1. სასამართლოს განაჩენები

მე-10 მუხლთან დაკავშირებული საკითხი სასამართლომ პირველად განიხილა 1960 წელს De Becker-ის საქმეში,რომელიც ეხებოდა პირისათვის ჟურნალისტისა და ავტორის პროფესიების სამუდამო აკრძალვას. ბელგიის კანონმდებლობაში დაზარალებულის სასარგებლოდ 1961 წელს შეტანილ ცვლილებათა შემდგომ, სასამართლომ საჭიროდ აღარ ჩათვალა საქმის გაგრძელება და ამოიღო განსახილველ განაცხადთა სიიდან.¹

1976 წლის ივნისში Engel and others-ის საქმეში სასამართლომ მიიჩნია, რომ დანიელ ჯარისკაცებზე დაწესებული დისციპლინარული სასჯელი იმ სტატიების გამოქვეყნებისათვის, რომლებიც ხელყოფდა სამხედრო დისციპლინას, მათთვის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას კი არ ისახავდა მიზნად, არამედ წარმოადგენდა სასჯელს გამოხატვის თავისუფლების ბოროტად გამოყენებისათვის და ამიტომაც, არ ჩაითვალა მე-10 მუხლის დარღვევად.²

პრესაში გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლებასთან დაკავშირებული პირველი განაცხადი, რომელის შესახებ სასამართლოს არსებით განხილვაზე უნდა მიეღო გადაწყვეტილება, იყო Sunday Times (No. 1)-ის საქმე, რომელიც ეხებოდა გაერთიანებულ სამეფოს. ამ საქმეში 1979 წლის აპრილში სასამართლომ დაადგინა მე-10 მუხლის დარღვევა იმის გამო, რომ ეროვნული სასამართლოს ბრძანება Sunday Times-ს უზღუდავდა იმ სტატიის გამოქვეყნებას, რომელიც ეხებოდა წამალსა და მის გამოყენებასთან დაკავშირებულ სასამართლო დავას. სტატიის გამოქვეყნების აკრძალვა, რომელიც ეფუძნებოდა ინგლისის კანონმდებლობას სასამართლოს უპატივცემულობის შესახებ, არ იქნა მიჩნეული ,,აუცილებლად დემოკრატიულ საზოგადოებაში”.³

1985 წლის მარტში სასამართლომ Barthold-ის საქმეში დაადგინა, რომ გერმანელი ვეტერინარი ქირურგისათვის - ,,არაკეთილსინდისიერი შეჯიბრებითობის შესახებ“ და ,,პროფესიული ქცევის წესების შესახებ“ კანონების თანახმად - პოპულარულ გაზეთში გარკვეული განცხადებების გაკეთების აკრძალვა, შესაბამისობაში არ იყო გამოხატვის თავისუფლებასთან.⁴

1986 წლის ივლისში Lingens-ის საქმეში სასამართლომ ხსენებული პრინციპების ფარგლები პრესასთან დაკავშირებით შემდეგნაირად განმარტა:

მიუხედავად იმისა, რომ პრესამ არ უნდა გადალახოს ის ზღვარი, რომელიც დადგენილია, ინტერ ალია (მათ შორის), ,,სხვათა რეპუტაციის დასაცავად”, ამავე დროს მას აკისრია ვალდებულება, გაავრცელოს ინფორმაცია და მოსაზრებები როგორც პოლიტიკურ, ასევე იმ საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც წარმოადგენენ საზოგადოებრივ ინტერესს სხვა სფეროში. ამასთან, არამარტო პრესას აქვს ასეთი ინფორმაციისა და მოსაზრებების გავრცელების ამოცანა, არამედ საზოგადოებას ასევე გააჩნია მათი მიღების უფლება“.⁵

სასამართლოს მტკიცებით, ,,პრესის თავისუფლება საზოგადოებას ანიჭებს ერთ-ერთ ყველაზე საუკეთესო საშუალებას, რათა მან აღმოაჩინოს და ჩამოაყალიბოს საკუთარი მოსაზრება იმ იდეებსა და მიდგომებთან დაკავშირებით, რომლებიც გააჩნიათ პოლიტიკურ ლიდერებს”. ამიტომაც არის, რომ მოცემულ კონტექსტში,

,,დასაშვები კრიტიკის ზღვარი პოლიტიკოსთან მიმართებაში უფრო ფართოა, ვიდრე - კერძო პირთან. კერძო პირისგან განსხვავებით, პოლიტიკოსი განზრახ და შეგნებულად თითოეულ საკუთარ სიტყვასა და ქმედებას ჟურნალისტებისა და საზოგადოებისათვის განსაკუთრებული ყურადღების საგნად აქცევს და შესაბამისად, მან უფრო მეტი მოთმინება უნდა გამოამჟღავნოს“ (პუნქტი 42).

ცილისწამებასთან დაკავშირებულ საქმეებში სასამართლომ მიზანშეწონილად მიიჩნია, ერთმანეთისაგან განესხვავებინა ფაქტები და შეფასებითი მსჯელობები. ,,ფაქტების არსებობა შესაძლებელია დემონსტრირებულ იქნეს მაშინ, როდესაც შეფასებით მსჯელობათა ჭეშმარიტება არ ექვემდებარება მტკიცებას“ (პუნქტი 46).

აღნიშნულის საფუძველზე სასამართლომ დაადგინა, რომ ფულადი ჯარიმა, რომელიც დაეკისრა განმცხადებელს საგაზეთო სტატიაში პოლიტიკოსის ცილისწამებისათვის (ავსტრიის სისხლის სამართლის კოდექსის 111-ე მუხლი), წარმოადგენდა გაუმართლებელ ჩარევას მე-10 მუხლით უზრუნველყოფილ გამოხატვის თავისუფლებაში.

1989 წლის თებერვალში სასამართლომ Barfod-ის საქმეზე დაადგინა, რომ განმცხადებლის მსჯავრდება იმ ორი მოსამართლის (რომლებიც არ იყვნენ პროფესიონალი იურისტები და დახმარებას უწევდნენ თავმჯდომარეს) ცილისწამებისათვის, რომლებიც განიხილავდნენ პოლიტიკური კონოტაციის მქონე მტკივნეულ საქმეს, არ არღვევდა მე-10 მუხლს. თუმცაღა, სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა: ,,ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ საზოგადოება სისხლის სამართლებრივი თუ სხვა სანქციის შიშით არ მოერიდოს საზოგადოებრივი ინტერესების მქონე საკითხებზე აზრის გამოთქმას“.⁶

1990 წლის მაისში სასამართლომ გამოიტანა განაჩენი Weber-ის საქმეზე. იგი ეხებოდა შვეიცარიელი ჟურნალისტის მსჯავრდებას, მიმდინარე სასამართლო პროცესთან დაკავშირებული ინფორმაციის პრესკონფერენციაზე გამჟღავნების გამო, რაც არღვევდა ვაუდის კანტონის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით უზრუნველყოფილ გამოძიების საიდუმლოებას. სასამართლომ დაასკვნა, რომ ხსენებული მსჯავრდება წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას, რადგანაც მას შედეგად მოჰყვა გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა, რომელიც ,,არ იყო აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ სასურველი კანონიერი მიზნის მიღწევისათვის. სასამართლომ აღნიშნა, რომ ასეთი ინფორმაცია უკვე გამჟღავნებული იყო წინა პრესკონფერენციაზე და ამიტომაც საზოგადოებისათვის უკვე ცნობილი ინფორმაციის საიდუმლოდ შენახვის ინტერესი აღარ არსებობდა.⁷

1991 წლის მაისში, Oberschlick (No. 1)-ის საქმეზე სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. საქმე ეხებოდა განმცხადებლის წინააღმდეგ ავსტრიის პოლიტიკოსის მიერ ცილისწამების ბრალდებით აღძრულ საქმეს და განმცხადებლის მსჯავრდებას. სასამართლომ დაასკვნა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას, რადგანაც განმცხადებლის მიერ გაკეთებული განცხადებები წარმოადგენდნენ შეფასებით მსჯელობებს და ამდენად, გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა არ იყო აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.⁸

1991 წლის ნოემბერში ორი განაცხადი იქნა წარდგენილი სასამართლოს წინაშე გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ 1986 წლის ივლისში გაზეთებზე - Observer-sa da Guardian-ზე, მოგვიანებით კი Sunday Times-ზე დროებით დაწესებულ სასამართლო შეზღუდვებთან დაკავშირებით, რომელთა თანახმადაც, მათ ეკრძალებოდათ წიგნ Spycatcher-ის - ბრიტანეთის უშიშროების სამსახურების ყოფილი წევრის მემუარების - ნაწყვეტების გამოქვეყნება ან გამჟღავნება.

სასამართლომ დაადგინა, რომ ორივე საქმეში ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას, რადგანაც ჩარევა აღარ იყო ,,აუცილებელი“ მას შემდეგ, რაც წიგნის შინაარსის კონფიდენციალურობა უკვე დარღვეული იყო შეერთებულ შტატებში მისი გამოქვეყნებით. Observer and Guardian⁹-ის საქმეში დარღვევა მიჩნეულ იქნა მეორე (1987 წლის ივლისიდან - 1988 წლის ოქტომბრამდე) და არა პირველ პერიოდთან (1986 წლის ივლისიდან - 1987 წლის ივლისამდე) დაკავშირებით, რადგანაც გამჟღავნება ზიანს მოუტანდა უშიშროების სამსახურს და დაუჯერებელი იყო, რომ (შემდგომში გამოუქვეყნებელი) ხელნაწერის შინაარსი წამოჭრიდა საზოგადოებისათვის პრობლემატურ საკითხებს, რომლებიც გადაწონიდნენ ეროვნული უშიშროების ინტერესებს. Sunday Times (No. 2)-ის საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ ლორდთა პალატის მიერ დაწესებული აკრძალვები არღვევდა კონვენციის მე-10 მუხლით განსაზღვრულ განმცხადებლის ¹⁰

1992 წლის აპრილში Castells-ის საქმეზე სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. განაცხადი ეხებოდა განმცხადებლის, ბასკი სამხედროსა და ესპანეთის პარლამენტის წევრის, მსჯავრდებას მთავრობის შეურაცხყოფისათვის იმ სტატიის გამოქვეყნების გამო, რომელშიც იგი ბრალს სდებდა მთავრობას შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ ბასკებზე განხორციელებული თავდასხმების მხარდაჭერასა და შემწყნარებლობაში. ამასთან დაკავშირებით სასამართლომ გააკეთა შემდეგი განმარტებები:

,,სახელმწიფოში, რომელშიც აღიარებულია კანონის უზენაესობა, არ უნდა იქნეს უგულებელყოფილი პრესის უპირატესი როლი. [...] პრესის თავისუფლება საზოგადოებას ანიჭებს ერთერთ ყველაზე საუკეთესო საშუალებას, რათა მან ჩამოაყალიბოს საკუთარი მოსაზრება იმ იდეებსა და მიდგომებთან დაკავშირებით, რომლებიც გააჩნიათ პოლიტიკურ ლიდერებს. კერძოდ, პრესა პოლიტიკოსებს საშუალებას აძლევს, კომენტარები გაუკეთონ საზოგადოებრივ აზრს. ამრიგად, პრესა ყველას აძლევს საშუალებას, მონაწილეობა მიიღონ თავისუფალ პოლიტიკურ დებატებში, რაც დემოკრატიული საზოგადოების ერთერთ უმთავრეს კონცეფციას წარმოადგენს“.¹¹

1992 წლის ივნისში სასამართლომ დაასკვნა, რომ მე-10 მუხლის თანახმად ადგილი ჰქონდა განმცხადებლის უფლებების დარღვევას Thorgeir Thorgeirson-ის საქმეში. ამ საქმეში განმცხადებლის მსჯავრდება მოჰყვა მის მიერ გაზეთში გამოქვეყნებულ 2 სტატიას, რომლებშიც იგი პოლიციას ძალადობაში სდებდა ბრალს. სასამართლომ დაადგინა, რომ ჩარევა არ იყო ,,სხვათა რეპუტაციის დაცვის” კანონიერი მიზნის პროპორციული. მიუხედავად იმისა, რომ პრესამ არ უნდა გადალახოს დადგენილი ზღვარი, მას აკისრია ინფორმაციისა და მოსაზრებების გავრცელების ვალდებულება იმ საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც საზოგადოებას აინტერესებს. არამარტო პრესას აქვს ასეთი ინფორმაციისა და მოსაზრებების გავრცელების ამოცანა: საზოგადოებას ასევე გააჩნია უფლება, მიიღოს ისინი.¹²

1992 წლის აგვისტოს Schwabe-ს საქმეზე გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ დაასკვნა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას, რადგანაც ჩარევა არ შეიძლებოდა ყოფილიყო ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში სხვათა რეპუტაციის დაცვისათვის“. საქმე ეხებოდა განმცხადებლის მსჯავრდებას ცილისწამებისათვის მას შემდეგ, რაც მან ბრალი დასდო პოლიტიკურ ფიგურას სისხლის სამართლებრივი დანაშაულის ჩადენაში, რომლისთვისაც სასჯელი უკვე მოხდილი ჰქონდა.13

1994 წლის სექტემბერში სასამართლომ გამოიტანა განაჩენი და ცნო მე-10 მუხლის დარღვევა Jersild-ის საქმეში, რომელშიც სასამართლოების მიერ ახალგაზრდების ჯგუფისაგან ინტერვიუს აღებისათვის. ხსენებული ინტერვიუს დროს ახალგაზრდებმა გააკეთეს რასისტული განცხადებები. სასამართლომ არ გაიზიარა ის მოსაზრება, რომ რეპორტაჟის მიზანს წარმოადგენდა რასისტული იდეებისა და მოსაზრებების გავრცელება:

,,...მოვლენათა ობიექტური და გაწონასწორებული აღწერის მეთოდები განსხვავდება და სხვა ფაქტორებთან ერთად, დამოკიდებულია ინფორმაციის მოცემულ საშუალებაზე. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ არც ევროპული და არც ეროვნული სასამართლოების კომპეტენციაში შედის იმის განსაზღვრა, თუ გადაცემის რა ხერხი უნდა იქნეს არჩეული ჟურნალისტების მიერ”.¹⁴

სასამართლოს განმარტების თანახმად,

,,ჟურნალისტის დასჯა ინტერვიუს დროს სხვა პირის მიერ გამოთქმული აზრის გავრცელებისთვის, სერიოზულ ზიანს მიაყენებდა პრესის წვლილს საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საკითხთა განხილვაში და არ უნდა იქნეს დაშვებული, სანამ ამისათვის არ იარსებებს განსაკუთრებით სერიოზული მიზეზები” (პუნქტი 35).

1994 წლის დეკემბერში Vereinigung Demokratischer Soldaten Österreichs and Gubi-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ ცნო ორი განმცხადებლის გამოხატვის თავისუფლების დარღვევა. კერძოდ, თავდაცვის სამინისტრომ ნებართვა არ გასცა, ერთ-ერთი შენაერთის ჯარისკაცებს დარიგებოდათ ჟურნალი Der Igel-ი. ხსენებული აკრძალვა არ ჩაითვალა აუცილებლად დემოკრატიულ საზოგადოებაში და ამგვარად, იგი იყო არაპროპორციული მართლწესრიგის დაცვასთან - კანონიერ მიზანთან, რომლის მიღწევასაც თავდაცვის სამინისტრო ცდილობდა.¹⁵

სასამართლომ ერთხმად ცნო მე-10 მუხლის დარღვევა, 1995 წლის თებერვალში Vereniging Weekblad Bluf!-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში. განმცხადებელი ასოციაციის მიერ გამოშვებული საგაზეთო ნომრის კონფისკაცია და ბრუნვიდან ამოღება იმის საფუძველზე, რომ შიდა უსაფრთხოების სამსახურთან დაკავშირებით გამოქვეყნებული სტატია საიდუმლო იყო, წარმოადგენდა არაპროპორციულ ჩარევას გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებაში. კონფისკაციის შემდგომ მოხდა ხელახალი გადაბეჭდვა და 2,500 ეგზემპლარის გავრცელება. გამომდინარე იქიდან, რომ ინფორმაცია ხელმისაწვდომი გახდა ფართო საზოგადოებისათვის, მისი, როგორც სახელმწიფო საიდუმლოების, დაცვა, აღარ იყო გამართლებული მე-10 მუხლის თვალსაზრისით.¹⁶

1995 წლის აპრილში Prager and Oberschlick-ის საქმეში სასამართლომ დაასკვნა, რომ ჟურნალისტისა და გამომცემლის მსჯავრდება მოსამართლის ცილისწამებისათვის, რაც მოჰყვა კრიტიკული კომენტარების გამოქვეყნებას, არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. მიუხედავად ,,უპირატესი როლისა“ იმ სახელმწიფოში, რომელშიც აღიარებულია კანონის უზენაესობა, პრესამ არ უნდა გადალახოს გარკვეული ზღვარი. განმცხადებლის მიერ მოსამართლის პიროვნული და პროფესიული პატიოსნების მეტად მკაცრი კრიტიკა მოკლებული იყო კეთილსინდისიერებას და ეწინააღმდეგებოდა ჟურნალისტურ ეთიკას. გამომდინარე საქმის გარემოებებიდან და სახელმწიფოს მიერ გამოყენებული შეფასების ზღვრიდან, გამოხატვის თავისუფლებაში ამგვარი ჩარევა სასამართლოსათვის არ იყო არაპროპორციული სხვათა რეპუტაციისა და სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტის შენარჩუნების მიზნისათვის. ამიტომაც, აღნიშნული ჩარევა შესაძლებელია ჩაითვალოს აუცილებლად დემოკრატიულ საზოგადოებაში.¹⁷

1995 წლის ივლისში Tolstoy Miloslavsky-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ ერთხმად ცნო, რომ ადგილი ჰქონდა არაპროპორციულ ჩარევას და აქედან გამომდინარე, მე-10 მუხლის დარღვევას. ხსენებული საქმე ეხებოდა სასამართლო აკრძალვას და 1,5 მილიონი ფუნტის ოდენობის გადასახდელ ჯარიმას სკოლის დირექტორის ბრალდებისათვის წარსულში მომხდარ ომის დანაშაულებთან დაკავშირებით. სასამართლომ მიყენებული ზარალის ოდენობა, რომელიც ცნობილ იქნა იმ დროისათვის მოქმედი ეროვნული კანონმდებლობის თანახმად, არ ჩათვალა აუცილებლად სხვათა რეპუტაციის ან უფლებათა დაცვისათვის.¹⁸

1996 წლის მარტში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას Goodwin-ის საქმეში. ეს უკანასკნელი ეხებოდა კანონს, რომელიც ავალდებულებდა განმცხადებელ ჟურნალისტს, გაემჟღავნებინა ინფორმაციის წყაროები. სასამართლომ დაადგინა, რომ ,,ჟურნალისტის ინფორმაციის წყაროების დაცვა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი წინაპირობაა პრესის თავისუფლებისათვის”. აღნიშნულის მნიშვნელობა ხაზგასმულ იქნა მრავალ ეროვნული ეთიკის კოდექსში, ,,ჟურნალისტური თავისუფლებისა და ადამიანის უფლებათა შესახებ” რეზოლუციაში¹⁹ და ,,ჟურნალისტური წყაროების კონფიდენციალურობის შესახებ” ევროპული პარლამენტის რეზოლუციაში.²⁰ მხოლოდ ,,საზოგადოების ინტერესებში შემავალი უმნიშვნელოვანესი მოთხოვნების საფუძველზე” (პუნქტი 39) შეიძლება გამართლებულ იქნეს ჩარევა ინფორმაციის წყაროების დაცვაში. ამ საქმეში, როგორც ინფორმაციის წყაროს გამჟღავნებასთან დაკავშირებული ბრძანება, ასევე დაუმორჩილებლობისათვის დაკისრებული ფულადი ჯარიმა არ იყო გამართლებული მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით.²¹

1997 წლის თებერვალში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას, რაც გამომდინარეობდა ორი ჟურნალისტის მსჯავრდებიდან სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლეთა ცილისწამებისათვის. კვლავაც დაადასტურა რა პრეცედენტული სამართლის ზემოხსენებული ფართო პრინციპები, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ,,ჟურნალისტური თავისუფლება ასევე მოიცავს მოვლენების შესაძლო გაზვიადებულად ასახვას ან, თუნდაც, პროვოკაციას“.²²

ამ საქმეში ჟურნალისტების მიერ გამოქვეყნებული ბრალდებები მიეკუთვნებოდა იმ მოსაზრებებს, ,,რომელთა ჭეშმარიტება, განსაზღვრების თანახმად, არ ექვემდებარება მტკიცებას“ (პუნქტი 47). თუმცაღა, სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა, რომ მოსაზრება შეიძლებოდა გადაჭარბებულად ჩათვლილიყო, როდესაც იგი მოკლებულია ფაქტობრივ საფუძველს, რაც არ მომხდარა ამ კონკრეტულ შემთხვევაში. ამიტომაც, განმცხადებელთა მსჯავრდება არ შეიძლება გამართლებულ იქნეს მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით.

1997 წლის ივლისში Oberschlick (No. 2)-ის საქმეში სასამართლომ დაადასტურა აღნიშნული გადაწყვეტილება. ამ საქმეში ჟურნალისტი მსჯავრდებულ იქნა შეურაცხყოფისათვის. სტატიაში, რომელშიც იგი კომენტარებს უკეთებდა პოლიტიკოსის მიერ წარმოთქმულ სიტყვას, განმცხადებელმა იგი მოიხსენია ,,იდიოტად“ (Trottel). სასამართლოს აზრით, პოლიტიკოსმა ,,თავად განიზრახა, ყოფილიყო პროვოკაციული და მძაფრი რეაქცია გამოეწვია საზოგადოების მხრიდან“.²³

შესაბამისად, მართალია, ,,განმცხადებლის სიტყვები [...] შესაძლებელია აშკარად ჩაითვალოს პოლემიკურად, მაგრამ ამ საფუძველზე ისინი არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს უმიზეზო პიროვნულ აგრესიად, რადგანაც ავტორმა წარმოადგინა საკუთარი მოსაზრების ობიექტური და გასაგები ახსნა-განმარტება, რომელიც გამომდინარეობდა პოლიტიკოსის სიტყვებიდან [...]” (პუნქტი 33). სასამართლომ დაადგინა, რომ სიტყვა ,,იდიოტი” ,,შეესაბამება იმ აღშფოთებას, რომელიც განზრახ იქნა გამოწვეული” (პუნქტი 34) პოლიტიკოსის მიერ თავის სიტყვაში. ამიტომაც, ჟურნალისტის მსჯავრდება წარმოადგენს მე-10 მუხლის დარღვევას.

1997 წლის აგვისტოში Worm-ის საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ ჯარიმის დაკისრება ჟურნალისტისათვის ისეთი სტატიის გამოქვეყნებისათვის, რომელსაც შესაძლებელია ზეგავლენა მოეხდინა ყოფილ მინისტრთან დაკავშირებული სისხლის სამართალწარმოების შედეგზე, არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. სასამართლომ აღნიშნა:

,,გამომდინარე იქიდან, რომ იგი არ ლახავს მართლმსაჯულების ჯეროვნად განხორციელების ინტერესებისათვის დადგენილ ზღვარს, სასამართლო პროცესთან დაკავშირებული მოხსენებები, კომენტარების ჩათვლით, ხელს უწყობენ მათ საჯაროობას და ამგვარად, სრულ შესაბამისობაშია კონვენციის მე6 მუხლის 1-ლი პუნქტით დადგენილ მოთხოვნებთან, რომლებიც მოითხოვს, რომ სასამართლო მოსმენა იყოს საჯარო”.²⁴

ამ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის სტატიამ გადალახა ის ზღვარი, რომელიც დადგენილია მართლმსაჯულების ჯეროვნად განხორციელებისათვის, რადგანაც მას შეეძლო ზეგავლენა მოეხდინა სასამართლო განხილვის შედეგზე.

1998 წლის სექტემბერში Lehideux and Isorni-ის საქმეში სასამართლომ ჩათვალა, რომ სისხლის სამართლებრივი მსჯავრდება და სიმბოლური თანხით დაჯარიმება, რომელიც შედეგად მოჰყვა ეროვნულ გაზეთში მარშალ პეტენის რეაბილიტაციისათვის გამოქვეყნებულ განცხადებას, წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. წინამდებარე დოკუმენტის 46-47-ე გვერდებზე მითითებული პრეცედენტული სამართლის მსგავსად, სასამართლომ დაადასტურა, რომ ,,პრონაცისტული პოლიტიკის გამართლება არ შეიძლება სარგებლობდეს მე-10 მუხლის დაცვით²⁵ თუმცაღა, ამ საქმეში განცხადების ტექსტი არ გულისხმობდა და არ იძლეოდა ,,ნაცისტური სისასტიკის და დევნის” და ,,გერმანული ყოვლისშემძლეობისა და ბარბაროსობის” გამართლებას. რა თქმა უნდა, სასამართლომ ცნო, რომ გამოცემულ ნომერში გამოქვეყნებულ ტექსტში საერთოდ არ იყო ნახსენები ის ფაქტი, რომ მარშალი პეტენი ,,განზრახ უწყობდა ხელს ნაცისტურ რეჟიმს, კერძოდ მას პასუხისმგებლობა ეკისრებოდა საფრანგეთში მყოფი ათი ათასობით ებრაელის დევნისა და საკონცენტრაციო ბანაკებში მოთავსების გამო” (პუნქტი 54). თუმცაღა, სასამართლომ გაითვალისწინა საქმესთან დაკავშირებული რამდენიმე სხვა გარემოება. პირველ რიგში, მან მიუთითა იმ პოზიციაზე, რომელიც ხელთ ჰქონდათ გამოძიების ორგანოებს, რომლებმაც არ ჩათვალეს აუცილებლად განმცხადებლის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმის აღძვრა. შემდგომ, სასამართლომ აღნიშნა დროის ის ხანგრძლივობა, რომელიც რეკლამაში მითითებული მოვლენებიდან გავიდა (40 წელი) და ჩათვალა, რომ ის ,,წარმოადგენს იმ მცდელობათა ნაწილს, რომელიც თითოეულმა ქვეყანამ უნდა განახორციელოს, რათა გაანალიზოს თავისი ქვეყნის ისტორია ღიად და მიუკერძოებლად” (პუნქტი 55). სასამართლომ ასევე საჭიროდ ჩათვალა იმის აღნიშვნა, რომ ის გაერთიანებები, რომლებშიც განმცხადებლები მოღვაწეობდნენ, კანონის სრული დაცვით იყო დაარსებული. და ბოლოს, სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლებზე დაკისრებული სასჯელი არაპროპორციული იყო, ხაზი გაუსვა რა ,,სისხლის სამართლებრივ მსჯავრდებას [...] და მიიღო მხედველობაში ჩარევისა და საპასუხო ღონისძიებების სხვა, კერძოდ, სამოქალაქო საშუალებების არსებობა“ (პუნქტი 57).

1998 წლის აგვისტოში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას Hertel-ის საქმეში, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლისათვის სტატიების გამოქვეყნების აკრძალვას ადამიანის ჯანმრთელობისათვის მიკროტალღური ღუმელების საშიშროებასთან დაკავშირებით. სასამართლომ აღნიშნა, რომ შეზღუდვის ღონისძიებები არაპროპორციული იყო. სასამართლოს მოსამართლეების მტკიცებით,

,,სასამართლო აკრძალვის შედეგი იყო [...] ნაწილობრივ განმცხადებლის ნაშრომის ცენზურა და მისი შესაძლებლობების არსებითად შემცირება, გაეცნო საზოგადოებისთვის ესა თუ ის მოსაზრება კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით. ძალიან მცირე მნიშვნელობა აქვს იმ ფაქტს, რომ მისი შეხედულება უმცირესობაშია და შესაძლებელია მოკლებულ იყოს არსებით განხილვას, რადგანაც, როდესაც საკითხი ეხება სფეროს, რომელთან დაკავშირებითაც რთულია დარწმუნებით საუბარი, განსაკუთრებით არაგონივრული იქნებოდა გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდა მხოლოდ ზოგადად მიღებული იდეებით.²⁶

1999 წლის იანვარში Fressoz and Roire-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ ჩათვალა, რომ სისხლის სამართლებრივი მსჯავრდება საგადასახადო დოკუმენტების ასლების ფლობისათვის (მას შემდეგ, რაც სატირულ ყოველკვირეულში - Le Canard enchaîné გამოქვეყნებულ იქნა სტატია, რომელიც ეხებოდა ,,პეჟოს“ საავტომობილო კომპანიის პრეზიდენტის ხელფასის ზრდას), წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას.

სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ გასაჩივრებული სტატია ,,ეხებოდა ზოგად ინტერესებთან დაკავშირებულ საზოგადოებრივ დებატებს“,²⁷ ვინაიდან ხსენებული სტატია გამოქვეყნებულ იქნა საფრანგეთის ერთ-ერთი მთავარი ავტომანქანების მწარმოებელ კომპანიაში არსებული დავის განმავლობაში. სასამართლოს აზრით, სტატიის მიზანს არ წარმოადგენდა უფლებათა ხელყოფა - ამ შემთხვევაში კომპანიის პრეზიდენტის რეპუტაციისათვის ზიანის მიყენება, არამედ - ,,საზოგადოებისათვის საინტერესო თემაზე უფრო ზოგადი ინფორმაციის მიწოდება“. ამ საქმეში ,,საკითხები, რომლებიც ეხება სამუშაოსა და გადასახადებს, ზოგადად იპყრობს განსაკუთრებულ ყურადღებას [...], საზოგადოების ინტერესმა, ყოფილიყო ინფორმირებული, გადაწონა განმცხადებელთა ის მოვალეობები და ვალდებულებები, რომლებიც მათ გააჩნდათ მათთვის გაგზავნილი საეჭვო წარმოშობის დოკუმენტაციის გამო“ (პუნქტები 51 და 52). სასამართლომ დაადასტურა ის პრინციპი, რომ მე-10 მუხლი ,,იცავს ჟურნალისტების უფლებებს, გაავრცელონ ინფორმაცია ზოგადად საინტერესო საკითხებთან დაკავშირებით, მაგრამ ისინი უნდამოქმედებდნენ კეთილსინდისიერად და ფაქტობრივ საფუძველზე დაყრდნობით და ამასთანავე, საზოგადოებას აწვდიდნენ სანდო და დაზუსტებულ ინფორმაციას ჟურნალისტური ეთიკის თანახმად” (პუნქტი 54).

1999 წლის მაისში Bladet Tromsø and Stensaas-ის საქმეში სასამართლომ ცნო, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. საქმე ეხებოდა გაზეთსა და მის რედაქტორს, რომლებსაც დაეკისრათ ზარალის ანაზღაურება ცილისწამებისათვის, რაც მოჰყვა მესამე მხარის მიერ სელაპებზე ნადირობის წესების სავარაუდო დარღვევასთან დაკავშირებული განცხადებების გაკეთებას. სასამართლომ კვლავაც აღნიშნა, რომ პრესის მოვალეობას, მისთვის დაკისრებული ვალდებულებებისა და პასუხისმგებლობის თანახმად, წარმოადგენს, გაავრცელოს ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც საზოგადოებრივ ინტერესს შეესაბამება. სასამართლომ ჩათვალა, რომ გაზეთი მოქმედებდა კეთილსინდისიერად და ეყრდნობოდა ოფიციალურ ანგარიშს, რის გამოც საჭირო აღარ იყო საკუთარი მოკვლევის ჩატარება და მოპოვებული მასალების სიზუსტის კიდევ ერთხელ გადამოწმება. ამგვარად, ვერ დადგინდა პროპორციულობის მიზეზობრივი კავშირი დაკისრებულ შეზღუდვებსა და განმცხადებლის გამოხატვის თავისუფლებასა და მისაღწევ მიზანს, სახელდობრ, სხვათა რეპუტაციის დაცვას შორის.²⁸

1999 წლის 8 ივლისს თურქეთის წინააღმდეგ შეტანილ განაცხადებზე გამოტანილ 5 განაჩენში სასამართლომ განმარტება გააკეთა განმცხადებელთა სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ მიმართული პროპაგანდისათვის მსჯავრდებასთან დაკავშირებით (სხვადასხვა გაზეთების მთავარი რედაქტორები და მესაკუთრეები), რაც მოჰყვა სტატიათა გამოქვეყნებას, რომელშიც გაკრიტიკებული იყო სახელმწიფოს პოლიტიკა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში. ხუთივე საქმეზე სასამართლომ განაცხადა, რომ მედიის წარმომადგენლებს გააჩნიათ განსაკუთრებული პასუხისმგებლობები და მოვალეობები კონფლიქტებისა და დაძაბული მდგომარეობის შემთხვევებში, რადგანაც ისინი შეიძლება გახდნენ ,,სიძულვილის გამომხატველი და ძალადობისაკენ მომწოდებელი მასალის გამავრცელებელნი”. თუმცაღა, ადრინდელი პრეცედენტული სამართლის თანახმად, სასამართლომ აღნიშნა, რომ პრესის მოვალეობას წარმოადგენს პოლიტიკურ საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაციისა და მოსაზრებების, თუნდაც ურთიერთსაწინააღმდეგოს, გავრცელება, რაც მჭიდრო კავშირშია საზოგადოების მიერ ინფორმაციის მიღების უფლებასთან. სასამართლომ ასევე აღნიშნა, რომ ,,პოლიტიკურ განცხადებებთან დაკავშირებით კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილია ძალიან მცირე ზღვარი”.

Erdogdu and Ince-ს²⁹, Sürek and Özdemir-isa³⁰ დa Sürek (No. 4)³¹-ის საქმეებში სასამართლომ ჩათვალა, რომ იმ შინაარსის მხედველობაში მიღებით, რომლითაც ისინი იქნა გამოქვეყნებული, სადავო განცხადებები არ წარმოადგენენ ძალადობისაკენ მოწოდებას. შედეგად, სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. სასამართლოს აზრით, განცხადებების უხეში ტონი ან ის ფაქტი, რომ იგი წარმოთქმული იყო უკანონოდ გამოცხადებული ორგანიზაციის ლიდერის მიერ, არ ამართლებდნენ გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევას³² სასამართლომ შემდგომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ,,საზოგადოებას სრული უფლება აქვს, სხვადასხვა კუთხით დაინახოს ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთში არსებული ვითარება“. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, აგრეთვე სასჯელის სიმკაცრის გათვალისწინებით, განმცხადებელთა მსჯავრდება ჩაითვალა არაპროპორციულად მისაღწევ მიზნებთან, სახელდობრ, ეროვნული უშიშროებისა და ტერიტორიული მთლიანობის დაცვასთან.

ერთმანეთისაგან განსხვავებით Sürek (No. 1)-სა³³ და Sürek (No. 3)-ის³⁴ საქმეებში სასამართლომ ჩათვალა, რომ ადგილი არ ჰქონდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას, რადგანაც სადავო პუბლიკაციები წარმოადგენდა ძალადობისაკენ მოწოდებას. განმცხადებელი, როგორც პუბლიკაციის მესაკუთრე, ატარებდა იგივე მოვალეობებსა და პასუხისმგებლობებს, რასაც რედაქტორები და ჟურნალისტები. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ის პირადად მხარს არ უჭერდა სტატიებში გამოხატულ მოსაზრებებს, მან საშუალება მისცა ავტორებს, გამოშვებულ საგაზეთო ნომერში ,,მოეწოდებინათ დანაშაულის ჩადენისაკენ“. შესაბამისად, მისი მსჯავრდება ორივე საქმეში ეხმაურება გადაუდებელ სოციალურ აუცილებლობას.

1999 წლის ივლისში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას Ceylan-ის საქმეში. განაცხადი შეეხებოდა პროფკავშირის თავმჯდომარის მსჯავრდებას სიძულვილის მოწოდებისათვის მას შემდეგ, რაც გამოქვეყნებულ იქნა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთთან დაკავშირებით სახელმწიფო პოლიტიკის კრიტიკა. მიუთითა რა დადგენილ პრეცედენტულ სამართალზე, სასამართლომ აღნიშნა, რომ „კრიტიკის ნებადართული ზღვარი შედარებით ფართოა მთავრობასთან, ვიდრე კერძო პირთან ან თუნდაც პოლიტიკოსთან მიმართებაში“.³⁵ ამ საქმეში სადავო სტატია, მიუხედავად იმისა, რომ უხეში იყო, არ წარმოადგენდა სიძულვილისა და ძალადობისკენ მოწოდებას. უფრო მეტიც, ოფიციალურად დაკისრებული სასჯელები მეტად მკაცრი იყო. ამიტომაც, განმცხადებლის მსჯავრდება ჩაითვალა არაპროპორციულად მისაღწევ მიზნებთან.

1999 წლის 8 ივლისს Sürek (No. 2)-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. საქმე ეხებოდა განმცხადებლის მსჯავრდებას ტერორიზმის წინააღმდეგ მებრძოლი პირების გვარების გამოქვეყნებისათვის. შესაბამისი თანამდებობის პირების მიერ ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმიდან გამომდინარე, სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ საზოგადოების კანონიერ ინტერესებში შედიოდა ინფორმაცია მიეღო არა მხოლოდ მათი ქმედების, არამედ მათი პირადი მონაცემების შესახებაც. უფრო მეტიც, გამომდინარე იქიდან, რომ ინფორმაცია გამოქვეყნებული იყო უკვე სხვა გაზეთებში, შესაბამის ოფიცერთა პირად მონაცემთა საიდუმლოდ შენახვის ინტერესი „არსებითად შემცირდა“³⁶ მეორე მხრივ, მსჯავრდებასა და სასჯელს შეეძლო უარყოფითად ემოქმედა პრესაზე, რათა ამ უკანასკნელს ღიად ემსჯელა საზოგადო ინტერესების მქონე საკითხებზე. შესაბამისად, არ არსებობდა რა სამართლიანი ბალანსი პრესის თავისუფლების დაცვასა და საჯარო მოხელეთა პირად მონაცემთა დაცვას შორის, სასამართლომ მისაღწევ კანონიერ მიზანთან არაპროპორციულად ცნო ჩარევა.

1999 წლის ივლისში Okçuoglu-ს საქმეში სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ განმცხადებლის მსჯავრდება სეპარატიზმის პროპაგანდისთვის, რაც მოჰყვა ჟურნალში მისი მოსაზრებების გამოქვეყნებას სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში მოსახლეობის მდგომარეობის შესახებ, წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. სინამდვილეში სტატიაში გამოხატული შენიშვნები ძალადობისაკენ არ მოუწოდებდა. ამასთან, სტატია დაბეჭდილი იყო მცირეტირაჯიან ჟურნალში. სასამართლოს თვალსაზრისით, აღნიშნულმა ფაქტებმა ,,მნიშვნელოვნად შეამცირა პოტენციური გავლენა ეროვნულ უშიშროებას, მართლწესრიგსა თუ ტერიტორიულ მთლიანობაზე“.³⁷ სასამართლომ კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ ნებადართული კრიტიკის ზღვარი შედარებით ფართოა მთავრობასთან, ვიდრე კერძო პირთან ან თუნდაც პოლიტიკოსთან მიმართებაში. გაითვალისწინა რა ასევე დაკისრებული სასჯელის სიმკაცრე, სასამართლომ გააკეთა განმარტება, რომ განმცხადებლის გამოხატვის თავისუფლების უფლებაში ჩარევა არაპროპორციული იყო მისაღწევ მიზანთან.

სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას 1999 წლის 28 სექტემბრის Öztürk-ის საქმეში. განმცხადებელი მსჯავრდებულ იქნა სიძულვილის მოწოდებისათვის მას შემდეგ, რაც გამოაქვეყნა წიგნის მეორე გამოცემა, რომელიც დაწვრილებით აღწერდა თურქეთის კომუნისტური პარტიის ერთ-ერთი დამფუძნებლის ცხოვრებას. ავტორი, რომელსაც ბრალი წაეყენა იგივე დანაშაულების ჩადენაში, გამართლებულ იქნა. ეს კონკრეტული გამოცემა, რომელიც თავისი შინაარსით არაფრით განსხვავდებოდა სხვა გამოცემებისგან, არ შეიძლებოდა, ჩათვლილიყო ძალადობისკენ მოწოდებად და ავტორის მიერ გამოცხადებულის გარდა სხვა მიზნებს არ ისახავდა. ხსენებულიდან გამომდინარე, სასამართლომ ჩათვალა, რომ იმ დროისათვის, როდესაც შესაბამისი გამოცემა გამოქვეყნებულ იქნა, არ არსებობდა გადაუდებელი საზოგადოებრივი აუცილებლობა.³⁸

1999 წლის სექტემბერში Dalban-ის საქმეზე სასამართლომ გააკეთა განმარტება, რომ ჟურნალისტის სისხლის სამართლებრივი მსჯავრდება ცილისწამებისათვის, რაც მოჰყვა რამდენიმე სტატიის გამოქვეყნებას, რომელშიც საჯარო მოხელეებს ბრალი ედებოდათ თაღლითობაში, წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. სასამართლომ კვლავაც აღნიშნა, რომ პრესის მოვალეობაა, გაავრცელოს ნებისმიერი ინფორმაცია საზოგადოებისათვის საინტერესო თემაზე და ამავე დროს დაიცვას სხვების რეპუტაცია. ამასთან, სასამართლომ უარყო ის მოსაზრება, რომ ,,ჟურნალისტს უნდა ჩამოერთვას უფლება, გამოხატოს შეფასებითი მსჯელობები, სანამ მას მათი ჭეშმარიტების დამტკიცება არ შეუძლია“.³⁹ აღნიშნულ სტატიებში გაშუქებულია არა საჯარო პირთა პირადი ცხოვრება, არამედ მათი საქმიანობა პროფესიული მოვალეობების შესრულებისას. უფრო მეტიც, არ არსებობდა იმის მტკიცებულება, რომ სტატიაში აღწერილი მოვლენები აბსოლუტურად არასწორი იყო და ცილისმწამებლური კამპანიის წამოწყებისკენ იყო მიმართული. შესაბამისად, სასამართლომ დაადგინა, რომ კანონიერი მიზნის მიღწევასთან დაკავშირებით, განმცხადებლის სისხლის სამართლებრივ დანაშაულში მსჯავრდება წარმოადგენდა არაპროპორციულ ჩარევას ჟურნალისტის მიერ გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებაში.

2000 წლის იანვარში განხილული News Verlags Gmbh and CoKG-ის საქმე ეხებოდა ბრძანებას, რომლითაც ჟურნალს ეკრძალებოდა იმ ეჭვმიტანილის ფოტოების გამოქვეყნება, რომელიც დაკავშირებული იყო ეჭვმიტანილის წინააღმდეგ აღძრულ სისხლის სამართლის საქმესთან. ფოტოსურათებს თან ერთვოდა კომენტარები, რომლებიც პირდაპირ თუ ირიბად მიუთითებდნენ განმცხადებლის ბრალეულობაზე. სასამართლომ მხედველობაში მიიღო საქმეზე არსებული ყველა გარემოება. განსაკუთრებით კი ის ფაქტი, რომ ფოტოსურათების გამოქვეყნება მოჰყვა სტატიების სერიას აღნიშნული სისხლის სამართლის საქმის მსვლელობის შესახებ, რაც საკითხის საზოგადოებისთვის აქტუალურობაზე მიუთითებდა. ეჭვმიტანილი, ცნობილი მემარჯვენე ექსტრემისტი, ასევე ეჭვმიტანილი იყო დემოკრატიული საზოგადოების განვითარები ძირგამომთხრელ საქმიანობაში. და ბოლოს, გამოქვეყნებული ფოტოები არ ამჟღავნებდნენ ეჭვმიტანილის პირად ცხოვრებას და არანაირად არ არღვევდნენ მისი პირადი ცხოვრების უფლებას.

სასამართლომ შემდგომ აღნიშნა, რომ ხსენებული ფოტოსურათების გამოქვეყნება აკრძალული იქნებოდა თუნდაც იმიტომ, რომ ფოტოებზე თანდართული კომენტარები თავისთავად საფრთხეს უქმნიდა ეჭვმიტანილის კანონიერ ინტერესებს. უფრო მეტიც, დაკისრებულმა სასჯელმა შეზღუდა განმცხადებელი კომპანიის თავისუფლება წარმოედგინა სტატიები ისეთი სახით, როგორც ეს მას სურდა მაშინ, როდესაც მედიის სხვა საშუალებებს უფლება ჰქონდა, თანდართული სახით გამოექვეყნებინა ფოტოები სასამართლო სხდომების მსვლელობისას. შესაბამისად, სასამართლომ გააკეთა განმარტება, რომ სადავო ღონისძიებები არაპროპორციული იყო კანონიერი მიზნის მისაღწევად და ამიტომაც, არ ეთანხმებოდა მე-10 მუხლს.⁴⁰

2000 წლის მარტში სასამართლომ გამოიტანა განაჩენი Özgür Gündem-ის საქმეზე, რომელიც ეხებოდა გაზეთსა და მის თანამშრომლებთან დაკავშირებულ სხვადასხვა ინციდენტს (თავდასხმას, ჩხრეკას, დაკავებასა და სისხლის სამართლებრივ მსჯავრდებას).

ძალადობის სავარაუდო აქტებთან დაკავშირებით, სასამართლომ, მხედველობაში მიიღო რა გამოხატვის თავისუფლების უმნიშვნელოვანესი როლი, როგორც ერთ-ერთი წინაპირობა დემოკრატიის განვითარებისათვის, განაცხადა:

,,ამ თავისუფლების ჭეშმარიტი, ეფექტური განხორციელება არ არის დამოკიდებული მხოლოდ სახელმწიფოს ვალდებულებაზე, არ ჩაერიოს, არამედ ასევე შესაძლოა მოითხოვდეს დაცვის პოზიტიურ ღონისძიებებს, თუნდაც პირთა ურთიერთობის სფეროში. იმის განსაზღვრისას არსებობს თუ არა პოზიტიური ვალდებულებები, ყურადღება უნდა მიექცეს ბალანსის არსებობას საზოგადოებრივ და პირად ინტერესებს შორის“.⁴¹

სასამართლოს აზრით, ის არგუმენტი, რომ გაზეთი და მისი თანამშრომლები მხარს უჭერდნენ ქურთთა მუშათა პარტიას (PKK) ,,არ ამართლებდა იმ ფაქტს, რომ არ იქნა გადაგმული ნაბიჯები ეფექტური გამოძიების წარსამართავად და სადაც საჭიროა, ძალადობის უკანონო აქტების წინააღმდეგ დაცვის უზრუნველსაყოფად“ (პუნქტი 45). სასამართლომ დაადგინა, რომ მთავრობამ ვერ შეძლო ემოქმედა მისი პოზიტიური ვალდებულებების შესაბამისად, რომლებიც გულისხმობდა გაზეთის დაცვას გამოხატვის თავისუფლების განხორციელების დროს.

სასამართლომ განაგრძო ხელისუფლების კომპეტენტური ორგანოების მიერ განმცხადებელზე დაკისრებულ სხვადასხვა ღონისძიებათა განხილვა. ჩხრეკისა და დაკავების ოპერაცია ჩაითვალა არაპროპორციულად დასახულ კანონიერ მიზანთან, სახელდობრ, კანონისა და ბრძანების დაცვასთან, რადგანაც მან სერიოზული ზიანი მიაყენა გაზეთის გამოცემას ასეთი ღონისძიების საჭიროებისათვის რეალური მტკიცებულების არსებობის გარეშე.

დაკისრებულ სხვადასხვა სანქციასთან დაკავშირებით, რომელიც მოჰყვა სტატიათა პუბლიკაციას, მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება, რომ უმეტეს საქმეებში სანქციათა შეფარდება არ იყო აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში. სასამართლომ კიდევ ერთხელ აღნიშნა, რომ:

,,სახელმწიფოს უფლებამოსილი ორგანოების დომინანტური პოზიცია ავალდებულებს მათ თავი შეიკავონ სისხლის სამართლის საქმის აღძვრისაგან. დემოკრატიულ საზოგადოებაში სახელმწიფოს კომპეტენტურმა ორგანოებმა მოთმინება უნდა გამოიჩინონ კრიტიკისადმი, თუნდაც ეს უკანასკნელი იყოს პროვოკაციული ან შეურაცხმყოფელი“ (პუნქტი 60).

სასამართლოს აზრით, სტატიები თავისი შინაარსით, ტონითა და კონტექსტით არ წარმოადგენდნენ ძალადობისაკენ მოწოდებას. ამასთან, არც უკანონოდ გამოცხადებული ორგანიზაციის წევრების ინტერვიუები, სახელმწიფო პოლიტიკის მკაცრი კრიტიკა თუ ტერმინ ,,ქურთისტანი“-ს გამოყენება იმ კონტექსტში, რომ იგი განცალკევებულია თურქეთის ტერიტორიისაგან, ამართლებენ გაზეთის გამოხატვის თავისუფლების უფლებაში ჩარევას. მხოლოდ სამ სტატიასთან დაკავშირებით აღინიშნა, რომ ისინი ხელს უწყობდნენ ძალადობის გაღვივებას. ამგვარად, კომპეტენტური ორგანოების მიერ განხორციელებული ღონისძიებები შესაბამისობაში იყო მე-10 მუხლთან.

2000 წლის მაისში სასამართლომ გამოიტანა განაჩენი Bergens Tidende and others-ის საქმეზე, რომელიც ეხებოდა გაზეთისათვის, მისი ყოფილი რედაქტორისა და ჟურნალისტისათვის სასჯელის სახით ჯარიმის დაკისრებას პლასტიკური ქირურგის სასარგებლოდ, მისთვის მიყენებული ზარალის ასანაზღაურებლად. აღნიშნული საქმის მიხედვით, ერთ-ერთ გაზეთში დაიბეჭდა რამდენიმე სტატია, რომლებშიც ცნობილი პლასტიკური ქირურგის პაციენტები უკმაყოფილებას გამოხატავდნენ მისი საქმიანობის მიმართ. სასამართლომ თავდაპირველად განმარტა, რომ სადავო სტატიები ,,ეხებოდა ადამიანის ჯანმრთელობის მნიშვნელოვან ასპექტებს და აშუქებდა სერიოზულ საკითხებს, რომლებიც ზეგავლენას ახდენდნენ საზოგადოებრივ ინტერესზე.⁴² ამ საქმეში პაციენტების მიერ მიწოდებული კონკრეტული შემთხვევები სიმართლეს შეესაბამებოდა და კეთილსინდისიერად იქნა გადმოცემული გაზეთის მიერ. ის ფაქტი, რომ გაზეთმა ნათლად არ განმარტა სტატიებში, რომ ქალბატონების მიერ წარმოდგენილი შეფასებები ქირურგის არაკვალიფიციურობის შესახებ არ ნიშნავდა ბალანსის დარღვევას. სასამართლომ განმარტა, რომ ,,ინტერვიუ ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საშუალებაა, რომლითაც პრესას შეუძლია შეასრულოს საზოგადოების ინტერესთა ,,მეთვალყურის როლი“ (პუნქტი 57).

სასამართლომ დაადგინა, რომ გამოქვეყნებულმა სტატიებმა ექიმის პროფესიულ კარიერაზე უარყოფითი გავლენა იქონია და აღნიშნა, რომ,

,,რადგანაც არსებობდა გამართლებული კრიტიკა ოპერაციის შემდგომ და საბოლოო მკურნალობასთან დაკავშირებით, აშკარა იყო, რომ მის პროფესიულ რეპუტაციას არსებითი ზიანი ყველა შემთხვევაში მიადგებოდა“ (პუნქტი 59).

ზემოაღნიშნულის საფუძველზე, სასამართლომ დაადგინა რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას, რადგან ექიმის ინტერესებისა და პროფესიული რეპუტაციის დაცვა

ვერ აღემატება პრესის თავისუფლების მნიშვნელობას და კონკრეტულ შემთხვევაში საზოგადოებისთვის აქტუალურ თემაზე ინფორმაციის გავრცელების აუცილებლობას.

Erdogdu-სა⁴³ და Sener-ის⁴⁴ საქმეებში სასამართლომ დაადგინა, რომ სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ მიმართული პროპაგანდისათვის პერიოდული გამოცემის რედაქტორთა მსჯავრდება, რაც მოჰყვა ანალიტიკურ სტატიათა გამოქვეყნებას,რომლებშიც განხილული იყო სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში არსებული სიტუაცია, წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. დადგენილი პრეცედენტული სამართლის შესაბამისად, სასამართლომ კიდევ ერთხელ აღნიშნა, რომ ხსენებული მუხლი ძალიან მცირე საშუალებას იძლევა იმისათვის, რომ დაწესდეს შეზღუდვები პოლიტიკურ მოსაზრებებზე. თუმცაღა, დადასტურებულ იქნა, რომ ძალადობის მოწოდების შემთხვევაში ეროვნული კომპეტენტური ორგანოები ჩარევის აუცილებლობის განსაზღვრისას სარგებლობენ შედარებით დიდი შეფასებითი ზღვრით.

ორივე საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ გამოხატული მოსაზრებები, თუნდაც კატეგორიული ან შეურაცხმყოფელი, არ შეიძლება ჩაითვალოს ძალადობისაკენ მოწოდებად. ამიტომ, განმცხადებელთა მსჯავრდებისას ეროვნულმა კომპეტენტურმა ორგანოებმა ვერ გამოხატეს სათანადო პატივისცემა პრესის თავისუფლებისა და საზოგადოების იმ უფლების მიმართ, რომელიც გულისხმობდა ქურთთა პრობლემასთან დაკავშირებით ინფორმაციის მიღებას განსხვავებული კუთხით.

მთავრობის მიერ დაკისრებული სასჯელის შემსუბუქება არ იქნა გათვალისწინებული სასამართლოს მიერ. სასჯელის შემსუბუქება იმაში გამოიხატებოდა, რომ სასჯელის აღსრულება შეჩერდებოდა იმ პირობით, თუ სამი წლის განმავლობაში განმცხადებლები, როგორც გაზეთის რედაქტორები, განზრახ დანაშაულს აღარ ჩაიდენდნენ. სასამართლოს აზრით ამ ღონისძიების მიზანი იყო, მკაცრად შეეზღუდა განმცხადებლის შესაძლებლობა გამოეხატა შეხედულებები, რომლებსაც კანონიერი ადგილი ეკავათ საზოგადო დებატებში.

Lopes Gomes Da Silva-ს საქმეში გაზეთის დირექტორი ცნობილ იქნა ცილისწამებაში დამნაშავედ მის მიერ გამოყენებული ტერმინების გამო იმ გამოცემაში, რომელიც შეეხებოდა მუნიციპალური არჩევნების კანდიდატს (ჟურნალისტს). ამ საქმეში განმცხადებლის მიერ გამოხატული მოსაზრებები აშკარად შეადგენდა პოლიტიკური საკითხების ირგვლივ გამართულ საზოგადო დებატების ნაწილს. სასამართლომ აღნიშნა, რომ სადავო სტატიები შეიძლებოდა ჩათვლილიყო საკამათოდ, მაგრამ არ წარმოადგენდა გაუმართლებელ თავდასხმას პიროვნებაზე, რადგანაც ავტორმა წარმოადგინა ობიექტური ახსნაგანმარტება. ამასთან დაკავშირებით, სასამართლომ დასძინა, რომ ,,პოლიტიკური კამათი ხშირად პირადულ ხასიათს იძენს, რაც საფრთხეს უქმნის პოლიტიკისა და დემოკრატიული საზოგადოებისათვის დამახასიათებელ აზრთა ღიად განხილვას“⁴⁵. უფრო მეტიც, განმცხადებლის რეაქცია, როგორც ჩანს, მოექცა მისი მოწინააღმდეგის მწვავე, პროვოკაციული ტონის ზეგავლენის ქვეშ. ამასთან, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მოწინააღმდეგე მხარის სადავო სტატიის ნაწყვეტების რეპროდუცირებასთან ერთად, გაზეთის დირექტორი მოქმედებდა ჟურნალისტიკის ნორმებთან შესაბამისობაში. ამით მან საშუალება მისცა მკითხველს, ,,შესაბამისი გამოცემისა და მასში მითითებული პირის მიერ გამოთქმულ განცხადებათა შედარების გზით, ჩამოეყალიბებინა საკუთარი აზრი“ (პუნქტი 35). სასამართლომ დაადგინა, რომ ჟურნალისტისათვის დაკისრებული სასჯელი არ იყო დასახული კანონიერი მიზნის პროპორციული და ამიტომაც, წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას.

2000 წლის ოქტომბერში სასამართლომ Du Roy and Malaurie-ს საქმეზე გამოიტანა განაჩენი, რომელიც ეხებოდა გაზე- თის დირექტორისა და ჟურნალისტის მსჯავრდებას, რაც მოჰყვა სტატიის გამოქვეყნებას, რომელიც დაუკავშირდებოდა სისხლის სამართლებრივ საჩივარს, პროცესში სამოქალაქო მხარედ ჩართვის მოთხოვნასთან ერთად. სასამართლომ დაადასტურა პრინციპი, რომ ჟურნალისტებმა არ უნდა გადალახონ მართლმსაჯულების ჯეროვნად განხორციელებისათვის დადგენილი ზღვარი, როგორიცაა მოპასუხის უფლება, ისარგებლოს უდანაშაულობის პრეზუმფციით. თუმცაღა, ამ საქმეში სადავო ჩარევა მოიცავდა ნებისმიერი სახის ინფორმაციის გამოქვეყნების მთლიან და ზოგად აკრძალვას. უფრო მეტიც, აღნიშნული ღონისძიება, რომელიც განპირობებული იყო სხვათა რეპუტაციისა და სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტის დაცვისათვის, გამოიყენებოდა მხოლოდ ერთად აღებული სისხლის სამართლის საჩივრისა და პროცესში სამოქალაქო მხარედ ჩართვის თხოვნის და არა ისეთი საქმის მიმართ, რომელიც აღძრულ იქნა გამოძიების ორგანოების მიერ ან ჩვეულებრივი საჩივრის შედეგად. სასამართლოს აზრით,

,,ინფორმაციაზე უფლების მოპოვების ასეთი სხვაობა, როგორც ჩანს, არ ემყარება ობიექტურ საფუძვლებს, მიუხედავად იმისა, რომ იგი ხელს უშლიდა პრესის უფლებას გაევრცელებინა ინფორმაცია ნებისმიერ თემაზე, რომელიც (შესაძლოა) საზოგადოებრივ ინტერესს წარმოადგენს, თუნდაც ინფორმაცია ეხებოდეს სისხლის სამართლებრივ სარჩელსა და პროცესში სამოქალაქომხარედ ჩართვის მოთხოვნას“.⁴⁶

მოცემულ შემთხვევაში ეს იყო მთავარი საკითხი, რადგანაც სადავო სტატია აშუქებდა ფრანგ პოლიტიკურ ფიგურებს და მათ ქმედებებს. სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ პუბლიკაციის სრული აკრძალვის გარეშეც არსებობდა სხვა გზები შესაბამის პირთა უფლებათა დაცვისათვის. შესაბამისად, სასჯელი ჩაითვალა დასახულ მიზნებთან არაპროპორციულად და მე-10 მუხლის საწინააღმდეგოდ.

2001 წლის თებერვალში Tammer-ის საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ ჟურნალისტის მსჯავრდება პოლიტიკოსის თანაშემწისათვის შეურაცხყოფის მიყენების გამო, რაც მოჰყვა მის მიერ თანაშემწის პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებულიკომენტარების გაკეთებას, შესაბამისობაში იყო კონვენციის მე-10 მუხლთან. არ დადგინდა, რომ სადავო კომენტარი ემსახურებოდა საზოგადოებრივ ინტერესს ან ზოგად პრობლემასთან დაკავშირებულ მოვლენას. უფრო მეტიც, განმცხადებელს შეეძლო მისი ნეგატიური დამოკიდებულების გამოხატვა შეურაცხმყოფელი ტერმინების გარეშეც. გაითვალისწინა რა სასჯელის მცირე მოცულობა, სასამართლომ დაადგინა, რომ ეროვნულმა სასამართლოებმა ჯეროვნად დაადგინეს ბალანსი არსებულ ინტერესებს - სხვათა რეპუტაციისა და ჟურნალისტის საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე პრობლემის შესახებ ინფორმაციის გავრცელების უფლების დაცვა - შორის.⁴⁷

2001 წლის მარტში სასამართლომ გამოიტანა განაჩენი Thoma-ს საქმეზე, რომელიც ეხებოდა ჟურნალისტის მსჯავრდებას სწორი ინფორმაციის გავრცელების მოვალეობის დარღვევის გამო. მან ციტირება მოახდინა სტატიისა, რომელშიც კითხვის ქვეშ აყენებდა საჯარო სამსახურის ერთერთი ორგანოს კეთილსინდისიერებას, ამავე კომენტარებიდან საკუთარი თავის განყენების გარეშე. ამასთან, ჟურნალისტი აშუქებდა საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე ინფორმაციას. სასამართლომ განაჩენში აღნიშნა, რომ:

,,ზოგადი მოთხოვნა ჟურნალისტებისადმი, რომელიც გულისხმობს სისტემატურად და ფორმალურად გაემიჯნონ იმ ციტატის შინაარს, რომელმაც შესაძლოა შეურაცხყოფა მიაყენოს ვინმეს, გამოიწვიოს მისი აღშფოთება და რეპუტაციის შელახვა, შეუთავსებელია პრესის ფუნქციასთან - გაავრცელოს ინფორმაცია მიმდინარე მოვლენებზე, არსებულ მოსაზრებებსა და იდეებზე“.⁴⁸

ამ საქმეში ჟურნალისტმა გამოიჩინა წინდახედულება და აღნიშნა, რომ იგი სხვისი აზრის ციტირებას ახდენდა, აგრეთვე, დაასახელა ციტატის ავტორიც. მან თავისი კოლეგა ჟურნალისტის მიერ გამოქვეყნებული სტატია შეაფასა, როგორც ,,მკაცრი ტონის“ მქონე. ამასთან, კითხვით მიმართა მესამე მხარეს, თუ რას ფიქრობდა იგი შესაბამის პუბლიკაციასთან დაკავშირებით. სასამართლომ მიიჩნია, რომ განმცხადებლის მსჯავრდებისათვის წარმოდგენილი საფუძვლები არ იყო საკმარისი სადავო ჩარევის გასამართლებლად. სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას.

2001 წლის ივნისში მეგობრული მორიგების შედეგად, სასამართლომ განსახილველ განაცხადთა სიიდან ამოიღო Sürek-ის საქმე, რომელიც ეხებოდა პერიოდული გამოცემის მესაკუთრის მსჯავრდებას უკანონო ტერორისტული ორგანიზაციების მიმართ სამი პროპაგანდისტული სტატიის გამოქვეყნებისათვის.⁴⁹

Perna-ს საქმე, რომელზეც სასამართლომ განაჩენი გამოიტანა 2001 წლის ივლისში, ეხებოდა ცილისწამებისათვის ჟურნალისტის მსჯავრდებას, რაც მოჰყვა მის მიერ მოსამართლის გამაკრიტიკებელი განცხადების გაკეთებას. სტატიაში განმცხადებელმა კითხვის ქვეშ დააყენა მაღალი რანგის საჯარო მოხელის პოლიტიკური ბრძოლისუნარიანობა, რომელსაც იგი ადარებდა ,,მორჩილების ფიცს“. მან ასევე ყოველგვარი მტკიცების გარეშე ბრალი დასდო მოსამართლეს სახელმწიფო მოხელის წინააღმდეგ საქმის აღძვრაში იმ მოტივით, რომ იგი ,,მაფიის წევრი იყო“.

ხსენებული განცხადება სასამართლომ მიიჩნია კრიტიკულ მოსაზრებად, რომელიც ამ საქმეში ემყარებოდა უეჭველ ფაქტებს. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ცოტაოდენ გაზვიდებული იყო, ჟურნალისტის კომენტარები მაინც უნდა ყოფილიყო დაცული. სასამართლომ ჩათვალა, რომ მოსამართლის პოლიტიკური აქტივობა საფრთხეს უქმნიდა მის მიუკერძოებლობასა და დამოუკიდებლობას, რომლითაც უნდა სარგებლობდეს სასამართლო სისტემა და შესაბამისად, წამოჭრა საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე მნიშვნელოვანი საკითხი.

აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ განმცხადებლის სხვა კომენტარები იყო ვარაუდები, რომელთაც სჭირდებოდა დამტკიცება. ამ საქმეში ჟურნალისტმა გადალახა ნებადართული კრიტიკის ზღვარი, რადგანაც მისი კომენტარები მოკლებული იყო რაიმე ფაქტობრივ საფუძველს.

თუმცაღა, სასამართლომ კიდევ ერთხელ აღნიშნა, რომ ,,პრესის წინააღმდეგ გამოყენებული სანქციები [უნდა იყოს] მკაცრად პროპორციული და ნაკარნახევი იმ განცხადებებით, რომლებიც მართლაც გასცდა კრიტიკის დასაშვებ ზღვარს. ამასთან, არ უნდა შეიზღუდოს ის მოსაზრებები, რომლებიც [...] შესაძლოა დაცულ იქნეს კონვენციის მე-10 მუხლით“.⁵⁰

შესაბამისად, სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას, რადგანაც განმცხადებელი ნაწილობრივ მსჯავრდებულ იქნა მოსამართლის პოლიტიკურ მოღვაწეობასთან დაკავშირებით გაკეთებული კომენტარებისათვის.

2. კომისიისა და სასამართლოს გადაწყვეტილებები და მოხსენებები

კომისიამ, თავის მხრივ, განიხილა განაცხადები, რომელთა მიხედვითაც რიგ ქვეყნებში პრესას დაბრკოლებები ექმნებოდა ისეთი ინფორმაციის გავრცელების გამო, რომელიც შეეხებოდა სამომავლო რადიო- და სატელევიზიო პროგრამებს. საქმეში Televizier v. the Netherlands დავა შეეხებოდა საკითხს, თუ რამდენად შეესაბამებოდა კონვენციას სამომავლო რადიო- და სატელევიზიო პროგრამების შესახებ ინფორმაციის საავტორო უფლებათა დაცვა,რასაც ,,საავტორო უფლებების შესახებ” ნიდერლანდების კანონი ითვალისწინებდა. საქმე არსებით განხილვაზე დაშვებულად იქნა გამოცხადებული 1968 წელს, მაგრამ შეწყდა განმცხადებელი კომპანიის მოთხოვნით.⁵¹

აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ მსგავსი საქმე გადაეცა ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს, რომელიც 1977 წელს დაეთანხმა კომისიის მოსაზრებას, რომ ადგილი არ ჰქონია დარღვევას, რადგანაც კონვენციის მიზანს არ წარმოადგენდა გაზეთების კომერციული ინტერესების დაცვა.⁵²

1991 წლის მარტში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად გამოაცხადა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა გამომძიებელი მოსამართლის გაზეთში გამოქვეყნებულ მემორანდუმს, რომელშიც მოსამართლე მიანიშნებდა განმცხადებელთა ცალკეულ დანაშაულებრივ ქმედებებზე.⁵³ 1991 წლის აპრილში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ცალკეულ ორგანიზაციებთან, განსაკუთრებით კი ცნობილ პოლიტიკურ პარტიასთან, ინტერვიუების ეთერში გაშვების აკრძალვას^.54

1991 წლის ოქტომბერში კომისიამ დაადგინა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას მეორე განაცხადთან დაკავშირებით, რომელიც შეტანილ იქნა იმ სასამართლო დავაზე, სადაც განიხილებოდა ბრიტანეთის სპეცსამსახურების ყოფილი წევრის მემუარების, წიგნ შპყცატცჰერ-ში გამოქვეყნების მცდელობას (იხ. Observer and Guardian-isa da Sunday Times (No. 2)-ის საქმეები წინამდებარე დოკუმენტის მე-15-16 გვერდებზე).⁵⁵

1992 წლის ოქტომბერში კომისიამ განიხილა მე-3 განაცხადი, რომელიც ეხებოდა წიგნ Spycatcher-იდან პრესაში ნაწყვეტების გამოქვეყნებას. ამ საქმეში განმცხადებლებს ბრალი ედებოდათ სასამართლოს უპატივცემულობაში მემუარების პირველი ნაწყვეტების გამოქვეყნებისათვის. კომისიამ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო.⁵⁶

1994 წლის ნოემბერში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელშიც ადგილი ჰქონდა ,,არაკეთილსინდისიერი შეჯიბრებითობის შესახებ” კანონის საფუძველზე დაკისრებულ სასამართლო შეზღუდვას. ხსენებული ღონისძიება კრძალავდა კომიქსის ცალკეული ნაწილების გამოქვეყნებას, რომელიც ავსტრიის ყოველდღიურ გაზეთ Krone-სთვის შეურაცხმყოფელი იყო.⁵⁷

რამდენიმე გადაწყვეტილებაში კომისიამ და სასამართლომ დაადასტურეს დადგენილი პრეცედენტული სამართალი რასიზმთან, ქსენოფობიასთან და ანტისემიტურ განცხადებებთან დაკავშირებით.⁵⁸ მიუთითეს რა კონვენციის მე-17 მუხლზე⁵⁹ და/ან მე- 10 მუხლის მე-2 პუნქტზე, კომისიამ და სასამართლომ თანმიმდევრულად ცნეს განაცხადები დაუშვებლად არსებით განხილვაზე.⁶⁰

1995 წლის ივნისში სასამართლომ დაადგინა, რომ ფულადი ჯარიმის სახით დისციპლინარული სანქციის დაკისრება ადვოკატზე მისი კლიენტის დაკავების პირობებთან და პროცესის მსვლელობასთან დაკავშირებით პრეს-რილიზის გამოქვეყნებისათვის, საჭირო და პროპორციული იყო სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტისა და მიუკერძოებლობის შენარჩუნებისათვის. შედეგად, სასამართლომ განაცხადი დაუშვებლად ცნო არსებით განხილვაზე^.61

ინტერესთა ბალანსირების მხრივ, შესაძლოა, კერძო პირები უფრო მეტად იქნენ დაცულნი ჟურნალისტთა კრიტიკისგან, განსაკუთრებით კი იმ შემთხვევაში, თუ ეს კრიტიკა მიმართულია პირებზე, რომლებსაც არ უკავიათ საჯარო თანამდებობები^.62

1998 წლის აპრილში კომისიამ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას საქმეში Wirtschafts-Trend Zeitschriften-Verlagsgesellschaft mbH v. Austria. განაცხადი ეხებოდა სასამართლო ბრძანებას, რომელიც ავალდებულებდა ყოველკვირეულ გამოცემას, გამოექვეყნებინა განაჩენი ერთ-ერთ ცილისმწამებლურ სტატიაზე, რომელშიც გამოთქმული იყო კრიტიკა ავსტრიის პოლიტიკის მიმართ თავშესაფრის მიცემასთან დაკავშირებით. კომისიამ ჩათვალა, რომ ის ფაქტები, რომლებსაც გასაჩივრებული სტატია ეყრდნობოდა, დასაბუთებული იყო, ხოლო შეფასებითი მსჯელობები არ ექვემდებარებოდა მტკიცებას^.63

1998 წლის ოქტომბერში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო იმ ჟურნალისტის მიერ შეტანილი განაცხადი, რომელიც მსჯავრდებულ იქნა ცილისწამებასა და არარეგისტირებული პერიოდული გამოცემის გამოქვეყნებაში. ამ საქმეში განმცხადებელმა პერიოდულ გამოცემაში,რომელიც არ იყო იტალიის კანონმდებლობის თანახმად რეგისტრირებული, გამოაქვეყნა ორი ცილისმწამებლური სტატია, რომლებშიც მოყვანილი ფაქტების სისწორის მტკიცებაც მას არ შეეძლო. სადავო სტატიებთან დაკავშირებით კომისიამ ჩათვალა, რომ საკითხის ,,წინასწარი ადეკვატური და გულდასმითი შესწავლა”, რის განხორციელებაც განმცხადებელმა ვერ შეძლო, წარმოადგენს ჟურნალისტიკის ერთ-ერთ ფუნდამენტურ ეთიკურ პრინციპს^.64 პერიოდული გამოცემის რეგისტრაციის ვალდებულებასთან დაკავშირებით, კომისიამ აღნიშნა, რომ ფორმალური მოთხოვნის ძირითადი მიზანი იყო სწორედ პიროვნების დაცვა ცილისწამებისგან. შესაბამისად, განმცხადებლის უფლებაში ჩარევა ,,აუცილებელი იყო დემოკრატიულ საზოგადოებაში”.

1998 წლის დეკემბერში კომისიამ გააკეთა განმარტება იმ განაცხადთან დაკავშირებით, რომელიც ეხებოდა უარს ორი ჟურნალის რეგისტრაციაზე და შესაბამისად, მათ გამოცემაზეც. პირველ რიგში, კომისიამ აღნიშნა, რომ პერიოდული გამოცემის რეგისტრაციასთან დაკავშირებული დებულებები შეუზღუდავ ძალაუფლებას ანიჭებდა ეროვნულ სასამართლოებს, განესაზღვრათ ჟურნალების რეგისტრაციის საკითხი. კომისიამ მიიჩნია, რომ რეგისტრაციის წარმოდგენილი სისტემა ჰგავდა სალიცენზიო სისტემას, რომელიც ითვალისწინებდა დებულებებს მხოლოდ სატელევიზიო, რადიოსამაუწყებლო და კინემატოგრაფიულ სფეროებში. შედეგად, კომისიამ ჩათვალა, რომ სადავო ღონისძიებათა მკაცრი გამოყენება არ შეესაბამებოდა კონვენციის მე-10 მუხლის მოთხოვნებს. აქედან გამომდინარე, ჟურნალებისათვის რეგისტრაციაზე უარის თქმა ჩაითვალა გამოხატვის თავისუფლების დარღვევად.⁶⁵

1999 წლის ოქტომბრის განაცხადში, განმცხადებელი, გაზეთის მესაკუთრე და ამავდროულად, მისი რედაქტორიც, ასაჩივრებდა გაზეთის სამი ნომრის კონფისკაციას, სეპარატისტული პროპაგანდის სავარაუდო გავრცელებისა და ძალადობისკენ მოწოდებისათვის. სასამართლომ განაცხადი დაუშვა არსებით განხილვაზე^.66

2000 წლის სექტემბერში სასამართლომ განიხილა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ეროვნული სასამართლოს ბრძანებას. ხსენებული ბრძანება უკრძალავდა ასოციაციას, გაემეორებინა ფრაზა - ,,რასისტული აგიტაცია“ ავსტრიის პოლიტიკურ პარტიასთან მიმართებაში. განაცხადი დაშვებულ იქნა არსებით განხილვაზე.⁶⁷

2000 წლის ოქტომბერში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა პროფკავშირის ორი წევრისა და ჟურნალისტის მსჯავრდებას სეპარატისტული პროპაგანდისათვის პრესაში თურქეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ტერიტორიაზე მთავრობის მიერ გატარებულ სახელმწიფო პოლიტიკის კრიტიკის გამო.⁶⁸

2000 წლის ოქტომბერში განხილულ განაცხადში ყოველკვირეულ გაზეთში გამოქვეყნებული სტატიის ავტორი ამტკიცებდა, რომ სეპარატისტული პროპაგანდისათვის მისი მსჯავრდება შეუსაბამო იყო კონვენციის მე-10 მუხლთან. სასამართლომ განაცხადი დაუშვა არსებით განხილვაზე⁶⁹

2000 წლის დეკემბერში განხილულ განაცხადში პერიოდული გამოცემის დირექტორი ასაჩივრებდა, რომ მათი მსჯავრდება მოჰყვა ორი ცნობილი პიროვნების პირადი ცხოვრების ამსახველი სტატიის გამოქვეყნებას, რომელიც ილუსტრირებული იყო ფოტოებით. სასამართლომ დაადგინა, რომ ,,რეპორტაჟები აშუქებდნენ შესაბამის პირთა პირადი ცხოვრების ასპექტებს და მიუხედავად საზოგადოებაში მათი პოპულარობისა, გამოქვეყნებული ინფორმაცია არ შეიძლება ჩაითვალოს აქტუალურად საზოგადოებისათვის“. ეროვნული სასამართლოს მიერ მიღებული ზომები შესაბამისად განხილულ იქნა აუცილებლად დემოკრატიულ საზოგადოებაში სხვების უფლებათა დაცვისათვის. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო.⁷⁰

2001 წლის იანვარში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაუშვა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა სასამართლო ბრძანებას. იგი გაზეთის რედაქტორსა და მესაკუთრეს უკრძალავდა იმ ცალკეული შენიშვნების გამეორებას, რომლებიც აკრიტიკებდა პოლიტიკოსის ქმედებას, კერძოდ, მის მონაწილეობას იმ კანონების მიღებაში, რომლებმაც ,,დიდი სარგებელი” მოუტანეს იმ გამომცემლებს, რომლებსაც პოლიტიკოსი როგორც ადვოკატი წარმოადგენდა.⁷¹

2001 წლის იანვარში განხილულ განაცხადში ჟურნალისტი ამტკიცებდა, რომ მისი მსჯავრდება მტრობისა და სიძულვილის მოწოდებისათვის, რაც მოჰყვა მის მიერ თურქეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთში არსებულ მდგომარეობასთან დაკავშირებული სტატიის გამოქვეყნებას, წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. განაცხადი დაშვებულ იქნა არსებით განხილვაზე.⁷²

განაცხადში, რომელიც 2001 წლის მარტში არსებით განხილვაზე დაშვებულად იქნა გამოცხადებული, მთავარი რედაქტორი ჩიოდა, რომ იგი მსჯავრდებულ იქნა ხალხის მტრობისა და სიძულვილის მოწოდებისათვის, მას შემდეგ, რაც თავის ჟურნალში გამოაქვეყნა სტატია, რომელიც კომენტარებს უკეთებდა ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებს.⁷³

მეგობრული მორიგების შედეგად, სასამართლომ განსახილველ განაცხადთა სიიდან ამოიღო საქმე. ეს უკანასკნელი ეხებოდა პერიოდული გამოცემისათვის ზიანის ანაზღაურების დაკისრებას პოლიტიკოსებთან რამოდენიმე ე.წ. „letter bomb“ - ის (ფეთქებადი ნივთიერების შემცველი წერილები) გაზავნაში ეჭვმიტანილი პირების შესახებ სტატიებისა და ფოტოების გამოქვენების გამო.⁷⁴

2001 წლის მაისში განხილულ განაცხადში ჟურნალისტი ასაჩივრებდა ცილისწამებისათვის მსჯავრდებას, რაც მოჰყვა სტატიათა გამოქვეყნებას, რომლებშიც ბრალს სდებდა სპორტსმენს აკრძალული პრეპარატის გამოყენებაში. განმცხადებელი პრეტენზიებს გამოთქვამდა იმასთან დაკავშირებით, რომ სამართლებრივი დახმარების არარსებობამ და მისი ორი მოწმის საქმიდან ჩამოშორებამ დაარღვია მე-10 მუხლით გარანტირებული უფლებები. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო.⁷⁵

2001 წლის მაისში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელშიც ეროვნული სასამართლოს ბრძანებით, გამომცემლობას ეკრძალებოდა პოლიტიკოსის ფოტოების გამოქვეყნება იმ სტატიებთან დაკავშირებით, რომლებიც ამტკიცებდა, რომ იგი იღებდა უკანონო ხელფასს.⁷⁶

2001 წლის მაისში განხილული საქმე ეხებოდა გაზეთის რედაქტორის მსჯავრდებას საგაზეთო სტატიაში მტრობისა და სიძულვილის მოწოდების მცდელობისათვის. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო.⁷⁷

2001 წლის ივნისში განხილულ საქმეში განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ მისმა სისხლის სამართლებრივმა მსჯავრდებამ გამოქვეყნებული სტატიისათვის, რომელიც კომენტირებას ახდენდა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში არსებულ მდგომარეობაზე, დაარღვია მისი გამოხატვის თავისუფლება.

განმცხადებლის სამი განაცხადი დაშვებულ იქნა არსებით განხილვაზე.⁷⁸

2001 წლის სექტემბერში განხილული განაცხადი ეხებოდა გამომცემლობის დირექტორისა და ჟურნალისტის მსჯავრდებას გამოქვეყნებულ სტატიაში უცხო სახელმწიფოს მეთაურის შეურაცხყოფისათვის. სტატია, რომელიც კონფიდენციალურმასალებს ეყრდნობოდა, კითხვის ქვეშ აყენებდა მაროკოს კომპეტენტური ორგანოების, კერძოდ, მაროკოს მეფის, მიერ გამოტანილ გადაწყვეტილებას ქვეყანაში ნარკოტიკებით უკანონო ვაჭრობასთან ბრძოლის შესახებ. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო.⁷⁹

2001 წლის სექტემბერში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა მთავარი რედაქტორის მსჯავრდებას სეპარატისტული პროპაგანდის, მტრობისა და სიძულვილის მოწოდებისათვის, რაც მოჰყვა პერიოდულ გამოცემაში ორი სტატიის გამოქვეყნებას.⁸⁰

2001 წლის ოქტომბერში სასამართლომ გააკეთა განმარტება განაცხადზე, რომელიც ეხებოდა ცილისწამებისათვის პერიოდული გამოცემისა და ჟურნალისტის მსჯავრდებას, რაც მოჰყვა ისეთი მოხსენების გამოქვეყნებას, რომელიც შეიცავდა პაციენტის მიერ პლასტიკურ ქირურგთან დაკავშირებულ კრიტიკულ შენიშვნებს. ეს საქმე საკმაოდ განსხვავდებოდა Bergens Tidende and othersis საქმისაგან (იხ. წინამდებარე დოკუმენტის 36-ე გვერდი). ამ უკანასკნელისგან განსხვავებით, განსახილველ საქმესთან დაკავშირებულ სტატიებში მოყვანილ ბრალდებებს არანაირი მტკიცებულება არ ამყარებდა. შესაბამისად,სასამართლომ დაადგინა,რომ პერიოდულმა გამოცემამ არ შეასრულა მოვალეობა და არ გადაამოწმა ინფორმაციის სიზუსტე. ამასთან, განმცხადებლები სისტემატურად არ ამჟღავნებდნენ სადავო განცხადებებზე პასუხისმგებელ პირებს. სასამართლომ დაადგინა, რომ ხსენებული ხარვეზი შესაძლებელია ნიშნავდეს იმას, რომ გაზეთი მხარს უჭერდა მათ შინაარსს. სასამართლომ ჩათვალა, რომ ქირურგის რეპუტაციის დაცვას უპირატესი მნიშვნელობა ჰქონდა განმცხადებლების გამოხატვის თავისუფლებაზე. შესაბამისად, განაცხადი არ იქნა არსებით განხილვაზე დაშვებული.⁸¹

_______________________

1. De Becker-ის საქმე, 1962 წლის 27 მარტი, სერია A№4.

2. Engel and others-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1976 წლის 8 ივნისი, სერია A№22.

3 Sunday Times (No. 1)-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1979 წლის 26 აპრილი, სერია A№30, პუნქტი 65.

4. Barthold-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1985 წლის 25 მარტი, სერია A№90.

5. Lingens-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1986 წლის 8 ივლისი, სერია A№103, პუნქტი 41.

6. Barfod-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1989 წლის 22 თებერვალი, სერია A№149, პუნქტი 29.

7. Weber-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1990 წლის 22 მაისი, სერია A №177.

8. Oberschlick (No. 1)-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1991 წლის 23 მაისი, სერია A№204.

9. The Observer and Guardian Newspapers Ltd-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1991 წლის 26 ნოემბერი, სერია A№216.

10. Sunday Times (No. 2)-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1991 წლის 26 ნოემბერი, სერია A№217.

11. Castells-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1992 წლის 23 აპრილი, სერია A№236, პუნქტი 43.

12. Thorgeir Thorgeirson-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1992 წლის 25 ივნისი, სერია A№239, პუნქტები 59-70.

13. Schwabe-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1992 წლის 28 აგვისტო, სერია A№242-B.

14. Jersild-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1994 წლის 23 სექტემბერი, სერია A№298, პუნქტი 31.

15. Vereinigung Demokratischer Soldaten Österreichs and Gubi-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1994 წლის 19 დეკემბერი, სერია A №302. თუმცაღა, 1997 წლის თებერვალში კომისიამ დაადგინა, რომ მსჯავრდება სამხედრო კანონებისადმი დაუმორჩილებლობისაკენ მოწოდებისათვის არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას, რადგანაც მისი მიზანი იყო კანონისა და მართლწესრიგის დაცვა. იხ. განაცხადი №23697/94, R. Saszmann v. Austria, 1997 წლის 27 თებერვლის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

16. Vereniging Weekblad Bluf!-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1995 წლის 9 თებერვალი, სერია A№306-A.

17. Prager and Oberschlick-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1995 წლის 26 აპრილი, სერია A№313.

18. Tolstoy Miloslavsky-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1995 წლის 13 ივლისი, სერია A№316-B.

19. მიღებულია ევროპული ქვეყნების მინისტრთა მე-4 კონფერენციაზე თემით - ,,მასმედიის პოლიტიკა” (1994 წლის 7-8 დეკემბერი, პრაღა).

20. 1994 წლის 18 იანვარი, OJEC №C 44/34.

21. Goodwin-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1996 წლის 27 მარტი, მოხსენებები 1996-II. მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლოს აშკარად არ დაუფიქსირებია თავისი პოზიცია იმასთან დაკავშირებით, დაცულია თუ არა გამოხატვის თავისუფლების ,,ნეგატიური უფლება” მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტით, კომისიამ ნათლად განაცხადა ამ გარანტიის შესახებ თავის მოხსენებაში: იხ. განაცხადი №17488/90, Goodwin v. the United Kingdom, 1994 წლის 1 მარტის მოხსენება, პუნქტი 48.

22. De Haes and Gijsels-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 24 თებერვალი (პუნქტი 46), მოხსენებები 1997-I. კომისიამ მოხსენებაში ასევე განაცხადა, რომ ,,ზოგადი ინტერესი საზოგადოებრივი დებატისადმი, რომელსაც გააჩნია სერიოზული მიზანი, გადაწონის სხვათა რეპუტაციის დაცვის კანონიერ მიზანს, თუნდაც ეს დებატები შეიცავდეს საწყენ ან შეურაცხმყოფელ ტონს”. იხ. განაცხადი №19983/92, L. De Haes and H. Gijsels v. Belgium, 1995 წლის 29 ნოემბრის მოხსენება, პუნქტი 63.

23. Oberschlick (No. 2)-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 1 ივლისი, მოხსენებები 1997-IV, პუნქტი 31.

24. Worm-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 27 აგვისტო, მოხსენებები 1997-V, პუნქტი 50. კონვენციის მე-6 მუხლი განსაზღვრავს რომ ,,სამოქალაქო უფლებათა და მოვალეობათა ან სისხლის სამართლებრივი ნებისმიერი ბრალდების განსაზღვრისას, ყველას აქვს უფლება კანონით დადგენილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ გონივრულ ვადაში სამართლიან და საჯარო მოსმენაზე. სასამართლო გადაწყვეტილება ცხადდება საჯაროდ, მაგრამ დემოკრატიულ საზოგადოებაში ზნეობის, საზოგადოებრივი წესრიგის ან ეროვნული უშიშროების ინტერესებიდან გამომდინარე, პრესა და საზოგადოება შეიძლება არ იქნეს დაშვებული სასამართლო განხილვის მთელ ან მის ნაწილზე, თუ ამას მოითხოვს არასრულწლოვანთა ინტერესები, ან მხარეთა პირადი ცხოვრების დაცვა, ან სასამართლოს შეხედულებით, განსაკუთრებულ გარემოებებში, მკაცრი აუცილებლობის ზღვრამდე, თუ საჯაროობა ზიანს მიაყენებდა მართლმსაჯულების ინტერესებს.

25. Lehideux and Isorni-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1998 წლის 23 სექტემბერი, მოხსენებები 1998-VII, პუნქტი 53.

26. Hertel-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1998 წლის 25 აგვისტო, მოხსენებები 1998-VI, პუნქტი 50.

27. Fressoz and Roire-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 21 იანვარი, მოხსენებები 1999-I, პუნქტი 50.

28. Bladet Tromsø and Stensaas-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 20 მაისი, მოხსენებები 1999-III.

29. Erdogdu and Ince-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, მოხსენებები 1999-IV.

30. Sürek and Özdemir-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, მოხსენებები 1999.

31. Sürek (No. 4)-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, არ არის გამოქვეყნებული.

32. Sürek and Özdemir-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, პუნქტი 61, არ არის გამოქვეყნებული.

33. Sürek (No. 1)-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, მოხსენებები 1999-IV.

34. Sürek (No. 3)-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, არ არის გამოქვეყნებული.

35. Ceylan-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, მოხსენებები 1999-IV, პუნქტი 34.

36. Sürek (No. 2)-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, პუნქტი 40, არ არის გამოქვეყნებული.

37. Okçuoglu-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, პუნქტი 48, არ არის გამოქვეყნებული.

38. Öztürk-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 28 სექტემბერი, მოხსენებები 1999-VI.

39. Dalban-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 28 სექტემბერი, მოხსენებები 1999-VI, პუნქტი 49.

40. News Verlags GmbH and CoKG-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 11 იანვარი, მოხსენებები 2000-I.

41. Özgür Gündem-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 16 მარტი, მოხსენებები 2000-III, პუნქტი 43.

42. Bergens Tidende and others-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 2 მაისი, მოხსენებები 2000-V, პუნქტი 51.

43. Erdogdu-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 15 ივნისი, არ არის გამოქვეყნებული.

44. Sener-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 18 ივლისი, არ არის გამოქვეყნებული.

45. Lopes Gomes Da Silva-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 28 სექტემბერი, პუნქტი 34, არ არის გამოქვეყნებული.

46. Du Roy and Malaurie-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 3 ოქტომბერი, პუნქტი 35, არ არის გამოქვეყნებული.

47. Tammer-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 6 თებერვალი.

48. Thoma-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 29 მარტი, პუნქტი 64.

49. Sürek, Kamil T.-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 14 ივნისი.

50. Perna-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 25 ივლისი, პუნქტი 46. 11111111

51. განაცხადი №2690/65, Televizier v. the Netherlands, 1968 წლის 3 ოქტომბრის მოხსენება, წელიწდეული 11, გვ. 782, განაცხადი ამოღებულია განსახილველ საქმეთა სიიდან.

52. განაცხადი №5178/71, de Geillustreerde Pers v. the Netherlands, 1976 წლის 6 ივლისის გადაწყვეტილება, გადაწყვეტილებები და მოხსენებები (შემდგომში D.R.) 8, გვ. 5. ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეზოლუცია DH (77) 1, 1977 წლის 17 თებერვალი.

53. განაცხადი №13251/87, Berns and Ewert v. Luxembourg, 1991 წლის 6 მარტის გადაწყვეტილება, DD.R. 68, გვ. 137.

54. განაცხადი №15404/89, B. Purcell and others v. Ireland, 1991 წლის 16 აპრილის გადაწყვეტილება, DD.R. 70, გვ. 262.

55. განაცხადი №14644/89, Times Newspapers Ltd. and A. Neil v. the United Kingdom, 1991 წლის 8 ოქტომბრის მოხსენება, DD.R. 73, გვ. 41; ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეზოლუცია DH (92) 15,1992 წლის 15 მაისი.

56. განაცხადი №18897/91, Times Newspapers Ltd. and A. Neil v. the United Kingdom, 1992 წლის 12 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

57. განაცხადი №20915/92, Familiapress Zeitungs-GmbH v. Austria, 1994 წლის 30 ნოემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; გარდა ამისა იხ. 1995 წლის 3 მარტის მოხსენება, რომელშიც განაცხადი ამოღებულ იქნა განსახილველ საქმეთა სიიდან, კომისიის წინაშე საქმის განხილვის კონფიდენციალურობის უპატივმცემლობის გამო, DD.R. 80, გვ. 74.

58. ძველი პრეცედენტული სამართლის ანალიზისათვის იხ. ევროპის საბჭო, Case law of the control organs of the European Convention on Human Rights concerning the phenomenon of incitement to racial hatred and xenophobia სტრასბურგი, 1995 წ., დოკუმენტი H (95) 4.

59. მე-17 მუხლი ადგენს: ,,ამ კონვენციაში არაფერი არ შეიძლება განიმარტოს იმგვარად, რომ გულისხმობდეს რომელიმე სახელმწიფოს, ჯგუფის ან პირის უფლებას, მონაწილეობდეს რაიმე საქმიანობაში ან განახორციელოს რაიმე ქმედება, რომელიც მიზნად ისახავს კონვენციით გათვალისწინებულ უფლებათა და თავისუფლებათა განადგურებას ან ამ უფლებათა და თავისუფლებათა იმაზე მეტად შეზღუდვას, ვიდრე ეს დადგენილია კონვენციით.”

60. კერძოდ იხ. Jersild-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1994 წლის 23 სექტემბერი, სერია A №298, პუნქტი 35; განაცხადი №21128/92, U. Walendy v. Germany, 1995 წლის 11 იანვრის გადაწყვეტილება, DR. 80, გვ. 94; განაცხადი №25096/94, O.E.F.A. Remer v. Germany, 1995 წლის 6 სექტემბრის გადაწყვეტილება, D.R. 82, გვ. 117; განაცხადი №25062/94, G. Honsik v. Austria, 1995 წლის 18 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, D.R. 83, გვ. 77; განაცხადი №25992/94, N.P.D. Bezirksverband München-Oberbayern v. Germany, 1995 წლის 29 ნოემბრის გადაწყვეტილება, D.R. 84, გვ. 149; განაცხადი №24398/94, F. Rebhandl v. Austria, 1996 წლის 16 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №31159/96, P. Marais v. France, 1996 წლის 24 ივნისის გადაწყვეტილება, D.R. 86, გვ. 184; განაცხადი №26551/95, D.I. v. Germany, 1996 წლის 26 ივნისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №36773/97, H. Nachtmann v. Austria, 1998 წლის 9 სექტემბრის

გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №41448/98, H.J. Witzsch v. Germany, 1999 წლის 20 აპრილის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №32307/96, H.J. Schimanek v. Austria, 2000 წლის 1 თებერვლის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

61. განაცხადი №21861/93, P. Zihlmann v. Switzerlanდ, 1995 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება, D.R. 82, გვ. 12.

62. განაცხადი №20683/92, A. Neves v. Portugal, 1995 წლის 20 თებერვლის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი№28236/95, F. Bocos Rodríguez ვ. Spain, 1996 წლის 12 აპრილის გადაწყვეტილება, D.R. 85, გვ. 141; განაცხადი №35125/97, S. Panev v. Bulgaria, 1997 წლის 3 დეკემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №28202/95, B. A. Middelburg, S. van der Zee and Het Parool v. the Netherlands, 1998 წლის 21 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

63. განაცხადი №26113/95, Wirtschafts-Trend Zeitschriften-Verlagsgesellschaft mbH v. Austria, 1998 წლის 16 აპრილის მოხსენება; ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტი, 1998 წლის 12 ნოემბრის დროებითი რეზოლუცია DH (98) 378.

64. განაცხადი №18902/91, H.N. v. Italy, 1998 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, D.R 94, გვ. 21.

65^. განაცხადი №26229/95, J. Gaweda v. Poland, 1998 წლის 4 დეკემბრის მოხსენება; საქმის განხილვა მიმდინარეობს.

66. განაცხადი №24914/94, A. Öztürk v. Turkey, 1999 წლის 19 ოქტომბრის გადაწყვეტილება. აგრეთვე იხ. განაცხადი№25658/94, S. Aslantas¸ v. Turkey, 1999 წლის 1 მარტის მოხსენება, ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის 1999 წლის 8 ოქტომბრის დროებითი რეზოლუცია DH (99) 560.

67. განაცხადი №28525/95, Unabhängige Initiative Informationsvielfalt v. Austria, 2000 წლის 12 სექტემბრის გადაწყვეტილება.

68. განაცხადები: №27692/95, №28138/95 და №28498/95, B.Z. Karakoç and others v. Turkey, 2000 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილება.

69. განაცხადი №40077/98, R. Marasli v. Turkey, 2000 წლის 19 ოქტომბრის გადაწყვეტილება.

70. განაცხადი №54224/00, J. Campmany y Diez de Revenga and J.L. López- Galiacho Perona v. Spain, 2000 წლის 12 დეკემბრის გადაწყვეტილება; აგრეთვე იხ. წინამდებარე დოკუმენტის სქოლიო 221, გვ. 121.

71. განაცხადი №29271/95, H. Dichand, Krone-Verlag GmbH & CoKG and Krone-Verlag GmbH v. Austria, 2001 წლის 9 იანვრის გადაწყვეტილება.

72. განაცხადი №32985/96, A. Altan v. Turkey, 2001 წლის 30 იანვრის გადაწყვეტილება.

73. განაცხადი №33179/96, S. Karatas¸ v. Turkey, 2001 წლის 13 მარტის გადაწყვეტილება.

74. განაცხადი №48481/99, Kurier Zeitungsverlag und Druckerei GmbH v. Austria, 2001 წლის 20 მარტის გადაწყვეტილება.

75. განაცხადი №46311/99, J. McVicar v. the United Kingdom, 2001 წლის 10 მაისის გადაწყვეტილება.

76. განაცხადი №34315/96, Krone Verlags GmbH & CoKG v. Austria, 2001 წლის 15 მაისის გადაწყვეტილება.

77. განაცხადი №35076/97, A. Erol v. Turkey, 2001 წლის 17 მაისის გადაწყვეტილება.

78. განაცხადები: №26976/95, №28305/95 და №28307/95, Sürek, Kamil T. v. Turkey, 2001 წლის 12 ივნისის გადაწყვეტილება.

79. განაცხადი №51279/99, J.-M. Colombani and others v. France, 2001 წლის 4 სექტემბრის გადაწყვეტილება.

80. განაცხადი №31236/96, Ö. Kalin v. Turkey, 2001 წლის 4 სექტემბრის გადაწყვეტილება.

81. განაცხადი №45710/99, Verdens gang and Aase v. Norway, 2001 წლის 16 ოქტომბრის გადაწყვეტილება.

1. სასამართლოს განაჩენები

უფლება გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლებაზე, რომელიც აღიარებულია მე-10 მუხლით, მოიცავს, inter alia, მედიის მაუწყებლობის საშუალებით ინფორმაციის გავრცელებისა და მიღების თავისუფლებას.¹ რადიო- და სატელევიზიო მაუწყებლობასა და კინემატოგრაფიასთან დაკავშირებით, მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-3 წინადადებაში აღნიშნულია, რომ ,,ეს მუხლი არ უშლის ხელს სახელმწიფოებს, მოითხოვონ რადიოსამაუწყებლო, სატელევიზიო ან კინემატოგრაფიულ წარმოებათა ლიცენზირება”.²

1990 წლის წლის მარტში სასამართლომ გამოიტანა ელექტრონულ მედიასთან დაკავშირებული პირველი განაჩენი Groppera Radio AG and others-is საქმეზე. სასამართლომ დაადგინა, რომ შვეიცარიის კომპეტენტური ორგანოების მიერ შვეიცარიის საკაბელო ქსელის ოპერატორზე იტალიიდან პროგრამების მაუწყებლობისათვის დაწესებული შეზღუდვები არ ლახავდნენ ამ კომპანიების მე-10 მუხლით გარანტირებულ უფლებებს, გაევრცელებინათ ინფორმაცია და მოსაზრებები ყოველგვარი ზღვრის გარეშე.

კერძოდ, სასამართლომ ამ საქმეში გადაწყვიტა, რომ შეზღუდვა არ გასცდა შეფასების ზღვარს, რომელიც მინიჭებული აქვთ ეროვნულ კომპეტენტურ ორგანოებს, რათა ჩაერიონ გამოხატვის თავისუფლებაში, რადგანაც ეს იყო არა პროგრამების შინაარსისა და მისწრაფებების წინააღმდეგ განხორციელებული ცენზურა, არამედ სადგურის წინააღმდეგ მიმართული ღონისძიება, რომელიც შვეიცარიის კომპეტენტური ორგანოების მიერ გონივრულად შეიძლება ჩათვლილიყო, რეალურად, შვეიცარულ სადგურად, რომელიც მოქმედებდა საზღვრის მეორე მხრიდან იმისათვის, რათა გვერდი აევლო შვეიცარიაში დადგენილი სატელეკომუნიკაციო სისტემისათვის.³

1990 წლის მაისში სასამართლომ Autronic AG-ის საქმეზე გამოიტანა განაჩენი, რომელშიც დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. ეს საქმე ეხებოდა შვეიცარიის კომპეტენტური ორგანოების უარს, ნება დაერთოთ საოჯახო ელექტრონიკის სფეროში მომუშავე კომპანიისათვის, რათა სატელიტური თეფშის საშუალებით მიეღო არაკოდირებული სატელევიზიო პროგრამები საბჭოთა სატელეკომუნიკაციო სატელიტიდან. უარი ემყარებოდა მაუწყებელი სახელმწიფოს თანხმობის არქონას.

აღნიშნა რა, რომ ხსენებული შეზღუდვა არ ემსახურებოდა კანონიერ მიზანს, სახელდობრ, სატელეკომუნიკაციო სისტემაში წესრიგის შენარჩუნებასა და კონფიდენციალური ინფორმაციის დაცვას, სასამართლომ დაადგინა, რომ შვეიცარიის კომპეტენტური ორგანოების ქმედებამ გადალახა შეფასების ზღვარი, რომელიც უფლებას აძლევდა მათ ჩარეულიყვნენ გამოხატვის თავისუფლებაში.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ თავად ტრანსლირებული ტელეგადაცემების ხასიათი მიუთითებდა იმაზე, რომ ეს გადაცემები ფართო საზოგადოებისათვის იყო განკუთვნილი, თანაც საიდუმლო ინფორმაციის სატელიტური ანტენების საშუალებით მიღების რისკი, ფაქტობრივად, არ არსებობდა. აღნიშნულთან დაკავშირებით სასამართლო დაეყრდნო ევროპულ კონვენციას ,,ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიის შესახებ” და ტექნიკურ და სამართლებრივ მონაცემებს სატელიტური მაუწყებლობის სფეროში.⁴

1993 წლის ნოემბერში გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ პირველად განიხილა მაუწყებლობაზე საჯარო მონოპოლია Informationsverein Lentia and others-ის საქმეში, რომელიც ეხებოდა ავსტრიას. სასამართლომ დაადგინა მე-10 მუხლის დარღვევა.

ხსენებულ საქმეში სასამართლომ დაუშვა, რომ ავსტრიის მონოპოლიურ სისტემას შეეძლო ხელი შეეწყო პროგრამების ხარისხისა და ბალანსისათვის მედიაზე საზედამხედველო უფლებამოსილების ეროვნული რეგულირების კომპეტენტური ორგანოებისათვის გადაცემის გზით. აქედან გამომდინარე, სახელმწიფო მონოპოლიის მიზნები შეესაბამება კონვენციის მე- 10 მუხლის 1-ლი პუნქტის მესამე წინადადებას. თუმცაღა, სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებელთა მიმართ განხორციელებული ჩარევები, რომლებიც განაპირობა მონოპოლიამ, ,,არ იყო აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში”:

- პირველ რიგში სასამართლომ კიდევ ერთხელ აღნიშნა გამოხატვის თავისუფლების ფუნდამენტური როლი დემოკრატიულ საზოგადოებაში, განსაკუთრებით იქ, სადაც პრესის საშუალებით იგი ემსახურება ზოგადი ინტერესის მქონე ინფორმაციისა და მოსაზრებების გავრცელებას, რომლის მიღების უფლებაც საზოგადოებას გააჩნია; -შემდეგ სასამართლომ მიუთითა პლურალიზმის პრინციპზე, რომლის უზრუნველყოფის ძირითადი განმახორციელებელი არის სახელმწიფო და განაცხადა, რომ ეს პრინციპი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია აუდიოვიზუალურ მედიასთან დაკავშირებით, რომლის პროგრამების მაუწყებლობაც ხშირად ძალიან ფართოდ ხდება;

- ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ დაადგინა, რომ საჯარო მონოპოლიის მიერ გამოხატვის თავისუფლებაზე დაწესებული შეზღუდვების შორსმიმავალი ხასიათიდან გამომდინარე, მათი გამოყენება მხოლოდ მაშინაა გამართლებული, როდესაც საამისოდ არსებობს გადაუდებელი აუცილებლობა. დღესდღეობით ეს შეზღუდვები აღარ შეიძლება გამართლებულად ჩაითვალოს ცალკეულ არსებულ სიხშირეებსა და არხებთან მიმართებაში. სასამართლომ შემდეგ მიუთითა ავსტრიის მოსახლეობაში გადმოცემული უცხოური მაუწყებლობის პროგრამათა ზრდის ფაქტსა და ავსტრიული საკაბელო კომპანიების მიერ მათი რეტრანსლაციის კანონიერებაზე. გარდა ამისა, უდავოა, რომ არ არსებობს ნაკლებად შემზღუდველი გზები, როგორც ეს დაგვანახა ზოგიერთ იმ ქვეყნებში მოქმედმა პრაქტიკამ, რომლებიც როგორც სხვადასხვა შინაარსის განსაზღვრული პირობების შესაბამისად გასცემენ ლიცენზიებს, ასევე ითვალისწინებენ დებულებას ეროვნული კორპორაციის საქმიანობაში კერძო პირების მონაწილეობის შესახებ. ის მოსაზრება, რომ ავსტრიის სამაუწყებლო ბაზარი პატარა აღმოჩნდებოდა იმისათვის, რომ შეინარჩუნოს სამაუწყებლო სადგურთა საკმარისი რაოდენობა, რათა თავიდან აიცილოს ,,კერძო მონოპოლიები“, უსაფუძვლოა და არ შეესაბამება მსგავსი სიდიდის ევროპული სახელმწიფოების გამოცდილებას, რომლის თანახმადაც კერძო და სახელმწიფო სამაუწყებლო სადგურები თანაარსებობენ სახელმწიფო კანონმდებლობისა და შესაბამისი ზომების თანახმად, რომლებიც ხელს უშლის კერძო მონოპოლიების განვითარებას.⁵

მთავრობასა და განმცხადებელს შორის მეგობრული მორიგების შედეგად Telesystem Tyrol Kabeltelevisioნ-ის საქმე ამოღებულ იქნა განსახილველ განაცხადთა სიიდან. კომისიის მოხსნების თანახმად დადგენილ იქნა მე-10 მუხლის დარღვევა. საქმის მიხედვით, სახელმწიფომ უარი უთხრა განმცხადებელს, რომელიც იღებდა სატელევიზიო მაუწყებლობასა და მათ გამეორებით გადასცემდა კაბელური ტელევიზიით, ინფორმაციის აქტიურად მაუწყებლობაში. კომისიის მოხსენების გამოქვეყნების შემდეგ ავსტრიის საკონსტიტუციო სასამართლომ მოახდინა აღნიშნული რეტრანსლაციების ლეგალიზაცია.⁶

Radio ABC-ის საქმეში, რომლის მოსმენაც გაიმართა 1997 წლის ოქტომბერში, სასამართლომ კიდევ ერთხელ განიხილა სამაუწყებლო მონოპოლიის საკითხი ავსტრიაში, როგორც ამას ადგილი ჰქონდა Informationsverein Lentia-ს საქმეში. სასამართლომ აღნიშნა, რომ ,,ავსტრიამ საერთაშორისო ვალდებულებების შესრულების მიზნით შეიმუშავა კანონპროექტი“,⁷ სახელდობრ, კანონი რეგიონალური მაუწყებლობის შესახებ, რომელიც ძალაში შევიდა 1997 წელს და ამით მან ბოლო მოუღო სამაუწყებლო მონოპოლიას ავსტრიაში.

Tele 1 Privatfernsehgesellschaft mbH-ის საქმე, რომელიც განხილულ იქნა 2000 წლის სექტემბერში, ეხებოდა კერძო კომპანიისათვის ლიცენზიის გაცემაზე უარს. აღნიშნული ლიცენზიის საფუძველზე კერძო კომპანიას უნდა დაემონტაჟებინა სახმელეთო ტელეგადამცემი, რომელიც დაფარავდა ვენის რეგიონს. სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას 1993-1996 წლებში, როდესაც ავსტრიის მოქმედი კანონმდებლობით არ იყო გათვალისწინებული სატელევიზიო და რადიოსამაუწყებლო ლიცენზიის გაცემა, გარდა ეროვნული სამაუწყებლო კორპორაციისათვის.

თუმცაღა, 1996-1997 წლების პერიოდთან დაკავშირებით სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. 1995 წლის 27 სექტემბრის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით კერძო სამაუწყებლო კომპანიებს მიეცათ უფლება, ყოველგვარი შეზღუდვის გარეშე შეექმნათ და განეხორციელებინათ ტელეპროგრამების რეტრანსლაცია საკაბელო არხებით მაშინ, როდესაც სახმელეთო გადამცემები მხოლოდ ეროვნული სამაუწყებლო კორპორაციის განკარგულებაში რჩებოდა. განმცხადებელმა ფირმამ გააკრიტიკა არსებული მდგომარეობა და აღნიშნა, რომ მაყურებელთა რაოდენობის თვალსაზრისით, საკაბელო ტელევიზიის სახმელეთო გადამცემთან შედარება შეუძლებელი იყო. სასამართლომ აღნიშნული არგუმენტი არ მიიღო და განმარტა, რომ ვენის ყველა მოსახლეს თავისუფლად შეუძლია, შეუერთდეს საკაბელო არხების ქსელს. ამრიგად, კაბელი კერძო სამაუწყებლო კომპანიებისათვის სახმელეთო ტელეგადამცემების რეალურ ალტერნატივას წარმოადგენდა. შესაბამისად, სასამართლომ ჩათვალა, რომ მაუწყებლობის შესახებ კონსტიტუციური კანონით განსაზღვრული მიზნის მისაღწევად განმცხადებელი კომპანიის ინფორმაციის მიწოდების უფლებაში ჩარევა არ იყო არაპროპორციული.⁸

2001 წლის ივნისში, სასამართლომ გააკეთა განმარტება VgT Verein gegen Tierfabriken-ის საქმეზე, რომელიც ეხებოდა კომპეტენტური ორგანოების უარს შვეიცარიის რადიოსა და სატელევიზიო კომპანიის საშუალებით სარეკლამო რგოლის გაშვებაზე მისი ,,აშკარა პოლიტიკური ხასიათის გამო“. სადავო სარეკლამო რგოლი ამხელდა ცალკეული ცხოველების გამრავლებას სამრეწველო მიზნით.

სასამართლომ დაადასტურა, რომ პოლიტიკური ხასიათის მქონე რეკლამის აკრძალვის მიზანს წარმოადგენდა ფინანსურად ძლიერი ჯგუფებისათვის პოლიტიკაში კონკურენტული უპირატესობის მიღწევაში ხელის შეშლა. თუმცაღა, აკრძალვა გამოიყენებოდა მხოლოდ მედიის ცალკეულ საშუალებებთან და, სასამართლოს აზრით, არ პასუხობდა გადაუდებელ აუცილებლობას. ამასთან, განმცხადებელი ასოციაცია არ იყო ფინანსურად ძლიერი ჯგუფი, რომელიც თავისი საქმიანობით შეძლებდა, შეეზღუდა სამაუწყებლო კომპანიის დამოუკიდებლობა, არასასურველი გავლენა მოეხდინა საზოგადოებრივ აზრზე და კითხვის ქვეშ დაეყენებინა სხვადასხვა სოციალურ ძალთა თანაბარუფლებიანობა. სასამართლომ დაადგინა, რომ ეროვნული კომპეტენტური ორგანოების მიერ მოყვანილი არგუმენტები, რომლითაც ისინი ამართლებდნენ მიღებულ გადაწყვეტილებას არ იყო ,,შესაბამისი და საკმარისი“.

რეკლამის ტექსტი არ იყო იმდენად შემაწუხებელი, რომ გაემართლებინა მისი ტრანსლირების აკრძალვა. ამასთან, ასოციაციისათვის მთელი მოსახლეობის დაფარვის ერთადერთ საშუალებას წარმოადგენდა შვეიცარიის რადიოსა და სატელევიზიო კომპანიის პროგრამები. შედეგად, სადავო ღონისძიება არ ჩაითვალა ,,აუცილებლად დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ და წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას.⁹

2. კომისიისა და სასამართლოს გადაწყვეტილებები და მოხსენებები

ლიცენზირების სისტემათა საკითხს ეხებოდა ასევე კომისიის პრეცედენტული სამართალი. 1968 წლის გადაწყვეტილებაში კომისიამ აღნიშნა, რომ მე-10 მუხლის 1-ელ პუნქტში მოცემული ტერმინი ,,ლიცენზირება“, ,,არ შეიძლება გაგებულ იქნეს, როგორც საზოგადოებრივი სატელევიზიო მონოპოლიის გამომრიცხავი“.¹⁰

1971 წელს კომისიამ, მხედველობაში მიიღო რა, რომ მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტი არ ზღუდავს შესაბამის სახელმწიფოებს, აკრძალონ კერძო გადამცემების ფუნქციონირება, არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი^.11

თუმცაღა, 1976 წელს მიღებულ გადაწყვეტილებაში, რომელიც ეხებოდა იტალიაში ეროვნული საკაბელო ქსელის მონოპოლიას, კომისიამ გამოხატა სურვილი, ხელახლა განეხილა თავისი პოზიცია სახელმწიფო მონოპოლიების მიმართ, ელექტრონული მედიის სფეროში.¹²

1978 წლის დეკემბერში საქმეში, რომელიც ეხებოდა სისხლის სამართალწარმოებას იმ პირთა წინააღმდეგ, რომლებიც სარეკლამო ფურცლების საშუალებით ცდილობდნენ რეკლამა გაეწიათ უკანონო მაუწყებლობისათვის, კომისიამ აღნიშნა, რომ კონვენციის თანახმად, სახელმწიფო უფლებამოსილია, მიიღოს ზომები მათ წინააღმდეგ, ვინც ცდილობს, გვერდი აუაროს მე-10 მუხლის 1-ელ პუნქტში სპეციალურად მითითებულ ლიცენზირების მოთხოვნებს.¹³

1984 წლის მაისში კომისიამ არსებით განხილვაზე არ დაუშვა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა კონკრეტულ სატელევიზიო პროგრამის გამავრცელებლებზე დაწესებულ აკრძალვას, რომლის თანახმადაც, მათ ეზღუდებოდათ განმცხადებლის მიერ მომზადებულ პროგრამათა დისტრიბუცია. გადაწყვეტილებაში კომისიამ აღნიშნა, რომ მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტი უფლებას აძლევს სახელმწიფოს, მოითხოვოს სამაუწყებლო კომპანიათა ლიცენზირება. ამასთან, სახელმწიფოს უფლება აქვს, განახორციელოს ისეთი ღონისძიებები, რომლებიც ხელს შეუშლის ცალკეულ ლიცენზიაში ჩამოყალიბებულ პირობათა გვერდის ავლას. თუმცაღა, კომისიამ პრინციპის სახით ჩამოაყალიბა, რომ ,,მაუწყებლობის გავრცელების უფლება მოიცავს რადიო მაუწყებლობის მიღებაში ჩარევის თავისუფლებას”¹⁴

კომისიამ ამგვარადვე მიუთითა სალიცენზიო სისტემებზე 1986 წლის მარტში, არსებით განხილვაზე არ დაუშვა რა ის განაცხადი, რომელიც შეტანილი იყო რადიოსადგურის წარმომადგენლების მიერ. აღნიშნული რადიოსადგური ახორციელებდა მაუწყებლობას აუცილებელი ლიცენზიის აღების გარეშე, რომელიც უნდა გაცემულიყო ბელგიის ფლანდრიული თემის (Flemish Community of Belgium) მიერ. კომისიამ დაადგინა, რომ, ,,რამდენადაც სახელმწიფოს შეუძლია მიიღოს ისეთი კანონმდებლობა, რომელიც მოითხოვს სამაუწყებლო წარმოების ლიცენზირებას, კანონიერად უნდა ჩაითვალოს სახელმწიფოს მიერ ისეთი კანონმდებლობის მიღება, რომელიც უზრუნველყოფს კონკრეტულ ლიცენზიასთან შესაბამისობას, კერძოდ, ლიცენზიით დადგენილ პირობათა გვერდის ავლის აღკვეთით”.¹⁵

თუმცაღა, 1986 წლის ოქტომბრის გადაწყვეტილებაში, რომელიც ეხებოდა იმ სადგურებისათვის, რომლებიც ასრულებდნენ ლიცენზიის მიღებისათვის საჭირო კანონიერ პირობებს, ადგილობრივი მაუწყებლობის ლიცენზიის გაცემის აკრძალვასთან დაკავშირებულ საჩივარს, სასამართლომ ჩათვალა, რომ:

,,ლიცენზირებასთან დაკავშირებით სახელმწიფოებს არ გააჩნიათ შეუზღუდავი შეფასების ზღვარი. მიუხედავად იმისა, რომ, კონვენციის თანახმად, სამაუწყებლო საწარმოები არ არიან უზრუნველყოფილნი ლიცენზირების რაიმე უფლებით, სახელმწიფოს მხრიდან ლიცენზიის გაცემაზე უარი არ უნდა იყოს აშკარად თვითნებური ან დისკრიმინაციული,და, შესაბამისად,არ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს კონვენციის პრეამბულაში ჩამოყალიბებულ პრინციპებსა და კონვენციით დაცულ უფლებებს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, თუ ლიცენზირების სისტემა არ შეესაბამება პლურალიზმის, შემწყნარებლობისა და ფართო აზროვნების მოთხოვნებს, რომელთა გარეშეც არ არსებობს დემოკრატიული საზოგადოება, იგი არღვევს კონვენციის მე-10 მუხლის 1-ელ პუნქტს”.¹⁶

1989 წლის მაისში კომისიამ გადაწყვიტა, ეცნობებინა შვეიცარიის მთავრობისათვის იმ განაცხადის შესახებ, რომელიც ეხებოდა კონკრეტულ ადგილობრივ რადიო სადგურების მიერ იმ გადაცემების მიღებაზე დაწესებულ შეზღუდვას, რომელიც შემდგომ კაბელით უნდა გადაცემულიყო.¹⁷

1991 წლის ივნისში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო სხვა განაცხადიც საკაბელო ქსელების შესახებ, რომელთაც აეკრძალათ რადიოპროგრამების რეტრანსლაცია.¹⁸

1991 წლის ივლისში არაკომერციული სამაუწყებლო ფონდის, რომელიც ვალდებული იყო, გადაეხადა ფინანსური კომპენსაცია ფეხბურთის მატჩების რადიო და ტელეგადაცემებისათვის, განაცხადთან დაკავშირებით კომისიამ დაადგინა, რომ, მე-10 მუხლის თანახმად, მოპასუხე მთავრობა არ იყო ვალდებული, უზრუნველეყო მატჩების რადგანაც ისინი უმეტესწილად ფინანსდებოდა ბილეთების გაყიდვით შემოსული თანხით და მატჩზე სამაუწყებლო უფლებების მოსაპოვებლად რადიო-ტელევიზიის მიერ შეტანილი გადასახადებით. ამგვარად, განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ჩაითვალა.¹⁹

1992 წლის სექტემბერში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა რადიოპროგრამების უნებართვოდ გადაცემას. განმცხადებელი ჩიოდა იმასთან დაკავშირებით, რომ მას ჩამოართვეს მასალები.²⁰

1993 წლის იანვარში კომისიამ განიხილა ორი განაცხადი მოპასუხე მთავრობის მიერ სამაუწყებლო ლიცენზიაზე უარისა და მისი გაუქმების შესახებ. პირველი ეხებოდა ხელისუფლების უარს იმ კანონმდებლობაზე დაყრდნობით, რომლის თანახმადაც, არც ერთ პირს არ შეეძლო ამგვარი ლიცენზიის მიღება,²¹ მეორე - არაკომერციული ასოციაციებისათვის სამაუწყებლო ლიცენზიის გაუქმებას მას შემდეგ, რაც გამოვლენილ იქნა მათი განზრახვა - კომერციული პროგრამების გადაცემა.²² ორივე განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ჩაითვალა.

განაცხადი, რომელიც ეხებოდა დაბალი სიმძლავრის ადგილობრივ სატელევიზიო სადგურებზე სიხშირეების მოთავსებას, არსებით განხილვაზე დაუშვებლად გამოაცხადა კომისიამ 1993 წლის ივლისში. მიჩნეულ იქნა, რომ ხსენებული ღონისძიება აუცილებელი იყო დემოკრატიულ საზოგადოებაში უწესრიგობის თავიდან აცილებისა და სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით. კომისიამ განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიანიჭა იმ გარემოებას, რომ განმცხადებელი ფაქტიურად ცდილობდა, მოეპოვებინა ადგილობრივი სანქცირებული სატელევიზიო არხები, რომლებიც დაფარავდა ქვეყნის ტერიტორიის დიდ ნაწილს.²³

1993 წლის ოქტომბერში კომისიამ დაუშვებლად ცნო განაცხადი ჯარიმის შესახებ, რომელიც დაკისრებული იყო არაპირდაპირი სარეკლამო მაუწყებლობისათვის ინფორმაციული სახის სატელევიზიო პროგრამებში.²⁴

1993 წლის ნოემბერსა და 1994 წლის იანვარში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად გამოაცხადა ორი საქმე, რომლებიც ეხებოდა სამაუწყებლო კომპანიების მიმართ დაწესებულ აკრძალვებს მათი პროგრამების ნიდერლანდების საკაბელო არხების მეშვეობით გავრცელების თაობაზე. მიჩნეულ იქნა, რომ აკრძალვა ეფუძნებოდა პლურალისტული და არაკომერციული სამაუწყებლო სისტემის შენარჩუნებასა და აღნიშნულ სისტემაში აზრის გამოხატვის სხვადასხვაობის დაცვას და ამდენად, ემსახურებოდა კანონიერ მიზანს - ,,სხვათა უფლებების დაცვას. განმცხადებელ კომპანიებს არ მიეცათ თავიანთი პროგრამების გადაცემის უფლება საკაბელო არხების მეშვეობით, რადგანაც არ ჩაითვალნენ ,,საზღვარგარეთის სამაუწყებლო კომპანიებად.²⁵

საქმეში, რომელიც არსებით განხილვაზე დაუშვებლად გამოცხადდა 1994 წლის მაისში, კომისიამ ჩათვალა, რომ იმ პირთა საჯარო განცხადებების ან მათთან პირდაპირი ინტერვიუს ტრანსლაციის აკრძალვამ, რომლებიც წარმოადგენდნენ ან მხარს უჭერდნენ ,,Sin fein-ის მოძრაობასთან დაკავშირებულ ორგანიზაციებს (ჩრდილოეთ ირლანდიისა და ირლანდიის გაერთიანებისათვის), ზეგავლენა მოახდინა იმ საშუალებაზე, რომლითაც განმცხადებელს, ადგილობრივი საბჭოს წევრს, შეეძლო ინფორმაციის გავრცელება. ამგვარად, აკრძალვა წარმოადგენდა მე-10 მუხლით გათვალისწინებულ უფლებაში ჩარევას.²⁶

1997 წლის იანვარში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა მხატვრისათვის დადგენილი ჰონორარის გადახდის გარეშე თეატრის კედლის მხატვრობის ტრანსლაციისათვის სატელევიზიო არხის მიმართ წაყენებულ ბრალდებას.²⁷

კომისიამ მხედველობაში მიიღო, რომ ინფორმაციისა და მოსაზრებების გავრცელების თავისუფლება, რომელსაც მოიცავს მე-10 მუხლით გარანტირებული გამოხატვის უფლება, არ გულისხმობს ნებისმიერი მოქალაქისა თუ ორგანიზაციის ზოგად და შეუზღუდავ უფლებას, საკუთარი აზრის გამოსახატავად ხელი მიუწვდებოდეს რადიო-ტელევიზიის საეთერო დროზე. თუმცა, ასევე მიუთითა, რომ ერთი ან რამდენიმე სპეციალური ჯგუფისათვის საეთერო დროზე უარის თქმას შეუძლია, განსაკუთრებულ გარემოებებში წამოჭრას პრობლემა მე-10 მუხლის კუთხით (ცალკე ან მე-14 მუხლთან ერთად, რომელიც კრძალავს დისკრიმინაციას).²⁸

პრინციპში, ხსენებული პრობლემა შეიძლება წარმოიშვას იმ შემთხვევაში, თუ მაგალითად, არჩევნების დროს ერთი პოლიტიკური პარტია ჩამოშორებულ იქნება სამაუწყებლო საშუალებებიდან მაშინ, როდესაც სხვებს მიეცემათ საეთერო დრო.²⁹ მიუხედავად ამისა, ამგვარი სამაუწყებლო დრო შეიძლება დაექვემდებაროს გარკვეულ კრიტერიუმებს, რომლებსაც განსაზღვრავს სამაუწყებლო კომპანია სარედაქციო პოლიტიკის ფარგლებში.³⁰

1997 წლის აპრილში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად გამოაცხადა საქმე, რომელიც ეხებოდა სატელევიზიო არხის ამოქმედებისათვის ლიცენზიის მიცემაზე უარის თქმას, დაადგინა რა, რომ აღნიშნული გადაწყვეტილება გამართლებული იყო არსებული სიხშირეების შეზღუდული ოდენობით, რომ სათანადოდ იქნა განხილული და არ იყო საბოლოო.³¹

კომისიამ განიხილა მთელი რიგი განაცხადები სატელიტური ანტენების არასანქცირებულ კერძო ინსტალაციასთან დაკავშირებით.³² აღნიშნული განაცხადები არსებით განხილვაზე ჩაითვალა დაუშვებლად.

მნიშვნელოვანია იმის ხაზგასმა, რომ ინფორმაციისა და მოსაზრებების მიღება რადიოსა და/ან ტელევიზიის მეშვეობით თავისთავად არ მოითხოვს ლიცენზირებას, რომელიც მითითებულია მე-10 მუხლის 1-ლ პუნქტში. ლიცენზიის მიცემა ეხება მხოლოდ პროგრამების ტრანსლაციას. ამაზე არაპირდაპირ მიუთითებს საქმე, რომელშიც კომისიის განცხადებით, ,,მე-10 მუხლით გათვალისწინებული მაუწყებლობის უფლება უნდა მოიცავდეს უფლებას, რომ არ მოხდეს ჩარევა რადიომაუწყებლობის მიღებაში”.³³ უფრო მოგვიანებით კომისიამ განამტკიცა საკუთარი პოზიცია, განაცხადა რა, რომ უცხოური კომერციული სატელევიზიო პროგრამების მიღებისა და რეტრანსლაციისათვის ლიცენზიის მიცემაზე უარის თქმა რეგიონალური პროგრამების წახალისების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე რეგიონალური საჯარო სამაუწყებლო ორგანოს მიერ, რომელსაც ჰქონდა შეზღუდული ხანგრძლივობის უპირატესი უფლება, გამართლებული იყო მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტის მესამე წინადადებით. ხსენებულ საქმეში ყურადღება გამახვილდა რეტრანსლაციაზე, რომელიც შეფასებულ იქნა ლიცენზირებას დაქვემდებარებულ სამაუწყებლო საქმიანობად.³⁴

1997 წლის ოქტომბერში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი კერძო სატელევიზიო კორპორაციის მაუწყებლობის ხუთდღიან აკრძალვასთან დაკავშირებით^,35 რაც მოჰყვა იმ გადაცემას, რომელიც აკრიტიკებდა არჩევნების დროს პროგრამების ცენზურას.³⁶

1999 წლის ნოემბერში სასამართლომ არ დააკმაყოფილა იმ კომპანიის მენეჯერის განაცხადი, რომელსაც CSA-ის (Conseil Supérieur de l'Audiovisuel - საფრანგეთის ტელემაუწყებლობის უმაღლესი საბჭო) სამაუწყებლო ხელისუფლებამ უარი უთხრა ადგილობრივი სატელევიზიო სამსახურის ფუნქციონირებისათვის ლიცენზიის მიცემაზე. დადგენილი პრეცედენტული სამართლის შესაბამისად, სასამართლომ მიუთითა, რომ ლიცენზირების სისტემაში შეფასების ზღვარი არ იყო შეუზღუდავი. ეს ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს მიერ უარის თქმა სამაუწყებლო ლიცენზიის მიცემაზე არ უნდა იყოს აშკარად თვითნებური ან დისკრიმინაციული. აღნიშნულ საქმეში სადავო გადაწყვეტილება დაფუძნებული იყო იმ პროექტის პრეზენტაციასა და შინაარსზე, რომელიც არ შეესაბამებოდა კომპეტენტური ხელისუფლების მოსაზრებას ადგილობრივი ტელევიზიის, კერძოდ, კანონით დადგენილი კრიტერიუმების, შესახებ. სასამართლომ ასევე გაითვალისწინა შესაბამის რეგიონში ადგილობრივი სატელევიზიო

მომსახურების ტენდერის მოთხოვნების შემდგომი ორგანიზაცია და ის ფაქტი, რომ განმცხადებელმა მიიღო ლიცენზია. ამგვარი მიდგომა ჩაითვალა ლიცენზირებას დაქვემდებარებული მაუწყებლობის თავისუფლების პრინციპის გამოყენებად, თავისუფლებისა, რომელიც გარანტირებული იყო CSA-ის მიერ. სასამართლომ დაასკვნა, რომ სადავო გადაწყვეტილება არ იყო თვითნებური და არ შეიძლებოდა მიჩნეულიყო აუცილებელ ღონისძიებად დემოკრატიულ საზოგადოებაში როგორც კანონისა და წესრიგის, ისე სხვათა უფლებების დასაცავად.³⁷

2000 წლის იანვარში სასამართლომ განსახილველ საქმეთა სიიდან ამოიღო Amnesty International-is მიერ შეტანილი განაცხადი იმ რადიორეკლამების მაუწყებლობის სანქციონირებაზე უარის შესახებ, რომელიც ამცნობდა საზოგადოებას გარკვეულ ქვეყნებში ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტების შესახებ. სადავო გადაწყვეტილება ეფუძნებოდა მაუწყებლობის თაობაზე კანონმდებლობას, რომელიც რეკლამირებას უკრძალავდა ორგანიზაციებს, რომელთა მიზნებიც იყო უმთავრესად ან მხოლოდ პოლიტიკური. განმცხადებელმა ორგანიზაციამ შემდგომში, მიაღწია რა ბრიტანეთის ხელისუფლებასთან შეთანხმებას, გამოიტანა საჩივარი.³⁸

2000 წლის ივლისში სასამართლომ განიხილა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ხელისუფლების უარს მოკლე ტალღებზე რადიომაუწყებლობის ლიცენზიის მიცემასთან დაკავშირებით. სასამართლომ ცნო, რომ არსებობდა კანონიერი ინტერესი საერთაშორისო მაუწყებლობისათვის რადიოს მოკლე ტალღების შესანახად და ამგვარი გადაცემების მიღების ხარისხის დასაცავად. სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოკლე ტალღები არ იყო სიხშირის ის დიაპაზონი, რომელსაც უპირატესობას ანიჭებდა ეროვნული კომერციული რადიოსადგურების უმრავლესობა, რადგანაც სიხშირის რეგულირებისათვის აუცილებელი იყო შესაბამისი მიღების შენარჩუნება. უფრო მეტიც, კერძო მხარეებს, მაგალითად, განმცხადებელს ან ფირმებს, შეეძლოთ მიემართათ სამაუწყებლო ლიცენზიის სხვა სახეებისათვის (ადგილობრივი, ეროვნული, სატელიტური). განმცხადებელს ასევე შეეძლო მოკლე ტალღების სიხშირის დიაპაზონის გამოყენება გაერთიანებულ სამეფოში მიღებისათვის, გადამცემი რომ სხვა ქვეყანაში ყოფილიყო მოთავსებული. სასამართლომ ერთმანეთისაგან განასხვავა აღნიშნული საქმე და Informationsverein Lentia-ს საქმე (იხ. წინამდებარე დოკუმენტის 56-ე გვერდი), რომელშიც სახელმწიფოს ჰქონდა მონოპოლია ყველა სახის მაუწყებლობაზე. ხსენებულ შემთხვევაში შეზღუდვები ეხებოდა მხოლოდ მოკლე ტალღების დიაპაზონს. ამდენად, განაცხადი უარყოფილ იქნა იმ საფუძველზე, რომ გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა იყო აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად.³⁹

2000 წლის ნოემბერში განხილულ განაცხადში რელიგიური ორგანიზაცია ჩიოდა, რომ ხელისუფლებამ უარი უთხრა სამაუწყებლო ლიცენზიის მისაღებად განაცხადის ფორმის მიცემაზე. გადაწყვეტილება ეფუძნებოდა კანონმდებლობას, რომელიც კრძალავდა რელიგიური ორგანიზაციებისათვის ეროვნული სამაუწყებლო ლიცენზიების გაცემას. სასამარ- თლომ ჩათვალა, რომ ეს არ იყო თვითნებური შეზღუდვა, რამდენადაც იგი გამოყენებულ იქნა ყველა იმ კანდიდატის მიმართ, რომლებმაც ვერ დააკმაყოფილეს უფრო მეტიც, განმცხადებელს ხელს არაფერი უშლიდა, მიემართა ადგილობრივი სამაუწყებლო ლიცენზიისათვის. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი.⁴⁰

სასამართლომ 2001 წლის მარტში განიხილა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა საარჩევნო კამპანიის დროს რადიოსა და ტელევიზიის შეზღუდული საეთერო დროის დაწესებას პატარა პოლიტიკური პარტიისათვის. სასამართლომ კვლავ დაადასტურა ის პრინციპი, რომ ,,საეთერო რადიო-სატელევიზიო დრო [...] არ არის შეუზღუდავი და გარკვეული კრიტერიუმები უნდა დაწესდეს განკუთვნილი დროის სამართლიანი განაწილების უზრუნველსაყოფად“. აღნიშნულ საქმეში კომპეტენტური ხელისუფლების ორგანოების გადაწყვეტილება ეფუძნებოდა ,,პოლიტიკური პროგრამების მაუწყებლობის პროპორციულ თანასწორობასა და შესაძლებლობას”. ამდენად, საეთერო დროის განაწილება არ იყო თვითნებური, არაპროპორციული ან დისკრიმინაციული. შესაბამისად, სასამართლომ განმარტა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას.⁴¹

2001 წლის სექტემბერში განხილული საქმე ეხებოდა კომპეტენტური ხელისუფლების ორგანოების მიერ უარის თქმას განმცხადებლისათვის საკაბელო ,,სეგმენტური სატელევიზიო პროგრამების” მაუწყებლობის ლიცენზიის მიცემაზე. განაცხადი არსებით განხილვაზე იქნა დაშვებული.⁴²

2001 წლის სექტემბერში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ახალგაზრდული ადგილობრივი რადიოსადგურისათვის სამაუწყებლო ლიცენზიის მიცემაზე უარის თქმას. სასამართლომ განმეორებით აღნიშნა, რომ სამაუწყებლო ლიცენზიის მიცემა შეიძლება დამოკიდებული იყოს ისეთ კრიტერიუმებზე, როგორიცაა: შეთავაზებული სადგურის ხასიათი და მიზნები, სპეციფიკური აუდიტორიის უფლებები და მოთხოვნილებები (იხ. Informationsverein Lentia and Others-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, იხ. წინამდებარე დოკუმენტის გვ. 56). ამ საქმეში გადაწყვეტილება განმცხადებლებისათვის ერთადერთ ხელმისაწვდომ სიხშირეზე უარის თქმის შესახებ არ ჩაითვალა არაგონივრულად, რამდენადაც ახალგაზრდებისათვის მთელი რიგი ლიცენზირებული რადიოსადგურები უკვე ფუნქციონირებდა იმ არეში. სასამართლომ დაასკვნა, რომ განმცხადებლების გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა იყო აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.⁴³

_____________________________________________

1. განაცხადი №6452/74, Sacchi v. Italy, 1976 წლის 12 მარტის გადაწყვეტილება, D.R. 5, გვ. 43.

2. განაცხადი №18033/91, Cable Music Europe Ltd. v. the Netherlands, 1993 წლის 29 ნოემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №21472/93, X. SA v. the Netherlands, 1994 წლის 11 იანვრის გადაწყვეტილება, D.R. 76, გვ. 129.

3. Groppera Radio AG and others-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1990 წლის 28 მარტი, სერია A№173.

4. Autronic AG-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1990 წლის 22 მაისი, სერია A№178.

5. Informationsverein Lentia and others-is საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1993 წლის 24 ნოემბერი, სერია A№276, პუნქტები 32-33 და 38-42.

6. Telesystem Tyrol Kabeltelevision-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 9 ივნისი, მოხსენებები 1997-III

7. Radio ABC-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 20 ოქტომბერი, მოხსენებები 1997-VI, პუნქტი 37.

8. Tele 1 Privatfernsehgesellschaft mbH-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 21 სექტემბერი, არ არის გამოქვეყნებული.

9. VgT Verein gegen Tierfabriken-is საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 28 ივნისი.

10. განაცხადი №3071/67, X. v. Sweden, 1968 წლის 7 თებერვლის გადაწყვეტილება, მოხსენებები 26, გვ. 71.

11. განაცხადი №4515/70, Sc. X. and the Association of Z. v. the United Kingdom, 1971 წლის 12 ივლისის გადაწყვეტილება, წელიწდეული 14, გვ. 538.

12. განაცხადი №6452/74, Sacchi v. Italy (Telebiella-ს საქმე), 1976 წლის 12 მარტის გადაწყვეტილება, D.R. 5, გვ. 43.

13. განაცხადი №8266/78, X. v. the United Kingdom (Radio Caroline), 1978 წლის 4 დეკემბრის გადაწყვეტილება, D.R. 16, გვ. 190.

14. განაცხადი №10799/84, Radio 24 AG, S., W. and A. v. Switzerland, 1984 წლის 17 მაისის გადაწყვეტილება, D.R. 37, გვ. 236.

15. განაცხადი №10405/83, X. and others v. Belgium (Radio Scorpio), 1986 წლის 5 მარტის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული, იხ. ასევე განაცხადი №9675/82, Freie Rundfunk AG i GR v. Federal Republic of Germany, არ არის გამოქვეყნებული.

16. განაცხადი №10746/84, Verein Alternatives Lokalradio Bern and Verein Radio Dreyeckland Basel v. Switzerland, 1986 წლის 16 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, D. R. 49, გვ. 126.

17. განაცხადი №13252/87, Gemeinde Rothenthurm v. Switzerland, 1988 წლის 14 დეკემბრის გადაწყვეტილება, D. R. 59, გვ. 251.

18. განაცხადი №13253/87, R. Ebner v. Switzerland, 1991 წლის 6 ივნისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

19. განაცხადი №13920/88, Nederlandse Omroepprogramma Stichting v. the Netherlands, 1991 წლის 11 ივლისის გადაწყვეტილება, D.R. 71, გვ. 126.

20. განაცხადი №16956/90, Dumarché v. France, 1992 წლის 2 სექტემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული. აგრეთვე იხ. განაცხადი №26335/95, Vereniging Radio 100 and others v. the Netherlands, 1996 წლის 27 ივნისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

21. განაცხადი №17505/90, C. Nydahl v. Sweden, 1993 წლის 11 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

22. განაცხადი №18424/91, Röda Korsets Ungdomsförbund and others v. Sweden, 1993 წლის 15 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

23. განაცხადი №18353/91, M.N. v. Spain, 1993 წლის 6 ივლისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული. აგრეთვე იხ. განაცხადი №4750/71, M. v. the United Kingdom, 1972 წლის 20 მარტის გადაწყვეტილება, მოხსენებები 40, გვ. 29; განაცხადი №8962/80, X. and Y. v. Belgium, 1982 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილება, D.R. 28, გვ. 112; განაცხადი №9720/82, Barroud v. France, 1984 წლის 7 მაისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

24. განაცხადი №16844/90, Nederlandse Omroepprogramma Stichting v. the Netherlands, 1993 წლის 13 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

25. განაცხადი №18033/91, Cable Music Europe Ltd. v. the Netherlands, 1993 წლის 29 ნოემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №21472/93, X. SA v. the Netherlands, 1994 წლის 11 იანვრის გადაწყვეტილება, D.ღ. 76, გვ. 129.

26. განაცხადი №18714/91, Brind and others v. the United Kingdom, 1994 წლის 9 მაისის გადაწყვეტილება, D.R. 77, გვ. 42; განაცხადი №18759/91, McLaughlin v. the United Kingdom, 1994 წლის 9 მაისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული. ადრინდელი გადაწყვეტილების შესაბამისად, კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ბრძანებას, რომელიც უკრძალავდა ,,Sin fein“-ის მოძრაობის თავმჯდომარეს ინგლისში შესვლას პარლამენტის მთელი რიგი წევრებისა და ჟურნალისტების მოწვევის მიუხედავად:განაცხადები №28979/95 და №30343/96, G. Adams and T. Benn v. the United Kingdom, 1997 წლის 13 იანვრის გადაწყვეტილება, D.R. 88, გვ. 137.

27. განაცხადი №30262/96, Société nationale de programmes France 2 ვ. France, 1997 წლის 15 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

28. ამ თვალსაზრისით იხ. განაცხადი №9297/81, X. Association v. Sweden, 1982 წლის 1 მარტის გადაწყვეტილება, D.R. 28, გვ. 204; ამგვარადვე იხ. განაცხადი №12439/86, Sundberg v. Sweden, 1987 წლის 15 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №23550/94, Association mondiale pour l'Ecole Instrument de Paix v. Switzerland, 1995 წლის 24 თებერვლის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №25060/94, J. Haider v. Austriა, 1995 წლის 18 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, D.R. 83, გვ. 66. იხ. ასევე განაცხადი №28079/95, L. De Angelis v. Italy, 1997 წლის 17 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

29. განაცხადი №4515/70, შც. X. and the Association of Z. v. the United Kingdom, 1971 წლის 12 ივლისის გადაწყვეტილება, წელიწდეული 14, გვ. 538.

30. განაცხადი №24744/94, R.. Huggett v. the United Kingdom, 1995 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება, D.R. 82, გვ. 98.

31. განაცხადი №27388/95, N. Grauso v. Poland, 1997 წლის 9 აპრილის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

32. კერძოდ, განაცხადი №10462/83, B. v. Federal Republic of Germany, 1984 წლის 15 მარტის გადაწყვეტილება, D.R. 37, გვ. 155, განაცხადი №10248/83, Aebi v. Switzerland, 1985 წლის 5 მარტის გადაწყვეტილება, D.R. 41, გვ. 141, განაცხადი №17713/91, Schindewolf v. Federal Republic of Germany, 1992 წლის 2 სექტემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული, განაცხადი №25183/94, L. Schartz v. Luxembourg, 1996 წლის 12 აპრილის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული, და განაცხადი №30401/96, J. Van Der Auwera v. Belgium, 1997 წლის 21 მაისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

33. განაცხადი №10799/84, Radio 24 AG, S., W. and A. v. Switzerland, 1984 წლის 17 მაისის გადაწყვეტილება, D.R. 37, გვ. 236.

34. განაცხადი №25987/94, A.W. Hins and P.B. Hugenholtz v. the Netherlands, 1996 წლის 7 მარტის გადაწყვეტილება, D.R. 84, გვ. 135.

35. განაცხადი №25685/94, M.B.I. A.S. v. Turkey, 1997 წლის 21 ოქტომბრის გადაწყვეტილება.

36. განაცხადი №25685/94, M.B.I. A.S. v. Turkey, 1998 წლის 30 ივნისის მოხსენება, არ არის გამოქვეყნებული; კომისიამ საქმე არსებითად არ განიხილა, რამდენადაც განმცხადებელმა კომპანიამ უარი თქვა მის გაგრძელებაზე. განაცხადი ამოღებულ იქნა განსახილველ საქმეთა სიიდან.

37. განაცხადი №35591/97, J. Lévèque v. France, 1999 წლის 23 ნოემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

38. განაცხადი №38383/97, Amnesty International (United Kingdom) v. the United Kingdom, 2000 წლის 18 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

39. განაცხადი №38218/97, T. Brook v. the United Kingdom, 2000 წლის 11 ივლისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

40. განაცხადი №44802/98, United Christian Broadcasters Ltd. v. the United Kingdom, 2000 წლის 7 ნოემბრის გადაწყვეტილება.

41. განაცხადი №58333/00, Ch. Antonopoulos v. Greece, 2001 წლის 29 მარტის გადაწყვეტილება.

42. განაცხადი №38743/97, W.M. Demuth v. Switzerland, 2001 წლის 27 სექტემბრის გადაწყვეტილება.

43. განაცხადი №46841/99, Skyradio AG and others v. Switzerland, 2001 წლის 27 სექტემბრის გადაწყვეტილება.

1.სასამართლოს განაჩენები

Leander-ის საქმეში განმცხადებელი ჩიოდა, რომ შვედეთის ხელისუფლება მის შესახებ ფლობდა საიდუმლო ინფორმაციას, რომელიც არ გაუმხილეს ეროვნული უსაფრთხოების საფუძველზე. 1987 წლის მარტის განაჩენში სასამართლომ დაასკვნა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას.¹

1989 წლის ივლისში სასამართლომ დაასკვნა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას Gaskin-ის საქმეში. აღნიშნული ეხებოდა განმცხადებლისათვის უარის თქმას, გადასცემოდა ამონაწერი თავისი ავადმყოფობის ისტორიიდან, რომელიც მისი არასრულწლოვანების პერიოდში გაიხსნა იმ ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოების მიერ, მას რომ მეურვეობდა.²

1998 წლის თებერვალში სასამართლომ დაასკვნა, რომ მე-10 მუხლი არ ეხებოდა Guerra-ს საქმეს. განმცხადებლები ჩიოდნენ, რომ სახელმწიფომ არ მიაწოდა მოსახლეობას ინფორმაცია არსებული საფრთხისა თუ იმ ღონისძიებების თაობაზე, რომლებიც გამოყენებული უნდა ყოფილიყო ქიმიური ქარხნის მიმდებარე ტერიტორიაზე უბედური შემთხვევის დროს.³

სასამართლომ, უპირველეს ყოვლისა, კვლავაც დაადასტურა რა დადგენილი პრეცედენტული სამართალი პრესის თავისუფლების შეზღუდვების თაობაზე, ცნო საზოგადოებისათვის ინფორმაციის მიღებისა და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უფლებების არსებობა, რომელიც ამგვარადვე იყო აღიარებული Leander-ის საქმეში და რომელიც ,,არსებითად უკრძალავს მთავრობას, შეზღუდოს პირი იმ ინფორმაციის მიღებაში, რომლის მიწოდებაც სხვებს უნდათ ან შესაძლებელია უნდოდეთ მისთვის”^.4 სასამართლომ შემდგომში ხაზგასმით აღნიშნა, რომ:

,,ამისდა მიუხედავად, მოცემული საქმის ფაქტობრივი გარემოებები აშკარად განსხვავდება ზემოთ ხსენებულისაგან, რამდენადაც განმცხადებლები ჩიოდნენ იმ სისტემის გაუმართაობაზე... რომელიც ვერ [უზრუნველყოფდა] გარკვეული სამრეწველო საქმიანობასთან დაკავშირებული ავარიებით გამოწვეულ რისკის შემცირებას, რაც საფრთხეს უქმნიდა გარემოსა და ადგილობრივი მოსახლეობის კეთილდღეობას” (პუნქტი 53).

ამგვარად, აღნიშნულ გარემოებებში ინფორმაციის მიღების თავისუფლება სახელმწიფოს არ აკისრებს ინფორმაციის შეგროვებისა და გავრცელების პოზიტიურ ვალდებულებას.

2. კომისიის გადაწყვეტილებები

ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის შეზღუდვებთან დაკავშირებით 1987 წლის მარტში კომისიამ განიხილა ორი განაცხადი 1981 წლის ბრიტანეთის კანონმდებლობის საფუძველზე სასამართლოს უპატივისმცემლობისათვის დადგენილ შეზღუდვებთან დაკავშირებით, რომლებიც დაუწესდათ განმცხადებლებს (კერძოდ, ჟურნალისტს, მწარმოებელ კომპანიას, ჟურნალისტთა კავშირსა და სატელევიზიო არხს) საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი სისხლის სამართლის პროცესის რეპორტაჟისათვის. კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო აღნიშნული განაცხადები.⁵

კომისიამ, რამდენადაც მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტი ეხება ინფორმაციის ზოგადი წყაროს ხელმისაწვდომობას, თავისთავად არ მიიჩნია ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების უფლებაში ჩარევად ის ფაქტი, რომ გარკვეული პირობებია დაწესებული სასამართლოში ჟურნალისტის აკრედიტაციისათვის.⁶

სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის შემუშავებისას ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით კომისიამ 1996 წლის მაისში განაცხადა, რომ მე-10 მუხლი არ უზრუნველყოფს პირის უფლებას, ინფორმირებული იყოს საჯარო ხელისუფლების მიერ საზოგადოებრივი მნიშვნელობის საკითხებზე (მოცემულ შემთხვევაში ინფორმაცია ევროპის კავშირში ავსტრიისა და ფინეთის შესვლასთან დაკავშირებით) სპეციალური გზით.⁷

1997 წლის აპრილში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი კომპანიისათვის უარის თქმის შესახებ, რომ თავისუფლად ესარგებლა სასამართლოს არქივებით პოტენციურ მოვალეთა შესახებ მოპოვებული ინფორმაციის ფინანსური ინსტიტუტებისათვის მიყიდვის მიზნით. კომისიამ აღნიშნა, რომ:

,,კონვენციის მე-10 მუხლი არ აძლევს ნებისმიერ პირს ან ფირმას [...] აბსოლუტურ უფლებას, ხელი მიუწვდებოდეს არქივზე, რომელიც შეიცავს ინფორმაციას მესამე მხარის ფინანსური მდგომარეობის თაობაზე, ან მოითხოვოს ხელისუფლებისაგან, მიაწოდოს ამგვარი ინფორმაცია ნებისმიერ პირს, ვინც ამას მოითხოვს”.⁸ ფართო კონტექსტში უამრავი განაცხადი იქნა შეტანილი კომისიის წინაშე პატიმრების მიერ, რომლებსაც დაწესებული ჰქონდათ შეზღუდვები ან აკრძალვები, ძირითადად პუბლიკაციების ან მასმედიის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით. უმეტეს შემთხვევებში, კომისიამ ასეთი შეზღუდვები ჩათვალა კანონის დაცვით განხორციელებული თავისუფლების აღკვეთის განუყოფელ ნაწილად და ამდენად, კონვენციასთან შესაბამისად.

____________________________________________

1. Leander-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1987 წლის 26 მარტი, სერია A№116.

2. Gaskin-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1989 წლის 7 ივლისი, სერია A№160.

3. Guerra and others-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1998 წლის 19 თებერვალი, მოხსენებები 1998-I.

4. Leander-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1987 წლის 26 მარტი, სერია A №116, გვ. 29, პუნქტი 74.

5. განაცხადები: №11553/85 და №11658/85, G.M.T. Hodgson, D. Woolf Productions Ltd. and National Union of journalists and Channel 4 Television Co. Ltd. v. the United Kingdom, 1987 წლის 9 მარტისგადაწყვეტილება, D.R. 51, გვ. 136.

6. განაცხადები: №23868/94 და №23869/94, A. Loersch and Nouvelle association du Courrier v. Switzerland, 1995 წლის 24 თებერვლის გადაწყვეტილება, D.R. 80, გვ. 162.

7. განაცხადი №26633/95, E. Bader v. Austria, 1996 წლის 15 მაისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №27881/95, E. Nurminen and others v. Finland, 1997 წლის 26 თებერვლის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

8. განაცხადი №32849/96, Grupo Interpres SA v. Spain, 1997 წლის 7 აპრილის გადაწყვეტილება, D.R 89, გვ. 150.

1. სასამართლოს განაჩენები

1989 წლის ნოემბერში Markt Intern Verlag GmbH and Klaus Beermann-ის საქმეში სასამართლომ დაასკვნა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. ფედერალური სასამართლოს განაჩენის საპირისპიროდ, აღნიშნული მუხლის დარღვევას ამტიცებდა გერმანიის საგამომცემლო ფირმა და მისი რედაქტორი. მათ ხსენებულმა სასამართლომ, ,,არაკეთილსინდისიერი შეჯიბრებითობის შესახებ“ გერმანიის კანონის საფუძველზე, აუკრძალა სპეციალურ საინფორმაციო ბიულეტენში გამოქვეყნებული კონკრეტული განცხადებების გამეორება, რომლებიც აკრიტიკებდა საფოსტო შეკვეთების შემსრულებელი ფირმის სამუშაო პრაქტიკას. აღნიშნა რა, რომ ,,კომერციული ხასიათის ინფორმაცია არ შეიძლება გამოირიცხოს მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოქმედების სფეროდან, რომელიც არ გამოიყენება მხოლოდ ინფორმაციისა თუ მოსაზრებების გარკვეულ სახეებზე ან გამოხატვის ფორმებზე”,¹ სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ ფედერალური სასამართლოს ბრძანება აკრძალვასთან დაკავშირებით არ გადასცილდა შეფასების ზღვარს, რაც აქვს ეროვნულ ხელისუფლებას - მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებაზე დააწესოს ფორმალობები, პირობები, შეზღუდვები ან სანქციები.

Casado Coca-ს საქმეში, რომელიც განხილულ იქნა 1994 წლის თებერვალში, სასამართლომ კვლავ დაადასტურა მე-10 მუხლის გამოყენება რეკლამებთან დაკავშირებით. სასამართლოს აზრით, დისცი პლინარული სანქცია ადვოკატის წინააღმდეგ თავისი პროფესიული მომსახურების რეკლამირებისათვის არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. მიიჩნია რა, რომ შეზღუდვები რეკლამაზე დაწვრილებით უნდა იქნეს განხილული, სასამართლომ აღნიშნა, რომ წესები ადვოკატთა კოლეგიის წევრების რეკლამირებასთან დაკავშირებით განსხვავდება ქვეყნების მიხედვით. კონვენციის მონაწილე სახელმწიფოთა უმეტესობაში შეიმჩნეოდა ტენდენცია, რომ შემსუბუქებულიყო აღნიშნული წესები სოციალური ცვლილებების, კერძოდ, მასმედიის როლის გაზრდის, შედეგად. მარეგულირებელი წესების ფართო დიაპაზონი და ცვლილებათა განსხვავებული ტემპი წევრ სახელმწიფოებში მიუთითებს საკითხის სირთულეზე. სასამართლომ დაადგინა, რომ ადვოკატთა კოლეგიის ორგანოები და ეროვნული სასამართლოები საერთაშორისო სასამართლოსთან შედარებით უკეთეს მდგომარეობაში იმყოფებიან იმის განსაზღვრისას, თუ მოცემულ დროს როგორ შეიძლება დადგინდეს სწორი ბალანსი მართლმსაჯულების ჯეროვან განხორციელებას, პროფესიულ ღირსებას, სამართლებრივი დახმარების თაობაზე ინფორმაციის მიღების უფლებასა და ადვოკატთა კოლეგიის წევრებისათვის საკუთარი პრაქტიკის რეკლამირების შესაძლებლობის მიცემას შორის. იმ დროს (1982-1983 წლებში) დისცი პლინარული ღონისძიება არ ჩაითვალა არაპროპორციულად.²

,,არაკეთილსინდისიერი შეჯიბრებითობის შესახებ” გერმანიის კანონის გამოყენება კვლავ იქნა განხილული სასამართლოს მიერ Jacubowski-ს საქმეში (იხ. ზემოთ განხილული Markt Intern Verlag GmbH and Klaus Beermann-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი). 1994 წლის ივნისის განაჩენში სასამართლომ დაადგინა, რომ ეროვნული სასამართლოს აკრძალვა, რომელიც ზღუდავდა განმცხადებელ ჟურნალისტს, გაევრცელებინა წერილი არასახარბიელო კომენტარებით გერმანიის საინფორმაციო სააგენტოს შესახებ, არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. სასამართლომ აღნიშნა, რომ ცირკულარული წერილი ძირითადად განკუთვნილი იყო იმისათვის, რომ საინფორმაციო სააგენტოს კლიენტები ჩამოეშორებინა პრესის ახალი სააგენტოსათვის, რომლის დაფუძნებასაც აპირებდა განმცხადებელი. სასამართლო ბრძანება ცირკულარის გავრცელების აკრძალვაზე შორს არ მიდიოდა, ამდენად ნებისმიერი საშუალებით გამოხატვის ნებას რთავდა განმცხადებელს. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, გერმანიის სასამართლოებმა არ გადააბიჯეს შეფასების ზღვარს.³

2. კომისიისა და სასამართლოს გადაწყვეტილებები

1978 წლის დეკემბერში კომისიამ, თავის მხრივ, განმარტა, რომ სახელმწიფოს შეუძლია ზომების მიღება იმ პირთა წინააღმდეგ, რომლებიც ცდილობენ მე-10 მუხლის 1-ლ პუნქტში ჩამოყალიბებული ლიცენზირების მოთხოვნების დარღვევას^.4

1979 წლის მაისში კომისიამ გააკეთა განცხადება, რომლის მიხედვითაც მან არ ჩათვალა, რომ კომერციული ,,სიტყვა”, როგორც ასეთი, უნდა ხვდებოდეს მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული დაცვის ფარგლებს გარეთ. მიუხედავად ამისა, ის აზრი იყო განვითარებული, რომ ,,დაცვის ფარგლები უნდა იყოს იმაზე ნაკლები, რაც ეძლევა ფართო გაგებით ,,პოლიტიკური” მოსაზრებების გამოხატვას, რომლებთან ერთად ღირებულებები, რომლებიც ამყარებს გამოხატვის თავისუფლებას კონვენციის გაგებით, არის უმთავრესი საკითხი”^.5

მეორე შემთხვევაში კომისიამ უფრო მკაფიოდ განაცხადა, რომ კომერციული სიტყვა კონვენციით არის დაცული. მან აღნიშნა, რომ ,,ადრეც გამოხატა საკუთარი აზრი, რომ კომერციული რეკლამები და მხარდამჭერი კამპანია, როგორც ასეთი, დაცულია მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტით.⁶

1987 წლის დეკემბერში კომისიამ დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა საფრანგეთის ნორმებით დადგენილ შეზღუდვებს წამლების რეკლამირებასთან დაკავშირებით მაშინაც კი, როდესაც ამგვარი რეკლამა განკუთვნილი იყო ჯანდაცვის მომსახურე პერსონალისათვის.⁷

1990 წლის ივლისში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელშიც ცეკვის სკოლას აეკრძალა შეცდომაში შემყვანი სარეკლამო რგოლის გამოყენება^.8

1991 წლის მარტში კომისიამ განიხილა საქმე, რომელიც ეხებოდა ადვოკატისათვის საყვედურის გამოცხადებას იმის გამო, რომ რეკლამირება გაუკეთა თავის მომსახურებას, რაც მას ეკრძალებოდა. განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ჩაითვალა^.9

1993 წლის იანვარში კომისიამ განიხილა საქმე, რომელიც ეხებოდა შვედეთის სამაუწყებლო საზოგადოებრივი კომისიის მიერ განმცხადებლებისათვის რადიომაუწყებლობის ლიცენზიის გაუქმებას მას შემდეგ, რაც გამოვლენილ იქნა მათი განზრახვა - სარეკლამო მაუწყებლობა. განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ჩაითვალა.¹⁰

1993 წლის ოქტომბერში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა სამაუწყებლო კომპანიისათვის დაკისრებულ ჯარიმებს არაპირდაპირი სარეკლამო ფრაგმენტების გადაცემისათვის ინფორმაციულ სატელევიზიო პროგრამებში. დაადგინა რა, რომ მე-10 მუხლში ჩარევა არ გადასცდა სახელმწიფოს შეფასების ზღვარს, კომისიამ მხედველობაში მიიღო პროგრამების პოტენციური აუდიტორია (ბავშვები), ეროვნულ სამაუწყებლო სისტემაში განმცხადებლის მდგომარეობა და ჯარიმების ოდენობა.¹¹

1999 წლის მარტში სასამართლომ განიხილა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ადვოკატზე დაკისრებულ დისციპლინარულ სანქციას თავისი მომსახურების რეკლამირებისათვის. სასამართლომ კვლავაც აღნიშნა, რომ ადვოკატებს, სპეციალური სტატუსის წყალობით, უკავიათ ცენტრალური პოზი- ცია მართლმსაჯულების განხორციელებაში - ისინი არიან შუამავლები საზოგადოებასა და სასამართლოებს შორის. ყოველივე ეს ამართლებს ქცევის კოდექსის არსებობას, რომელსაც ისინი ემორჩილებიან. ადრინდელი პრეცედენტული სამართლის შესაბამისად, სასამართლომ დამატებით აღნიშნა, რომ ქვეყნის ადვოკატთა კოლეგიები და ეროვნული სასამართლოები საერთაშორისო სასამართლოსთან შედარებით უკეთეს მდგომარეობაში იმყოფებიან საიმისოდ, რომ განსაზღვრონ მოცემულ დროს სხვადასხვა ინტერესს შორის სწორი ბალანსი. აღნიშნულ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის წინააღმდეგ მიმართული ღონისძიებები არ იყო არაპროპორციული და განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო.¹²

2001 წლის ნოემბერში სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება საქმეზე, რომელიც ეხებოდა ოფთალმოლოგზე დაკისრებულ ჯარიმას იმ საგაზეთო პუბლიკაციაზე გაწეული დახმარებისათვის, რომელიც ჩაითვალა რეკლამად. განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად ჩაითვალა.¹³

____________________________

1. Markt Intern Verlag GmbH and Klaus Beermann-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1989 წლის 20 ნოემბერი, სერია A №165, პუნქტი 26.

2. Casado Coca-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1994 წლის 24 თებერვალი, სერია A. №285, პუნქტები 35-37 და 51-57. იხ. განაცხადი №21554/93 (კომისიის მიერ დამტკიცებული), R. v. Germany, 1994 წლის 31 აგვისტოს გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

3. Jakubowski-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1994 წლის 23 ივნისი, სერია A№291-A, პუნქტები 27-30.

4. განაცხადი №8266/78, X. v. the United Kingdom (Radio Caroline), 1978 წლის 4 დეკემბრის გადაწყვეტილება, D.R. 16, გვ. 190.

5.განაცხადი №7805/77, X. and Church of Scientology v. Sweden, 1979 წლის 5 მაისის გადაწყვეტილება, D.R. 16, გვ. 68.

6. განაცხადი №9664/82, I. Liljenberg v. Sweden, 1983 წლის 1 მარტის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

7. განაცხადი №10267/83, jean Alexandre and others v. France, 1987 წლის 10 დეკემბერი, D.R. 54, გვ. 5.

8. განაცხადი №17006/90, K. v. Federal Republic of Germany, 1991 წლის 2 ივლისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

9. განაცხადი №14622/89, Hempfing v. Federal Republic of Germany, 1991 წლის 7 მარტის გადაწყვეტილება, D.R. 69, გვ. 272.

10. განაცხადი №18424/91, Röda Korsets Ungdomsförbund and others v. Sweden, 1993 წლის 15 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

11. განაცხადი №16844/90, Nederlandse Omroepprogramma Stichting v. the Netherlands, 1993 წლის 13 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

12. განაცხადი №32813/96, K. Lindner v. Germany, 1999 წლის 9 მარტის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

13. განაცხადი №37928/97, M. Stambuk v. Germany, 2001 წლის 22 ნოემბრის გადაწყვეტილება.

1. სასამართლოს განაჩენები

1976 წლის დეკემბერში სასამართლომ Handyside-ს საქმეში დადგინა, რომ ბრიტანეთის ხელისუფლების მიერ წიგნის - Little Red School Book - აკრძალვა, ,,უხამს პუბლიკაციათა შესახებ” კანონის თანახმად, შესაბამისობაში მოდიოდა მე-10 უხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ გადახვევასთან, ორალის დაცვასთან მიმართებაში. აღნიშნულ განაჩენში, ისე ოგორც შემდგომ შუნდაყ თიმეს-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში, ასამართლომ ხაზი გაუსვა დემოკრატიულ საზოგადოებაში ამოხატვის თავისუფლების მნიშვნელობას:

,,გამოხატვის თავისუფლება წარმოადგენს დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთ არსებით საფუძველს, მისი პროგრესისა და თითოეული ადამიანის განვითარების ერთ-ერთ ძირითად პირობას. მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, იგი გამოიყენება არა მარტო ,,ინფორმაციისა“ და ,,მოსაზრებების“ მიმართ, რომლებსაც ბევრი იზიარებს, ან გულგრილად ეკიდება, არამედ იმათ მიმართაც, რომლებიც შეურაცხმყოფელი, თავზარდამცემი ან შემაშფოთებელია სახელმწიფოს ან მოსახლეობის ნაწილისთვის. ამგვარია მოთხოვნები პლურალიზმისა, შემწყნარებლობისა და ფართო თვალთახედვისა, რომელთა გარეშეც შეუძლებელია დემოკრატიული საზოგადოების არსებობა”.¹

1988 წლის მაისში Müller and others-ის საქმეში სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ მხატვრის მიერ გამოფენილი ნამუშევრების კონფისკაცია და ხელოვანისა და სხვა განმცხადებლების დაჯარიმება უხამსი პუბლიკაციებისათვის წარმოადგენდა გამოხატვის თავისუფლების უფლების განხორციელების შეზღუდვებს, რომლებიც იყო ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში” და ამდენად, არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას.

დააკონკრეტა რა, რომ გამოხატვის თავისუფლება მოიცავს მხატვრული გამოხატვის თავისუფლებას მაშინაც კი, როდესაც აღნიშნული გამოხატვის თავისუფლების მანიფესტაცია ,,შეურაცხმყოფელი, თავზარდამცემი ან შემაშფოთებელია“, სასამართლომ ჩათვალა, რომ ,,მოცემულ პირობებში“ (გამოფენის სრულიად თავისუფალი ხელმისაწვდომობა) და ,,შეფასების ზღვრის მხედველობაში მიღებით”, რაც შესაძლებელია არსებობდეს იმ ფარგლებთან დაკავშირებით, რომლებშიც სადავო ნახატები იყო მორალურად შეურაცხმყოფელი, ხელისუფლების ორგანოები, კონფისკაციისა და ჯარიმის დაკისრებისას უფლებამოსილი იყვნენ, დაედგინათ, რომ ამგვარი ღონისძიებები აუცილებელი იყო მორალის დასაცავად. კერძოდ, კონფისკაციის ღონისძიებასთან დაკავშირებით, სასამართლომ ჩათვალა, რომ ეს არ იყო არაპროპორციული, რამდენადაც იყო არა აბსოლუტური, არამედ მხოლოდ განუსაზღვრელი ხანგრძლივობის, ნახატების მესაკუთრეს შეეძლო მიემართა კონფისკაციის ბრძანების გაუქმების ან შეცვლისათვის, თუ სადავო ნივთი საფრთხეს აღარ წარმოადგენდა, ან, თუ ზოგიერთი სხვა, უფრო ლმობიერი ღონისძიება საკმარისი იყო საზოგადოებრივი მორალის ინტერესების დასაცავად.²

1992 წლის ოქტომბერში სასამართლომ განიხილა Open Door Counselling Ltd and Dublin Well Woman-ის საქმე, რომელშიც დაასკვნა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას იმ შეზღუდვებთან დაკავშირებით, რომლებიც დაუწესდათ განმცხადებელ კომპანიებს, რომ მიეცათ ინფორმაცია ორსული ქალებისათვის ბრიტანეთში სააბორტო კლინიკების ადგილმდებარეობის ან მათთან დაკავშირების საშუალებების შესახებ. განმცხადებელი კომპანიები ჩიოდნენ, ინტერ ალია, რომ შეზღუდვები წარმოადგენდა გაუმართლებელ ჩარევას მე-10 მუხლით გარანტირებული ინფორმაციის გავრცელების უფლებაში. თუმცა დადგენილება ,,კანონით გათვალისწინებული” იყო და ემსახურებოდა კანონიერ მიზანს - მორალის დაცვას, რომლის ერთი ასპექტი ირლანდიაში დაუბადებელი ბავშვის სიცოცხლის უფლების დაცვა იყო, სასამართლომ დაასკვნა, რომ განმცხადებლებზე დაწესებული შეზღუდვა იყო არაპროპორციული.³

1992 წლის დეკემბერში Hadjianastassiou-ს საქმეში, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლის მსჯავრდებას სამხედრო საიდუმლოების გახმაურებისა და მისი საჩივრის უარყოფას დაუსაბუთებლობის გამო, მიუხედავად იმისა, რომ მას წერილობით არ ეცნობა მსჯავრდების საფუძვლები ხუთდღიანი ვადის ფარგლებში აპელაციის შესატანად, სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას.⁴

1993 წლის აგვისტოში სასამართლომ განიხილა Chorherr-ის საქმე, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლის დაკავებასა და დაპატიმრებას მას შემდეგ, რაც უარი თქვა, შეეწყვიტა სამხედრო აღლუმზე ბროშურების გავრცელება და ტრანსპარანტების გამოტანა. სასამართლომ ჩათვალა, რომ ჩარევა იყო ,,კანონით გათვალისწინებული“ და მე-10 მუხლის მე2 პუნქტის თანახმად, არსებობდა კანონიერი საფუძველი იმის დასადგენად, რომ ჩარევა იყო ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.⁵

1994 წლის სექტემბერში Otto-Preminger-Institut-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ დაადგინა, რომ ავსტრიის სასამართლოს გადაწყვეტილებები ვ. შროტერის ფილმ Das Liebeskonzil-ის ამოღებისა და კონფისკაციის შესახებ არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. აღნიშნული ღონისძიებები მიზნად ისახავდა მოქალაქეთა უფლების დაცვას, რომ მათი რელიგიური მრწამსი სხვათა მოსაზრებების საჯარო გამოხატვით არ შეურაცხყოფილიყო. სასამართლომ, საქმის გარემოებებისა და ავსტრიის ხელისუფლების ფართო შეფასების ზღვრიდან გამომდინარე, არც ამოღება და არც კონფისკაცია ჩათვალა დასახული მიზნის არაპროპორციულად.⁶

1995 წლის აპრილში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას Piermont-ის საქმე- ში, რომელიც ეხებოდა ევროპული პარლამენტის გერმანელი წევრის საფრანგეთის პოლინეზიიდან გაძევების ღონისძიებას, რომელიც ამავდროულად უკრძალავდა მას ქვეყანაში დაბრუნებას და ახალ კალედონიაში შესვლას. მოცემულ საქმეში სასამართლომ განმარტა, რომ ,,სამართლიანი ბალანსი დაირღვა, ერთი მხრივ, საზოგადოების ინტერესს, რომელიც ითხოვდა არეულების თავიდან აცილებასა და ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნებას და მეორე მხრივ, [განმცხადებლის] გამოხატვის თავისუფლებას შორის".⁷

მე-10 მუხლის დარღვევა დაადგინა სასამართლომ Vogt-ის საქმეში, რომელიც ეხებოდა მასწავლებლის სახელმწიფო სამსახურიდან გათავისუფლებას გერმანიის კომუნისტურ პარტიაში (DKP) პოლიტიკური საქმიანობის გამო. სასამართლომ განასხვავა აღნიშნული საქმე Glasenapp-ისა და Kosiek-ის საქმეებისაგან და განმარტა, რომ გათავისუფლების ღონისძიება წარმოადგენდა გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებაში ჩარევას. სასჯელის სიმკაცრისა და პროფესიული მოვალეობების განხორციელების დროს განმცხადებლის საქციელის გათვალისწინებით სასამართლომ დაადგინა, რომ აღნიშნული ღონისძიება იყო არაპროპორციული დასახულ კანონიერ მიზანთან. ამდენად, ჩარევა არ შეიძლებოდა ჩათვლილიყო როგორც აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.⁸

1997 წლის ნოემბერში Zana-ს საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. მან დაასკვნა, რომ ყოფილი მერის მსჯავრდება ინტერვიუს დროს ტერორისტული აქტების მხარდაჭერის გამოხატვისათვის არ შეიძლებოდა გამართლებული ყოფილიყო მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით. სასამართლომ ჩათვალა, რომ მოცემულ საქმეში საჯარო ხელისუფლების ორგანოების ჩარევა მიმართული იყო ეროვნული უშიშროებისა და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფისაკენ. რამდენადაც განმცხადებელმა აშკარად შორს არ დაიჭირა თავი ძალადობის აქტებისაგან, რომლებიც განხორციელდა PKK-ის მიერ სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში, გამოტანილი განაჩენი შეიძლებოდა ჩათვლილიყო დასახულ კანონიერ მიზანთან პროპორციულად და ,,გადაუდებელ სოციალურ აუცილებლობაზე“ პასუხად.⁹

სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას Grigoriades-ის საქმეში, რომელიც ეხებოდა წვევამდელის მსჯავრდებას ჯარის შეურაცხყოფისათვის უფროსი ოფიცრებისადმი გაგზავნილ წერილში. სასამართლომ მიუთითა პრეცედენტულ სამართალში განმტკიცებულ გარკვეულ პრინცი-პებზე, მათ შორის იმ ფაქტზე, რომ ,,მე-10 მუხლის მოქმედება არ მთავრდება სამხედრო ყაზარმების ჭიშკართან“¹⁰ და რომ სამართლებრივი წესები სამხედრო დისციპლინის დარღვევის აღსაკვეთად არ შეიძლებოდა გამოყენებულიყო ეროვნული სასამართლოების მიერ ,,აზრის გამოხატვისთვის ხელის შეშლის მიზნით მაშინაც კი, თუ ისინი მიმართულია ჯარის, როგორც ინსტიტუტის, წინააღმდეგ.“ რა თქმა უნდა, სადავო წერილის შინაარსი შეიცავდა მთელ რიგ მკაცრსა და იმპერატიულ განცხადებებს შეიარაღებულ ძალებთან დაკავშირებით. მიუხედავად ამისა, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ,,ეს განცხადებები, რომლებიც გაკეთებული იყო ზოგადი და ხანგრძლივი განხილვის კონტექსტში, აკრიტიკებდა სამხედრო ცხოვრებასა და ჯარს, როგორც ინსტიტუტს.“ წერილი არ იყო უშუალოდ მიმართული მიმღები ან სხვა პირისადმი. ასეთ ფონზე გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა არ შეიძლებოდა გამართლებულიყო მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის მნიშვნელობისათვის.

Incal-ის საქმეში სასამართლომ დაასკვნა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. განმცხადებელი მსჯავრდებული იყო იმ ბროშურების გავრცელებისათვის, რომლებიც აკრიტიკებდა ადგილობრივი ხელისუფლების პოლიტიკას მუშების, განსაკუთრებით ქურთული წარმოშობის მუშების, მიმართ. სასამართლომ, კვლავ დაადასტურა რა თავისი გადაწყვეტილება Castells-ის საქმეზე,¹¹ შენიშნა, რომ ,,ოპოზიციური პარტიის წევრი პოლიტიკოსის, მოცემულ შემთხვევაში განმცხადებლის, გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა მოითხოვს ზედმიწევნით შემოწმებას“.¹² სასამართლოს აზრით, ბროშურებში გაკეთებული მოწოდება, ,,კონტექსტიდან გამომდინარე, არ შეიძლებოდა ჩათვლილიყო მოქალაქეთა შორის ძალადობის, მტრობისა თუ სიძულვილის მოწოდებად“ (პუნქტი 50). იმ ფაქტის მხედველობაში მიღებით, რომ ,,დემოკრატიულ სისტემაში მთავრობის მოქმედება თუ უმოქმედობა უნდა დაექვემდებაროს არა მარტო საკანონმდებლო და სასამართლო ხელისუფლების, არამედ ასევე საზოგადოებრივი აზრის ზედმიწევნით შემოწამებას“ (პუნქტი 54), სასამართლომ აღნიშნა, რომ გასაჩივრებული ჩარევის რადიკალური ხასიათი არ აკმაყოფილებდა ,,გადაუდებელ სოციალურ აუცილებლობას“. დასკვნაში სასამართლომ მიიჩნია, რომ აღნიშნული საქმის გარემოებები არ შეესაბამებოდა Zana-ს საქმის გარემოებებს,¹³ რამდენადაც არაფერი იყო ისეთი, ,,რაც გაამართლებდა იმ დასკვნას, რომ ბ-ნი ინკალი ნებისმიერი სახით იყო პასუხისმგებელი თურქეთში არსებულ ტერორიზმის პრობლემებზე“ (პუნქტი 58).

Steel and others-ის საქმეში სასამართლომ ჩათვალა, რომ დემონსტრაციები, რომლებმაც განაპირობა განმცხადებლების დაკავება, განხილულ უნდა იქნეს როგორც გარკვეულ საქმიანობასთან უთანხმოების გამოხატვა. ამგვარად, ისინი ხვდებოდა მე-10 მუხლის მოქმედების სფეროში. იმისათვის, რომ განეხილა განმცხადებლისათვის გამოხატვის თავისუფლების განხორციელების შეზღუდვის აუცილებლობა, სასამართლომ შეისწავლა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები და დაასკვნა, რომ პირველი ორი განმცხადებლის საქმეში ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. კანონიერი საქმიანობისათვის, აღნიშნულ საქმეში კაკაბზე ნადირობისა და ავტომაგისტრალის მშენებლობისათვის, ფიზიკურ დაბრკოლებებს, შეეძლო გაემართლებინა განმცხადებლების მოქმედების არენიდან ჩამოცილება და დაპატიმრება. მიუხედავად ამისა, სასამართლომ ჩათვალა, რომ ხელისუფლების მხრიდან სამი სხვა განმცხადებლის დაპატიმრება, რომელიც მოჰყვა სრულიად მშვიდობიან დემონსტრაციას საბრძოლო ვერტმფრენთან დაკავშირებულ კონფერენციაზე, იყო არაკანონიერი და არაპროპორციული და ამგვარად, წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას.¹⁴

1998 წლის სექტემბერში Ahmed and others-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ დაადგინა, რომ შეზღუდვა ეხებოდა ადგილობრივი მმართველობის საჯარო მოსამსახურეთა პოლიტიკურ საქმიანობას და კანონიერად იყო გამოყენებული ,,ადგილობრივი მმართველობისა და ურბანიზაციის შესახებ 1989 წლის კანონის შესაბამისად.¹⁵

სასამართლოს აზრით, მთავრობის მიერ გატარებული ღონისძიება, რომელიც საჩივრდებოდა, შეიძლებოდა ჩათვლილიყო, როგორც იმ მოთხოვნის დაკმაყოფილების საშუალება, რომლის მიხედვითაც საჯარო მოსამსახურეები უნდა იყვნენ მიუკერძოებულები და ამგვარად, მიღებული ღონისძიებები არ სცილდებოდა დამცველი სახელმწიფოს შეფასების ზღვარს. 1999 წლის მაისში Rekvényi-ს საქმეში, რომელიც უკრძალავდა პოლიციისა და შეიარაღებული ძალების პროფესიონალ მოხელეებს პოლიტიკურ პარტიებში გაწევრიანებასა და პოლიტიკურ საქმიანობას, სასამართლომ დაადგინა, რომ პოლიციის პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის უზრუნველყოფისაკენ მიმართული შეზღუდვები კანონიერ მიზანს ემსახურებოდა, კერძოდ, ეროვნული უშიშროებისა და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვას. მან არ მიიჩნია ისინი დასახული მიზნის არაპროპორციულად, რამდენადაც პოლიციის წარმომადგენლებს კვლავაც ჰქონდათ სხვადასხვა გზით თავიანთი პოლიტიკური მოსაზრებებისა და პრეფერენციების გამოხატვის უფლება. მაგალითად, მათ შეეძლოთ განეხილათ პარლამენტის არჩევნების პროგრამები, მოეწყოთ საარჩევნო კამპანიის შეხვედრები, ხმა მიეცათ და მხარი დაეჭირათ საპარლამენტო არჩევნებისათვის, ასევე გაწევრიანებულიყვნენ პროფესიულ კავშირებში. ამგვარ გარემოებებში შეზღუდვები არ იყო გადამეტებული. ამდენად, ისინი არ წარმოადგენდნენ კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას.¹⁶

1999 წლის 8 ივლისის განაჩენებში სასამართლომ განმარტა, რომ კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევებს ჰქონდა ადგილი Arslan-ის,¹⁷ Polat-ისა¹⁸ და Gerger-ის¹⁹ საქმეებში. განმცხადებლები მსჯავრდებული იყვნენ სახელმწიფოს მთლიანობის წინააღმდეგ პროპაგანდისათვის მას შემდეგ, რაც პუბლიკაციებსა და განცხადებებში გააკრიტიკეს სახელმწიფოს ქმედებები სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში. სასამართლომ ცნო, რომ ძალადობისაკენ მოწოდების შემთხვევაში სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოები სარგებლობენ უფრო ფართო შეფასების ზღვრით, როდესაც განიხილავენ გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევის აუცილებლობას. თუმცაღა, კვლავაც დაადასტურა, რომ ,,კონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად მცირე საზღვრებია დატოვებული პოლიტიკური სიტყვის შეზღუდვებისათვის“. ამასთან, დასაშვები კრიტიკის ზღვარი უფრო ფართოა მთავრობასთან, ვიდრე კერძო პირთან ან თუნდაც პოლიტიკოსთან მიმართებაში.

ხსენებულ სამ საქმეში სადავო შეტყობინება არ იყო ძალადობისაკენ მოწოდება მიუხედავად მთელი რიგი ნაწყვეტების მტრული ქვეტექსტისა ან ისეთი სიტყვების გამოყენებისა, როგორიცაა: ,,წინააღმდეგობა“, ,,ბრძოლა“ და ,,გათავისუფლება“. სასამართლომ შენიშნა, რომ შეტყობინებების ცერემონიაზე წაკითხვის ან ლიტერატურულ ნაშრომში გამოქვეყნების ფაქტმა მნიშვნელოვნად შეზღუდა მათი პოტენციური ზეგავლენა ,,ეროვნულ უშიშროებაზე“ ან ,,ტერიტორიულმთლიანობაზე“. აღნიშნული მოსაზრებებითა და დაკისრებული სასჯელების სიმკაცრის გათვალისწინებით, სასამართლომ განმარტა, რომ განმცხადებლების მსჯავრდება იყო არაპროპორციული დასახულ მიზნებთან.

1999 წლის 8 ივლისის განაჩენში Karatas¸ -ის საქმეზე განმცხადებლის მსჯავრდება სახელმწიფოს განუყოფლობის წინააღმდეგ პროპაგანდისათვის, რაც მოჰყვა მისი ლექსების კრებულის გამოქვეყნებას, ჩაითვალა, რომ წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. პრეცედენტულ სამართალზე მითითებით სასამართლომ დაამტკიცა, რომ მე-10 მუხლი იცავს მხატვრული გამოხატვის თავისუფლებას და უზრუნველყოფს არა მარტო მოსაზრებების არსს, არამედ გამოხატვის საშუალებებსაც. სასამართლომ შენიშნა, რომ ლექსები თავისი დეფინიციით მიმართულია ძალიან პატარა აუდიტორიისაკენ, რაც ,,მნიშვნელოვნად ზღუდავს თავის პოტენციურ ზეგავლენას ეროვნულ უშიშროებაზე, საზოგადოებრივ წესრიგზე ან ტერიტორიულ მთლიანობაზე“.²⁰ სასამართლომ შემდგომში განმარტა: ,,მიუხედავად იმისა, რომ ლექსების ზოგიერთი ნაწყვეტი ძალიან აგრესიული ტონით იყო დაწერილი და ძალადობის გამოყენებისაკენ მოუწოდებდა, ის ფაქტი, რომ ისინი წარმოადგენდნენ ხელოვნების ნიმუშებს და გააჩნდათ შეზღუდული ზეგავლენა, მათში ნაკლებად ავლენდა ამბოხებისაკენ მოწოდებას. აღნიშნულიდან უფრო, ღრმა მწუხარება გამოსჭვიოდა მძიმე პოლიტიკური სიტუაციის ჟამს“ (პუნქტი 52). შესაბამისად, დაადგინა, რომ განმცხადებლის მსჯავრდება იყო არაპროპორციული დასახულ კანონიერ მიზნებთან. 1999 წლის ივლისში Baskaya and Okçuoglu-ს საქმეში სასამართლომ განიხილა განმცხადებლების მსჯავრდება სახელმწიფოს მთლიანობის წინააღმდეგ პროპაგანდისათვის, რაც მოჰყვა საუნივერსიტეტო სწავლების პუბლიკაციას, რომელიც აკრიტიკებდა ,,სახელმწიფოს ოფიციალურ იდეოლოგიას“. მაშინ, როდესაც მთავრობის არგუმენტები ეხებოდა თურქეთში ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლას, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ხელისუფლებამ სათანადოდ ვერ გაითვალისწინა აკადემიური გამოხატვის თავისუფლება და საზოგადოების უფლება, ინფორმირებული იყოს ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთში არსებული სიტუაციის სხვადასხვა პერსპექტივაზე. სადავო პუბლიკაცია არ წარმოადგენდა ძალადობისაკენ მოწოდებას. კვლავ დაადასტურა რა, რომ დასაშვები კრიტიკის ზღვარი უფრო ფართოა მთავრობასთან, ვიდრე კერძო პირთან ან თუნდაც პოლიტიკოსთან მიმართებაში, სასამართლომ დაასკვნა, რომ განმცხადებლების მსჯავრდება იყო არაპროპორციული დასახულ კანონიერ მიზნებთან და წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. ²¹

1999 წლის ოქტომბერში Wille-ს საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ ლიხტენშტეინის პრინცის განცხადება თავისი განზრახვის შესახებ, რომ არ აპირებდა განმცხადებლის საჯარო სამსახურში მიღებას მის მიერ გაკეთებული განცხადებების გამო, წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. განმცხადებელმა მოსაზრებები კონსტიტუციის ინტერპრეტაციის შესახებ გამოხატა ლექციის მსვლელობისას.

პირველ რიგში, სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ ადგილი ჰქონდა განმცხადებლის გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევას. პრინცის განცხადება, რომ იგი არ აპირებდა განმცხადებლის ხელახლა დანიშვნას საჯარო თანამდებობაზე, სასამართლოს აზრით, ,,წარმოადგენდა განმცხადებლის მიერ გამოხატვის თავისუფლების უფლების განხორციელებისათვის საყვედურს და უფრო მეტიც, მძაფრ რეაგირებას განმცხადებლის მიერ გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებაზე, რამდენადაც ის მიზნად ისახავდა მისთვის ხელის შეშლას, მომავალში ამგვარი განცხადებების გაკეთებისაგან“.²²

სასამართლომ შემდეგში მხედველობაში მიიღო ის ფაქტი, იყო თუ არა სადავო ღონისძიება აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში. მან აღნიშნა, რომ სასამართლო ხელისუფლებაში მომსახურე საჯარო მოხელეებისაგან (განმცხადებელი იმ დროს იყო მაღალი რანგის მოსამართლე) მოსალოდნელი იყო, რომ გამოეჩინათ თავშეკავება გამოხატვის თავისუფლების განხორციელებისას ყველა შემთხვევაში, როდესაც საქმე ეხებოდა სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტსა და მიუკერძოებლობას. თუმცა იმ ფაქტს, რომ სადავო ლექციას ჰქონდა პოლიტიკური ქვეტექსტი, არ უნდა შეეშალა ხელი განმცხადებლისათვის საკუთარი მოსაზრებების გამოხატვაში. განმცხადებლის მიერ გამოთქმული მოსაზრება არ შეიძლებოდა ჩათვლილიყო დაუსაბუთებელ განცხადებად, რამდენადაც ამას მთელი რიგი პირები იზიარებდნენ. განმცხადებელს არ გაუკეთებია კომენტარი მიმდინარე საქმეებზე, მკაცრად არ გაუკრიტიკებია პირები ან საჯარო დაწესებულებები და არც შეურაცხყოფა მიუყენებია მაღალი თანამდებობის პირებისათვის ან პრინცისათვის. უფრო მეტიც, არ არსებობდა იმის მტკიცებულება, რომ განმცხადებლის მიერ ლექციის დროს გამოთქმული მოსაზრებები ზეგავლენას მოახდენდა თავისი სამსახურებრივი მოვალეობის განხორციელებაზე თუ რომელიმე მიმდინარე ან სასწრაფოდ განსახილველ საქმეზე. არც იმის მტკიცება შეიძლებოდა, რომ განმცხადებელი მოქმედებდა საძრახისად მოსამართლის ვალდებულებების სფეროსა თუ მის გარეთ. ამგვარად, სასამართლომ დაადგინა, რომ ჩარევა არ იყო აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

2000 წლის ოქტომბერში განხილულ Aksoy-ს საქმეში განმცხადებელი - მწერალი და პარლამენტის ყოფილი წევრი - სამჯერ იყო მსჯავრდებული სეპარატისტული პროპაგანდისათვის იმ განცხადებების გამო, რომლებიც მან გააკეთა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში არსებული სიტუაციის შესახებ. სამივე შემთხვევაში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას.

პირველი მსჯავრდება მოჰყვა განმცხადებლის გამოსვლას პოლიტიკური პარტიის კონფერენციაზე. სასამართლომ კვლავაც დაადასტურა, რომ ,,გამოხატვის თავისუფლება, რომელსაც დიდი მნიშვნელობა აქვს ყოველი პირისათვის, განსაკუთრებით ღირებულია ხალხის მიერ არჩეული წარმომადგენლისთვის“.²³ მოცემულ საქმეში განმცხადებელმა აზრი გამოხატა,

,,როგორც პარლამენტის წევრმა და პოლიტიკური პარტიის გენერალურმა მდივანმა, როგორც თურქეთის პოლიტიკური პროცესების მონაწილემ და [...] მისი სიტყვა [...] არ მოუწოდებდა ძალადობისაკენ, შეიარაღებული წინააღმდეგობისა თუ ამბოხებისაკენ“ (პუნქტი 62).

მთავრობისაგან განსხვავებით, სასამართლომ შემდგომში მიიჩნია, რომ სადავო განცხადებები არ იყო რასისტული. სასამართლოს აზრით, განმცხადებელმა აქცენტი ხალხის არსებობაზე გააკეთა და მისი სიტყვა უთანაბრდებოდა ,,ამ ხალხის უფლებების აღიარებისაკენ მოწოდებას“ (პუნქტი 64). შესაბამისად, მისი მსჯავრდება იყო არაპროპორციული დასახულ მიზნებთან.

განმცხადებელი მეორედ იქნა მსჯავრდებული ყოველკვირეულ გაზეთში გამოქვეყნებული სტატიის გამო. სასამართლომ კვლავ დაადასტურა პრესის არსებითი როლი დემოკრატიულ საზოგადოებაში. განმცხადებელმა საკუთარი აზრი გამოხატა როგორც პოლიტიკოსმა; იგი არ მოუწოდებდა ძალადობის გამოყენებისაკენ. პირიქით, აღნიშნული სტატია, რომელიც ეფუძნებოდა დამოუკიდებელი თუ საჯარო ორგანიზაციების მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, მიზნად ისახავდა საზოგადოებრივი აზრის გამოფხიზლებას. სასჯელი ამჯერადაც დასახულ მიზნებთან არაპროპორციულად ჩაითვალა.

მესამე მსჯავრდება მოჰყვა ხალხის თვითგამორკვევის უფლების საკითხის თაობაზე ბროშურის გამოქვეყნებას. სადავო ტექსტი არ წარმოადგენდა ძალადობისაკენ მოწოდებას. სასამართლომ ამ კუთხით კვლავ დაადასტურა, რომ ,,დემოკრატიულ საზოგადოებაში მეტად მნიშვნელოვანია, დაშვებული იყოს სხვადასხვა პოლიტიკური პროექტების წარდგენა და განხილვა მაშინაც კი, როდესაც ისინი აკრიტიკებენ არსებულ სახელმწიფო წყობას იმ პირობით, თუ ძირს არ უთხრიან თვითონ დემოკრატიას“ (პუნქტი 78). სასამართლომ ამგვარადვე გადაწყვიტა, რომ მესამე სადავო ბრალდება წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას.

2001 წლის მაისში სასამართლომ განიხილა საქმე Cyprus v. Turkey. განმცხადებელი მთავრობა ჩიოდა სასკოლო სახელმძღვანელოების ,,საკონტროლო შემოწმების“ პროცედურასა და ბერძნულენოვანი გაზეთების ბრუნვის შეზღუდვასთან დაკავშირებით, ამტკიცებდა რა, რომ ხელისუფლების კომპეტენტურმა ორგანოებმა უარი თქვეს თურქეთის კვიპროსული პოლიტიკური ოპოზიციის გამოხატვის თავისუფლების უფლების დაცვაზე.

პირველ სარჩელთან დაკავშირებით სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ თურქეთის კვიპროსის ხელისუფლების მიერ სასკოლო სახელმძღვანელოების ,,საკონტროლო შემოწმება“ მათ გავრცელებამდე არ შეესაბამებოდა მე-10 მუხლს. მოპასუხე მთავრობის თქმით კი, საკონტროლო შემოწმების პროცედურის მიზანი იყო საზოგადოებათშორისი ურთიერთობებისათვის ნებისმიერი საფრთხის გამოვლენა. მიუხედავად ამისა, სასამართლომ მხედველობაში მიიღო, რომ ხელისუფლებამ სინამდვილეში ცალმხრივად დაადო ცენზურა, ან აკრძალა სახელმძღვანელოების დიდი ოდენობა, რომელთა შინაარსიც სრულიად უვნებელი იყო. ამდენად, ცენზურა წარმოადგენდა ინფორმაციის თავისუფლების უფლების უგულებელყოფას.

თუმცაღა, სხვა ორ სარჩელთან დაკავშირებით სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლით გარანტირებული უფლებების დარღვევას.²⁴

2001 წლის ივლისში სასამართლომ დაასკვნა, რომ მე-10 მუხლის დარღვევას ჰქონდა ადგილი Ekin Association-ის საქმეში. აღნიშნული ეხებოდა მთავრობის გადაწყვეტილებას, რომლითაც იკრძალებოდა ბასკების კულტურისა და წეს-ჩვეულებების სხვადასხვა ასპექტის შესახებ წიგნის საფრანგეთში მიმოქცევა. ხსენებული ღონისძიება განხორციელდა იმ კანონის მუხლის საფუძველზე, რომელიც შინაგან საქმეთა მინისტრს უცხოურ ენაზე გამოქვეყნებული ან უცხოური წარმოშობის ნებისმიერი პუბლიკაციის აკრძალვის ნებას რთავდა.

სასამართლომ მხედველობაში მიიღო, რომ ამგვარი წინასწარი შეზღუდვები არ მოდიოდა კონვენციასთან შეუსაბამობაში, მაგრამ ისინი ,,უნდა წარმოადგენდეს იმ სამართლებრივი ჩარჩოების ნაწილს, რომელიც აწესებს ძალიან მკაცრ შეზღუდვებს აღნიშნული აკრძალვების გამოყენებაზე და უზრუნველყოფს შიდასამართლებრივ ეფექტურ საშუალებას ნებისმიერი დარღვევის წინააღმდეგ“.²⁵ მოცემულ საქმეში სადავო ღონისძიება ვერ აკმაყოფილებდა ამ ორ მოთხოვნას. სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ პუბლიკაციის შინაარსი არ ამართლებდა განმცხადებლის გამოხატვის თავისუფლების სერიოზულ დარღვევას ეროვნული უსაფრთხოებისა და საზოგადოებრივ მართლწესრიგთან მიმართებაში. ამდენად, ჩარევა არ იყო ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“.

2. კომისიისა და სასამართლოს გადაწყვეტილებები და მოხსენებები

1989 წლის სექტემბერში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა კათოლიკურ ჰოსპიტალში მომუშავე ექიმის გათავისუფლებას იმ განცხადებების გამო, რომლებიც მან გააკეთა აბორტთან დაკავშირებით. განმცხადებელი ჩიოდა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლით გარანტირებული გამოხატვის თავისუფლების დარღვევას^.26

1991 წლის აპრილში კომისიამ განიხილა საქმე, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლის მსჯავრდებას უხამსი ვიდეოფილმების გაქირავებისა თუ გაყიდვის გამო. კომისიამ დაადგინა, რომ ჩარევა გამართლებული იყო მორალის დაცვის მიზნით და აუცილებელი იყო დემოკრატიულ საზოგადოებაში^.27 1992 წლის ოქტომბერში კომისიამ განაცხადა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას იმ შეზღუდვებათან დაკავშირებით, რომლებიც დაეკისრა ექიმს თავისი კერძო სამედიცინო პრაქტიკის პრესაში რეკლამირებისათვის და რომ ისინი არ იყო არაპროპორციული პაციენტის ჯანმრთელობის, ისევე როგორც სხვათა, კერძოდ სხვა ექიმების, უფლებების დაცვის კანონიერ მიზანთან მიმართებაში.²⁸

1995 წლის აპრილის მოხსენებაში კომისიამ ერთხმად დაადგინა მე-10 მუხლის დარღვევად დასავლეთ თრაკიის მუსლიმური უმცირესობების პოლიტიკური ლიდერის მსჯავრდება საარჩევნო კამპანიის დროს საზოგადოებრივი მართლწესრიგის დარღვევისათვის - ბროშურების გავრცელებისათვის, რომლებშიც რეგიონის მუსლიმური მოსახლეობა თურქებად მოიხსენებოდა. კომისიამ ხაზი გაუსვა გამოხატვის თავისუფლების მნიშვნელობას ხალხის წარმომადგენლებისათვის და დაასკვნა, რომ ჩარევა არც არაპროპორციული იყო დასახულ მიზანთან და არც გამართლებული მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად.²⁹

1999 წლის ოქტომბრის მოხსენებაში კომისიამ გადაწყვიტა, რომ განმცხადებლის (საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკანონიერად ცნობილი პოლიტიკური პარტიის ყოფილი წევრის) მსჯავრდება სეპარატისტული პროპაგანდისათვის იმ განცხადებების გამო, რომლებიც ეხებოდა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში არსებულ სიტუაციას, წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. მართალია, ისინი შეიცავდა ისეთ სიტყვებს, როგორიცაა: ,,ბრძოლა”, ,,გათავისუფლება” და ,,თვითგამორკვევის უფლება”, მაგრამ კომისიამ ჩათვალა, რომ სადავო განცხადებები არ წარმოადგენდა მოწოდებას ძალადობისაკენ. უფრო მეტიც, ის უბრალო ფაქტი, რომ განმცხადებელმა გააკრიტიკა გზა, რომლითაც მართლწესრიგის ძალები ებრძოდნენ PKK-ის, არ მიუთითებდა, რომ იგი იყო ტერორისტი. აგრეთვე არ შეიძლებოდა მისი დადანაშაულება იმაში, რომ ძალის გამოყენების გარეშე დაიცვა ის პრინციპები, რომლებიც უკვე გამოყენებული ჰქონდა PKK-ის, მაგრამ თავისთავად არ ეწინააღმდეგებოდა დემოკრატიული საზოგადოების ფასეულობებს. კომისიამ ასევე მიუთითა სასჯელის სიმკაცრეზე. შედეგად კომისიამ ჩათვალა, რომ განმცხადებლის მსჯავრდება იყო არაპრორპორციული დასახულ კანონიერ მიზნებთან.³⁰

1999 წლის ივნისში სასამართლომ განიხილა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა პარლამენტის წევრისათვის უარის თქმას, რომ მიეცათ ნება, გამხდარიყო თემთა პალატის წევრი და ესარგებლა გარკვეული პრივილეგიებით, იმ საფუძველზე, რომ მან უარი განაცხადა, დაედო ფიცი ბრიტანეთის სამეფო გვირგვინის ერთგულებაზე. სასამართლომ თავდაპირველად გადაწყვიტა, რომ სადავო მოთხოვნა ემსახურებოდა კანონიერ მიზანს, რამდენადაც წარმოადგენდა მოპასუხე მთავრობის კონსტიტუციური პრინციპებისადმი ერთგულების გამოცხადებას. სასამართლომ შემდგომ განსაზღვრა, რომ გატარებული ღონისძიებები არ იყო არაპროპორციული, რამდენადაც სადავო ფიცი წარმოადგენდა გონივრულ მოთხოვნას ქვეყნის კონსტიტუციურ სისტემასთან მიმართებაში. უფრო მეტიც, არაფერი არსებობდა ისეთი, რაც განმცხადებელს აღუკვეთდა საკუთარი აზრის გამოხატვას სხვა კონტექსტში. შესაბამისად, განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ჩაითვალა.³¹

1999 წლის ივნისში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ქვეყნის მთლიანობის წინააღმდეგ პროპაგანდისათვის განმცხადებლის მსჯავრდებას, რაც მოჰყვა ქურთების კულტურის შესახებ მისი ნაშრომების გამოქვეყნებას.³²

2000 წლის იანვარში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა სააპელაციო სასამართლოს უარს, ნება დაერთო ყოფილი ტერორისტისათვის, სასამართლო პროცესის დასრულებამდე მიეცა ინტერვიუ ჟურნალისტისათვის. პროცესის დროს პირის მიერ გაკეთებული განცხადებები იყო ორაზროვანი. როდესაც ის აკრიტიკებდა იმ ორგანიზაციის საქმიანობას, რომლის წევრიც უწინ თავადაც იყო, აშკარად გამოხატავდა მის იდეოლოგიას. სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ხსენებული განცხადებები თავისთავად არ წარმოადგენდა მოწოდებას ტერორიზმისაკენ, თუმცა განმცხადებლის წარმომავლობის გათვალისწინებით, ისინი შეიძლება ტერორისტული ბრძოლის გაგრძელებისაკენ მოწოდებად მიეღოთ გულშემატკივრებს. სასამართლომ დაასკვნა, რომ შეზღუდვები წარმოადგენდა გადაუდებელ სოციალურ აუცილებლობაზე გონივრულ რეაგირებას და იყო პროპორციული დასახულ მიზნებთან.³³

2000 წლის თებერვალში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ პროპაგანდისათვის განმცხადებლის მსჯავრდებას, რაც მოჰყვა ევროპული პარლამენტის წინაშე და პრესკონფერენციაზე გაკეთებულ განცხადებებს^.34

2000 წლის აპრილში სასამართლომ განიხილა მასწავლებლის განაცხადი, რომელიც დააპატიმრეს, როდესაც იგი ემზადებოდა პრესკონფერენციის ჩასატარებლად. სასამართლოს მტკიცებით, ის ფაქტი, რომ დაპატიმრებამ ხელი შეუშალა განმცხადებელს პრესკონფერენციის ჩატარებაში, არ წარმოადგენდა მისი გამოხატვის თავისუფლების უფლების დარღვევას, განსაკუთრებით იმიტომ, რომ დაპატიმრების მიზანი არ იყო, მისთვის ხელი შეეშალათ პრესასთან ურთიერთობაში. დაუშვა რა, რომ განმცხადებლისათვის პრესკონფერენციის ჩატარებაში ხელის შეშლის ფაქტი წარმოადგენდა მისი გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევას, აღნიშნული ქმედება მიჩნეულ იქნა სისხლის სამართლის სამართალწარმოების ფარგლებში კანონიერი დაკავების პირდაპირ შედეგად და აუცილებელი იყო გამოძიების წარმოებისათვის. შესაბამისად, იგი ჩაითვალა გამართლებულად მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად. ამდენად, სასამართლომ განაცხადი არ დაუშვა არსებით განხილვაზე.³⁵

2000 წლის მაისში სასამართლომ განიხილა არსებით განხილვაზე საქმის დაშვებადობის მიზანშეწონილობის საკითხი, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლების მსჯავრდებას იმასთან დაკავშირებით, რომ ვეშაპებზე ნადირობის კანონიერ ექსპედიციას ხელი შეუშალეს თავიანთი ქმედებით - ისინი ჩადგნენ ვეშაპებსა და ვეშაპთმჭერ გემს შორის. ეროვნულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ განმცხადებლების მიზანი ის კი არ იყო, უბრალოდ გამოეხატათ უარყოფითი დამოკიდებულება ვეშაპებზე ნადირობასთან დაკავშირებით, არამედ ფაქტიურად ამ პროცესის შეჩერება სურდათ. ხსენებული გაუთანაბრდა იძულებას, რომ მეთევზეებს შეეწყვიტათ თავიანთი საქმიანობა. სასამართლოს მტკიცებით, ჩარევას წარმოადგენდა ქმედება, რომელიც არ სარგებლობდა ისეთივე დაცვით, როგორითაც პოლიტიკური შეხედულებების გამოხატვა, საზოგადოებისათვის საინტერესო საკითხების განხილვა ან აღნიშნულ საკითხებზე მშვიდობიანი დემონსტრაციები. პირიქით, სასამართლომ ჩათვალა, რომ ხელშემკვრელ მხარეებს უნდა ჰქონდეთ შეფასების ფართო ზღვარი იმის განხილვისას, თუ რა სახის ღონისძიებების მიღებაა აუცილებელი, რომ შეზღუდულ იქნეს ამგვარი ქცევა. სასამართლომ ხაზი გაუსვა, რომ მსჯავრდების მიზანი იყო მოპასუხე სახელმწიფოს განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონის ფარგლებში ცოცხალი რესურსების კანონიერი ექსპლუატაციის სამართლებრივი დაცვის ეფექტური განხორციელების უზრუნველყოფა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ჩაითვალა.³⁶

2000 წლის მაისში განხილულ სხვა საქმეში განმცხადებლები ჩიოდნენ, რომ ისინი ჩამოცილებულ იქნენ საპარლამენტო ოფისიდან მას შემდეგ, რაც მათი პოლიტიკური პარტია დაიშალა. სასამართლომ განაცხადები არსებით განხილვაზე დაშვებულად მიიჩნია^.37 2000 წლის აგვისტოში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომლის თანახმად, ციხის ადმინისტრაციამ უარი უთხრა პატიმარს, რომ თავისი ავტობიოგრაფიული ნოველის ხელნაწერი კორექტირებისათვის გაეგზავნა მესამე მხარისათვის.³⁸

2000 წლის სექტემბერში სასამართლომ განმარტა, რომ განმცხადებლის - პოლიტიკოსის - მსჯავრდება სეპარატისტული პროპაგანდის გავრცელებისათვის ემსახურებოდა გადაუდებელ სოციალურ აუცილებლობას და პროპორციული იყო დასახულ მიზანთან. აღნიშნულ საქმეში განმცხადებლის მიერ თავის სიტყვაში გამოთქმული შენიშვნები სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში არსებული პრობლემების შესახებ შეიძლება აღქმულიყო როგორც ხალხის მოწოდება ძალადობისაკენ ან წახალისებად შეიარაღებული წინააღმდეგობისაკენ. სასამართლომ განაცხადი არ დაუშვა არსებით განხილვაზე.³⁹

2000 წლის ნოემბერში განხილულ საქმეში განმცხადებელი ჩიოდა, რომ იგი მსჯავრდებულ იქნა სეპარატისტული პროპაგანდისათვის იმ სტატიების გამო, რომლებითაც კომენტარს აკეთებდა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში არსებულ სიტუაციაზე. განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად ჩაითვალა.⁴⁰

სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი ავტორის მსჯავრდებასთან დაკავშირებით იმ წიგნის გამო, რომელიც ეხებოდა კანაფის დამუშავებასა და წარმოებას. სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ გადაწყვეტილება კანაფის წარმოებისაკენ მოწოდებისათვის პუბლიკაციების ავტორების დასჯის შესახებ, ხვდება სახელმწიფოთა შეფასების ზღვარში. ხსენებულ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის გამოხატვის თავისუფლების უფლებაში ჩარევა გამართლებული იყო სათანადო და საკმარისი მიზეზებით და წარმოადგენდა გადაუდებელ სოციალურ აუცილებლობაზე რეაგირებას.⁴¹

2000 წლის დეკემბერში სასამართლომ განიხილა საქმე, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლისათვის, PKK-ის ლიდერისათვის, სასიკვდილო განაჩენის გამოტანას იმ საქმიანობისათვის, რომელიც მიზნად ისახავდა თურქეთის ტერიტორიის ნაწილის გამოყოფას, შეიარაღებული ტერორისტული დაჯგუფების შექმნასა და მის ხელმძღვანელობას. განმცხადებელი ამტკიცებდა კონვენციის რამდენიმე მუხლის, მათ შორის მე-10 მუხლის, დარღვევას. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად მიიჩნია.⁴²

2001 წლის იანვარში სასამართლომ განიხილა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ორი დემონსტრანტის დაკავებას, დაპატიმრებასა და საკანში მოთავსებას თევზჭერის შეჯიბრის ჩაშლისა და შესაბამისად, მშვიდობის ხელყოფის გამო. აღნიშნულ საქმეში სადავო ღონისძიებები პროპორციული იყო უწესრიგობის იმ საფრთხესთან, რომელიც განმცხადებლებმა შექმნეს კანონიერი ღონისძიების რეგულარულად ჩაშლით. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებულად მიიჩნია.⁴³

საკომუნიკაციო საშუალებების კონფისკაციის შესახებ 2001 წლის იანვრის გადაწყვეტილებით სასამართლომ განიხილა საქმე თავშესაფრის მაძიებელი პირისა, რომელმაც გამოაქვეყნა პოლიტიკური პროპაგანდის შემცველი დოკუმენტაცია. ღონისძიების მიზანი იყო საერთაშორისო დონეზე განმცხადებლის პოლიტიკური პროპაგანდისტული საქმიანობის აღკვეთა. სასამართლომ ასევე მხედველობაში მიიღო განმცხადებლის პირადი საქმე იმის გადაწყვეტისას, რომ სადავო ღონისძიება იყო ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში”. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად მიიჩნია.⁴⁴

განაცხადში, რომელიც არსებით განხილვაზე დაშვებულად ჩაითვალა 2001 წლის იანვარში, განმცხადებელი ჩიოდა, რომ მსჯავრდებულ იქნა ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ პროპაგანდისათვის იმ სიტყვის შედეგად, რომელშიც მან გამოხატა საკუთარი მოსაზრებები სამხრეთაღმოსავლეთ თურქეთში არსებულ მდგომარეობასთან დაკავშირებით.⁴⁵

2001 წლის თებერვალში განხილულ საქმეში განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ სეპარატისტული პროპაგანდისათვის მისი მსჯავრდება, რაც მოჰყვა სამხრეთ- აღმოსავლეთ თურქეთში არსებულ მდგომარეობასთან დაკავშირებით გაკეთებულ კომენტარებს, წარმოადგენდა გამოხატვის თავისუფლების უფლების დარღვევას. განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად ჩაითვალა.⁴⁶

სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა იმ სექტის ლიდერის მსჯავრდებას, რომელიც ხალხს სიძულვილისა და ძალადობისაკენ მოუწოდებდა სატელევიზიო გადაცემაში გაკეთებული მკრეხელური განცხადებებით.⁴⁷

2001 წლის აპრილში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა სეპარატისტული დოკუმენტაციის, მათ შორის PKK-ის წიგნებისა და ჟურნალების, კონფისკაციასა და განადგურებას. რაოდენობიდან გამომდინარე, პუბლიკაციები განკუთვნილი იყო არა პირადი მოხმარებისათვის, არამედ შვეიცარიაში გაყიდვისა თუ გავრცელებისათვის. ისინი მოუწოდებდნენ ძალადობისაკენ და მიზნად ისახავდნენ, რომ თურქეთში არსებული დაძაბულობა შვეიცარიაში გავრცელებულიყო. სასამართლომ დაადგინა, რომ ზემოხსენებული ჩარევა აუცილებელი იყო დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უსაფრთხოებისა და დანაშაულის თავიდან აცილებისათვის.⁴⁸

2001 წლის მაისში განხილული სამი განაცხადი ეხებოდა მწერლის მსჯავრდებას სიძულვილისა და მტრობისაკენ მოწოდებისათვის, ასევე იმ წიგნის კონფისკაციისათვის, რომელშიცმან მძაფრად გააკრიტიკა თურქეთის მთავრობის პოლიტიკა. სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი^.49

2001 წლის ივლისში სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ განმცხადებლის დაკავება და პატიმრობა, რაც მოჰყვა დემონსტრაციის დროს პოლიციის გაფრთხილებისადმი მის დაუმორჩილებლობას, იყო პროპორციული ღონისძიება დასახულ კანონიერ მიზანთან. განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ჩაითვალა.⁵⁰

2001 წლის აგვისტოში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა სეპარატისტული პროპაგანდისათვის განმცხადებლის მსჯავრდებას, როდესაც მან PKK-ის ლიდერისაგან აღებული ინტერვიუ წიგნში გამოაქვეყნა.⁵¹

2001 წლის სექტემბერში განხილული განაცხადი ეხებოდა ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ პროპაგანდისათვის გამომცემლობის მესაკუთრის მსჯავრდებას, რაც მოჰყვა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში არსებული მდგომარეობის შესახებ წიგნის გამოქვეყნებას. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე მიიჩნია დაშვებულად.⁵²

2001 წლის ნოემბერში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო ორი განაცხადი, რომლებიც ეხებოდა პერიოდული გამოცემების აკრძალვას რეგიონში, სადაც გამოცხადებული იყო საგანგებო მდგომარეობა.⁵³

2001 წლის ნოემბერში განხილულ განაცხადში უახლესი ისტორიის მასწავლებელი ამტკიცებდა, რომ იგი გათავისუფლებულ იქნა პროფესიული კვალიფიკაციის უკმარისობის საფუძველზე იმ ორი ნაშრომის შინაარსიდან გამომდინარე, რომლებიც მან დაწერა გერმანიის დემოკრატიულ რესპუბლიკაში (GDR). სასამართლომ აღნიშნა, რომ GDR-ის არსებობის პერიოდში ნამდვილად შეუძლებელი იყო, რომ განმცხადებელს გამოექვეყნებინა ოფიციალური პოლიტიკური კურსისაგან განსხვავებული ნაშრომები. მიუხედავად ამისა, სასამართლოს აზრით, განმცხადებლის პროფესიული კვალიფიკაციის შემოწმებისას სრულიად კანონიერი იყო, რომ ხელისუფლების კომპეტენტურ ორგანოებს მხედველობაში მიეღოთ მისი, როგორც ისტორიკოსის, ადრეული ნაშრომები. უფრო მეტიც, ეროვნული სასამართლოები დაეყრდნენ არა მარტო ზემოხსენებულ ორ ნაშრომს, არამედ იმ ფაქტს, რომ ადგილი არ ჰქონია შემდგომ სამეცნიერო პუბლიკაციებს, თუნდაც გერმანიის გაერთიანების შემდეგ, რაც შესაძლოა მეტყველებდა განმცხადებლის დაბალ კვალიფიკაციაზე. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ჩარევა არ ჩაითვალა არაპროპორცულად დასახულ კანონიერ მიზანთან. შესაბამისად, სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი.⁵⁴

2001 წლის ნოემბერში სასამართლომ განიხილა საქმე, რომელიც ეხებოდა საჯარო საგანმანათლებლო სისტემიდან მასწავლებლის გათავისუფლებას იმის გამო, რომ გერმანიის დემოკრატიულ რესპუბლიკაში (GDR) მან პოლიტიკური ზეწოლა მოახდინა მოსწავლეზე. გადაწყვეტილების მიღებისას, განმცხადებლის მოვალეობების გარდა, რომლებიც მას ეკისრებოდა გაერთიანებულ სოციალისტურ პარტიაში (SED), ხელისუფლების კომპეტენტურმა ორგანოებმა მხედვებლობაში მიიღეს ის ფაქტი, რომ მან მოსწავლე გამოიყენა პოლიტიკურ ოპონენტებზე დაკვირვების მიზნით. სასამართლომ დაადასტურა ეროვნული სასამართლოების მიერ მოპოვებული მტკიცებულებები, რომ განმცხადებლის დამოკიდებულება თავისი მოსწავლეების მიმართ შეუთავსებელი იყო მის, როგორც მასწავლებლის, მოვალეობებთან. აქედან გამომდინარე, სადავო ღონისძიება არ იყო არაპროპორციული დასახულ მიზანთან. შესაბამისად, განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ჩაითვალა.⁵⁵

____________________________

1. Handyside-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1976 წლის 7 დეკემბერი, სერია A№24, პუნქტი 49.

2. Müller and Others-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1988 წლის 24 მაისი, სერია A №133.

3. Open Door Counselling Ltd, Dublin Well Woman Centre and others v. Ireland-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1992 წლის 29 ოქტომბერი, სერია A №246.

4. Hadjianastassiou-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1992 წლის 16 დეკემბერი, სერია A №252.

5. Chorherr-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1993 წლის 25 აგვისტო, სერია A №266-B, პუნქტები: 30-34.

6. Otto-Preminger-Institut-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1994 წლის 20 სექტემბერი, სერია A №295-A.

7. Piermont-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1995 წლის 27 აპრილი, სერია A №314, პუნქტი 77.

8. Vogt-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1995 წლის 26 სექტემბერი, სერია A №323.

9. Zana-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 25 ნოემბერი, მოხსენებები 1997-VII.

10. Grigoriades-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 25 ნოემბერი, მოხსენებები 1997-VII, პუნქტი 45.

11. Castells-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1992 წლის 23 აპრილი, სერია A №236, პუნქტი 42.

12. Incal-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1998 წლის 9 ივნისი, მოხსენებები 1998-IV, პუნქტი 46.

13. Zana-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 25 ნოემბერი, მოხსენებები 1997-VII.

14. Steel and others-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1998 წლის 23 სექტემბერი, მოხსენებები 1998-VII.

15. Ahmed and others-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1998 წლის 2 სექტემბერი, მოხსენებები 1998-VI.

16. Rekvényi-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 20 მაისი, მოხსენებები 1999-III.

17. Arslan-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, არ არის გამოქვეყნებული.

18. Polat-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, არ არის გამოქვეყნებული.

19. Gerger-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, არ არისგამოქვეყნებული.

20. Karatas-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, მოხსენებები 1999-IV, პუნქტი 52.

21. Baskaya and Okçuoglu-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 8 ივლისი, მოხსენებები 1999-IV.

22. Wille-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 28 ოქტომბერი, მოხსენებები 1999-VII, პუნქტი 50.

23. Aksoy-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 10 ოქტომბერი, პუნქტი 59, არ არის გამოქვეყნებული.

24. Cyprus v. Turkey-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 10 მაისი.

25. Ekin Association-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 17 ივლისი, პუნქტი 58.

26. განაცხადი №12242/86, Rommelfanger v. Federal Republic of Germany, 1989 წლის 6 სექტემბრის გადაწყვეტილება, D.R. 62, გვ. 151.

27. განაცხადი №16564/90,W. and K. v. Switzerland, 1991 წლის 8 აპრილის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

28. განაცხადი №16632/90, R. Colman v. the United Kingdom, 1992 წლის 19 ოქტომბერი მოხსენება, სერია A №258-D, გვ. 112, დამთავრდა მეგობრული მორიგებით სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოტანამდე, 1993 წლის 28 ივნისის განაჩენი, სერია A №258-D.

29. განაცხადი №18877/91, S. Ahmet v. Greece, 1995 წლის 4 აპრილის მოხსენება. სასამართლომ არსებით განხილვაზე არ გამოიტანა განაჩენი, ჩათვალა რა, რომ განმცხადებელმა არ ამოწურა შიდასამართლებრივი დაცვის საშუალებები. იხ. Ahmet Sadik-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1996 წლის 15 ნოემბერი, მოხსენებები 1996-V.

30. განაცხადები: №25143/94 და №27098/95, S. Yurttas¸ v. Turkey, 1999 წლის 27 ოქტომბრის მოხსენება, საქმის განხილვა მიმდინარეობს.

31. განაცხადი №39511/98, M. McGuinness v. the United Kingdom, 1999 წლის 8 ივნისის გადაწყვეტილება, მოხსენებები 1999-V.

32. განაცხადი №27307/95, M. Bayrak v. Turkey, 1999 წლის 8 ივნისის გადაწყვეტილება.

33. განაცხადი №35402/97, B.E. Hogefeld v. Germany, 2000 წლის 20 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

34. განაცხადი №26982/95, M. Zana v. Turkey, 2000 წლის 15 თებერვლის გადაწყვეტილება.

35. განაცხადი №49392/99, Ch. Debbasch v. France, 2000 წლის 27 აპრილის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

36. განაცხადი №33678/96, G. Drieman and others v. Norway, 2000 წლის 4 მაისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

37. განაცხადები: №25144/94, S. Sadak v. Turkeყ, №26149-54/95, N. Toguç and others v. Turkey, №27100/95, S. Sadak v. Turkey და №27101/95, S. Sadak and S. Yurttas¸ v. Turkey, 2000 წლის 30 მაისის გადაწყვეტილება.

38. განაცხადი №33023/96, B. Meier v. France, 2000 წლის 29 აგვისტოს გადაწყვეტილება.

39. განაცხადი №29851/96, M. Zana v. Turkey, 2000 წლის 19 სექტემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

40. განაცხადი №28496/95, E.K. v. Turkey, 2000 წლის 28 ნოემბრის გადაწყვეტილება.

41. განაცხადი №42015/98, M. Marlow v. the United Kingdom, 2000 წლის 5 დეკემბრის გადაწყვეტილება.

42. განაცხადი №46221/99, A. Öcalan v. Turkey, 2000 წლის 14 დეკემბრის გადაწყვეტილება.

43. განაცხადი №32213/96, L. Nicol and D. Selvanayagam v. the United Kingdom, 2001 წლის 11 იანვრის გადაწყვეტილება.

44. განაცხადი №41615/98, A. Zaoui v. Switzerland, 2001 წლის 18 იანვრის გადაწყვეტილება.

45. განაცხადი №25753/94, A. Özler v. Turkey, 2001 წლის 30 იანვრის გადაწყვეტილება.

46. განაცხადი №29590/95, E. Yag v murdereli v. Turkey, 2001 წლის 13 თებერვლის გადაწყვეტილება.

47. განაცხადი №35071/97, M. Gündüz v. Turkey, 2001 წლის 29 მარტის გადაწყვეტილება.

48. განაცხადი №55641/00, F. Kaptan v. Switzerland, 2001 წლის 12 აპრილის გადაწყვეტილება.

49. განაცხადები: №27215/96 და №36194/97, Y.K. Gökçeli v. Turkey, 2001 წლის 3 მაისის გადაწყვეტილება. აგრეთვე იხ. განაცხადი №27214/95,C.S.Y. v. Turkey, 2001 წლის 3 მაისის გადაწყვეტილება.

50. განაცხადი №27786/95, J.I. McBride v. the United Kingdom, 2001 წლის 5 ივლისის გადაწყვეტილება.

51. განაცხადი №28493/95, Y. Kucuk v. Turkey, 2001 წლის 28 აგვისტოს გადაწყვეტილება.

52. განაცხადი №27528/95, Z.A. Kizilyaprak v. Turkey. 2001 წლის 4 სექტემბრის გადაწყვეტილება.

53. განაცხადები: №40150/98 და №40160/98, S. Tanrikulu, VGetin, M. and otehrs v. Turkey, 2001 წლის 6 ნოემბრის გადაწყვეტილება.

54. განაცხადი №39793/98,J. Petersen v. Germany, 2001 წლის 22 ნოემბრის გადაწყვეტილება.

55. განაცხადი №39799/98, R. Volkmer v. Germany, 2001 წლის 22 ნოემბრის გადაწყვეტილება.

1. სასამართლოს განაჩენები

1996 წლის ნოემბერში განხილულ Wingrove-ს საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ კინოფილმების კლასიფიკაციის ბრიტანეთის საბჭოს უარი კლასიფიკაციის სერტიფიკატის მიცემაზე განმცხადებლის მიერ დაწერილი და დადგმული ვიდეოფილმისთვის - Visions of Ecstasy, რომელიც მან მკრეხელურად მიიჩნია, არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. სასამართლოს აზრით, ამგვარ შემთხვევებში სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოები ფაქტიურად უკეთეს მდგომარეობაში იმყოფებიან, ვიდრე საერთაშორისო მოსამართლე, შეაფასონ ამ მოთხოვნების ზუსტი შინაარსი სხვათა უფლებების დაცვის მხედველობაში მიღებით.¹

Bowman-ის საქმეში 1998 წლის თებერვალში სასამართლომ დაადგინა, რომ ,,ხალხის წარმომადგენლობის შესახებ” კანონის დარღვევისათვის სამართალწარმოების აღძვრა მას შემდეგ, რაც განმცხადებელმა არჩევნების წინა პერიოდში გაავრცელა ბროშურები, რომლებშიც მოცემული იყო თვითეული კანდიდატის შეხედულება აბორტსა და ემბრიონზე ჩატარებულ ექსპერიმენტებზე, წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. სასამართლოს აზრით, ხსენებული კანონის დებულება, მართალია, არ კრძალავდა, თუმცა ზღუდავდა გამოხატვის თავისუფლებას. როდესაც საქმე არჩევნებს ეხება, მე-10 მუხლი განმარტებული უნდა იყოს კონვენციის 1-ლი ოქმის მე-3 მუხლით დაცული უფლებების მხედველობაში მიღებით,² რადგანაც, სასამართლოს აზრით, ,,ეს ორი უფლება ურთიერთკავშირშია”.³ რაც შეეხება საქმის ფაქტობრივ გარემოებებს, სასამართლომ დაასკვნა, რომ შიდა კანონმდებლობის ეს დებულება ,,ყველა პრაქტიკული მიზნიდან გამომდინარე, წარმოადგენდა სრულ ბარიერს” იმ გარკვეული ინფორმაციის გამოქვეყნებისათვის, რომელსაც ხელიუნდა შეეწყო განმცხადებლის მიზნების განხორციელებისათვის (პუნქტი 47). სასამართლოს აზრით,

,,პირადი გამოხატვის თავისუფლება, როგორც დემოკრატიული საზოგადოების არსებითი შემადგენელი ნაწილი, უნდა განიხილებოდეს თავისუფალ საარჩევნო სისტემასთან განუყოფელ კავშირში და არ უნდა იქნეს გამორიცხული დამაჯერებელი გამამართლებელი დასაბუთების გარეშე”.

Janowski-ს საქმეში 1999 წლის იანვარში სასამართლომ ჩათვალა, რომ განმცხადებლის სისხლის სამართლებრივი მსჯავრდება მუნიციპალური დაცვის ორი თანამშრომლის შეურაცხყოფისათვის არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. ამ თვალსაზრისით, სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ,,სახელმწიფო მოხელეები უნდა სარგებლობდნენ საზოგადოების ნდობით და ეძლეოდეთ სათანადო პირობებში მუშაობის საშუალება, რათა მათ წარმატებით შეასრულონ დაკისრებული ფუნქციები“.⁴ მიუხედავად იმისა, რომ პოლიტიკოსებთან შედარებით ისინი უფრო ნაკლებად ექვემდებარებიან ზედმიწევნით შემოწმებას, სახელმწიფო მოხელე დაცულია უსამართლო და შეურაცხმყოფელი სიტყვიერი თავდასხმებისაგან, რომლებიც აღემატება კრიტიკის დასაშვებ ზღვარს.

1999 წლის ნოემბერში სასამართლომ დაადგინა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას Nilsen and johnsenis საქმეში. ორი განმცხადებელი (ნორვეგიის პოლიციის პროფკავშირების ორგანიზაციების წარმომადგენლები) მსჯავრდებულ იქნა ცილისწამებისათვის იმ საპასუხო განცხადებების შედეგად, რომლებიც პროფესორის მიერ დაწერილ ბერგენის პოლიციის სისასტიკის ამსახველ წიგნებს მოჰყვა. სასამართლოს აზრით, ერთ-ერთი სადავო შეხედულება შეიძლებოდა ჩათვლილიყო მოსაზრებად, რომელიც ექვემდებარებოდა მტკიცებას, რომლისთვისაც არ არსებობდა რაიმე ფაქტობრივი საფუძველი და არ შეიძლებოდა გამართლებულიყო იმ საშუალებით, რომლითაც ავტორი გამოხატავდა საკუთარ აზრს. ამდენად, მისი ბათილად გამოცხადება არ წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლის დარღვევას. თუმცაღა, სხვა განცხადებები, რომლებიც მიუთითებდნენ პროფესორის არასამართლიან მოტივებსა თუ მიზნებზე, მათი ფორმულირებისა და კონტექსტის თვალსაზრისით, მიჩნეულ იქნა შეფასებით მსჯელობად. სასამართლომ აღნიშნა, რომ იმ დროს არსებობდა გარკვეული ობიექტური ფაქტორები, რომლებიც ეთანხმებოდა განმცხადებლების კითხვებს პროფესორთან დაკავშირებული საქმის გამოძიების ირგვლივ. უფრო მეტიც, სასამართლომ ცნო განმცხადებლების უფლება, პოლიციის სასტიკ კრიტიკაზე ,,პასუხი გაეცა იმავე საშუალებებით“^.5 მან ასევე მიუთითა, რომ სადავო განცხადებები გამოთქმული იყო საზოგადოებრივი მნიშვნელობის საქმეების თაობაზე მძაფრი და ხანგრძლივი საჯარო დებატის კონტექსტში, როდესაც ორივე მხარეზე კითხვის ქვეშ იდგა პროფესიული რეპუტაცია. შესაბამისად, შეწყნარებული უნდა ყოფილიყო გადაჭარბებითი ხარისხი. სასამართლომ განმარტა, რომ განმცხადებლის ბრალდება იყო არაპროპორციული დასახულ კანონიერ მიზანთან.

სასამართლომ მე-10 მუხლის დარღვევა დაადგინა Fuentes Bobo-ს საქმეში, რომელიც ეხებოდა პროგრამების დირექტორის გათავისუფლებას ინტერვიუს დროს ესპანეთის საზოგადოებრივი სატელევიზიო არხის მენეჯერების მიმართ გამოთქმული შეურაცხმყოფელი განცხადებებისათვის.

სასამართლომ კვლავ განაცხადა, რომ მე-10 მუხლი გამოიყენებოდა დამქირავებლისა და დაქირავებულის ყველა ურთიერთობაზე მაშინაც კი, როდესაც კერძო სამართლის მოქმედების სფეროში ხვდება და რომ გარკვეულ შემთხვევებში სახელმწიფოს ეკისრებოდა გამოხატვის თავისუფლების უფლების დაცვის პოზიტიური ვალდებულება.

სასამართლომ შემდეგში ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ,,კონვენციის მე-10 მუხლი არ უზრუნველყოფს გამოხატვის თავისუფლების შეუზღუდავ უფლებას მაშინაც კი, როდესაც პრესა აშუქებს საზოგადოებრივი მნიშვნელობის სერიოზულ საკითხებს“.⁶ აღნიშნულ საქმეში კონკრეტული მენეჯერების მისამართით ისეთი ტერმინის გამოყენება, როგორიცაა ,,წურბელები“ (leeches), უეჭველად ზიანს აყენებდა მათ რეპუტაციას და დასჯას ექვემდებარებოდა. თუმცაღა, სადავო განცხადებები წარმოადგენდა საზოგადოებრივი ტელევიზიის მართვის პრობლემებთან დაკავშირებით წარმოებული მძაფრი საჯარო განხილვების ნაწილს. ისინი იქამდე გაკეთდა ,,რადიოპროგრამების წარმომადგენელი პირების მიერ, რომ განმცხადებელი მხოლოდ მათი დადასტურებით შემოიფარგლა [...] სწრაფი, სპონტანური კამათის დროს.“ (პუნქტი 48). უფრო მეტიც, შესაბამისი პირების მიერ არ აღძრულა საჩივარი არც რეპუტაციის შელახვისა და არც ცილისწამებისათვის. სასამართლოს აზრით,განმცხადებლისათვის შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტა კომპენსაციის გარეშე იყო ,,განსაკუთრებით სასტიკი ღონისძიება, რამდენადაც ნაკლებად მკაცრი და უფრო მართებული დისციპლინარული სხვა ღონისძიების გამოყენება სრულებით შესაძლებელი იყო“ (პუნქტი 49).

2000 წლის მარტში სასამართლომ დაადგინა, რომ ჭაბლ-ის საქმეში ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. ავსტრიის პარლამენტში მწვანეთა პარტიის წევრმა გაასაჩივრა ბრძანება, რომელიც უკრძალავდა მას გამოთქმის - ,,ნაცისტური ჟურნალისტიკის“- გამეორებას. აღნიშნული ფრაზა განმცხადებელმა გამოიყენა იმ სტატიასთან მიმართებაში,რომელიც მის რეპუტაციას ბღალავდა. სასამართლომ ცნო პუბლიკაციის ცილისწამებლური ხასიათი და პარლამენტის წევრის მიერ წყენის გამოხატვის უფლება. უფრო მეტიც, საზოგადოებრივი ინტერესის განხილვების არსებობა კითხვის ქვეშ დადგა.

მიუხედავად ამისა, გადაწყდა, რომ ეროვნულმა ხელისუფლებამ სათანადოდ შეაფასა არსებული ინტერესები, გაითვალისწინა რა ,,განსაკუთრებული დამოკიდებულება ნაციონალურ-სოციალისტური იდეებით შთაგონებული საქმიანობის მიმართ“.⁷ სასამართლომ ასევე აღნიშნა, რომ განმცხადებელმა მაშინვე კი არ აღძრა სარჩელი გაზეთის წინააღმდეგ და არც სადავო გამოხატვა გამოიყენა, არამედ მხოლოდ სტატიის გამოქვეყნებიდან რამდენიმე დღის შემდეგ. უფრო მეტიც, შეზღუდული მოქმედების სფერო მას სრულ თავისუფლებას ანიჭებდა,სხვა სიტყვებით გამოეხატა საკუთარი აზრი საგაზეთო სტატიის მეშვეობით.

2000 წლის ივნისში განხილული Constantinescu-ს საქმე ეხებოდა მასწავლებელთა პროფკავშირების გაერთიანების თავმჯდომარის მსჯავრდებას ცილისწამებისათვის იმის გამო, რომ მან სამ მასწავლებელს ,,ქურდები” (დელაპიდატორი) უწოდა მას შემდეგ, რაც უარყოფილ იქნა მათ წინააღმდეგ აღძრული საქმე. სასამართლომ მიუთითა, რომ გამოხატვის თავისუფლების უფლება იმ შემთხვევაშიც იქნებოდა შეზღუდული, როდესაც განცხადებები წარმოადგენდა კავშირების დამოუკიდებლობისა და სასამართლო ხელისუფლების ფუნქციონირების შესახებ საზოგადოებრივი ინტერესის საკითხების დებატების ნაწილს. განმცხადებელს, როგორც გაერთიანების წარმომადგენელს, მიუხედავად მისი მდგომარეობისა, მოეთხოვებოდა, დამორჩილებოდა გარკვეულ შეზღუდვებს, კერძოდ, სხვათა უფლებებისა და რეპუტაციის დასაცავად. ცნო რა სადავო განცხადებების ცილისწამებლური ხასიათი, სასამართლომ დაადგინა, რომ ,,განმცხადებელს სავსებით შეეძლო კრიტიკის გამოხატვა და ამდენად, ხელშეწყობა პროფესიული კავშირების შესახებ თავისუფალი საზოგადოებრივი დებატებისათვის სიტყვა delapidatori-ს გამოყენების გარეშე.⁸ აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ დაასკვნა, რომ ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას.

სასამართლომ მე-10 მუხლის დარღვევა დაადგინა Jerusalemis საქმეში. განმცხადებელი, ვენის მუნიციპალური საბჭოს წევრი, ასაჩივრებდა ბრძანებას, რომელმაც მას აუკრძალა იმ განცხადებების გამეორება, რომლებშიც მან ორი ასოციაცია, როგორც ,,ტოტალიტარული ხასიათის სექტები” და ,,ფაშისტური ტენდენციების” გამომხატველი, ისე მოიხსენია.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ განმცხადებელს ეკავა პოლიტიკური თანამდებობა და კვლავ დაადასტურა, რომ გამოხატვის თავისუფლება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო ხალხის მიერ არჩეული წარმომადგენლებისათვის. სასამართლომ შემდეგში განმარტა, რომ პოლიტიკოსების მსგავსად, კერძო პირები და ასოციაციები ექვემდებარებიან ზედმიწევნით შემოწმებას, როდესაც ისინი ერთვებიან საჯარო დებატებში. აღნიშნულ საქმეში ორი ასოციაცია აქტიურად მონაწილეობდა საზოგადოებრივი მნიშვნელობის საკითხების სფეროში და ამდენად, კრიტიკისადმი უფრო დიდი მოთმინება უნდა გამოევლინა. უფრო მეტიც, სადავო განცხადებები გაკეთდა მუნიციპალურ საბჭოში პოლიტიკური დებატების დროს. სასამართლო აკრძალვა განმცხადებლის წინააღმდეგ გაუთანაბრდა არაპროპორციულ ჩარევას.⁹

2001 წლის აპრილში განხილულ Marônek-ის საქმეში განმცხადებელს დააკისრეს ზიანის ანაზღაურება ღია წერილისათვის, რომელშიც მან ბრალი დასდო ორ პირს ბინის უკანონოდ დაკავებისათვის. სასამართლომ აღნიშნა, რომ სადავო წერილმა წამოჭრა საკითხები, რომლებსაც შეეძლო ზეგავლენა მოეხდინა საზოგადოებრივ ინტერესებზე, კერძოდ, განსახლების პოლიტიკაზე, იმ დროს, როდესაც სახელმწიფოს კუთვნილი ბინები თითქმის დენაციონალიზებული იყო. უფრო მეტიც, განმცხადებლის მთლიანი წერილის განხილვისას მისი განცხადებები არ ჩანდა გადაჭარბებული. ის ძირითადი მოვლენები, რომლებსაც ეყრდნობოდა განმცხადებელი, ადრევე იყო გაშუქებული პრესაში. სასამართლომ დაადგინა, რომ, განმცხადებლისათვის დაკისრებული კომპენსაციის დიდი ოდენობის მხედველობაში მიღებით, სადავო ღონისძიებებსა და დასახულ მიზნებს შორის არ არსებობდა გონივრული პროპორციული ურთიერთობა.¹⁰

2001 წლის ივლისში განხილულ Feldek-ის საქმეში, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლის ცილისწამებისათვის მსჯავრდებას, რაც მოჰყვა მინისტრის შესახებ გაკეთებულ კრიტიკულ განცხადებებს, მიუთითებდა, ინტერ ალია, მის ,,ფაშისტურ წარსულზე”. სასამართლომ მიიჩნია, რომ სადავო განცხადებები წარმოადგენდა შეფასებით მსჯელობას.

ხსენებულ საქმეში განმცხადებლის შენიშვნები ეფუძნებოდა პრესაში გამოქვეყნებულ და მინისტრის მიერ ავტობიოგრაფიაში წარმოდგენილ ინფორმაციას. სადავო განცხადებები შეეხებოდა საჯარო მოხელეს და წარმოადგენდა პოლიტიკური დებატების ნაწილს - ქვეყნის ისტორიასთან დაკავშირებულ საზოგადოებრივი მნიშვნელობის ინტერესებს. განმცხადებელი აზრის გამოხატვისას არ შეხებია მინისტრის კარიერას ან მის პირად ცხოვრებას. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მსჯავრდება არ იყო ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში”^.11

2. კომისიისა და სასამართლოს გადაწყვეტილებები

1995 წლის თებერვალში კომისიამ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი და დაადგინა, რომ ბრძანება აბორტის მოწინააღმდეგის მიერ ბროშურების დარიგების აკრძალვის თაობაზე იმ კლინიკის მიმდებარე ტერიტორიაზე, რომელიც აბორტების პრაქტიკას მისდევდა, იყო აუცილებელი სხვათა უფლებების დასაცავად.¹²

კომისიამ და სასამართლომ ისარგებლეს შემთხვევით და ხაზგასმით აღნიშნეს სხვათა უფლებებისა და რეპუტაციის დაცვის მნიშვნელობა. ხსენებულ საქმეში კომისიამ და სასამართლომ აწონ-დაწონეს ინტერესები, რის შედეგად შეაფასეს დაზარებულის მდგომარეობა და გარემოებები, რომლებშიც განმცხადებლებმა შეურაცხმყოფელი განცხადებები გააკეთეს.¹³

2000 წლის იანვარში სასამართლომ განიხილა განაცხადი,რომელიც ეხებოდა ავსტრიის ფედერალური სარკინიგზო კომპანიიდან თანამშრომლის გათავისუფლებას იმის გამო, რომ გამოქვეყნებულ ბროშურასა და წერილში გააკრიტიკა თავისი დამქირავებელი. სასამართლოს აზრით, განმცხადებელს არ მიუღია მონაწილეობა საზოგადოებრივი მნიშვნელობის პრობლემების განხილვაში, მაგრამ საჯაროდ მკაცრად გააკრიტიკა თავისი დამქირავებლის საქმიანობა ისეთი სიტყვებით, რომ კლიენტების თვალში შელახა მისი რეპუტაცია. აქედან გამომდინარე, დისციპლინარული სანქცია მიჩნეულ იქნა როგორც აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში და პროპორციული დასახულ მიზანთან. შესაბამისად, სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო.¹⁴

2000 წლის მაისში სასამართლომ განიხილა საქმე, რომელიც ეხებოდა ცილისწამებისათვის განმცხადებლების მსჯავრდებას, რაც განპირობებული იყო მათი არაერთგზისი საჯარო ბრალდებით მოსამართლისა და რამდენიმე საჯარო მოხელის მიმართ. სასამართლომ მიუთითა, რომ სახელმწიფო მოხელეები უნდა სარგებლობდნენ საზოგადოების ნდობით და ეძლეოდეთ სათანადო პირობებში მუშაობის საშუალება. ამ თვალსაზრისით, სასამართლომ ხაზი გაუსვა სამსახურთან მიმართებაში სიტყვიერი თავდასხმებისა და შეურაცხყოფისაგან დაცვის აუცილებლობას. ხსენებულ საქმეში დაცვის აუცილებლობა არ უნდა შეფასებულიყო საზოგადოებრივი მნიშვნელობის საკითხთან ან პრესის თავისუფლებასთან მიმართებაში, რამდენადაც სადავო კრიტიკა არ გამოთქმულა ამგვარ კონტექსტში. სასამართლომ აღნიშნა, რომ მსჯავრდება ეფუძნებოდა ბრალდების მეტისმეტად შეურაცხმყოფელ ხასიათს. აქედან გამომდინარე, განმცხადებლების უფლებებში ჩარევა იყო პროპორციული დასახულ მიზნებთან. შესაბამისად, განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად იქნა მიჩნეული^.15

2000 წლის ნოემბერში განხილული საქმე ეხებოდა ადვოკატისათვის ზიანის ანაზღაურების დაკისრებას პროკურორის მიმართ წაყენებული ბრალდების გამო, რომ ეს უკანასკნელი ოფიციალური მოვალეობების საპირისპიროდ მოქმედებდა მისი კლიენტისწინააღმდეგ სამართალწარმოების დროს. განმცხადებელი ამტკიცებდა,რომ დარღვეულ იქნა მისი, როგორც დამცველი ადვოკატის, გამოხატვის თავისუფლების უფლება. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო.¹⁶

სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა „ესპანეთის ბანკის“ თანამშრომლის გათავისუფლებას იმ წერილის გავრცელებისათვის, რომელიც ითვლებოდა შეურაცხმყოფელად დაწესებულებისა და მისი ზოგიერთი დირექტორისათვის.¹⁷

2001 წლის აპრილში სასამართლომ განიხილა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა ბრძანებას. ის ასოციაციას უკრძალავდა მედიკამენტების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებასა და მოსამართლის დროებითი ბრძანების კომენტირებას. სასამართლომ აღნიშნა, რომ საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის საკითხის, კერძოდ, გარკვეული სამედიცინო წამლების გვერდითი მოვლენების, განხილვა წარმოადგენდა საზოგადოებრივი მნიშვნელობის საკითხს. თუმცაღა, ეს საქმე განსხვავდებოდა Hertel-ის საქმისაგან (იხ. წინამდებარე დოკუმენტის გვ. 25-26). ამჟამად განსახილველ საქმეში სადავო გადაცემა გამოყოფდა ერთ მედიკამენტს, მიუხედავად იმისა, რომ ის არ იყო იმაზე უფრო საზიანო, ვიდრე სხვა ექვივალენტური წამლები. სასამართლომ აღნიშნა, რომ ასოციაციას შეეძლო, თავი შეეკავებინა სხვა ნებისმიერი სპეციფიკური მედიკამენტის დასახელებისაგან, ან მიეთითებინა მედიკამენტების მთელ ჯგუფზე. აქედან გამომდინარე, სადავო ინფორმაციის გავრცელების აკრძალვა იყო ,,აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში” სხვათა უფლებების დასაცავად. სასამართლომ დაადგინა, რომ მოსამართლის ბრძანების შესახებ კომენტარის აკრძალვა იმავე მიზანს ემსახურებოდა და განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო.¹⁸

2001 წლის სექტემბერში განხილულ საქმეში პოლიტიკური პარტია ასაჩივრებდა მსჯავრდებას,რომელიც მას აკისრებდა ზიანის ანაზღაურებას ოპოზიციური პარტიის თავმჯდომარის კარიკატურის (ტექსტთან ერთად) გამოქვეყნებისათვის. სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო.¹⁹

_____________________________

1. Wingrove-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1996 წლის 25 ნოემბერი, მოხსენებები 1996-V, პუნქტი 58. აგრეთვე იხ. კომისიის გადაწყვეტილება არსებით განხილვაზე განაცხადის დაშვების მიწანშეწონილობის შესახებ: D.R. 76, გვ. 26

2. 1-ლი ოქმის მე-3 მუხლი უზრუნველყოფს, რომ ,,მაღალი ხელშემკვრელი მხარეები კისრულობენ ვალდებულებას, ჩაატარონ თავისუფალი არჩევნები გონივრულ ინტერვალებში ფარული კენჭისყრით იმ პირობების შესაბამისად, რომელიც უზრუნველყოფს ხალხის შეხედულების თავისუფალ გამოხატვას საკანონმდებლო ხელისუფლების არჩევისას.”

3. Bowman-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1998 წლის 19 თებერვალი, მოხსენებები 1998-I, პუნქტი 42.

4. Janowski-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 21 იანვარი, მოხსენებები 1999-I, პუნქტი 33.

5. Nilsen and johnsen-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1999 წლის 25 ნოემბერი, მოხსენებები 1999-VIII, პუნქტი 52.

6. Fuentes Bobo-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 29 თებერვალი, პუნქტი 45, არ არის გამოქვეყნებული.

7. Wabl-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 21 მარტი, პუნქტი 41, არ არის გამოქვეყნებული.

8. Constantinescu-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2000 წლის 27 ივნისი, პუნქტი 74, არ არის გამოქვეყნებული.

9. Jerusalem-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 27 თებერვალი.

10. Marônek-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 19 აპრილი.

11. Feldek-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 2001 წლის 12 ივლისი.

12. განაცხადი №22838/93, H.J. Van Den Dungen v. the Netherlands, 1995 წლის 22 თებერვლის გადაწყვეტილება, D.R. 80, გვ. 147.

13. კერძოდ, იხ. განაცხადი №19363/92, G. Hirmann v. Austria, 1995 წლის 6 აპრილის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №20571/92, G.F. v. Switzerland, 1995 წლის 18 ოქტომბერი, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №25063/94, H. Trieflinger წლის 6 სექტემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №29364/95, D.P. ვ. ღომანია, 1996 წლის 4 სექტემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №31477/96, J.R. López-Fando Raynaud and E. Pardo Unanua v. Spain, 1997 წლის 15 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №26601/95, H.-C. Leiningen-Westerburg v. Austria, 1997 წლის 20 იანვრის გადაწყვეტილება, D.R. 88, გვ. 85; განაცხადი №29473/95, L. Grech and A. Montanaro v. Malta, 1997 წლის 21 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული. აგრეთვე იხ. განაცხადი №29045/95, H. Mahler v. Germany, 1998 წლის 14 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №18902/91, H.N. v. Italy, 1998 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, D.R. 94, გვ. 21; განაცხადი №28202/95, B. A. Middelburg and others v. the Netherlands, 1998 წლის 21 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №34328/96, Peree v. the Netherlands, 1998 წლის 17 ნოემბრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №34313/96, E. Immler v. Germany, 1999 წლის 2 მარტის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული; განაცხადი №38318/97, H. Lunde v. Norway, 2001 წლის 13 თებერვლის გადაწყვეტილება.

14. განაცხადი №28962/95, R. Predota v. Austria, 2000 წლის 18 იანვრის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

15. განაცხადი №32051/96, A. Jääskeläinen and others v. Finland, 2000 წლის 4 მაისის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

16. განაცხადი №31611/96, A. Nikula v. Finland, 2000 წლის 30 ნოემბრის გადაწყვეტილება.

17. განაცხადი №46833/99, M. de Diego Nafria v. Spain, 2000 წლის 14 დეკემბერი.

18. განაცხადი №43524/98, Schweizerische Radio- und Fernsehgesellschaft (SRG) v. Switzerland, 2001 წლის 12 აპრილის გადაწყვეტილება.

19. განაცხადი №34320/96, Die Freiheitlichen Landesgruppe Burgenland v. Austria, 2001 წლის 25 სექტემბრის გადაწყვეტილება.

1. სასამართლოს განაჩენები

1998 წლის მაისში Schöpfer-ის საქმეში სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ ადვოკატთა ასოციაციის მიერ განმცხადებელზე დაკისრებული დისციპლინარული სასჯელი, რაც მოჰყვა პრესკონფერენციაზე თავისი კლიენტების პატიმრობის შესახებ გაკეთებულ კომენტარებს, ადგილი არ ჰქონდა მე-10 მუხლის დარღვევას. აღნიშნულ საქმეში განმცხადებელმა თავდაპირველად საჯაროდ გამოხატა პრეტენზიები სამართალწარმოების შესახებ და მხოლოდ ამის შემდეგ მიმართა ეროვნულ სააპელაციო სასამართლოს.

სასამართლომ კვლავ მიუთითა ადვოკატების სპეციალურ სტატუსზე, რომ უკავით რა ცენტრალური ადგილი მართლმსაჯულების განხორციელებაში, ისინი წარმოადგენენ შუამავლებს საზოგადოებასა და სასამართლოებს შორის. სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის თანახმად, ადვოკატები ასრულებენ ,,გადამწყვეტ როლს”¹ ამ სფეროში. სასამართლოს აზრით, ადვოკატებს მოეთხოვებათ,

,,ხელი შეუწყონ მართლმსაჯულების ჯეროვან განხორციელებას და ამდენად, საზოგადოების ნდობის შენარჩუნებას. [...] ასევე უეჭველია, რომ გამოხატვის თავისუფლება უზრუნველყოფილი იყოს ადვოკატებისთვისაც, რომლებსაც აქვთ უფლება, საჯაროდ გააკეთონ კომენტარები მართლმსაჯულების განხორციელებაზე, მაგრამ მათი კრიტიკა არ უნდა გადასცილდეს გარკვეულ ზღვარს. ამასთან დაკავშირებით, გათვალისწინებული უნდა იქნეს სხვადასხვა ინტერესს შორის სწორი ბალანსის დადგენის აუცილებლობა, რაც მოიცავს საზოგადოების უფლებას, მიიღოს ინფორმაცია იმ კითხვებზე, რომლებსაც წარმოშობს სასამართლოს გადაწყვეტილებები, მართლმსაჯულების ჯეროვანი განხორციელების მოთხოვნებსა და სამარ- თლებრივი პროფესიის ღირსებას” (პუნქტი 33).

აქედან გამომდინარე, სასამართლომ ჩათვალა, რომ განმცხადებელზე დაკისრებული დისციპლინარული სასჯელი იყო აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

2. კომისიისა და სასამართლოს გადაწყვეტილებები

1996 წლის იანვარში კომისიამ დაადგინა, რომ ეროვნული სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც, BBC -ს (ბრიტანეთის სამაუწყებლო კორპორაცია) დაევალა, ადვოკატებისათვის დაცვის მოსამზადებლად წარედგინა ამბოხების ამსახველი ფილმები, სისხლის სამართალწარმოების დროს, არ წარმოადგენდა მე-10 მუხლის დარღვევას. კომისიამ თავდაპირველად ხაზი გაუსვა განსხვავებას ამ საქმესა და ზემოთ განხილულ Goodwin-ის საქმეს შორის. ამ უკანასკნელში საქმე ეხებოდა საიდუმლო ინფორმაციას, ხოლო ამჟამად განსახილველ საქმეში ინფორმაცია ასახავდა იმ მოვლენებს, რომლებიც საჯაროდ განხორციელდა და ამდენად, არ იყო კონფიდენციალური. უფრო მეტიც, მტკიცებულების წარდგენა ჩვეულებრივ სამოქალაქო ვალდებულებაა დემოკრატიულ საზოგადოებაში, რაც აუცილებელია სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტისა და მიუკერძოებლობის შენარჩუნებისათვის იმ პირობით, თუ არ არსებობს ჟურნალისტისათვის არავითარი საფრთხე^.2

2000 წლის აპრილში განხილულ განაცხადში პროკურორი ჩიოდა, რომ იგი გათავისუფლებულ იქნა იმ წერილობითი განცხადებების შედეგად, რომლებშიც აკრიტიკებდა შინაგან საქმეთა მინისტრსა და პოლიტიკურ პარტიას. სასამართლომ კვლავაც დაადასტურა, რომ კონვენციის მე-10 მუხლით გარანტირებული უფლებები ასევე გამოიყენება საჯარო მოხელეების მიმართაც. თუმცა, სასამართლომ განასხვავა ხსენებული საქმე Vogt-ის საქმისაგან. ამჟამად განსახილველ საქმეში განმცხადებელი, მიუხედავად არაერთი გაფრთხილებისა, კვლავ განაგრძობდა ისეთ საქციელს, რაც შეუთავსებელი იყო მიუკერძოებლობასთან, რაც მის მდგომარეობაში მყოფ ნებისმიერ პირს მოეთხოვებოდა. ის იყო ნაკლებად თავშეკავებული პოლიტიკური კომენტარების გაკეთებისას და რაც მთავარია, მან დაარღვია ბიულეტენზე ყოფნის წესები. სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ საზოგადოების ნდობას სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობისათვის არ უნდა შექმნოდა საფრთხე რამდენიმე საჯარო მოხელის ქმედებით. განაცხადი არსებით განხილვაზე დაუშვებლად გამოცხადდა.³

2000 წლის ნოემბერში სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაშვებულად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა მოსამართლის წინააღმდეგ გატარებულ დისციპლინარულ ღონისძიებას PKK-სთან დაკავშირებული გაზეთის წაკითხვისა დასატელევიზიო არხის ყურებისათვის.⁴

სასამართლომ არსებით განხილვაზე დაუშვებლად ცნო განაცხადი, რომელიც ეხებოდა მოსამართლის გათავისუფლებას რელიგიური მიზნების განხორციელებისათვის თავისი უფლებამოსილების გამოყენების გამო.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ სადავო ღონისძიების მიზნები მხოლოდ და მხოლოდ განმცხადებლის ოფიციალურ საქმიანობასეხებოდა და არა მის კერძოდ გამოთქმულ მოსაზრებებს. არც ის ფაქტი, რომ იგი იყო ეკლესიის წევრი, და არც მისი მსჯავრდება რელიგიური მრწამსის გამო არ ყოფილა მისი გათავისუფლების საფუძველი. მას არც საკუთარი პოლიტიკური მოსაზრებების განცხადება და გავრცელება ჰქონია აღკვეთილი. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, განმცხადებლის წინააღმდეგ გატარებული ღონისძიება მიჩნეულ იქნა პროპორციულად დასახულ კანონიერ მიზანთან, კერძოდ, სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტისა და მიუკერძოებლობის დაცვასთან.⁵

_________________________

1. Schöpfer-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1998 წლის 20 მაისი, მოხსენებები 1998-III, პუნქტი 29.

2. განაცხადი №25798/94, British Broadcasting Corporation v. the United Kingdom, 1996 წლის 18 იანვრის გადაწყვეტილება, D.R. 84-B, გვ. 129.

3. განაცხადი №39822/98, H. Altin v. Turkey, 2000 წლის 6 აპრილის გადაწყვეტილება, არ არის გამოქვეყნებული.

4. განაცხადი №38406/97, M.E. Albayrak v. Turkey, 2000 წლის 16 ნოემბრის გადაწყვეტილება.

5. განაცხადი №47936/99, G. Pitkevich v. Russia, 2001 წლის 8 თებერვლის გადაწყვეტილება.