კანონიერების მნისვნელობა, რაც კანონის უზენაესობას გულისხმობს, განსაზღვრულია კონვენციის მე-5 მუხლით (განსაკუთრებით, მე-5.3 მუხლით). თავისუფლების ყოველგვარი შეზღუდვა, მე-5 მუხლის პირობით, უნდა განხორციელდეს ,,კანონით დადგენილი წესით“ და იყოს ,,კანონიერი“. ეს განმარტებანი შეეხება ქვეყნის შიდა კანონმდებლობას და მათი გამოყენება უნდა იყოს სამართლიანი და სწორად მართული პროცედურა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ნებისმიერი ღონისძიება, რომელსაც შედეგად მოსდევს პირის თავისუფლების აღკვეთა, უნდა იქნას მიღებული და აღსრულებული შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე პირის მიერ და არ უნდა იყოს თვითნებური (იხ. ,,ბიზოტო იტალიის წინააღმდეგ“ (1998), 31-ე პუნქტი).

,,კანონიერის“ მნიშვნელობა, ასევე შეეხება სადავო კანონის ხარისხს. დაკავების უფლებამოსილების მიმნიჭებელი კანონი უნდა იყოს კანონის უზენაესობის პრინციპთან შესაბამისობაში, მისაწვდომი, ზუსტი და განჭვრეტადი შედეგების თვალსაზრისით, რათა თავიდან იქნას აცილებული ყოველგვარი თვითნებობა.

გაუცხადებელი დაკავება (ანუ ისეთი დაკავება, როდესაც ხელისუფლების წარმომადგენლები არ აწარმოებენ დაკავების აღრიცხვას) სასამართლოს მხრიდან მიჩნეულია, როგორც მე-5 მუხლით დადგენილი ,,კანონიერების“ ყველაზე უხეში დარღვევა.

გადაუდებელი ღონისძიებები ხშირად ვერ აკმაყოფილებენ ,,კანონიერებისათვის“ დადგენილ ტესტს. თუკი ამგვარი ღონისძიებები შემოღებულია დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში, ის ვერ დააკმაყოფილებს კანონით დადგენილი უფლებამოსილების ფარგლების ტესტს.

დაკავების კანონიერების შეფასებისას, სასამართლო მხედველობაში იღებს არა მარტო ქვეყნის კანონმდებლობას, არამედ სახელმწიფოს მიერ ნაკისრ საერთაშორისო სამართლებრივ ვალდებულებებსაც.

კითხვები:

1. არის თუ არა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით დაკავების საფუძვლები შემოსაზღვრული მე-5.1 მუხლის ა-ე პუნქტების შესაბამისა;

2. არის თუ არა დაკავების უფლება მიკუთვნებული სპეციალური პირებისა და ორგანოებისადმი და თუ ასეა, არის თუ არა ეს ცხადად განსაზღვრული?

3. უზრუნველყოფს თუ არა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა თვითნებობისაგან ეფექტურ დაცვას?

4. არის თუ არა ეს კანონმდებლობა საკმარისად ზუსტი, მისაწვდომი და განჭვრეტადი იმგვარად, რომ რიგით პირს შეეძლოს იმის გაგება, თუ რა გარემოებები ამართლებს მის დაკავებას და რა წესით შეიძლება მისი გასაჩივრება?

ტერმინი ,,კომპეტენტური სასამართლო“ მოიცავს არა მარტო ცხად სამართლებრივ საფუძველს, არამედ ასევე მის შემადგენლობას და პროცედურას, განსაკუთრებით:

- ის გამორიცხავს ადმინისტრაციულ ორგანოებს;

- ის ადგენს მართლმსაჯულების ორგანოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის სავალდებულობას;

- რომ შესაბამის სასამართლოს უნდა გააჩნდეს იურისდიქცია საქმის განსახილველად;

- სპეციალური იურისდიქციის სასამართლო, როგორიცაა სამხედრო სასამართლო, ასეთად განიხილება, თუკი მისი დამოუკიდებლობა გარანტირებულია, მათ უნდა გააჩნდეთ გათავისუფლების უფლებამოსილება, განმცხადებლებს უნდა ჰქონდეთ უფლება, წარდგნენ მის წინაშე დროულად და გააჩნდეთ უფლება, გაასაჩივრონ მათი დაკავების კანონიერება (იხ. ქვემოთ განხილული ენჯელისის საქმე);

- ის გამორიცხავს პროკურორის, სამხედრო მეთაურის, პოლიციის ოფიცრის, ან მსგავსი პირის მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებას.

სიტყვები ,,მსჯავრდების შემდეგ“ ნიშნავს, რომ დაკავება უნდა ,,გამომდინარეობდეს, ეფუძნებოდეს და მოჰყვებოდეს მსჯავრდების საფუძველს (იხ. ბ. ავსტრიის წინააღმდეგ (1990)“. ამას მოსდევს გარკვეული პრობლემები ჩვეულებრივ სისხლისსამართლებრივ პროცესში. თუმცა, ამ სიტყვათა განსაკუთრებულობა თვალსაჩინოა საქმეებში, მაგალითად, როდესაც პირი მსჯავრდებულ იქნა, დააკავეს, და შედეგად ხელახლა დააკავეს. თუკი თავდაპირველი დაკავება კანონიერი იყო, შემდგომი ხელახალი დაკავება, ან დაკავების გაგრძელება, კანონიერია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი არსებობს უწყვეტი მიზეზობრივი კავშირი თავდაპირველ სასჯელსა და ხელახალ დაკავებას შორის.

გადაწყვეტილება დაკავებული პირის არგათავისუფლების შესახებ, ან პირის ხელახალი დაკავება იმ საფუძვლით, რაც არ შეიძლება, შეესაბამებოდეს სასამართლოს მიზნებს, დაკავებას, რომელიც თავდაპირველად კანონიერი იყო, გადააქცევს მას თვითნებურ დაკავებად, რაც ეწინაარმდეგება მე-5 მუხლს (იხ. ვიკსის გადაწყვეტილება, ზემოთ).

,,მსჯავრდების შემდეგ“-ს ამ სიტყვების მნიშვნელობა განსაკუთრებით თვალსაჩინოა მრავალ სხვა გარემოებაში.

სასამართლომ შეიძლება განიხილოს საკითხი იმის შესახებ, თუ რამდენად შეესაბამება ქვეყნის შიდა საპროცესო ნორმები კონვენციის მე-6 მუხლს იმ საკითხის გადაწყვეტისას, თუ რამდენად გამართლებულია დაპატიმრება მე-5.1.ა მუხლით. თუკი ქვეყნის შიდა პროცესი წარმოადგენს ,,მართლმსაჯულების უხეშ უარს“ (ანუ, ,,აშკარად ეწინააღმდეგება მე-6 მუხლის დებულებებს“), ამის შედეგად დადგენილი პატიმრობა არ შეიძლება მოხვდეს მე-5.1.ა მუხლის ფარგლებში.

კითხვები:

1. საკმარისად ცხადად თუ არა კანონი პირის დაკავებისათვის დადგენილ პროცედურას, რომელიც ,,მსჯავრდებას“ მოსდევს?

2. ადგენს თუ არა ქვეყნის შიდა კანონი, რომ მსჯავრდების შემდეგ დაკავება შედეგად უნდა მოჰყვეს განაჩენს?

3. არსებობს თუ არა სამართლებრივი დებულებები, რომლებიც უზრუნველყოფენ განაჩენის გამომტანი სასამართლოს მიუკერძოებლობასა და დამოუკიდებლობას?

4. ადექვატურად ადგენს თუ არა კანონი პირის ხელახალი დაკავების პირობებს, თავდაპირველი დაკავების შემდეგ ზემოთ განხილული პრეცენდენტული სამართლის შესაბამისად?

მე-5.1.ბ მუხლის პირველი ნაწილით, დაკავების წინაპირობაა სასამარტლოს კანონიერი ბრძანების შეუსრულებლობა. დაკვება არ შეიძლება გამოიყენებოდეს იმ მოლოდინით, რომ სასამართლოს ბრძანება არ შესრულდება. აქ დაკავება გამოყენებულია სასამართლოების მიერ, როგორც საშუალება, რაც უზრუნველყოფს სასამართლო ბრძანებას. აქ იგულისხმება სასამართლოები:

სასამართლო ბრძანების კანონიერება დამოკიდებულია შემდეგზე:

შემდეგი ნაწილი, კერძოდ, კანონით დადგენილი ვალდებულების სესრულება, იძლევა პირის დაკავების ნებას მხოლოდ მისათვის, რომ ამ პირმა შეასრულოს სპეციფიკური და კონკრეტული ვალდებულება, რომელიც მანამ არ შეასრულა (იხ. ზემოთ განხილული ენჯელსის საქმე, 69-ე პუნქტი).

შემდეგ, ვალდებულება უნდა იყოს ის, რომელიც პირს უკვე დაეკისრა; ჩვეულებრივ დაკავება არ არის ნებადართული სამართლებრივი ვალდებულებების დარღვევის გარეშე. როგორც ზემოთ არინიშნა, დაკავების მიზანი არ არის დასჯა; ამ ვალდებულებით დაკავების მიზანია სადავო ვალდებულების შესრულება.

სასამართლომ ძალზე ცხადად განმართა, რომ ის არ დაუშვებს:

დაკავების ნამდვილი მიზანი უნდა იყოს ვალდებულების დაუყოვნებელი შესრულება.

● საქმეში, ,,ნოვიცკა პოლონეთის წინააღმდეგ (2002)“, განმცხადებელი მონაწილეობდა სამართლებრივ პროცესში, რომელიც მის სულით დაავადებას განიხილავდა. მას ბრძანებით დაევალა სამედიცინო შემოწმების გავლა. როდესაც მან ეს არ შეასრულა, დაპატიმრების ბრძანება გაიცა. ის პატიმრობაში იმყოფებოდა შემოწმებამდე რვა დღის განმავლობაში. მოგვიანებით, სხვა სასამართლო ბრძანება გაიცა მისი შემდგომი სამედიცინო შემოწმების მიზნით. ამჯერად ის დაპატიმრებული იყო 27 დღე შემოწმებამდე. სასამარტლომ აღნიშნა, რომ დაკავება კანონიერი იყო კერძოდ, ფსიქატრიული შემოწმების გავლის ვალედებულების სესრულების მიძნით, მაგრამ დადგინდა, რომ შემოწმებამდელი დაკავების ორივე პერიოდი არ სეიძლება, შეესაბამებოდეს ხელისუფლების წარმომადგენელთა სურვილს, უზრუნველყოს განმცხადებლის ვალდებულების დაუყოვნებელი შესრულება. ამ გარემოებებში,მ სასამართლომ დაასკვნა, რომ ხელისუფლებამ არ დაიცვა ბალანსი სადავო ვალდებულების დაუყოვნებლივ შესრულებასა და თავისუფლების უფლებას შორის. შესაბამისად, ადგილი ჰქონდა მე-5.1. მუხლის დარღვევას.

დაკავება, ასევე პროპორციული უნდა იყოს იმ მიზნისა, რომლისათვისაც ის იქნა დაგეგმილი.

ამგვარი ვალდებულებების მაგალითები (რომლებიც კონვენციასთან შესაბამისობაში უნდა იყოს) შემდეგია:

გარკვეულ ,,შეზღუდულ აუცილებელ გარემოებებში“, როგორიცაა ტერორიზმის წინაარმდეგ ბრძოლა, დაკავება სეიძლება ნებადართული იყოს ამ თავით, სადაც ეს აუცილებლად იქნა მიჩნეული ვალდებულების შესასრულებლად.

ზოგადად თუ ვიტყვით, მე-5.1.ბ მუხლით გამართლებული დაკავება, შეიძლება შეფასდეს კონვენციის, როგორც მთლიანის, შუქზე მაგაითად, იქ სადაც:

კითხვები:

1. უშვებს თუ არა ქვეყანის კანონმდებლობა დაკავებას სასამართლო ბრძანების გარეშე?

2. თუ უშვებს, დამოკიდებულია თუ არა ეს სასამართლოს კანონიერი ბრძანების შეუსრულებლობაზე?

3. უშვებს თუ არა ქვეყნის კანონმდებლობა დაკავებას, კანონით გათვალისწინებული ვალდებულების შესასრულებლად? თუ უშვებს, დამოკიდებულია თუ არა ეს სპეციფიკური ვალდებულების შეუსრულებლობაზე?

4. ცხადა განმარტავს თუ არა ქვეყნის კანონმდებლობა, რომ ამგვარი დაკავების მიზანია სპეციფიკური ვალდებულების შესრულება და არა შეუსრულებლობისათვის დასჯა?

მე-5.1.გ მუხლით დაპატიმრება არის პირველადი აქტი იმასთან დაკავშირებით, რომ პირი ეჭვმიტანილია რაიმე დანაშაულის ჩადენაში. მე-5.1.გ მუხლის მნიშვნელობა აუცილებლად არ ემთხვევა იმ მნიშვნელობას, რომელიც მას გააჩნია ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით. რადგანაც კონვენციის მნიშვნელობა გამოხატულია პრეცენდენტებში, ქვეყნის შიდა ინტერპრეტაციასთან შედარებით გადამწყვეტია, რომ ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენლებმა გააცნობიერონ დაპატიმრების მნიშვნელობა, მე-5.1.გ მუხლით.

მე-5.1.გ მუხლის მიზნებისათვის, უნდა დადგინდეს ის დღე, როდესაც პირს წარედგინა ბრალი. თუკი პირი კანონიერადაა გასამართლებული, ამის შედეგად, დაპატიმრება ხვდება მე-5.1.ა მუხლის ფარგლებში; თუკი გამართლდა, პირი უნდა გათავისუფლდეს.

ეჭვის დონის განსასაზღვრად არსებობს ცნება - ,,საფუძვლიანი ეჭვი“, რაც განმარტებული უნდა იქნას კონვენციის მნიშვნელობით. თუკი ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით, ეჭვი ვერ აკმაყოფილებს სასამართლოს ტესტს, წინასწარი დაკავება, რაც მისგან გამომდინარეობს, არღვევს მე-5 მუხლს.

,,საფუძვლიანი ეჭვი“ განაპირობებს ფაქტების, ან ინფორმაციის არსებობას, რომელიც დააკმაყოფილებს ობიექტურ დამკვირვებელს, რომ ეჭვმიტანილმა ჩაიდინა დანაშაული. იხ. ,,ფოქსი, კემბელი და ჰარტლი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (1990)“.

ეჭვის დონე აუცილებლად არ ნიშნავს, რომ საგამოძიებო ხელისუფლების წარმომადგენლებს უნდა გააჩნდეთ საკმარისი მტკიცებულება ბრალის წარსადგენად, დაპატიმრების მომენტისათვის, ან როდესაც პირი დაკავებულია. მართლაც, დამკავებელი არ არის ვალდებული, დარწმუნებით იცოდეს, რომ დანაშაული ამ პირის მიერაა ჩადენილი. როგორც სასამართლომ აღნიშნა საქმეში, ,,მარგარეტ მურეი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (1994)“, დაკავების შემდგომი დაკითხვის მიზანის:

,,გააფართოოს სისხლისსამართლებრივი გამოძიება იმით, რომ დაადასტუროს, ან გაფანტოს კონკრეტული ეჭვი, რომელიც დაპატიმრების საფუძველი გახდა“.

ის, თუ რა არის გონივრული, გარკვეულწილად, დამოკიდებულია საქმის გარემოებებზე. შესაბამისად, ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის კონტექსტში, დაპატიმრება ხვდება სპეციალური კატეგორიის ქვეშ. დაპატიმრება გონივრული ეჭვის საფუძველზე, რომელიც ამართლებს დაპატიმრებას ტერორისტულ დანაშაულთან მიმართებაში, ყოველთვის არ გამომდინარეობს იმავე სტანდარტებიდან, რაც კონვენციითაა დადგენილი.

თუმცა, სასამართლო აღიარებს, რომ ტერორისტული დანაშაულის გამოძიება ხელისუფლების სპეციალურ პრობლემებს უქმნის, ეს იმას სულაც არ ნიშნავს, რომ ხელისუფლებას ,,კარტ ბლანში“ აქვს, რათა დააპატიმროს ეჭვმიტანილები და დააკავოს ისინი პოლიციაში, სასამართლო კონტროლის გარეშე. ვიდრე მოპასუხე სახელმწიფო არ გააკეთებს დათქმას მე-15 მუხლით, მე-5 მუხლით დადგენილი დაცვის სრული უფლება გააჩნიათ ტერორიზმში ეჭვმიტანილებსაც, ან სხვა პირებს, ვინც საფრთხეს უქმნის სახელმწიფოს. სახელმწიფოს მიერ გაკეთებული დათქმის შემთხვევაშიც, სასამართლო უფლებამოსილია, გადასინჯოს იყო, თუ არა განპირობებული კონკრეტული ღონისძიება შექმნილი გარემოებებით. იხ. ,,დემირი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (1993)“ (48-ე პუნქტი).

მე-5.1.გ მუხლის მიზნებისათვის ,,დანაშაული“ უნდა იყოს ,,კონკრეტული და სპეციფიკური“ (იხ. ,,გუზარდი იტალიის წინააღმდეგ (1980)“ (102-ე პუნქტი). სასამართლომ გუზარდის საქმეზე დაადგინა, რომ ტერმინი ,,დანაშაული“ არ იცავს პოლიციას ზოგადი დანაშაულის თავიდან აცილებისას, როცა ის მიმართულია გარკვეული კატეგორიის პირების წინაარმდეგ (ამ შემთხვევაში, მაფიის წევრების მიმართ), რომლებიც საფრთხეს ქმნიან იმის გამო, რომ მიდრეკილი არიან დანაშაულისაკენ. მე-5.1.გ მუხლით, ნებისმიერი დაპატიმრება უნდა იყოს ,,დაკავებულის სასამართლო ხელისუფლების წინაშე წარსადგენად“. შესაბამისად, ეჭვი უნდა განეკუთვნებოდეს წარსულ ქმედებას, რომელიც ქმნის კონკრეტულ სისხლისსამართლებრივ დანაშაულს. დანაშაულის ჩადენის უბრალო განზრახვა ვერ შექმნის ბრალდების საფუძველს, რომელიც უნდა დადასტურდეს სასამართლოში, ვიდრე ეს ქმდება, თავად დანაშაულებრივი განზრახვიდან გამომდინარე, არ ქმნის შექთქმულებას, ან მის მცდელობას. შესაბამისად, დაპატიმრება განზრახვის ეჭვის საფუძველზე არ არსებობს ჩამოთვლილი მიზნებისათვის და წარმოადგენს მე-5.1.გ მუხლის დარღვევას (იხ. ლავლესის ზემოაღნიშნული საქმე).

მე-5.1.გ მუხლით დაპატიმრებული ყველა პირი უფლებამოსილია, წარდგეს ,,კომპეტენტური სასამართლო ხელისუფლების“ წინაშე. ეს, იმავდროულად არის ,,მოსამართლე, ან კანონით მართლმსაჯულების განხორციელების უფლებამოსილებით აღჭურვილი სხვა ოფიცერი“, როგორც ეს მოცემულია მე-5.3 მუხლით. შესაბამის სასამართლოს უნდა გააჩნდეს საქმის განხილვის უფლებამოსილება, გამოიტანოს აღსასრულებლად სავალდებულო გადაწყვეტილება გათავისუფლების შესახებ.

როდესაც დაკავებული ეჭვმიტანილის დაკითხვა აქარწყლებს საფუძვლიან ეჭვს, დამკავებელივალდებულია, გაათავისუფლოს ის. ამის მიზეზია ის, რომ გონივრული ეჭვი მე-5.1.გ მუხლით წარმოადგენს დაკავების საფუძველს; ის მომენტი, როდესაც გონივრული ეჭვი გაქარწყლდა, ანუ დაკვების საფუძველი, რაც კანონიერი იყო მანამ, ასევე ქრება კანონიერი დაკავების საფუძველიც. ის ფაქტი, რომ დაკავებული გათავისუფლდა კომპეტენტური სასამართლო ხელისუფლების მიერ, აუცილებლად უკანონოდ არ აქცევს მის დაკავებას, ან დაპატიმრებას. თუკი პირი დაკავებული იყო მე-5.1 მუხლის ყველა მოთხოვნათა დაცვით და დროულად გათავისუფლდა (იხ. მე-5.3 მუხლი ქვემოთ), მისი დაკავება ვერ გასაჩივრდება მე-5 მუხლით (იხ. ,,ბროგანი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინაარმდეგ (1988)“.

კითხვები:

1. რა წარმოადგენს დაკავების სამართლებრივ საფუძველს: არის თუ არა ის საკმარისად ცხადი (ანუ გასაგები საზოგადოებისათვის), ზუსტი და შემოსაზღვრული გარკვეული ფარგლებით?

2. ვის გააჩნია დაპატიმრების უფლებამოსილება? კანონით არის თუ არა განსაზღვრული, რა გარემოებებში შეუძლიათ აღნიშნულ ორგანოებს ამ უფლებამოსილების გამოყენება?

3. ადგენს თუ არა კანონი ,,გონივრული ეჭვის“ ადექვატურ განსაზღვრებას, რაც შეიძლება, დაპატიმრების საფუძველი გახდეს?

4. აქვთ, თუ არა ტრეინინგი და შესაბამისი ზედამხედველობა იმ საჯარო მოხელეებს, რომლითაც დაპატიმრების უფლებამოსილება გააჩნიათ იმაზე, თუ რამდენად სწორად განისაზღვრება გონივრული ეჭვი?

5. ადგენს თუ არა კანონი, რომ საფუძვლიანი ეჭვი დაკავშირებული უნდა იყოს დანაშაულთან, რომელიც კონკრეტული და სპეციფიკურია?

6. დაკავებისა და დაპატიმრების დროს, არის თუ არა ნებადართული დაკითხვა იმის გამოსაძიებლად, რომ დადასტურდეს, ან გაქარწყლდეს ეჭვი?

7. უზრუნველყოფს თუ არა კანონი დაკავებულის დაუყოვნებლივ გათავისუფლებას, თუკი გონივრული ეჭვი გაქარწყლდა, ანუ დაკითხვისა და გამოზიების სხვა ღონისძიებების შემდეგ?

არ არის აუცილებელი, ამგვარი ბრძანება გამოიცეს სასამართლოს მიერ. ის შეიძლება მიიღოს ადმინისტრაციული ხელისუფლების წარმომადგენელმა, რომელსაც ამგვარი ბრძანების გაცემის უფლებამოსილება გააჩნია. თუმცა, არასრულწლოვანს, ან მის კანონიერ წარმომადგენელს, უნდა ჰქონდეთ უფლება, აწარმოონ საქმე, რათა ნებისმიერი ამგვარი დაკავების კანონიერება დროულად გადაწყდეს სასამარტლოს მიერ; ამგვარ სასამართლოს უნდა გააჩნდეს გათავისუფლების უფლებამოსილება, თუკი დაკავება უკანონოა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ნაწილი ზუსტადაა გადმოცემული, სასამარტლო მოითხოვს მკაცრ გარანტიებს, რომ საგანმანათლებლო მიზანი აღნისნული იყოს დაკავების ბრძანებაში. ბავშვის მეურვეობაში გადაცემა შეიძლება, ნებადართული იქნას ამ ნაწილით, თუკი მოკლე ვადითაა და აუცილებელია არასრულწლოვანის ადგილსამყოფელის დადგენისა და მისი შესაბამის საგანმანათლებლო დაწესებულებაში გაგზავნისათვის.

,,არ გამორიცხავს მეურვეობის ღონისძიებების გამოყენებას, როგორც წინასწარი ღონისძიებისა, რაც უსწრებს განათლებას ზედამხედველობის ქვეშ, რაც თავისთავად არ მოიცავს არანაირ განათლებას ზედამხედველობით. ამ გარემოებებში, დაპატიმრებას დროულად უნდა მოჰყვეს ამგვარი რეჟიმის გამოყენება (დახურული, ან ღია ტიპის) და ამ მიზნისათვის შესაფერისი საფუძვლით“.

ამ გარემოებებში, ბელგიას ეკისრებოდა ვალდებულება, ჰქონოდა შესაფერისი ინსტიტუციური დაწესებულება, რაც აკმაყოფილებდა კანონით დადგენილ უსაფრთხოებისა და საგანმანათლებლო მოთხოვნებს, რათა დაცვა კონვენციის მე-5.1.დ მუხლით დადგენილი წესი.

ამ ნაწილის მიზანია, შესაძლებლობა მისცეს ხელისუფლების წარმომადგენლებს, უზრუნველყონ არასრულწლოვანის გადაყვანა მისთვის სახიფათო გარემოდან სასამართლო წინაშე წარდგენამდე, არა წარდგენილი ბრალის, არამედ, მაგალითად, მიმდინარე ფსიქიატრიული ანგარიშის მომზადების პერიოდში. მე-5.1.დ მუხლის ეს ნაწილი არ ყოფილა გადაწყვეტილი სასამართლოს მიერ და ძალზე იშვიათად ყოფილა საჩივრის საგანი კონვენციის ორგანოების წინაშე.

კითხვები:

1. არის თუ არა დებულებანი არასრულწლოვანთა საგანმანათლებლო ინსტიტუტებისათვის, რომელთაც ესაჭიროებათ სპეციალური ზედამხედველობის ქვეშ განათლების მიღება?

2. იქ, სადაც არასრულწლოვანის დაკავება ნებადართულია მისი საგანმანათლებლო დაწესებულებაში გასაგზავნად, მკაცრად არეგულირებს თუ არა კანონი იმგვარი დაკავების პირობებს? ადგენს თუ არა კანონი, რომ საგანმანათლებლო მიზანი მიღწეული უნდა იყოს დაკავების განმავლობაში?

დამატებითი მითითება შეიძლება ბავშვის უფლებათა დაცვის კონვენციით, რომელიც ხელმოწერილია ევროსაბჭოს ყველა წევრი სახელმწიფოს მიერ, განსაკუთრებით მისი 28-ე და 29-ე მუხლები, რაც შეეხება განათლებას და 37-ე მე-40 მუხლები თავისუფლების აღკვეთასთან და სისხლის სამართალთან დაკავშირებით. (ასევე იხ. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების განხორციელების ბეჯინის წესები, რეზოლუცია 40/33, 19/11/85 წ.)

ამ ნიშნით სასამართლომ მეტად მცირე რაოდენობის საქმეები განიხილა.

საქმეში, ,,ენჰორი შვედეთის წინააღმდეგ (2005)“, სასამართლომ განიხილა საქმე. სადაც განმცხადებელმა 1994 წელს აღმოაჩინა, რომ შიდსით იყო ინფიცირებული. მან ვირუსით დააავადა 19 წლის ახალგაზრდა ვაჟი, რომელთანაც პირველი სექსუალური ურთიერთობა ჰქონდა 1990 წელს. ამ საფუძვლით, ოლქის სამედიცინო ოფიცერმა გასცა მთელი რიგი ინსტრუქციებისა, რათა განმცხადებელს არ გაევრცელებინა ეს დაავადება, მათ შორის იყო რამდენიმე შეხვედრა ოლქის სამედიცინო ოფიცერთან. ვინაიდან, განმცხადებელმა არ შეასრულა ამ ვიზიტთაგან ზოგიერთი, ოლქის სამედიცინო ოფიცერმა იშუამდგომლა სასამართლოს წინაშე, რათა განმცხადებელი მოეთავსებინათ იძულებითი იზოლაციის პირობებში. სასამართლომ განიხილა რა საკითხი, დაასკვნა, რომ მთავრობას არ ჰქონდა წარდგენილი მტკიცებულება იმის თაობაზე, რომ იძულებითი იზოლაცია წარმოადგენდა საბოლოო ღონისძიებას დაავადების გავრცელების თავიდან აცილებისათვის, რომ ნაკლებად მკაცრი ზომები განიხილეს და მიიჩნიეს არასაკმარისად საზოგადოებრივი ინტერესების დაცვისათვის. ბრძანების გაგრძელებით, თითქმის შვიდი წლის მანზილზე, რასაც განმცხადებლის უნებართვო ჰოსპიტალიზაცია მოჰყვა თითქმის წლინახევრის მანძილზე, ხელისუფლებამ დაარღვია პირობა იმის შესახებ, რომ დაეცვა ბალანსი შიდსის ვირუსის გავრცელების თავიდან აცილებასა და განმცხადებლის თავისუფლებას შორის და შესაბამისად, დაარღვია მე-5.1 (ე) მუხლი.

ტერმინი ,,გონებრივად შეზღუდული“ არც თუ ისე იოლად განსასაზღვრია. სასამართლომ, ადრეულ სტადიაზე, საქმეზე, ,,ვინტერვერპი ნიდერლანდების წინააღმდეგ (1979)“, აღნიშნა, რომ ეს არის ტერმინი, რომლის შინაარსი იცვლება ფსიქიატრიაში მიღწეული პროგრესის, მკურნალობის მოქნილობის განვითარებისა და საზოგადოების სულით დაავადებულთა მიმართ დამოკიდებულების ცვლილების კვალობაზე. ეს, რა თქმა უნდა, არ იძლევა პირის დაკავების უფლებას მხოლოდ იმ საფუძვლით, რომ მათი მოსაზრებები, ან ქმედება განსხვავებულია ჩვეულებრივ საზოგადოებაში მიღებული ნორმებისგან.

სასამართლომ, საქმეებში, როგორიცაა, ,,ვინტერვერპი და ვარბანოვი ბულგარეთის წინააღმდეგ (2000)“ (45-ე პუნქტი), აღინიშნა, რომ სამი სავალდებულო პირობა უნდა იქნას დაკმაყოფილებული პირის სულით დაავადების შემთხვევაში, მის დასაკავებლად, ესენია:

(I) პირი ,,სარწმუნოდ უნდა ჩანდეს“ ,,ობიექტური სამედიცინო ექსპერტიზის საფუძველზე“, მაგალითად, ფსიქიატრიული მტკიცებულების საფუძველზე, რომ არის გონებრივად შეზღუდული (გარდა გადაუდებელი პროცედურებისა);

(II) პირის ,,სულიერი დაავადება უნდა იყოს იმგვარი ან იმ ხარისხის, რომ აუცილებელი იყოს მისი იზოლაცია“; და

(III) იზოლაციის კანონიერება დამოკიდებულია ,,ამგვარი დაავადების სიმყარეზე“, რაც გულისხმობს შემდგომ ფსიქიატრიულ მტკიცებულებას.

ვინაიდან, თავისუფლების აღკვეთა ძალზე სერიოზული ღონისძიებაა, ის მხოლოდ მაშინ შეიძლება გამართლდეს, როდესაც სხვა ნაკლებად მკაცრი ღონისძიებების განხილვის საფუძველზე დადგინდება, როგორც შეუსაბამო პირის უსაფრთხოებისა თუ საზოგადოებრივი ინტერესებისათვის. ეს შეიძლება, მოითხოვდეს პირის დაკავებას (კვლავ იხ. ვარბანოვი, 46-ე პუნქტი). ამგვარად, უნდადასაბუთდეს, რომ ამ გარემოებებში დაკავება აუცილებელი იყო.

ტერმინის - ,,გონებრივად შეზღუდული“, გაგება იცვლება ფსიქიატრიისა და სოციალური დამოკიდებულების განვითარების კვალობაზე. თუმცა, ისევე, როგორც თავისუფლებისა და უსაფრთხოების ყველა სხვა გამონაკლისს, გონებრივი შეზღუდულობის გამო დაკავების საფუძვლები ყოველთვის ვიწროდ უნდა იქნას ინტერპრეტირებული.

იქ, სადაც შესაბამისი სამართლებრივი პროცედურების თანახმად, სამედიცინო ექსპერტი ადგენს, რომ სულიერი მდგომარეობა არ ქმნის იზოლაციის აუცილებლობას, ინსტიტუტი, რომელსაც პაციენტი ჰყავს მოთავსებული, ვალდებულია, ის გაათავისუფლოს. თუმცა, სასამართლომ დაადგინა, რომ ეს არ მოითხოვს პირის დაუყოვნებლივ და უპირობოდ გათავისუფლებას.

მე-5 მუხლის მიზნებისათვის, ტერმინი ,,ალკოჰოლიკი“ არ იკრძალება იმ პირთა მიმართ, რომლებიც მიდრეკილნი არიან ალკოჰოლისადმი. ის მოიცავს პირებსაც, რომლებიც სამედიცინო დიაგნოზით არ არიან ,,ალკოჰოლიკები“, მაგრამ მათი ქცევა, ალკოჰოლის ზემოქმედებით, საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ წესრიგს, ან თვითონ მათ (იხ. ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,ლიტვა პოლონეთის წინააღმდეგ“). თუმცა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ პოლიციას შეუძლია ნებისმიერის დაკავება სიმთვრალის გამო. აქ გადამწყვეტია საფრთხე, რაც იქმნება პირის სიმთვრალის გამო.

ტერმინი ,,უსახლკარო“ გამოიყენეს საქმეში, ,,დე ვილდე, ოომსი და ვერსიფი ბელგიის წინააღმდეგ (1971)“. აქ სასამართლომ მიიღო ის, რაც ქვეყნის შიდა განმარტებით იყო მოცემული მე-5.1.(ე) მუხლისათვის, კერძოდ, პირები, რომელთაც არ გააჩნდათ თავშესაფარი, ცხოვრების სახსარი და რეგულარული ხელობა, ან პროფესია.

კონვენციის მე-14 მუხლით, ყველა უფლებით სარგებლობის ვალდებულება დისკრიმინაციის გარეშე, გამოყენება კონვენციის ყველა უფლების მიმართ. თუმცა, უნდა აღინიშნოს რეალური რისკის არსებობა, რომ ქვეყნის ხელისუფელბის წარმომადგენლებმა შეიზლება, დააკავონ პირები არა იმ საფუძვლებით, რაც მოცემულია მე-5.1.(ე) მუხლით, არამედ სტერეოტიპების საფუძველზე. მაგალითად: ყველა მთვრალი საფრთხეს წარმოადგენს სხვებისათვის, ასევე, შიდსით დაავადებული პირები საფრთხეს წარმოადგენენ საზოგადოებისათვის და იზოლაციაში უნდა იყვნენ. კანონმა და პრაქტიკამ უნდა უზრუნველყოს, რომ ყოველი საქმე განიხილება არსებითად და პირის მიერ შექმნილი საფრთხე, საკუთარი თავის ან სხვების მიმართ, ემყარება სამედიცინო, ან სხვა მიუკერძოებელ კრიტერიუმს და არა რაიმე ცრურწმენას, ან შიშს.

კითხვები:

1. უზრუნველყოფს თუ არა ქვეყნის შიდა კანონი პირთა დაკავებას, ინფექციური დაავადების გავრცელების თავიდან აცილების მიზნით, გონებრივად შეზღუდულ პირთა, ალკოჰოლიკების, ნარკომანებისა და უსახლკაროების დაკავებას?

2. თუ ასეა, გააჩნია თუ არა ტერმინებს - ,,ალკოჰოლიკი“ და ,,უსახლკარო“ კონვენციის შესაბამისი მნიშვნელობა?

3. არის თუ არა დაკავების კრიტერიუმი შეზღუდული თვითდაზიანებისა თუ სხვათა დაზიანების საფრთხით და არის თუ არა ეს ნათლად გადმოცემული კანონში?

4. უზრუნველყოფს თუ არა კანონი, რომ დაკავების გადაწყვეტილება მიღებულ იქნას შესაბამისი კვალიფიციური ექსპერტის რჩევის შედეგად?

5. არსებობს თუ არა ქვეყნის ხელისუფლებისწარმომადგენლებისათვის მოთხოვნა, რომ დაკავებაზე უფრო ნაკლებად მკაცრიღონისძიებები იქნას განხილული, რაც შეიძლება, საკმარისი იყოს პირისა და საზოგადოების ინტერესების დასაცავად, ყოველ საქმეზე?

6. არსებობს თუ არა იმგვარი სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს დაკავების გადასინჯვის შესაძლებლობას, რომლითაც მხედველობაში მიიღებს განმცხადებლის ვითარების შეცვლას? (ასევე, ქვემოთ იხ. მე-5.4 მუხლი).

7. იქ, სადაც დაკავების ბრძანება გაცემულია ადმინისტრაციული ხელისუფლების წარმომადგენლის მიერ, შეიძლება თუ არა ამგვარი გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრება? (ასევე, იხ. მე-5.4 მუხლი).

8. ითვალისწინებს თუ არა კანონი იმ პირთა პირობით გათავისუფლებას, ვინც ერთხელ მიჩნეულ იქნა ,,გონებრივად შეზღუდულად“?

ვალდებულება დროული ინფორმირების შესახებ დაპატიმრების თაობაზე, გამოიყენება მე-5.1 მუხლით გათვალისწინებული ყველა დაპატიმრების საფუძვლებთან დაკავშირებით და არა მხოლოდ მათ მიმართ, ვინც სისხლისსამართლის ბრალდების გამო დააკავეს. სიტყვა ,,დაპატიმრება“ -ას აქ გააჩნიათ ავტონომიური მნიშვნელობა და ,,ვრცელდება უფრო ფართოდ, ვიდრე სისხლისსამართლებრივი ღონისძიება“.

ასევე, იხ. განსაკუთრებით საქმე, ,,ვან დერ ლეერი ნიდერლანდების წინააღმდეგ (1990)“ (27-ე პუნქტი). ისე ჩანს, თითქოს ეს გულისხმობს მომენტს, როდესაც პირი აღარ აეის თავისუფალი. სიტყვა ,,ბრალდება“ არ გულისხმობს სისხლის სამართალს, მაგრამ ეს არის ერთადერთი მთელ რიგ შესაძლო შემთხვევათა შორის, რაც გათვალისწინებულია ამ ქვეთავით (კვლავ იხ. ვან დერ ლეერი). მუხლი 5.2 შეესაბამება ელემენტარულ დაცვით მექანიზმს, რათა ნებისმიერ დაკავებულს, რაც შეიძლება დროულად, შეეძლოს დაკავების გასაჩივრება.

ეს ფრაზა ნიშნავს არა მხოლოდ ,,ენას“, არამედ ინფორმაციის გადმოცემის ხერხსაც. ინფორმაცია უნდა მიეწოდოს მარტივ, და არა ტექნიკურ ენაზე, რაც დეტალურად განმარტავს დაკავებისა და დაპატიმრების სამართლებრივ და ტექნიკურ მხარეებს, რათა დაკავებულს, სურვილის შემთხვევაში, შეეძლოს მისი გასაჩივრება მე-5.4 მუხლით; ამასთან, შეუთავსებელი სამართლებრივი ჟარგონი არ იქნება საკმარისი (კვლავ იხ. ვან დერ ლეერის საქმე).

მიწოდებული ინფორმაცია არ მოითხოვს, რომ წარმოადგენდეს სიტყვიერ და წერილობით საფუძვლებს დაპატიმრებისათვის. უნდა იყოს იმგვარი, რაც საკმარისია ზემოაღნიშნული მიზნებისათვის. თარგმანთან დაკავშირებით, არ არის აუცილებელი, რომ დაკავებულს ინფორმაცია მიეწოდოს მშობლიურ ენაზე, მაგრამ ის უნდა იძლეოდეს შესაძლებლობას, გაერკვეს დაკავების სრულყოფილ მიზეზებზე, რათა შეძლოს მისი გასაჩივრება. აუცილებელი არ არის, რომ ინფორმაცია დაწერილი იყოს, არ არის საჭირო, აუცილებელი ნაბიჯები გადაიდგას ინფორმირებისათვის იმ თვალსაზრისით, რომ მიწოდებული ინფორმაცია იყოს ეფექტური და საშუალება მისცეს დაკავებულს, არსებითად გაერკვეს დაკავების მიზეზში, რათა შეძლოს გასაჩივრება.

,,დროულობა“ არ ითხოვს ინფორმაციის დაუყოვნებელ მიწოდებას. ეს იძლევა გარკვეული თავისუფლების საშუალებას, ყოველი კერძო შემთხვევისათვის. იქ, სადაც, მაგალითად, შეუძლებელია პირის ინფორმირება, რადგან წინააღმდეგობას უწევს დამკავებელს, შეიძლება, გამართლებული იყოს დაცდა, ვიდრე დამშვიდდება იმდენად, რომ შეძლებს ინფორმაციის მიღებას. ზოგიერთი შემთხვევა, მაგალითად, როდესაც პირს სთხოვენ პირადობას დამადასტურებელი მოწმობის წარდგენას და წარადგენს ყალბ საბუთს, შეიძლება, საკმარისი იყოს მისი დაკავებისათვის, სისხლისსამართლებრივი და განზრახვის ბუნების გათვალისწინებით (იხ. მაგალითად, დიკმე თურქეთის წინააღმდეგ (2000). ყოველი საქმე განხილული უნდა იქნას ფაქტების მიხედვით, მისი გარემოებების გათვალისწინებით.

თუმცა, ტერორიზმის საქმეებში სასამართლომ დაადგინა, რომ შეიძლება, საკმარისი იყოს თავდაპირველი ზოგადი ბრალდების გაცნობა, რასაც შემდგომ მოჰყვება დეტალური განმარტება, გამომდინარე დაკითხვის ბუნებიდან.

თუმცა, ტერორიზმის საქმეები ისე უნდა განვიხილოთ, როგორც სპექტრის უკიდურეს წერტილზე განთავსებული. ჩვეულებრივი დანაშაულის საქმეებზე, ან სულიერი დაავადებისა და სხვ. საქმეებზე დაპატიმრებულ პირებს მათთვის გასაგები ენით უნდა აცნობონ მაშინვე, ან რაც შჶიძლება დროულად, დაკავებისა და დაპატიმრების მიზეზების თაობაზე.

კითხვები:

1. უზრუნველყოფს თუ არა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა ინფორმაციის დროულად მიწოდების პროცედურის მიწოდებას, თუკი პირი დაკავებულია მე-5 მუხლის ნებისმიერი საფუძვლით?

2. იძლევა თუ არა კანონი და პრაქტიკა ინტერპრეტაციის საშუალებს?

3. შეიცავს თუ არა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა სპეციალურ ნორმებს ტერორისტთა დაკავებასთან დაკავშირებით? თუკი ასეა, აქვთ თუ არა ეჭვმიტანილ ტერორისტებს უფლება, მიიღონ ინფორმაცია მათი დაპატიმრების მიზეზების შესახებ, დროულად, ტერორისტთა მხრიდანსაფრთხის გათვალისწინებით?

4. გადიან თუ არა ხელისუფლების წარმომადგენლები ტრენინგს დაკავების მიზეზების საკითხებთან დაკავშირებით?

ამ უფლების სიტყვასიტყვითი განმარტება გულისხმობს, რომ ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენლებს გააჩნიათ არჩევანი, რათა გონივრულად, დროულად ჩაატარონ სასამართლო განხილვა, ან გაათავისუფლონ პირი. თუმცა, ეს არ არის გადამწყვეტი, როგორც ეს მე-6.1 მუხლიდან გამომდინარეობს, რომლის მიხედვითაც ყველას აქვს უფლება სასამართლო განხილვაზე გონივრულ ცადაში (მიუხედავად იმისა, დაკავებულია თუ არა). ამ დებულების მიზანია, უზრუნველყოს, რომ პირი არ იყოს დაკავებულ მდგომარეობაში, ან იზოლაციაში უფრო მეტი დროით, ვიდრე ეს დასაშვებია (მაგალითად, იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,ვემჰოფი გერმანიის წინააღმდეგ (1986)“, მე-4 და მე-5 პუნქტებში). მე-5.3 მუხლის სწორი აღქმისათვის გადამწყვეტია, რომ ეს არის ფიზიკური თავისუფლების გარანტიის ნაწილი. როგორც სასამართლომ აღნიშნა საქმეზე, ,,ნიუმეისტერი ავსტრიის წინააღმდეგ (1968)“ (მე-4 პუნქტი), მე-5.3 მუხლის მიზანია, უზრუნველყოს ეჭვმიტანილის პირობითი გათავისუფლება, თუკი მისი დაკავების დრო გასცდა გონივრულ ფარგლებს. ხოლო საკითხი სამართლიანი სასამართლო განხილვის თაობაზე მე-6 მუხლის საკითხია.

ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენლები ვალდებული არიან, დააკმაყოფილონ ორი ვალდებულება მე-5.3 მუხლით; პირველია - რომ წინასწარი დაკავება ნებისმიერ სტადიაზე. ნებისმიერ საქმეზე, აუცილებელი უნდა იყოს, და მეორე - გამოძიება წარიმართოს სათანადო დროში, რათა ეჭვმიტანილს არ მოუხდეს გაუმართლებლად გაჭიანურებული ყოფნა წინასწარ პატიმრობაში. საქმეში, ვემჰოფი (77-ე პუნქტი) სასამართლომ დაადგინა, რომ წინასწარ პატიმრობაში მყოფი ეჭვმიტანილი პირი უფლებამოსილია, მიანიჭოს მის საქმეს პრიორიტეტი და განხილული იქნას ხაზგასმით დროულად.

მე-5.1.გ მუხლის ეს დებულება პირს სთავაზობს სპეციალურ გარანტიას, სისხლის სამართლის პროცედურასთან დაკავშირებით, კერძოდ, ავტომატურ სამართლებრივ პროცედურას, რათა მათი დაკავება არ არის თვითნებური, და უზრუნველყოფს წინასწარი დაკავების პერიოდის მინიმალურობას. მე-5.3 მუხლის მიზანი გადმოცემულია საქმეზე, ,,დანჰოფი და დაიჯფი ნიდერლანდების წინააღმდეგ (1984)“, სადაც სასამართლომ დაადგინა (36-ე პუნქტი), რომ მისი მიზანია ,,პოლიციის მიერ და ადმინისტრაციული წესით განხორციელებული დაკავების დროული და ავტომატური სასამართლო კონტროლი“ და რომ მოსამართლე, ან სასამართლო ოფიცერი ,,ვალდებულია, რეალურად მოუსმინოს დაკავებულს და მიიღოს შესაბამისი გადაწყვეტილება“.

ამ ქვეპუნქტით ,,დროული“ განხილვა გარკვეული ვალდებულებაა, რაც მოჰყვება თავდაპირველ დაპატიმრებასა და დაკავებას. ასევე, დაკავების პერიოდული გადასინჯვა მთელი წინასწარი დაკავების პერიოდის მანძილზე ისე, როგორც ეს ნაჩვენები იქნება ქვემოთ. ყოველი გადასინჯვისას, მოსამართლე ან კანონით უფლებამოსილი სხვა ოფიცერი, ვალდებულია, განიხილოს ყველა ის ფაქტორი, რაც სეიძლება ხელს უშლიდეს პირის გათავისუფლებას გირაოთი. სასამართლოს დამოკიდებულება იმგვარია, რომ ბრალდებული პირი ყოველთვის უნდა გათავისუფლდეს, ვიდრე არსებობს სათანადო და საკმარისი საფუძვლები ხანგრძლივი დაკავებისათვის, წინასწარი გამოძიების ეტაპზე. ხანგრძლივი დაკავების საკითხი, სასამართლოში საქმის განხილვამდე, გადასინჯვის საგანი უნდა იყოს ყოველთვის.

მე-5.3 მუხლი მოითხოვს არა მხოლოდ დაკავების საფუძვლების დროულ გადასინჯვას, დაკავებისთანავე, არამედ მისი საფუძვლების ავტომატურ გადასინჯვასაც პერიოდული ინტერვალებით (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე, ნიუმეისტერი, მე-4 პუნქტი). თუმცა, სასამართლომ ცხადად ჯერაც ვერ დაადგინა, რა სიხშირით უნდა მოხდეს ეს ავტომატური გადასინჯვა. ხშირი სასამართლო განხილვა მე-5.3 მუხლით, ასევე, იწვევს დაკავების კანონიერების გადასინჯვას, მე-5.4 მუხლით.

ეს უფლება დამოკიდებული არ არის პირის აქტიურობაზე. ეს არის ვალდებულება, რაც სახელმსიფოს აკისრია. შესაბამისად, უნდა არსებობდეს ავტომატური პროცედურა (იხ. ,,ნეიდბალა პოლონეთის წინააღმდეგ (2000)“ (50-ე პუნქტი). ამ გადასინჯვებისას მტკიცების ტვირთი ეკისრებათ ხელისუფლების წარმომადგენლებს. მათ უნდა დაამტკიცონ, რომ არსებობს საკმარისი საფძვლები დაკავების გასამარტლებლად, სხვაგვარად დაკავებული უნდა გათავისუფლდეს გირაოთი.

სასამარტლომ თავი აარიდა ამასთან დაკავშირებული მაქსიმალური ვადების დადგენას. თუმცა, მიუთითა, რომ არსებობს გარკვეული მოქნილობა დროულობასთან დაკავშირებით. აქვე აღნიშნა, რომ ის შეზღუდულია. აქამდე სასამართლომ მხოლოდ ის დაადგინა, თუ როდის მოხდა დროულობის მოთხოვნის დარღვევა ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის საქმეებში. სასამართლოს მსგავსი დადგენილებები არ მიუღია ჩვეულებრივი სისხლის სამართლის საქმეებზე. სისხლის სამართლის დანაშაულისათვის დაკავებულს საერთოდ არ ესაჭიროება მოსამართლის, ან შესაბამისი სასამართლოს წინაშე წარდგენა, თუკი ის დროულად გათავისუფლდება პატიმრობიდან.

ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის კონტექსტში, დაკავების ხანგრძლივობასთან დაკავშირებით, გარკვევით შეიძლება ითქვას, რომ დაკავება 4 დღისა და 6 საათის განმავლობაში, ვიდრე პირი წარდგება სასამართლოს წინაშე, ან გათავისუფლდება, არ შეესაბამება დროულობის მოთხოვნას. თუმცა, ტერორიზმთან დაკავშირებულ მრავალ საქმეში სახელმწიფოებს განმცხადებელი ჰქონდათ საგანგებო სიტუაცია, მე-15 მუხლით, რაც მათ მე-5 მუხლის მიმართ დათქმის გაკეთების უფლებას აძლევდა. იქ, სადაც ეს იყო ძირითადი საკითხი, სასამართლო მაინც მოითხოვდა დაკავების გამართლებას უფრო ხანგრძლივი პერიოდისათვის, ყოველი ინდივიდუალური საქმის გარემოებათა მიხედვით. თუკი მოპასუხე მთავრობები ვერ დაასაბუთებდნენ ხანგრძლივი პერიოდის აუცილებლობას, შეიძლება დადგენილი იქნას მე05.3 მუხლის დარღვევა.

მიუხედავად იმისა, რომ შეუძლებელია პრეცენდენტული საქმეების მითითება, რომელიც ადგენს დაკავების მაქსიმალურ ვადას დაკავებასა და მოსამართლის წინაშე წარდგენის თაობაზე, სასამართლო პრაქტიკა ყოველთვის შეეძლო, გამოეკვლია ყოველი ინდივიდუალური საქმის ფაქტობრივი გარემოებები. იქ, სადაც ეჭვმიტანილის დაკავებასა და დაპატიმრებას ადგილი აქვს კომპლექსურ გარემოებებში (კერძოდ, თანაეჭვმიტანილთა დიდი რაოდენობა, საგანგებო ვითარება მტკიცებულებათა დამაგრების გამო, რათა ისინი არ განადგურდეს და სხვ.), ან როდესაც ეჭვმიტანილი დაკავებულია ქალაქგარეთ და უნდა წაიყვანონ შორ მანძილზე, უახლოეს პოლიციის განყოფილებამდე, პერიოდი დაკავებასა და მოსამართლის წინაშე წარდგენამდე, შეიძლება გაუმართლებლად ხანგრძლივი იყოს, ვიდრე იმ საქმეში, სადაც პირი ჩვეულებრივ პირობებში დააკავეს. შესაბამისად, არსებობს თავისუფლების გარკვეული ხარისხი იმის გადასაწყვეტად, თუ რა წარმოადგენს ,,დროულს“, ყოველ ცალკეულ საქმეზე.

ძალიან მნიშვნელოვანია, აღინიშნოს, რომ ისევე როგორც მე-5.1 მუხლის პუნქტებთან დაკავშირებით, დაკავება მე-5.1.გ ქვეპუნქტით კანონიერი და კანონით დადგენილი წესის შესაბამისი უნდა იყოს. უნდა აღინიშნოს, რომ ფრაზა - ,,კანონიერი“ და ,,კანონით დადგენილი წესის შესაბამისი“ გულისხმობს ქვეყნის კანონმდებლობას. ქვეყნის შიდა კანონმდებლობის მოთხოვნათა დაუცველობა ქმნის მე-5.1.გ ქვეპუნქტის დარღვევას. შესაბამისად, თუკი ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით დადგენილია, რომ პირი, დაკავებიდან გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, მაგალითად, 24 საათის განმავლობაში, უნდა წარდგეს სასამართლოს წინაშე და ეს ვადა დაირღვა, ადგილი ექნება მე-5.1.გ პუნქტის დარღვევას, მიუხედავად იმისა, რომ კონვენცია ნებას რთავს უფრო ხანგრძლივი პერიოდის არსებობას, ყოველი ინდივიდუალური საქმის გარემოებათა მიხედვით.

დროულობა შეიძლება, მოითხოვდეს მოსამართლეთა მუშაობას დასვენების დღეებში, ღამით, ან ეროვნული დღესასწაულის დღეებში.

საქმეში, ,,კოსტერი ნიდერლანდების წინააღმდეგ (1991)“, ჯარისკაცი, რომელიც ასრულებდა სავალდებულო სამხედრო სამსახურს, დააკავეს იმისათვის, რომ უარი განაცხადა მიეღო სამხედრო ფორმა და იარაღი. ის დააკავეს ოთხშაბათს, ხუთი დღით, ვიდრე წარადგენდნენ სამხედრო სასამართლოს წინაშე, სემდეგ ორშაბათს. გაჭიანურების მიზეზად მოპასუხე მთავრობამ დაასახელა ის, რომ სამხედრო სასამართლოს წევრები შაბათ-კვირას დაკავებული იყვნენ ორწლიან სამხედრო მანევრებზე. სასამართლომ დაადგინა, რომ მანევრები ვერ გაამართლებს პროცედურის გაჭიანურებას. მანევრებს ადგილი ჰქონდა პერიოდული ინტერვალებით, შესაბამისად, განჭვრეტადი იყო და არ ათავისუფლებდა სამხედრო ხელმძღვანელობას იმ ვალდებულებისაგან, რომ სამხედრო სასამართლო შეკრებილიყო საკმაოდ სწრაფად, რათა ეს ყველაფერი კონვენციასთან შესაბამისობაში მოქცეულიყო, თუ აუცულებელი იყო - შაბათსა და კვირასაც. სამხედრო ცხოვრებისა და მართლმსაჯულების წარმომადგენელთა წინაშე, არ შეესაბამებოდა დროულობის დადგენილ მოთხოვნებს, მე-5.3 მუხლის შესაბამისად.

მთავრობა ვერ გაამართლებს გაჭიანურებას მხოლოდ იმ ფაქტის კონსტატაციით, რომ არასაკმარისი რაოდენობის მოსამართლეები, ან სასამართლოები გააჩნია. ქვეყნის ხელისუფლებას გააჩნია ვალდებულება, რათა საკმარისი შესაძლებლობები შექმნას მე-5 მუხლის ეფექტური დაცვისათვის.

,,სხვა კანონით განსაზღვრული ოფიცერი“ თანატერმინია, რომლებიც მე-5.1.გ მუხლით კომპეტენტურ სამართლებრივ წარმომადგენელს აღნიშნავს. ამგვარად, ტრიბუნალური უნდა იყოს დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი და გააჩნდეს უფლებამოსილება, მიიღოს სავალდებულო ძალის სამართლებრივი გადაწყვეტილება გათავისუფლების შესახებ (იხ. ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,ირლანდია გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“).

ზოგიერთი იურისდიქციის სისტემაში პროკურორია უფლებამოსილი, გადაწყვიტოს წინასწარი დაკავების საკითხი. წარსულში სასამართლო კმაყოფილდებოდა, თუკი უზრუნველყოფილი იყო დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის მოთხოვნები. პროკურორი განიხილებოდა, როგორც ,,სხვა, კანონით დადგენილი ოფიცერი“ (მაგალითად, იხ. ზემოაღნიშნული შეისერის საქმე). თუმცა, 1990 წლიდან სასამართლოს ზოგადი ტენდენცია იმგვარი იყო, რომ ის პროკურორს განიხილავს როგორც პირს, რომელსაც საკმარისი დამოკიდებულება და კომპეტენტურობა არ გააჩნია. მრავალ გარემოებებში, პროკურორების გადაწყვეტილებაზე გავლენის მოხდენა შეუძლია აღმასრულებელ ხელისუფლებას; ან მათი გადაწყვეტილების გადასინჯვა შეუძლია ზემდგომ პროკურორს; ან ის, რომ გენერალურ პროკურორს უფლება აქვს, პროკურატურის სახელით ჩაერიოს საქმის განხილვის უფრო მოგვიანებით ეტაპზე. ამ გარემოებებში, პროკურორს არ გააჩნია სათანადო დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის გარანტიები.

კითხვები:

1. იძლევა თუ არა კანონი ავტომატურ უფლებას მოსამართლის, ან კანონით დადგენილი სხვა ოფიცრის წინაშე პირადად წარდგენის შესახებ?

2. თუკი პირადად წარდგენის უფლება მიეწერება ,,კანონით დადგენილ სხვა ოფიცერს“, გააჩნია თუ არა ამგვარ ოფიცერს აუცილებელი გარანტიები დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობისათვის?

3. არის თუ არა მოსამართლის, ან ,,კანონით დადგენილი სხვა ოფიცრის“ წინაშე წარდგენის უფლება იმგვარი უფლება, რომელიც პერიოდულად შეიძლება იქნას გამოყენებული?

4. გააჩნია თუ არა მოსამართლეს, ან ,,კანონით დადგენილ ოფიცერს“ გათავისუფლების ბრძანების გაცემის უფლება?

5. განსაზღვრავს თუ არა კანონი დადგენილ ვადას, რომელშიც ეჭვმიტანილი სავალდებულოდ უნდა წარუდგეს მოსამართლეს, ან კანონით დადგენილ ოფიცერს? თუკი ასეა, შეესაბამება თუ არა ეს დროულობის მე-5.3 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს?

6. მოქმედებს თუ არა სპეციალური მუხლები, რომლებიც გამოიყენება ეჭვმიტანილი ტერორისტების, ან იმ პირების მიმართ, რომელთა მიმართ არსებობს განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის ჩადენის ეჭვი? თუკი ასეა, ისინი შეესაბამება თუ არა დროულობის მოთხოვნებს?

7. როდესაც დაკავების მოსამართლის, ან კანონით დადგენილი ოფიცრების წინაშე წარდგენის პერიოდი შეიძლება გასაჩივრდეს, არსებობს თუ არა მოთხოვნა, რომ მოსამართლე და სხვა ვალდებულია, შეამოწმოს საქმის გარემოებები, რათა გადაწყვიტოს, შეესაბამება თუ არა გასაჩივრებული ვადა დროულოს მოთხოვნებს?

8. საგანგებო სიტუაციათა შემთხვევაში, როდესაც სახელმწიფომ გააკეთა შესაბამისი დათქმა კონვენციის მე-15 მუხლის მიხედვით, უზრუნველყოფს თუ არა კანონი სასამართლოსათვის, ან ,,კანონით დადგენილი მართლმსაჯულების განმახორციელებელი სხვა ოფიცრისადმი“ დროულ მიმართავს? თუ არა, არსებობს თუ არა საკმარისად საფუძვლიანი მიზეზები ამგვარი აკრძალვისათვის და როგორია ეს მიზეზები?

იმის განსასაზღვრად, იყო თუ არა ეჭვმიტანილი წინასწარ პატიმრობაში არაორგანულად ხანგრძლივი დროის მანძილზე, სასამართლომ განსაზღვრა, რომ წინასწარი პატიმრობა გრძლედება პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ განაჩენის გამოტანამედე. პერიოდი განაჩენიდან სააპელაციო საჩივრის განხილვამდე განიხილება, როგორც დაკავება შემდგომ, რაც ხვდება მე-5.1.ა მუხლის ქვეშ. საჩივრები, რომელიც შეეხება აპელაციის ხნგრძლივობას, სასამართლოს მიერ განიხილება, როგორც მე-6.1 მუხლის მუხლის ქვემდებარე სამართლიანი სასამართლო უფლება, რაც ასევე, გულისხმობს გონივრულ ვადაში საქმის განხილვის უფლებას. იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე ვემჰოფი, მე-9 პუნქტი.

მე-5 მუხლის თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია თავისუფლება და არა დაკავება. შესაბამისად, პირი შეიძლება არ იყოს პატიმრობაში, მთელი წინასწარი პატიმრობის პერიოდში, მისი დაკავების საფუძვლის პერიოდული გადასინჯვის უფლების გარეშე სხვა სიტყვებით, დაკავების საკითხი მუდმივი გადასინჯვის საგანი უნდა იყოს.

წინასწარი დაკავების გასამართლებლად გამოყენებულ საფუძველთან დაკავშირებით, სასამართლოები უნდა მოქმედებდნენ სპეციალური გულმოდგინებით, რათა უზრუნველყოფილი იყოს, რომ წინასწარი დაკავების პერიოდი არ გასცილდება იმ სანქციას, რაც შეიძლება, გონივრული იყოს ჩადენილი დანაშაულისათვის. ის, თუ რა არის გონივრული, დამოკიდებულია საქმის გარემოებებზე და არ შეიძლება, აბსტრაქტულად შეფასდეს იხ. ,,ვ. შვეიცარიის წინააღმდეგ (1992)“. ფაქტორები, რომელიც გათვალისწინებული უნდა იქნას დაკავების საკითხის გადაწყვეტისას:

საქმეში, ,,კონტრადა იტალიის წინააღმდეგ (1998)“, განმცხადებელი იყო პოლიციის უფროსი ოფიცერი, რომელსაც ბრალი დაედო მაფიასთან თანამშრომლობისა და მისი დახმარებისათვის და რომელმაც ხანგრძლივი პერიოდი გაატარა წინასწარ პატიმრობაში. ის ჩიოდა, რომ დაკავებული იყო არაგონივრულად ხანგრძლივი დროის მანძილზე, რაც ეწინააღმდეგებოდა კონვენციის 53-ე მუხლს. სასამარტლომ მხედველობაში მიიღო ბრალდებულის დამალვის საშიშროება, რაც შემცირდა გამოძიების პროცესში. თუმცა საშიშროება, რომ ის მომავალსი კვლავ ჩაიდენდა დანაშაულს, შეეცდებოდა მტკიცებულებათა განადგურებას, ან ზეწოლას მოახდენდა მოწმეებზე, საკმარისი საფუძველი იყო იმისათვის, რომ წინასწარ პატიმრობაში ყოფილიყო ორი წლის, 7 თვისა და 7 დღის მანძილზე. უფრო მეტიც, სასამართლომ დაადგინა, რომ გამოძიება მიმდინარეობდა ზედმიწევნით გულმოდგინედ. სასამართლომ აღნიშნა, რომ საქმე იყო კომპლექსური, მოიცავდა სახელმწიფო ინსტიტუტების მაფიასთან თანამშრომლობის საკითხს და საჭიროებდა მთელი რიგი ფინანსური დოკუმენტაციისა და მობილური ტელეფონების ჩანაწერების შემოწმებას წლების მანძილზე, ასევე, მთავრობის დოკუმენტაციისა და 250 მოწმის ჩვენებათა გადამოწმებას. სასამართლომ აღნიშნა, რომ საჭირო იყო დრო საქმის დეტალური გადამოწმებისათვის, ვინაიდან მაფიას, როგორც კრიმინალურ ძალას, შეუძლია, გავლენა მოახდინოს სახელმწიფოზე და შეარყიოს მისი ძლიერება. შემდგომ, სასამართლომ აღნიშნა, რომ იტალიურმა სასამართლომ მხარეებს შესთავაზა პროცესის დაჩქარება, როდესაც მან გადააცალა დაკავების მაქსიმალურ ვადას, მგრამ დაცვამ უარყო ეს შეთავაზება.

რაც შეეხება ეჭვმიტანილის ქცევას: იქ სადაც ისინი ითხოვენ გათავისუფლებას (იხ. მე-5.4 მუხლი) არანაირი გაჭიანურება არ არის დასაშვები. თუმცა იქ, სადაც ეჭვმიტანილი თვითნებურად იქცევა, მისი წინასწარი დაკავების გაჭიანურება არ შეიძლება დაბრალდეს სახელმწიფოს.

იქ, სადაც ხელისუფლების წარმომადგენლები სათანადო გულმოდგინებით არ ატარებენ გამოძიებას და არ წარდგნენ დაკავებულს სასმართლოს წინაშე გონივრულ ვადაში, ადგილი ექნება 53-ე მუხლის დარღვევას.

კითხვები:

1. უზრუნველყოს თუ არა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა წინასწარ პატიმრობაში მყოფ პირთა საქმის გამოძიებას დროულად და ეფექტურად?

2. იძლევა თუ არა კანონი რეგულარულად ხანგრძლივი წინასწარი პატიმრობის გადასინჯვის შესაძლებლობას იმ ფაქტორების გათვალისწინებით, როგორიცაა გამოძიების კომპლექსურობა, ბრალდებულთა რაოდენობა, საერთაშორისო ელემენტის არსებობა, სამართლებრივ საკითხთა ბუნება და მათი კომპლექსურობა და ეჭვმიტანილის ქცევა?

3. შეიძლება, გასაჩივრდეს წინასწარი პატიმრობის ვადები?

სასამართლოს, ან ,,კანონით გათვალისწინებული ოფიცრის“ წინაშე ეჭვმიტანილის ყოველი წარდგენის დროს 53-ე მუხლით, სასამართლო, ან ოფიცერი ვალდებულია გადასინჯოს ხანგრძლივი წინასწარი პატიმრობის გამამართლებელი საფუძვლები, ისევე, როგორც დაცვის არგუმენტები, რომელიც გათავისუფლებას ითხოვს. სასამართლომ აღნიშნა, რომ ხანგრძლივი წინასწარი პატიმრობა შეიძლება გამართლებული იყოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც არსებობს ,,ცხადი ინდიკატორები ჭეშმარიტი საზოგადოებრივი ინტერესისა, რომელიც მიუხედავად უდანაშაულობის პრეზუმფციისა, გადაწონის თავისუფლების უფლებას“ (იხ. პუნზელტი 73-ე პუნქტი). მიზეზები,რომლებიც ამართლებს ხანგრძლივ წინასწარ პატიმრობას, უნდა იყოს შესაბამისი და საკმარისი იმის დასასაბუთებლად, რომ დაკავება არ იყო არაგონივრულად გაჭიანურებული და 53-ე მუხლის საწინააღმდეგო (იხ. ვემჰოფის გადაწყვეტილება). შესაბამისად, პრეზუმცია ყოველთვის უნდა იყოს გათავისუფლების სასარგებლო, ვიდრე არ არსებობს საწინააღმდეგო მტკიცე მიზეზები ხანგრძლივი წინასწარი პატიმრობისათვის. ეს მიზეზები უნდა მოქმედებდეს მთელი წინასწარი დაკავების პერიოდზე. შესაბამისად, საკითხი წინასწარი პატიმრობის გახანგრძლივების შესახებ, სასამართლოსი საქმის განხილვის დაწყებამდე, უნდა იყოს რეგულარული გადასინჯვის საგანი; 53-ე მუხლი ისეა კონსტრუირებული, რომ უზრუნველყოს პირის გათავისუფლება დაუყოვნებლივ, როგორც კი წინასწარ პატიმრობას აღარ გააჩნია გამართლება (იხ. ნიუმეისტერის გადაწყვეტილება). ამის მიხედვით, ეჭვმიტანილს გააჩნია ავტომატური უფლება, რეგულარულად წარდგეს მოსამართლის, ან სხვა ოფიცრის წინაშე.

სასამართლომ დაადგინა, რომ დაკავების გონივრულობა უნდა შეფასდეს ყოველ საქმეზე, მისი განსაკუთრებული ნიშნების მიხედვით (იხ. პუნზელიტის გადაწყვეტილება). ქვეყნის შიდა სასამართლოებმა თავიანთი გადაწყვეტილება უნდა დააფუძნონ ფაქტებსა და ინფორმაციაზე, რომლებიც სპეციფიკურად დაასაბუთებს გათავისუფლების უარს. საქმეში, ,,დემირელი თურქეთის წინააღმდეგ (2003)“ (58-ე პუნქტი), სასამართლომ დაადგინა, რომ სასამართლოებს შეუძლიათ, თავიანთი გადაწყვეტილებები არ დააფუძნონ სტერეოტიპულ საფუძვლებზე. საქმეში, ,,იაგჩი და სერჯინი თურქეთის წინაარმდეგ (1995)“ (50-ე პუნქტი) და საქმეზე, ,,ტომაზი საფრანგეთის წინააღმდეგ (1992)“ (84-ე პუნქტი), აღნიშნა, რომ სასამართლოებმა თავიანთ გადაწყვეტილებებში უნდა მიუთითონ მიზეზებზე, მათ შორის ის არგუმენტებზე, რომლებიც წარმოადგინეს ორივე მხრის წარმომადგენლებმა და ეჭვმიტანილსა და მის ადვოკატებს უნდა გადაეცათ ამ გადაწყვეტილებათა ასლები. ამ გადაწყვეტილებათა საფუძველზე, ეჭვმიტანილმა შეიძლება შეიტანოს სააპელაციო საჩივარი.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ თავდაპირველ ეტაპზე ქვეყნის შიდა სასამართლოები უნდა დაეყრდნონ გონივრულ ეჭვს იმის თაობაზე, რომ ეჭვმიტანილმა ჩაიდინა სადავო დანაშაული; რაც წარმოადგენს sine qua non ფაქტორს, ხანგრზლივი წინასწარი პატიმრობის კანონიერებისათვის. თუმცა, გარკვეული დროის შემდეგ, ეს საფუძველი შეიძლება აღარ იყოს მიჩნეული დაკავების გასამართლებლად (იხ. პუნზელტის გადაწყვეტილება). რთულია დარწმუნებით იმის აღნიშვნა, თუ რომელი მიზეზების საფუძველზე შეიძლება წინასწარი პატიმრობის გაგრძლების გამართლება. ყოველ შემთხვევაში, ყოველი საქმე უნდა შეფასდეს არსებითად იმისათვის, რომ დადგინდეს საკითხი, რომელთან დაკავშირებითაც პროკურორი ვალდებულია დაადასტუროს, რომ არსებობს უფრო მეტი, ვიდრე გონივრული ეჭვი, რომ ეჭვმიტანილმა ჩაიდინა სადავო დანაშაული.

სასამართლო ყოველთვის მნიშვნელობას ანიჭებდა მიზეზებს, რომლებიც ,,ამართლებენ პიროვნული თავისუფლების წესებიდან და უდანაშაულობის პრეზუმფციიდან გადახვევას, რაც ყოველთვის დაკავშირებულია ყველა დაკავებასთან განაჩენის გარეშე“. იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,სტოგმულერი ავსტრიის წინააღმდეგ (1969)“ (მე-4 პუნქტი). ზოგიერთ ქვეყანაში, შესაძლოა, ქვეყნის შიდა კანონმდებლობით მოითხოვებოდეს უფრო მეტი, ვიდრე დანაშაულის სერიოზულობა და ბრალეულობის ინდიკატორებია საწყის ეტაპზე. ამგვარ გარემოებებში, ქვეყნის შიდა კანონმდებლობის დებულებათა თანახმად რომელიც მოითხოვს უფრო მაღალ გარანტიებს, შესაბამისობა უნდა არსებობდეს; ამ მოთხოვნების დარღვევა 53-ე მუხლის დარღვევას იწვევს.

საფუძვლები, რომელთა მიხედვითაც, შეიძლება გათავისუფლებაზე უარი - 53-ე მუხლით, შემდეგია:

რისკი, რომ ეჭვმიტანილი არ გამოცხადდება სასამართლო პროცესზე, არ შეიძლება ემყარებოდეს მხოლოდ იმ ფაქტორს, რომ მას მკაცრი სასჯელი ელის. იქ, სადაც შესაძლებელია გარანტიების მიღება, რომ ეჭვმიტანილი გამოცხადდება, ის უნდა გათავისუფლდეს, რაც შესაბამისი პირობებით წყდება. შემდეგი ფაქტორები უნდა იქნას განხილული იმის შეფასებისას, თუ რამდენად შეესაბამება წინასწარი დაკავების გაგრძელება იმ საფუძველს, რომ ეჭვმიტანილი დაიმალება:

ქვეყნის შიდა სასამართლომ უნდა გამოიკვლიოს ზოგიერთი ამ ფაქტორთაგანი მაინც, თუკი ისინი არსებობს და ანგარიში გაუწიოს იმას, რომ გაქცევის საშიშროება და შედეგები ნაკლებია, ვიდრე ხანგრძლივი წინასწარი პატიმრობა. იხ. ზემოაღნიშნული სტოგმულერის გადაწყვეტილება.

გაქცევის საშიშროება მცირდება მას შემდეგ, რაც დაკავების პერიოდი გრძელდება და წინასწარი დაკავების პერიოდი აკლდება მომავალი სასჯელის პერიოდს, თუკი ეჭვმიტანილი მსჯავრდებული იქნება. ამგვარად, სასამართლომ ეს უნდა გაითვალისწინოს ყოველ ჯერზე, როდესაც ის განიხილავს წინასწარი პატიმრობის გაგრძელების საკითხს. სასამართლომ აღნიშნა, რომ თუკი წინასწარი პატიმრობის გაგრძელებისათვის დარჩენილი მიზეზი ერთადერთი გაქცევის საშიშროება და შემდგომში სასამართლო პროცესზე განხორციელებისაგან თავის არიდებაა, მისი გათავისუფლება უნდა დადგინდეს, თუკი შესაძლებელია გარანტიების მიღება, რომ ის წარდგება სასამართლო პროცესზე (იხ. ვემჰოფის გადაწყვეტილების მე-15 პუნქტი).

ვემჰოფის გადაწყვეტილებაში სასამართლომ აღნიშნა, რომ უნდა იყოს კარგად დადგენილი რისკი, რომ ეჭვმიტანილი, გათავისუფლების შემთხვევაში, იმოქმედებს იმგვარად, რომ ხელი შეუშალოს მართლმსაჯულების განხორციელებას. ამგვარი რისკი მოიცავს:

რისკი არ უნდა იყოს ზოგადი; უნდა არსებობდეს მტკიცებულება, რომელიც ადასტურებს ამ რისკის არსებობას. იქ, სადაც მაგალითად, დანაშაულის გამოძიება ძალიან კომპლესურია, შეიძლება არსებობდეს მომეტებული რისკი ზემოქმედებისა, ან მტკიცებულებათა განადგურებისა, ვიდრე შედარებითნაკლებად რთულ საქმეებში. უფრო მეტიც, ანგარიში უნდა გაეწიოს იმ ფაქტს, რომ გამოძიების მიმდინარეობის პროცესში მოწმეებზე ზემოქმედების რისკი, ან სხვა მტკიცებულებათა ძალა მცირდება.

სასამართლო დაბეჯითებით აღნიშნავდა, რომ ეს საფუძველი, შესაძლოა, გამონაკლის შემთხვევებში მიღებულ იქნას მხედველობაში, როდესაც ხდება ეჭვმიტანილის წინასწარი პატიმრობის გამართლება. დანაშაულის სიმძიმე არ არის შესაბამისი. თუმცა, ეს საფუძველი შეიძლება გამოყენებული იყოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი მოსამართლე, ან კანონით დადგენილი ოფიცერი, თავის გადაწყვეტილებას წინასწარი პატიმრობის შესახებ აფუძნებს ფაქტებს, რომელთა მიხედვით შეიძლება დადასტურდეს, რომ ეჭვმიტანილის გათავისუფლებას შეიძლება მოჰყვეს საზოგადოებრივი უწესრიგობა (იხ. ქვემოთ მითითებული ლეტელიერის გადაწყვეტილების 51-ე პუნქტი).

დამატებით, დაკავება მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება მიჩნეული კანონიერად, თუკი საზოგადოებრივი წესრიგი ფაქტობრივად საფრთხეში აღმოჩნდება. ხანგრძლივი წინასწარი პატიმრობა არ შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როგორც საშუალება თავდებობისათვის (იხ. კვლავ ლეტელიერის გადაწყვეტილება).

კითხვები:

1. უზრუნველყოფს თუ არა ქვეყნის შიდა კანონმდებლობა გირაოს პრეზუმციის დაცვას?

2. არის თუ არა დადგენილი საფუძვლები, რომელთა მიხედვითაც შეიძლება გირაოს უარყოფა? თუკი ასეა, შეესაბამება თუ არა ის ზემოაღნიშნულ პრინციპებს?

3. ვალდებულია თუ არა სასამართლო, განიხილოს გარკვეული ფაქტორები, რომლებიც შეესაბამება ზემოაღნიშნულს, რათა გაამართლოს წინასწარი პატიმრობის გაგრძელება?

4. არსებობს თუ არა მოთხოვნები გირაოს გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, ცხადი საფუძვლები, რომლებიც გამომდინარეობდნენ მტკიცებულებებიდან გირაოს უარყოფის შემთხვევაში და ეცნობება თუ არა ისინი ეჭვმიტანილს? არსებობს თუ არა დებულება იმის თაობაზე, რომ სტერეოტიპული მიზეზი არ შეიძლება გახდეს გირაოს უარყოფის საფუძველი?

5. არის თუ არა ეჭვმიტანილი უფლებამოსილი წინასწარი დაკავების გადასინჯვის უფლებაზე ავტომატურად?

6. თუკი ასეა, ითვალისწინებს თუ არა ეს გადასინჯვა ცვლად გარემოებებს, როგორიცაა თავის არიდების რისკის შემცირება და სხვა?

სასამართლო პროცესზე გამოცხადების გარანტიების მოთხოვნა ყოველთვის უნდა იყოს განხილული, როგორც ალტერნატივა წინასწარი დაკავებისა იმ შემთხვევაში, როდესაც უპირობოდ წინასწარი პატიმრობიდან გათავისუფლება მეტისმეტად სარისკოდ გამოიყურება. მართლაც, 53-ე მუხლი სპეციფიკურად უზრუნველყოფს, რომ გათავისუფლება შეიძლება პირობით გარანტირებული იქნას. მისი მოქმედება პროპორციული უნდა იყოს. თუკი გადაწყვეტილება მიღებულია პირობითი გათავისუფლების სასარგებლოდ, მაშინ ეს პირობები აღსრულებადი უნდა იყოს რეალისტური პოზიციებიდან (მაგალითად, უსაფრთხოებისა და სარწმუნოების ზომები უნდა იქნას მიღებული იმისათვის, რომ მიღწეული იქნას თავის არიდების გამორიცხვა), ან კიდევ, არ უნდა იყოს იმდენად დამამძიმებელი, რომ გააუქმოს გათავისუფლების საფუძველი (ანუ თავისუფლების აღდგენა). გირაოს პირობები მიმართული უნდა იყოს პროცესზე გამოცხადებისაკენ; მათ არ უნდა გააჩნდეთ დამსჯელი, ან კომპენსაციის მიღების მიზანი.

კითხვები:

1. გააჩნიათ თუ არა სასამართლოებს ფართო დისკრეცია გაიაროს უპირატესობის პრეზუმფციის თვალსაზრისით, რათა გადაწყვეტილება მიიღონ გირაოს სასარგებლოდ, პირობებით, რომლებიც მათ თვითონ დაადგინეს, ან მხარეების ინიციატივით იქნა წარდგენილი?

2. აქვთ თუ არა სასამართლოებს დისკრეცია, თვითონ დაადგინონ შესაბამისი პირობები?

3. არსებობს თუ არა მოთხოვნა, რომ პირობები პროპორციული იყოს, ანუ უზრუნველყოს, რომ მოთხოვნილი პირობები შეიძლება რეალურად განხორციელდეს?

4. არსებობს თუ არა სახელმძღვანელო დებულებები პირობების გამოყენებასთან დაკავშირებით, რომლებიც შეესაბამება ზემოაღნიშნულ საფუძვლებს?

5. არსებობს თუ არა პროცედურა, ავტომატური თუ თანმიმდევრული, რომლის გამოყენება შეუძლია ეჭვმიტანილს, წინასწარი პატიმრობის ხანგრძლივობის გადასინჯვისათვის, ცვლადი გარემოებების გათვალისწინებით?

6. არსებობს თუ არა შეჯიბრებითი პროცესი, მტკიცებულებათა წარდგენის შესაბამისი წესები, რომელთა მიხედვითაც, პირობათა დარღვევა შეიძლება დადასტურდეს პროკურორის მიერ, ან აუცილებლობის შემთხვევაში, სასამართლოს მიერ proprio motu, რომლის შემდეგ სასამართლოს შეუძლია პირის ხელახალი დაკავება?

მე-5 მუხლით დაკავებულ ყველა პირს, მიუხედავად იმისა, დაკავებულია თუ არა ის დანაშაულთან, სულიერ დაავადებასთან თუ სასამართლოს კანონიერი ბრძანების შეუსრულებლობასთან და სხვ. დაკავშირებით, უფლება აქვს, ინიცირება გაუკეთოს სასამართლო განხილვას, მისი დაკავების კანონიერებასთან დაკავშირებით. ამგვარი საჩივარი უნდა განიხილოს სასამართლომ, ან ტრიბუნალმა რომელსაც გააჩნია გათავისუფლების უფლებამოსილება. სასამართლო გადასინჯვის პროცედურები მოთხოვნები გარანტიების აუცილებელი ნაწილია, თვითნებური დაკავების წინააღმდეგ.

წინასწარი დაკავების კანონიერების გასაჩივრება 5.4-ე მუხლით დამოუკიდებელი უფლებაა, 5.3-ე მუხლისაგან ცალკე, რაც ამ მუხლით იწყება. სასამართლო განხილვა 5.4-ე მუხლით ინიცირებულია დაკავებულის მიერ, მაშინ როდესაც 5.3-ე მუხლით ის უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სახელმწიფოს მიერ, ავტომატურად. პრაქტიკაში, მრავალ სისხლის სამართლის დანაშაულთან დაკავშირებით, დაკავებული პირი იყენებს 5.3-ე მუხლს, წინასწარი დაკავების კანონიერების გასაჩივრების მიზნით. ამ საკითხის განსახილველად, სასამართლოს მისაწვდომობის უფლება არ არის დამოკიდებული დაკავების გასაჩივრებისათვის მკაცრად დადგენილი საფუძვლებზე; შჶსაბამისად, ეროვნული ხელისუფლების წარმომადგენლებს ეკრძალებათ, მოითხოვენ მტკიცე არგუმენტაცია, როგორც ამგვარი განხილვის აუცილებელი პირობა, რაც 5.4-ე მუხლის წინმსწრებია. უფრო მეტიც, უფლება გამოიყენება იმ პირობებშიც, როდესაც სახელმწიფო უშიშროება საფრთხეშია. თუკი პირი ერთხელ გათავისუფლდა, 5.4-ე მუხლის გამოყენება უკვე აღარ შეიძლება.

5.4-ე მუხლი არ იძლევა უფლებამოსილებას, ,,სასამართლომ გადასინჯოს საკითხი ისე, რომ ჩაენაცვლოს საკუთარ დისკრეციულ უფლებამოსილებას, როგორც გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო“. იხ. ,,ვიიკსი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (1987)“ (59-ე პუნქტი). ყველაფერი ის, რაც ამას ქმნის, წარმოადგენს დაკავების ბრძანების კანონიერების სასამართლო გადასინჯვას.

საქმის მოგება 5.4-ე მუხლით გასჩივრების შემთხვევაში შესაძლებელია, მაშინაც, თუკი 5.1-ე მუხლით საჩივარი წარმატებული იქნება. ამგვარად, მაშინაც კი, როდესაც პირის დაკავება კანონიერია 5.1-ე მუხლით და როდესაც მას არ ეძლევა უფლება გაასაჩივროს დაკავების კანონიერება, 5.4-ე მუხლი ირღვევა. 5.4-ე მუხლით მოცემული უფლების სპეციფიკა იმაში მდგომარეობს, რომ ის იძლევა გასაჩივრების შესაძლებლობას და არა ამ შესაძლებლობის შედეგს.

თუკი ერთხელ გათავისუფლდა, ერთადერთი კომპენსაცია, რაც მე-5 მუხლითარსებობს, ეს არის კომპენსაცია უკანონო დაკავებისათვის (იხ. 5.5-ე მუხლი).

სასამართლომ დაადგინა განხილვის ფარგლები საქმეში, ,,ბროგანი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (1988)“. ამ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ დაკავებულ და დაპატიმრებულ პირს უფლება აქვს სასამართლო გადასინჯვისა, მნიშვნელოვანი პროცედურული და მატერიალური პირობების საფუძველზე, რაც არსებითია ,,კანონიერების“ თვალსაზრისით, კონვენციის მნიშვნელობით მათი თავისუფლების აღკვეთის შემთხვევაში. ეს იმას ნიშნავს, რომ კომპეტენტურმა სასამართლომ უნდა განიხილოს ქვეყნის შიდა კანონმდებლობასთან პროცედურის შესაბამისობა, ისევე როგორც 5.4-ე მუხლის მოთხოვნებთან შესაბამისობა (იხ. ბროგანის გადაწყვეტილების 65-ე პუნქტი).

დაკავების კანონიერების გადასინჯვის პროცედურა, 5.4-ე მუხლით, უნდა იყოს ,,მართლმსაჯულებითი“ ხასიათის და უზრუნველყოფდეს შესაბამის პროცედურულ გარანტიებს, სადავო თავისუფლების აღკვეთასთან დაკავშირებით (იხ. მაგალითად, ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,მეგიარი გერმანიის წინააღმდეგ“).

არსებობს მრავალი პარალელი კონვენციის მე-6 მუხლით დადგენილ პროცედურულ გარამტიებსა და 5.4-ე მუხლს შორის. თუმცა, სასამართლომ ცხადად დაადგინა, რომ ყოველთვის არ არის აუცილებელი, რომ 5.4.-ე მუხლის პროცედურა დამატებით იყოს აღჭურვილი გარანტიებით, ისევე, როგორც ეს მოცემულია კონვენციის მე-6 მუხლით, სისხლის სამართლისა და სამოქალაქო სამართლის პროცესებზე.

5.4-ე მუხლის ყველაზე მეტად მნიშვნელოვანი სპეციფიკა იქნება განხილული ქვემოთ.

,,კომპეტენტური სასამართლოს“ მნიშვნელობა გულისხმობს დამოუკიდებელ და მიუკერძოებელ სასამართლოს, რომელსაც გააჩნია იურისდიქცია, განიხილოს საქმე. ამრიგად, სასამართლოებს, რომლებიც განიხილავენ 5.4-ე მუხლით გასაჩივრებულ საკითხებს, უნდა გააჩნდეთ კომპეტენცია, გადაწყვიტონ დაკავების საკითხის კანონიერება. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ სასამართლო უფლებამოსილია, ჩაანაცვლოს მისი საკუთარი გადაწყვეტილება ძირითად უფლებამოსილებას, როგორც გადაწყვეტილების მიმღებმა ორგანომ. ეს იმას ნიშნავს, რომ მას უნდა გააჩნდეს კომპეტენცია, შეაფასოს დაკავების კანონიერება და ბრძანოს გათავისუფლება. ტრიბუნალი არ მიიჩნევა მიუკერძოებლად, თუკი, მაგალითად, პირი, რომელმაც ბრძანა დაკავება, იგივე პირია, რომელმაც მოგვიანებით განიხილა ამ დაკავების კანონიერება. ცხადია, რომ მინისტრი ვერ იქნება აქ განხილული, როგორც კომპეტენტური სასამართლო, ვინაიდან ამ პირს არ გააჩნია შესაბამისი დამოუკიდებლობა და ასევე ვერ იქნება მიუკერძოებელი. ამის საწინააღმდეგოდ, სასამართლო შეიძლება სრულად იყოს ინტეგრირებული მართლმსაჯულების სისტემაში, მაგრამ ვერ დააკმაყოფილოს კომპეტენტური სასამართლოს მოთხოვნა, თუკი, მაგალითად მას არ გააჩნია დაკავებულის გათავისუფლების ბრძანების გაცემის უფლებამოსილება.

სასამართლო განხილვა შეჯიბრებითი ბუნების უნდა იყოს და ყოველთვის უზრუნველყოფდეს მხარეთა თანასწორობას (ანუ, პროკურორი/პოლიცია და სახვა დაკავებული). დაკავებულ პირს უნდა ჰქონდეს უფლება, ესწრებოდეს განხილვას და მონაწილეობდეს მასში, თუ აუცილებელია, ადვოკატთან ერთადაც. როდესაც განსახილველია კომპლექსური სამართლებრივი საკითხები, 5.4-ე მუხლი მოითხოვს უფასო ადვოკატის მონაწილეობას, თუკი დაკავებულს არ შეუძლია ადვოკატის აყვანა იურიდიული დახმარების ხარჯზე. იქ, სადაც დაკავებული შეურაცხადია, ადვოკატის დანიშვნაზე პასუხისმგებელია ქვეყნის ხელისუფლება; ამის მიზეზია ის, რომ ხშირად ამგვარი პირები რაციონალურად არ მოქმედებენ.

იმისათვის, რომ უზრუნველყოფილი იყოს მხარეთა თანასწორობა, დაკავებულის ადვოკატს უნდა მიეცეს საგამოძიებო საქმის დოკუმენტების მისაწვდომობის უფლება, რაც არსებითია, რათა ეფექტურად იქნას გასაჩივრებული დაკავების კანონიერება. სხვა სიტყვებით, დაკავებულს, ან მის ადვოკატს, უნდა გადაეცეთ იმ საქმის მასალების ასლები, რომელსაც ეყრდნობა დაკავების გაგრძელების მოთხოვნა (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,ლემი ბელგიის წინააღმდეგ(1989)“.

დაკავების კანონიერების განმავლობაში მტკიცების ტვირთი ეკისრება სახელმწიფოს.

5.4-ე მუხლით დაკავების კანონიერების საკითხის გადაწყვეტა ნიშნავს, რომ თუკი დაკავება ფაქტობრივად უკანონოა, დაკავებულს უფლება აქვს დაუყოვნებლივ გათავისუფლდეს. ფრაზა - ,,დროული გადაწყვეტა“ მოიცავს ორ ელემენტს: პირველი გულისხმობს პერიოდს, რომლის განმავლობაშიც დაკავებულს მისი დაკავების კანონიერების გასაჩივრების უფლება უნდა ჰქონდეს, მეორე მოითხოვს, რომ ადგილობრივ სასამართლოში საკითხის გადაწყვეტა მოხდეს რაც შეიძლება მოკლე დროში. ორივე შემთხვევაში, იმის განსაზღვრა, თუ რა შეესაბამება ,,დროულს“ არ შეიძლება მოხდეს აბსტრაქტულად. ეს უნდა დადგინდეს ყოველი საქმის გარემოებების მიხედვით, მაგალითად, საქმის ბუნებისა და კომპლექსურობის გათვალისწინებით. დაკავებული უფლებამოსილია თავისი გათავისუფლების საკითხის დროულად გადაწყვეტაზე, მაშინაც თუკი მას გათავისუფლებაზე უარს ეუბნებიან.

შეფასებისას, თუ რა უნდა ჩაითვალოს გონივრულად, დრო აითვლება პროცედურის დაწყებიდან საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, ნებისმიერი აპელაციის ჩათვლით (იხ. გადაწყვეტილება საქმეზე, ,,ლაბერტი იტალიის წინააღმდეგ“ (1984).

თუმცა მე-5.4 მუხლი არ უზრუნველყოფს დაკავების კანონიერების გადაწყვეტილების გასაჩივრებას, ნებისმიერი საჩივარი, რომელიც შეიძლება შეტანილ იქნას, უნდა განიხილებოდეს დროულად.

თუკი საქმეზე შეიძლება წარმოიშვას დაკავების კანონიერების გადასინჯვის ახალი საფუძვლები, მაშინ გადასინჯვა უნდა მოხდეს რეგულარულად (იხ. ზემოაღნიშნული ჰაჩისონ რეიდის გადაწყვეტილების 65-ე პუნქტი). ამგვარია საქმეები, როდესაც პირი დაკავებულ იქნა ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში მკურნალობის მიზნით; იმ პირთა დაკავების საკითხი, რომელთაც სამუდამო პატიმრობა მიესაჯათ, მოიცავს სავალდებულო და დისკრეციულ ელემენტებს (თუკი პატიმარი გადავიდა დისკრეციულ ეტაპზე, მას უნდა გააჩნდეს მისაწვდომობა სასამართლოსადმი, განგრძობადი პატიმრობის გასაჩივრებისათვის); არასრულწლოვანთა დაკავება, განსაკუთრებით მათი სრულწლოვანების შესრულებასთან დაკავშირებით.

წინასწარი დაკავების საკითხთან დაკავშირებით, დაკავების კანონიერების პირველადი გადასინჯვის შემდეგ, უფლება აქვს, მოითხოვოს საკითხის რეგულარული გადასინჯვა პროცედურულად.

,,დაკავების ბუნება მოკლე ინტერვალებს მოითხოვს; მოქმედებს კონვენციის პრეზუმფცია, რომ წინასწარი დაკავება უნდა იყოს მკაცრად მცირე პერიოდის, რადგან მისი არსებითი მიზანია გამოძიების ინტერესები, რომელიც ძალიან დაჩქარებულად უნდა წარიმართოს“.

კითხვები:

1. არსებობს თუ არა უფლება დაკავების გასაჩივრებისათვის მისაწვდომ, დამოუკიდებელ, მიუკერძოებელ და ეფექტურ ტრიბუნალზე, რომელსაც გათავისუფლების უფლებამოსილება გააჩნია?

2. იძლევა თუ არა ტრიბუნალი შეჯიბრებითი პროცესის წარმართვის შესაძლებლობას, რომელიც უზრუნველყოფს მხარეთა თანასწორობას?

3. არსებობს თუ არა კანონის დებულება რომელიც უზრუნველყოფს დაკავებული პირისათვის ხელისუფლების წარმომადგენელთა მიერ წარმოებული საქმის მასალებისადმი მისაწვდომობას?

4. არის თუ არა შესაძლებელი იურიდიული დახმარების უზრუნველყოფა მოწყვლადი ჯგუფებისათვის, როგორიცაა სულით ავადმყოფების კატეგორია?

5. არსებობს თუ არა მისაწვდომი პროცედურა პერიოდული გასაჩივრების შესახებ, ხანგრძლივი წინასწარი დაკავების შემთხვევაში, განმცხადებლის ცვლადი გარემოებების გათვალისწინებით?

6. არის თუ არა მდგავსი პროცედურა შესაძლებელი ყველა შემთხვევაში, დაკავების ბრძანების გაგრძელების შემთხვევაში?

7. არსებობს თუ არა სამართლებრივი პროცედურა, რომელიც დეპორტაციის ან ექსტრადაციის შემთხვევაში იძლევა დაკავების ბრძანების კანონიერების გასაჩივრების შესაძლებლობას? არსებობს თუ არა დამოუკიდებელი ტრიბუნალი, რომელიც განიხილავს ამგვარ საჩივრებს და გააჩნიათ თუ არა მათ გათავისუფლების უფლებამოსილება?

8. მაგალითად, არსებობს თუ არა გასაჩივრების ავტომატური უფლება დეპორტაციის, ესტრადაციის ან გაძევების სხვა შემთხვევებში?

9. არსებობს თუ არა სამართლებრივი პროცედურა, რომელიც იძლევა შესაძლებლობას, გასაჩივრდეს გაძევების მიმდინარე პროცესში დაკავების ხანგრძლივობის საკითხი? არსებობს თუ არა დამოუკიდებელი ტრიბუნალი, რომელიც განიხილავს ამგვარ საკითხებს და გააჩნიათ თუ არა მათ გათავისუფლების უფლებამოსილება?

10. არის თუ არა შესაძლებელი შესაბამისი დახმარება და წარმომადგენლობა უცხოელებისათვის, ენობრივი, განათლების პრობლემებისა და კულტურული განსხვავების გათვალისწინებით?

,,ქუინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (1995)“

42. სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ გამონაკლისების სია, თავისუფლების უფლებასთან დაკავშირებით, დაცულია მე-5.1 მუხლით. ის ამომწურავია და მისი მხოლოდ ვიწრო გაგებით ინტერპრეტაცია შეესაბამება მიზანს, კერძოდ, უზრუნველყოფს, რომ არავინ იქნება თვითნებურად თავისუფლებაშეზღუდული. სასამართლო აღიარებს, რომ ზოგიერთი გაჭიანურება, რაც მოსდევს გათავისუფლების ბრძანების აღსრულებას, შეიძლება, გასაგები იყოს. მან აღნიშნა, რომ განსახილველ საქმეში განმცხადებელი დაკავებული დარჩა 11 საათის განმავლობაში მას შემდეგ, რაც გამოვიდა გადაწყვეტილება, რომლითაც ის ,,დაუყოვნებლივ“ უნდა გათავისუფლებულიყო. ეს გადაწყვეტილება მას არ ეცნობა და არც რაიმე ქმედება განხორციელებულა მის აღსასრულებლად.

ბატონ ქუინის დაკავება, რაც გაგრძელდა 1989 წლის 4 აგვისტოს, ცხადია, არ იყო მოცემული მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი ქვეპუნქტით და არ ხვდებოდა ამ მუხლის არც ერთი ქვეპუნქტის ქვეშ.

43. შესაბამისად, ადგილი ჰქონდა მე-5.1 მუხლის დარღვევას.

,,ერიკსენი ნორვეგიის წინააღმდეგ (1997)“

76. სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ კონვენციის მე-5.1 მუხლი შეიცავს თავისუფლების აღკვეთის ნებადართულ საფუძვლებს, რომელიც ამომწურავია. თუმცა, ერთ-ერთი საფუძვლის გამოყენება არ გულისხმობს მეორის გამოყენების აკრძალვას; დაკავება, გარემოებების გათვალისწინებით, შეიძლება გამართლდეს ერთზე მეტი ქვეპუნქტის საფუძველზე.

,,ბიზოტო საბერძნეთის წინააღმდეგ (1996)“

31. სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ მე-5.1 მუხლის მოთხოვნების შესაბამისობისათვის, სადავო დაკავება უნდა იყოს ,,კანონით დადგენილი პროცედურის შესაბამისი“ და ,,კანონიერი“. აქ კონვენცია ხაზგასმით მიუთითებს ქვეყნის შიდა კანონმდებლობაზე და მოითხოვს მატერიალური და პროცესუალური ნორმების ზედმიწევნით დაცვას, მაგრამ დამატებით მოითხოვს, რომ თავისუფლების ნებისმიერი აღკვეთა შეესაბამებოდეს მე-5 მუხლის მიზნებს, კერძოდ, პირის თვითნებობისაგან დაცვას.

,,სკოტი ესპანეთის წინააღმდეგ (1996)“

56. აქ კონვენცია არსებითად მიუთითებს ქვეყნის შიდა კანონზე და ადგენს მატერიალური და პროცესუალური წესების შესაბამისობის ვალდებულებას, მაგრამ ასევე, ის ითხოვს დამატებით, რომ ნებისმიერი თავისუფლების აღკვეთა შეესაბამებოდეს მე-5 მუხლის მიზნებს, კერძოდ პირის თვითნებობისაგან დაცვას.

57. ხელისუფლების წარმომადგენლებზე, კერძოდ კი სასამართლოებზე, დამოკიდებულია ქვეყნის შიდა კანონმდებლობის ინტერპრეტირება და გამოყენება, თუმცა, ვიდრე მე-5.1 მუხლით არ არის დადგენილი შესაბამისობა ქვეყნის კანონმდებლობის მოთხოვნებთან, ეს გამოიწვევს კონვენციის დარღვევას. აქედან გამომდინარე, სასამართლოს შეუძლია და ვალდებულია, განახორციელოს გარკვეული უფლებამოსილება და გადასინჯოს, რამდენად შეესაბამება მას კანონი.

,,ამური საფრანგეთის წინააღმდეგ (1996)“

50. ... იმის ხაზგასმით, რომ თავისუფლების ნებისმიერი აღკვეთა უნდა იყოს ,,კანონით დადგენილი პროცედურის შესაბამისი“, მე-5.1 მუხლი ამოითხოვს, რომ ნებისმიერ დაპატიმრებას, ან დაკავებას გააჩნდეს კანონიერი საფუძველი ქვეყნის კანონმდებლობის მიხედვით. თუმცა, ეს სიტყვები უბრალოდ არ გულისხმობს ქვეყნის კანონმდებლობას, როგორც ტერმინი - ,,კანონის შესაბამისად“ და ,,კანონით დადგენილი წესით“, მე-8 და მე-11 მუხლის მეორე პუნქტში. ეს, ასევე, უკავშირდება კანონის ხარისხს, რაც გულისხმობს კანონის უზენაესობასთან შესაბამისობას - კონცეფციას, რომელიც ჩადებულია კონვენციის ყველა მუხლში. იმაში დასარწმუნებლად, თავისუფლების აღკვეთა შეესაბამება ქვეყნის შიდა კანონმდებლობის პრინციპებს, ის ავალებს ქვეყნის სასამართლოებს, შეაფასონ სადავო სფეროს არა მარტო მოქმედი კანონმდებლობა, არამედ, ასევე, სხვა სამართლებრივი წესების ხარისხი, ამ საქმესთან მიმართებაში. ხარისხი, ამ მნიშვნელობით, გულისხმობს ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენელთა ქმედებას თავისუფლების აღკვეთის შემთხვევაში, განსაკუთრებით, თავშესაფრის მაძიებელ უცხოელ პირებთან მიმართებაში. ის უნდა იყოს მისაწვდომი და ზუსტი, რათა თავიდან იქნას აცილებული თვითნებობის რისკი. ამ მახასიათებლებს ფუნდამენტური მნიშვნელობა გააჩნიათ თავშესაფრის მძიებელთათვის აეროპორტებში, განსაკუთრებით, სახელმწიფოს საიმიგრაციო პოლიტიკისათვის, ფუნდამენტური უფლებების დაცვის თვალსაზრისით.

53. სასამართლო აღნიშნავს, რომ 1992 წლის 9 და 29 მარტს განმცხადებლები იმყოფებოდნენ თავშესაფრის მაძიებლის სიტუაციაში, რომელთა განაცხადები ჯერ კიდევ არ არის განხილული. ამასთან დაკავშირებით, არც 1982 წლის 27 მაისის დეკრეტრი და არც 1990 წლის 26 ივნისის გამოქვეყნებული ცირკულარი (სადავო პერიოდში არა მარტო ტექსტი, რომელიც არეგულირებს უცხოელთა ტრანზიტულ ზომებში მოთავსების პრაქტიკას) არ სეესაბამებოდა ,,კანონს“ შესაბამისი ,,ხარისხის“ თვალსაზრისით, სასამართლოს პრეცენდენტული საქმეების მიხედვით; ქვეყნის კანონმდებლობით, უნდა არსებობდეს ადექვატური სამართლებრივი დაცვა საჯარო მოხელეთა უკანონო ჩარევის წინააღმდეგ, კონვენციით დაცული უფლებების უზრუნველსაყოფად. ყოველ შემთხვევაში, 1982 წლის 27 მაისის დეკრეტი არ არეგულირებდა საერთაშორისო ზონაში უცხოელთა ყოფნის პირობებს. აღნიშნული ცირკულარი თავისი ხასიათით წარმოადგენდა შინაგან საქმეთა მინისტრის მიერ გაცემულ ინსტრუქციებს, რომელიც მისცა პრეფექტებსა და უფროს პოლიციელებს იმ უცხოელებთან მიმართებაში, რომელთაც უარი განაცხადეს ქვეყნის დატოვებაზე და გადალახეს მისი საზღვარი. განზრახული იყო სახელმძღვანელო დებულებების გამოცემა საიმიგრაციო კონტროლისათვის პორტებსა და აეროპორტებში. უფრო მეტიც, ეს დოკუმენტი ეძღვნებოდა საერთაშორისო ზონებში მათ დაკავებას და უცხოელთა უფლებებს, რაც არავითარ გარანტიებს არ უზრუნველყოფდა იმასთან შედარებით, რაც მოცემული იყო 1992 წლის 6 ივლისის კანონით. სადავო პერიოდში არც ერთი ამ ტექსტთაგანი არ აძლევდა სასამართლოებს იმ პირობების გადასინჯვის უფლებას, რომლებშიც უცხოელები იმყოფებოდნენ, ან აუცილებლობის შემთხვევაში, არ ადგენდა შეზღუდვებს ადმინისტრაციული ორგანოების წარმომადგენელთათვის მათი თავისუფლების აღკვეთის ხანგრძლივობასთან დაკავშირებით. ის არ უზრუნველყოფდა სამართლებრივ, ჰუმანიტარულ და სოციალურ დახმარებას, ასევე, არ ითვალისწინებდა პროცედურასა და დროის საზღვრებს ამგვარი დახმარების მისაწვდომობაზე, ისე, რომ თავშესაფრის მაძიებლებს, როგორც განმცხადებლებს, არ შეეძლოთ შესაბამისი ღონისძიებების განხორციელება.

,,კეპენეროვი ბულგარეთის წინააღმდეგ (2003)“

35. ვარბანოვის საქმეში სასამართლომ გააკეთა შემდეგი დასკვნა (იხ. ამ გადაწყვეტილების 43-53 პუნქტები):

,,საზოგადოებრივი ჯანდაცვის აქტი, (ძალაშია 1997 წლის თებერვლამდე) არ შეიცავს არავითარ დებულებას, რომელიც უფლებამოსილებას ანიჭებს პროკურორს, დააკავოს პირი ფსიქიატრიულ კლინიკაში შესაბამისი გამოკვლევისათვის.

უფრო მეტიც, შესაბამისი კანონი, რომელიც ძალაში იყო იმ დროს და, ასევე, მასში ცვლილებების შეტანის შემდგომ, 1997 წელს, არ უზრუნველყოფს სამედიცინო დასკვნას, როგორც დაკავების წინაპირობას იძულებითი ფსიქიატრიული შემოწმებისათვის და ამით ქმნის თვითნებობის დაბალ სტანდარტს.

შესაბამისად, სასამართლო ადგენს კონვენციის მე-5.1 მუხლის დარღვევას იმ ფაქტის გამო, რომ განმცხადებლის თავისუფლების აღკვეთა არ იყო გამართლებული ამ მუხლის ,,ე“ ქვეპუნქტით და არ გააჩნდა სამართლებრივი საფუძველი ქვეყნის მოქმედი კანონმდებლობით, რომელიც, უფრო მეტიც, არ უზრუნველყოფს აუცილებელ დაცვას თვითნებობის წინააღმდეგ, ისევე, როგორც არ მოითხოვს სამედიცინო დასკვნას“.

36. სასამართლო ვერ ხედავს ვერავითარ განსხვავებას ამ საქმეში, განმცხადებელი, პროკურორის ბრძანებით, დაკავებული იყო 1996 წლის 22 თებერვლიდან 22 მარტამდე. მას არ გააჩნდა დაკავების უფლებამოსილება და აუცილებელი წინასწარი სამედიცინო შეფასება განმცხადებლის დაკავებისათვის. უფრო მეტიც, ამ განსაკუთრებულ საქმეში, პროკურორის ბრძანება და ინსტრუქცია არც კი აკონკრეტებდა განმცხადებლის დაკავების ხანგრძლივობას.

37. შესაბამისად, სასამართლო ადგენს, რომ განმცხადებლის დაკავებას არ გაანდა არავითარი საფუძველი ქვეყნის შიდა კანონმდებლიბით, რომელიც უფრო მეტიც, არც კი უზრუნველყოფდა აუცილებელ დაცვას თვითნებობის წინააღმდეგ.

38. შესაბამისად, ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-5.1 მუხლის დარღვევას.

,,ვან დროოგენბროეკი ბელგიის წინააღმდეგ (1982)“

35. სასამართლომ უნდა განსაზღვროს, იყოს თუ არა დაკავების პერიოდი ,,განაჩენის შემდგომი“, მას შემდეგ, რაც სააპელაციო სასამართლომ გამოიტანა გადაწყვეტილება. ფრანგული ტექსტის გათვალისწინებით, სიტყვა ,,გასამართლება“, მე-5.1.ა მუხლის მიზნებისათვის, ისე უნდა იქნას გაგებული, რომ გულისხმობდეს ორივეს - ,,ბრალეულობის დადგენას“ მას შემდეგ, რაც ,,კანონის მიხედვით დადგინდა დანაშაული“ და მიესაჯა სასჯელი; ან სხვა სახდელი, რაც თავისუფლების აღკვეთას გულისხმობს. ეს პირობები დაკმაყოფილებულია ამ საქმეში. სიტყვა ,,სემდეგ“ არ ნიშნავს, რომ ,,დაკავება“ უნდა მოჰყვეს ,,განაჩენს“ - დროის თვალსაზრისით; დამატებით, ,,დაკავება“ უნდა გამომდინარეობდეს - ,,მოჰყვეს და დამოკიდებული იყოს“, ან წარმოიშვას ,,განაჩენის ძალით“.

,,ერიკსონი ნორვეგიის წინააღმდეგ (1997)“

78. არ შეიძლება სადავო იყოს, რომ თუკი სასამართლო გადაწყვეტს წინასწარი პატიმრობის გაგრძელებას, რომელიც გამოყენებულია როგორც უსაფრთხოების ზომა ვადის გასვლამდე (მას მიესაჯა 120 - დღიანი პატიმრობა, დასაშვები მაქსიმუმ 5 წლიდან). ამგვარი გაჭიანურება ხვდება მე-5.1.ა მუხლის ფარგლებში, როგორც ,,სასამართლო განაჩენის საფუძველზე პირის დაკავება“. უნდა აღინიშნოს, რომ დროის გასვლასთან ერთად, კავშირი თავდაპირველ მსჯავრდებასა და მის გაგრძელებას შორის ნაკლებად მტკიცე ხდება და შეიძლება გაწყდეს კიდეც მას შემდეგ, რაც გაგრძელებას არავითარი კავშირი აღარ აქვს თავდაპირველ განაჩენთან, ან ეფუძნება იმგვარ შეფასებას, რომელსაც არაფერი საერთო არ გააჩნია მის მიზნებთან.

,,ბოზანო საფრანგეთის წინააღმდეგ (1986)“

53... საკითხი არ დგას ბატონ ბოზანოს სამუდამოპატიმრობის თაობაზე, რომელსაც ის მოიხდის იტალიაში მას შემდეგ, რაც ,,განაჩენს გამოუტანს კომპეტენტური სასამართლო“ ,,ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, არამედ იგულისხმება თავისუფლების აღკვეთა, რომლის მსხვერპლიც ის აღმოჩნდა საფრანგეთში, 1979 წლის 26 და 27 ოქტომბრის ღამეს. დაუსჯელი ძალადობრივი განდევნა ,,შედეგად“ მხოლოდ ქრონოლოგიური მნიშვნელობით მოჰყვა ზემოაღნიშნულ მსჯავრდებას. მე-5.1.ა მუხლის მნიშვნელობით, თუმცა, პირობა ,,შედეგად“ აღნიშნავს მიზეზობრივ კავშირს მოვლენათა თანამიმდევრობის თვალსაზრისით. ის ემსახურება დაკავების ,,შედეგებს“ და არა მხოლოდ ,,შედეგებს“ სისხლის სამართლის სასამართლო განაჩენზე. ეს ასე არ იყო ამ საქმეში, რადგან დამოკიდებული იყო საფრანგეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებზე, რომელთაც უნდა აღესრულებინათ გენუის ასიზთა სასამართლოს გადაწყვეტილება, 1975 წლის 22 მაისს.

ეს, ასევე, არ შეეხებოდა საფრანგეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებს იმის გამო, რომ გადაწყვეტილება აღსრულდა ლიმოჟის სააპელაციო სასამართლოს 1979 წლის 15 მაისის გადაწყვეტილებით, რომელიც იტალიაში ექსტრადაციასთან დაკავებით უარყოფითი იყო. სადავო თავისუფლების აღკვეთა არ იყო შემდეგი ,,ქმედების“ ნაწილისა, ექსტრადაციის მნიშვნელობით, უფრო მეტად ეს იყო საშუალება, რომელიც არჩეული იქნა მინისტრის, 1979 წლის 17 სექტემბრის ბრძანებით როგორც საბოლოო ეტაპი ,,ქმედებისა ... დეპორტაციის თვალსაზრისით...“ ,,ვ“ ქვეპუნქტის მიხედვით კი გამოიყენება მხოლოდ ამ უკანასკნელი სიტყვის მნიშვნელობით.

7.2.4 სასამართლოს კანონიერი ბრძანების შეუსრულებლობა და კანონით დადგენილი ვალდებულების შესრულება მე-5.1.ბ მუხლი.

7.2.4.1 კანონით დადგენილი ვალდებულებების შესრულების უზრუნველყოფა

,,ენჯელი და სხვები ნიდერლანდების წინააღმდეგ (1976)“

69. ... სიტყვები - ,,კანონით დადგენილი ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფა“, შეეხება მხოლოდ იმ საქმეებს, სადაც კანონი ნებას იძლევა პირის დაკავებაზე, რათა აიძულონ ის, შეასრულოს სპეციფიკური და კონკრეტული ვალდებულება, რომელიც მან მანამდე არ შეასრულა. ფართო ინტერპრეტაცია გამოიწვევს შედეგებს, რომლებიც არ შეესაბამება კანონის უზენაესობის პრინციპს, რომელსაც კონვენცია გულისხმობს. ის გაამართლებს, მაგალითად, ადმინისტრაციულ სახდელს, რაც გულისხმობს გადასახდელის გადახდისაგან გათავისუფლებას, ნებისმიერ საკითხთან დაკავშირებით, კანონის გვერდის ავლის შემთხვევაში. თუმცა, ევროსასამართლოს პრეცედენტული სამართლიდან ცხადია, რომ დაკავების ვადის ჩათვლა, როგორც მომავალი სასჯელის ნაწილისა, ვერ აღმოფხვრის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევას, მაგრამ შეიძლება აისახოს 50-ე მუხლით, იმის გამო, რომ მან შეამცირა მოსალოდნელი ზიანი.

,,ნოვიცკა პოლონეთის წინააღმდეგ (2002)“

62. სასამართლო პირველად აღნიშნავს, რომ განმცხადებლის დაკავების ზოგადი საფუძველი კონვენციის მე-5.1.ბ მუხლის ქვეშ მოხვდა და რომ ის იყო ,,კანონიერი“. იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ განმცხადებლის დაკავება მოხდა სასამართლო ბრძანების საფუძველზე, რათა უზრუნველყოფილიყო კანონიერი ვალდებულების შესრულება, კერძოდ, ფსიქიატრიული შემოწმების აღსრულება, სასამართლო აქ ვერ ხედავს სხვა მიზეზს.

63. განმცხადებლის წინასწარ შემოწმებასთან დაკავშირებული დაკავების გამო, სასამართლო აღნიშნავს, რომ პირველად ის დააკავეს 8 დღის განმავლობაში, ვიდრე წარდგებოდა ფსიქიატრის წინასე შემოწმებაზე, 1994 წლის 2 ნოემბერს. მისი შემოწმება დასრულდა იმავე დღეს. განმცხადებლის მეორე შემოწმებას, 1995 წლის 19 აპრილსა და 26 მაისს, წინ უსწრებდა 27-დღიანი დაკავება. სასამართლო მიიჩნევს, რომ ორივე დაკავება შემოწმების მიზნით არ შეიძლება განხილულ იქნას, როგორც ხელისუფლების წარმომადგენელთა სურვილი, უზრუნველყოფილიყო განმცხადებლის ვალდებულება. უფრფო მეტიც, ,,წმინდა ტექნიკური მიზეზები“, რასაც მთავრობა ეყრდნობა დაკავების ხანგრძლივობის კონტექსტში, ვერ გაამართლებს განმცხადებლის პატიმრობაში ყოფნას 8 დღით ადრე, შემოწმების მიზნით. დაკავების ვადის მხედველობაში მიღებით, სასამართლო იმ დასკვნამდე მივიდა, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლებმა ვერ დაიცვეს ბალანსი, დაუყოვნებლივ აღსასრულებელ სადავო ვალდებულებების უზრუნველყოფის მნიშვნელობასა და თავისუფლების უფლების მნიშვნელობას შორის.

,,ფოქსი, კემბელი და ჰარტლი გაერთიანებული სამეფოს წინაარმდეგ (1990)“

32. ეჭვის ,,გონივრულობა“, რომლის საფუძველზეც ხდება დაპატიმრება, ქმნის არსებით ნაწილს იმ გარანტიისა, რომელიც არ შეიძლება თვითნებური იყოს და მოცემულია მე-5.1.გ მუხლში... ,,გონივრული ეჭვის“ არსებობა განაპირობებს ფაქტის, ან ინფორმაციის არსებობას, რომელიც უნდა აკმაყოფილებდეს ობიექტურ დამკვირვებელს, რომ შესაძლოა პირმა ჩაიდინა დანაშაული. რა შეიძლება იქნას განხილული, როგორც ,,გონივრული“, დამოკიდებულია, თავის მხრივ, სხვადასხვა გარემოებებზე. ამგვარი საპატიმრების გამამართლებელი ,,გონივრული“ ეჭვი ყოველთვის არ შეიძლება განხილულ იქნას იმავე სტანდარტით, როგორც ეს კონვენციით გათვალისწინებულ დანაშაულს შეეხება. მიუხედავად ამისა, ტერორისტულ დანაშაულთან ბრძოლის პირობები ვერ გაამართლებს ,,გონივრულობის“ მნიშვნელობას იმგვარად, რომ მე-5.1.გ მუხლით უზრუნველყოფილი გარანტიები შემცირდეს.

34. კონვენციის მე-5.1.გ მუხლი არ შეიძლება გამოქვეყნებულ იქნას იმგვარად, რომ არაპროპორციული სირთულეები დააკისროს ხელმომწერი სახელმწიფოს პოლიციის წარმომადგენლებს, ორგანიზებული ტერორიზმის კონტროლის წინააღმდეგ ეფექტური ღონისძიებების განხორციელებაში. აქედან გამომდინარე, არ შეიძლება ხელმომწერ სახელმწიფოებს დაეკისროთ ვალდებულება, დაადასტურონ გონივრული ეჭვი, რომელიც წარმოადგენს დაპატიმრების საფუძველს ეჭვმიტანილი ტერორისტის მიმართ, კონფიდენციალური ინფორმაციის წყაროს ან იმ ფაქტების გამჟღავნებით, რომელთაც შეიძლება მოჰყვეს ამგვარი წყაროს ან მათი ვინაობის გაჟღავნება. მიუხედავად ამისა, სასამართლოს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, დარწმუნდეს, რომ მე-5.1.გ მუხლით დადგენილი გარანტიების არსი დაცულია. შედეგად, მოპასუხე მთავრობა ვალდებულია წარადგინოს, სულ მცირე, ფაქტები მაინც, ინფორმაციის თაობაზე, რომ დააკმაყოფილოს სასამართლო და დაარწმუნოს, რომ დაპატიმრებული პირი გონივრულად იყო ეჭვმიტანილი სადავო დანაშაულის ჩადენაში. ეს ყველაზე მეტად აუცილებელია იქ, როგორც ამ საქმეშია, სადაც ქვეყნის სიდა კანონმდებლობა არ მოითხოვს გონივრული ეჭვის არსებობას, მაგრამ ადგენს უფრო დაბალ სტანდარტს იმით, რომ კმაყოფილდება მარტივი, გულწრფელი ეჭვით.

,,დემირი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ (1998)“

41. უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლომ მრავალ სხვადასხვა შემთხვევაში ცნო ის გარემოება, რომ ტერორისტული დანაშაულის გამოძიება უდავოდ წარმოადგენს ხელისუფლებისათვის სპეციალურ პრობლემას. ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ ხელისუფლებას მე-5 მუხლით აქვს ,,კარტ ბლანში“, რათა დააპატიმროს ეჭვმიტანილები და დააკავოს ისინი პოლიციაში, ქვეყნის სასამართლოების მხრიდან ეფექტური კონტროლის გარეშე, კონვენციის ინსტიტუტების ზედამხედველობის გარეშე, ნებისმიერ შემთხვევაში, როდესაც ისინი ფიქრობენ, რომ ადგილი აქვს ტერორისტულ დანაშაულს.

,,მარგარეტ მურეი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (1994)“

55. მე-5.1.გ მუხლის პირველი ქვეპუნქტით, დაკითხვის მიზანია გამოძიების გაფართოება იმით, რომ დადგინდეს ან უარყოფილ იქნას კონკტერული ეჭვი, რაც საფუძვლად დაედო დაპატიმრებას. ამრიგად, ფაქტები, რომლებიც აღძრავენ ეჭვს, უნდა იყოს იმავე დონის, როგორც ისინი, რომლებიც ამყარებენ განაჩენს ან ბრალს, რაც შემდეგ ეტაპზე მოჰყვება სისხლის სამართლის გამოძიებას.

56. თავისუფლების აღკვეთის ხანგრძლივობა შეიძლება გადამწყვეტი მნიშვნელობის იყოს, სავალდებულო ეჭვის დონის გათვალისწინებით.

57. განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ ეჭვის ,,გონივრულობა“, პრინციპი, რომელიც მოცემულია ფოქსის, კემბელისა და ჰარტლის გადაწყვეტილებაში, გამოყენებული იქნება ამ საქმეში, ისე, როგორც ეს გადაწყვეტილებაშია აღნიშნული. გონივრული ეჭვის არსებობა, კონკრეტულ ვითარებაში, დამოკიდებულია განსაკუთრებულ ფაქტებზე.

58. კონფიდენციალური ინფორმაციის გამოყენება არსებითია ტერორიზმთან ბრძოლის დროს და იმ ორგანიზებული ტერორიზმის საფრთხის წინაშე, რომელიც მოქალაქეთა სიცოცხლისათვის საფრთხეს წარმოადგენს და რომელიც, მთლიანობაში, დემოკრატიული საზოგადოებისათვის იქნება. ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ საგამოძიებო ორგანოებს ,,კარტ ბლანში“ გააჩნიათ, რათა მე-5 მუხლით დააპატიმრონ ეჭვმიტანილები დასაკითხად ისე, რომ თავისუფლები იყვნენ ქვეყნის სასამართლო კონტროლისაგან, ან კონვენციის საზედამხედველო ინსტიტუტებისაგან, როცა არ უნდა ამტკიცებდნენ ისინი, რომ ადგილი აქვს ტერორისტულ დანაშაულს.

,,გუზარდი იტალიის წინააღმდეგ (1980)“

102. ,,ერთი შეხედვით, ჰიპოთეზას გავს ის, რომ სადავო ღონისძიება გამოყენებული იყო იმის გამო, რომ ,,მიჩნეულ იქნა გონივრულად აუცილებლად, რათა თავიდან ყოფილიყო აუცილებელი (გუზარდის მხრიდან) დანაშაულის ჩადენა“, ან კიდევ ,,ჩადენის შემდეგ გაქცევა“. თუმცა, ამ საქმეში აღიძვრის კითხვა გამოყენებული ღონისძიების ,,კანონიერების“ შჶსახებ, რადგან 1956 და 1965 წლის აქტებით, შინაპატიმრობის ბრძანება - მისი აღსრულების წესზე, რომ არ გავამახვილოთ აქ ყურადღება, არ შეესაბამება თავისუფლების აღკვეთას. ასევე, აუცილებელია, განხილულ იქნას, დაცული იყო თუ არა მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი. ყველა შემთხვევაში, გამოსაკვლევი ფრაზა არ მიესადაგება პოლიციას, რომელიც ზოგად პრევენციას აკეთებენ ან იმ პირთა მიმართ, ვინც როგორც მაფიოზები, წარმოადგენდნენ საშიშროებას მათი ხანგრძლივი დროის განმავლობაში დანაშაულისაკენ მიდრეკილების გამო; ის, არც მეტი არც ნაკლები, ხელმომწერ სახელმწიფოს აძლევს საშუალებას, თავიდან აიცილოს კონკრეტული და სპეციფიკური დანაშაული. ეს შეიძლება დავინახოთ მხოლობითი რიცხვიდან (,,დანაშაული“) და მუხლის მიზნიდან, კერძოდ, უზრუნველყოს, რომ არავის უნდა აღეკვეთოს თავისუფლება თვითნებურად.

,,ნილსენი გერმანიის წინააღმდეგ (1988)“

58. მასში ჩადებული შინაარსის მიხედვით, მე-5 მუხლი გამოიყენება ,,ყველას“ მიმართ. ამ დებულებით უზრუნველყოფილი დაცვა ცხადად მოიცავს, ასევე, არასრულწლოვანებს, როგორც ეს დადგენილია ამ მუხლის 1 პუნქტის და ქვეპუნქტით. სასამართლოს წინაშე ეს საკითხი ჯერ არ ყოფილა სადავო.

,,ბოუმარი ბელგიის წინაარმდეგ (1988)“

50. არასრულწლოვანის უპირობო იზოლაცია ციხეში არ ეწინააღმდეგება ,,დ“ ქვეპუნქტს, თუნდაც თავად იყოს იმისათვის განკუთვნილი, რომ უზრუნველყოს პირის ,,საგანმანათლებლო ზედამხედველობა“. როგორც გამოირკვა სიტყვებიდან ,,იმისათვის, რომ“, ,,დაკავება“ რომელიც ტექსტშია მოცემული, წარმოადგენს საშუალებას, რათა პირი მოთავსდეს ,,საგანმანათლებლო ზედამხედველობის“ ქვეშ, თუმცა, მოსათვსებელი ადგილი შეიძლება, დაუყოვნებლივ არ იყოს განსაზღვრული. მე-5.1 მუხლი ,,გ“ და ,,ა“ ქვეპუნქტებში აღიარებს განსხვავებას წინასწარ პატიმრობასა და მსჯავრდების შემდგომ პატიმრობას შორის. ამრიგად, ,,დ“ ქვეპუნქტი არ განაპირობებს იზოლაციის ღონისძიების გამოყენებასმ როგორც წინასწარი ზედამხედველობითისაგანმანათლებლო რეჟიმს, თუკი ის თავად არ მოიცავს რაიმე სახის ზედამხედველობით განათლებას. ამგვარ ვითარებაში, დაპატიმრებას დროულად უნდა მოჰყვეს შესაბამისი რეჟიმის გამოყენება (ღია ან დახურული), რომელიც მოწყობილია და გააჩნია საკმარისი საშუალებები ამ მიზნით.

52. ახალგაზრდა კაცის დაკავება ციხეში, იზოლაციაში, საგანმანათლებლო პერსონალის დახმარების გარეშე, არ შეიძლება განხილულ იქნას, როგორც განხორციელებული საგანმანათლებლო მიზნით.

,,დ.ჯ. ირლანდიის წინააღმდეგ (2002)“

79. სასამართლო აღნიშნავს, რომ დაკავების ბრძანებები ამ საქმეში მიღებულია იმ საფუძვლით, რომ ხელისუფლების წარმომადგენლებმა გამოიყენეს ყველა შესაძლო ზომა, რათა განმცხადებლისათვის შექმნილი ყოფილიყო მოვლის საუკეთესო პირობები. მიუხედავად ამისა, სასამართლოს პრეცენდენტებით, რომელიც ზემოთ იყო აღნიშნული, თუკი ირლანდიის სახელმწიფომ აირჩია განათლების საკონსტიტუციო სისტემა, რომელიც აღსრულდება სასამართლო ბრძანების საფუძველზე და საქმე შეეხება არასრულწლოვანთა დანაშაულს, მაშინ, ის ვალდებულია, ჰქონდეს შესაბამისი ინსტიტუციური ნაგებობები, რომელიც აკმაყოფილებს ამ სისტემის უსაფრთხოებისა და განათლების მოთხოვნებს, რათა შეესაბამებოდეს მე-5.1.დ მუხლის მოთხოვნებს.

80. დადგენილია, რომ არასრულწლოვანთა დაკავების კონტექსტში, ტერმინი - ,,საგანმანათლებლო ზედამხედველობა“ ხისტად არ უნდა მიეკუთვნოს საკლასო სწავლებას: ახალგაზრდის ადგილობრივი ხელისუფლების ზედამხედველობის ქვეშ ყოფნის კონტექსტში, საგანმანათლებლო ზედამხედველობა უნდა მოიცავდეს სწავლების მრავალ ასპექტს, რომელიც უზრუნველყოფილია ადგილობრივი ხელისუფლების მიერ, ასევე, მშობლის უფლებებს, რაც პირის დაცვისთვისაა განკუთვნილი.

7.2.7 ინფექციური დაავადებების გავრცელების თავიდან აცილების, სულით ავადმყოფთა, ალკოჰოლიკების, ნარკომანებისა და უსახლკაროთა დაკავება - მე-5.1.ე მუხლი.

,,ლიტვა პოლინეთის წინააღმდეგ (2000)“

60. სასამართლო აღნიშნავს, რომ სიტყვა ,,ალკოჰოლიკები“, მისი ჩვეულებრივი გამოყენების თვალსაზრისით, გამოხატავს პირებს, რომლებიც მიდრეკილი არიან ალკოჰოლისადმი. სხვანაირად, კონვენციის მე-5.1 მუხლში, ეს ტერმინი გამოყენებულია იმ კონტექსტში, რომ ასევე გულისხმობს მრავალი სხვა კატეგორიის პირს, როგორიცაა: ინფექციურ დაავადებათა გამავრცელებლები, სულით დაავადებულები, ნარკომანები და უსახლკაროები. არსებობს კავშირი ყველა ამ პირს შორის, რადგან მათ შეიძლება აღეკვეთოთ თავისუფლება სამედიცინო მკურნალობის გასაწევად, ან სოციალური პოლიტიკის მოსაზრებათა გამო, ან ორივე - სამკურნალო და სოციალური საფუძვლებით. ამრიგად, ამ კონტექსტიდან შეიძლება დავასკვნათ, რატომ იძლევა კონვენციის დომინანტური მიზეზი უფლებას, რომ მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის ,,დ“ ქვეპუნქტში ჩამოთვლილ პირებს აღეკვეთოთ თავისუფლება. არა იმიტომ, რომ ისისნი საშიში არიან საზოგადოებისათვის, არამედ მათი დაკავება აუცილებელია მათივე ინტერესებისთვისაც.

,,ვინტერვერფი ნიდერლანდების წინააღმდეგ (1979)“

37. კონვენცია არ ადგენს, რა უნდა იქნას გაგებული ტერმინით - ,,შეურაცხადი პირი“. ეს არ არის ტერმინი, რომელსაც განსაზღვრებითი ინტერპრეტაცია უნდა მიეცეს, როგორც ეს კომისიამ, მთავრობამ და განმცხადებელმა აღნიშნეს. ეს არის ტერმინი, რომლის მნიშვნელობა განუწყვეტლივ იცვლება იმის მიხედვით, თუ როგორ პროგრესირების ფსიქიატრია, მოქნილი ხდება მკურნალობა და იცვლება საზოგადოების დამოკიდებულება სულით დაავადების მიმართ იმგვარად, რომ სულით დაავადებულ პაციენტთა პრობლემების აღქმა გაიზარდა. ყველა შემთხვევაში, მე-5.1 მუხლის ,,ე“ ქვეპუნქტი არ შეიძლება, გაგებულ იქნას ისე, თითქოს პირის დაკავება შეიძლება იმ საფუძვლით, რომ მისი მოსაზრებები, ან ქცევა განსხვავდება ნორმებისგან, რაც პრევალირებს კონკრეტულ საზოგადოებაში. სხვაგვარად, ეს შეუთავსებელი იქნება მე-5.1 მუხლის ტექსტთან, რომელიც ადგენს იმ გამონაკლისების ამომწურავ სიას, რომელთა მხოლოდ ვიწრო ინტერპრეტაცია შეიძლება. ის, ასევე, არ იქნება მე-5.1 მუხლის მიზანთან შესაბამისობაში, კერძოდ, ის გარემოება, რომ არავის უნდა აღეკვეთოს თავისუფლება თვითნებურად. უფრო მეტიც, ის დაამცირებდა თავისუფლების უფლების მნიშვნელობას დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

39. კომისია, ასევე აღნიშნავს, რომ არ უნდა არსებობდეს თვითნებობის არავითარი ელემენტი; დასკვნა, რომელიც მას გამოაქვს, შემდეგი სახისაა: არავინ შეიძლება იქნას იზოლირებული, როგორც ,,შეურაცხადი“, სამედიცინო მტკიცებულების გარეშე, რომელიც ადასტურებს, რომ მისი სულიერი მდგომარეობა იმგვარია, რომ ამართლებს მის იძულებით ჰოსპიტალიზაციას. განმცხადებელი და მთავრობა - ორივე გამოხატავს მსგავს მოსაზრებას. სასამართლო სრულად ეთანხმება დასაბუთების ამ ხაზს. სასამართლოს აზრით, გარდა საგანგებო სიტუაციებისა, პირს არ შეიძლება აღეკვეთოს თავისუფლება, ვიდრე არ იქნება ცხადად დადასტურებული, რომ ,,შეურაცხადია“. ის, რაც უნდა დადასტურდეს კომპეტენტური ქვეყნის ხელისუფლების მიერ, არის ის ნამდვილი სულიერი აშლილობა, რაც საჭიროებს ობიექტურ სამედიცინო ექსპერტიზას. ამასთან, სულიერი აშლილობა უნდა იყოს იმგვარი, ან იმ ხარისხის, რომ იძლეოდეს იძულებითი იზოლაციის საფუძველს. უფრო მეტიც, ხანგრძლივი წინასწარი იზოლაციის კანონიერება დამოკიდებულია ამგვარი სულიერი აშლილობის მდგრადობაზე.

,,ვარბანოვი ბულგარეთის წინააღმდეგ (2000)“

45. სასამართლო მიუთითებს საკუთარ პრეცენდენტებზე, რომელთა მიხედვით, პირი არ შეიძლება მიჩნეული იქნას ,,შეურაცხადად“ და აღეკვეთოს თავისუფლება, ვიდრე არ იქნება დაკმაყოფილებული სამი მინიმალური პირობა: პირველი - სარწმუნოდ უნდა იქნეს დადასტურებული, რომ ის შეურაცხადია; მეორე - სულიერი აშლილობა უნდა იყოს იმგვარი, ან იმ ხარისხის, რომ ითვალისწინებდეს იძულებით იზოლაციას; მესამე - იძულებითი იზოლაციის კანონიერება დამოკიდებულია სულიერი აშლილობის მდგრადობაზე.

46. შემდგომ, სასამართლო ნიშნავს, რომ დაკავების ,,კანონიერების“ აუცილებელი ელემენტი, მე-5.1. ე მუხლის მნიშვნელობით, გულისხმობს თვითნებობის არარსებობას. პირის დაკავება იმგვარი სერიოზული ღონისძიებაა, რომ ის მხოლოდ მაშინ არის გამართლებული, თუკი ნაკლებად მკაცრი ღონისძიებები განიხილეს და მიიჩნიეს არასაკმარისად, რათა უზრუნველეყო კერძო და საჯარო ინტერესის დაკმაყოფილება, რომელიც შეიძლება ითხოვდეს პირის დაკავებას. უნდა დასტურდებოდეს, რომ თავისუფლების აღკვეთა აუცილებელია შექმნილ გარემოებებში.

,,ჯონსონი გაერთიანებული ამეფოს წინააღმდეგ (1997)“

61. სასამართლოს აზრით, ავტომატურად არ გამომდინარეობს, რომ ექსპერტის დასკვნა სულიერი აშლილობის თაობაზე, რომელიც ამართლებს პაციენტის იძულებით იზოლაციას, უკვე აღარ არსებობს, რის გამოც, ეს უკანასკნელი დაუყოვნებლივ და უპირობოდ უნდა გათავისუფლდეს. პირობათა ამგვარი მკაცრი მიდგომით ინტერპრეტაცია მიუღებელ დაბრკოლებას შეუქმნიდა პასუხისმგებელ ორგანოებს, აღესრულებინათ გადაწყვეტილება და კონკრეტულ საქმეზე ყველა გარემოებათა გათვალისწინებით განესაზღვრათ, თუ რამდენადაა გათვალისწინებული პაციენტისა და საჯარო ინტერესები. უნდა აღინიშნოს, რომ სულიერი დაავადების სფეროში დაავადების სიმპტომთა გაქრობის შეფასება არ ადასტურებს სრულ გამოჯანმრთელებას, რადგან ფსიქიატრია არ არის ზუსტი მეცნიერება. რამდენად სრული, რეალური და საბოლოოა პაციენტის გამოჯანმრთელება, დროებითი სულიერი აშლილობის ეპიზოდის შემდეგ, ყველა შემთხვევაში არ შეიძლება განისაზღვროს აბსოლუტური დარწმუნებით. პაციენტის ქცევა, რომელიც მან გამოავლინა ფსიქიატრიულ ინსტიტუტში იზოლაციის შემდეგ, იქნება მისი დამაგვირგვინებელი.

62. ამასთან დაკავშირებით, სასამართლომ თავის ლუბერტის გადაწყვეტილებაში მიიღო, რომ პირის იზოლაცია, რომელიც მანამდე სასამართლომ შეურაცხადად და საზოგადოებისათვის საშიშ პირად აღიარა, გათავისუფლების შემთხვევაში წარმოადგენს როგორც საზოგადოების, ისე თვით ამ პირის ინტერესის საგანს, სადავო ინტერესების და იმ დანაშაულის სიმძიმის გათვალისწინებით, რომელიც ბატონმა ლუბერტმა შეურაცხად მდგომარეობაში ჩაიდინა, პასუხისმგებელი ორგანოსგან მოითხოვდა ემოქმედა სიფრთხილით და საჭიროებდა დროს იმის გადასაწყვეტად შეეწყვიტა, თუ არა მისი პატიმრობა, თუნდაც სამედიცინო მტკიცებულებით დადგენილი ყოფილიყო მისი გამოჯანმრთელება.

,,აერტსი ბელგიის წინააღმდეგ (1998)“

46. სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, იმისათვის რომ მე-5.1 მუხლთან შესაბამისობას ჰქონდეს ადგილი, სადავო დაკავება უნდა მოხდეს ,,კანონით დადგენილი პროცედურის დაცვით“ და იყოს ,,კანონიერი“. არსებითად, აქ კონვენცია მიუთითებს ქვეყნის კანონმდებლობაზე და ადგენს ვალდებულებას მატერიალურ სა საპროცესო კანონმდებლობასთან შესაბამისობის თვალსაზრისით, მაგრამ ამასთან, ის დამატებით მოითხოვს, რომ თავისუფლების ნებისმიერი აღკვეთა მოხდეს მე-5 მუხლის მიზანთან შესაბამისობაში, კერძოდ პირის თვითნებობისაგან დასაცავად.

უფრო მეტიც, უნდა არსებობდეს გარკვეული კავშირი ნებადართულ თავისუფლების აღკვეთასა და დაკავების ადგილსა და პირობებს შორის. პრინციპში, პირის როგორც სულით დაავადებული პაციენტის ,,დაკავება“ მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება ,,კანონიერი“ პირველი პუნქტის ,,ე“ ქვეპუნქტის მიხედვით, თუკი განხორციელდა საავადმყოფოში, კლინიკას ან სხვა შესაბამის ინსტიტუტში.

,,ლიტვა პოლონეთის წინააღმდეგ (2000)“

60. სასამართლო აღნიშნავს, რომ სიტყვა ,,ალკოჰოლიკები“, მისი ჩვეულებრივი გამოყენების თვალსაზრისით, გამოხატავს პირებს, რომლებიც მიდრეკილი არიან ალკოჰოლისადმი. სხვანაირად, კონვენციის მე-5.1 მუხლში ეს ტერმინი გამოყენებულია იმ კონტექსტში, რომელიც მოიცავს მრავალი სხვა კატეგორიის პირს, როგორიცაა ინფექციურ დაავადებათა გამავრცელებლები, სულით დაავადებულები, ნარკომანები და უსახლკაროები. არსებობს კავშირი ყველა ამ პირს შორის იმაში, რომ მათ შეიძლება აღეკვეთოთ თავისუფლება სამედიცინო მკურნალობის გასაწევად, სოციალური პოლიტიკის მოსაზრებათა გამო, ან ორივე - სამკურნალო და სოციალური საფუძვლებით. ამგვარად, კანონიერია ამ კონტექსტიდან დავასკვნათ, რომ კონვენციის დომინანტური მიზეზი რატომაც იძლევა უფლებას, რომ მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის და ქვეპუნქტში ჩამოთვლილ პირებს აღეკვეთოთ თავისუფლება, არის არა იმიტომ, რომ ისინი საშიში არიან საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისათვის, არამედ, ასევე მათივე ინტერესებისათვის უნდა იყოს აუცილებელი მათი დაკავება.

61. ეს ratio legis გამოხატავს, თუ როგორ უნდა იქნას გაგებული ტერმინი - ,,ალკოჰოლიკები“ კონვენციის მე-5.1.ე მუხლის მიზნებისათვის. ის აღნიშნავს, რომ ამ დებულების მიზანი და საფუძველი შეიძლება ინტერპრეტირებულ იქნას იმგვარად, რომ იძლეოდეს ,,ალკოჰოლიკების“ დაკავების უფლებას მხოლოდ შეზღუდულ პირობებში და მხოლოდ კლინიკური მნიშვნელობით ,,ალკოჰოლიკის“ სატატუსის მქონენი. სასამართლო აღნიშნავს, რომ კონვენციის მე-5.1.ე მუხლით, პირები, რომლებიც სამედიცინო თვალსაზრისით არ არიან დაიგნოსტირებულნი - როგორც ,,ალკოჰოლიკები“, მაგრამ რომელთა ქცევა ალკოჰოლის გავლენით საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას ან თავად მათ, შეიძლება დაკავებულ იქნან საზოგადოების ან თავად მათი ინტერესების დაცვის მიზნით, როგორც მათივე ჯანმრთელობის, ისე საზოგადოების უსაფრთხოებისათვის.

62. ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ კონვენციის მე-5.1.ე მუხლი შეიძლება ინტერპრეტირებულ იქნას იმგვარად, რომ ნებას რთავდეს პირის დაკავებას მხოლოდ იმის გამო, რომ ის მთვრალია. სასამართლო განიხილავს ამას მე-5 მუხლის ტექსტის საფუძველზე, სადაც არაფერია ნათქვამი, რომ ეს დებულება კრძალავს სახელმწიფოს მიერ ამ ღონისძიების გამოყენებას პირის მიმართ, რომელიც ბოროტად იყენებს ალკოჰოლს, რათა მისი და საზოგადოების მიმართ შემცირდეს ალკოჰოლით მიყენებული ზიანი, ან თავიდან იქნას აცილებული სახიფათო ქმედება სმის შემდეგ. სასამართლო აღნიშნავს, რომ არ შეიძლება სადავო იყოს ის ფაქტი, რომ ალკოჰოლის საზიანო გამოყენება წარმოადგენს საზოგადოებრივად საშიშ მოვლენას და რომ პირი, რომელიც ინტოქსიკაციის მდგომარეობაშია, შეიძლება საშიშროებას წარმოადგენდეს როგორც საკუთარი თავისათვის, ისე საზოგადოებისათვის, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად მიდრეკილია ის ალკოჰოლისადმი.

,,დე ვილდე, ომსი და ვერსიპი ბელგიის წინააღმდეგ (1971)“

68. კონვენცია არ მოიცავს ტერმინ ,,უსახლკაროს“ განმარტებას. ბელგიის სისხლის სამართლის კოდექსის 347 მუხლით: ,,უსახლკარო არის პირი, რომელსაც არ გააჩნია მუდმივი საცხოვრებელი, არსებობის საშუალებები და მუდმივი სავაჭრო ან სხვა პროფესია“. იქ, სადაც ეს სამი პირობა დაკმაყოფილებულია, კომპეტენტურ ორგანოებს უფლება აქვთ ბრძანება გასცენ, რომ ამგვარი პირი მოთავსებული იყოს მთავრობის ზედამხედველობის ქვეშ, როგორც უსახლკარო. აღნიშნული განსაზღვრება არ გამოიყურება ისე, როგორც შეუსაბამო მის ჩვეულებრივ მნიშვნელობასთან, რაც გააჩნია ,,უსახლკაროს“. სასამართლო ადგენს, რომ პირი, რომელიც უსახლკაროა 347 მუხლის მნიშვნელობით, პრინციპში, ხვდება იმ გამონაკლისის ფარგლებში, რომელიც კონვენციის მე-5.1.ე მუხლითაა განსაზღვრული.

,,ქუინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (1995)“

42. სასამართლო აღიარებს, რომ გასაგებია გარკვეული გაჭიანურება, რაც შეიძლება თან ახლდეს პირის გათავისუფლებას. ის აღნიშნავს, რომ ამ საქმეში განმცხადებელი 11 საათის განმავლობაში დარჩა პატიმრობაში მას შემდეგ, რაც გამოტანილი იყო გადაწყვეტილება მისი ,,დაუყოვნებლივ“ გათავისუფლების შესახებ ისე, რომ ეს გადაწყვეტილება არ ეცნობა მას და არავითარი ქმედება არ განხორციელებულა მის აღსასრულებლად. ბატონ ქუინის ხანგრძლივი წინასწარი დაკავება 1989 წლის 4 აგვისტოს, ცხადია, რომ არ იყო მოცემული მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის ,,გ“ ქვეპუნქტით და არ ხვდებოდა ამ დებულების არც ერთი ქვეპუნქტის ფარგლებში.

,,ჩაჰალი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (1996)“

112. მე-5.1.ვ მუხლი არ ითხოვს, რომ პირის დაკავება, რომლის წინააღმდეგაც ხორციელდება ქმედება დეპორტაციის მიზნით - რაც გონივრულ ფარგლებში აუცილებელია, მაგალითად მისი მხრიდან დანაშაულის ჩადენის თავიდან აცილების მიზნით, ან გაქცევის თავიდან ასაცილებლად - ამ თვალსაზრისით, მე-5.1.ვ მუხლი უზრუნველყოფს მე-5.1.გ მუხლის დებულებისაგან განსხვავებულ დაცვას. მართლაც, ის რაც აუცილებელია ამ დებულებით გულისხმობს, რომ ,,ქმედება განხორციელდა დეპორტაციის მიზნით“. შესაბამისად, მე-5.1.ვ მუხლისათვის არაარსებითია, თუ რამდენად შესაძლებელია, გამართლდეს გაძევების გადაწყვეტილება, ქვეყნის შიდა თუ საერთაშორისო კანონმდებლობით.

113. სასამართლო აღნიშნავს, რომ თავისუფლების ნებისმიერი აღკვეთა მე-5.1.ვ მუხლით მხოლოდ მაშინ იქნება გამართლებული, თუკი დეპორტაციის პროცედურა მიმდინარეობს. თუკი ასეთი პროცედურა შესაბამისი გულმოდგინებით არ ხორციელდება, მაშინ დაკავება კარგავს კანონიერ ძალას მე-5.1.ვ მუხლის მიხედვით.

,,ამური საფრანგეთის წინააღმდეგ (1996)“