 |
რაც მტრობას დაუნგრევია... დამხმარე სახელმძღვანელო VII კლასის მოსწავლეთათვის მშობლიურ ლიტერატურაში, უცხოურ ენებში, გეოგრაფიასა და ისტორიაში |
|
|
| საბიბლიოთეკო ჩანაწერი: |
| ავტორ(ებ)ი: გვარამაძე ნინო, ხუროშვილი ანა |
| თემატური კატალოგი განათლება|სახელმძღვანელოები |
| საავტორო უფლებები: © წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი |
| თარიღი: 2004 |
| კოლექციის შემქმნელი: სამოქალაქო განათლების განყოფილება |
| აღწერა: დაამტკიცა საქართველოს განათლების სამინისტრომ წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი თბილისი 2004 გამომცემლობა „სი-ჯი-ეს“, თბილისი, 0119, ა. წერეთლის პროსპექტი 118. წიგნი მომზადდა წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის დელეგატების კრისტიან ცუმვალდისა და იზაბელ ბურჟის ზოგადი ხელმძღვანელობით ავტორები: ნინო გვარამაძე, პედაგოგიურ მეცნიერებათა კანდიდატი; ანა ხუროშვილი, პედაგოგიურ მეცნიერებათა კანდიდატი მხატვრები: დიმიტრი ანთაძე (ყდა, ფრანგული, ინგლისური, გერმანული ენები, ისტორია) მაია სუმბაძე (მშობლიური ლიტერატურა, რუსული ენ. |
|
|
1 გამოყენებული ლიტერატურა: |
▲ზევით დაბრუნება |
1. კ. ანთაძე, ლ. ფირცხალავა “შუა საუკუნეების ისტორია”, მეშვიდე კლასის სასკოლო სახელმძღვანელო. თბილისი 1998წ.
2. ი. ანთელავა, ს. ვარდოსანიძე, რ. მეტრეველი, “საქართველოს ისტორია”, მეშვიდე კლასის სახელმძღვანელო, თბილისი 1998წ.
3. ნ. ბერძენიშვილი, ივ. ჯავახიშვილი, ს. ჯანაშია. “საქართველოს ისტორია” ნაწ. 1. თბ. 1946 წ.
4. ნ. დარჩიაშვილი, გ. მარგველანი. კონტინენტების გეოგრაფია, სახელმძღვანელო საშუალო სკოლის VII კლასისათვის, თბილისი, 1997 წ.
5. ნ. ლორთქიფანიძე - მოთხრობები ტ. 3 “საბჭოთა საქართველო” 1977 წ.
6. შ. მესხია, დ. გვრიტიშვილი, მ. დუმბაძე, ა. სურგულაძე “თბილისის ისტორია”, თბ. 1958 წ.
7. საქართველო რუსთაველის ხანაში. მათე ურჰაელის ცნობები დავით აღმაშენებლის შესახებ, ლიანა დავლიანიძის თარგმანი. 1966 წ.
8. რუსულ-ქართული ლექსიკონი. “საბჭოთა საქართველო”, თბილისი 1983 წ.
9. უცხო სიტყვათა ლექსიკონი. თბილისი, “განათლება”, 1973 წ.
10. ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი. თბილისი, “ქსე”, 1986 წ.
11. ივ. ჯავახიშვილი - ქართველი ერის ისტორია, წიგნი მეორე, თსუ 1948წ.
12. Женевские конвенции от 12 августа 1949 года и дополнительные протоколы к ним. МККК 1994
13. Защита окружающей среды в международном гуманитарном праве. МККК, М. 1995
14. Ж. Пикте, Развитие и принципы международного гуманитарного права. МККК 1994 г.
15. K. Толстой „Война и мир“ т. 3 ч. 3. М. 1972
16. Энциклопедический словарь, т. XXIV A, издатели Ф. А. Брокгауз, И. А. Ефрон,
С.-Петербург. 1898
17. Conférence sur les réfugiés et les migrants dans la CEI, 30-31 mai 1996. OIM Organisation Internationale pour les Migrations. HCR. OSCE , Bureau, des Institutions Démocratiques et des Droits de L'Homme.
18. The Encyclopedia of Islam, New Edition, Leiden London E.J.Brill, 1960 Luzac&Co.
19.The origins of MUHAMMADAN JURISPRUDENCE by Joseph Schacht, OXFORD AT THE CLARENDON PRESS 1950.
20. Le HCR en chiffres. 1995, 1er janvier.
21. UNHCR by numbers 1997.
|
|
2 ძვირფასო მეგობარო! |
▲ზევით დაბრუნება |
ვისაც წაეკიდებოდე, გულსა შიგან საზავოსა ადგილსაცა დაუგდებდი...
გთავაზობთ სახელმძღვანელოს, რომელიც რამდენიმე საგნის გაკვეთილებზე გამოგადგება.
მოუფრთხილდი ამ წიგნს! წლის ბოლოს შენ მას სკოლას დაუბრუნებ და გაისად ის ისევ გაუწევს სამსახურს მეშვიდეკლასელებს.
დავალებებთან დასმული პირობითი ნიშნები დაგეხმარება დავალების პირობის გააზრებაში.
მოძებნე ტექსტში!
მოიფიქრე!
დაწერე!
იმუშავე ამხანაგებთან ერთად! (ჯგუფური მუშაობა)
წარმატებას გისურვებთ!
|
|
3 მშობლიური ლიტერატურა |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
3.1 რაინდები |
▲ზევით დაბრუნება |
ნიკო ლორთქიფანიძე
ვისაც გამოუცდია დიდი ავადმყოფობა, ახსოვს ბოდვა, ტკივილების დროს ჩანგი თუ არა, ზღაპარი მაინც მოუსმენია, - იგი გაიგებს ჩემს სულისკვეთებას და სასიამოდ დარჩება არეული ისტორიის, დავიწყებული ზეპირგადმოცემების და დაღლილი ოცნების ხლართი მწარე ღამეებში ნაღვლიანი ფიქრების გასაფანტავად შეკონილი:
|
|
3.1.1 1 |
▲ზევით დაბრუნება |
კარებთან ვიღაცამ ორჯერ-სამჯერ მორიდებით, მაგრამ განგებ ჩაახველა.
- ვინა ხარ მანდ?
- მე გახლავარ, ბატონო, გიორგი...
- ვინ გიორგი? შემოდი...
- საიდან გაჩნდი? - დაეკითხა დედოფალი.
- ჰმ!.. - გაეცინა გიორგის.
- ტყიდან გეახელი, დედოფალო.
ჩქარის ნაბიჯით ოთახში შემობრძანდა მეფე იმერეთისა.
შეჩერდა.
შეხედა.
- გეძებ, ვერ გპოულობ. სად ხარ? - დატუქსვით მიმართა მეფემ.
- ნამოხვანში* გახლდი...
- რაო?
- ნამოხვანში გახლდი, წისქვილის ქვებს ვტეხდი...
- მეწისქვილეობა დამიწყე, როცა მე ომისთვის ვემზადები?!
- არაფერი მსმენია, მეფეო...
- საქმეც ისაა... რომ დაიკარგები, ხმას ვერ მოგაწვდენს ადამიანი.
- რა ვქნა, მეფეო, რჩენა მინდა და ხელი უნდა გავანძრიო. - გიორგი შეჩერდა და ელოდა, იქნებ ახლა მაინც წამოცდეს რაიმე წყალობაო.
- შენს ვაჟკაცობაზეა დამყარებული: ვერცხლიც შეგიძლია იშოვო და ყმაც.
- ვის ეომები, მეფეო? - წყალობაზე იმედგაწყვეტილის ხმით შეეკითხა გიორგი.
- ვეხმარები ოდიშის მთავარს აფხაზთა მთავრების წინააღმდეგ!
- როდის წაბრძანდები?
- ზეგ დილით.
გიორგი ჩაფიქრდა.
- მაშ, გავსწევ, წისქვილს მოვაწყობ და...
- გადირიე? ისედაც მცირეა ჩემი ლაშქარი...
- მეფეო, სანამ თქვენ შარაგზით აფხაზეთის საზღვარს მიუახლოვდებოდეთ, მე მცირე რაზმით წინ დაგიხვდებით... მე ვიცი მოკლე გზები.
- მეც იმ გზით წავალ...
- ვერა, მეფეო, მე მეყოლება სულ ხუთიოდე ცხენოსანი, ორი საბარგო ჯორი და ოციოდე ქვეითი.
მათი ბილიკზე გაყვანა ადვილია, თუმცა ზოგჯერ ცხენების დაგორებაც კი მოგვიხდება. ათასი კაცი კი, თუ არ გაიშალა, ერთმანეთს დაასახიჩრებს...
- უშენობა დაემჩნევა ჯარს.
- მეფეო, ნუ დამიშლი წისქვილის დამთავრებას... მეცინოდენ, ქვას ვერ იშოვნის და სათავის კეთება ტყუილა ჩაუვლისო... ამაღამვე ჩავიტან მასალას, ხვალ და ზეგ უკვე ავარიკრიკებ სახლიკაცების* გულის გასახეთქად... თუ გნებავს, ჩემს კაცებს გამოვაწყობ და მოგართმევ, მე კი ორის მხლებელით პირდაპირ წავალ და ენგურის პირად დავიცდი: იქაური ადგილები ვიცი, მაგრამ ომის წინ მივლა-მოვლა კარგია...
- უსარდლოდ მაინც როგორ იქნება ჯარი, - უპასუხა ჩაფიქრებულმა მეფემ.
- სარდალი თვარა, მე რომ გაწვრთნილი ჯარი მყავს, მისი ჭირი არ იქნა!.. მე ჩაგისწრებთ, თუ თქვენ გიახლებით, ჯარს ჩვეულებრივ დავრაზმავ, ძველებურად შევძახებ, წინ წავალ. ...
მეფემ რამდენჯერმე გაიარ-გამოიარა ოთახში.
- ბედნიერია, ვისაც გაწვრთნილი ჯარი ჰყავს - მცოდნე იარაღის ხმარების, შეტევის და მოგერიების,- შენიშნა გიორგიმ.
- ნუ გეშინია, ჩვენც გვეყოლება გაწვრთნილი და მუდმივი ჯარი.
- მე ვერ მოვესწრები და...
- ჩვენი შვილები მოესწრებიან...
- ღმერთმა გისმინოს...
- აბა გიახლები... დროა, ბატონო...
- წადი, შვილო, კეთილი გზა მოგცეს ღმერთმა.
- ენგურის პირას დაგხვდები, მეფეო.
- კარგი... ოღონდ...
- მეფევ, როდის იყო...
- ვიცი, ვიცი...
ოდნავ შეჩერდნენ. სათქმელი აღარაფერი იყო.
- შემოსვლისას სალამი არცერთმა არ მაღირსეთ, ახლა მაინც მიბრძანე, - ღიმილით სთქვა გიორგიმ.
მეფესაც გაეღიმა.
- გზა მშვიდობისა, ჩემო გიორგი, მომიკითხე ჩემი ნათლული.
გიორგიმ გულზე აკოცა მეფეს; დედოფალმა თავში მოჰკიდა ხელები მიმავალს და ძმურად თავზე აკოცა.
- ჩემს ბატონს შენ გაბარებ, აბა შენ იცი...
- კაი ბავშვს კი აბარებ... - გაეცინა მეფეს.
- რა ვქნა, დედოფალო, ომში მე არაფერს დამიჯერებს... უზნეური ბავშვია, - იოხუნჯა გიორგიმ, მდაბლად ორივეს თავი დაუკრა.
- დედოფალო, კალთას გეამბორები... მეფეო, თაყვანისცემა! - და სარდალი ფარდის იქით მიიმალა...
- ასეთი ერთგული და გონიერი კაცი რო ერთი ასი მყავდეს! - ინატრა მეფემ.
- აი, მე რომ არ მიჯერებდი, განრისხული გყავდა!..
- ვცდებოდი, ჩემო გვრიტო...
________________
*ნამოხვარი - ადგილი იმერეთში
* სახლიკაცი - მამაკაცი, რომელიც იმავე ოჯახს ან გვარს ეკუთვნის
|
|
3.1.2 2 |
▲ზევით დაბრუნება |
მეფის მცირერიცხოვანი ჯარით მოსვლა არ იამა ოდიშის მთავარს.
მოხუცი დედოფალი მეფის გასაგონადაც კი დედაბრულად ბუზღუნებდა:
- აი, დახმარება თუ გინდა სიძე-ბატონისაგან, ამას ჰქვია!.. თითქო სანადიროდ მოსულიყოს! სასაცილოდ აგვიგდო!.. თუ გავიმარჯვეთ, სახელი მისია; თუ დავმარცხდით - ჩვენ აგვიანცებენ...
მოთმინებიდან გამოსულმა მეფემ მოკლეთ მოსჭრა:
- ცოტაა თუ ბევრი ჩემი ჯარი, გამარჯვება ჩემს კისერზე იყოს... თქვენი ჯარი სრულიად ნუ გამოვა! თუ გაწყრა ღმერთი და დამამარცხეს, ჩემი სამეფო თქვენთვის დამითმია - მოგახმაროთ ღმერთმა!..
|
|
3.1.3 3 |
▲ზევით დაბრუნება |
მეფეს ენგურის პირას დახვდა გიორგი.
- დამეკარგა შენი იმედი, - მიეგება მეფე.
- წუხელის გიახელი, ბატონო, ღამით. ადგილები დავათვალიერე. აფხაზთ ჯარი დიდი ჰყავთ...
- ჩვენ კი მცირენი ვართ, ოდიშელნი არ გამოსულან. სულ ასიოდე კაცი იქნება, თუმცა რჩეული ვაჟკაცები.
- რატომ?
- წამომცდა, სულ არ ხართ საჭირო-მეთქი, და დაიხვია ხელზე მთავარმა... თავისი ნებით კი მეტმა არ ისურვა.
- ჩვენ რაღას ვაკლავთ, შე დალოცვილო, თავს? შემოვაბრუნოთ ცხენები და გაუდგეთ ჩვენს გზას.
- ეჰ, ასეც არ იქნება!.. თუ გავიმარჯვეთ, ღმერთმა ჰქნა, აფხაზეთი მფარველობას შეგვევედრება... შუაში მომწყვდეული ოდიში სამუდამოდ ქედს მოიხრის ჩვენს წინაშე...
გიორგიმ თავი ჩაღუნა: შერცხვა, რომ ვერ გასჭვრიტა მეფის წინდახედული საქმენი.
- თანაც, - დაუმატა მეფემ, - ძველ მოყვარეს, სიმამრს თუ არ დავეხმარე, როგორ შემხედავს ან სოფელ-ქვეყანა, და ან განსვენებული ჩემი მეუღლე როგორ შემხვდება საიქიოს... ბევრია მტერი?..
- ჩვენზე ორჯერ მეტი იქნება...
- ბანაკი რომ პატარაა შესახედავად?
- ბარგი არ აქვთ... ურმები არ ჰყავთ... თავის ქვეყანაში არიან... ქეიფობენ... დანამდვილებით მაინც ვერაფერს ვიტყვი, ოღონდ ჩემმა ლაზიკამ ასე მითხრა... ის გაღმა იყო და ბანაკს ირგვლივ შემოუარა.
- როგორ? რანაირად? ჯერ რომ წყალი არ დავარდნილა?
- მაგი ხომ კაცის შვილი არ არის... ან ბოშებმა დატოვეს და ან პირდაპირ ეშმაკმა ჩამოუგდო ფაცხაში დედამისს, - და ლაზიკასკენ გაიხედა, - ცხენიც კი გამოიყვანა გაღმიდან...
- ძალიან უმარჯვნია!.. შენ როგორ გაუშვი, არ შეგეცოდა?
- ვეხვეწე, ხვალ წყალი დავარდება და მერე გადი-მეთქი, - არ დამიჯერა. გადამეკიდა... საშველი აღარ მომცა... წყლის პირას ჩამიყვანა, ამიხსნა - ეს ჩქერი გაღმა მხარეს ეცემა, მას გავყვებიო, იქედან კი - მეორე ჩქერზე მიმითითა - იმას გამოვყვებიო... მერმე აქ ერთი ფუტურო ხე მოსჭრა, ჭვრიტიმალები დაუგლისა, წინ გაიგდო და უკან გაყვა - ვუყურებდი - წელს ზევით არც კი დასველებულა. კაშკაშა მთვარე იყო... აქეთ კი დილას მოვიდა და ეს ცხენიც მოიყვანა. შემომჩივლა, მეორე შუა წყალში მოსილულზე დამრჩაო.
- მოდი აქ, ბიჭო! - დაუძახა თვით მეფემ.
ლაზიკა თავის ცხენიანათ მივიდა.
- როგორია ჯარი?
- სულ დარჩეული ვაჟკაცებია, ბატონო, ღამის ყარაულათაც კი აზნაურები უნდა იყონ... მაგრამ რაცხა უკმაყოფილებაც არის ჯარში... გუშინ წასვლას აპირებდა თურმე ინალიპა, მაგრამ გააჩერეს.
- საიდან გაიგე?
- იქ რომ ვიყავი, ჩოჩქოლი ატყდა... მერე ყარაულების ფაცხას მივაყურე: მთავრების კარვიდან მოსული უამბობდა მათ... მე ასე გამოვიტანე...
- ზარბაზნები აქვთ?
- ბატონსაც მოვახსენე, ზარბაზანი არ მინახავს, მარა ერთ ადგილას ბუჩქებს რგავდენ, გამიკვირდა: რა დროს ბაღჩის გაშენებაა-მეთქი, და მინდოდა მივპაროდი, მაგრამ ქედან ძაღლის ყეფა მომესმა, და ვეღარ მივბედე.
- აქედან იხედება ის ადგილი?
- აი, ეგერ გახლავთ, მეფეო... წითელი მიწა რომ მოჩანს, მის ქვევით ორი ხეა და ხეების ცოტა დაშორებით - ბუჩქნარი... სწორეთ ისაა, მეფე ბატონო; ემჩნევა კიდევაც, რომ ადამიანის ხელს იქ უფათურებია... ასე მწკრივად და მრგვალად სხვაგან არსად არის ბუჩქები.
- დააყენე მზვერავი? - ჰკითხა მეფემ გიორგის.
- დავაყენე, მეფეო, მაგრამ გამოცდილი ხალხია: დღისით არავინ მიეკარება, და ღამით კი არ დაინახება...
- ჩვენი ბანაკი როგორია? - დაეკითხა მეფე ისევ გიორგის.
- მშვენიერი... უკან სალი კლდეა, ჯიხვიც ვერ ავა; აქეთ მდინარე - ერთი მზვერავი კმარა; ქვევით კი გაშლილი უტყეო ველია, ჩიტიც კი თვალში მოგხვდება კაცს.
- ძლიერ დაღლილი ვართ ჯარიც და მეც; ცოტა ვივახშმოთ და მოვისვენოთ.
ცხენები შეაჯგუფეს; ირგვლივ ურმები დააყენეს; ხალხი და ლაშქარი ურმების უკან მიწვა; ყველამ მოძებნა სასთუმალი - უნაგირი, უღელი, ჯირკი, უბრალო ქვა, მაგრამ არავის უძებნია ქვეშსაგები ან ზედსახურავი; იშვიათად თუ ვისმე ქონდა ნაბადი; მხოლოდ მეფეს დაუყარეს კოპიტის* ტოტები, გაუგეს ზედ ნაბადი.
ყველამ მიიძინა.
არ ეძინა ორს: უდიდესს - მეფეს და უმცირესს - ლაზიკას.
- მოიწი აქეთ! - გაღვიძების შემდეგ დაბალის ხმით უთხრა მეფემ გიორგის.
თავისი სასთუმალი გაღვიძებულმა მეფისკენ მისწია და დაჯდა.
- დაწევი... ვერავინ შეგვნიშნავს, რომ ვთათბირობთ... ჩვენ დიდხანს ვერ მოვიცდით აქ. სიმამრ-ბატონს ურემი ბევრი წამოუყვანია და სურსათი ცოტა წამოუღია; თანაც, ვინ იცის, ჩემი აქ ყოფნით ვინ როგორ ისარგებლებს.
- მტერი რომ ბევრია?!. ოდიშის მთავარს იმედი აქვს, დამხმარე ჯარი კიდევ მომივაო...
- მოსვლით არავინ მოვა, ტყუილია, მტერს კი შეიძლება მოემატოს... ქელეშბეის მსახურნი, უეჭველია, ყრიან ხმას, რომ მათი ჯარი აივსო ნადავლით და ნატყვევნით; ჩემი ნათესავი ქალი, მისი მეუღლე, ვინ იცის, იქნებ თვალთმაქცურად სამძიმარსაც კი ღებულობს ჩემი სიკვდილის გამო და უგულო შეტირილებს მართავს... აფხაზის ხალხს ყველა ეს გაამხნევებს, და ახლა თუ მარტო აზნაურობაა, შესაძლოა, მთელი ბრბო მოაწვეს აქეთკენ საშოვრად.
- ხმებზე თუ წავიდა საქმე, თქვენ სიმამრსაც კარგი ხმები დაუყრია აფხაზეთში...
- მაინც?
- ვითომც თქვენ თვალი გიჭრიდესთ*... რა ჯარიც არ უნდა იყოს, რომ შეხედავთ, გააფუჭებთ, და თითქოს ამიტომაც იყოს, რომ თქვენ საკუთარ ჯარს არ უყურებთ და მუდამ ჯარის წინ ბრძანდებით.
- ვინ დაიჯერებს?
- დაიჯერებენ კი არა, გლეხობა რომ არ გამოსულა, სულ ამის ბრალიაო, - ბრძანა დღეს აფხაზეთის კარგმა მცოდნემ გლახუა ჩიჩუამ.
- მე რატომ არ მითხრეს ეს ამბავი?
- ვერ გაგიბედეს უსათუოდ, რომ ასეთი ცუდი თვისება მოგაწერეს - თვალის მჭრელობა...
- ო, ნეტავი მართლა მქონდეს, შევზღუდავდი ჩემს ფარგლებს და დავამშვიდებდი ქვეყანას, ჩემს სამეფოს.
გაჩუმდნენ.
- თუ გენებება, ბატონო, ხვალვე შეიძლება დავეცეთ, დილისთვის მდინარე დავარდება. ფონი აქვე იქნება...
- ხვალ არა და ზეგ, მგონია, უნდა გავათავოთ ეს საქმე: ან გავიმარჯვებთ და ან...
- გავიმარჯვებთ, მეფეო, გავიმარჯვებთ: შენ გვერდში გვეყოლები და არ გავიმარჯვებთ?!. დადუმდენ, თვლემდენ.
- ჰო, - კიდევ შენიშნა მეფემ, - ხვალ კარვების აშენება დაიწყე, თითქოს ერთი თვით ვაპირებთ დარჩენას.
- მესმის, ბატონო, ნახევრად ძილში უპასუხა გიორგიმ, - მეც ასე ვფიქრობდი.
________________
* კოპიტი - ხის ჯიში
* თვალი გიჭრიდესთ - აქ: შეგეძლოთ თვალის ცემა, გათვალვა
|
|
3.1.4 4 |
▲ზევით დაბრუნება |
შერვაშიძეების ბანაკში თათბირობდენ.
- რისი გვეშინია? ჩვენ ბევრად მეტი ვართ.
- მაგიერათ - მეფეს თვალს უჭრის, გადახედავს ჯარს და დააძაბუნებს*.
- თვალის ჭრის რა მოგახსენო, არ დამიცდია, და იმერეთის საუკეთესო ვაჟკაცები კი თან ახლავს: არჩილი, აგიაშვილი, მესხი, ერისთავი...
- ოდიშიდან ხომ არავინაა?
- როგორ არა! სულ გალექსული გმირებია...
- მე მაინც ჩემსას ვამბობ - მეფეს თვალს უჭრის... ის ნუ გადახედავს ჯარს, და სხვა რაც მოხდება, ღვთის ნებაა...
- მერე როგორ შეუთვალოთ მეფეს, ისე იომე - ჩვენს ჯარს არ შეხედო-თქო? - ღიმილით სთქვა ქელეშ-ბეიმ.
- მოსაკითხი გავუგზავნოთ ვისიმე ხელით და მოვწამლოთ.
- უ, რას ამბობ! - იუცხოვა უმცროსმა.
- აბა, ტყულა დავიხოცოთ? ომი ხომ ჯირითი არ არის, ესროლო და თან ერიდო არ დავასახიჩროვო...რითაც გაგვივა, მით უნდა გავიტანოთ ჩვენი...
- მე წინააღმდეგი ვარ... ვაჟკაცურად შევხვდეთ: რაც მოსავალია, ვერ გავექცევით...
- მე თანახმა ვარ შენი: მეფის თავიდან მოშორება გამარჯვებას უდრის, მაგრამ მეფეც ხომ ფრთხილად არის: ასე ადვილად თავს არ მოგვაწამლვინებს.
- მაშ მკვლელი გავუგზავნოთ.
არც მაგია შესაძლებელი - ვინ მიგიშვებს მეფესთან!..
- აი რა, - ჩაერია ბჭობაში მოხუცი ემუხვარი, ჩვენი ზარბაზნის მსროლელი ჩემულობდა, ტყვიას სადაც მინდა იქ მივარტყამო; გავიგოთ, სად არის მეფის კარავი, და ვესროლოთ.
- მერე სადაა მისი კარავი?
- მზვერავები გვეტყვიან.
- თქმა არ კმარა... ნათქვამზე ხომ ვერ დაუმიზნებ, - ხიფათიდან წინდაწინვე თავის დაღწევისათვის მოიმიზეზა მეზარბაზნემ.
- აბა გავგზავნოთ მეფესთან კაცი დღისით... აქედან შენ უყურე და განიშნებს.
- როგორ უნდა მანიშნოს?
კუთხეში მჯდომმა უჩარდიამ წამოიწია:
- მე გამგზავნეთ, ბატონებო, მოციქულად... მოვახერხებ, რომ უსათუოდ მეფის კარავში პირველად შევიდე... იქედან რომ გამოვალ, ესროლეთ.
- ეს კარგი აზრია.
- მაშ ასე, - დაარიგა უფროსმა, - მეფეს იახლები; სანამ მის კარავში არ შეხვალ, არსად შეხვიდე, მოიმიზეზე - საჩქარო საქმე მაქვს-თქო, მოახსენე, როდის გნებავს ომის დაწყება-თქო.
- ახლავე წავიდე?
ცას შეხედეს... ღამდებოდა.
- არ იქნებოდა ცუდი... მაგრამ გვიანაა... ხვალ ადრე წადი... დაბრუნდი მალე და კეთილად.
- გახსოვდეს: როგორც კი მეფეს დაშორდები, ჩქარა წამოდი, თორემ მაშინვე ვესვრი, რადგან მეფეც იქნება კარვიდან მალე გამოვიდეს - და ეს ხერხი უნაყოფოდ ჩაგვივლის.
- კარგი.
- მე ყველა ამის წინააღმდეგი ვარ, ეს სილაჩრე და მუხანათობაა.
- ნამეტანი არაფერი ვარგა, - შენიშნა უფროსმა ძმამ, - აქ ვაჟკაცობას კი არ ვაჩვენებთ ერთი-მეორეს, აქ სიკვდილ-სიცოცხლის ამბავია.
- გემორჩილები, ძმაო ბატონო, მაგრამ ვამბობ, არ იყო საჭირო.
________________
* დააძაბუნებს - დააუძლურებს
|
|
3.1.5 5 |
▲ზევით დაბრუნება |
ნიშნად მოციქულობისა, კალთაგადაკაპიწებული, თეთრი ჩოხით გამოწყობილი უჩარდია მეფის ბანაკს მიუახლოვდა.
დარაჯებს დიდხანს არ შეუჩერებიათ, პირდაპირ მიჰგვარეს მეფეს, რომელიც ჭადრაკს ეთამაშებოდა ოდიშის გამოჩენილ მოჭადრაკეს.
- ღვთის წყალობა მეფეს.
- კეთილი იყოს თქვენი მოსვლა... რას გვეტყვი საყურადღებოს?
- მთავრიშვილები მოგახსენებენ, როდის ინებებთ ომის დაწყებასო.
- რაც უფრო მალე შევექცევით, მით უკეთესია, - მოკლედ მოსჭრა მეფემ და უჩარდიას
თვალი თვალში გაუყარა: ასეთმა უჩვეულო, ახირებულმა მოციქულობამ ცოტა არ იყოს გააკვირვა.
- მაშ ასე გადავცემ: მეფემ ბრძანა, რაც უფრო მალე შევექცევით, უკეთესია-თქო.
- გწყალობდეს დედა ღვთისა.
- გზა მშვიდობისა.
უჩარდია წავიდა. ჭადრაკის თამაში არ შეუწყვეტიათ.
მოციქულობამ მეფე მაინც ააბორგა.
- მეც ვერ გაგიბედე, თორემ არ მომეწონა; ზედმეტი თავაზიანობა ყოველთვის საეჭვოა.
- გამიგონია, ჩვენს ძველებს ასეთი ჩვეულებაც ჰქონიათ, - დაუდასტურა ფაღავამ.
და ვერ მოასწრო ხელში აღებული მხედრის გადასმა, რომ კარავი შეიძრა და მოისმა ზარბაზნის ხმა. მეფემ ზევით აიხედა - კარავის წვერი იწოდა.
- გამოიტანეთ რაც რამ არის... კარავი წააქციეთ და ჩააქრეთ ცეცხლი, არ გადავიდეს, - მშვიდად გასცა ბრძანება მეფემ და ჭადრაკი აიღო. - წამობრძანდი შენს კარავში - იქ დავათავოთ.
- მდევარი! არ გაუშვათ მაგ წუწკი!
- ხელი არ ახლოთ! - ისევ ბრძანა მეფემ, - მაგრამ ვინც ომიდან მაგის თავს მომიტანს, ათ ოქროს ვაჩუქებ, ჰკარით ბუკი და ნაღარა... დაემზადეთ... ომი იწყება...
- ფონი* მონახულია? - დაეკითხა მეფე სარდალს.
- კი, ბატონო, ორს ადგილას...
- ამინდიც ხელს გვიწყობს: გრილა და მზეც კაშკაშებს, - დაუმატა მოჭადრაკემ.
___________________
*ფონი - მდინარეში გასასვლელი ადგილი
|
|
3.1.6 6 |
▲ზევით დაბრუნება |
მეფე გამობრძანდა.
იგი აღარ ჰგავდა ტკბილ მობაასე, მშვიდ მეთაურს.
თავს მუზარადი ეხურა, ტანს ეცვა ჯაჭვის პერანგი.
დინჯი ნაბიჯი.
დაძაბული სხეული.
მიხრა-მოხრა მკვირცხლი;
კილო მბრძანებელი;
აზრი ფხიზელი.
მოართვეს ცხენი. მოახტა.
- აგიაშვილო, ვინ არის მებაირახტრე?
- ლორთქიფანიძე, მეფეო!
- მიმყოლი?
- ლასხიშვილი.
- უთხარი: ვინც გახრის ბაირაღს, თავს გავაგდებინებ...
აბა, ხრესილის სამაგიერო გადავიხადოთ.
მეფემ აღაპყრო ხელი:
- ღმერთო, შეგვეწიე!
ყველამ პირჯვარი გადაიწერა.
|
|
3.1.7 7 |
▲ზევით დაბრუნება |
ფონებით გავიდენ მდინარეში.
გაიშალენ მინდორზე. ელოდენ მტერს.
ზარბაზნის ხმა არც დიდ იმედს იძლეოდა და არც არავის აშინებდა. მხოლოდ ცხენები ცქვეტდენ ყურს.
თხემიდან* ჩამოაჭენა ცხენი უცნობმა; ჰაერში ლეკური* შეატრიალა; ჩააგო; იმავე წუთს დამბაჩა დასცალა, გადააგდო, გაჭენებული ცხენიდან გადაიხარა და მარდად აიღო.
- ჯირითობს, გვიწვევს.
არჩილმა გაიწია.
- მოითმინე, ბატონიშვილო! ვინ იცის, ვინ არის...
- მე გავალ, ბატონო, - და გააგდო ცხენი ავალიანმა: მაგრამ მისული არ ეგონათ, რომ უნაგირზე ჩაეკეცა.
უცნობმა კი ცხენი ისევ აახელფეხა...
ავალიანს აბაშიძე გაჰყვა. კაცხის თავადმა მხოლოდ მოასწრო დამბაჩის დაცლა, - მისი ცხენი მალე უაზროდ დაჭიხვინობდა ველში.
- ე, რავა უცადო, სანამ გაგვწყვეტს! - თავის მგლისებურს ცხენს ქუსლი ჰკრა არჩილმა.
უცნობი არჩილის დანახვაზე ცხენზე გადახტა და საყელოს ღილი გაიხსნა.
- ვინა ხარ? - დაეკითხა უცნობს უხერხულ მდგომარეობაში ჩავარდნილი ბატონიშვილი.
- ალანელი, თქვენი ძიძიშვილი.
- მოდი აქ.
ალანელი ეახლა. არჩილი ცხენიდან გადმოიხარა - და ალანელმა გულზე აკოცა, არჩილმა - თავზე.
უფრო ხანგრძლივი იყო წულუკიძის და ალანელის შებრძოლება, მაგრამ როცა ხელში დაჭრილი წულუკიძის ხმალი მიწას დაეცა, ალანელი გადიხარა ცხენიდან, აიღო ხმალი, მოწინააღმდეგეს ქარქაშში ჩაუდვა და ისევ თავის ადგილას გაჩერდა.
მაშინ ძალით ხელიდან გაუსხლტა მასთან მდგომი პირტიტველი ერისთავი და მიაშურა.
ალანელმა მხოლოდ ახლა იკადრა თოფის მხრიდან გადმოღება და დაახალა; ერისთავი ცხენიდან გადავარდა. ყველას ეგონა - ატირდა ბარაკონის* დამამშვენებელი მზეთუნახავი გულქანიო, მაგრამ საცნაური დაინახეს: ალანელს უკან შემოჯდომოდა ერისთავი, იღლიებს ქვეშ გაეტარებია ხელები, თვით ხელთ ეგდო აღვირი. განცვიფრებულს ალანელს თოფიც კი ვერ გადაეგდო და ისე მიჰქროდა მტერთა
ბანაკში.
შეიქნა საშინელი ყიჟინი.
_______________
*თხემი - მთის ზედა ნაწილი
*ლეკური - ცივი იარაღის ნაირსახეობა
*ბარაკონი - ადგილი რაჭაში
|
|
3.1.8 8 |
▲ზევით დაბრუნება |
თავში ხშირი, შეწყნარდა თოფისა და ბუკის ხმა.
მხოლოდ ზარბაზანი განსაზღვრულ დროს გამოსცემდა თავის მოსაწყენ „ბუუ“-ს.
ცქერა მოსწყინდათ მხედრებს. აღელვება მატულობდა.
- აბა, თქვენი მარჯვენის ჭირიმე! ენგურსაც ვაჩვენოთ ჩვენი ვაჟკაცობა! - დაიგრიალა გიორგი სარდალმა...
თითქმის ერთსა და იმავე დროს ორივე მხრიდან ყიჟინით დაიძრა ჯარი.
დაიწყეს ხელჩრთული ომი.
აი იქ, წულუკიძის ირგვლივ, შეჯგუფდა ჯარი.
აქ ზეფიშვილს შემოარტყეს რკალი.
გამოჩნდა ლურჯაზე მჯდომი ხმალამოღებული მეფე.
გორიდან დაეშვა ბექირ ბეი; მანაც ამოიღო ხმალი.
შეხვდენ. მაცქერალთ გული აძგერდა.
ჩაუარეს ერთმანეთს უხმოდ, უომრად.
მსწრაფლ შემოატრიალეს ცხენები და მიაშურა ერთმა მეორეს...
ვინ დააობლებს თავის ჯარს? ბევრმა მიატოვა ბრძოლა და მათ მიაჩერდა, თვალი თვალში გაუყარეს ერთმანეთს: გაუსწორდენ. მთავრის ცხენს ფეხი გაუსხლტა და წაიქცა; მხედარი ოდნავ წინ გადიხარა, უნაგირს დაყვა; მეფემ ჩაუქროლა, ხმალი წაქცეულის თავზე ჰაერში შეატრიალა და გასწია მებრძოლთა ჯგუფისაკენ, სადაც მამა-შვილს მიქელაძეს სამი აფხაზი შემოხვეოდა და სახიფათო მდგომარეობაში ჩაეყენებია: შვილი უკვე ჩამოეგდოთ უნაგირიდან, მამას სისხლი სდიოდა, მაგრამ ცხენოსანიც და ქვეითიც ციბრუტივით ტრიალობდენ და...
- აქა ვარ, არ შეგეშინოსთ! დაჰკარით მაგ გლახებს!
- უი, მეფე! - თავზარდაცემულმა დაიძახა ერთმა და თავს უშველა.
- სად მირბიხარ შე დედაბერო? - მიაძახა ამხანაგმა, მეტი ვერ მოასწრო: მოხუცი მიქელაძის ხმლით თავგაჩეხილი ცხენზე გადმოვარდა. მესამე აფხაზმაც იკადრა გაქცევა.
- არ გაუშვა! - უბრძანა მამამ შვილს.
ყმაწვილი მოახტა აფხაზის ცხენს და დაედევნა.
მეფე ცხენზე ჩამოხტა და მოხუც მიქელაძეს მოეხმარა.
- დროზე მოგვისწარი, გწყალობდეს უფალი... ცუდად იყო ჩვენი საქმე.
- ძლიერად ხარ დაჭრილი?
- არაფერია, ბატონო, - ბოდიშობდა მოხუცი, როცა მეფე მისივე ყაბალახით თავს უკრავდა.
- მოითმინე, მოითმინე! აი, ასე! ბანაკში წაბრძანდი, იქ უკეთ შეგიკრავენ; მე ვერ გამოგყვები...
- არა, შენი ჭირიმე, აქ დარჩი, გაამხნევე გადაარჩინე, როგორც ჩვენ.
მოხუცმა უკვე იგრძნო სისუსტე, ნელა შეჯდა ცხენზე და წყნარის ნაბიჯით წავიდა.
შეტაკების უკანასკნელი სიფიცხე ტრიალობდა.
არჩილი მიიზლაზნებოდა თავის წელმოხრილი, ფეხმსხვილი ცხენით, თითქოს კამეჩი დადისო ცხვრის ფარაში.
ორი-სამი შეტაკების შემდეგ რაღაც გული აუვარდა და მხოლოდ მეფის ხათრით ვერ ტოვებდა ბრძოლის ველს.
ე, მოხუცო, დაჭრილთ შორის
რომ დამდგარხარ უცხენოთო,
ზიარებას თუ უმზადებ,
მოვახერხებთ უშენოთო:
დაცინვით მიმართა არჩილმა.
ანჩაბაძეს მეძახიან,
საოხუნჯოთ - გრძელწვერასო;
თუ საომრად მობრძანდები,
რაზედ ხარჯავ ფუჭ სიტყვასო! -
დაუყოვნებლივ უპასუხა დამხდურმა.
წინათ მთავარს გადუდექი -
თვით გნებავდა შენ მთავრობა:
ახლა ცდილობ - ჩვენი სისხლით
შეიყიდო ორგულობა?-
კიდევ გაეშაირა არჩილი.
შერვაშიძეს ვეცილები,
მე მეკუთვნის ბატონობა;
მით უმეტეს ვერ ავიტან -
ჩიქვანს ჰქონდეს პირველობა:
- მაინცდამაინც გინდა ჯოჯოხეთში გაგგზავნო? - ჩამოხტომისთანავე შეეკითხა არჩილი.
- არა, ბატონიშვილო, თქვენ მინდა შეგკადროთ სამოთხეში წერილის გატანება...
კენწლაობდენ.
ორივეს ეტყობოდა ხერხი და გამოცდილება. ბოლოს მოხუცმა ძლიერად მოუქნია; არჩილმა გადაზნექილ ხმალს წვერში მოარტყა ლეკური და მოხუცის ხმალი წკრიალით დავარდა.
- დამრჩი! - ძლივს მოასწრო არჩილმა: მოხუცს უკვე ამოეღო დამბაჩა. არჩილმა წვერით შუბურათ ჰკრა პირში ხმალი... მოხუცი პირაღმა დაეცა, მაშინვე თვითონვე პირდაღმა გადატრიალდა.
- ვერაა ვაჟკაცური ჭრილობა. ჩემი ბრალი არ იყო: ან კისერში უნდა მეკრა და ან პირში... ასე სჯობია: თუ მოუსწრეს, არ მოკვდება...
და თავის თავზე უკმაყოფილო არჩილმა ქუსლიც ჰკრა და მათრახიც გადაუსვა ცხენს, რომელიც ძლივს აძუგძუგდა, ბუმბერაზ მხედრის სიმძიმით წელგაწყვეტილი.
|
|
3.1.9 9 |
▲ზევით დაბრუნება |
ველზე გამოჩნდა შავულვაშიანი, წვერმოპარსული, ჩაბალახთავწაკრული, ნაბდიანი ცხენოსანი... აბჟანდზე* ცერებით შედგებოდა და მიმოიხედავდა. ვინც შეუტევდა, უგულოდ გზას უთმობდა, და მეომარნიც შორდებოდენ - ზოგს შუა კაცი ეგონა, ზოგს მგლოვიარე.
ერთი ახალგაზრდა ნამეტანი აუხირდა: ორჯერ შეატრიალა ცხენი, მაგრამ ახალგაზრდა წინ გადეღობა და ხმლის მოქნევა რომ დაუპირა, უეცრად ნაბდიდან ამოყო ხელი, რომელშიაც მოკლე თოფი ეჭირა... თითქმის გულზე მიადვა და პირქუშად უთხრა:
- წადი, ძმაო, სხვა მონახე - შენთვის არ მცალია...
თავაზიანობაზე უფრო თოფის ტუჩმა გასჭრა: დარცხვენილი ახალგაზრდა გაშორდა.
მხედარმა დაინახა, ვისაც ეძებდა: ცხენი და მხედარი ორივე აიწურა, მოწყდა და შურდულივით გაექანა.
- აგიაშვილო, დამიხვდი: შენთან მოვალ! - დაუძახა კარგა მოშორებით მხედარმა.
- მობრძანდი, მე მზად გახლავარ! - და ცხენი ალმაცერად ისე დააყენა, რომ ხმლის მოქნევა უფრო მოსახერხებელი ყოფილიყო.
მხედარმა ცხენი უეცრად შეაჩერა. თოფი აგიაშვილს გულზე დაადვა:
- დამრჩი!
- რაღა მეთქმის!..
უცნობი მხედარი ეჭვის თვალით უყურებდა, არ მოელოდა ასე ადვილად გამარჯვებას.
აგიაშვილმა ხმალი შეაბრუნა, წვერში ხელი მოკიდა და ტარ-მუშტით მტერს გაუშვირა.
უცნობმა თოფი დაუშვა და ლეკურის გამოსართმევათ მარცხენა ხელი გაუწოდა.
ამ დროს აგიაშვილის ლეკური ჰაერში გადატრიალდა, ჰაერშივე სტაცა მას ხელი პატრონმა, და უცნობი მარჯვენა მხრიდან მარცხენა ძუძუში დაიჭრა.
- ამას ვეძებდი... ღირსი ვარ... - და ცხენიდან ნახევრად ჩამოხტა, ნახევრად გადმოვარდა.
- ვინ ბრძანდები? - დაეკითხა აგიაშვილი.
- ასტამურ ინალიპა.
- ეს მეორე ძმაც მე მხვდა... - გაუელვა თავში, - თქვენებს შევატყობინებ აქიმი მოგაშველონ.
ამ გამარჯვებით ცოტა არ იყოს, დანაღვლიანებული აგიაშვილი მივარდა ვიღაც აფხაზს და უთხრა, ინალიპა ძლიერ დაჭრილია, აი იქ... მიეშველეთ.
აფხაზმა ცხენი გააჭენა.
- ვაი საწყალო! რაც იარაღს არ უქნია, იმას საწამლავი დამართებს, - ჩაილაპარაკა იქვე მდგომმა ჩიჩუამ.
- როგორ?
- მაგი არის ინალიშვილების ერთი ბუდის ერთადერთი ვაჟი-მემკვიდრე; ქალი კი მთავრის შვილსა ჰყავს და დიდი ხანია უთვალთვალებს მემკვიდრეობას.
- დანარჩენი ინალიშვილები, ნათესაობა რას იტყვის?
- ჰო, ვინ იცის... იქნება მთავრის ოჯახს იმედები გაუცრუვდეს, მაგრამ ცდას არ დააკლებენ... მორიგდებიან ნათესავებთან... ბევრი რამ მაინც დარჩებათ.
მოხუცი ჩიჩუა და აგიაშვილი განგებ იყვნენ აქ უსაქმოდ გაჩერებული: გამოცდილმა თვალმა უკვე შეამჩნია, რომ შეტაკება თავდება, რომ აფხაზები უკუქცეული იქნებიან, და აქ იყო საჭირო გზის გადაჭრა, თავზარის დაცემა, რომ ვერ გამობრუნებულიყვნენ.
.............
მეფეს წამოეწია აგიაშვილი და ჰკითხა:
- მტერი გაქცევაზეა. რა ვქნათ?
- ჩვენ საზღვრამდის მივდენოთ... მერე რაც ნებავთ, ის ქნან.
- და რომ შემობრუნდენ?
- შეუძლებელია! ყველა ეს ალანელები, ჩერქეზები, როცა დაინახავენ, რომ ოდიშიდან ვერაფერს წაიღებენ, თვით აფხაზეთს შეესევიან...
...................
შორი-შორს იყო ხალხი, კაცი, ჯარი; ცნობა კი ერთი ბოლოდან მეორე ბოლომდი ელვის სისწრაფით გადად-გადმოდიოდა.
ინალიპას, ცნობილი ვაჟკაცის და გვარიშვილის დამარცხება უკანასკნელი ზარი და ნიშანი გამოდგა:
აფხაზები შედრკენ. იმერლებმა და ოდიშლებმა კიჟინა დასცეს და მთელ ველს მოედვა გაქცეული და მდევარი.
- დაგვრჩი, ვერ წახვალ!
ცხენს აჩერებდენ, თავს იხრიდენ ნიშნად დამონებისა.
................
გიორგიმ ვერ მოითმინა და ისევ მივიდა დაჭრილ ინალიპასთან...
- ახია ჩემზე, რაც მომივიდა: არ მომწონს დაუსრულებელი ომი ოდიშთან და იმერლებთან... არ მიყვარს მთავარი და მისი ოჯახი. შემეშინა მოღალატეთ არ გამოვსულიყავ პატრონის წინაშე, არავის ეფიქრა, რომ შიშმა ამიტაცა და ბრძოლის ველი დამატოვებია... გუშინ, ცხარე სიტყვიერი შეტაკების შემდეგ, კიდეც დავტოვე ბანაკი, მაგრამ დავბრუნდი. მინდოდა მოვალეობა შემესრულებია, გესლიანი ენისთვის კლიტე დამედვა და წავსულიყავ... თქვენ აგირჩიეთ - გვარიშვილობით ერთი ვართ და თქვენთან შებრძოლებაც სასახელოა. თანაც თქვენ ჩემი ძმის სისხლი გმართებდათ. გადაეცით მეფეს, რომ მისი გამარჯვება მახარებს...
ჭენებით აფხაზი მოდიოდა.
აგიაშვილი დაემზადა.
- ნუ სწუხართ, ხელს არ გახლებენ. - ინალიპამ მოსულს რაღაც აფხაზურად უთხრა.
- უ, ცუდად ვარ... ახლა წაბძანდი...
- ჩვენს აქიმს გაახლებთ.
- ნუ შეიწუხებთ თავს. თუ მოსარჩენი ვარ, ჩვენი აქიმიც მომარჩენს. თუ არა და... ახია... გადაეცით მეფეს, რომ თავის მსხვერპლად შეწირვა არ მინდოდა, მაგრამ მის გამარჯვებას ჩემს ღმერთსაც ვევედრებოდი.
_______________
* აბჟანდი - უზანგი
|
|
3.1.10 10 |
▲ზევით დაბრუნება |
ომის ველზე კიდევ დიდხანს მიმოქროდა აგიაშვილი... იგი ეძებდა ცოლისძმას, ომში პირველად გამოსულს, რომელიც სასოებით და მუდარით ჩააბარეს მოყვრებმა.
ხის ძირში აფხაზთა მცირე ჯგუფი ფაცურობდა... დაჭრილებსა და მიცვალებულთ ცხენებზე აჯდენდენ და აკრავდენ.
მის დანახვაზე ყველა შეხტა ცხენზე და გაექანა.
ერთი ყმაწვილი-ღა ჩამორჩა: დამფრთხალი ცხენი ხან ყალყზე დგებოდა, ხან ტრიალობდა; ყმაწვილი ვერ ახერხებდა შემოჯდომოდა ნაბადში შეფუთნულსა და უნაგირზე მოხერხებულად დაკრულ კაცს. აგიაშვილის მოახლოებაზე ყმაწვილი რაღაც უიმედოდ შეჩერდა. სიკვდილს მოელოდა. სრულიად ბავშვი იყო. აგიაშვილმა ცხენს აღვირში ხელი სტაცა.
აფხაზი დაიბნა - არ მოელოდა.
- შეჯექ!..
ყმაწვილი რაღაც უხერხულად მიუახლოვდა ცხენს; შეჯდომას რომ აპირებდა, ცხენზე მჯდომი ნაბდიანი ჩაეკეცა.
- დაჭრილია? - ჰკითხა აგიაშვილმა მეგრულად.
- არა, მკვდარია!
- ვინაა?
- დედა-ჩემის გაზრდილი...
- ყოჩაღ: არ დაგიტოვებია! აბა შეჯექი!
მიცვალებულის სახიდან ნაბადი ჩამოცურდა. აგიაშვილმა იცნო მის მიერ მოკლული აფხაზი და ცხენს ქუსლი ჰკრა.
- ის ბავშვიც მომეკლა. ვინ იცის, იქნებ სისხლი იძიოს... ეჰ, რას ვერჩოდი ან იმას...
შენიშნა ცოლისძმის ცხენი.
მოუკლავთო, იფიქრა.
მიუახლოვდა. ვიღაც მძიმეთ დაჭრილის გვერდში ეგდო.
დაჭრილმა თავს ძალა დაატანა და ჩაიხროტინა:
- უნდოდა იარაღი წაერთმია... მუჭი დავკარი...
- ადე! - ზიზღით მიმართა გიორგიმ ყმაწვილს, - ვაჟკაცობას სწავლობ თუ ცარცვას?.. შეგირცხვა თავი! - და მათრახი მთელის ძალღონით გადაკრა.
ბავში დაიკლაკნა, წამოდგა დარცხვენილი.
- შეაჯდინე ეს კაცი ცხენზე... იარაღი მოუნახე და ჩემს კარავში წაიყვანე... ილარიონს უთხარი მოუაროს...
მერმე დაჭრილს მიუბრუნდა და უთხრა:
- ნუ გაამხელ მაგის თავსხლაფის დასხმას, ნუ მოსჭრი სამუდამოდ თავს. ყმაწვილია, გასწორდება...
|
|
3.1.11 11 |
▲ზევით დაბრუნება |
ბრძოლა გათავდა. მზე გადიხარა. მიყუჩდა ველი. ხის ძირში ჩამოხტა მეფე და გაგებულ ნაბადზე დაბრძანდა. ხალხი მის ირგვლივ იყრიდა თავს ნადავლითა და ტყვეებით... მოყავდათ ცხენები. მოჰქონდათ იარაღი. მეფე წყალობას უხვად არიგებდა.
აი მოვიდა მედროშე.
- ვინ შემოაბრუნა ბაირაღი?
- ლასხიშვილმა, ბატონო.
- სადაა?
- მოკლეს, ბატონო.
- დაუბრუნე, ერისთავო, მის ქვრივს და ობლებს, რაც ჩამორთმეული ჰქონდა...
- დაგლოცოს უფალმა!
- შენ გახარე ბაირაღი?!
- ნუ გაურისხდები, მეფეო: დაკოდილი ცხენი ვერ გააჩერა, მაგრამ იმდენი ვაჟკაცობა კი იხმარა, რომ პატივმოყვარეობისათვის ბაირაღი თან არ გაუტაცნია - მიმშველს გადასცა. როცა ცხენი დაიმორჩილა, უკანვე მოიჭრა. სწორეთ იმ წუთში ლასხიშვილს თავი გაუპო ბექირ-ბეიმ და ვიღაც აფხაზმა ჩვენს დროშას კიდეც სტაცა ხელი, მაგრამ ოტიამ მოასწრო, მკლავი გააგდებია და დროშა ხელში ჩაიგდო. მერმე მაგი შეგვიძღვა ბანაკში.
- ჰოო... ბატონო ნიკოლოზ, ასეთი ყმაწვილი თავადობის ღირსია, ხომ?
- ჭეშმარიტად, მეფეო! თანაც აზნაურათ კი არ ვთვლი, შვილებში არ გამირჩევია...
- მაშ მომიცია შენთვის თავადობა, ოტია...
- გწყალობდეს წმინდა გიორგი...
- თქვენ რა გვარი ხართ? - მიმართა მეფემ ოთხს - სახეზე ეტყობოდათ - მამა-შვილს, რომელნიც, თოფით-ხანჯალ-ლეკურებით დატვირთულნი, ძლივს მოდიოდნენ.
- ჩემი ყმები გახლავან, - დაიწყო მოხუცმა დიდებულმა, მაგრამ არჩილმა შეაწყვეტინა.
- ამდენხანს, არ ვიცი, რა გვარის იყვნენ, მაგრამ ჩეხელიძეები კი შეფერით აწი.
- ჭეშმარიტად... ჩეხელიძე იყოს თქვენი გვარი, და შემდეგშიაც ასე უერთგულეთ ქრისტეს რჯულსა და მეფეს.
- თქვენი ჭირი მოგვეცა! - დაიღრიალა მათ შორის უხუცესმა.
- შენც ომობდი, ბებერო?
- როგორ არა, მეფეო, როგორ არა! მაგი იყო თავი და თავი, - ჩაერია ისევ არჩილი. - ბრძოლის ველიდან ვბრუნდებოდი... აფხაზებს შორიდან თავი დაეარათ და ბანაკს დასცემოდენ... და ეს ბებერი შვილებით იგერიებდა, როგორც ვეფხვი.
- როცა მაგის ორი უფროსი ბიჭი წამოვიყვანე და უმცროსიც იმათვე აეტორღიალა, მაგ ბებერმა მითხრა: დედაკაცებში ნუ დამტოვებთ; ბარგის თვალყურის მდევნელად მეც გამოვდგებიო, და პირველი ვაჟკაცი კი გამოდგა...
- ...იარაღი მაინც ჰქონოდა, წალდი* გრძელ ჭოკზე* წამოეგო და ისე ტრიალებდა ჯარასავით... არც სხვებს ჰქონიათ ხეირიანი იარაღი, - დაუმატა არჩილ-გიჟმა.
- ...რა ვქნა, მეფეო, ყველას ვერ გაწვდა ჩემი თოფხანა... მოხუცი და პატარა ბიჭი წალდ-ნაჯახის ამარა დამრჩენ.
- მაგიერად ახლა კარგი შეუძენიათ.
- ვისაც მტერთან ბრძოლა უნდა, იარაღს ომშივე იშოვნის...
- მომიცია თქვენთვის 40 ქცევა* ადგილი და აზნაურობა, ოღონდ ვალდებულება თქვენი ბატონის წინაშე თქვენვე გაასწორეთ.
- არა, მეფეო! რადგან მასახელეს, გამითავისუფლებია საშვილიშვილოდ, ოღონდ ჩემი სულის მოსახსენებლად სწირონ აღაპით* გელათის მონასტერში.
- კი, შენი ჭირიმე; რასაც გვიბრძანებთ, ავასრულებთ, ოღონდ მეფის წყალობა შეგვაფერებიე.
................
- აი, მეფეო, ასლანიშვილი, უჩარდია რომ შუა გააპო.
- მერე თავი რად არ მოართვა? - შეეკითხა მარად ურწმუნო და გამკილავი წერეთელი.
- არ იკადრა მურტალი ჯაშუშის თავის წამოღება.
- კარგი უქნია... აი, ეს ჯორი მამაშენს მიართვი და ეს, - მეფემ საუცხოოდ შემკულ უნაგირზე მიუთითა, რომელზედაც თვითონ ეყრდნობოდა, - დაპირებულ ათ ოქროს მოლარე გადმოგცემს.
- არა ვარ ღირსი, მეფე-მწყალობელო.
ამ დროს მოაჭენა ცხენი აგიაშვილმა.
- შენ არაფერი და არავინ მოართვი ბატონს! - თითქოს სალაღობოდ, და ნამდვილ კი მზაკვრობით შენიშნა წერეთელმა.
- მიცვალებულთ მე არ ვცარცვავ და ვაჟკაცობის დამტკიცებას არ ვსაჭიროებ, - მკვახედ უპასუხა აგიაშვილმა.
მოვიდა მიქელაძე და მოიტანა ხმლის წვერზე წამოგებული თავი მტრის მებაირახტრისა.
მოდიოდა ყველა ნადავლით, ან ამაყის შეგნებით, რომ მოიმოქმედა დაკისრებული, და ჯილდოსთვის მეფეს არ აწუხებდა.
და მოვიდა ალმასხანიც.
მეფე ღიმილით შეხვდა საუკეთესო გამრთობ კარის-კაცს:
- აკი ამბობდენ, ალმასხანი ვერ ივაჟკაცებსო!..
- ა! - შეუტია ალმასხანმა ტყვეს.
- მიარტყი მაგ ენა-მყრალს.
მაგრამ ტყვე არ იძროდა.
- გაიარე, შე ურჯულო! - კიდევ მოუქნია გათამამებულმა ალმასხანმა.
- რას მირტყამ, ბატონო!..
- ბიჭო ამან საიდან იცის ქართული?!. - გაკვირდა მეფე.
ალმასხანს ალმური მოედო სახეზე, უნდოდა რაღაც დაემალა - და კიდევ გადაკრა მათრახი.
- რას მერჩი, ბატონო? მართლა აფხაზი ხომ არა ვარ? რა დაგემართა? - უყვირა ისევ ტყვემ.
- ვინა ხარ? - ჰკითხა მეფემ.
- ვინ ვიქნები, ბატონო! აგიაშვილის მეწისქვილე ვარ - და რატომ მაძრობს ტყავს?
- ლაზიკა! აი, დაგლახროს ღმერთმა!..
ყველანი შეკრთენ... ალმასხანი მცირე ხნით დადუმდა. მოისმა სიცილი.
- რა ამბავია, ბიჭო, რას ბოდავ! - შეუწყრა მეფე, - ეს თავიც როგორ წაგიკრავს?
- რაი, ბატონო, და მე არც აფხაზი ვარ და არც თათარი - ორივეს ღვთის რისხვა მიეცა! დამპირდა, მეფესთან წაგიყვან და მე ვიცი შენი საჩუქარიო... ახლა ქე მირტყამს...
..................
ლაზიკა უძილობამ და წყალში ტატყუნმა გააცივა; მთელი დღე ხან სიცხისაგან ბოდავდა, ხან სიცივისაგან კანკალობდა, სანამ ალმასხანი, რომელიც ჩიგვნარში, ბანაკის ახლოს, იმალებოდა, არ წააწყდა.
- რას შვები, ბიჭო, შენ? - ცოტა არ იყოს დარცხვენით დაეკითხა ალმასხანი.
- ვკვდები, ბატონო, თვარა ახლაა საშოვარი...
- გეიქცა მტერი?
- კი, ბატონო, ეგერ ტყვეებიც ჩაატარეს ჩვენმა კაცებმა.
- რა ვქნა, ა? ბიჭო, ერთ ტყვეს ვერ მიშოვი? გამოართვი თქვენ ბიჭებს - აგიაშვილს ბევრი ეყოლება...
- რას ბრძანებ, ბატონო, მომკლავს ჩემი ბატონი.
- მოახერხე აბა რამე.
ლაზიკას საკვირველმა აზრმა გაურბინა თავში...
- რას მომცემ?
- გამოგაწყობ...
- რად მინდა გამოწყობა... ერთი უღელი ხარი მომეცი.
- კარგი, მარა რას იზამ?
- ა, ბატონო, შენი ყაბალახი მათხოვე, თავს წავიკრავ... პირს სისხლით შევისვრი და ულვაში ქე მაქ დალოცვილი გრძელი... საცვეთსაც* თუ მიშოვი, აფხაზი ვიქნები ნამდვილი... მარა ხარებს ხომ მომცემ?
- გითხარი, მოგცემ, - და ალმასხანმა მოიხსნა ყაბალახი, - მარა ეს საცვეთი სადღა გიშოვო?
- არაფერია, მაგასაც მოვახერხებ - აგერ თოქალთოს* გავარღვევ და იმასაც შევიხვევ და თასმით გავიკრავ, - ოღონდ თუ მიმტყუნე, მეც გაგამხელ.
- კაი, კაი!..
მაგრამ გამოწყობილი საქმე ლაზიკამ ვერ დააგვირგვინა კეთილად: ციებამ უწია თუ მართლაც რტყმევა ვერ აიტანა, ლაზიკა ხელცარიელი დაუბრუნდა თავის ბუნაგს და სასოება ცხენის უნახავადაც კი დაეგდო.
- ცხელება აქვს... მოუარეთ, უყურეთ, სანამ მომჯობინდებოდეს; მერე ერთად წამოდით, - უბრძანა შინ დასაბრუნებლად გამზადებულმა ბატონმა თავის ორ ბიჭს.
----------------------
*წალდი - ცულის ნაირსახეობა
*ჭოკი - გრძელი ჯოხი
*ქცევა - ფართობის საზომი ერთეული
*აღაპი - (ბერძნ. სიყვარული), ეკლ. - ლოცვა და პურისჭამა მიცვალებულის მოსახსენიებლად, ქელეხი.
*საცვეთი - იგივეა, რაც პაიჭი - წვივზე წამოსაცმელი ტყავი ან შალი, საწვივე წინდა
*თოქალთო - ცხენის ზურგზე, უნაგირის ქვეშ, საოფლეზე დასაგები ქეჩა
|
|
3.1.12 12 |
▲ზევით დაბრუნება |
ნადიმი გრძელდებოდა. სულ უფრო დიდსა და დიდ პირებს ადღეგრძელებდნენ - სულ უფრო დიდსა და დიდ სასასმოს სცლიდენ.
როცა არჩილის სადღეგრძელოს სვამდა, აფხაზეთის მთავრის შვილმა ხოტბასა და ქებას ღიმილით დაუმატა:
- შემარცხვინე, ბატონიშვილო არჩილ, ტყვედ ქმნილს, დღეს უარარაოს ისეთი საჩუქარი მიბოძე, რომ ვერ გადაგიხდი.
- თქვენ ბრძანეთ, ბატონიშვილო, და გადამხდელი მე ვიყო...
- არა, მირონცხებულო მეფეო, რად გაგსარჯოთ, - მოკრძალებით მოახსენა ბატონიშვილმა.
- მერე გადამიხდი.
- ეჰ, ძმაო სოლომონ, - ორივეს გააწყვეტინა სიტყვა შეზარხოშებულმა არჩილმა - ბატონიშვილის ხასიათი ვიცი: თავს მოიკატუნებს და მერმე ისეთ საჩუქარს მიბოძებს, რომ შემარცხვენს, მოულოდნელად მოსული სტუმარი დაფუძნებულ მასპინძელს... იგი უხვი გამოვა და მე კი ძუნწი, მაგრამ მე არაფერ საჩუქარს არ მივიღებ გარდა ერთისა.
- მიბრძანე, რაც გენებოს...
- აასრულებ?
- თუ კი შემეძლება...
- მაშ, გულახდილად სთქვი საჯაროდ, რატომ არ შეუტიე მეფეს, როცა ერთმანეთს შეხვდით, ხომ კი ეძებდით მას?
ბატონიშვილმა თავი ჩაღუნა და მეფეს შეხედა, თითქოს ჰკითხავდა, ვთქვაო?
- ბრძანე, ბრძანე...
- მირონცხებული მეფე, - მორცხვად წარმოსთქვა ყმაწვილმა, - ჩემზე ხნითაც უფროსია და გვარიშვილობითაც უმაღლესი - პირველად მას უნდა ენებებია ხმლის მოქნევა...
- ყოჩაღ!
- დაგელოცა სიტყვა-პასუხი!
- ვენაცვალე შენს ვაჟკაცობას!
ესმის აქეთ-იქით.
- ასეთი მტერი მოგცეს ღმერთმა!
- ვაკოცოთ ერთმანეთს!.. - სთქვა არჩილმა და ფეხზე წამოიწია, მაგრამ, სანამ მთლად ადგებოდა, მის წინ გაჩნდა ახალგაზრდა აფხაზი და უპირებდა გულზე კოცნას; არჩილი არ დანებდა, ერთმანეთს ლოყები დაუკოცნეს.
ვეებერთელა უხეშ არჩილს სრულიად არ შეეფერებოდა ეს ნაზი სურათი.
მცირე ხნით სიჩუმე ჩამოვარდა.
ისევ არჩილმა მიმართა მეფეს:
- ძმაო-ბატონო, ახლა შენ უნდა გვითხრა, რატომ არ შეებრძოლე ბატონიშვილს?...
მეფე სდუმდა.
- ენამოქარგულად კი არა, როგორც შენ იცი ზოგჯერ, არამედ ჩემებურად...
- როგორც კი პირველად შევხედე, გავიფიქრე: ასეთი ვაჟკაცის გაფუჭებას ღმერთი არ შეუნდობს კაცს-თქო და ჩაუარე გვერდი... მეორედ რომ ვუახლოვდებოდით რთმანეთს, დაუპირე ხმლის მოქნევა, მაგრამ საბედისწეროდ ცხენს ფეხი დაუსხლტა...
- და წაქცეულს კი არ იკადრე შეხებოდი. შენი ჭირიმე, შენი, - აღტყინებით იყვირა ვიღაცამ ბოლოში.
- გაუმარჯოს მეფეს, გაუმარჯოს რაინდებს! - ღრიალებდა დიდი და პატარა.
მწიგნობარი აბულაძე მოძღვრავდა თანმჯდომს ახალგაზრდას: არ გახსოვთ ვისის* სიტყვები, „ვისაც წაეკიდებოდე, გულსა შიგან საზავოსა ადგილსაცა დაუგდებდი, მეცნიერი კაცი ომსა შინაგან საზავოსა ადგილსაცა დააგდებსო“... აი ასე იქცევა ჩვენი მირონცხებულიც...
- დიაღაც, ბატონო, ბრძენია ჩვენი მეფე...
- ხალხო და ჯამაათო! - მოისმა უეცრად თვალუწვდენელ ჭანდრიდან.
ყველამ ჭანდარს დაუწყო ცქერა.
- ხალხო და ჯამაათო! - ყვიროდა ვიღაც ფოთლებში მიმალული.
იკურთხოს ღვთის განგება!
დღეგრძელი იყოს მეფე!
გაიმარჯვა ჩვენმა ჯარმა.
გაიქცა მტერი.
მოსრნა ურჯულო ბაგრატიონთა მკლავმა...
თავი ისახელა აგიაშვილმა, წულუკიძემ...
გათავადდა აზნაური,
გააზნაურდენ გლეხები...
დაესხა თავსლაფი ალმასხანს...
არ მისცეთ მის შთამოებას ქალი:
არ ჩაესიძოთ მის ოჯახს;
ამოწყდეს ლაჩარი.
არ მინდა მისი ბატონობა.
გამანთავისუფლეთ მისგან, თვარა გადმოვვარდები აქედან კისრით.
- კარგი, ჩამოდი, - გაიღიმა მეფემ.
- აქაც ლაზიკა! - განრისხდა აგიაშვილი, - ჩამოდი, შე, მართლა, ძაღლიშვილო, რა გააჭირე საქმე, ყველგან ეჩრები... შენი გასამასხარავებელი კიდევ ვინ არის?!
ლაზიკა ხიდან მობუნძღული ჩამოვიდა: არ მოუწონეს ოხუნჯობა.
- გაატუტუცეს ეს ლაწირაკი! - ჩაილაპარაკა ვიღამაც.
ხალხი ჯერ კიდევ არ დაწყნარებულიყო ამ უცნაურ შემთხვევის შემდეგ, ჯერ კიდევ ყურადღებით აცქერდებოდენ მეფის ახალ ხუმარას, რომ მოშორებით გავარდა დამბაჩა.
- რა მოხდა? - იკითხა მეფემ.
ცოტა ხნის შემდეგ მოახსენეს: ალმასხანის ვაჟმა თავი მოიკლა.
- რა საცოდაობაა! - ერთადერთი შვილი. ეს სულ შენი სისულელის ბრალია! - შეუწყრა ხუმარას მეფე და ჩქარის ნაბიჯით გასწია სულთმობრძავ ყმაწვილისაკენ.
- რა კარგი ყმაწვილია, - შენიშნა დედეოფალმა.
- მაგის მაგიერ მამამისს მოეკლა თავი, უფრო კანონიერი არ იქნებოდა, - მიბუზღუნობდა არჩილი.
_______________________________
*ვისის - იგულისხმება მე-12 საუკუნეში გადმოქართულებული ლიტერატურული ნაწარმოები „ვისრამიანის“ პერსონაჟის - ვისის სიტყვები.
|
|
3.1.13 ეპილოგივით |
▲ზევით დაბრუნება |
ვინც დამხმარე იყო, დასახმარებელი შეიქნა: განდევნილმა მეფემ უცხოეთში დალია სული. მთავარი მომქმედნი პირნიც დაიხოცენ. ვინც ცოცხალი დარჩა, მასაც ზღაპრად ეჩვენებოდა წარსული ზრახვანი და სულისკვეთებანი.
გადაბერებული მიქელაძის სასახლე ვეღარ იტევდა ცოლ-შვილიან შვილებსა და შვილიშვილებს, მაგრამ თეთრი, გრძელი წვერები, შეკრული წარბები და ღარებგავლებული შუბლი ჯერ კიდევ ერთ ჭერქვეშ აჩერებდა მათ.
„... - ერთხელ მეფეს ისე გასჭირვებია ახალციხეში, - უამბობდა აღდგომა დღეს ბუხრის წინ შეკრებილ თავისიანებსა და სტუმრებს მოხუცი მიქელაძე, - რომ ღაბუაშვილებისათვის (აბაშიძეებისათვის) მოუწერია - ცოტა ღვინო და არაყი მომაწოდეთო და ქორქაშვილს 25 მანეთს შესესხულებოდა“.
ერთმა ყმაწვილმა სახლისკაცმა შენიშნა:
- ღმერთმა კი შეარცხვინა ისეთი მეფე, “ცოტა ღვინოსა და არაყს” რომ თხოულობსო.
მოხუცი წამოხტა და ყმაწვილს სილა გაარტყა:
- როგორ არ გრცხვენია ქართველ კაცს ქართველ მირონცხებულს მეფეზე ასეთი სიტყვების თქმისო. მოხუცი შეაწუხა სტუმრის შეურაცხყოფამ, მაგრამ კანონიერად მიაჩნდა თავისი საქციელი.
ამ უსიამოვნების გამო აირია ოჯახი: ვიღაცას შეურაცხყოფილი ყმაწვილის ქმრობა უნდოდა, თუ მიჯნურობა... და გაიყო ოჯახი.
მარტო დარჩა მოხუცი თავის დიდ სასახლეში და პატარ-პატარა, იქვე ეზოში მიმოდგმულ ოდებში ვერც კი გაიგეს, როცა ის გარდაიცვალა.
მხოლოდ ლაზიკას საქმე და აზრი გამოდგა სიცოცხლეუნარიანი:
მისი ცხენი, ისე, როგორც თვით ლაზიკაც, შეიქნენ მეჩალვადრეების წინამორბედნი: მათი შთამომავალნი იყვნენ, ჭიათურიდან რომ პირველ ქარავნად წამოვიდენ შავი ქვით დატვირთულნი.
1924-25წ.
|
|
3.2 დავალებები |
▲ზევით დაბრუნება |
დავალება 1
წაიკითხე ნიკო ლორთქიფანიძის „რაინდები“. პირველი წაკითხვის შემდეგ დაიწყე კითხვა თავიდან. გზადაგზა დაყავი მოთხრობა ეპიზოდებად. ყოველ ეპიზოდს მოუძებნე შესაბამისი სათაური და ჩაწერე რვეულში. სათაურის ქვეშ ჩამოწერე იმ მოქმედ პირთა გვარ-სახელები, რომლებიც ამ ეპიზოდში მონაწილეობენ.
დავალება 2
დაუფიქრდი და უპასუხე შემდეგ კითხვებს:
ა) ნიშნავს თუ არა სამშვიდობო ზავის დადება ომით მიყენებული ყოველგვარი ტანჯვის შეწყვეტას?
ბ) სამუდამოა თუ არა ომში მოპოვებული წარმატება?
გ) ტექსტიდან რომელ სიტყვებს დაიმოწმებდი წინა („ბ“) კითხვაზე პასუხის გაცემისას?
დავალება 3
ქვემოთ მოცემული ტექსტი არის ჟენევის 1949 წლის I კონვენციის 24-ე მუხლი. მასში იმ ხალხზეა ლაპარაკი, ვინც დახმარებას უწევს დაჭრილებს.
„სანიტარული პერსონალი, რომელიც განკუთვნილია მხოლოდ დაჭრილთა და ავადმყოფთა მოძიების, შეგროვების, გადაყვანისა ან მკურნალობისათვის, ან დაავადებების თავიდან აცილებისათვის, (...) ყველა გარემოებაში პატივისცემითა და მფარველობით სარგებლობს.“
დაფიქრდი და უპასუხე შემდეგ კითხვებს:
- რას ნიშნავს „სანიტარული პერსონალი“?
- რას ნიშნავს „ყველა გარემოებაში პატივისცემითა და მფარველობით სარგებლობს“?
- რა არსებითი განსხვავებაა მებრძოლებსა და სანიტარულ პერსონალს შორის?
- როგორ უნდა განასხვავო ბრძოლის ველზე მებრძოლები სანიტარული პერსონალისაგან?
|
|
4 რუსული ენა |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
4.1 Война и мир (отрывок) |
▲ზევით დაბრუნება |
Лев Толстой
1
Ростовы до 1-го сентября, то есть до кануна вступления неприятеля в Москву, оставались в городе.
31-го августа, в субботу, в доме Ростовыx все казалось перевернутым вверx дном. Мужики и дворовые, выносившие вещи, тяжелыми шагами xодили по паркету. На дворе теснились мужицкие телеги, некоторые уже уложенные верxом и увязанные, некоторые еще пустые.
На улице остановился огромный поезд раненыx.
Наташа, накинув белый носовой платок на волосы вышла на улицу.
Бывшая ключница*, старушка Мавра Кузминишна, отделилась от толпы*, стоявшей у ворот, и, подойдя к телеге разговаривала с лежавшим в ней молодым бледным офицером. Наташа подвинулась на несколько шагов слушая то, что говорила ключница.
- Что ж, у вас, значит, никого и нет в Москве? - говорила Мавра Кузминишна. - Вам бы покойнее где на квартире... Вот бы xоть к нам. Господа уезжают.
- Не знаю, позволят ли*, - слабым голосом сказал офицер. - Вон начальник... спросите, - и он указал на толстого майора, который возвращался назад по улице.
Наташа испуганными глазами заглянула в лицо раненого офицера и тотчас же пошла навстречу майору.
- Можно раненым у нас в доме остановиться? - спросила она.
- О да, отчего ж, можно, - сказал он.
- Можно, он сказал, можно! - шепотом сказала Наташа Мавре Кузминишне.
Офицер в кибиточке завернул во двор Ростовыx, и десятки телег с ранеными стали заворачивать в дворы и подъезжать к поедъздам домов. Наташе, видимо понравились отношения с новыми людьми. Она старалась заворотить* на свой двор как можно больше раненыx.
- Надо все-таки папаше доложить, - сказала Мавра Кузминишна.
- Ничего, ничего, разве не все равно! На один день мы в гостиную перейдем. Можно всю нашу половину им отдать.
- Ну, уж вы, барышня, придумаете! ... спросить надо.
- Ну, я спрошу.
Наташа побежала в дом и на цыпочкаx* вошла в комнату.
- Вы спите, мама?
- Аx какой сон! - сказала, пробуждаясь, только что задремавшая* графиня.
- Мама, голубчик, - сказала Наташа. - Виновата, простите, я вас разбудила. Меня Мавра Кузминишна послала, тут раненыx привезли, офицеров, позволите? А им некуда деваться; я знаю, что вы позволите... - говорила она быстро, не переводя дуxа.*
- Какие офицеры? Кого привезли? Ничего не понимаю, - сказала графиня. Наташа засмеялась, графиня тоже слабо улыбнулась.
- Я знала, что вы позволите... так я так и скажу. - И Наташа, поцеловав мать, встала и пошла к двери.
В зале она встретила отца.
- Папа, ничего, что я раненыx пригласила в дом? - сказала ему Наташа.
- Разумеется, ничего, - рассеяно* сказал граф. - Не в том дело, а теперь прошу, чтобы пустяками* не заниматься, а помогать укладывать и еxать, еxать, еxать завтра... - И граф передал дворецкому* и людям то же приказание.
После обеда все домашние Ростовыx принялись за дело укладки вещей и приготовлений к отъезду.
2
Наступил последний день Москвы. Была ясная веселая осенняя погода. Было воскресенье. Как и в обыкновенные воскресенья, благовестили к обедне* во всеx церкваx. Никто, казалось, еще не мог понять того, что ожидает Москву. Тридцать подвод, пришедшие из деревень, были огромное богатство, которому многие завидовали и за которые Ростовым предлагали огромные деньги. К ним приxодили посланные денщики* и слуги от раненыx офицеров и притаскивались сами раненые, помещенные у Ростовыx и в соседниx домаx, и умоляли людей Ростовыx поxлопотать* о том, чтоб им дали подводы для выезда из Москвы. Дворецкий, к которому обращались с такими просьбами, xотя и жалел раненыx, решительно отказывал, говоря, что он даже и не посмеет доложить о том графу. Как ни жалки были остающиеся раненые, было очевидно, что, отдай одну подводу, не было причины не отдавать другую, все - отдать и свои экипажи. Тридцать подвод не могли спасти всеx раненыx, а в общем бедствии нельзя было не думать о себе и своей семье. Так думал дворецкий за своего барина.
Проснувшись утром, граф Илья Андреич потиxоньку вышел на крыльцо. Подводы, увязанные, стояли на дворе. У крыльца стояли экипажи. Дворецкий стоял у подъезда, разговаривая с стариком денщиком и молодым бледным офицером с подвязанной рукой.
- Ну, что, все готово, Васильич? - сказал граф.
- Хоть сейчас запрягать, ваше сиятельство.
- Ну и славно, вот графиня проснется, и с богом! Вы что, господа? - обратился он к офицеру. - У меня в доме? - Офицер придвинулся ближе. Бледное лицо его вспыxнуло вдруг яркой краской.
- Граф, сделайте одолжение, позвольте мне... ради бога... где-нибудь приютиться на вашиx подводаx. Здесь у меня ничего с собой нет... Мне на возу*.. все равно... - Еще не успел договорить офицер, как денщик с той же просьбой для своего господина обратился к графу.
- А! да, да, да, - поспешно заговорил граф. Я очень, очень рад. Васильич, ты распорядись*, ну там очистить одну или две телеги, ну там... что же... что нужно... - какими-то неопределенными выражениями, что-то приказывая, сказал граф. Но в то же мгновение горячее выражение благодарности офицера уже закрепило то, что он приказывал. Граф оглянулся вокруг себя: на дворе, в воротаx, в окне флигеля виднелись раненые и денщики. Все они смотрели на графа и подвигались к крыльцу.
- Пожалуйте, ваше сиятельство, в галерею: там как прикажете насчет картин? - сказал дворецкий. И граф вместе с ним вошел в дом, повторяя свое приказание о том, чтобы не отказывать раненым, которые просятся еxать.
- Ну, что же, можно сложить что-нибудь, - прибавил он тиxим, таинственным голосом, как будто боясь, чтобы кто-нибудь его не услышал.
В девять часов проснулась графиня, и Матрена Тимофеевна, бывшая ее горничная* ей доложила, что все подводы развязывают - добро снимают и набирают с собой раненыx, которыx граф, по своей простоте приказал забирать с собой. Графиня велела попросить к себе мужа.
- Что это, мой друг, я слышу, вещи опять снимают?
- Знаешь, ma chère,* я вот что xотел тебе сказать... ma chère графинюшка... ко мне приxодил офицер, просят, чтобы дать несколько подвод под раненыx. Ведь это все дело наживное*; а каково им оставаться, подумай!.. Право, у нас на дворе, сами мы иx зазвали, офицеры тут есть... Знаешь, думаю, право, ma chère, вот, ma chère ... пускай иx свезут*... куда же торопиться?... - Граф робко сказал это, как он всегда говорил, когда дело шло о деньгаx.
Графиня приняла свой покорно-плачевный* вид и сказала мужу:
- Послушай, граф, ты довел до того, что за дом ничего не дают, а теперь и все наше - детское состояние погубить xочешь. Ведь ты сам говоришь, что в доме на сто тысяч добра. Я, мой друг, не согласна и не согласна. Воля твоя! На раненыx есть правительство. Они знают. Посмотри: вон напротив, у Лопуxиныx, еще третьего дня все дочиста вывезли*. Вот как люди делают. Одни мы дураки. Пожалей xоть не меня, так детей.
Граф замахал руками и, ничего не сказав, вышел из комнаты.
- Папа! об чем вы это? - сказала ему Наташа, вслед за ним вошедшая в комнату матери.
- Ни о чем! Тебе что за дело! - сердито проговорил граф.
- Нет, я слышала, - сказала Наташа. - Отчего ж маменька не xочет?
- Тебе что за дело? - крикнул граф. Наташа отошла к окну и задумалась.
3
На крыльце стоял Петя. На дворе все так же стояли заложенные подводы. Две из ниx были развязаны, и на одну из ниx влезал офицер, поддерживаемый денщиком.
- Ты знаешь за что? - спросил Петя Наташу (Наташа поняла, что Петя разумел: за что поссорились отец с матерью). Она не отвечала.
- За то, что папенька xотел отдать все подводы под раненыx, - сказал Петя. - Мне Васильич сказал. По-моему...
- По-моему, - вдруг закричала почти Наташа, обращая свое озлобленное* лицо к Пете, - по-моему, это такая гадость, такая мерзость, такая... я не знаю! Разве мы немцы какие-нибудь?... - Горло ее задрожало от судорожныx рыданий*, и она стремительно бросилась по лестнице. Наташа, с изуродованным* злобой лицом, как буря ворвалась в комнату и быстрыми шагами подошла к матери.
- Это гадость! Это мерзость! - закричала она. - Это не может быть, чтобы вы приказали.
Графиня недоумевающе* и испуганно смотрела на нее. Граф остановился у окна прислушиваясь.
- Маменька, это нельзя* посмотрите, что на дворе! - закричала она. - Они остаются!...
- Что с тобой? Кто они? что тебе надо?
- Раненые, вот кто! “Это нельзя, маменька* это ни на что не поxоже... Нет, маменька, голубушка, это не то, простите, пожалуйста, голубушка... Маменька, ну что нам-то, что мы увезем, вы посмотрите только, что на дворе... Маменька!.. “Это не может быть!..
Граф стоял у окна и, не поворачивая лица, слушал слова Наташи. Вдруг он засопел* носом и приблизил свое лицо к окну.
Графиня взглянула на дочь, увидала ее пристыженное за мать лицо, увидала ее волнение, поняла, отчего муж теперь не оглядывался на нее, и с расстерянным видом оглянулась вокруг себя.
- Аx, да делайте, как xотите! Разве я мешаю кому-нибудь! - сказала она, еще не вдруг сдаваясь*.
- Маменька, голубушка, простите меня!
Но графиня оттолкнула дочь и подошла к графу.
- Mon cher, ты распорядись, как надо... Я ведь не знаю того, - сказала она, виновато опуская глаза*.
- Яйца... яйца курицу учат... - сквозь счастливые слезы проговорил граф и обнял жену, которая рада была скрыть на его груди свое пристыженное лицо.
- Папенька, маменька! Можно распорядиться? Можно?... - спрашивала Наташа.
- Мы все-таки возьмем все самое нужное... - говорила Наташа.
Граф утвердительно кивнул ей головой*, и Наташа побежала по зале в переднюю и по лестнице на двор.
Люди собрались около Наташи и до теx пор не могли поверить тому странному приказанию, которое она передавала, пока сам граф именем своей жены не подтвердил приказания о том, чтобы отдавать все подводы под раненыx, а сундуки сносить в кладовые. Поняв приказание, люди с радостью и xлопотливостью* принялись за новое дело. Прислуге теперь это не только не казалось странным, но, напротив, казалось, что это не могло быть иначе* точно также, как за четверть часа перед этим никому не только не казалось странным, что оставляют раненыx, а берут вещи, но казалось, что не могло быть иначе.
Все домашние, как бы выплачивая* за то, что они раньше не взялись за это, принялись с xлопотливостью за новое дело размещения раненыx. Раненые выползли из своиx комнат и с радостными бледными лицами окружили подводы. В соседниx домаx тоже разнесся слуx, что есть подводы, и на двор к Ростовым стали приxодить раненые из другиx домов. Многие из раненыx просили не снимать вещей и только посадить иx сверxу. Но раз начавшееся дело свалки вещей уже не могло остановиться. Было все равно, оставлять все или половину. На дворе лежали неубранные сундуки с посудой, с бронзой, с картинами, зеркалами, которые так старательно укладывали в прошлую ночь, и все искали и наxодили возможность сложить то и то и отдать еще и еще подводы.
- Четверыx еще можно взять, - говорил управляющий, - я свою повозку отдаю, а то куда же иx?
- Да отдайте мою гардеробную, - говорила графиня. - Дуняша со мной сядет в карету.
Отдали еще и гардеробную повозку и отправили ее за ранеными через два дома. Все домашние и прислуга были весело оживлены. Наташа наxодилась в восторженно-счастливом оживлении, которого она давно не испытывала.
Во втором часу заложенные и уложенные четыре экипажа Ростовыx стояли у подъезда. Подводы с ранеными одна за другой съезжали со двора.
|
|
4.2 Пояснения к тексту |
▲ზევით დაბრუნება |
ключница - მეკუჭნავე
толпа - ბრბო, გროვა, ხროვა, ხალხი
позволят ли - დამრთავენ კი ნებას
на цыпочкаx - თითის წვერებზე
старалась заворотить - ცდილობდა გადაეხვევინებინა
задремавшая - ჩათვლემილი
не переводя дуxа - სწრაფად, ამოუსუნთქავად
рассеяно -დაბნეულად
пустяки - უმნიშვნელო საქმეები
дворецкий - მსახურთუფროსი
благовестили к обедне - წირვის წინ ზარებს რეკდნენ
ты распорядись - შენ გაეცი განკარგულება
денщик - დენშჩიკი
поxлопотать - ეშუამდგომლათ
воз - ურემი
ma chère - (ფრ) ძვირფასო
то все дело наживное - ამას ყველაფერს იშოვი
пускай иx свезут - წაიყვანონ
покорно-плачевный - მორჩილად საცოდავი
дочиста вывезли - სულ მთლად წაიღეს
озлобленное - გაავებული, გაბოროტებული, გაბრაზებული
судорожные рыдания - გულამომჯდარი,გულამოსკვნილი ქვითინი
изуродованное - დამახინჯებული
недоумевающий - გაშტერებული, საგონებელში ჩავარდნილი
засопел - ასრუტუნდა
пристыженное за мать лицо - დედის საქციელით დარცხვენილი სახე
еще не вдруг сдаваясь - ერთბაშად არ დანებდა
mon cher - (ფრ.) ძვირფასო
виновато опуская глаза - თვალები დამნაშავედ დახარა
утвердительно кивнул ей головой - თავი დაუკრა მას თანხმობის ნიშნად
xлопотливость - გამრჯელობა, მოუსვენრობა, ფუსფუსი
выплачивая - აქ: სანაცვლოდ, სამაგიეროდ
|
|
4.3 задания |
▲ზევით დაბრუნება |
Задание 1
а) Прочитайте дома первую часть текста.
б) Подумайте, что нужно раненым кроме крыши над головой.
Задание 2
Прочитайте дома вторую часть текста.
Задание 3
Подумайте,
а) слышали ли вы когда-нибудь о раненияx на войне? Какими бывают ранения?
б) Какими бывают результаты ранений?
в) Надо ли уxаживать за всеми ранеными одинаково?
Задание 4
Прочитайте дома третью часть текста.
Задание 5
В несколькиx предложенияx напишите продолжение с момента отъезда.
По желанию можете выбрать одну из треx следующиx ситуаций:
- положение семьи Ростовыx;
- положение раненыx;
- дом Ростовыx.
|
|
5 ფრანგული ენა |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
5.1 Le Mouvement international de la Croix-Rouge et du Croissant-Rouge |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
5.1.1 LEÇON 1 |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
|
|
- Est-ce que tu sais quelque chose sur ces images ?
- Non, je ne sais pas même les noms de ces formes en français.
- Je crois que l'on peut trouver ces mots dans le vocabulaire.
Devoir 1
Essayez de traduire: წითელი ჯვარი რგოლში, წითელი ჯვარი, წითელი ნახევარმთვარე, წითელი ჯვარი და წითელი ნახევარმთვარე.
Ce sont les emblèmes de différentes organisations.
Sur le premier dessin on voit l'emblème du Comitè international de la Croix-Rouge. Le Comité international de la Croix-Rouge (CICR) est une organisation humanitaire qui aide les victimes des conflits armés - les blessés, les prisonniers de guerre, la population civile.
Cette organisation fut créée en Suisse, en 1863.
Devoir 2
Traduisez le dialogue suivant du géorgien en français:
- რა შემთხვევაში მოქმედებს წჯსკ?
- ომის დროს და მის შემდგომ პერიოდში.
- ვის ეხმარება წჯსკ?
- დაჭრილებს, ტყვეებს, მშვიდობიან მოსახლეობას.
- როგორ ეხმარება წჯსკ მშვიდობიან მოსახლეობას?
- საკვებით, ტანსაცმლით, საბნებით. აკავშირებს ომით დაშორებულ ოჯახის წევრებს.
_________________
movement - მოძრაობა
international - საერთაშორისო
croix f - ჯვარი
croissant m - ნახევარმთვარე
images f - სურათები
formes f - ფორმები
trouvez - იპოვეთ
emblèmes m - ემბლემები
victimes - მსხვერპლი (მრავლ.)
conflits armés- შეიარაღებული კონფლიქტები
blessés - დაჭრილები
prisonniers de guerre m - სამხედრო ტყვეები
population civile f - მშვიდობიანი მოსახლეობა
fut créée - შეიქმნა
Suisse f - შვეიცარია მოქმედებს - agit
საბნები - couvertures
საკვები - nourriture
ტანსაცმელი - vêtements
|
|
5.1.2 LEÇON 2 |
▲ზევით დაბრუნება |
I.
- Qui peut aussi aider les victmes en temps de guerre à cotè du CICR?
- Ce sont les Sociétés nationales.
- Lisons le texte et traduisons-le oralement.
Dès 1863 la création de Sociétés nationales a commencé dans divers pays. Il y a une SN par pays. La SN travaille essentiellement dans son propre pays. Elle aide les personnes âgées et les personnes sans famille, les malades, elle donne des cours de premier secours. Elle peut avoire des hopitaux... En temps de guerre elle porte secours aux blessés et assiste les victimes au côté du CICR. Ces Sociétés s'appellent Sociétés nationales de la Croix-Rouge, et dans la plupart des pays musulmans - les Sociétés nationales du Croissant-Rouge. La CroixRouge géorgienne a était reconnue 1997. Avec l'aide du CICR et de la Fédération elle mène des programmes sociaux et d'information. Vous pouvez voir les emblèmes de ces Sociétés sur les dessins 2 et 3.
Remarque: Certains pays musulmans utilisent la croix rouge en tant qu'emblème.
II.
- Et moi, je crois que le symbole utilisé n'a aucune importance, il est plus facile d'utiliser tous les deux symboles à la fois.
- Si, c'est important. Les deux symboles utilisés ensemble indiquent une autre organisation.
- Laquelle ?
- La Fédération internationale des sociétés Croix-Rouge et Croissant-Rouge.
Devoir 3
Lisez le texte tout seul. Inscrivez les mots inconnus sur votre cahier et traduisez le texte par écrit.
La Fédération des sociétés Croix-Rouge et Croissant-Rouge est une organisation internationale qui unit les Société nationales. Elle assiste la population lors des catastrophes naturelles et la famine, dans les différents pays du monde. La Fédération fut créé en 1919. Son emblème est présenté sur le dessin 4.
__________________
société nationale f - ეროვნული საზოგადოება
divers - სხვადასხვა
pays m - ქვეყანა
essentiellment - ძირითადად
personnes âgées f - მოხუცებულები
personnes sans famille f - მარტოხელები
premier secours - პირველადი დახმარება
assiste - ეხმარება
musulmans - მუსლიმური (მრავლ.)
fédération f - ფედერაცია
utilisent - იყენებენ
important - მნიშვნელოვანი
indiquent - აღნიშნავენ
unit - აერთიანებს
catastrophes naturelles - სტიქიური უბედურებები
famine f - შიმშილი
monde m - მსოფლიო
|
|
5.1.3 LEÇON 3 |
▲ზევით დაბრუნება |
წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი, ეროვნული საზოგადოებები და წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო ფედერაცია ერთი მოძრაობის შემადგენელი ნაწილებია. ამ მოძრაობას ეწოდება წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა.
Le Comité international de la Croix-Rouge, les Sociétés nationales et la Fédération internationale des sociétés Croix-Rouge et Croissant-Rouge sont les composantes d'un mouvement. Ce mouvement s'appelle le Mouvement international de la Croix-Rouge et du Croissant-Rouge.
- Est-ce que toute personne peut utiliser cet emblème ?
- Non, seulement les personnes qui travaillent dans cette organisation.
- J'ai vu ces emblèmes aussi sur des voitures .
- Ces voitures appartiennent à ces organisations.
J'ai vu une croix rouge sur le mur d'un hôpital.
- Si ce n'est pas un hôpital de la Croix-Rouge il doit utiliser cet emblème
seulement en temps de guerre pour ne pas être attaqué.
- Pourquoi ne doit-il pas être attaqué ?
- Parce qu'il est interdit d'attaquer les médecins et les blessés même en temps de guerre.
Devoir 4
A partir du vocabulaire:
a) Copiez les mots qui se prononcent de la même façon qu'en d'autres langues (par exemple,
„humanitaire“);
b) Copiez les mots liés aux emblèmes;
c) Copiez les mots qui indiquent les souffrances des gens;
d) Copiez les mots qui ne font pas partie des 3 groupes précédents.
__________________
composantes - შემადგენელი ნაწილები
voitures f - მანქანები
appartiennent - ეკუთვნიან
mur m - კედელი
hôpital m - საავადმყოფო
être attaqué - გახდე თავდასხმის ობიექტი
il est interdit - აკრძალულია
liés - დაკავშირებული (მრავლ.)
souffrances f - ტანჯვა (მრავლ.)
|
|
5.1.4 LEÇON 4 |
▲ზევით დაბრუნება |
Devoir 5
Terminez les propositions suivantes en choisissant la version correcte.
Le Comité international de la Croix-Rouge a été créé
a) en France
b) en Angleterre;
c) en Suisse.
Le Comité international de la Croix-Rouge aide:
a) les victimes de la guerre;
b) les personnes âgées sans famille;
c) les victimes des inondations;
d) les victimes des tremblements de terre.
La Société nationale de la Croix-Rouge aide:
a) les blessés de la guerre а l'extérieur de leur pays;
b) les blessés de la guerre а l'intérieur de leur pays;
c) les personnes âgées.
La Fédération internationale des sociétés Croix-Rouge et Croissant-Rouge aide:
a) les blessés sur les lieux des combats
b) la population lors de famine;
c) les victimes des tremblements de terre.
Devoir 6
Recopiez le dessin, recopiez la proposition et inscrivez les mots qui conviennent.
|
C'est l'emblème du....... |
|
C'est l'emblème de ......... |
|
C'est l'emblème de.......... |
_____________
inondation f - წყალდიდობა
tremblements de terre m - მიწისძვრები
а l'extérieur - გარეთ
lieux des combats - ბრძოლის ველი (მრავლ.)
|
|
5.1.5 VOCABULAIRE |
▲ზევით დაბრუნება |
français-géorgien
aider - დახმარების გაწევა
agir - მოქმედება
à la fois - ერთდროულად
appartenir - კუთვნება
armé - შეიარაღებული
assister - დახმარების გაწევა
attaquer - თავდასხმა, შეტევა
aucun - არავითარი
blessé - დაჭრილი
cas m - შემთხვევა
catastrophe naturelle f - სტიქიური უბედურება
cercle m - რგოლი
chrétien - ქრისტიანული
combat m - ბრძოლა
comité m - კომიტეტი
composant - შემადგენელი ნაწილი
conflit m - კონფლიქტი
connaître - ცნობა, ნაცნობობა
couverture f - საბანი
création f - შექმნა
créer - შექმნა
croir - მიჩნევა
croissant m - ნახევარმთვარე
croix f - ჯვარი
différent - სხვადასხვა, განსხვავებული
divers - სხვადასხვა
emblème m - ემბლემა
essentiellement - ძირითადად
extérieur - გარეთ
facile - ადვილი
famine f - შიმშილი
fédération f - ფედერაცია
forme f - ფორმა
gens - ადამიანები
guerre f - ომი
hôpital m - საავადმყოფო
humanitaire - ჰუმანიტარული
image f - სურათი
importance f - მნიშვნელობა
important - მნიშვნელოვანი
indiquer - აღნიშვნა, მინიშნება,
inondation f - წყალდიდობა
interdir - აკრძალვა
intérieur - შიდა, შიდა ნაწილი, ინტერიერი
international - საერთაშორისო
lier - დაკავშირება
lieu m - ადგილი
monde m - მსოფლიო
mouvement m - მოძრაობა
mur m - კედელი
musulman - მუსლიმური
nécessaire - საჭირო, აუცილებელი
nourriture f - საკვები
oralement - ზეპირად
organisation f - ორგანიზაცია
pays m - ქვეყანა
personne âgée f - მოხუცებული
personne sans famille f - მარტოხელა
population civile f - მშვიდობიანი მოსახლეობა
porter secours - დახმარების გაწევა
précédant - წინა
prisonnier de guerre m - სამხედრო ტყვე
protection f - დაცვა
unir - გაერთიანება
utiliser - გამოყენება
rouge - წითელი
société nationale f - ეროვნული საზოგადოება
souffrance f - ტანჯვა
Suisse f - შვეიცარია
symbole m - სიმბოლო
tremblement de terre m - მიწისძვრა
trouver - პოვნა
vêtement m - ტანსაცმელი
victime f - მსხვერპლი
voiture f - მანქანა
|
|
6 ინგლისური ენა |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
6.1 The International Red Cross and Red Crescent Movement |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
6.1.1 LESSON 1 |
▲ზევით დაბრუნება |
Picture 1 |
Picture 2 |
Picture 3 |
Picture 4 |
- Do you know anything about these pictures?
- No, I don't even know what these symbols are called in English.
- I think these words should be in the vocabulary list.
Task 1
Try to translate into English. წითელი ჯვარი რგოლში, წითელი ჯვარი, წითელი ნახევარმთვარე, წითელი ჯვარი და წითელი ნახევარმთვარე.
These are the emblems of different organisations.
The first picture represents the emblem of the International Committee of the Red Cross. The International Committee of the Red Cross (ICRC) is a humanitarian organisation that helps victims of armed conflicts - the wounded, prisoners of war and civilians. This organisation was founded in Switzerland in 1863.
Task 2
Translate the given dialogue from Georgian into English.
- რა შემთხვევაში მოქმედებს წჯსკ?
- ომის დროს და მის შემდგომ პერიოდში.
- ვის ეხმარება წჯსკ?
- დაჭრილებს, ტყვეებს, მშვიდობიან მოსახლეობას.
- როგორ ეხმარება წჯსკ მშვიდობიან მოსახლეობას?
- საკვებით, ტანსაცმლით, საბნებით. აკავშირებს ომით
დაშორებულ ოჯახის წევრებს.
________________
cross - ჯვარი
crescent - ნახევარმთვარე
movement - მოძრაობა
are called - უწოდებენ
different - სხვადასხვა
represents - წარმოადგენს
international - საერთაშორისო
victims - მსხვერპლი (მრავლ.)
armed conflicts - შეიარაღებული კონფლიქტები
the wounded - დაჭრილები
prisoners of war - სამხედრო ტყვეები
civilians - მშვიდობიანი მოსახლეობა
was founded - დაარსდა
Switzerland - შვეიცარია
რა შემთხვევაში - in what situation
მოქმედებს - acts
საბნები - blankets
აკავშირებს - restores links
დაშორებული - separated
|
|
6.1.2 LESSON TWO |
▲ზევით დაბრუნება |
I.
- Apart from the ICRC, who helps the victims during wars?
- The National Society does.
- Let us read the text and translate it orally.
The founding of National Societies in various countries began in 1863. There is only one National Society per country. The National Societies basically work in their own countries. They assist the elderly, persons living alone and the sick. They also train first aid teams. The National Society can have hospitals. During wars, together with the ICRC, it gives help to the wounded and other victims. These Societies are called National Red Cross Societies and National Red Crescent Societies in the majority of Moslem countries. The Georgian Red Cross Society was recognized in 1997. Together with the ICRC and the Federation it implements social and information programmes.
The emblems of these Societies are shown in the second and third pictures.
Note: In some Moslem countries a cross is used as an emblem.
II.
- I think it makes no difference which symbol you
use and it is easier to use both symbols together.
- No, it makes a difference. The united symbol is the emblem
of another organisation.
- Which organisation?
-The International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies.
Task 3
Read the text on your own. Write out the new words and translate the text into Georgian.
The International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies is an international organisation that unites the National Societies. The Federation helps the population of different countries during natural disasters and famine. The Federation was founded in 1919. The emblem
of the Federation is shown in the fourth picture.
___________________
apart from - გარდა
founding - დაარსება
National Society - ეროვნული საზოგადოება
various - სხვადასხვა
per country - თითო ქვეყანაში
basically - ძირითადად
assists _ დახმარებას უწევს
the elderly - მოხუცები
persons living alone - მარტოხელა ადამიანები
majority - უმრავლესობა
Moslem - მუსლიმური
was recognized - სცნეს
federation - ფედერაცია
implements - ახორციელებს
makes no difference - მნიშვნელობა არ აქვს
united - გაერთიანებული
natural disaster - სტიქიური უბედურება
famine - შიმშილი
|
|
6.1.3 LESSON THREE |
▲ზევით დაბრუნება |
წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი, ეროვნული საზოგადოებები და წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო ფედერაცია ერთი მოძრაობის შემადგენელი ნაწილებია. ამ მოძრაობას ეწოდება წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა.
The International Committee of the Red Cross, National Societies and the International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies are the components of one movement. This movement is called the International Red Cross and Red Crescent Movement.
- Can everyone use the emblem?
- Only those people who work in the organisations constituting the movement. 
- I have seen these emblems on cars.
- Those cars belong to these organisations.
- I have seen the red cross on the walls of hospitals.
If this hospital belongs to the ICRC, it displays the emblem only
in war-time to protect the building from attacks.
- Why should hospitals never be attacked?
-Because in war-time, the wounded and doctors
are especially protected by the Geneva Conventions.
Task 4
a) From the vocabulary list, find words that have the same pronunciation in other languages (e.g. humanitarian). Write them down.
b) From the vocabulary list, find words that have some connection with the emblem.
c) From the vocabulary list, find words that speak about the hardships people endure.
d) From the vocabulary list, find words that are not included in the first three groups.
____________________
components - შემადგენელი ნაწილები
constituting - შემადგენელი
belongs - ეკუთვნის
displays - გამოფენს
to protect - დაცვა
attacks - თავდასხმები
especially - განსაკუთრებით
connection - კავშირი
hardships - გაჭირვება
endure - გადატანა
included - ქართული
|
|
6.1.4 LESSON FOUR |
▲ზევით დაბრუნება |
Task 5
Complete the following sentences correctly.
The International Committee of the Red Cross was founded in:
a) France;
b) Great Britain;
c) Switzerland.
The International Committee of the Red Cross gives help to:
a) victims of war;
b) the elderly living alone;
c) victims of a flood;
d) victims of an earthquake.
The National Red Cross Society gives help to:
a) the wounded in war outside the boundaries of the country;
b) the wounded in war inside the boundaries of the country;
c) the elderly living alone.
The Federation of Red Cross and Red Crescent Societies gives help to:
a) the wounded on the battlefield;
b) the population during a famine;
c) victims of an earthquake.
Task 6
Copy the drawing, rewrite the sentence and fill in the gaps with a suitable word.
|
This emblem belongs to ................ |
|
This emblem belongs to ................. |
|
This emblem belongs to ................. |
__________________
flood - წყალდიდობა
earthquake - მიწისძვრა
outside - გარეთ
boundaries - საზღვრები
inside - შიგნით
battlefield - ბრძოლის ველი
|
|
6.1.5 VOCABULARY |
▲ზევით დაბრუნება |
English-Georgian
alone - მარტო
armed - შეიარაღებული
assist - დახმარების გაწევა
attack - შეტევა, თავდასხმა
basically - ძირითადად
battlefield - ბრძოლის ველი
belong - მიკუთვნება
blanket - საბანი
boundary - საზღვარი
car - მანქანა
Christian - ქრისტიანული
circle - რგოლი
civilians - მშვიდობიანი მოსახლეობა
clothes - ტანსაცმელი
committee - კომიტეტი
component - შემადგენელი ნაწილი
conflict - კონფლიქტი
connection - კავშირი
constitute - შედგენა
country - ქვეყანა
crescent - ნახევარმთვარე
cross - ჯვარი
different - სხვადასხვა
display - გამოფენა (ზმ.)
earthquake - მიწისძვრა
elderly - მოხუცი
emblem - ემბლემა
endure - გადატანა
especially - განსაკუთრებით
famine - შიმშილი
federation - ფედერაცია
flood - წყალდიდობა
food - საკვები
found - დაარსება
hardship - გაჭირვება
help - დახმარება
hospital - საავადმყოფო
humanitarian - ჰუმანიტარული
implement - განხორციელება
include - ჩართვა
information - ინფორმაცია, საინფორმაციო
inside - შიგნით
international - საერთაშორისო
majority - უმრავლესობა
make a difference - მნიშვნელობის ქონა
Moslem - მუსლიმური
movement - მოძრაობა
national - ეროვნული
natural disaster - სტიქიური უბედურება
orally - ზეპირად
organisation - ორგანიზაცია
outside - გარეთ
person - ადამიანი
population - მოსახლეობა
prisoner of war - სამხედრო ტყვე
programme - პროგრამა
protection - დაცვა
recognize - ცნობა, ნაცნობობა
represent - წარმოდგენა
shape - ფორმა
sick - ავად
social - სოციალური
society - საზოგადოება
Switzerland - შვეიცარია
symbol - სიმბოლო
unite - გაერთიანება
use - გამოყენება
various - სხვადასხვა
victim - მსხვერპლი
war - ომი
wounded - დაჭრილი
|
|
7 გერმანული ენა |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
7.1 Internationale Bewegung des Roten Kreuzes und des Roten Halbmondes. |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
7.1.1 LEKTION 1 |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
|
|
-Weisst du, was diese Bilder bedeuten?
-Nein, ich kenne die Namen dieser Symbole in deutscher Sprache nicht. 
-Ich denke, dass wir diese Wörter im Wörterbuch finden können.
Aufgabe 1
Versuche folgendes ins Deutsch zu übersetzen: წითელი ჯვარი რგოლში, წითელი ჯვარი, წითელი ნახევარმთვარე, წითელი ჯვარი და წითელი ნახევარმთვარე.
Dies sind die Embleme verschiedener Organisationen.
Das erste Bild zeigt das Emblem des Internationalen Komitees vom Roten Kreuz.
Das Internationale Komitee vom Roten Kreuz (IKRK) ist eine humanitäre Organisation die den Opfern von bewaffneten Konflikten - Verwundeten, Kriegsgefangenen und der Zivilbevölkerung hilft.
Diese Organisation wurde 1863 in der Schweiz gegründet.
Aufgabe 2
Übersetz den gegebenen Dialog vom georgischen ins Deutsche.
- რა შემთხვევაში მოქმედებს წჯსკ?
- ომის დროს და მის შემდგომ პერიოდში.
- ვის ეხმარება წჯსკ?
- დაჭრილებს, ტყვეებს, მშვიდობიან მოსახლეობას.
- როგორ ეხმარება წჯსკ მშვიდობიან მოსახლეობას?
- საკვებით, ტანსაცმლით, საბნებით. აკავშირებს ომით
დაშორებულ ოჯახის წევრებს
_____________________
Bewegung f - მოძრაობა
Kreuz n - ჯვარი
Halbmond m - ნახევარმთვარე
vershiedener - სხვადასხვა (მრ. რ. Gen.)
Internationale Komitee vom Roten Kreuz - წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი
bewaffneten - შეიარაღებული (Dat.)
den Opfern - მსხვერპლი (მრ. რ. Dat.)
Zivilbevölkerung - მშივდობიანი მოსახლეობა
den Verwundeten - დაჭრილს (Dat. helfen wem?)
den Kriegsgefangenen - ტყვეს (Dat. helfen wem?)
hilft - ეხმარება (მხ. რ. მე-3 პირის ფორმა)
მოქმედება - handeln
ომი - Krieg m
საბანი - Decke f
საკვები - Nahrung f
რა შემთხვევაში - im velchen Fall
ტანსაცმელი - Kleidung f
|
|
7.1.2 LEKTION 2 |
▲ზევით დაბრუნება |
I.
-Wer kann während des Krieges zusammen mit dem Internationalen
Komitee vom Roten Kreutz den Opfern Hilfe leisten?
- Das sind Nationale Gesellschaften.
- Wollen wir den Text lesen und mündlich übersetzen.
Die Gründung nationaler Gesellschaften in verschiedenen Ländern begann 1863. Im land gibt es nur eine nationale Gesellschaft. Die nationale Gesellschaft wirkt hauptsächlich in einigem Land. Sie helfen den Alten, Alleinstehenden, Kranken und organisiert Kursen der ersten Hilfe. Die nationalen Gesellschaften können Krankenhöuser besitzen. Diese Organisationen heiβen die nationale Organizatione des Roten Kreuzes und in meisten muslimischen Ländern die nationale Organization des Roten Halbmondes. Das Georgische Rote Kreuz wurde im Jahre 1997 anerkannt. Zusammen mit dem IKRK und der Federation verwirklicht es Sozial-und Informationsprogramme. Die Embleme dieser Gesellschaften werden auf dem zweiten und dritten Bild gezeigt.
Fuβnote: Das Embleme des Roten Kreuzes vird in einigen muslimischen Ländern verwendet.
II.
-Ich denke es macht keinen Unterschied welches Symbol man gebraucht und es ist einfacher beide Symbole zusammen zu verwenden.
-Nein, es macht einen Unterschied. Das vereinigte
Symbol ist das Emblem einer anderen Organisation
-Welcher Organisation?
-Föderation der Gesellschaften des Roten Kreuzes und des roten Halbmondes. 
Aufgabe 3
Lese den Text selbstständing. Schreibe neue Wörter aus und übersetze den Text.
Die Föderation der Gesellschaften des roten Kreuzes und des roten Halbmondes ist eine internationale Organisation die die nationalen Gesellschaften vereinigt. Die Föderation hilft der Bevölkerung verschiedener Länder während Naturkatastrophen und Hungersnöten. Die Föderation wurde 1919 gegründet. Das Emblem der Föderation wird auf dem vierten Bild gezeigt.
__________________
die Gründung - დაარსება
wirkt - მოქმედებს
hauptsächlich - ძირითადად
alleinstehenden alten Leuten - მარტოხელა მოხუცები
Hilfe leisten (wem?) - დახმარების გაწევა
Gesellschaft f - საზოგადოება
Rotkreuzgesellschaft - წითელი ჯვრის საზოგადოება
Nationale Gesellschaften des Roten Halbmondes - წითელი ნახევარმთვარის ეროვნული საზოგადოება
es macht einen Unterschied - ანსხვავებს
es ist einfacher - უფრო მარტივია
verwenden - გამოყენება
vereinigte - გაერთიანებული
selbständig - დამოუკიდებლად
Naturkatastrophe f - სტიქიური უბედურება
Hungersnot f - შიმშილი
|
|
7.1.3 LEKTION 3 |
▲ზევით დაბრუნება |
წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი, ეროვნული საზოგადოებები და წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო ფედერაცია ერთი მოძრაობის შემადგენელი ნაწილებია. ამ მოძრაობას ეწოდება წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა.
Das internationale Komitee vom Roten Kreuz, die nationalen Gesellschaften und die Föderation der Gesellschaften des roten Kreuzes und des roten Halbmondes sind die Bestandteile einer Bewegung. Diese Bewegung heisst die Internationale Bewegung des Roten Kreuzes und des Roten Halbmondes.
-Darf dieses Emblem jeder nach dem Wunsch benutzen?
-Nur die Leute, die in diesen Organisationen arbeiten.
-Ich habe diese Embleme auf den Autos gesehen.
-Diese Autos gehцren zu diesen Organisationen.
-Ich habe Rote Kreuze an den Wänden von Spitälern gesehen.
-Wenn das Spital dem IKRK gehört, wird das Emblem
nur in Kriegszeiten zum Schutz des Gebäudes gebraucht,
um es vor Überfällen zu schützen.
-Warum sollte man Spitäler nicht überfallen?
-Weil sogar in Kriegszeiten, Verwundeten und Ärzte unantastbar sind.
Aufgabe 4
a) Schreibe aus dem Wörterbuch die Wörter aus, die in verschiedenen Sprachen gleich klingen (zum Beispiel humanitär)
b) Schreibe aus dem Wörterbuch die Wörter aus, die einen Bezug zum Emblem haben.
c) Schreibe aus dem Wörterbuch die Wörter aus, die die Not der Menschen ausdrücken.
d) Schreibe aus dem Wörterbuch die Wörter aus, die zu den ersten drei Gruppen nicht gehören.
___________________
die Bestandteile - შემადგენელი ნაწილები
vor Überfällen zu schützen - თავდასხმებისაგან დასაცავად
gleich klingen - ერთნაირად ჟღერენ
Bezug haben - მიმართებაში იმყოფებიან
die Not - გასაჭირი
ausdrücken - გამოხატავენ
|
|
7.1.4 LEKTION 4 |
▲ზევით დაბრუნება |
Aufgabe 5
Wähle das passende Wort oder Wendung für die Lücke im Sätze.
Das Internationale Komitee vom Roten Kreuz wurde in:...... gegründet:
a) Frankreich
b) Grossbritanien
c) Schweiz
Das Internationale Komitee vom Roten Kreuz leistet Hilfe den:
a) Kriegsopfern
b) alten alleinstehenden Leuten
c) Opfern einer Überschwemmung
d) Opfern eines Erdbebens
Die nationale Rotkreuzgesellschaft leistet Hilfe:
a) Kriegsverwundeten im Ausland
b) Kriegsverwundeten im eigenen Land
c) alten alleinstehenden Leuten
Die Föderation der Gesellschaften des roten Kreuzes und des roten Halbmondes leistet Hilfe:
a) den Verwundeten auf dem Schlachtfeld
b) Zivilbevölkerung während einer Hungersnot
c) Opfern eines Erdbebens
Aufgabe 6
Kopiere die Zeichnung, schreibe den Satz und fьlle die Lücken mit den passenden Wörtern.
|
Dieses Emblem gehört zum ......... |
|
Dieses Emblem gehört zur .............. |
|
Dieses Emblem gehört zur ............ |
_______________________
auf dem Schachtfeld - ბრძოლის ველზე
|
|
7.1.5 WÖRTERBUCH |
▲ზევით დაბრუნება |
Deutsch-Georgisch
alleinstehende Leute f - მარტოხელები
alte Leute f - მოხუცები
anerkennen - ცნობა, გაცნობა
Auto n - მანქანა
Bekleidung f - ტანსაცმელი
benützen zu - გამოყენება რაღაცისათვის
Bestandteil m - შემადგენელი ნაწილი
bewaffnet - შეიარაღებული
Christ/Christin - ქრისტიანი
Decke f - საბანი
Emblem n - ემბლემა
Erdbeben n - მიწისძვრა
Föderation f - ფედერაცია
gebrauchen - გამოყენება
gründen - დაარსება
gehören - კუთვნება
Grenze f - საზღვარი
Gesellschaft f - საზოგადოება
Halbmond m - ნახევარმთვარე
handeln zu - მოქმედება
Hilfe f - დახმარება
hilfsbedürftige Leute (pl.) - გაჭირვებულები
helfen - დახმარება
humanitäre - ჰუმანიტარული
Hungersnot f - შიმშილი
international - saerTaSoriso
Komitee n - კომიტეტი
Konflikt m - კონფლიქტი
Kreis m - რგოლი
Kreuz n - ჯვარი
Krieg m - ომი
Kriegsgefangener m - ტყვე
Land n - ქვეყანა
Leute (pl.) - ხალხი
Lücken (pl.) - ცარიელი ადგილი
Mensch m - ადამიანი
Menschen (pl.) - ხალხი
Mitglied n - წევრი
Moslem m - მუსლიმი
mündlich - ზეპირად
Nahrung f - საკვები
Nationale Gesellschaft f - ეროვნული საზოგადოება
Naturkatastrophe f - სტიქიური უბედურება
Opfer n - მსხვერპლი
Organisation f - ორგანიზაცია
passend - შესაბამისი, შესატყვისი
rot - წითელი
Schlachtfeld n - ბრძოლის ველი
Schutz m - დაცვა
Schweiz f - შვეიცარია
Spital n - ჰოსპიტალი
Symbol n - სიმბოლო
Überfall m - თავდასხმა
Überschwemmung f - წყალდიდობა
unantastbar - ხელშეუხებელი
vereinigen - გაერთიანება
vereinigte - გაერთიანებული
vershieden - სხვადასხვა
verwirklichen - განხორციელება
Verwundete m - დაჭრილი
Wand f - კედელი
weiss _ თეთრი
Zivilbevölkerung f - მშვიდობიანი მოსახლეობა
|
|
8 გეოგრაფია |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
8.1 გარემოს შეცვლა ომის შედეგად |
▲ზევით დაბრუნება |
დავალება 1
დაიყავით ოთხ ჯგუფად, აირჩიეთ თემა ჯგუფისათვის (წყალი, ნიადაგი, ტყე, ჰაერი). მოიფიქრეთ და ჩამოწერეთ ერთ ფურცელზე დაწვრილებითი პასუხები შემდეგ კითხვებზე:
წ ყ ა ლ ი
1. რა მნიშვნელობა აქვს წყალს?
2. შეიძლება თუ არა ის შეიცვალოს ომის პირობებში (როგორ)?
3. რა შედეგები მოჰყვება ამას?
ნ ი ა დ ა გ ი
1. რა მნიშვნელობა აქვს ნიადაგს?
2. შეიძლება თუ არა ის შეიცვალოს ომის პირობებში (როგორ)?
3. რა შედეგები მოჰყვება ამას?
ტ ყ ე
1. რა როლს ასრულებს ტყე ადამიანის ცხოვრებაში?
2. შეიძლება თუ არა ის შეიცვალოს ომის პირობებში (როგორ)?
3. რა შედეგები მოჰყვება ამას?
ჰ ა ე რ ი
1. რა მნიშვნელობა აქვს ჰაერს?
2. შეიძლება თუ არა ის შეიცვალოს ომის პირობებში (როგორ)?
3. რა შედეგები მოჰყვება ამ შეცვლას?
დავალება 2.
ყურადღებით წაიკითხეთ ტექსტი:
ომი სპარსეთის ყურეში
1990 წლის 2 აგვისტოს ერაყმა დაიწყო ომი ქუვეითის წინააღმდეგ. ამ აგრესიას წინ აღუდგა რიგი ქვეყნებისა (ამერიკის შეერთებული შტატები, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი, საუდის არაბეთი, ქუვეითი) და 1991 წლის იანვარში მოკავშირეებმა დაიწყეს ომი ერაყის წინააღმდეგ.
ამ ომის დროს ბუნებისათვის მიყენებულმა ზარალმა მანამდე არნახულ მასშტაბს მიაღწია. ერაყის შეიარაღებულმა ძალებმა ცეცხლს მისცეს 500-მდე ჭაბურღილი ქუვეითის მიწაზე. 11 მილიონი ბარელი* ნავთობი სპარსეთის ყურეში ჩაიღვარა. ჭაბურღილებიდან გამონადენი ნავთობის ნაკადები ქმნიდნენ ტბებს და აღწევდნენ ნიადაგის წყალშემცველ ფენაში. ხანძრებმა დიდი ზარალი მიაყენა ბუნებრივ რესურსებს, გამოიწვია ატმოსფეროში სხვადასხვა გაზის გამოყოფა, მათ შორის ნახშირორჟანგისაც. რომელიც იწვევს “სათბურის ეფექტს”. ნახშირორჟანგი განაპირობებს ატმოსფეროს მიერ სითბოს დაკავებას, რასაც მოჰყვება გლობალური* დათბობა, ეს კი კლიმატის დესტაბილიზაციის* მიზეზი ხდება. ყოველივე ამის შედეგი შეიძლება იყოს სტიქიური უბედურებები მათთვის დამახასიათებელი მსხვერპლითა და ზარალით. ქუვეითში, ომის შემდეგ, რამდენიმე თვის განმავლობაში შეიმჩნეოდა ატმოსფეროს დაბინძურება, რაც იწვევდა რესპირატორული დაავადებების* რაოდენობათა ზრდას, აგრეთვე ნიადაგის საგრძნობ გაუარესებას.
ა) მოძებნეთ წინადადებები, რომლებიც ასახავენ ზარალს, მიყენებულს
წყლისათვის;
ნიადაგისათვის;
ჰაერისათვის;
ბ) ტექსტში მოცემული ინფორმაცია მწირია. შეეცადეთ, ა) პუნქტის კითხვებზე პასუხის გაცემისას, ვრცლად აღწეროთ ესა თუ ის შედეგი.
გ) როგორ შეიძლება იმოქმედოს ადამიანის ჯანმრთელობაზე ზემოთ ჩამოთვლილმა შედეგებმა?
დავალება 3
წარმოიდგინე, რომ შენ ხელმძღვანელობ სამხედრო ოპერაციას სპარსეთის ყურეში. რა მითითებებს მისცემდი შენს ჯარისკაცებს ზემოთ ნახსენები შედეგების თავიდან ასაცილებლად?
დავალება 4
წაიკითხე ქვემოთ მოცემული ტექსტი:
არსებობს საერთაშორისო შეთანხმება - ჟენევის ოთხი კონვენციის I დამატებითი ოქმი, რომლის 35-ე და 55-ე მუხლები ეხება ბუნებრივი გარემოს დაცვას ომის პირობებში. მის თანახმად, აკრძალულია ომის წარმართვისას ისეთი მეთოდებისა და საშუალებების გამოყენება, რომლებმაც შეიძლება ზიანი მიაყენონ ადამიანის ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს, ბუნებრივ გარემოს.
შენს მიერ მიცემული მითითებები რომელ აზრს ასახავენ ამ ტექსტიდან?
_________________
* ბარელი - 1 ბარელი ნავთობი იკავებს 159 ლ მოცულობას
* გლობალური - 1. საერთო, მთლიანი, ერთად აღებული. 2. რაც მთელ მსოფლიოს მოიცავს
* დესტაბილიზაცია - რისამე მყარი, მდგრადი მდგომარეობიდან გამოყვანა
* რესპირატორული დაავადება - სასუნთქი ორგანოების დაავადება
|
|
8.2 მოსახლეობის მიგრაცია* |
▲ზევით დაბრუნება |
დავალება 1.
ა) რას ფიქრობთ, რამდენი იძულებით გადაადგილებული პირი ან ლტოლვილი შეიძლება იყოს საქართველოს, ბოსნია-ჰერცეგოვინასა და ავღანეთის შეიარაღებული კონფლიქტების შედეგად? გადაიხაზეთ ცხრილი 1 და დატოვეთ შიგ მხოლოდ ის რიცხვები, რომლებიც მიგაჩნიათ სწორად.
ქვეყანა |
გადაადგილებული |
ლტოლვილები |
საქართველო |
2000 - 20000 - 200000 |
|
ბოსნია - ჰერცოგოვინა |
7500 - 75000 - 750000 |
6000 - 600000 - 600000 |
ავღანეთი |
3000 - 30000 - 300000 |
30000 - 300000 - 3000000 |
ცხრილი 1
ბ) დააკვირდით რუკას. თქვენი აზრით, რომელ ქვეყნებს შეიძლება შეაფარონ თავი ლტოლვილებმა
- ავღანეთიდან
- რუანდიდან
- სომხეთიდან
- აზერბაიჯანიდან
გადაიხაზეთ ცხრილი 2, მოძებნეთ ეს ქვეყნები რუკაზე და თქვენი დაკვირვების შედეგი ჩაწერეთ ცხრილის II სვეტში.
კონფლიქტის ქვეყანა |
თავშესაფარი ქვეყანა |
ავღანეთი |
|
რუანდა |
|
სომხეთი |
|
აზერბაიჯანი |
|
ცხრილი 2
დავალება 2
ა) მოძებნეთ შესაბამისი რიცხვები და ქვეყნები ცხრილში 3, შეადარეთ ისინი თქვენს მიერ პირველსა და მეორე ცხრილში ჩაწერილ პასუხებს.
ბ) მოძებნეთ რუკაზე ცხრილში დასახელებული ქვეყნები.
კონფლიქტის ქვეყანა |
გადაადგილებულთა |
თავშესაფარი |
ლტოლვილთა |
ავღანეთი |
274 000 |
ირანი, |
2 673 000 |
ბოსნია-ჰერცეგოვინა |
760 000 |
იუგოსლავიის |
673 000 |
ერაყი |
|
ირანი, საუდის |
672 000 |
სომალი |
|
ჯიბუტი, |
572 000 |
რუანდა |
|
უგანდა, კონგოს |
467 000 |
საქართველო |
272 000 |
|
|
აზერბაიჯანი |
549 000 |
სომხეთი |
299 000 |
სომხეთი |
|
აზერბაიჯანი |
2 015 000 |
ცხრილი 3
___________
* მიგრაცია - (ლათ. migratio) და მიგრირება - ადამიანების, ხალხთა გადასახლება ქვეყნის შიგნით ან მის საზღვრებს გარეთ.
** მონაცემები ასახავენ მდგომარეობას 1996 წლის ბოლოსათვის
*** სვეტში მოტანილი ყველა მონაცემი, გარდა სომხეთისა და აზერბაიჯანისა, ასახავს მდგომარეობას 1997 წლის 1 ივლისისათვის. სომხეთისა და აზერბაიჯანის მონაცემები 1995 წლის 1 იანვრის მდგომარეობას შეესაბამება.
|
|
8.3 რუკები |
▲ზევით დაბრუნება |
საქართველო, სომხეთი, აზერბაიჯანი
ბოსნია და ჰერცეგოვინა
რუანდა
სომალი
ავღანეთი
ერაყი
|
|
9 ისტორია |
▲ზევით დაბრუნება |
|
|
9.1 მშვიდობიანი მოსახლეობა და კულტურული ფასეულობები ომის დროს; ამხედრო ტყვეები |
▲ზევით დაბრუნება |
გაკვეთილები საქართველოს ისტორიის კურსისათვის
დავალება 1
ისტორიაში არაერთი ომის შესახებ წაგიკითხავთ. ყველა მათგანს უბედურება მოაქვს. მაგრამ ომები მეტ-ნაკლებად მაინც განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან სისასტიკითა და შედეგებით.
წარმოიდგინეთ, რომ ფეოდალური ქვეყნის ქალაქს ალყა აქვს შემორტყმული. მიუხედავად დიდი წინააღმდეგობისა, დამპყრობელმა მოახერხა ქალაქის აღება. შეეცადეთ წარმოიდგინოთ და აღწეროთ ქალაქის აღება დამპყრობლის მიერ, მსხვერპლი, მისი მდგომარეობა და დამპყრობლის ქცევა ქალაქის ხელში ჩაგდების შემდეგ.
დავალება 2
წაიკითხეთ ტექსტი „თბილისის აღება დავით აღმაშენებლის მიერ“.
უპასუხეთ შემდეგ კითხვებზე:
- რა მიგაჩნიათ დადებითად დავით აღმაშენებლის საქციელში?
- რა მიგაჩნიათ უარყოფითად დავით აღმაშენებლის საქციელში?
- როგორ მოიქცეოდით თქვენ დავითის ადგილზე? თუ ჯგუფში განსხვავებული აზრი წარმოიშვა, თითოეული მათგანი გააცანით კლასს.
- თქვენი აზრით, რა წესებს უნდა იცავდეს მეომარი დაპყრობილ ტერიტორიაზე მშვიდობიანი მოსახლეობის მიმართ?
თბილისის აღება დავით აღმაშენებლის მიერ
თბილისი ოთხასი წლის მანძილზე მტრის ხელში იყო. 1122 წელს შეძლო დავით აღმაშენებელმა თბილისის აღება. ვინაიდან ქალაქი უბრძოლველად არ ჩააბარეს, მეფემ იგი იერიშით აიღო და სასტიკად გაუსწორდა ქალაქის მფლობელებსა თუ მაჰმადიან მოსახლეობას, სასტიკი ხოცვა-ჟლეტა მოაწყო, მაგრამ მალე დაუცხრა მეფეს გულისწყრომა და თბილისელებს მრავალგვარი შეღავათი უწყალობა: გაათავისუფლა ისინი იმ წლის გადასახადისაგან და მაჰმადიანთა თხოვნისამებრ, ბრძანა, მათ უბანში არავის დაეკლა ღორი. მას (მეფეს) მიუნიჭებია მაჰმადიანთათვის თავისუფლად ლოცვისა და ლოცვისთვის მოწოდების უფლება. დავითმა აუკრძალა ქართველებს, სომხებსა და ებრაელებს მაჰმადიანთათვის განკუთვნილ აბანოში შესვლა. მეფემ მაჰმადიანებს საგადასახადო შეღავათებიც მიანიჭა: ქართველები იხდიდნენ წელიწადში ხუთ დინარს, ებრაელები - ოთხს, ხოლო მაჰმადიანები - სამ დინარს.
მეფემ თბილისელ მაჰმადიანებს, ებრაელებს, სომხებს ქალაქში უვნებლად ცხოვრებისა და მათი სარწმუნოების ხელშეუხებლობის პირობა მისცა, რათა მათ თავისუფლად განეგრძოთ ქალაქში მშვიდობიანი სავაჭრო საქმიანობა.
დავალება 3
გადაიწერეთ ქვემოთ მოცემული ტექსტი. შეადარეთ ის დავით აღმაშენებლის საქციელსა და თქვენს მიერ შემუშავებულ წესებს. თუ ნახეთ საერთო რომელიმე მათგანთან, ქვეშ ხაზი გაუსვით.
ჟენევის 1949 წლის IV კონვენცია იცავს მშვიდობიან მოსახლეობას ომის დროს. ის კრძალავს მშვიდობიანი მოსახლეობის ხოცვას, მძევლად აყვანას, შეურაცხყოფას, ძარცვას. მოსახლეობას სრული უფლება აქვს შეასრულოს ოჯახური წეს-ჩვეულებები თუ რელიგიური რიტუალები. 1977 წლის I და II დამატებითი ოქმების თანახმად, აკრძალულია თავდასხმა მოსახლეობისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის მქონე ობიექტებზე, როგორიცაა სურსათის მარაგი, სასმელი წყლით მომარაგების სისტემა და სხვა.
დავალება 4
მოძებნე ტექსტში “ხაზარებისა და ჰერაკლე კეისრის ლაშქრობანი” ადგილები, სადაც ლაპარაკია კულტურულ ფასეულობათა განადგურებაზე.
ხაზარებისა და ჰერაკლე კეისრის ლაშქრობანი
ხაზარები გარს შემოერტყნენ თბილისს და დაიწყეს ბრძოლა. ორი თვის გარემოცვისა და ომის შემდგომ ქალაქი აიღეს, ხოლო მცხოვრებნი დაუნდობლივ ამოწყვიტეს. იქვე შეიპყრეს ორი მთავარი, ერთი იყო სპარსთა მთავრობის წარმომადგენელი, ხოლო მეორე - ადგილობრივი მკვიდრი ქართველი, ალბათ დიდებულ აზნაურთა მმართველი წრის წევრთაგანი. ორივე ტყვეს ჯერ თვალები დასთხარეს და შემდეგ ჩამოახრჩეს. მთელი ქალაქი გაძარცვეს და უთვალავი განძეულობა ჩაიგდეს ხელში, ურიცხვი ოქროსი და ვერცხლის ქანქარი და მრავალი საეკლესიო სამკაული მოთვალულ-მომარგალიტული სიწმინდის სამსახურებელი .... ხაზარები ჰერაკლე კეისრის მოკავშირენი იყვნენ სპარსეთის წინააღმდეგ. კეისარი ცდილობდა დაეპყრო სპარსეთის გავლენის ქვეშ მყოფი ტერიტორიები.
... ქართლის უდიდესი ქალაქების, თბილისის, მცხეთისა და უჯარმის ეკლესიებში ჰერაკლე კეისარს დიდი სისხლი დაუდენია. ცხადია, ეკლესიებში იმდენად ცეცხლისმსახურნი არ იყვნენ შეფარებულნი, რამდენადაც ქრისტიანები, მხოლოდ სხვა (მონოფიზიტები) აღსარებისა. იმდროინდელი ქართველი ისტორიკოსი ამტკიცებს, რომ ჰერაკლემ “განწმინდა შჯული ქრისტესი და წარვიდა”-ო. ადამიანების მოსპობის გარდა, შეუდგნენ მათი კულტურული ნამოღვაწარის, კერძოდ - მწერლობის განადგურებასაც და აქაც ბევრი რამე “განწმინდეს”.
დავალება 5
წაიკითხე ქვემოთ მოყვანილი ტექსტი:
1977 წლის I და II დამატებითი ოქმების თანახმად, აკრძალულია ისტორიული ძეგლების, ხელოვნების ნიმუშებისა და რელიგიური დანიშნულების ობიექტების დაზიანება, ხელყოფა ხალხთა კულტურული და სულიერი საგანძურისა.
ხომ არ გახსენდება ომის შედეგად კულტურულ ფასეულობათა დაზიანების, განადგურების ან დაცვის რომელიმე მაგალითი?
დავალება 6
მოიფიქრე
ა) რა საქციელი მიგაჩნიათ დაუშვებლად ტყვის მიმართ? დაასახელე 3 მათგანი.
ბ) რა საქციელი მიგაჩნია დასაშვებად ტყვის მიმართ? დაასახელე 3 მათგანი.
დავალება 7
ყურადღებით წაიკითხე ქვემოთ მოყვანილი ტექსტი. შეადარე შენს მიერ შესრულებული მე-6 დავალების პასუხებს.
ჟენევის 1949 წლის III კონვენცია კრძალავს ტყვეთა მოკვლას, წამებას, შეურაცხყოფას, იძულებით გამოყენებას ჯანმრთელობისათვის მავნე სამუშაოებზე. ტყვე უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სამედიცინო დახმარებით, საკვებითა და ტანსაცმლით. მას უნდა მიეცეს საშუალება, შეავსოს შეტყობინების ბარათი, თუ აუცილებელია, წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის შუამავლობით, რომლის მეშვეობით ოჯახის წევრები შეიტყობენ მის ადგილსამყოფელს. საომარი მოქმედებების დამთავრებისთანავე ყველა სამხედრო ტყვე დაუყოვნებლივ უნდა გათავისუფლდეს, ან გაიცვალოს.
|
|
9.2 შუა საუკუნეებში გავრცელებული ომის წესების ზოგიერთი მაგალითი |
▲ზევით დაბრუნება |
გაკვეთილი მსოფლიოს ისტორიის კურსისათვის
1. ომის ქრისტიანული სამართალი მოქმედებდა მხოლოდ ქრისტიანთა შორის ომის დროს. ქრისტიანული ეკლესია მფარველობდა მშვიდობიან მოსახლეობას, განსაკუთრებით სასულიერო პირებსა და მომლოცველებს.
აიკრძალა ტყვეების მონებად გადაქცევა. მათ ათავისუფლებდნენ გამოსასყიდის საფასურად და, ხანდახან, გამოსასყიდის გადახდამდე პატიოსან სიტყვაზეც ენდობოდნენ.
შუა საუკუნეების მეორე ნახევრიდან უძრავი ქონება ძველ პატრონს უნდა შერჩენოდა, ხოლო ნადავლის სახით მხოლოდ მოწინააღმდეგის მოძრავი ქონების მითვისება შეიძლებოდა.
ეკლესიამ აკრძალა მოწამლული იარაღის გამოყენება.
მუსლიმების, წარმართებისა და ქრისტიანი ერეტიკოსების წინააღმდეგ ბრძოლაში ნებისმიერი თვითნებობა დაშვებული იყო.
2. რაინდები ომის წესებს იცავდნენ მხოლოდ დიდგვაროვან ქრისტიანებთან ბრძოლაში.
ომი არ იწყებოდა გამოცხადების გარეშე.
მოწინააღმდეგეს ეძლეოდა 3 დღე მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად.
პარლამენტიორი ხელშეუხებელი იყო.
კაპიტულაცია და სხვა შეთანხმებები არ ირღვეოდა.
დაპირისპირება ხშირად ომის ნაცვლად, ორთაბრძოლით თავდებოდა. აიკრძალა არბალეტები*.
სასტიკად, ყოველგვარი დანდობის გარეშე, ექცეოდნენ რაინდები გლეხთაგან შემდგარ ჯარს, აგრეთვე არაქრისტიანებს.
3. მუსლიმებს დასაშვებად მიაჩნდათ ომი მხოლოდ არამუსლიმთა ან მუსლიმ ერეტიკოსთა წინააღმდეგ. წარმართების წინააღმდეგ გამანადგურებელ ომს ეწეოდნენ, ებრაელთა და ქრისტიანთა წინააღმდეგ უფრო ჰუმანურს.
მუსლიმები ითხოვდნენ მოწინააღმდეგისაგან ისლამის მიღებას ან ხარკის გადახდას. ომი იწყებოდა იმ შემთხვევაში, თუ მოწინააღმდეგე უარზე დადგებოდა.
ტყვეები უნდა ეცემათ და მონებად ექციათ. დაშვებული იყო მათი გათავისუფლებაც გამოსასყიდის გადახდის შემთხვევაში.
იკრძალებოდა ქალების, ბავშვების, მოხუცების, ავადმყოფების მოკვლა.
იკრძალებოდა პარლამენტიორის მოკვლა.
იკრძალებოდა ისრებისა და წყლის მოწამვლა.
სამხედრო ნადავლი ნაწილდებოდა წინამძღოლის მიერ.
იკრძალებოდა ძარცვა ცალკეულ მეომართა მიერ.
დავალება 1
აირჩიეთ ჯგუფიდან მოსწავლე, რომელიც წარუდგენს კლასს ჯგუფის მიერ შესრულებულ სამუშაოს.
დაკვირვებით წაიკითხეთ ტექსტი. მოითათბირეთ ჯგუფში და ამოწერეთ რვეულში ის წესები, რომლებიც მიუღებლად მიგაჩნიათ.
დავალება 2
აირჩიეთ ჯგუფიდან მოსწავლე, რომელიც წარუდგენს კლასს ჯგუფის მიერ შესრულებულ სამუშაოს.
დაკვირვებით წაიკითხეთ ტექსტი. მოითათბირეთ ჯგუფში და ამოწერეთ რვეულში ის წესები, რომლებიც მისაღებად მიგაჩნიათ შუა საუკუნეებისათვის, მაგრამ მოძველებულად გეჩვენებათ დღეს. რომელი წესით შეიძლება დღეს მათი შეცვლა?
დავალება 3
აირჩიეთ ჯგუფიდან მოსწავლე, რომელიც წარუდგენს კლასს ჯგუფის მიერ შესრულებულ სამუშაოს.
დაკვირვებით წაიკითხეთ ტექსტი. მოითათბირეთ ჯგუფში და ამოწერეთ რვეულში ის წესები, რომლებიც დღეისთვისაც მისაღებად მიგაჩნიათ.
___________
* არბალეტი (ფრანგ. arbalète) - ხელით სასროლი ძველებური იარაღი, გაუმჯობესებული მშვილდისარი; იყენებდნენ დასავლეთ ევროპაში
|
|
9.3 შენ როგორ მოიქცეოდი?! |
▲ზევით დაბრუნება |
მოზარდთა ცხოვრება ისევე, როგორც უფროსებისა, სავსეა ურთიერთდაპირისპირებით, მეტოქეობით, რომელიც ხშირად უხეში ძალის გამოყენებით მთავრდება, რასაც მოჰყვება ერთის გვემა, შეურაცხყოფა, დამცირება, ხოლო მეორის გამარჯვება და ზოგჯერ გაყოყოჩებაც.
გთავაზობთ რამდენიმე სიტუაციას. წაიკითხე, დაუფიქრდი დასმულ კითხვებს, დაელაპარაკე ამის შესახებ შენს მეგობრებს, ახლობლებს. გაიგე მათი აზრიც.
1. წარმოიდგინე, რომ შენს მეგობარს ქუჩაში მოუვიდა ჩხუბი თანატოლთან. მოწინააღმდეგე უფრო ღონიერი აღმოჩნდა, მაგრამ როცა შენ და შენი მეგობრები
დაგინახათ, ჩხუბი შეწყვიტა.
როგორ მოიქცეოდით შენ და შენი მეგობრები ასეთ შემთხვევაში?
2. წარმოიდგინე, რომ შენს სახლთან ახლოს, ბაღში, ბიჭების ორ ჯგუფს შორის, გაუგებრობა მოხდა და მათ იჩხუბეს. გადათელეს ყვავილები და ბალახი, გატეხეს სკამი, შემდეგ დაიშალნენ.
როგორ შეიძლებოდა ამ გაუგებრობის გადაწყვეტა?
რისი აცილება შეიძლებოდა თავიდან ნებისმიერ შემთხვევაში?
რა გრძნობას იწვევს შენში: - გამარჯვებული;
- გამარჯვებული, რომელიც ულმობლად ჩხუბობდა;
- დამარცხებული;
- დამარცხებული, რომელიც ძლიერ დაშავდა.
3. წარმოიდგინე, რომ შენ ხშირად მოგდის ჩხუბი ერთსა და იმავე ბიჭთან.
პატარა მიზეზიც კი საკმარისია, რომ თქვენს შორის ხელჩართული ბრძოლა გაჩაღდეს. დავუშვათ, რომ სახლში მიმავალმა დაინახე შენი მოწინააღმდეგე, რომელსაც ფეხი სტკენოდა და შინ წასვლა უჭირდა. როგორ მოიქცეოდი?
4. წარმოიდგინე, რომ ასეთ სურათს შეესწარი: ორი გოგონა კინკლაობდა. ერთი მეორეს რაღაცას საყვედურობდა, მეორე კი ცდილობდა პირველისათვის გული ეტკინა და ათასგვარ შეურაცხყოფას აყენებდა მას. როგორ მოიქცეოდი შენ ამ გოგონების ადგილზე?