიგნით ასევე მის ფარგლებს გარეთ, მაგრამ მოხმარება აუცილებლად იწყება მოცემული ქვეყნის საზღვრებს შიგნით. ეს შიძლება იყოს საქონელი ან მომსახურება - წარმოებული საზღვარგარეთ ან სხვა ქვეყნის მოქალაქეების მიერ გაყიდული ამ ქვეყანაში. სიტყვა „შინაური”-ს განმარტება ბევრად უფრო ფართოა ვიდრე ჩვეულებრივ ტურიზმის სტატისტიკაში (მოიცავს რეზიდენტებს, რომლებიც მოგზაურობენ და ამავდროულად რჩებიან ქვეყნის საზღვრებს შიგნით) და როგორც აქ არის განსაზღვრული, შიდა ტურიზმის მოხმარების სფერო ამავდროულად შეიცავს ტრადიციულად განსაზღვრულ ცნებას - საზღვარგარეთ გამავალ ტურისტთა მოხმარების ადგილობრივ წილსაც.

ტურიზმის ფორმები:

ჩამომსვლელთა ტურიზმი არის უცხოელ ვიზიტორთა ტურიზმი მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის საზღვრებში.

ჩამომსვლელთა მოხმარების სფერო შეიცავს უცხოელ ტურისტთა მოხმარებას მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის ფარგლებს შიგნით, რომელიც უზრუნველყოფილია რეზიდენტების მხრიდან.

შიდა ტურიზმი არის როგორც ადგილობრივ მოქალაქეთა ასევე უცხოელ ვიზიტორთა ტურიზმი მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის ფარგლებს შიგნით.

შიდა ტურიზმის მოხმარების სფერო მოიცავს, როგორც ადგილობრივი ისე არარეზიდენტების მოხმარებას მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის ფარგლებში. Eეს არის ადგილობრივი და ჩამომსვლელ ტურისტთა მოხმარების ჯამი. ის შეიძლება შეიცავდეს იმპორტირებულ საქონელსა და მომსახურებას და გაყიდულს ვიზიტორებზე. ეს სიდიდე უზრუნველყოფს მოცემული ქვეყნის ფარგლებს შიგნით მოხმარების ყველაზე ფართო დახასიათებას.

საერთაშორისო ტურიზმი შეიცავს ორივე სახის ტურიზმს, როგორც გამსვლელთა, ასევე ჩამომსვლელთა ტურიზმს.

ეროვნული ტურიზმი ეს არის ადგილობრივ მოქალაქეთა ტურიზმი მოცემული ქვეყნის ფარგლებს შიგნით და ასევე მის საზღვრებს გარეთ.

ეროვნული ტურიზმის მოხმარების სფერო მოიცავს რეზიდენტი ვიზიტორების მოხმარებას, როგორც ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის ფარგლებს შიგნით, ისე მის საზღვრებს გარეთ. ეს არის ადგილობრივი და გამსვლელთა ტურიზმის მოხმარების ჯამი. ამ შესყიდვებში შეიძლება მოხვდეს როგორც ადგილობრივი წარმოების, ისე უცხოეთიდან იმპორტირებული საქონელიც.

გამსვლელთა ტურიზმი არის ადგილობრივ მოქალაქეთა ტურიზმი მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის ფარგლებს გარეთ.

გამსვლელ ტურისტთა მოხმარების სფერო ეს არის რეზიდენტ ვიზიტორთა მოხმარების სფერო მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის საზღვრებს გარეთ. იგი არ შეიცავს საქონელსა და მომსახურებას, რომელიც შეძენილ იქნა მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის საზღვრებში მოგზაურობამდე ან მოგზაურობის შემდეგ. ეს განმარტება უფრო ვიწროა ვიდრე ტერმინი „გამსვლელთა ტურიზმი” ტურიზმის სტატისტიკაში, რომელიც მოიცავს მოცემული ქვეყნის მოქალაქეთა მოგზაურობას სხვა ქვეყნებშიც. როგორც აქ არის განმარტებული „საზღვარგარეთ მიმავალ ტურისტთა მოთხოვნის სფერო” გამორიცხავს გამსვლელთა ტურიზმის მოხმარების სფეროს ადგილობრივ წილს.

შესყიდვებისათვის დროის განსაზღვრა ერთ-ერთ მთავარ საკითხს წარმოადგენს. მომდევნო პუნქტები წარმოგვიდგენს ვიზიტორთა მოხმარების საზღვრებს დროის მიხედვით:

მოგზაურობის (trip) განმავლობაში

ყველა სახის მოხმარებას მიუხედავად იმისა საქონელია თუ მომსახურება SNA93 განიხილავს, როგორც შინამეურნეობების საბოლოო მოხმარებას; იგი მოიცავს:

მოგზაურობის წინ

მოგზაურობის შემდეგ

კონკრეტული მოგზაურობის კონტექსტის გარეთ

მომხმარებელთა მოხმარების სფერო

მიუთითებს ვიზიტორების მხრიდან საერთო მოთხოვნაზე და შეიძლება, საერთო ჯამში განსაზღვრულ იქნას როგორც ტერმინი „ვიზიტორთა მოთხოვნა“.

ცნებაში - ვიზიტორთა მოხმარების სფერო, ვიზიტორთა საბოლოო მოხმარების დანახარჯები ნაღდი ფულის სახით (მისი მთავარი კომპონენტი), შეესაბამება ტერმინს „ვიზიტორთა დანახარჯები”, რომელიც ტრადიციულად გამოიყენება ტურიზმის ანალიზის დროს.

ვიზიტორთა ხარჯები აჭარბებს ვიზიტორთა შესყიდვებს მოგზაურობის განმავლობაში. ეს შესყიდვები ვიზიტორთა სახელით სრულდება ინსტიტუციონალური ერთეულების მიერ. ვიზიტორის მოხმარების სფეროში ჩართულია ნაღდი ფული ან ფინანსური საშუალებები, რომელიც გადარიცხულ იქნა ვიზიტორისათვის მისი მოგზაურობის დაფინანსების მიზნით.

ტურიზმის შემადგენლები

ტურიზმის შემადგენლობას ქმნიან ის პირები/მეურნეობები, ვინც არიან ტურისტული საქმიანობის სუბიექტები და შედეგედ ისინი შეიძლება შესწავლილ იქნან, როგორც სტატისტიკური ერთეულები (შემადგენელი ნაწილები).

საცხოვრებელი ქვეყანა (ქვეყანა სადაც ცხოვრობთ)

საცხოვრებელი ქვეყანა წარმოადგენს ერთ-ერთ მნიშვნელოვან კრიტერიუმს, როდესაც საჭიროა განისაზღვროს ქვეყანაში ჩასული პიროვნება „ვიზიტორია” თუ „სხვა მოგზაური”. თუ ვიზიტორია, ადგილობრივია თუ უცხოეთის მცხოვრები. ამ კონცეფციის მიხედვით საერთაშორისო ვიზიტორის (როგორც ტურისტის) წარმოშობის ადგილი არის ქვეყანა, რომელშიც იგი ცხოვრობს და არა ქვეყანა მისი ეროვნების მიხედვით. ადგილობრივი და გამსვლელთა ტურიზმის აღრიცხვის დროს უცხო ეროვნებები, რომლებიც ცხოვრობენ ქვეყანაში გაერთიენებული არიან სხვა რეზიდენტებთან, ხოლო მოცემული ქვეყნის ეროვნებები, რომლებიც ცხოვრობენ სხვა ქვეყანაში და დროებით ბრუნდებიან მშობლიურ ქვეყანაში, შედიან არარეზიდენტი ვიზიტორების რიცხვში.

ადგილობრივი მოგზაური

ადგილობრივი მოგზაური, განისაზღვრება როგორც ნებისმიერი ადამიანი რომელიც გადაადგილდება თავისი საცხოვრებელი ქვეყნის ფარგლებში მოგზაურობის მიზნით და იყენებს სატრანსპორტო საშუალებებს (თუმცა შესაძლებელია გადაადგილდებოდეს ფეხითაც).

ადგილობრივი ვიზიტორი

„ადგილობრივი ვიზიტორი” გულისხმობს ნებისმიერ ადამინს, რომელიც მოგზაურობს მისი საცხოვრებელი ქვეყნის ფარგლებში არაუმეტეს 12 თვის განმავლობაში და მისი ვიზიტის მიზანს არ წარმოადგენს ამ (აღნიშნულ) ქვეყანაში ანაზღაურებადი საქმიანობის განხორციელება. ადგილობრივ ვიზიტორებს მიეკუთვნებიან:

ვიზიტის ხანგრძლივაობა

ვიზიტის (დარჩენის ან მგზავრობის) ხანგრძლივობა განისაზღვრება შემდეგი მაჩვენებლებით: საათების რაოდენობით ერთი-დღის ვიზიტის (same-day visits) შემთხვევაში და გათეული ღამეების რაოდენობით დამრჩენთა ვიზიტისთვის (staying visits). საერთაშორისო ტურიზმისთვის ხანგრძლივობა განისაზღვრება ან ჩამომსვლელთა ტურიზმის საშუალებით - მიმღებ ქვეყანაში გატარებული დროის ხანგრძლივობით, ან გამსვლელთა ტურიზმის საშუალებით - საცხოვრებელი ადგილიდან გამგზავრების ხანგრძლივობით.

საერთაშორისო მოგზაური

საერთაშორისო მოგზაური განისაზღვრება როგორც ნებისმიერი ადამიანი რომელიც გადაადგილდება თავისი საცხოვრებელი ქვეყნის ფარგლებს გარეთ მოგზაურობის მიზნით და იყენებს სატრანსპორტო საშუალებებს (თუმცა შესაძლებელია გადაადგილდებოდეს ფეხითაც).

საერთაშორისო ვიზიტორი

„სერთაშორისო ვიზიტორი” გულისხმობს ნებისმიერ ადამინს, რომელიც მოგზაურობს მისი საცხოვრებელი ქვეყნის გარეთ არა უმეტეს 12 თვის განმავლობაში და მისი ვიზიტის მიზანს არ წარმოადგენს ამ (აღნიშნულ) ქვეყანაში ანაზღაურებადი საქმიანობის განხორციელება.

საერთაშორისო ვიზიტორებს მიეკუთვნებიან:

გავლითი ვიზიტორები

გავლითი ვიზიტორები სპეციფიკური კატეგორიაა, რომელიც დაკავშირებულია, როგორც საერთაშორისო და ადგილობრივ, ისე ერთი დღის ვიზიტორებთან და ტურისტებთან. გავლითი ვიზიტორი არის ადამიანი, რომელიც სწრაფად არ უბრუნდება თავის წარმოშობის ადგილს და ჩერდება მოცემული ქვეყნის მიმდებარე ტერიტორიაზე სხვადასხვა დანიშნულების ადგილზე მისასვლელად. ამასთანავე ეს ადამიანები არიან ლეგელური ტრანზიტის რეჟიმში ამ ქვეყანაში, ამიტომ ისინი არ განიხილებიან საგადასახადო ადმინისტრირების ობიექტებად (ეს ძირითადად ეხებათ ვიზიტორებს, რომლებიც ჩამოდიან თვითმფრინავით, მაგრამ აღნიშნულ კატეგორიაში ასევე შედიან ადამიანებიც, რომლებიც კვეთენ ქვეყნის საზღვრებს სხვადასხვა დანიშნულების ადგილას მისასვლელად (აქ ძირითადად იგულისხმებიან საავტომობილო ან სარკინიგზო ტრანსპორტით მოგზაურები). ძირითადად გავლითი ვიზიტორები არიან ერთდღიანი ვიზიტორები, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანია, როცა ზოგიერთ შემთხვევაში ისინი რჩებიან ღამით და უკვე განიხილებიან როგორც ღამისთევით ვიზიტორები.

ვიზიტის მიზანი

ვიზიტის მიზნის კლასიფიკაცია ჩამომსვლელთა, გამვლელთა და ადგილობრივი ტურიზმისათვის:

1. გაჯანსაღება, არდადეგები, თვისუფალი დროის გატარება

2. მეგობრებისა და ნათესავების მონახულება

3. პროფესიული და საქმიანი მიზნები

4. მკურნალობა

5. რელიგიური/პილიგრიმობა

6. სხვა

ტურიზმის აკომოდაცია არის ნებისმიერი საშუალება, რომელიც რეგულარულად უზრუნველყოფს ღამისგამთევ ტურისტებს თავშესაფარით.

მოგზაური (Traveller) მოგზაური არის ნებისმიერი პიროვნება, რომელიც მოგზაურობს ორ ან მეტ ქვეყანაში, ან ორ ან მეტ რაიონში საკუთარი საცხოვრებელი ქვეყნის ფარგლებში.

მგზავრობა (trip) და ვიზიტი (vizit), აღნიშნავს ნებისმიერი სახის მოგზაურობას ჩვეული გარემოსგან განსხვავებულ ადგილას.

ჩვეული გარემო

მნიშვნელოვანია გაირკვეს რა იგულისხმება ჩვეულ გარემოში, რათა შესაძლებელი იყოს „ვიზიტორის” კონცეფციიდან გამოირიცხოს ადამიანები, რომლებიც იცვლიან ადგილსამყოფელს სახლიდან სამსახურში, სასწავლებელში ან სხვა ხშირი ვიზიტის ადგილებში წასვლისას. აქედან გამომდინარე ჩვეული გარემოს განმარტება შემდეგ კრიტერიუმებს ემყარება:

1. მოგზაურობისას განვლილი მინიმალური მანძილი;

2. საცხოვრებელ ადგილას არყოფნის მინიმალური ხანგრძლივობა;

3. ადმინისტრაციულ ტერიტორიას ან სხვა ადგილებს შორის გადადგილების მინიმალური სიხშირით მონაცვლეობა.

ვიზიტორი

ვიზიტორი გულისხმობს ნებისმიერ ადამინს, რომელიც მოგზაურობს მისი საცხოვრებელი ადგილისაგან განსხვავებულ გარემოში არა უმეტეს 12 თვის განმავლობაში და მისი ვიზიტის მიზანს არ წარმოადგენს ამ (აღნიშნულ) ქვეყანაში ანაზღაურებადი საქმიანობის განხორციელება.

ვიზიტორების კლასიფიკაცია შეიძლება შემდეგნაირად მოხდეს:

1. საერთაშორისო ვიზიტორი:

2. ადგილობრივი ვიზიტორები

ტურიზმის წარმოება

TSA ტურიზმის წარმოების სფეროს განმარტავს, როგორც იმ დაწესებულებათა ერთობლიობას, რომელთა საწარმოო საქმიანობა დაკავშირებულია ტურიზმის სპეციფიკური პროდუქციის წარმოებასთან, მათ რიცხვს მიეკუთვნება ასევე ტურისტული სააგენტოები და ტურნეთა ორგანიზატორებიც.

წარმოების ფაქტორები

ტურიზმის მოხმარების საგნებისა და მომსახურების საწარმოებლად დიდი მნიშვნელობა აქვს სამ ძირითად ფაქტორს:

1. სამუშაო ძალა - ქვეყანაში ტურიზმის განვითარება მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს დასაქმების დონეზე და აქედან გამომდინარე მოსახლეობის შემოსავლებზეც.

2. კაპიტალი - (უფრო ზუსტად ერთობლივი კაპიტალწარმოება) განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ტურიზმისათვის, რადგან ტურისტული ინფრასტრუქტურის არსებობა სატრანსპორტო, რეკრეაციული, გასართობი და ა.შ დაწესებულებების სახით, განსაზღვრავს ვიზიტორთა შემოდინების ხასიათსა და ინტენსივობას.

3. დასაქმება - ტურიზმის სფეროსთან დაკავშირებულ საქმიანობაში დასაქმება შეიძლება ითქვას, რომ დასაქმება არის სეზონური. სეზონურობა, სამუშაო გარემოს სწრაფი ცვალაა, მოქნილობა და ფორმალური კონტრაქტების სიმცირე წარმოადგენს ტურიზმის სფეროში დასაქებულთა აღრიცხვის დამაბრკოლებელ ფაქტორს.

პირდაპირი დასაქმება - პირდაპირ ტურიზმის სპეციფიკურ საქმიანობაში დასაქმება.

არაპირდაპირი დასაქმება - ტურიზმის არასპეციფიკურ სფეროში, მაგრამ ვიზიტორთა მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად ფუნქციონირებად დარგებში დასაქმება.

სამუშაო (job) - პიროვნებასა და კონკრეტულ თანამდებობას შორის ფარულ ან აშკარა კონტრაქტზე დაფუძნებული ურთიერთობა. სამუშაო გამოხატავს კავშირს ადამიანსა და მის თანამდებობას შორის, მასში ასევე შედიან თვითდასაქმებულებიც, რომლებიც თვითონ უზრუნველყოფენ საკუთარ თავს სამუშაოთი.

სამუშაოს შემადგენლები - ადამიანები და პოზიცია. როცა პიროვნება და „პოზიცია” დაკავშირებულია ერთმანეთთან ეს იმას ნიშნავს, რომ არსებობს სამუშაო (ჯობ) (ყოველი პოზიციისათვის უნდა არსებობდეს შესასრულებელი სამუშაო და ადმიანი, რომელიც ამ პოზიციას დაიკავებს).

პოზიცია - ამოცანების ერთობლიობა, რომლებიც უნდა შესრულდეს ადამინის მიერ.

სეზონური დასაქმება - წლის ერთსა და იმავე პერიოდში არსებული დასაქმება.

დროებითი დასაქმება - დასაქმება მოკლე დროით, რომელიც შეიძლება დაკავშირებული იყოს გარკვეული ამოცანების განხორციელებასთან.

კაპიტალი

არსებობს ტურიზმის სფეროში კაპიტალწარმოების რამდენიმე საშუალება, რომელიც შეიძლება შესწავლილ იქნას აღრიცხვის სირთულის მიუხედავად;

1. შესაძლებელია შესწავლილ იქნას ჯამური ერთობლივი კაპიტალწარმოება მთლიანად ტურიზმის წარმოების სფეროში.

2. შესაძლებელია განისაზღვროს ერთობლივი კაპიტალწარმოება ტურიზმის სპეციფიკური პროდუქციიდან, რომელიც დაკავშირებულია ვიზიტორებისათვის სხვადასხვა მომსახურების გაწევასთან. ეს კაპიტალწარმოება შეიძლება მიღწეულ იქნას ტურიზმის წარმოების ან სახელმწიფოს მხრიდან და ნაწილობრივ ფარავდეს ტურიზმის ინფრასტრუქტურისათვის რეგიონული თვითმმართველობის მიერ გაწეულ ხარჯებს.

ტურიზმის სპეციფიკური პროდუქცია (TSP)

ტურიზმის ტიპიური პროდუქტი: არის ისეთი სახის საქონელი, რომელზეც მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყანაში მიაჩნიათ, რომ არ იარსებებს ან მნიშვნელოვნად შემცირდება მოთხოვნა ვიზიტორების არ არსებობის დროს;

ტურიზმთან დაკავშირებული პროდუქტი ისეთი საქონელია, რომელსაც ზოგიერთ ქვეყანაში თვლიან ტურიზმის სპაციფიკურ პროდუქტად, თუმცა ამ აზრს არ ეთანხმება მსოფლიოს ყველა ქვეყანა;

ტურიზმის სპეციფიკური პროდუქცია წარმოადგენს წინა ორი კატეგორიის შეჯამებას. აქ შედის ტურიზმთან დაკავშირებული მხოლოდ ის სპეციფიკური პროდუქცია (საქონელი თუ მომსახურება), რომელიც პირადად მომხმარებლების მიერ მოიხმარება, არ შედის ტურიზმის წარმოების საშუალებები და საზოგადოებრივი პროდუქტი. ასევე გასათვალისწინებელია, რომ აქ არ შედის მიმწოდებელთა მხრიდან გაწეული მომსახურება, რომელიც არ ითვლება ვიზიტორთა მოხმარების სფეროდ, მაგალითად, გამვლელთათვის სატრანსპორტო, კვებასთან დაკავშირებული და საკონსულტაციო მომსახურება და ა.შ.

მომუშავის ანაზღაურება

მომუშავის ანაზღაურება განიმარტება, როგორც ორგანიზაციის მიერ მომუშავისთვის გაცემული ანაზღაურება ნაღდი ფულით, ან რაიმე სხვა ფორმით, შესრულებული სამუშაოს საფასურად. მომუშავეთა კომპენსაცია აღირიცხება სამუშაოს დასრულებისას მთლიანი თანხით, რაც მომუშავემ მიიღო დამქირავებლისგან შესრულებული სამუშაოს პარალელურად, ან თუნდაც დაგვიანებით ან წინასწარ. არავითარი ანაზღაურება არ გაიცემა იმ სამუშაოსთვის, რომელიც სრულდება მოხალისეობრივად. ამაში შედის შინამეურნეობების წევრების მიერ შესრულებული სამუშაო და ასევე არაკორპორაციული და მეურნეობის მფლობელობაში არსებული საწარმოების მიერ შესრულებული სამუშაო. მასში არ შედის გადასახადები, რომელსაც იხდის დამქირავებელი ხელფასების გაცემისას.

ხანგრძლივი მოხმარების საგნები

ხანგრძლივი მოხმარების საგნებს მიეკუთვნება საქონელი, რომელიც შეიძლება მოხმარებულ იქნას რამდენიმეჯერ, ან განგრძობითად ერთ წელზე მეტი ვადით, მხოლოდ იმ პირობით, თუ იგი ამ ხნის მანძილზე ინარჩუნებს ფიზიკურ თვისებებს. ამ საქონელს განსაკუთრებული მიდგომა ესაჭიროება, მას მრავალმხრივი მნიშვნელობა აქვს, რადგან ხელმისაწვდომია ნებისმიერ დროს, ნებისმიერ ადგილას, მოგზაურობის დროს თუ მის შემდეგ.

TSA-ში ხანგრძლივი მოხმარების საგნების ორი კატეგორია გამოიყოფა:

ამ სიაში განსაკუთრებული დანიშნულების მქონე საქონელი შეიტანება მიუხედავად იმისა, რომ ისინი შეძენილია მოგზაურობაში წასვალმდე, მოგზაურობისას, თუ მას შემდეგ, მაგრამ მრავალმხრივი დანიშნულების მქონე საქონელი შეიტანება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი მოიხმარება მოგზაურობის დროს.

სამომხმარებლო პროდუქცია

ზოგადად ნებისმიერ საქონელს, რომელიც მოიხმარება ვიზიტორის მიერ, SNA93 აერთიანებს სამომხმარებლო პროდუქციაში. რეალურად არანაირი გამონაკლისი დაშვებული არ არის, ამიტომ საჭიროა გარკვეული მოთხოვნების წამოყენება. ეს შეიძლება მოხდეს თვითონ პროდუქციის ლიმიტირების ან გარიგებების სახეობების ლიმიტირების საშუალებით. ზოგადად თუ პროდუქცია შეძენილია მოგზაურობისათვის მოსამზადებელ პერიოდში ან მის დროს, მაშინ ის შედის აღნიშნულ სიაში.

აუცილებელია ორი ძირითადი სახის კლასიფიკაცია:

1. სხვადასხვა გადასახადები, რომლებიც გადაიხდება ვიზიტორთა მიერ, მაგრამ გამოირიცხება ამ სიიდან SNA93 მიხედვით. ეს არის ისეთი ხარჯი, რომელიც არ არის გაწეული უშუალოდ მომსახურების ან პროდუქციის შეძენაზე, მაგალითად:

2. საქონელი, რომელიც ვიზიტორის მიერ შეძენილია მოგზაურობის პერიოდში კომერციული მიზნებისათვის, მისი მომავალი გადაყიდვის ან წარმოების პროცესში გამოყენების მიზნით აუცილებლად გამოკლებული უნდა იქნას აღნიშნული სიიდან. ისინი შუალედური მომხარება ან მთლიანი კაპიტალწარმოებაა საწარმოო ერთეულზე.

თავშესაფრით უზრუნველყოფა საკუთარი საშუალებებით ყოველგვარი გადასახადის გარეშე

აქ შედის სახლები, რომლებიც შეიძლება გააჩნედეთ მეურნეობებს, ან პიროვნებებს ე.წ.საზაფხულო სახლების სახით, რომლებსაც იყენებენ ტურიზმისათვის ყოველგვარი გადასახადის მოთხოვნის გარეშე.

თავშესაფრით მომსახურება განხილულ უნდა იქნას ორი კუთხით, როგორც საწარმოო საქმიანობა მფლობელის მხრიდან და როგორც მოხმარება ვიზიტორის მხრიდან. ვიზიტორი შეიძლება იყოს, როგორც მოცემული მეურნეობის, ასევე მეზობელი მეურნეობის წევრი, რის გამოც მას შეიძლება არ ახდევინებდნენ გადასახადს. მომსახურება ტურიზმის მიწოდებისა და მომხმარებელთა მოხმარების ნაწილია, ამასთანავე გათვალისწინებული უნდა იქნას ის ფაქტი, რომ ამ მომსახურების მიღება უნდა ხდებოდეს მისი ჩვეული გარემოდან განსხვავებულ ადგილას. თუმცა ასევე აღნიშნულია, რომ გარკვეული მიზეზების გამო თავშესაფრით უზრუნველყოფის პირადი შესაძლებლობები უნდა გამოირიცხოს ვიზიტორთა მოხმარებიდან.

საზაფხულო სახლები და ჩვეული გარემო

აუცილებელია გაირკვეს ითველბა თუ არა ტურისტულ საქმიანობად მეურნეობის წევრის საქმიანობა, რომელიც ჩადის საზაფხულო სახლში. განმარტების თანახმად, ნებისმიერი ოჯახური მეურნეობის წევრი, რომელიც ჩადის საზაფხულო სახლში და ეს გარემო მის ჩვეულ გარემოს არ წარმოადგენს ითვლება ვიზიტორად; ამ ადგილიდან დადის მუდმივად თავის სამსახურში, ანუ ამ სახლში ჩამოსვლის მიზანი არ უნდა იყოს თავისი ჩვეული საქმიანობის განხორციელება.

ოჯახური მეურნეობების მიერ საკუთარი სახსრებით გაწეული მომსახურება

SNA93-ში ოჯახური მეურნეობების მიერ საკუთარი წევრებისთვის უსასყიდლოდ გაწეული მომსახურება არ ითვლება წარმოებად ორი გამონაკლისის გარდა: მესაკუთრის მიერ გაწეული ანაზღაურებადი შრომის შედეგად წარმოებული პროდუქაცია და ოჯახური მეურნეობის მიერ დაქირავებული შრომის შედეგად წარმოებული პროდუქციისა.

TSA ეთანხმება ამას და ოჯახური მეურნეობის მიერ გაწეულ სატრანსპორტო მომსახურებას და საკვების მომზადებას არ თვლის არც საწარმოო საქმიანობად და არც მოხმარებად (მაგალითად, ოჯახის გასეირნება მანქანით, საჭმლის მომზადება მგზავრობის პერიოდში ერთად მცხოვრები ოჯახური მეურნეობის წევრებისთვის).

ტურნეს (tour) ორგანიზატორები

ეს არის ისეთი სახის ბიზნესი, რომელიც ეწევა ორი ან მეტი სახის მომსახურებას (მაგალითად, ტრანსპორტირება, თავშესაფარი, კვება, გამასპინძლება, ღირსშესანიშნაობების დათვალიერება) და ყიდის მომსახურების პაკეტს მთლიანი პროდუქტის სახით (რომელსაც პაკეტურ ტურნეებსაც უწოდებენ) მაღალ ფასად ტურისტული სააგენტოების საშუალებით, ან პირდაპირ მომხმარებლებზე. პაკეტური ტურნეს კომპონენტები შეიძლება წინასწარ იყოს შეთანხმებული ან დაიგეგმოს ვიზიტორის სურვილისამებრ.

ტურიზმის საქმიანობები

ტურიზმი განიმარტება, როგორც ადამინის საქმიანობა, რომელიც გულისხმობს დასვენების, სამუშაოს ან რაიმე სხვა მიზნით მისი ჩვეული (საცხოვრებელი) ადგილისაგან განსხვავებულ გარემოში გამგზავრებას, გადაბმულად არაუმეტეს ერთი წლის ვადით და მისი ვიზიტის მიზანს არ წარმოადგენს ამ ქვეყანაში ანაზღაურებადი საქმიანობის განხორციელება. ტერმინი „პიროვნების საქმიანობა” აქ გამოიყენება პირდაპირი მნიშვნელობით და არა როგორც ადამიანის საწარმოო ეკონომიკური საქმიანობა. იმდენად რამდენადაც ეს საქმიანობები ძლიერ მრავალფეროვანია, ტურიზმის გავლენა შეიძლება მრავალმხრივ იყოს შესწავლილი. მაგალითად მისი გავლენა დასაქმებაზე, გარემოზე, ეკონომიკურ საქმიანობაზე და ა.შ.

ტურიზმის მოთხოვნა არ არის მხოლოდ ვიზიტორთა მოხმარება, ის ასევე უნდა შეიცავდეს იმ ერთეულებს, რომელთა გარეშეც ტურიზმის განვითარება შეუძლებელი იქნებოდა:

ტურიზმის ეკონომიკური ანალიზისათვის საკმარისი არ არის მხოლოდ ვიზიტორთა მოხმარებული საქონლისა და მომსახურების ანალიზი, ამისათვის აუცილებელია მწარმოებელთა და წარმოებული პროდუქციის შესწავლა. მრავალ მწარმოებელს შორის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სპეციალური დაწესებულებების არსებობა, რომლებიც განიმარტება, როგორც „საწარმო ან საწარმოს ნაწილი, რომელშიც სრულდება ძირითადი (და არა დამხმარე) საწარმოო საქმიანობა”.

ტურიზმის ბიზნეს ხარჯები

აუცილებელია მოხდეს ტურიზმის ბიზნეს ხარჯების კლასიფიკაცია. მასში შედის ხარჯები ტრანსპორტზე, საქმიან მოგზაურობებზე, მომსახურე პერსონალის თავშესაფარზე, ასევე ბიზნესის (სახელმწიფო და სხვა ორგანიზაციების, რომლებიც მოგებაზე არ არიან ორიენტირებულნი) ხარჯები, რომლებსაც მასპინძლობას უწევენ მეურნეობები ვიზიტისას, როგორც სტუმრებს. მასში არ გაითვალისწინება ხარჯები, რომელსაც ფირმა ფარავს საქმიან მოგზაურობაში მყოფი თავისი თანამშრომლებისთვის, მაგალითად ხარჯები საკვებზე ან მთლიანი თანხა, რომელსაც ფირმა ერთიანად აძლევს მათ მოგზაურობის ხარჯების დასაფარად. შედეგად გამოდის, რომ ტურიზმის ბიზნეს ხარჯები არ გამოხატავს ვიზიტორის მთლიან მოხმარებას საქმიანი ვიზიტის დროს, ასევე არ შეიცავს სახელმწიფოსა და იმ ორგანიზაციების სოციალურ ტრანსფერებს, რომლებიც არ არიან მოგებაზე ორიენტირებულნი.

ტურიზმის ტიპიური საწარმოო საქმიანობა - არის წარმოების ის სფერო, რომელიც უშვებს ტიპიურ პროდუქციას ტურიზმისათვის.

ტურიზმის სოციალური გადასახადები

საზოგადოებრივი საქონელი, რომელსაც მოსახლეობას აწვდიან, როგორც სახელმწიფო სტრუქტურები, ასევე ორგანიზაციები, რომლებიც მოგებაზე არ არიან ორიენტირებულნი - მოიხმარება როგორც ბენეფიციარი მოსახლეობის, ასევე ვიზიტორების მიერ. ამ მომსახურებაში მოიაზრება ისეთი სერვისები, როგორიცაა ჯანდაცვა, მუზეუმის ბილეთები და სხვა. ასევე უნდა აღინიშნოს ის ფაქტიც, რომ იმ მომსახურების მოცულობის შეფასება, რომელიც მიეწოდებათ ვიზიტორებს, საკმაოდ დიდ სირთულეებთან არის დაკავშირებული.

ტურისტული სააგენტოები

მოგზაურობასთან დაკავშირებულ სხვადასხავა მომსახურებას (ტრანსპორტი, თავშესაფრით უზრუნველყოფა, მოგზაურობის პაკეტი) გარკვეული ანაზღაურების ფასად ეწევიან ტურისტული სააგენტოები. ეს შუალედური რგოლი მომხმარებლებსა და უშუალო მიმწოდებლებს შორის ქმნის გარკველ პრობლემებს TSA-ს აღრიცხვის სისტემაში.

საბითუმო სავაჭრო მომსახურება

ვიზიტორთა მოხმარების განსაზღვრისას აქცენტი კეთდება მათ მიერ შეძენილ საქონელსა და მომსახურებაზე, მოგზაურობის წინ, პროცესში თუ მას შემდეგ, მაგრამ როდესაც საქონელი უკვე შესყიდულია ეკონომიკური თვალისაზრისით იგი შეიძლება განვიხილოთ, როგორც კომპლექსური ერთეული, არა მარტო როგორც შესყიდული საქონელი, არამედ მომსახურებათა მთელ ჯაჭვთან ერთად, რომლიც იქნა გაწეული იმისათვის, რომ ეს საქონელი ამ მომენტში, ზუსტად ამ ადგილას აღმოჩენილიყო. ვიზიტორის მოხმარების ღირებულება მოიცავს არა მარტო შესყიდული საქონლის ღირებულებას, არამედ პროდუქციის ფასში ასახულ გადასახადებს და მასთან დაკავშირებული მომსახურების ხარჯებს (საცალო, საბითუმო, ტრანსპორტირება).

ტურიზმის ერთობლივი კაპიტალწარმოება

ტურიზმის ერთობლივი კაპიტალწამოების განსაზღვრა მეტად მნიშვნელოვანია, რადგან ძირითადი ინფრასტრუქტურის - ტრანსპორტის, გამაჯანსაღებელი ადგილების, თავშესაფრის არსებობა განსაზღვრავს ვიზიტორთა ნაკადების სიხშირესა და მახასიათებლებს. მითუმეტეს წარმოების საშუალებების იდენტიფიკაცია, რომელთა შესყიდვა ან მოპოვება მომხმარებელთა მოთხოვნაზეა დამოკიდებული, მეტად რთული საქმეა.

არსებობს ტურიზმის ერთობლივი კაპიტალწარმოებისადმი რამოდენიმე მიდგომა:

1. შესაძლებელია აღრიცხულ იქნას ტურიზმის ერთობლივი კაპიტალწარმოება ტურიზმის წარმოებაში.

2. იგი შეიძლება დაითვალოს ტურიზმის სპეციფიკურ პროდუქციაზე, რომლებიც უშუალო კავშირში არიან ვიზიტორებისათვის გაწეულ მომსახურებასთან. ეს კაპიტალი შეიძლება გამომუშავებულ იქნას ნებისმიერი მხარის მიერ (ტურიზმის წარმოების, სახელმწიფო და ა.შ) და ძირითადად ფარავს ადგილობრივი თვითმმართველობის მხრიდან ტურიზმის ინფრასტრუქტურისათვის გაღებულ ხარჯებს. საბოლოოდ შეიძლება გაანგარიშებულ იქნას ერთობლივი კაპიტალწარმოების მთლიანი მოცულობა, რომელიც საჭიროა ვიზიტორების მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად საქონელსა და მომსახურებაზე.

ტურიზმის მთლიანი მოთხოვნა

შიდა ტურიზმის მოხმარება უმთავრესია იმისათვის, რომ დავახასიათოთ ვიზიტორთა პირდაპირი მოხმარება მოცემულ ქვეყანაში. შეიძლება ითქვას, რომ ტურიზმის მოხმარება ფართო გაგებით შეიძლება შევსებულ იქნას ვიზიტორთა საბოლოო მოხმარების მონაცემებით. ამასთანავე უნდა აღინიშნოს, რომ მოთხოვნის კომპონენტების დამატება არ უნდა იქნას აღქმული, როგორც მოთხოვნის კომპონენტების აგრეგირებული მაჩვენებლის სინონიმი. იმისათვის, რომ ერთობლივ შიდა პროდუქტზე დაყრდნობით განისაზღვროს ხარჯების რაოდენობა, რეკომენდაციებში შემოთავაზებულია დამატებითი აგრეგირებული მაჩვენებელი „ტურიზმის მთლიანი მოთხოვნა”, რომელიც შეიცავს შიდა ტურიზმის მოხმარებას, ტურიზმის ერთობლივ კაპიტალწარმოებას და ტურიზმის საერთო მოხმარებას.

ტურიზმის ტიპიური საქმიანობები - წარმოადგენს საწარმოო საქმიანობას, რომლის პროდუქციაც ტიპიურია ტურიზმისთვის.

ტურიზმის ტიპიური პროდუქცია (TSA/TCP)

TCP -ს ნუსხა არის დროებითი და შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტებს, მისი ძირითადი დანიშნულებაა წარმოაჩინოს თუ როგორ შეიძლება ეფექტურად შემუშავებულ იქნას ნუსხები სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან ისე, რომ შესაძლებელი იყოს მათ შორის შესადარისობის უზრუნველყოფა.

ტურიზმის დასაქმების სააღრიცხვო სისტემა

ტურიზმის დასაქმების სააღრიცხვო სისტემა შემუშავებულია საერთაშორისო შრომის ორგანიზაციის (ILO) მიერ მეთოდოლოგიური საფუძვლების სახით.

ტურიზმის დასაქმების სააღრიცხვო სისტემა (A Labour Accounting System for Tourism (LAS-T) გამოხატავს დასაქმებულთა სტატისტიკას და საშუალებას გვაძლევს განისაზღვროს რამდენი და რა ტიპის ადამიანები არიან დასაქმებულნი ტურიზმის მრეწველობაში.

LAS-ის შრომის ბაზრის მდგომარეობის, დინამიკის და ეკონომიკის სხვა სფეროებთან მისი ურთიერთქმედების შესწავლის ძირითადი მიზანი შემდეგია:

TSA ინდიკატორი

TSA შემუშავებულ უნდა იქნას მიმდინარე მონაცემებზე დაყრდნობით, მაგრამ ეროვნული სააღრიცხვო სისტემის შემთხვევაში არ არის აუცილებელი ყველა მონაცემი უშუალოდ იქნას შესწავლილი ყოველწლიურად. ზოგიერთი მონაცემი ფასდება სპეციალური ინდიკატორის მეშვეობით საბზისო წლის მონაცემების გამოყენებით.

შედეგად TSA-სთვის განსაზღვრულ უნდა იქნას საბაზისო წელი, რადგან საჭიროა შემუშავებულ იქნას ისეთი მონაცემები, რომლებიც დაკავშირებული იქნება ერთმანეთთან და შესაძლებელი იქნება მათი ყოველწლიური შეჯამება.

TSA-რეგიონალური

თავისი არსიდან გამომდინარე ტურიზმი დაკავშირებულია გეოგრაფიულ სივრცესთან, რადგან ვიზიტორები შეისწავლებიან ჩვეული ადგილსამყოფელიდან განსხვავებულ ადგილას გადაადგილების მიხედვით. გეოგრაფიული განზომილება უპირველესად გამოიყენება ეროვნულ დონეზე, სადაც ხდება ძირითადი სტატისტიკური მონაცემების შეჯამება.

იმისათვის, რომ შემუშავებულ იქნას სწორი პოლიტიკა და გავიგოთ რეალურად, რა სურთ ვიზიტორებს, რაზე არსებობს და რაზეა მოსალოდნელი მოთხოვნის გაზრდა, დიდი მნიშვნელობა აქვს ტურიზმის ლოკალური ადგილმდებარეობის მიხედვით შესწავლასაც.

შედეგად გაირკვა, რომ TSA-ს შემუშავებას რეგიონულ დონეზე ძალიან დიდი მნიშვნელობა ენიჭება, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ მის დანერგვასთან დაკავშირებული პრობლემები კიდევ უფრო მეტი იქნება, რადგან რეგიონებში ნაკლებია სტრუქტურული დაწესებულებები, რომლებიც შეძლებდნენ საჭირო ინფორმაციის მიწოდებას.

TSA-ზენაციონალური პერსპექტივები

შესაძლებელია TSA-ს გამოყენების ფარგლების გაფართოება, თუ მხედველობაში მივიღებთ ტურიზმის სფეროსთან დაკავშირებულ საქმიანობას, რომელიც გაწეულ იქნა უცხო ქვეყნის მხრიდან მოცემული ქვეყნისათვის. მაგალითად, როდესაც პირველი ქვეყანა მეორე ქვეყანაში მგზავრების გადასაყვანად იყენებს მესამე ქვეყნის თვითმფრინავს. აღნიშნული მომსახურება მესამე ქვეყნისათვის შეიძლება შესწავლილ იქნას, როგორც ტურიზმის სფეროში გაწეული საქმიანობა.

ასევე შეიძლება ქვეყანა აწარმოებდეს ტურიზმისათვის სპეციფიკურ პროდუქციას, რომელიც ექსპორტით გადის საზღვარგარეთ და სხვა ქვეყანაში უკვე იმპორტის სახით შესული აკმაყოფილებს ვიზიტორთა მოთხოვნებს. ჩვენ კი ვიცით, რომ “ტურიზმის ხარჯები” მოიცავს შიდა, ადგილობრივი და ჩამომსვლელთა ტურიზმიდან გაწეულ ხარჯებს, რომელიც არ აერთიანებს თავის თავში აღნიშნული ტიპის მოხმარებას, ამისათვის კი შემოთავაზებულ იქნა ახალი ტიპის მაჩვენებელი.

ტურიზმის საგადამხდელო ბალანსი

ტურიზმის საგადამხდელო ბალანსის მომზადება მნიშვნელოვანია განსაკუთრებით იმ ქვეყნებისათვის, რომლებიც ძირითად ტურისტულ ქვეყნებს წარმოადგენენ და ტურიზმი არსებით გავლენას ახდენს ქვეყნის საგადამხდელო ბალანსზე.

Tourism Satellite Account (TSA) : Recommended Methodological Framework (TSA:RMF)-ი საერთაშორისო ტურიზმს განმარტავს სამი მიმართულებით:

1. იგი განავრცობს და უფრო დაწვრილებით განიხილავს ვიზიტორთა მოხმარების არსს (შემადგენლობას), რადგან ერთმანეთისგან გამოყოფს ტურისტებსა და ერთი დღის ვიზიტორებს, რომელიც მოითხოვს ვიზიტორთა მოხმარების დანაწევრებას მგზავრობაზე (trip) გაწეული და პროდუქციაზე გაწეული ხარჯების მიხედვით, ასევე მოიცავს არარეზიდენტების მფლობელობაში არსებულ საზაფხულო სახლებს, სოციალურ გადასახადებს და საწარმოო ერთეულების მხრიდან ტურიზმისათვის გაწეულ დანახარჯებს.

2. იგი განავრცობს მის საზღვრებს იმგვარად, რომ მასში აერთიანებს უცხოურ გარიგებებს, რომელიც დაკავშირებულია შუალედურ მოხმარებასთან, ტურიზმის ერთობლივ კაპიტალწარმოებასთან, ტურიზმის ერთობლივ მოხმარებასთან. ეს ყოველივე კი დაკავშირებულია ახალი აგრეგირებული მაჩვენებლის შემოტანასთან, რომელსაც „ტურიზმის ტოტალურ მოხმარებას ” უწოდებენ.

3. იგი შეისწავლის „რეზიდენტი ვიზიტორების ხარჯებს” (რომლებიც მოგზაურობენ სხვა ქვეყნებში) გამგზავრებამდე ან დაბრუნების შემდეგ, რომელიც აღრიცხულ უნდა იქნას, როგორც ადგილობრივი ტურიზმის ხარჯები, რომელიც გაწეულ იქნა რეზიდენტი ვიზიტორების მხრიდან.

ძირითადი მაჩვენებლები

ჩამომსვლელთა ტურიზმი

ჩასვლათა რიცხვი (arrivals)

ჩამოსვლათა რიცხვი ვერ იქნება ვიზიტორთა რაოდენობის ტოლი. როცა პიროვნება ჩადის ქვეყანაში რამდენიმეჯერ ერთი წლის განმავლობაში ფიქსირდება ჩასვლათა შესაბამისი რაოდენობა. ხოლო როცა ადამიანი ერთი მოგზაურობის ფარგლებში ჩადის სხვადასხვა ქვეყანაში, მისი ჩასვალათა რიცხვი შესაბამისად ცალცალკე ფიქსირდება.

ჩამომსვლელთა ტურიზმთან დაკავშირებული ჩამოსვლათა რიცხვი შეესაბამება საერთაშორისო ვიზიტორთა ჩამოსვლათა რიცხვს მოცემული ქვეყნის ეკონომიკურ ტერიტორიაზე, რომელიც თავის თავში მოიცავს ტურისტებს, ერთი დღის ვიზიტორებსა და არარეზიდენტ ვიზიტორებს.

ჩამოსვლათა რიცხვის შესახებ ინფორმაცია შეიძლება მოძიებული იქნას სხვადასხვა წყაროებიდან. მონაცემების ნაწილს შეიმუშავებენ ადმინისტრაციული ორგანოები (პოლიცია, ემიგრაციის, სასაზღვრო კონტროლის და ა.შ), სასაზღვრო ორგანოები, ინფორმაცია ასევე შეიძლება მიღებულ იქნას სხვა ტურისტული დაწესებულებებიდან (სასტუმროები, სააგენტოები და ყველა ტიპის ტურისტული ინფრასტრუქტურის დაწესებულებები).

ღამის გსათევად დარჩენათა რიცხვი და დარჩენის ხანგრძლივობა

ღამისთევათა რიცხვის შესახებ ინფორმაცია შეიძლება მიღებულ იქნას სასტურმოების და სხვა შესაბამისი ტიპის ღამისთევის დაწესებულებებიდან, რომელიც განისაზღვრება სასტუმროში თუ შესაბამის სხვა ტიპის დაწესებულებაში არარეზიდენტთა მიერ გათენებული ღამეების რაოდენობით, მაგალითად, თუ ადამიანი ჩადის ქვეყანაში და რჩება იქ ხუთი დღე, მაშინ ის აღირიცხება, როგორც ღამისთევის ხუთი დღე.

დარჩენის ხანგრძლივობა განისაზღვრება არარეზიდენტების მიერ მოცემულ ქვეყანაში მთლიანდ (ჯამურად) დარჩენილი დროის ხანგრძლივობით.

ხარჯები მოცემულ ქვეყანაში

ხარჯები მოცემულ ქვეყანაში განისაზღვრება მოცემული ქვეყნის საგადამხდელო ბალანსის „მოგზაურობიდან შემოსავლების” პუნქტიდან, რომელიც ემთხვევა არარეზიდენტი ვიზიტორების (ტურისტებისა და ერთი დღის ვიზიტორების) ხარჯებს.

ადგილობრივი ტურიზმი

ღამისთევათა რიცხვი ასევე შეიძლება დაკავშირებული იყოს რეზიდენტი ტურისტების მიერ სასტუმროებში ან შესაბამისი, ნებისმიერი ტიპის დაწესებულებებში გათენებული ღამეების რაოდენობით.

გამსვლელთა ტურიზმი

გამგზავრებათა რიცხვი დაკავშირებული გამსვლელთა ტურიზმთან შეესაბამება ადგილობრივი ტურისტების გამგზავრებას მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიიდან.

ტურიზმის ხარჯების მონაცემები სხვა ქვეყანაში მიიღება თითოეული ქვეყნის საგადამხდელო ბალანსის „მოგზაურობის ხარჯების” პუნქტიდან და შეესაბამება „რეზიდენტი ვიზიტორების ხარჯებს” (ტურისტები და ერთი დღის ვიზიტორები) მოცემული ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის გარეთ.

ტურიზმის საქმიანობები

სასტუმროები და შესაბამისი ტიპის დაწესებულებები

ოთახებისა და ღამის გასათევი ადგილების რაოდენობა შეესაბამება ასეთი ტიპის ყველა დაწესებულების შესაძლებლობებს ერთობლიობაში.

დატვირთულობის განსაზღვრა შესაძლებელია მთლიანი შესაძლებლობებისა და მისი რესურსების გამოყენების დონის შედარებით. დატვირთულობის მაჩვენებელი დაფუძნებულია, როგორც რეზიდენტი ისე არარეზიდენტი ტურისტების ღამისთევათა რიცხვზე.

დარჩენის საშუალო ხანგრძლივობა გაინგარიშება ტურისტების მიერ გათენებული ღამეების საშუალო რაოდენობით ტურიზმთან დაკავშირებული ნებისმიერი ტიპის დაწესებულებაში. მასში შედის როგორც რეზიდენტების, ასევე არარეზიდენტების მიერ გათენებული ღამეების რაოდენობა.

1. სასტუმროების კატალოგი (2005წ) - საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი;

2. სასტუმროები საქართველოში (2002-2003წ) - საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი;

3. უძრავი ძეგლის სახელმწიფო რეესტრი - საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტრო, კულტურული მემკვიდრეობის დეპარტამენტი;

4. ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს ტურიზმის დეპარტამენტი;

5. საქართველოს კურორტები და საკურორტო რესურსები (ატლასი) - 1989წ;

6. საქართველოს ეროვნული მუზეუმი;

7. www.world-tourism.org