ქვეყანაში 2007 წლიდან ხორციელდება შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის ამსახველი ორი ძირითადი მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამა: დასაქმება მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარებით; და სამუშაო ადგილებზე პროფესიული მომზადების (გადამზადების) სახელმწიფო პროგრამა.

2007 წლის 27 ივნისს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის ბრძანებით¹ დამტკიცდა საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს დებულება. სოციალური სუბსიდიების სააგენტო წარმოადგენს სოციალური დახმარების და დასაქმების სახელმწიფო სააგენტოს უფლებამონაცვლეს ყველა სახის ურთიერთობაში. სოციალური სუბსიდიების სააგენტო არის საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს სახელმწიფო კონტროლს დაქვემდებარებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირი. სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს მიზანია სოციალური დაცვის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის რეალიზაცია და მისი განხორციელების ხელშეწყობა.

სოციალური დახმარების და დასაქმების სახელმწიფო სააგენტოს ფუნქციად განისაზღვრებოდა სამუშაოს მაძიებლად რეგისტრაცია და აღრიცხვა, სამუშაოს მაძიებელთა შრომითი მოწყობის მიზნით საშუამავლო საქმიანობის ორგანიზება² ამგვარი რეგისტრაციის და აღრიცხვის, ასევე შრომითი მოწყობის მიზნით საშუამავლო საქმიანობის ორგანიზების ფუნქციით არ არის დატვირთული სოციალური დახმარების და დასაქმების სახელმწიფო სააგენტოს უფლებამონაცვლე - სოციალური სუბსიდიების სააგენტო.³ ამგვარად, შუამავლობითი საქმიანობის განხორციელება, სამუშაოს მაძიებელთა რეგისტრაცია და აღრიცხვა დღევანდელი მდგომარეობით არ ხორციელდება არცერთი სახელმწიფო სტრუქტურის მიერ. შუამავლობითი საქმიანობა, სამუშაოს მაძიებელთა ეროვნული ბაზის შექმნა არ არის შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის კომპონენტი არსებული მდგომარეობით.

___________________

1. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის ბრძანება №190/ნ, 2007 წლის 27 ივნისი, თბილისი, „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს დებულების დამტკიცების შესახებ“

2. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის ბრძანება №264/ნ, 2006 წლის 6 ოქტომბერი, თბილისი, „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - სოციალური დახმარების და დასაქმების სახელმწიფო სააგენტოს დებულების დამტკიცების შესახებ“, მუხლი 2, ძალადაკარგულია შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის №190/ნ ბრძანებით

3. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის ბრძანება №190/ნ, 2007 წლის 27 ივნისი, თბილისი, „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს დებულების დამტკიცების შესახებ“

პროექტით გათვალისწინებული დასაქმების მოდელი შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის კომპონენტია როგორც განვითარებადი, ისე გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნებში. საერთაშორისო პრაქტიკის ანალიზი ცალსახად მიუთითებს, რომ შრომითი ბაზრის პოლიტიკის ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გამოყენებული ინსტრუმენტია შუამავლობა შრომით ბაზარზე და დასაქმების მაძიებელთა განთავსების ხელშეწყობა. მითითებული ზომა ორიენტირებულია მოთხოვნის და მიწოდების მხარეების ერთმანეთთან ეფექტურ დაკავშირებაზე უმუშევრობის დონის შემცირების მიზნით.

ჩვეულებრივ, შუამავლობა და განთავსება დასაქმების სახელმწიფო სტრუქტურების ფუნქციად მოიაზრება. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთ ქვეყანაში შუამავლობის და განთავსების მომსახურების წარმატებული მიმწოდებლები მოსახლეობის პრივილეგირებული ნაწილისთვის კერძო სტრუქტურები არიან, დასაქმების სახელმწიფო სამსახურების მიერ იდენტური მომსახურების მიწოდება არ კარგავს თავის ფუნქციას, რადგან ასეთ შემთხვევაში სახელმწიფო მომსახურების მიწოდება საზოგადოების ნაკლებპრივილეგირებული ნაწილისკენ არის მიმართული.¹ აღსანიშნავია, რომ დღევანდელი მდგომარეობით საქართველოს ბაზარზე არ ფუნქციონირებენ დასაქმების კერძო სტრუქტურები, რომლებიც სამუშაოს მაძიებლებს მსგავსი ტიპის მომსახურებას აწვდიან. ამგვარად, ქვეყანაში არ ხდება შუამავლობითი მომსახურების მიწოდება საზოგადოებისთვის.

პროგრამები, რომლებიც ორიენტირებულია შუამავლობაზე და განთავსებაზე ძირითადად ეფექტურია იმ შემთხვევებში, როდესაც შრომით ბაზარზე მოთხოვნა და მიწოდებას შორის მნიშვნელოვანი დისბალანსი არ არსებობს. პროგრამების ძირითადი მიზანია მოთხოვნის და მიწოდების ერთმანეთთან ეფექტური დაკავშირება, თუკი ამგვარი მოთხოვნა და მიწოდება არსებობს. რადგან ერთერთ მთავარ ბარიერად დასაქმების წინააღმდეგ აღიქმება სუსტი ან სრულიად არარსებული კავშირი დამსაქმებელსა და სამუშაოს მაძიებელს შორის, მიიჩნევა, რომ შუამავლობა შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის მძლავრი და სავალდებულო კომპონენტია. შუამავლობის პროგრამები აქტიურად გამოიყენება ევროპის ეკონომიკური განვითარების და თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრი ქვეყნების მიერ. ამ ტიპის მომსახურების მიწოდება ასევე ხდება გარდამავალი ეკონომიკის რამდენიმე ქვეყანაში. შუამავლობის და განთავსების განხორციელება დასაქმების სახელმწიფო სამსახურის ფუნქციების არეალს განეკუთვნება.

საზღვარგარეთის ქვეყნების პრაქტიკა მიუთითებს, რომ შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის ეს ფორმა აერთიანებს სხვადასხვა მომსახურების კომბინაციას, მათ შორის: სამუშაოს მაძიებლების აქტიურ დახმარებას სამუშაოს ძებნაში, სამუშაოს მაძიებლების და დამსაქმებლების რეგისტრაციას, შრომით ბაზარზე ხელმისაწვდომი ვაკანსიების და სამუშაოს მაძიებლების ერთიანი ელექტრონული ბაზის შექმნას, სამუშაოს მაძიებლების მიერ სამუშაოს ძებნის მცდელობების მონიტორინგს.

მიიჩნევა, რომ შუამავლობა შრომითი ბაზრის აქტიურ პოლიტიკის ინსტრუმენტებს შორის ყველაზე მცირე დანახარჯებთან არის დაკავშირებული. ამასთან, რამდენიმე ქვეყანაში განხორციელებული შუამავლობაზე და განთავსებაზე ორიენტირებული პროგრამების შეფასებები მიუთითებენ, რომ ამ ფორმის აქტიური პოლიტიკის შედეგები ყველაზე პოზიტიურია აქტიური პოლიტიკის სხვა პროგრამებთან შედარებით.² ინვესტიცია შუამავლობის და განთავსების პროგრამებში ხელს უწყობს უმუშევრების სწრაფ დაბრუნებას შრომით ბაზარზე.³ ასევე, ემპირიული გამოცდილება ადასტურებს, რომ სამუშაოს მაძიებელთა დახმარება შუამავლობითი პროგრამების გამოყენებით შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის პროგრამებს შორის ყველაზე ეფექტურ შედეგს იძლევა.⁴ ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში სახელმწიფო დასაქმების სამსახურების მიერ ამ ფორმის მომსახურების მიწოდება ყველაზე ხარჟ-ეფექტიან ინტერვენციად მიიჩნევა სტრუქტურული უმუშევრობის წინააღმდეგ. ამასთან, ამ ტიპის მომსახურების პოზიტიური ეფექტი უმუშევრობის პერიოდის ხანგრძლივობის შემცირების თვალსაზრისით უფრო აშკარაა გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნების შემთხვევაში ევროპის ქვეყნებთან შედარებით.⁵

განვითარებად ქვეყნებში ჩატარებული კვლევების უმეტესობა ადასტურებს, რომ დასაქმების სამსახურების მიერ ამ ფორმის მომსახურების მიწოდება ეხმარება სამუშაოს მაძიებლებს შრომით ბაზარზე სწრაფ დაბრუნებაში. ამ ფორმის მომსახურება კვლევების მიხედვით წარმატებული აღმოჩნდა აშშ-ს, დიდი ბრიტანეთის, შვედეთის, კანადის, ავსტრალიის, საფრანგეთის, გერმანიის, ავსტრიის სახელმწიფო დასაქმების სამსახურების შემთხვევაში.⁶

გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნებთან მიმართებაში მტკიცებულებები ნაკლებია, თუმცა, არსებული კვლევები (ბულგარეთში, ჩეხეთში, უნგრეთში, პოლონეთში, მაკედონიაში), მიუთითებენ, რომ დასაქმების სახელმწიფო სამსახურების მიერ ამ ტიპის მომსახურების მიწოდება პოზიტიურ გავლენას ახდენს სამუშაოს მაძიებელთა დასაქმების შესაძლებლობაზე.⁷ თუმცა, გასათვალისწინებელია, რომ ქვეყნებში, სადაც არაფორმალური სექტორი ფართოა, სახელმწიფო დასაქმების მომსახურებას შეზღუდული გამოყენება აქვს, რადგან სამუშაოს მაძიებლები სამუშაოს ძებნის არაფორმალურ გზებს მიმართავენ.⁸

შუამავლობის და განთავსების პროგრამების ერთ-ერთი სავალდებულო ინსტრუმენტია ვაკანსიების და სამუშაოს მაძიებელთა ერთიანი საინფორმაციო ბაზის არსებობა. ჩვეულებრივ ამგვარი ბაზის შექმნა და შენარჩუნება დასაქმების სახელმწიფო სამსახურების ვალდებულებად მოიაზრება. საერთაშორისო პრაქტიკის ანალიზის საფუძველზე შესაძლებელია დავასკვნათ, რომ ამგვარი ბაზა არსებობს ყველა იმ ქვეყანაში, რომელიც ახორციელებს შუამავლობის და განთავსების პროგრამას. გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნებში განხორციელებული შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის რეფორმის ფარგლებში იქმნება ვაკანსიების და სამუშაოს მაძიებელთა ეროვნული ბანკი. ბანკი აერთიანებს ინფორმაციას შრომით ბაზარზე ხელმისაწვდომი ვაკანსიების და დასაქმების მაძიებლების შესახებ და გამოიყენება შუამავლობის იარაღად შრომით ბაზარსა და სამუშაოს მაძიებელთა შორის.

პროექტის ფარგლებში ჩატარებული კვლევა „სამუშაო ადგილების სტრუქტურა სამეგრელოს რეგიონში“ ადასტურებს სამუშაოს მაძიებელთა ბაზის არსებობის აუცილებლობას და მის ინსტრუმენტალურ როლს უმუშევრობის პრობლემის მოგვარებაში. მითითებული კვლევა ჩატარდა სამეგრელოს რეგიონის 4 ქალაქში. გამოიკითხა 200 ორგანიზაცია. შერჩევისას გამოყენებული იქნა რეგიონის საგადასახადო დეპარტამენტის სტატისტიკური მონაცემები ქალაქებში ფოთი, ზუგდიდი, ხობი, სენაკი რეალურად მოქმედი ბიზნეს-ორგანიზაციების შესახებ. 200 ორგანიზაციდან 178 წარმოადგენდა ბიზნეს ორგანიზაციას, 28 - სახელმწიფო ორგანიზაციას.

კვლევის შედეგები მიუთითებენ, რომ ურთიერთობის ფორმებს შორის სახელმწიფო სექტორისთვის ყველაზე მისაღებია დამსაქმებლების პერიოდული შეხვედრის ჩატარება დამსაქმებელ ორგანიზაციებთან არსებული და სამომავლოდ შესაძლებელი ვაკანსიების შესახებ ზუსტი ინფორმაციის მისაღებად. კერძო სექტორისთვის კი საწარმოს/ ორგანიზაციის მიერ დასაქმების ხელშემწყობ ორგანიზციაში კადრების პერიოდული მოთხოვნა (სამუშაოს მაძიებლების შესახებ ინფორმაცია) (ცხრილი №1). კვლევის შედეგები ასევე მიუთითებენ, რომ გამოკითხულთა აბსოლიტური უმრავლესობა (97,5%) ქვეყანაში სამუშაოს მაძიებელთა ერთიანი ბაზის არსებობას აუცილებელ საჭიროებად მოიაზრებს. გამოკითხულთა უმრავლესობა (92,3%) ამგვარი ბაზის ფუნქციად ქვეყანაში დასაქმების პრობლემის მოგვარებას მოიაზრებს, 7,7% კი თვლის რომ ბაზის ფუნქცია უმუშევრობის დონის განსაზღვრა უნდა იყოს.

როგორც ზემოთ მივუთითეთ, სოციალური დახმარების და დასაქმების სახელმწიფო სააგენტოს ფუნქციად წინა წლებში განისაზღვრებოდა „სამუშაოს მაძიებლად რეგისტრაცია და აღრიცხვა, სამუშაოს მაძიებელთა შრომითი მოწყობის მიზნით საშუამავლო საქმიანობის ორგანიზება“.⁹ ამგვარი რეგისტრაციის და აღრიცხვის, ასევე შრომითი მოწყობის მიზნით საშუამავლო საქმიანობის ორგანიზების ფუნქციით არ არის დატვირთული სოციალური დახმარების და დასაქმების სახელმწიფო სააგენტოს უფლებამონაცვლე - სოციალური სუბსიდიების სააგენტო.¹⁰ ამგვარად, შუამავლობითი საქმიანობის განხორციელება, სამუშაოს მაძიებელთა რეგისტრაცია და აღრიცხვა დღევანდელი მდგომარეობით არ ხორციელდება არცერთი სახელმწიფო სტრუქტურის მიერ. შუამავლობითი საქმიანობა, სამუშაოს მაძიებელთა ეროვნული ბაზის შექმნა არ არის შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის კომპონენტი არსებული მდგომარეობით.

იმის გათვალისწინებით, რომ მიმდინარე მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამა მოიაზრებს სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს მიერ პროგრამის ბენეფიციართა რეგისტრაციას („სოციალური სუბსიდიების სააგენტო უზრუნველყოფს პროფესიული მომზადების/გადამზადების მაძიებელთა რეგისტრაციას და რეგისტრირებულ მაძიებელთა მონაცემთა ბაზის ფორმირებას, ამ მიზნით, პირველ ეტაპზე ქალაქ თბილისში, ხოლო შემდგომ ფოთში, ქუთაისში, ბათუმში, რუსთავში, სარეგისტრაციო ცენტრების ორგანიზებას“), უნდა აღინიშნოს, რომ პროგრამის ბენეფიციარეები არ არიან სამუშაოს მაძიებლები, არამედ პროფესიული მომზადების/გადამზადების მაძიებლები, რომლებიც განიმარტებიან, როგორც საქართველოს მოქალაქეები 25-65 წლის ასაკის დიაპაზონში.¹¹ ამგვარად, პროგრამა არ ითვალისწინებს სამუშაოს მაძიებელთა ბაზის შექმნას, რომელსაც ინსტრუმენტალური დატვირთვა ექნება შუამავლობის და განთავსების განხორციელების პროცესში.

ზემოთმითითებულის გათვალისწინებით, მიგვაჩნია, რომ სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს ერთ-ერთ მუდმივ ფუნქციად უნდა განისაზღვროს შუამავლობის და განთავსების განხორციელების ვალდებულება, ამ მიზნით სამუშაოს მაძიებლების და შრომით ბაზარზე ხელმისაწვდომი ვაკანსიების ერთიანი საინფორმაციო ბანკის შექმნა შუამავლობითი საქმიანობის ეფექტიანობის გაზრდისთვის.

ძირითადი არგუმენტი, რომლებიც საფუძვლად უდევს სახელმწიფო სუბსიდიების სააგენტოს მითითებული ფუნქციით დატვირთვას შემდეგია: ემპირიული გამოცდილება და კვლევები ადასტურებენ, რომ სახელმწიფო დასაქმების სააგენტოს მიერ შუამავლობითი საქმიანობის განხორციელება ხელს უწყობს სამუშაოს მაძიებელთა სწრაფ დაბრუნებას შრომით ბაზარზე. ამგვარად, ხელს უწყობს უმუშევრობის დონის შემცირებას.

სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს აღჭურვა მითითებული ფუნქციით განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იმ მიზეზით, რომ ამგვარი მომსახურების მიწოდება არ ხდება მოსახლეობისთვის დასაქმების კერძო სააგენტოების მიერ. ამასთან დაკავშირებით, მივუთითებთ, რომ პროექტის ფარგლებში ჩატარებული კვლევის შედეგები „სამუშაო ადგილების სტრუქტურა სამეგრელოს რეგიონში“ ადასტურებენ, რომ კერძო სააგენტოების შესახებ ინფორმაციას პრაქტიკულად არ ფლობს გამოკითხული ორგანიზაციების უმეტესობა (დიაგრამა №1).

ინფორმაცია დასაქმების კერძო
სააგენტოების შესახებ

რაც შეეხება სახელმწიფო დასაქმების სააგენტოს (ამჟამად სახელმწიფო სუბსიდიების სააგენტო), სტრუქტურის შესახებ ინფორმაცია მეტ-ნაკლებად გავრცელებულია გამოკითხულ რესპონდენტთა შორის, თუმცა უნდა აღინიშნოს რომ სახელმწიფო ორგანიზაციების 14,3%25-ისთვის უცნობია სააგენტოს ფუნქციები. ასევე, აღსანიშნავია სახელმწიფო ორგანიზაციათა მცირე ნაწილის წარმომადგენელთა არგუმენტი - მათი 7,1%25 არ ენდობა სააგენტოს, ამიტომ არ მიმართავს მას დახმარებისთვის. იგივე აზრი სააგენტოსთან დაკავშირებით კერძო სექტორიდან მხოლოდ 1,2%25-მა გამოთქვა. (დიაგრამა №2).

ინფორმაცია დასაქმების სახელმწიფო
სააგენტოს შესახებ

_____________________

1. Fretwell, D., and S. Goldberg, 1994, “Developing Effective Employment Services in “Equitey, Efficiency, and Adjustment in Labor Market”, World Bank, Discussion Paper No. 208; Van der Berg and Van der Klaauw, 2006, “Counselling and Monitoring of Unemployed Workers: Theory and Evidence from a Controlled Social Experiment.” International Economic Review, 47, 895-936

2. Kluve, J., 2006, “The Effectivenes of European Active Labor Market Policy”, IZA Discussion Paper No. 2018; Martin, J., and D. Grubb., 2001, “What Works and For Whom: A Review of OECD Countries'Experiences with Active Labour Market Policies”, Office of Labour Market Policy Evaluation. Working Paper 2001:14.

3. Martin P. John, (2000) “What Works among Active Labour Market Policies: Evidence from OECD Countries' Experiences” OECD Economic Studies No. 30, 2000/I; Meyer, B.D. (1995), “Lessons from the US unemployment insurance experiments”, Journal of Economic Literature, 33(1), pp. 91-131; Human Resources Development Canada, (1997), “Lessons Learned: Effectiveness of Employment-Related Programmes for Youth” Ottawa, June; Kluve, J., H. Lehmann, and C. Schmidt, “Active Labor Market Policies in Poland: Human Capital Enhancement, Stigmatisation, or Benefit Churning?,” 1999, Journal of Comparative Economics, Vol 27; Dar A., and Z. Tzannatos, “Active Labor Market Programmes: A Review of the Evidence from Evaluations,” 1999, Social Protection Discussion Paper no. 9901. The World Bank, Washington, D.C.

4. Kluve, J. and C.M. Schmidt (2002) “Can training and employment subsidies combat European unemployment?” Economic Policy, 35, 411-448; Lori G. Kletzer, William L. Koch, “International Experience with Job Training: Lessons for the U.S.”, University of California, Santa Cruz, January 2003

5. Fretwell, Benus, and O'Leary (1999), Cost-effectiveness Analysis on ALMPs in CEE countries

6. Fay, R.G. “Enhancing the Effectiveness of Active Labor Market Policies: Evidence from Programme Evaluations in OECD countries,” 1996. Labor Market and Social Policy Occasional Papers, No. 18, Paris; Weber, A. and H. Hofer. 2003. "Active job-search programmes a promising tool? A microeconometric evaluation for Austria", IHS working paper, Economic Series 131, Vienna. Weber, A., and H. Hofer. 2004. “Employment Effects of Early Interventions on Job Search Programmes.” IZA Discussion Paper No. 1076; Crépon, B., M. Dejemeppe, and M. Gurgand. 2005. “Counseling the Unemployed: Does It Lower Unemployment Duration and Recurrence?” IZA Discussion Paper 1796; Caliendo M., R. Hujer, and S. Thomsen. 2005. “The Employment Effects of Job Creation Schemes in Germany- A Microeconomic Evaluation.” IZA Discussion Paper No. 1512, Bonn.

7. Walsh, K., M. Kotzeva, E. Dolle, and R. Dorenbos. “Evaluation of the Net Impact of Active Labour Market Programmes in Bulgaria”, 2001. Ministry of Labour and Social Policy, Bulgaria; Terrell, K., and V. Sorm. “Labor Market Policies and Unemployment in the Czech Republic,” 1999, Journal of Comparative Economics 27, no. 1:33-60; O'Leary, C. J. “Evaluating the Effectiveness of Active Labor Programmes in Hungary,” 1998a. Upjohn Institute Technical Report No 98-013;

8. Woltermann, S. 2002, “Job.Search Methods and Labor Market Transitions”, University of Gottingen, Denmark.

9. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის ბრძანება №264/ნ, 2006 წლის 6 ოქტომბერი, თბილისი, „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - სოციალური დახმარების და დასაქმების სახელმწიფო სააგენტოს დებულების დამტკიცების შესახებ“, მუხლი 2, ძალადაკარგულია შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის №190/ნ ბრძანებით

10. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის ბრძანება №190/ნ, 2007 წლის 27 ივნისი, თბილისი, „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს დებულების დამტკიცების შესახებ“

11. საქართველოს მთავრობის დადგენილება №264, 2007 წლის 1 დეკემბერი, თბილისი, „სამუშაო ადგილებზე პროფესიული მომზადების (გადამზადების) მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“

პროფესიული მომზადება/გადამზადება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის პროგრამებს შორის. მომზადების/ გადამზადების პროგრამები სხვადასხვა ფორმით შეიძლება განხორციელდეს და სხვადასხვა სამიზნე ჯგუფზე იქნას მიმართული. წინამდებარე განიხილავს პროფესიულ მომზადების/გადამზადებას როგორც შუამავლობის და განთავსებასთან მჭიდროდ დაკავშირებულ კომპონენტს, არა როგორც დამოუკიდებელ პროგრამას შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის თვალსაზრისით. ამ კონტექსტში, მომზადების/გადამზადების მიზანია სამუშაოს მაძიებლების კვალიფიკაციის ამაღლება მათი დამსაქმებელთან დაკავშირების ეფექტიანობის გაზრდის მიზნით.

შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის მომზადების/გადამზადების კომპონენტის ეფექტურობის შეფასებები მიუთითებენ, რომ მომზადების/გადამზადების კომპონენტს მცირე ან უმნიშვნელო გავლენის მოხდენა შეუძლია დასაქმებაზე. თუმცა, განსხვავებით მომზადების/გადამზადების პროგრამებისგან, რომლებიც ფართო მიზნობრივ ჯგუფზე არიან ორიენტირებული, კვლევები და ემპირიული გამოცდილება მიუთითებენ, რომ მცირე მასშტაბიანი, კონკრეტულ, ზუსტად განსაზღვრულ მიზნობრივ ჯგუფზე ორიენტირებული მომზადების/გადამზადების პროგრამები პოზიტიურ შედეგს იძლევა. საერთაშორისო პრაქტიკის ანალიზი ადასტურებს, რომ მომზადების/გადამზადების პროგრამები მიმართული უნდა იყოს როგორც სამუშაოს მაძიებლის, ისე დამსაქმებლის საჭიროებებზე / მოთხოვნებზე. ეს უკანასკნელი გარემოება მოიაზრებს სახელმწიფო დასაქმების სამსახურის მნიშვნელოვან როლს იმის დადგენაში, თუ რა ტიპის მომზადების/გადამზადების პროგრამა უნდა შეეფარდოს კონკრეტულ სამუშაოს მაძიებელს.¹

მომზადების/გადამზადების პროგრამის ეფექტურობის წინაპირობებად მიჩნეულია: 1) ზუსტი მიზნობრივი ჯგუფის განსაზღვრა; 2) პროგრამის მცირე მასშტაბი; 3) პროგრამა სავალდებულოდ უნდა იძლეოდეს სერთიფიცირებას, რომელსაც ცნობს დამსაქმებელი; 4) პროგრამაში უნდა ხდებოდეს დამსაქმებლის მოთხოვნების ინკორპორირება.²

პროგრამის ეფექტურობის წინაპირობებს შორის ხაზგასმულია ასევე ინსტიტუციონალური სტრუქტურის სტაბილურობის და გამართულობის მნიშვნელობა, რაც მოიცავს: ერთიან, ცენტრალურ სახელმწიფო დასაქმების სამსახურს; ადგილობრივი სამსახურების/წარმომადგენლობების ქსელს, რომელიც ხელს უწყობს წვდომას დამსაქმებლებთან და სამუშაოს მაძიებლებთან ცენტრალურ და ადგილობრივ დონეენზე; დამსაქმებლების ჩართულობას/ მათი მოთხოვნების ინკორპორირებას მომზადების/გადამზადების კომპონენტში; სახელმწიფო სამსახურის კადრის კვალიფიკაციას.³

ასევე, ნათელია, რომ წარმატებული პროგრამების მახასიათებლებია: წარმატებულ პროგრამებში ჩართულია კერძო სექტორი, მომზადება/გადამზადება ადაპტირებულია დამსაქმებლის მოთხოვნებთან.⁴

მითითებულის გათვალისწინებით, მივიჩნევთ, რომ მომზადების/გადამზადების კომპონენტი უნდა ერთიანდებოდეს სახელმწიფო სუბსიდიების სააგენტოს ვალდებულებათა სპექტრში და მჭიდროდ უნდა იყოს დაკავშირებული შუამავლობის და განთავსების მიზანთან. გადამზადება უნდა ხდებოდეს დასაქმების შემდგომი პერსპექტივიდან გამომდინარე, კონკრეტული ხელმისაწვდომი სამუშაო ადგილის პარამეტრების გათვალისწინებით.

___________________

1. Robert G. Fay, 1996, “Enhancing the Effectiveness of Active Labour Market Policies: Evidence from Programme Evaluations in Developing Countries ”, Labour Market and Social Policy Occasional Papers No.18, Organization for Economic Cooperation and Development, Paris, p.18

2. Martin, John P, and David Grubb, 2001, “What works and for whom: a review of OECD countries' experiences with active labour market policies,” OECD, Office of Labour Market Policy Evaluation, working paper 2001:14, September.

3. Haveman, Robert H. and Daniel H. Saks, 1985, “Transatlantic Lessons for Employment and Training Policy,” Industrial Relations, 24(1): 20-36.

4. Lori G. Kletzer, William L. Koch, 2003, “International Experience with Job Training: Lessons for the U.S”, University of California, Santa Cruz, January, p.37.

ემპირიული გამოცდილების, საერთაშორისო პრაქტიკის, სამეგრელოს რეგიონში განხორციელებული პილოტირების შედეგების საფუძველზე მივიჩნევთ, რომ პროექტით გათვალისწინებული დასაქმების მოდელის განხორციელება, რომელიც გულისხმობს შრომით ბაზარზე შუამავლობის, განთავსების ხელშეწყობის და მომზადების/ გადამზადების კომპონენტებს ხელს შეუწყობს შრომითი ბაზრის ეფექტიან ფუნქციონირებას. თუმცა, მივუთითებთ, რომ ამგვარი მოდელის წარმატება მნიშვნელოვანწილად იქნება დამოკიდებული ინსტიტუციონალურ გამართულობაზე, რაც მოიაზრებს ერთიანი, ცენტრალურ სახელმწიფო დასაქმების სამსახურის და ადგილობრივი სამსახურების/წარმომადგენლობების ქსელის არსებობას, რომელიც ხელს შეუწყობს წვდომას დამსაქმებლებთან და სამუშაოს მაძიებლებთან ცენტრალურ და ადგილობრივ დონეებზე. მიგვაჩნია, რომ შრომითი ბაზრის აქტიური პოლიტიკის სხვა პროგრამებთან ერთად, მითითებულ მოდელს აქვს ქვეყანაში უმუშევრობის დონის შემცირების პოტენციალი.