წინამდებარე დოკუმენტში ფართო საზოგადოებისთვის მისაწვდომი ენით არის აღწერილი შეთანხმება პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ. დოკუმენტი მიზნად ისახავს, გააცნოს საზოგადოებას შეთანხმების იმ თავების შინაარსი, რომლებიც ეხება პოლიტიკას, ეკონომიკასა და ურთიერთთანამშრომლობას, გარდა ამისა, მიაწოდოს შეთანხმებასთან დაკავშირებული ინფორმაცია.

დოკუმენტს თან ერთვის ძირითად ტერმინთა ჩამონათვალი ანბანის მიხედვით.

2000 წლის მარტი, ევროპულ გაერთიანებათა კომისია გამოცემულია საქართველოში ევროკომისიის წარმომადგენლობის მიერ, თბილისი, ნინო ჩხეიძის ქ. №38

ნებადართულია ხელახლა გამოცემა (გარდა კომერციული მიზნებით გამოცემისა), თუკი ცნობილი იქნება გამომცემელი.

წინამდებარე მიმოხილვის მიზანია მხოლოდ ინფორმაციის გავრცელება. მას არა აქვს პრეტენზია, იყოს ამომწურავი, არა აქვს, აგრეთვე, იურიდიული ძალა.

ევროკავშირში შედის 15 წევრი სახელმწიფო: ავსტრია, ბელგია, დანია, ფინეთი, საფრანგეთი, გერმანია, საბერძნეთი, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი და გაერთიანებული სამეფო. წევრი სახელმწიფოები შეთანხმდნენ, გარკვეულ სფეროებში გააერთიანონ თავიანთი სუვერენიტეტი და რესურსები; პოლიტიკას ამ სფეროებში ატარებენ ევროპული თანამეგობრობის ინსტიტუტები. თანამეგობრობის ძირითად პოლიტიკურ ინსტიტუტებს ეკუთვნის მინისტრთა საბჭო, გადაწყვეტილებათა მიღების უფლებამოსილებით აღჭურვილი, წევრი ქვეყნების წარმომადგენლებისგან შემდგარი ორგანო, ევროკომისია, მთავარი აღმასრულებელი ორგანო, რომელსაც საკანონმდებლო ინიციატივის უფლებაც აქვს, და პირდაპირი გზით არჩეული ევროპარლამენტი.

ევროკავშირი სათავეს იღებს რამდენიმე ხელშეკრულებიდან, რომელთა უმთავრესი მიზანია ომისშემდგომ ევროპაში მშვიდობისა და სტაბილურობის დაცვა და ეკონომიკური ინტეგრაციის მეშევეობით წევრი ქვეყნების ერთობლივი განვითარება. პირველი ხელშეკრულება - ევროპის ქვანახშირისა და ფოლადის გაერთიანების შესახებ ხელშეკრულება - დაიდო 1951 წელს, რათა სულ ცოტა ხნის წინ საომარ მდგომარეობაში მყოფი ქვეყნების ქვანახშირისა და ფოლადის პროდუქცია ერთიან, ზესახელმწიფოებრივ კონტროლს დაქვემდებარებოდა. ამ ხელშეკრულების ძირითადი მიზანი იყო ევროპის მრეწველობის აღორძინება და, ამასთანავე, იმის უზრუნველყოფა, რომ რომელიმე ერთ ქვეყანას არ მისცემოდა საშუალება, ხელახლა შეექმნა შემტევი ჯარები.

ევროპის ქვანახშირისა და ფოლადის გაერთიანების შესახებ ხელშეკრულების წარმატებამ წევრ სახელმწიფოებს უბიძგა, დაედოთ მსგავსი, ევროპის ატომური ენერგიის გაერთიანების შესახებ ხელშეკრულება („ევრატომი“), აგრეთვე ბევრად უფრო მრავალმხრივი ხელშეკრულება ევროპის ეკონომიკური გაერთიანების შესახებ; ეს ხელშეკრულებები 1957 წელს დაიდო. ხელშეკრულება ევროპის ეკონომიკური გაერთიანების შესახებ, აქტიური, დინამიური ხელშეკრულება, რომელიც, ძირითადად, „რომის ხელშეკრულების“ სახელით არის ცნობილი, განსაკუთრებული მოვლენა იყო: იგი ითვალისწინებდა უფრო მჭიდრო ეკონომიკური ინტეგრაციის პროგრამას; ეკონომიკური ინტეგრაცია დაიწყო თავისუფალი სავაჭრო ზონით, რაც შემდგომში საბაჟო კავშირად გადაიზარდა, ხოლო 1993 წლიდან იქცა ერთიან ევროპულ ბაზრად საერთო წესებითა და კანონმდებლობით ეკონომიკური ცხოვრების სხვადასხვა სფეროში.

1970-იან წლებში ევროპის ეკონომიკურმა გაერთიანებამ შეიმუშავა საერთო დამოკიდებულება საგარეო პოლიტიკის საკითხებისადმი, რაც ევროპის პოლიტიკური თანამშრომლობის სახელით არის ცნობილი. ევროპის პოლიტიკური თანამშრომლობა ოფიციალურად 1986 წელს მიღებულ ერთიან ევროპულ აქტში გაფორმდა. 1992 წელს დადებულ ხელშეკრულებაში ევროკავშირის შესახებ, რომელსაც „მაასტრიხტის ხელშეკრულებასაც“ უწოდებენ, ევროპის პოლიტიკური თანამშრომლობა გადაიზარდა უფრო თანმიმდევრულ და მრავლისმომცველ საერთო საგარეო და თავდაცვით პოლიტიკად. მაასტრიხტის ხელშეკრულებამ ეკონომიკური ინტეგრაცია კიდევ უფრო წინ წასწია ეკონომიკური და ფულადი ერთიანობის სტრუქტურის შემუშავებითა და 1999 წელს ერთიანი ევროპული ფულადი ერთეულის, ევროს, შემოღებით. გარდა ამისა, ხელშეკრულება ევროკავშირის შესახებ აძლიერებს პოლიტიკურ ინტეგრაციასაც - იგი ევროკავშირის მასშტაბით თანამშრომლობას ამყარებს სამართალდაცვისა და საშინაო საქმეთა სფეროებში და ევროპის პოლიტიკურ თანამშრომლობას უფრო მრავლისმომცველ და დახვეწილ საერთო საგარეო და თავდაცვით პოლიტიკად აქცევს. 1997 წელს ევროკავშირმა ახალი, ამსტერდამის ხელშეკრულება დადო. ამ ხელშეკრულების ოთხი მთავარი მიზანია მოქალაქეთა დასაქმება და მათი უფლებები, თავისუფლების, უსაფრთხოებისა და სამართლიანობის ზონის შექმნა, მსოფლიო მასშტაბის საქმეებში ევროპის ხმის მომძლავრება და ევროკავშირის ინსტიტუციური სტრუქტურების მეტი ეფექტიანობის მიღწევა ევროკავშირის გაფართოების გათვალისწინებით.

შეთანხმებას პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ 1996 წლის 22 აპრილს ლუქსემბურგში მოაწერეს ხელი ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების წარმომადგენლებმა, ევროკომისიის პრეზიდენტმა და საქართველოს პრეზიდენტმა. ევროპის თანამეგობრობა და თითოეული წევრი სახელმწიფო შეთანხმების სრულუფლებიან მხარეებს წარმოადგენენ.

პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების მამოძრავებელი ძალაა ევროკავშირსა და საქართველოს შორის მჭიდრო ურთიერთობის დამყარების სურვილი, ურთიერთობისა, რომელიც დაფუძნებული იქნება მათ შორის არსებულ ისტორიულ კავშირებზე და საზიარო ფასეულობებზე. ეს შეთანხმება დიდი წინ წადგმული ნაბიჯია; მან შეცვალა ევროგაერთიანებასა და საბჭოთა კავშირს შორის 1989 წელს ხელმოწერილი შეთანხმება ვაჭრობისა და კომერციული და ეკონომიკური თანამშრომლობის შესახებ. 1989 წლის შეთანხმების შემდეგ ფუნდამენტური პოლიტიკური და ეკონომიკური ცვლილებები მოხდა. 1992 წელს ევროგაერთიანებამ საქართველო დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ ცნო და მას შემდეგ საქართველოს ბრიუსელში ევროკავშირში თავისი მისია აქვს, გარდა ამისა, ოთხმა წევრმა ქვეყანამ თბილისში თავისი საელჩო გახსნა, ხოლო 1995 წელს წარმომადგენლობა საქართველოში ევროკომისიამაც დააარსა.

პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების მთავარი მიზნებია:

● მხარეებს შორის პოლიტიკური დიალოგისთვის სათანადო სტრუქტურის შემუშავება, რაც პოლიტიკური ურთიერთობების განვითარების საშუალებას უზრუნველყოფს;

● საქართველოს ძალისხმევის მხარდაჭერა დემოკრატიის გაძლიერებაში, ეკონომიკის განვითარებასა და საბაზრო ეკონომიკაზე საბოლოოდ გადასვლაში;

● მხარეებს შორის ვაჭრობისა და ინვესტირების, აგრეთვე ჰარმონიული ეკონომიკური ურთიერთობების მხარდაჭერა და ამ გზით მათი მყარი ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობა;

● სამართლებრივი, ეკონომიკური, სოციალური, ფინანასური, სამოქალაქო, სამეცნიერო, ტექნოლოგიური და კულტურული თანამშრომლობისთვის საფუძვლის ჩაყრა.

შეთანხმება ათწლიანი პერიოდით დაიდო, შემდგომში კი ავტომატურად გაგძელდება, თუკი საქართველომ ან ევროკავშირმა არ მოინდომეს მისი შეწყვეტა. ეს არ ნიშნავს, რომ შეთანხმება დროთა განმავლობაში არ შეიცვლება. ის არ არის უცვლელი სტრუქტურა - პირიქით, შესაძლებელია მისი განვითარება ევროკავშირისა და საქართველოსათვის სასურველი მიმართულებით, ევროკავშირსა და საქართველოში მიმდინარე განვითრების შესაბამისად, განსაკუთრებით კი საბაზრო ეკონომიკის განვითარებასა და დემოკრატიის მშენებლობაში საქართველოს წინსვლის გათვალისწინებით.

შეთანხმება პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ გამსჭვალულია ორივე მხარის სურვილითა და ვალდებულებით, ხელი შეუწყონ დემოკრატიისა და საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, რის შედეგადაც მხარეებს მიეცემათ საშუალება, გააძლიერონ პოლიტიკური, კომერციული და კულტურული კავშირები და გაიკვლიონ გზა შემდგომი ეკონომიკური ინტეგრაციისაკენ. ზემოხსენებულ სფეროებში შეთანხმება ბევრად უფრო მრავლისმომცველია, ვიდრე 1989 წლის შეთანხმება, და ითვალისწინებს სათანადო სტრუქტურას ევროპასთან საქართველოს უფრო მჭიდრო ინტეგრაციისათვის. ამავე დროს, ის პატივს მიაგებს საქართველოსა და მის უახლოეს მეზობლებს შორის არსებულ ტრადიციულად მჭიდრო კავშირებს, რომლებიც, როგორც მხარეებს მიაჩნიათ, მომავალი კეთილდღეობისა და სტაბილურობის საწინდარია. განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება იმ წამოწყებებს, რომლებიც მიზნად ისახავს ამიერკავკასიის დამოუკიდებელ ქვეყნებსა და სხვა მეზობელ სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობისა და ურთიერთნდობის ხელშეწყობას.

1997 წლის 1 სექტემბერს ამოქმედებული, შუალედური შეთანხმების დადებით საქართველო და ევროკავშირი შეთანხმდნენ, რაც შეიძლება სწრაფად, პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების საბოლოო რატიფიცირებამდე, განახორციელონ ამ უკანასკნელის დებულებები, რომლებიც ეხება ვაჭრობას და ვაჭრობასთან დაკავშირებულ საკითხებს.

პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმება ძალაში შევიდა 1999 წლის 1 ივლისს.

წინამდებარე მიმოხილვაში განხილულია შეთანხმების მამოძრავებელი მიზნები და პრინციპები, აგრეთვე ის გარემოება, თუ რა მნიშვნელობა ექნება შეთანხმების რეალურად განხორციელებას.

შეთანხმება ემყარება სამ „ძირითად ელემენტს“: დემოკრატიის პატივისცემას, საერთაშორისო სამართლისა და ადამიანის უფლებათა დაცვის პრინციპებს (განსაზღვრულია გაერო-ს წესდებასა და ეუთო-ს დოკუმენტებში) და საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებს.

შეთანხმებაში პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ ნათქვამია, რომ თუ რომელიმე მხარე ვერ შეასრულებს თავის მოვალეობებს, მეორეს შეუძლია მიიღოს „სათანადო ზომები“. თანამშრომლობის საბჭომ, რომელიც კურირებს ამ შეთანხმებას, უნდა განიხილოს შემოთავაზებული ზომები, გარდა განსაკუთრებით სასწრაფო შემთხვევებისა.

მხარეებს გადაწყვეტილი აქვთ, უფრო ინტენსიური გახადონ რეგიონული თანამშრომლობა ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში.

იმ პოლიტიკური პრინციპების გარდა, რომლებზეც ყველა მხარე შეთანხმდა და რომლებიც შეთანხმების პრეამბულაშია ჩამოყალიბებული, შეთანხმება პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ ითვალისწინებს საქართველოსა და ევროკავშირს შორის სერიოზულ პოლიტიკურ დიალოგს. ამის საშუალებას იძლევა ინსტიტუციური სტრუქტურა რეგულარული კონტაქტებისთვის, რომელსაც შეთანხმება გვთავაზობს. ინსტიტუციურ საკითხებთან დაკავშირებული დებულებები კავშირებს ამყარებს ევროკავშირისა და საქართველოს მთავრობებსა და პარლამენტებს შორის (დაწვრილებით იხ. გვ. 18).

პოლიტიკური დიალოგი გააძლიერებს პოლიტიკურ კავშირებს საქართველოსა და ევროკავშირს შორის და, ამავე დროს, უფრო მჭიდრო ეკონომიკურ კავშირებსაც დაუდებს სათავეს. უფრო მეტიც, ამგვარი დიალოგი რეგიონულ საფუძველზეც შეიძლება წარიმართოს, რათა თავისი წვლილი შეიტანოს რეგიონული კონფლიქტებისა და დაძაბულობების მოგვარებაში.

ქვემოთ მოყვანილია პოლიტიკური დიალოგის მიზნები, რომლებიც ჩამოყალიბებულია პრეამბულაში:

● საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკური და ეკონომიკური ცვლილებების ხელშეწყობა.

დიალოგის წარმმართველი იქნება ორივე მხარის რწმენა კანონის უზენაესობის პირველხარისხოვან მნიშვნელობაში, ადამიანთა (განსაკუთრებით, უმცირესობების) უფლებებისადმი პატივისცემა, მრავალპარტიული სისტემის შექმნა, თავისუფალი და დემოკრატიული არჩევნები, საბაზრო ეკონომიკის ჩამოყალიბებისკენ მიმართული ეკონომიკური ლიბერალიზაცია. აღიარებულია, აგრეთვე, საქართველოს ძალისხმევა, დააარსოს ამ პრინციპებზე დამყარებული პოლიტიკური და ეკონომიკური სისტემები.

● უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის გაზრდა და ამიერკავკასიის თავისუფალი სახელმწიფოების მომავალი განვითარების ხელშეწყობა, ორივე მხარისათვის მნიშვნელოვან საერთაშორისო საკითხებზე შეხედულებათა ჰარმონიზებაში დახმარება.

პოლიტიკური დიალოგი ასახავს ორივე მხარის ვალდებულებას, ხელი შეუწყონ საერთაშორისო მშვიდობასა და უსაფრთხოებას და დაიცვან ეუთო-ს (ევროპის უსაფრთხოებისა და თავდაცვის ორგანიზაცია) პრინციპები და დებულებები. ამ თვალსაზრისით ევროკავშირი აღიარებს, რომ საქართველოს დამოუკიდებლობის, სუვერენობისა და ტერიტორიული მთლიანობის მხარდაჭერა თავის წვლილს შეიტანს ევროპაში მშვიდობისა და სტაბილურობის უზრუნველყოფის საქმეში.

ევროკავშირი საქართველოს ერთ-ერთი უმთავრესი სავაჭრო პარტნიორია. შეთანხმება საქართველოსა და ევროკავშირისთვის უფრო ხელმისაწვდომს ხდის ერთიმეორის ბაზარს; არ უნდა მოხდეს ერთმანეთის საქონლის დისკრიმინაცია, ე.ი. დამოკიდებულება ერთმანეთის მიმართ დამყარებული უნდა იქნას სხვა სავაჭრო პარტნიორებთან თანასწორობაზე, გარდა ამისა, უზრუნველყოფილი უნდა იქნას თავისუფალი და სამართლიანი კონკურენცია იმპორტირებულ და შინაურ საქონელს შორის.