ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო

საქმეზე „ენგელი და სხვები ნიდერლანდების წინააღმდეგ”

(Engel and others v. The Netherlands)

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო შეიკრიბა გადაწყვეტილების მისაღებად პლენარულ სხდომაზე სასამართლოს რეგლამენტის 48-ე მუხლის შესაბამისად. სასამართლო შემდეგი მოსამართლეებისაგან შედგებოდა:

ქ-ნი ჰ. მოსლერი, პრეზიდენტი,
ბ-ნი ა. ვერდროსი,
ბ-ნი მ. ზეკია,
ბ-ნი ჯ. კრემონა,
ბ-ნი გ. ვიარდა,
ბ-ნი პ. ოდონოგუე,
ქ-ნი ჰ. პედერსენი,
ბ-ნი თ. ვილიალმსონი,
ბ-ნი ს. პეტრენი,
ბ-ნი ა. ბოზერი,
ბ-ნი განშოფ ვან დერ მეერში,
ქ-ნი დ. ბინდშელდერ - რობერტი,
ბ-ნი ევრიგენისი,

აგრეთვე რეგისტრატორი - ბ-ნი მ. - ა. ეისენი და რეგისტრატორის მოადგილე - ბ-ნი ჰ. პეტცოლდი.

იმსჯელა რა განმარტოებით 1975 წლის 30 და 31 ოქტომბერს, 1976 წლის 20-22 იანვარსა და 26-30 აპრილს,

1976 წლის 30 აპრილს სასამართლომ გამოიტანა წინამდებარე განაჩენი:

პროცედურა

1. ენგელისა და სხვების საქმე სასამართლოს გადასცა ადამიანის უფლებათა ევროპულმა კომისიამ (შემდგომში „კომისია”) და ნიდერლანდების სამეფოს მთავრობამ (შემდგომში „მთავრობა”). საქმეს საფუძვლად დაედო 1971 წელს ნიდერლანდების სამეფოს წინააღმდეგ ნიდერლანდების მოქალაქეების - კორნელის ჯ. მ. ენგელის, პეტერ ვან დერ ვიელის, გერით ჟან დე ვიტის, იოჰანეს კ. დონასა და უილემა. კ. შულის მიერ შეტანილი ხუთი განაცხადი.

2. როგორც კომისიის თხოვნა, რომელსაც თან ერთვის ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა კონვენციის (შემდგომში „კონვენცია”) 31-ე მუხლით გათვალისწინებული მოხსენება, ისე მთავრობის განცხადება, რომელიც მიუთითებდა 48-ე მუხლზე, შეტანილი იქნა სასამართლოს რეგისტრატურაში სამი თვის ვადაში, რომელიც დადგენილია 32-ე მუხლის 1-ლი პუნქტითა და 47-ე მუხლით. თხოვნა შეტანილი იქნა 1974 წლის 8 ოქტომბერს, ხოლო განცხადება - 17 დეკემბერს ისინი მიუთითებდნენ 44-ე და 48-ე მუხლებზე და დეკლარაციაზე, რომლითაც ნიდერლანდების სამეფომ აღიარა სასამართლოს სავალდებულო იურისდიქცია (46-ე მუხლი), და მიზნად ისახავდნენ სასამართლოს გადაწყვეტილების მოპოვებას იმასთან დაკავშირებით, წარმოადგენს თუ არა საქმის აქტობრივი გარემოებები მოპასუხე მთავრობის მიერ მე-5, მე-6, მე-10, მე-11, მე-14, მე-17 და მე-18 უხლებით გათვალისწინებული ვალდებულებების დარღვევას.

3. 1974 წლის 15 ოქტომბერს სასამართლოს პრეზიდენტმა რეგისტრატორისთან დასწრებით ჩაატარა კენჭისყრა. შვიდიდან ხუთი მოსამართლე მოწვეული იქნა პალატის წევრებად; ბ-ნი გ. ჯ. ვიარდა, მოსამართლე ნიდერლანდების მხრიდან, და ბ-ნი ჰ. მოსლერი, სასამართლოს ვიცე-პრეზიდენტი, იყვნენ ex officio წევრები კონვენციის 43-ე მუხლისა და რეგლამენტის 21-ე მუხლის მე-3 (ბ) პუნქტის შესაბამისად. ხუთი დასახელებული მოსამართლე იყო ბ-ნი ა. ვერდროსი, ბ-ნი მ. ზეკია, ბ-ნი პ. ოდონოგუ, ბ-ნი თ. ვილიალმსონი და ბ-ნი რ. რისდალი (კონვენციის 43-ე მუხლი in fine და რეგლამენტის 21-ე მუხლის მე-4 პუნქტი).

ბ-ნი მოსლერი გახდა პალატის პრეზიდენტი რეგლამენტის 21-ე მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად.

4. პალატის პრეზიდენტმა რეგისტრატორის მეშვეობით გამოარკვია მთავრობის წარმომადგენლისა და კომისიის დელეგატების მოსაზრებები პროცედურასთან დაკავშირებით. 1874 წლის 31 ოქტომბრის ბრძანების შესაბამისად, მან გადაწყვიტა, რომ მთავრობას უნდა წარმოედგინა მიმოხილვა დადგენილ ვადაში, რომელიც 1975 წლის 14 თებერვალს იწურებოდა, და რომ დელეგატებს უნდა წარმოედგინათ საპასუხო მიმოხილვა მთავრობის მიმოხილვის მიღებიდან ორი თვის ვადაში. 1975 წლის 22 იანვარს პალატის პრეზიდენტმა 1 აპრილამდე გააგრძელა მთავრობისათვის მიცემული ვადა.

მთავრობის მიმოხილვები რეგისტრატურამ 1975 წლის 1 აპრილს მიიღო, ხოლო დელეგატების აიმავე წლის 30 მაისს.

მთავრობის წარმომადგენელთან და კომისიის დელეგატებთან რეგისტრატორის მეშვეობით მოთათბირების შემდეგ პრეზიდენტმა 1975 წლის 30 ივნისის ბრძანების შესაბამისად გადაწყვიტა, ზეპირი მოსმენა დაენიშნა 28 ოქტომბერს.

6. სხდომაზე, რომელიც ჩატარ და განმარტოებით 1975 წლის 1 ოქტომბერს სტრასბურგში, პალატამ გადაწყვიტა, რეგლამენტის 48-ე მუხლის შესაბამისად, უარი ეთქვა იურისდიქციაზე დიდი პალატის სასარგებლოდ იმის გათვალისწინებით, რომ „განსახილველი საქმე წამოჭრის სერიოზულ საკითხს, რომელიც გავლენას ახდენს კონვენციის... განმარტებაზე“. ამავე დროს, მან მხედველობაში მიიღო კომისიის დელეგატების განზრახვა, რომ ზეპირი მოსმენის დროს მიეღოთ ბ-ნი ვანდეშანსის დახმარება, რომელმაც წარმოადგინა განმცხადებლები კომისიის წინაშე; მან აგრეთვე ნება მისცა ბ-ნ ვან დერ შანსს, ელაპარაკა ჰოლანდიურ ენაზე (რეგლამენტის 29-ე მუხლი in fine და 27-ე მუხლის მე-3 პუნქტი).

7. 1975 წლის 27 ოქტომბერს სასამართლომ გამართა მოსამზადებელი შეხვედრაზე პირი ეტაპის პროცედურის განსახილველად. ამ შეხვედრაზე მან შეადგინა თხოვნებისა და კითხვების ორი ფურცელი, რომლებიც გადაეცათ სასამართლოს წინაშე გამოსაცხადებელ პირებს. დოკუმენტები კომისიამ იმავე დღეს წარადგინა, ხოლო მთავრობამ - 1975 წლის 21 ნოემბერს.

8. ზეპირი მოსმენა ჩატარდა საჯაროდ ადამიანის უფლებათა შენობაში, სტრასბურგში, 1975 წლის 28 და 29 ოქტომბერს.

სასამართლოს წინაშე გამოცხადდნენ:

მთავრობის სახელით:

ბ-ნი კ. ვ. ვან სანტენი, საგარეო საქმეთა სამინისტროს იურიდიული მრჩევლის მოადგილე, წარმომადგენელი;
ბ-ნი კ. ვ. ვან ბეტზელერ ვან ასპერენი, ევროპის საბჭოში ნიდერლანდების მუდმივი წარმომადგენელი, შემცვლელი წარმომადგენელი;
ბ-ნი ე. დრუგლევერ ფორტუინი, მთავრობის ადვოკატი,
ბ-ნი რ. ჯ. აკერმანი, თავდაცვის სამინისტროს მოხელე,
ბ-ნი ვ. ბრეუკელარი, იუსტიციის მინისტრის მოხელე,
ბ-ნი ჯ. ჯ. ე. შუტე, იუსტიციის სამინისტროს მოხელე,
ბ-ნი ა. დ. ბელინფანტე, ამსტერდამის უნივერსიტეტის პროფესორი, მრჩევლები;

კომისიის სახელით:

ბ-ნი ჯ. ე. ფასეტი, მთავარი დელეგატი,
ბ-ნი ფ. ერმაკორა, დელეგატი,
ბ-ნი ე. ვან დერ შანსი, რომელმაც განმცხადებლები წარმოადგინა კომისიის წინაშე, ეხმარებოდა დელეგატებს რეგლამენტის 29-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-2 წინადადების შესაბამისად.

სასამართლომ მოუსმინა ბ-ნ ფასეტს, ბ-ნ ერმაკორასა და ბ-ნ ვან დერ შანსს კომისიის სახელით და ბ-ნ ვან სანტენს, ბ-ნ დროგლევერ ფორტუინსა და ბ-ნ ბელინფანტეს მთავრობის სახელით, მოუსმინა, აგრეთვე, მათ პასუხებს სასამართლოს მიერ დასმულ კითხვებზე.

9. 30 ოქტომბერს კომისიამ წარმოადგინა სხვადასხვა დოკუმენტი, რომლებიც მიუთითეს მისმა წარმომადგენლებმა ზეპირი მოსმენის დროს.

10. სასამართლოს ინსტრუქციების შესაბამისად, რეგისტრატორმა სთხოვა კომისიას 1975 წლის 3 და 13 ნოემბერს, წარმოედგინა მისთვის დეტალები საქმის კონკრეტულ საკითხზე, რაც წარმოდგენილი იქნა 4 და 14 ნოემბერს.

ფაქტები

11. საქმის ფაქტობრივი გარემოებები შეიძლება შემდეგნაირად ჩამოყალიბდეს:

12. კომისიის წინაშე განაცხადის შეტანის მომენტში ყველა განმცხადებელი იყო წვევამდელი ჯარისკაცი, რომლებიც მსახურობდნენ ნიდერლანდების შეიარაღებულ ძალებში და ჰქონდათ სხვადასხვა თადარიგის წოდება. ცალკეულ შემთხვევებში მათ შეეფარდათ სხვადასხვა სასჯელი თავიანთი ნაწილების მეთაურების მიერ სამხედრო დისციპლინის წინააღმდეგ მიმართული სამართალდარღვევებისათვის. განმცხადებლებმა საჩივრებით მიმართეს საჩივრების განმხილველ ოფიცერს (bek lag me er de re), ხოლო საბოლოოდ - უზენაეს სამხედრო სასამართლოს (Hoog Militair Gerechtshof), რომელმაც არსებითად დაადასტურა გასაჩივრებული გადაწყვეტილებები, მაგრამ ორ შემთხვევაში შეამცირა დაკისრებული სასჯელები.

ნიდერლანდების სამხედრო დისციპლინური კანონმდებლობის სისტემა

13. ნიდერლანდების ჯარის შესახებ დისციპლინური კანონმდებლობა, რომელიც გამოიყენებოდა წინამდებარე საქმეში ღონისძიებების გასაჩივრების დროს, ჩამოყალიბელული იყო 1903 წლის 27 აპრილის კანონში სამხედრო დისციპლინის შესახებ (Wet op de Krijgstucht, შემდგომში, „1903 წლის კანონი”), 1922 წლის 31 ივლისის სამხედრო დისციპლინის რეგლამენტში Reglement betreffende de Krijgstucht), 1903 წლის 27 აპრილის სამხედრო სისხლის სამართლის კოდექსში (Wetboek van Militair Strafrecht) და 1964 წლის 9 ანვრის ჯარისა და საჰაერო ძალების საპროცესო კოდექსში (Rechtspleging bij de Land-en Lichtmacht).

კანონმდებლობის აღნიშნული სისტემა წლების მანძილზე ვითარდებოდა. კერძოდ, წინამდებარე საქმეზე გამოყენებული 1903 წლის კანონის მთელი რიგი დებულებებისა მოგვიანებით გაუქმდა ან შეიცვალა 1974 წლის 12 სექტემბრის კანონით, რომელიც ძალაში შევიდა 1974 წლის 1 ნოემბრიდან.

14. ნიდერლანდებში დისციპლინურ კანონმდებლობასთან ერთად არსებობს სამხედრო სისხლის სამართლის კანონმდებლობა, რომლის თანახმად სამართალწარმოება პირველი ინსტანციით ხორციელდება სამხედრო (Krijgsraad) სასამართლოში, შემდეგ კი, თუ მიზანშეწინილია, უზენაეს სამხედრო სასამართლოში აპელაციის წესით.

ქვემოთ მოყვანილი მოხსენება ეხება მხოლოდ სამხედრო დისციპლინურ კანონმდებლობას, რომელიც, სამხედრო სისხლის სამართლის მსგავსად, თანაბრად გამოიყენება როგორც წვევამდელი სამხედრო მოსამსახურეების, რა კატეგორიაშიც შედიოდნენ განმცხადებლები, ისე მოხალისეების მიმართ.

სამხედრო დისციპლინური სამართალდარღვევები

15. სამხედრო დისციპლინის წინააღმდეგ მიმართული სამართალდარღვევები 1903 წლის კანონის მე-2 მუხლში განმარტებულია, როგორც,

„1. ყველა ის ქმედება, რომელიც არ არის მოცემული არცერთ სისხლისსამართლებრივ კანონმდებლობაში, და ეწინააღმდეგება ნებისმიერ სამსახურებრივ ბრძანებას ან დადგენილებას ან შეუსაბამოა სამხედრო დისციპლინასა და წესრიგთან;

2. ისეთი სისხლისსამართლებრივი ქმედებები, რომლებიც ხვდება სამხედრო მოსამართლის იურისდიქციაში, რამდენადაც ისინი არ შეესაბამება სამხედრო დისციპლინასა და წესრიგს, მაგრამ ამავე დროს ისეთი უმნიშვნელო ხასიათისაა, რომ საკითხი შეიძლება გადაწყვეტილი იქნეს სხვა სამართალწარმოების წესით, გარდა სისხლის სამართალწარმოებისა.”

1922 წლის 31 ივლისის სამხედრო დისციპლინის რეგლამენტი აყალიბებს სამხედრო დისციპლინის ძირითად პრინციპებს (თავი15, პუნქტი 2). მე-16 თავის 1-ლი პუნქტის შესაბამისად, საკითხი იმის შესახებ, შეესაბამება თუ არა შეიარაღებული ძალების წევრების საქციელი სამხედრო დისციპლინასა და წესრიგს, გადაწყვეტილი უნდა იქნეს ხსენებული რეგლამენტის პირველ ნაწილში ჩამოყალიბებული ზოგადი შეხედულებების მხედველობაში მიღებით.

17-26 თავებში მაგალითების სახით ჩამოთვლილია, როგორც აღნიშნულია მე-16 თავის მე-2 პუნქტში, სამართალდარღვევები სამხედრო დისციპლინის წინააღმდეგ, როგორიცაა: ექსტრემისტული ორგანიზაციების წევრობა, საიდუმლოების დაუცველობა, არასასურველი ნაწერების ფლობა და გავრცელება, უკმაყოფილების გამომჟღავნება, სამხედრო ვალდებულებების შეუსრულებლობა, დროებით გათავისუფლება, არასწორი ან საზოგადოებრივი წესრიგის დამრღვევი საქციელი, საკუთრების გაუფრთხილებლობა, დახმარების აღმოუჩენლობა, ჰიგიენისა და სისუფთავის დაუცველობა, მორიგეობისა და საპატრულო ვალდებულებების შეუსრულებლობა და ა.შ.

ზოგიერთი ამგვარი მოქმედება ან უმოქმედობა ამავდროულად წარმოადგენს სისხლისსამართლებრივ დანაშაულს, რომელიც ისჯება სამხედრო სისხლისსამართლის კოდექსის შესაბამისად, მაგალითად, ერთი ან მეტი დღით დროებით გათავისუფლება (მუხლი 96), სამხედრო წესრიგისადმი დაუმორჩილებლობა (მუხლი 114) და არასასურველი ნაწერების გავრცელება (მუხლი 147).

ჯარისა და საჰაერო ძალების საპროცესო კოდექსის მე-8 მუხლის თანახმად, კომპეტენტური მოხელე უფლებამოსილია, დააკისროს დისციპლინური სასჯელი, თუ იგი ჩათვლის, რომ შესაბამის პირს ბრალი მიუძღვის იმ დანაშაულის ჩადენაში, რომელიც არ ისჯება სისხლის სამართალწარმოების შედეგად.

სამხედრო დისციპლინური სასჯელები და ღონისძიებები

16. შესაბამის დროს დებულებებს სხვადახვა სასჯელების შესახებ, რომლებიც შეიძლებოდა შეფარდებოდათ პირებს დისციპლინური სამართალდარღვევების ჩადენისათვის, ითვალისწინებდა 1903 წლის კანონის მე-3 მე-5 მუხლები.

სასჯელების ხასიათი დამოკიდებული იყო სამართალდამრღვევის წოდებაზე. ამგვარად, მე-3-A მუხლი ითვალისწინებდა საყვედურს, „მსუბუქ პატიმრობას (licht arrest) 14 დღემდე“ და „მკაცრ პატიმრობას (streng arrest) 14 დღემდე“, როგორც ძირითად დისციპლინურ სასჯელებს ოფიცრებისათვის. თადარიგის ოფიცრების მიმართ მე-4-ა მუხლი ითვალისწინებდა, inter alia, საყვედურს, ღამის განმავლობაში ბანაკში ყოფნის შეზღუდვას, „მსუბუქ პატიმრობას 21 დღემდე“, „შედარებით მკაცრ პატიმრობას (verzwaard arrest) 14 დღემდე” და, „მკაცრ პატიმრობას 14 დღემდე“. ჩვეულებრივი სამხედრო მოხელე, მე-5-ა მუხლის შესაბამისად, ძირითადად, ექვემდებარებოდა იმავე სასჯელებს, რასაც თადარიგის ოფიცრები, რიგითების, „დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემის“ (plaatsing in een tuchtklasse) დამატებით შესაძლებლობასთან ერთად. ყველა წოდების სამხედრო მოხელეს, თითოეული ზემოხსენებული მუხლის ბ პუნქტების შესაბამისად, აგრეთვე ჩამოერთმეოდა ხელფასი „დამატებითი სასჯელის“ სახით.

17. 1903 წლის კანონის შესაბამისად, დისციპლინური სასჯელების აღსრულების წესი ასევე განსხვავდებოდა წოდებების მიხედვით.

18. მსუბუქი პატიმრობის აღსრულება რეგულირდებოდა მე-8 მუხლით:

„მსუბუქი პატიმრობა უნდა განხორციელდეს:

ა. ოფიცრების მიერ:

1. ხმელეთზე: მათ საცხოვრებელ ბინებში, კარვებში ან ყაზარმებში ან როდესაც იმყოფებიან ნაწილის მეთაურის მიერ განსაზღვრულ ადგილზე;

2. . . .

ბ. თადარიგის ოფიცრებისა და ჩვეულებრივი სამხედრო მოსამსახურეების მიერ:

1. ხმელეთზე: მათ ყაზარმებში, ბაზებზე ან საცხოვრებელ ბინებში ან როდესაც იმყოფებიან შტაბში ან ნაწილის მეთაურის მიერ განსაზღვრულ ადგილზე;

2. . . .

. . .

სამხედრო მოსამსახურეები, რომელთა მიმართ ხორციელდება მსუბუქი პატიმრობა, არ თავისუფლდებიან თავიანთი ვალდებულებების შესრულებისაგან“.

აღნიშნულ დებულებას ის დატვირთვა ჰქონდა, რომ ნებისმიერი სამხედრო მოსამსახურე, რომელსაც შეფარდებული ჰქონდა მსუბუქი პატიმრობა, წოდების მიუხედავად, არასამუშაო საათებში რჩებოდა თავის საცხოვრებელ ადგილზე იმ შემთხვევაში, თუ იგი ცხოვრობდა ყაზარმების გარეთ; წინააღმდეგ შემთხვევაში, იგი მოთავსებული იყო ყაზარმებში.

ოფიცრები და თადარიგის ოფიცრები ცხოვრობდნენ ბარაკების გარეთ, ხოლო ჩვეულებრივი სამხედრო მოსამსახურეები, როგორც წესი, ვალდებულნი იყვნენ, ეცხოვრათ ბარაკებში. პრაქტიკაში ჩვეულებრივი სამხედრო მოსამსახურეები ზოგჯერ სარგებლობდნენ გადაადგილების თავისუფლებით საღამოს ხუთი საათიდან შუაღამის თორმეტ საათამდე და უქმე დღეებში. ისინი ამ უფლებას ხშირად იყენებდნენ, რომ დარჩენილიყვნენ თავიანთ ოჯახებში, მაგრამ ეს არ ნიშნავდა იმას, რომ მათ აღარ მოეთხოვებოდათ ყაზარმებში ცხოვრება.

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე ჩვეულებრივ სამხედრო მოსამსახურეს, განსხვავებით ოფიცრისა და თადარიგის ოფიცრისაგან, ზოგადად არ შეეძლო მსუბუქი პატიმრობის სახლში მოხდა და, ამდენად, იგი კარგავდა არასამუშაო საათებში ოჯახში და ბრუნების პრივილეგიას. წვევამდელებს ნება ჰქონდათ, ეცხოვრათ ყაზარმების გარეთ იმავე გარემოებებში: სამეფო ჯარში შიდა სამსახურის რეგლამენტის (Reglement op de Inwendige Dienst der Koninklijke Landmacht) 123-ე მუხლის შესაბამისად, ხსენებული ნებართვით სარგებლობა დროებით წყდებოდა, inter alia, დისციპლინური პატიმრობის პერიოდში; თუმცა მიჩნეული იქნა, რომ აღნიშნული დებულება ეწინააღმდეგებოდა 1903 წლის კანონს და 1974 წელს გაუქმდა.

სამხედრო მოსამსახურეს, რომელიც ყაზარმებში იხდიდა მსუბუქ პატიმრობას, ვიზიტების, მიმოწერისა და ტელეფონით სარგებლობის ნება ეძლეოდა; მას შეეძლო ყაზარმების ირგვლივ თავისუფლად გადაადგილება სამუშაო საათების შემდეგ, მაგალითად, შეეძლო წასულიყო ბანაკის კინოში, სასადილოში ან სხვა დასასვენებელ დაწესებულებებში.

19. შედარებით მკაცრი პატიმრობის აღსრულება, რომელიც გამოიყენებოდა მხოლოდ თადარიგის ოფიცრებისა და ჩვეულებრივი სამხედრო მოსამსახურეების მიმართ, რეგულირდებოდა 1903 წლის კანონის მე-9 მუხლით. ხსენებული პირები კვლავაც აგრძელებდნენ ვალდებულებების შესრულებას, მაგრამ დანარჩენ დროს რჩებოდნენ, სხვა ჩვეულებრივ სამხედრო მოსამსახურეებთან ერთად, რომლებიც მსგავს სასჯელს იხდიდნენ, სპეციალურად განსაზღვრულ, მაგრამ არა ჩაკეტილ ადგილას. სამართალდამრღვევს, ნაწილის მეთაურის წერილობითი ნებართვის შემთხვევაში, ჰქონდა მნახველების მიღებისუფლება. განსხვავებით პირისაგან, რომელიც იხდიდა მსუბუქ პატიმრობას, მას არ შეეძლო, თავისუფლად ევლო ყაზარმების ირგვლივ, წასულიყო კინოში, სასადილოში ან დასასვენებელ დაწესებულებებში. შესაძლებლობის ფარგლებში, ჩვეულებრივი სამხედრო მოსამსახურეები განცალკევებულები უნდა ყოფილიყვნენ სხვა სამხედრო მოსამსახურეებისაგან (afzondering) ღამის განმავლობაში.

20. მკაცრი პატიმრობის აღსრულება რეგულირდებოდა 1903 წლის კანონის მე-10 მუხლით. პატიმრობის პერიოდს, რომელიც მოიცავდა როგორც სამუშაო, ასევე არასამუშაო საათებს, იხდიდნენ ოფიცრები მსუბუქი პატიმრობის მსგავსად იმ სახით, რომ ისინი, როგორც წესი, სახლში რჩებოდნენ, მაშინ, როდესაც თადარიგის ოფიცრები და ჩვეულებრივი სამხედრო მოსამსახურეები საკანში იყვნენ ჩაკეტილები. ყველა წოდების სამხედრო მოსამსახურე ჩამოშორებული იყო ჩვეულებრივი ვალდებულებების შესრულებისაგან.

21. დისციპლინური სასჯელის იმ დროისათვის ყველაზე უფრო მკაცრი ფორმის აღსრულება, დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა (plaatsing in een tuchtklasse), რომელიც მხოლოდ რიგითების მიმართ გამოიყენებოდა, რეგულირდებოდა 1903 წლის კანონის მე-18 და მე-19 მუხლებით. ამგვარი სასჯელი ითვალისწინებდა სამართალდამრღვევის გადაცემას ჩვეულებრივთან შედარებით უფრო მკაცრი დისციპლინისათვის - პირი იგზავნებოდა ამ მიზნისათვის სპეციალურად გამოყოფილ დაწესებულებაში (მუხლი 18). მე-19 მუხლის თანახმად, დისციპლინურ განყოფილებაში სამსახური შეეფარდებოდა იმ პერიოდით, რაც განისაზღვრებოდა სასჯელის შეფარდების დროს - სამიდან ექვს თვემდე. მხოლოდ ამ თვალსაზრისით განსხვავდებოდა აღნიშნული ღონისძიება დამსჯელი განყოფილებისათვის გადაცემისაგან (plaatsing in een strafklaase), დამატებითი სასჯელისაგან, რომელიც, სამხედრო სისხლის სამართლის კოდექსის 27-ე მუხლის თანახმად, შეეფარდებოდა სამხედრო მოსამსახურეებს სისხლის სამართალწარმოების კონტექსტში სამი თვიდან ორ წლამდე ვადით.

დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა, როდესაც ამის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღებოდა სამხედრო სამსახურის დამთავრებისას, ჩვეულებრივ, აჭიანურებდა პირის სამოქალაქო ცხოვრებისათვის დაბრუნებას. მისი აღსრულება რეგულირდებოდა 1971 წლის 14 ივნისის დადგენილებით (Besluit straf-en tunhtklassen voor de krijgsmacht), რომელიც ეხებოდა როგორ დამსჯელი განყოფილებისათვის გადაცემას, ისე, ძირითადად (მუხლი 57), დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემას. მათ, ვინც ამგვარ სასჯელს იხდიდა, ჩამოაცილებდნენ თავიანთ ნაწილებს და ათავსებდნენ სპეციალურ ჯგუფში; მათ ეზღუდებოდათ გადაადგილება, თავიანთ სამხედრო სამსახურს ასრულებდნენ მუდმივი ზედამხედველობის ქვეშ, აქცენტი კეთდებოდა მათ განათლებაზე (მუხლები17, 18 და 20).

ზემოხსენებული განყოფილებები სამ სექციად იყოფოდა. როგორც წესი, სამართალდამრღვევები პირველ ორ სექციაში ატარებდნენ ოცდაათ დღეს, მაგრამ აღნიშნული პერიოდების გაგრძელება ან შემოკლება შესაძლებელი იყო მათი საქციელის შესაბამისად (მუხლები 26 და 27). რამდენადაც შესაძლებელი იყო, ისინი მთელ ღამეებს ატარებდნენ ერთმანეთისაგან განცალკევებით (afgezonderd - მუხლი 28). პირველ სექციაში მათ თვეში ორჯერ მნახველების მიღებისა და არასამუშაო საათებში სწავლის ნება ეძლეოდათ (მუხლი 29). მეორე სექციაში ისინი აგრეთვე სარგებლობდნენ გადაადგილების თავისუფლებით შაბათობითა და კვირაობით, კვირაში ორჯერ მაინც შეეძლოთ სასადილოსა და/ან დასასვენებელ დაწესებულებებში წასვლა საღამოს თავიანთი ვალდებულებების შესრულების შემდეგ (მუხლი 30). მესამე სექციაში რეჟიმი შედარებით ნაკლებად მკაცრი იყო (მუხლი 31).

22. 1903 წლის კანონის მე-20 მუხლის შესაბამისად, სამხედრო მოსამსახურე, რომელსაც სასჯელის სახით შეფარდებული ჰქონდა დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა, ამ საფუძველზე უნდა ყოფილიყო დაკავებული სასჯელის შეფარდებისთანავე და აყვანილიყო პატიმრობაში, სანამ არ მივიდოდა იმ დაწესებულებაში, რომელშიც სასჯელი უნდა მოეხადა. როგორც ჩანს, ამ ტექსტის ფარგლებში შესაძლებელია პატიმრობის ზემოხსენებული ნებისმიერი სამი ფორმის გამოყენება.

სამხედრო დისციპლინურ კანონმდებლობაში არ არსებობდა დებულება, რომელიც შეზღუდავდა ან დაადგენდა წინასწარან სხვაგვარ კონტროლს ამგვარი დროებითი დაკავების ხანგრძლივობაზე ან გაითვალისწინებდა შესაძლებლობას, რომ დაკავების აღნიშნული პერიოდი ჩათვლილიყო დისციპლინურ განყოფილებაში გატარებულ დროში.

23. სამხედრო მოსამსახურეზე დაკისრებული დისციპლინური სასჯელების მხედველობაში მიღება შეიძლებოდა მაშინ, როდესაც, მაგალითად, მისი დაწინაურების საკითხი დგებოდა. მეორე მხრივ, ისინი ასევე არ აისახებოდა პირის სისხლისსამართლებრივ საქმეში და, 1975 წლის 28 ოქტომბრის მოსმენაზე სასამართლოს მიერ მოპოვებული ინფორმაციის შესაბამისად, არ ახდენდა არავითარ ზეგავლენას სამოქალაქო ცხოვრებაზე.

24. 1974 წლის 12 სექტემბრის კანონის შედეგად როგორც არსებული დისციპლინური სასჯელების დიაპაზონი, ისე მათი აღსრულების წესი ერთნაირად გავრცელდა ყველა წოდების სამხედრო მოსამსახურეზე. თუმცა კანონის ძალაში შესვლამდე (1974 წლის 1 ნოემბერი) აღნიშნული სასჯელები, მთავრობის ინსტრუქციის საფუძველზე, პრაქტიკაში აღარ გამოიყენებოდა.

მაშინ, როდესაც საყვედური, მსუბუქი პატიმრობა და შედარებით მკაცრი პატიმრობა შენარჩუნებული იქნა, ნებისმიერი პატიმრობის მაქსიმალური პერიოდი ამჯერად 14 დღით განისაზღვრა, ხოლო შედარებით მკაცრი პატიმრობა ამიერიდან ოფიცრების მიმართაც გამოიყენება (1974 წლის კანონის მე-3, მე-8 და მე-9 მუხლები). შედარებით მკაცრი პატიმრობა დღეისათვის წარმოადგნეს დისციპლინური სასჯელის ყველაზე მკაცრ ფორმას. 1974 წლის კანონით შემოღებული იქნა სხვა სამი სასჯელი: დამატებითი ვალდებულებები დღეში ერთიდან ორ საათამდე, იძულებითი ყოფნა ყაზარმებში მთელი ღამის განმავლობაში და ჯარიმა.

სამხედრო დისციპლინური სამართალწარმოება

25. 1903 წლის კანონის 39-43 მუხლები ადგენს, თუ ვის აქვს დისციპლინური სასჯელის შეფარდების უფლებამოსილება. ჩვეულებრივ, ეს არის თითოეული ნაწილის მეთაური. იგი იკვლევს საქმეს და უსმენს ბრალდებულ სამხედრო მოსამსახურეს (1903 წლის კანონის 46-ე მუხლი) და, საჭიროების შემთხვევაში, დაჰკითხავს მოწმეებსა და ექსპერტებს.

თითოეული ჩადენილი სამართალდარღვევისათვის ოფიცერი ირჩევს, თუ არსებული სხვადასხვა სასჯელიდან რომელი უნდა იქნეს გამოყენებული. „როდესაც განსაზღვრავს დისციპლინური სასჯელების ხასიათსა და სიმკაცრეს“, იგი უნდა იყოს, „სამართლიანი და მკაცრი“, უნდა „გაითვალისწინოს გარემოებები, რომლებშიც დანაშაული იქნა ჩადენილი, ისევე როგორც ბრალდებულის ხასიათი და ჩვეულებრივი საქციელი“, მისი გადაწყვეტილება უნდა ეფუძნებოდეს „საკუთარ მოსაზრებასა და მრწამსს (1903 წლის კანონის 37-ე მუხლი ).

26. 1903 წლის კანონის 44-ე მუხლის თანახმად, ნებისმიერი ზემდგომი, რომელსაც აქვს საკმარისი საფუძველი, ივარაუდოს, რომ დაქვემდებარებულმა ჩაიდინა მძიმე სამართალდარღვევა, უფლებამოსილია, საჭიროების შემთხვევაში, აცნობოს დროებითი და პატიმრების თაობაზე (voorlopig arrest). ქვემდგომი, თავის მხრივ, ვალდებულია, დაუყოვნებლივ დაემორჩილოს მას. დროებითი პატიმრობა ჩვეულებრივ ხორციელდება იმავე გზით, როგორც მსუბუქი პატიმრობა, მაგრამ გამოძიების ინტერესებიდან გამომდინარე ან უწესრიგობის თავიდან აცილების მიზნით, იგი ხორციელდება შედარებით მკაცრი პატიმრობის ან, როგორც ამას ადგილი ჰქონდა 1974 წლის კანონის მიღებამდე, მკაცრი პატიმრობის სახით. შესაბამისი სამხედრო მოსამსახურე, როგორც წესი, ჩამოშორებულია თავისი ვალდებულებების შესრულებისაგან მისი დაკავების ადგილის გარეთ. 45-ე მუხლი აყალიბებს, რომ დროებითი პატიმრობა არ უნდა გაგრძელდეს 24 საათზე მეტ ხანს, ხოლო 49-ემუხლის შესაბამისად, ოფიცრის იერარქიულ ზემდგომს, რომელიც უფარდებს დროებით პატიმრობას, შეუძლია გააუქმოს პატიმრობა ოფიცრის მოსმენის შემდეგ. ამგვარი დროებითი პატიმრობის პერიოდი შეიძლება მთლიანად ან ნაწილობრივ გამოირიცხოს დაკისრებული სასჯელიდან.

27. 1903 წლის კანონის 61-ე მუხლის შესაბამისად, სამხედრო მოსამსახურეს, რომელსაც შეეფარდა დისციპლინური სასჯელი, საჩივრების განმხილველი ოფიცრის წინაშე შეუძლია სასჯელის ან მისი საფუძვლების გასაჩივრება, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ იგი შეფარდებულია სამხედრო სასამართლოს მიერ. საჩივრების განმხილველი ოფიცერი არის იერარქიული ზემდგომი ოფიცრისა, რომელსაც, როგორც წესი, დახმარებას უწევს კოლეგა, რომელიც არის იურისტი, განსაკუთრებით დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემის საქმეებში (1974 წლის კანონის მიღებამდე).

საჩივარი ოთხი დღის ვადაში უნდა იქნეს წარდგენილი; თუ მოსარჩელე დაპატიმრებულია, მას შეუძლია მოითხოვოს მის მიერ დასახელებულ სხვა პირებთან (მაქსიმუმ სამი) კონსულტაცია, თუ ნაწილის მეთაური არ ჩათვლის მათ დასწრებას არაგონივრულად (მუხლი 62).

საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა საქმე უნდა განიხილოს შეძლებისდაგვარად სწრაფად; იგი აწარმოებს მოწმეთა და ექსპერტთა დაკითხვას იმ ფარგლებში, რასაც აუცილებლად მიიჩნევს; უსმენს მოსარჩელეს და დამსჯელ ოფიცერს. შემდეგ მას გამოაქვს გადაწყვეტილება, რომელშიც მოცემული უნდა იყოს საფუძვლები და რომელიც უნდა გადაეცეს საჩივრების განმხილველ ოფიცერსა და დამსჯელ ოფიცერს (მუხლი 65).

28. დისციპლინური სასჯელის შეფარდების გადაწყვეტილების თაობაზე აპელაციას არა აქვს შემაჩერებელი ეფექტი, თუმცა თავდაცვის მინისტრს შეუძლია შეაჩეროს ამგვარი სასჯელის აღსრულება სპეციალური გარემოებების მხედველობაში მიღებით. 1903 წლის კანონის 64-ე მუხლი ითვალისწინებდა გამონაკლისს დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემის შემთხვევებში; მიუხედავად ამისა, სამხედრო მოსამსახურის აპელაცია არ განაპირობებდა მე-20 მუხლით დაკისრებული ნებისმიერი დროებითი დაკავების შეჩერებას ან შეწყვეტას.

29. თუ სასჯელი არ იყო გაუქმებული საჩივრების განმხილველი ოფიცრის მიერ, ოთხი დღის განმავლობაში მოსარჩელეს შეეძლო, მიემართა აპელაციით უზენაესი სამხედრო სასამართლოსათვის (1903 წლის კანონის 67-ე მუხლი ).

30. ხსენებული სასამართლოს შემადგენლობა და მისი ფუნქციონირება რეგულირდება უზენაესი სამხედრო სასამართლოს შესახებ „დროებითი ინსტრუქციებით“ (Provisionele Instructie voor het Hoog Militair Gerechtshof), რომლებიც 1814 წლის 20 ივლისს გამოქვეყნდა, მაგამ მას შემდეგ რამდენჯერმე შეიცვალა. 1-ლი მუხლის შესაბამისად, სასამართლო დაფუძნებული იქნება ჰააგაში და შედგება ექვსი წევრისაგან: ორი სამოქალაქო იურისტისგან - ერთი მათგანი იქნება სასამართლოს თავმჯდომარე - და ოთხი სამხედრო ოფიცრისაგან. სასამართლოს შემადგენლობაში აგრეთვე შედიან შეიარაღებული ძალების საკითხებში სახელმწიფო მრჩეველი (advocaat-fiscaal voor de Krijgsmacht) და რეგისტრატორი.

სამოქალაქო წევრები („დროებითი ინსტრუქციების“ მე-2 მუხლი) უნდა იყვნენ უზენაესი სასამართლოს (Hoog raad) ან სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლეები (Gerechtshof) ჰააგაში. 1827 წლის 18 აპრილის უზენაესი სასამართლოს ორგანიზაციის შესახებ კანონის (Wet op de Rechterlijke Organisatie) მე-11, მე-12, მე-13 და მე-15 მუხლები, რომლებიც inter alia ითვალისწინებს თანამდებობაზე ყოფნის ვადასა და გათავისუფლების საფუძველს, გამოიყენება მათ მიმართ. სამოქალაქო წევრებს ნიშნავს მეფე იუსტიციისა და თავდაცვის მინისტრების ერთობლივი რეკომენდაციის საფუძველზე; მათი სამსახურის ვადა უზენაესი და სააპელაციო სასამართლოების მოსამართლეების უფლებამოსილების ვადის თანაბარია.

სასამართლოს სამხედრო წევრებს („დროებითი ინსტრუქციების“ მე-2 (ა) მუხლი), რომლებიც არ უნდა იყვნენ 30 წელზე ნაკლები და 70 წელზე მეტი ასაკის, აგრეთვე ნიშნავს მეფე იუსტიციისა და თავდაცვის მინისტრების ერთობლივი რეკომენდაციის საფუძველზე. მსგავსია მათი დათხოვნის პირობებიც. თუმცა თეორიულად მათი დათხოვნა შესაძლებელია მკაცრი მოთხოვნებისა და სამართლებრივი გარანტიების დაცვის გარეშე, რომლებიც ჩამოყალიბებულია სამოქალაქო წევრებთან მიმართებაში უზენაესი სასამართლოს ორგანიზაციის შესახებ კანონში. მთავრობის მტკიცებით, სასამართლოს სამხედრო წევრების დანიშვნა არის მათი სამსახურებრივი კარიერის ბოლო საფეხური; ისინი, როგორც მოსამართლეები, თავიანთი ფუნქციების განხორციელებისას არ ექვემდებარებიან არავითარი ზემდგომი ხელისუფლების ბრძანებას და აგრეთვე არ არიან ვალდებულნი, თავიანთი ქმედების შესახებ ანგარიშით წარდგნენ სამსახურის წინაშე.

თანამდებობის დაკავებისას სასამართლოს ყველა წევრი ვალდებულია, ფიცი დადოს, რაც მათ ავალდებულებს, inter alia, იყვნენ სამართლიანნი, პატიოსანნი და მიუკერძოებელნი („დროებითი ინტრუქციების” მე-9 მუხლი). უდავოა, რომ სასამართლოს სამხედრო მოსამართლეები რჩებიან შეიარაღებული ძალების წევრებად და, მათ, როგორც ოფიცრებს, ფიცი ავალდებულებს, სხვა საკითხებთან ერთად, დაემორჩილონ ზემდგომის ბრძანებებს. თუმცა ხსენებული ფიცი ასევე ითვალისწინებს კანონმდებლობისადმი, მათ შორის ზოგადად საწესდებო დებულებებისადმი, მორჩილებას, რომლებიც არეგულირებს უზენაესი სამხედრო სასამართლოს, და, კერძოდ, მოსამართლეების, მიერ დადებულ ფიცს მიუკერძოებლობის შესახებ.

31. საქმეებს განიხილავს არა ერთპიროვნული მოსამართლე, არამედ სასამართლო, როგორც ორგანო. სასამართლო ვალდებულია, განიხილოს საქმეები შეძლებისდაგვარად სწრაფად და მოუსმინოს განმცხადებელს; საჭიროების შემთხვევაში დასაჯოს ოფიცერი, საჩივრების განმხილველი ოფიცერი და ნებისმიერი მოწმე ან ექსპერტი, რომლისაგანაც აპირებს მტკიცებულების მოპოვებას („დროებითი ინსტრუქციების” 56-ე მუხლი). სასამართლო გადახედავს საჩივრების განმხილველი ოფიცრის გადაწყვეტილებას როგორც ფაქტების, ასევე კანონმდებლობის მხედველობაში მიღებით; მას არავითარ შემთხვევაში არა აქვს სასჯელის გაზრდის უფლებამოსილება (მუხლი 58).

მართალია, სისხლისსამართლის საქმეებზე სასამართლოს მოსმენა საჯაროა („დროებითი ინსტრუქციების” 43-ე მუხლი და ზემოხსენებული პუნქტი 14), სასამართლო დისციპლინურ საქმეებს დახურულ სხდომაზე (in camera) განიხილავს. მეორე მხრივ, განაჩენს აცხადებს საჯარო სხდომაზე; მას თან უნდა ერთვოდეს საფუძვლები და იგი უნდა გადაეცეს საჩივრების განმხილველ ოფიცერს, დამსჯელ ოფიცერსა და მოსარჩელე სამხედრო მოსამსახურეს (მუხლი 59) .

32. იმდროს, როდესაც გამოყენებული იქნა აღნიშნული ღონისძიებები, კანონმდებლობაში არ არსებობდა დებულება მოსარჩელის სამართლებრივი წარმომადგენლობის შესახებ. მიუხედავად ამისა, უზენაესი სამხედრო სასამართლოს მოქმედმა რეგისტრატორმა 1970 წლის 23 დეკემბრის მოხსენებაში აღნიშნა, რომ ფაქტიურად სასამართლო მთელ რიგ შემთხვევებში უზრუნველყოფდა სამართლებრივი დახმარებით შესაბამის პირს, როდესაც მოსალოდნელი იყო, რომ იგი ვერ შეძლებდა სააპელაციო საჩივარში წამოჭრილი სპეციალური სამართლებრივი პრობლემების მოგვარებას. განსაკუთრებით ეს იმ შემთხვევებს ეხებოდა, როდესაც მითითება კონვენციაზე იყო გაკეთებული. თუმცა დახმარება ამგვარ სამართლებრივ საკითხებში შეზღუდული იყო.

მდგომარეობა შეიცვალა 1973 წელს: 1973 წლის 7 ნოემბრის მთავრობის ინსტრუქციის შესაბამისად (Regeling vertrouwensman - KL), სამხედრო მოსამსახურეს, რომელსაც ბრალად ედებოდა დისციპლინური სამართალდარღვევის ჩადენა, სამართალწარმოების ნებისმიერ ეტაპზე შეეძლო ესარგებლა „სანდო პირის” დახმარებით, აგრეთვე ადვოკატის (vertrouwensman) დახმარებითაც, თუ საკითხს განიხილავდა უზენაესი სამხედრო სასამართლო (ინსტრუქციის 1-ლი, მე-17 და მე-18 მუხლები).

ფაქტები თითოეულ განმცხადებელთან მიმართებაში

ბ-ნი ენგელი

33. 1971 წლის მარტში ბ-ნი ენგელი სერჟანტად მსახურობდა ნიდერლანდების ჯარში. არასამუშაო დღეებში იგი ფაქტობრივად თავის სახლში ცხოვრობდა. განმცხადებელი იყო წვევამდელ სამხედრო მოსამსახურეთა ასოციაციის წევრი (Vereniging van Dienstplichtige Militairen -V.V.D.M.). ეს ასოციაცია ჩამოყალიბდა 1966 წელს და მიზნად ისახავდა წვევამდელების ინტერესების დაცვას. მთავრობამ ცნო, რომ აღნიშნულ ასოციაციას უფლება ჰქონდა, მონაწილეობა მიეღო ამ სფეროში გამართულ მოლაპარაკებებში და მასში გაწევრიანებული იყო წვევამდელთა დაახლოებით ორი მესამედი.

ბ-ნი ენგელი იყო V.V.D.M.-ის ვიცე-პრეზიდენტობის კანდიდატი. 12 მარტს მან თავისი ნაწილის მეთაურს წარუდგინა თხოვნა 17 მარტს გათავისუფლების თაობაზე, რათა უტრეხტში დასწრებოდა ძირითად კრებას, რომელზეც უნდა ჩატარებულიყო არჩევნები, თუმცა მან არ მიუთითა, რომ იგი კანდიდატად იყო წარდგენილი.

შემდგომში იგი ავად გახდა და სახლში დარჩა თავისი ექიმის მითითებების საფუძველზე. ექიმმა გამოუწერა საავადმყოფო ფურცელი18 მარტამდე და ნება დართო, რომ სახლი მხოლოდ 17 მარტს დაეტოვებინა. 16 მარტს ნაწილის მეთაური ბატალიონის მეთაურთან საუბრის დროს შეთანხმდა, რომ არ ყოფილიყო მიღებული გადაწყვეტილება ზემოხსენებულ თხოვნასთან დაკავშირებით, სანამ შემდგომ ინფორმაციას არ მიაწვდიდა განმცხადებელი, რომელმაც არ შეატყობინა თავისი არყოფნის ან დაბრუნების თაობაზე. თუმცა მომდევნო დღეს განმცხადებლის სახლში ჩატარებული შემოწმების დროს აღმოჩნდა, რომ იგი ადგილზე არ იმყოფებოდა. სინამდვილეში, იგი წასულიყო V.V.D.M.-ის კრებაზე, რომელზეც იგი არჩეული იქნა ვიცე-პრეზიდენტად.

34. 18 მარტს ბ-ნი ენგელი დაბრუნდა თავის ნაწილში და იმავე დღეს ნაწილის მეთაურმა სასჯელის სახით შეუფარდა ოთხ დღიანი მსუბუქი პატიმრობა წინა დღეს მის საცხოვრებელ ადგილზე არყოფნის გამო.

განმცხადებელმა აღნიშნული სასჯელითავის პირად საქმეებში სერიოზულ ჩარევად მიიჩნია, რამდენადაც იგი ხელს უშლიდა, სათანადოდ მომზადებულიყო უტრეხტის უნივერსიტეტში სადოქტორო გამოცდისათვის, რომელიც 24 მარტს იყო დანიშნული. განმცხადებლის მტკიცებით, მან 18 მარტს რამდენჯერმე სცადა, ამ საკითხის თაობაზე დალაპარაკებოდა ოფიცერს, მაგრამ უშედეგოდ. იმ რწმენით, რომ ჯარის რეგლამენტის შესაბამისად, თადარიგის ოფიცრებს შეეძლოთ მსუბუქი პატიმრობის სახლში მოხდა, საღამოს ყაზარმა დატოვა და ღამე სახლში გაატარა. მეორე დღეს ნაწილის მეთაურმა დააკისრა სამდღიანი შედარებით მკაცრი პატიმრობა პირველი სასჯელის უგულებელყოფისათვის.

როგორც კი შეიტყო, რომ 1971 წლის 1 აპრილიდან რიგითის წოდებამდე ჩამოაქვეითეს, განმცხადებელმა საღამოს კვლავ დატოვა ყაზარმა და სახლში წავიდა. შაბათს, 20 მარტს, იგი დაკავებული იქნა სამხედრო პოლიციის მიერ და დროებით შეეფარდა დაახლოებით ოცდღიანი მკაცრი პატიმრობა, 1903 წლის კანონის 44-ე მუხლის საფუძველზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 26). ორშაბათს, 22 მარტს ნაწილის მეთაურმა შეუფარდა სამდღიანი მკაცრი პატიმრობა წინა ორი სასჯელის უგულებელყოფისათვის.

35. აღნიშნული სასჯელების აღსრულება შეჩერებული იქნა სამთავრობო გადაწყვეტილებით, რომ განმცხადებელს ნება მისცემოდა, გასულიყო სადოქტორო გამოცდაზე, რომელიც მან 1971 წლის 24 მარტს ჩააბარა. უფრო მეტიც, 21, 22 და 25 მარტს ბ-ნ მაენგელმა იჩივლა საჩივრების განმხილველ ოფიცერთან ნაწილის მეთაურის მიერ მისთვის დაკისრებული სასჯელების შესახებ. 5 აპრილს საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა მხარეთა მოსმენის შემდეგ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ პირველი სასჯელი - ოთხდღიანი მსუბუქი პატიმრობა - უნდა შემცირებულიყო საყვედურამდე, მეორე სასჯელი - სამდღიანი შედარებით მკაცრი პატიმრობა - სამდღიან მსუბუქ პატიმრობამდე და მესამე სასჯელი - სამდღიანი მკაცრი პატიმრობა - ორდღიან მკაცრ პატიმრობამდე. ბოლო ორ შემთხვევაში გადაწყვეტილება ეფუძნებოდა იმ ფაქტს, რომ წინა სასჯელები შემცირებული იქნა და რომ მოსალოდნელი გამოცდის გამო განმცხადებელი აშკარად სტრესის ქვეშ იმყოფებოდა. საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა შემდგომში მიიღო გადაწყვეტილება, რომ ბ-ნი ენგელისათვის ორდღიანი მკაცრი პატიმრობა მოხდილად ჩათვლილიყო 20-იდან 22 მარტამდე მისი დროებითი პატიმრობის დროს.

36. 1971 წლის 7 აპრილს განმცხადებელმა საჩივრების განმხილველი ოფიცრის გადაწყვეტილება გაასაჩივრა უზენაეს სამხედრო სასამართლოში, ზოგადად ეყრდნობოდა რა inter alia კონვენციას. სასამართლომ მოუსმინა განმცხადებელს და გაითვალისწინა შეიარაღებული ძალების საკითხებში სახელმწიფო მრჩევლის დასკვნა. 1971 წლის 23 ივნისს, განსახილველი დისციპლინურ იღონისძიებების მიღებიდან სამი თვის შემდეგ, სასამართლომ დაადასტურა გასაჩივრებული გადაწყვეტილება. მან მიუთითა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლ (ბ) პუნქტზე და დაადგინა, რომ განმცხადებლის პატიმრობა იყო კანონიერი და შეფარდებული იქნა კანონით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულების უზრუნველსაყოფად. სისტემა, 1903 წლის კანონისა და გამოყენებული რეგლამენტის შესაბამისად, ფაქტობრივად, ითხოვდა, რომ ყოველი სამხედრო მოსამსახურე დამორჩილებოდა სამხედრო დისციპლინას და ეთანამშრომლა მისი შენარჩუნების მიზნით. აღნიშნული ვალდებულება შეიძლება განხორციელებულიყო დისციპლინური სასჯელების დაკისრებით ზემოხსენებული კანონით გათვალისწინებული პროცედურის შესაბამისად. მოცემულ პირობებში განმცხადებლის ორდღიანი მკაცრი პატიმრობა გამართლებული იყო აღნიშნული ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის მიზნით.

განმცხადებელს მის წინააღმდეგ მიმართული სამართალწარმოების არც ერთ ეტაპზე არ მიუღია იურიდიული განათლების მქონე პირის დახმარება; საქმის მასალების განხილვის დროს არ იქნა დადგენილი, მოითხოვა თუ არა მან ამგვარი დახმარება.

ბ-ნი ვან დერ ვიელი

37. კომისიაში განაცხადის შეტანის მომენტისათვის ბ-ნი ვან დერ ვიელი კაპრალად მსახურობდა ნიდერლანდების ჯარში. 1970 წლის 30 ნოემბერს დილით დაახლოებით ოთხი საათით დაიგვიანა მორიგეობაზე. მას შაბათ - კვირას დასვენების დროს მანქანა გაუფუჭდა. იმის მაგივრად, რომ ნაწილში დაბრუნებულიყო პირველივე მატარებლით, იგი მანქანას არემონტებდა. ამ საფუძველზე ნაწილის მოქმედმა მეთაურმა განმცხადებელს იმავე დღეს შეუფარდა ოთხდღიანი მსუბუქი პატიმრობა. მომდევნო დღეს გადახედა ხსენებულ საფუძვლებს და მიუთითა, რომ განმცხადებელს არ უთხოვია მეთაურის ნებართვა გათავისუფლებაზე.

38. 2 დეკემბერს განმცხადებელმა საჩივრით მიმართა საჩივრების განმხილველ ოფიცერს თავისი სასჯელის თაობაზე, inter alia, მიუთითებდა რა კონვენციის მე-5 და მე-6 მუხლებზე. ამ თვალსაზრისით ამტკიცებდა, რომ მას აღეკვეთა თავისუფლება იმ გადაწყვეტილების საფუძველზე, რომელიც, მე-5 მუხლის მოთხოვნების საწინააღმდეგოდ, არ იყო მიღებული კომპეტენტური სასამართლო ორგანოს მიერ; რომ, უფრო მეტიც, მისი საქმე არ განუხილავს დამოუკიდებელ და მიუკერძოებელ სასამართლოს (მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი); რომ მას არ ჰქონდა საკმარისი დრო და შესაძლებლობა დაცვის მოსამზადებლად (მე-6 მუხლის მე-3 (ბ) პუნქტი) და რომ არ მიუღია სამართლებრივი დახმარება (მე-6 მუხლის მე-3 (გ) პუნქტი).

39. 18 დეკემბერს, საჩივრების განმხილველი ოფიცრის მიერ 16 დეკემბერს მისი საჩივრის უარყოფის შემდეგ, განმცხადებელმა აპელაციით მიმართა უზენაეს სამხედრო სასამართლოს. 1971 წლის 17 მარტს სასამართლომ მოუსმინა განმცხადებელს, რომელიც სარგებლობდა ადვოკატის - სერჟანტი რეინტჯესის დახმარებით, და გაითვალისწინა შეიარაღებული ძალების საკითხებში სახელმწიფო მრჩევლის დასკვნა. სასამართლომ შემდგომში გააუქმა საჩივრების განმხილველი ოფიცრის გადაწყვეტილება, მაგრამ დაადასტურა განმცხადებლისათვის დაკისრებული სასჯელი - ოთხდღიანი მსუბუქი პატიმრობა თავდაპირველ საფუძვლებზე, რომლებიც მითითებული იქნა 1970 წლის 30 ნოემბერს.

თავდაპირველად სასამართლომ დაადგინა, რომ კონვენციის მე-6 მუხლი არ გამოიყენებოდა იმ შემთხვევაში, როდესაც არ განიხილებოდა საკითხი არც სისხლის სამართლებრივი ბრალდებისა და არც სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების განსაზღვრის შესახებ. სასამართლომ მიუთითა 1903 წლის კანონის მე-2 მუხლში მოცემულ განმარტებაზე სამხედრო დისციპლინურ სამართალდარღვევებთან დაკავშირებით (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 15) და, აქედან გამომდინარე, დაასკვნა, რომ დისციპლინური სამართალწარმოება არ ხვდებოდა მე-6 მუხლის ფარგლებში. არც განმცხადებლის არგუმენტიდან ჩანდა, რომ, რამდენადაც წვევამდელი ნებაყოფლობით არ დაემორჩილა სამხედრო ხელისუფლების იურსიდიქციას, ფაქტობრივად მასზე დაკისრებულ ნებისმიერ დისციპლინურ ღონისძიებას სისხლის სამართლებრივი ხასიათი ჰქონდა.

რაც შეეხება მე-5 მუხლთან დაკავშირებულ საჩივრებს, სასამართლომ თავდაპირველად დაადგინა, რომ ოთხდღიანი მსუბუქი პატიმრობა არ წარმოადგენდა, „თავისუფლების აღკვეთას“. პირიქით, სასამართლომ შემდგომში აღნიშნა, რომ გასაჩივრებული სასჯელი უნდა გაგებულიყო, როგორც „კანონით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფა“ მე-5 მუხლის 1-ლი (ბ) პუნქტის მნიშვნელობისათვის.

40. სამართალწარმოების პირველ და მეორე ინსტანციებში ბ-ნ ვან დერ ვიელს არ მიუღია რაიმე სამართლებრივი დახმარება, ხოლო უზენაეს სამხედრო სასამართლოში სამართალწარმოებისას მიღებული სამართლებრივი დახმარება, წინამდებარე განაჩენის 32-ე პუნქტში განხილული პრაქტიკის კუთხით, შეზღუდული იყო საქმის სამართლებრივი ასპექტებით.

ბ-ნი დე ვიტი

41. კომისიაში განაცხადის შეტანის მომენტისათვის ბ-ნი დე ვიტი რიგითად მსახურობდა ნიდერლანდების არმიაში. 1971 წლის 22 თებერვალს ნაწილის მეთაურმა მას შეუფარდა დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა სამი თვის ვადით იმ საფუძველზე, რომ 1971 წლის 11 თებერვალს იგი უპასუხისმგებლოდ მართავდა ჯიპის ტიპის ავტომანქანას უსწორმასწორო ტერიტორიაზე დაახლოებით 40-50კმ/საათში სიჩქარით; რომ მან მაშინვე არ შეასრულა დავალება, კერძოდ, დაეყენებინა მანქანა გარკვეულ ადგილზე, რომ მან ეს მხოლოდ მას შემდეგ შეასრულა, რაც გააჩერეს და მოსთხოვეს ბრძანებები და გამოძახებული იქნა მათ დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად; რომ მისი არაერთგზისი არამართლზომიერი საქციელისა და დისციპლინის დარღვევის თვალსაზრისით, იგი ადრეც იყო გაფრთხილებული დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემის შესაძლებლობის თაობაზე.

25 თებერვალს განმცხადებელმა მისთვის დაკისრებული სასჯელის შესახებ საჩივრით მიმართა საჩივრების განმხილველ ოფიცერს, ამტკიცებდა რა, inter alia, კონვენციის დარღვევას. 5 მარტს საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა მოუსმინა განმცხადებელს, რომელსაც დახმარებას უწევდა რიგითი ეგენკამპი, იურისტი, V.V.D.M.-ის ცენტრალური კომიტეტის წევრი. ამგვარი დახმარება განმცხადებელმა მიიღო იმ ფაქტის გამო, რომ კონვენციაზე მიუთითებდა. საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა ასევე დაკითხა ექვსი მოწმე, მათ შორის ერთი, კერძოდ, რიგითი დე ვოსი, განმცხადებლის სასარგებლოდ, და შემდეგ დაადასტურა სასჯელი, მხოლოდ ცოტაოდენ შეცვალა ადრე მითითებული საფუძვლები. მან უარყო მტკიცებები კონვენციის დარღვევასთან დაკავშირებით, მიუთითა რა უზენაესი სამხედრო სასამრთლოს 1970 წლის 13 მაისის განაჩენზე.

11 მარტს განმცხადებელმა აღნიშნული გადაწყვეტილება გაასაჩივრა უზენაეს სამხედრო სასამართლოში. 1903 წლის კანონის 64-ე მუხლის შესაბამისად, განმცხადებლის შემდგომმა სააპელაციო საჩივრებმა განაპირობა სასჯელის აღსრულების შეჩერება (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 28). სასამართლომ მოუსმინა განმცხადებელსა და მის ადვოკატს, აგრეთვე გაითვალისწინა შეიარაღებული ძალების საკითხებში სახელმწიფო მრჩევლის დასკვნა. 1971 წლის 28 აპრილს სასამართლომ, განმცხადებლის ადრინდელ საქციელზე მითითების გარეშე, სასჯელი თორმეტდღიან შედარებით მკაცრ პატიმრობამდე შეამცირა, რომელიც შემდგომში სისრულეში იქნა მოყვანილი. სასამართლომ ჩათვალა, რომ მოცემულ პირობებში დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა სამი თვის ვადით მეტისმეტად მძიმე სასჯელს წარმოადგენდა.

42. განმცხადებელი ამტკიცებს, რომ სხვა ორი მოწმის, კერძოდ, რიგითების კნიჯკერსისა და დოკესტიჯნის, გამოძახება მის სასარგებლოდ ყოველ ჯერზე ფერხდებოდა. იგი აგრეთვე ჩივის, რომ მიღებული სამართლებრივი დახმარება შეზღუდული იყო საქმის სამართლებრივი ასპექტებით.

ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული

43. კომისიაში განაცხადის შეტანის მომენტისათვის ბ-ნი დონა რიგითად მსახურობდა ნიდერლანდების ჯარში. როგორც ჟურნალ „Alarm“-ის (რომელსაც V.V.D.M.-ი აქვეყნებდა ერმელოს ზოგადი დანიშნულების ყაზარმებში) რედაქტორმა მონაწილეობა მიიღო 1971 წლის სექტემბრით დათარიღებული ჟურნალის მე-8 ნომრის მომზადებაში. „ნაწერების გავრცელების შესახებ დადგენილების”, 1967 წლის მინისტრის დადგენილების, შესაბამისად, ყაზარმების ნაწილის მეთაურმა დროებით აკრძალა აღნიშნული ნომრის გავრცელება, რადგან მისი შინაარსი სამხედრო დისციპლინასთან შეუთავსებლად მიიჩნია.

28 სექტემბერს ორი ოფიცერი კომისიაში შეხვდა ერთმანეთს ნაწილის მეთაურის ინსტრუქციების საფუძველზე, რათა გამოეკვლიათ ხსენებული ნომრის ბრუნვიდან ამოღების საკითხი. კომისიამ სხვებთან ერთად განმცხადებელსაც მოუსმინა.

1971 წლის 8 ოქტომბერს განმცხადებელს კომპეტენტურმა ზემდგომმა სამი თვით შეუფარდა დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა იმ ნაწერის გამოქვეყნებასა და გავრცელებაში მონაწილეობის მიღების გამო, რომელიც ძირს უთხრიდა დისციპლინას. გადაწყვეტილება ეფუძნებოდა 1903 წლის კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტს და სამხედრო სისხლის სამართლის კოდექსის 147-ე მუხლის 1-ლ პუნქტს, რომლის თანახმად:

„ნებისმიერი პირი, რომელიც სიგნალის, ნიშნის, ჟესტიკულაციის, სიტყვის, სიმღერის, ნაწერის ან სურათის მეშვეობით ეცდება შეიარაღებულ ძალებში დისციპლინისათვის ძირის გამოთხრას ან რომელსაც შეგნებული აქვს ნაწერის ან სურათის შინაარსი, ავრცელებს ან გამოფენს მას, აქვეყნებს მას ან აგროვებს გავრცელების მიზნით, ექვემდებარება პატიმრობას სამ წლამდე.”

Alarm-ის მე-8 ნომერში დაბეჭდილი სტატია სათაურით, „უძლიერესის კანონი” (Het recht van de sterkste) ეხებოდა 1971 წლის 13 აგვისტოს ერმელოში V.V.D.M.-ის აღმასრულებელი კომიტეტის ინიციატივით ჩატარებულ დემონსტრაციას. ბ-ნი ვან დერ შანსის მტკიცებით, დემონსტრაცია თითქმის მაშინვე დაიშალა, ვინაიდან დემონსტრანტები სწრაფად დაბრუნდნენ თავიანთ შტაბებში მას შემდეგ, რაც ნაწილის მეთაური დაჰპირდა, რომ, თუ ისინი ასე მოიქცეოდნენ, არავითარი დისციპლინური სანქცია არ იქნებოდა მათ მიმართ გამოყენებული. მიუხედავად ამისა, რამდენიმე ჯარისკაცი სავარაუდოდ მალევე იქნა გადაყვანილი ინციდენტში მონაწილეობისათვის.

სტატიის ნაწყვეტში, რომელმაც წამოჭრა დისციპლინური პასუხისმგებლობის საკითხი 1971 წლის 8 ოქტომბერს, ნათქვამია:

(ა) „როგორც ჩანს, გენერალი სმიტსი სწერს თავის „ხელქვეითებს“: „მე ყველაფერს გავაკეთებ, რომ დაგიცვათ კანონის დარღვევისაგან!” მაგრამ სწორედ რომ ხსენებული გენერალი არის პასუხისმგებელი დაალჰუისენისა და დუპენის გადაყვანისთვის. ჯერჯერობით, მოგეხსენებათ, არ არის ნებადართული შენიღბული სასჯელის ხასიათის ღონისძიებები. თვითონ გენერალი როგორ ემორჩილება კანონს? როგორც აწყობს”;

(ბ) „ ... ჩვეულებრივი სასჯელების გარდა, ჯარის „ბოსები“ ფლობენ სხვა ღონისძიებათა მთელ სერიას, რომელთაგან მხოლოდ ერთი - გადაყვანა - მიმართულია ჯარისკაცების დასათრგუნავად. ამას ბოლოს არ უღებს განხილვები პარლამენტში - ეს მათ უმეტესწილად უფრო ფრთხილს ხდის. ეს მხოლოდ მაშინ დამთავრდება, როდესაც ამ ხალხს, რომელსაც თავისი ძალაუფლების გამოხატვა მხოლოდ დასჯითა და შეშინებით შეუძლია, მოუწევს ნორმალური სამუშაოს ძებნა.”

44. გადაწყვეტილება განმცხადებლის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემის შესახებ მიუთითებდა ზემოხსენებულ ნაწყვეტზე. უფრო მეტიც, გადაწყვეტილებაში გათვალისწინებული იყო რამდენიმე დამამძიმებელი გარემოება: ბ-ნი დონა თანამშრომლობდა ჟურნალის მე-6 ნომრის გამოცემაში, რომელიც ამგვარადვე აიკრძალა, „ნაწერების გავრცელების შესახებ დადგენილებით” მისი არასასურველი შინაარსის გამო; გარდა ამისა, მან მიიღო მონაწილეობა ერმელოს დემონსტრაციაში და, კერძოდ, ზემოხსენებულთან დაკავშირებით გამოაქვეყნა ბროშურა, რომლისთვისაც 1971 წლის 13 აგვისტოს მკაცრი პატიმრობა შეეფარდა.

45. ბ-ნი შული, ნიდერლანდების ჯარის რიგითი კომისიის წინაშე განაცხადის შეტანის მომენტისათვის, იყო აგრეთვე ჟურნალ „Alarm“-ის რედა ქტორი. მის საქმესთან დაკავშირებული ფაქტები ბ-ნი დონას საქმის ფაქტების იდენტურია იმ განსხვავებით, რომ მისი სასჯელი თავდაპირველად ითვალისწინებდა დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემას ოთხი თვით იმ დამატებითი დამამძიმებელი გარემოების გამო, რომ მან მონაწილეობა მიიღო წვევამდელებისათვის, „საინფორმაციო ბიულეტენის” გამოქვეყნებაში, რომლის გავრცელებაც აიკრძალა უარყოფითი შინაარსის გამო.

46. 1971 წლის 8 ოქტომბერს ორმა განმცხადებელმა გამოხატა თავიანთი განზრახვა დაკისრებული სასჯელების გასაჩივრების თაობაზე. ისინი ამტკიცებენ, რომ მათ მოეთხოვათ, თავი შეეკავებინათ ნებისმიერი შემდგომი პუბლიკაციისაგან, სანამ მათ წინააღმდეგ მიმდინარეობდა სამართალწარმოება. მთავრობა ამტკიცებს, რომ მათ მხოლოდ ეთხოვათ, არ გამოექვეყნებინათ სხვა სტატიები, რომლებიც ძირს უთხრიდა სამხედრო დისციპლინას. განმცხადებლებმა სასამართლოს წინაშე განაცხადეს, რომ მათ არ ჰქონდათ მცირედი განზრახვაც კი, დაეწერათ ამგვარი სტატიები, რაც მათ ხაზგასმით აღნიშნეს 1971 წლის 28 სექტემბერს საგამოძიებო კომისიის წინაშე. ამ უკანასკნელის მოხსენების თანახმად, ბ-ნმა დონამ განაცხადა, რომ მისი მიზანი სულაც არ იყო დაეწერა სტატიები, რომლებსაც შემდგომში აკრძალავდნენ, ბ-ნი შულის თქმით კი (რაც ჩაწერილია): „როდესაც ამ სახის ბროშურებს ვამზადებთ, ჩვენი მიზანი არ არის, რომ ისინი აკრძალული იქნეს. ჩვენი მიზანია, რომ ისინი წაკითხული იქნეს. მათი აკრძალვის რისკი დიდია.“

ამგვარად, განმცხადებლებმა უარი თქვეს მოთხოვნის შესრულებაზე და მათ, შესაბამისად, შეეფარდათ შედარებით მკაცრი პატიმრობა 1903 წლის კანონის მე-20 მუხლის შესაბამისად.

47. განმცხადებლებმა საჩივრით მიმართეს თავიანთი სასჯელების შესახებ საჩივრების განმხილველ ოფიცერს, რომელმაც 19 ოქტომბერს დაადასტურა ეს სასჯელები, თუმცა ბ-ნი დონას საქმეში ოდნავ შეცვალა საფუძველები. მან უარყო განმცხადებელთა მტკიცებები, მათ შორის, კონვენციის მე-5, მე-6 და მე-10 მუხლებთან დაკავშირებული მტკიცებები. მე-5, მე-6 და მე-10 მუხლებთან დაკავშირებით მიუთითა უზენაესი სამხედრო სასამართლოს მიერ 1970 წლის 13 მაისს გამოტანილ გადაწყვეტილებაზე. საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა აგრეთვე დააკონკრეტა, რომ განმცხადებლები უნდა დარჩენილიყვნენ დროებით პატიმრობაში 1903 წლის კანონის მე-20 მუხლის შესაბამისად.

48. განმცხადებლებმა აპელაციით მიმართეს უზენაეს სამხედრო სასამართლოს - ბ-ნმა შულმა 21 ოქტომბერს და ბ-ნმა დონამ მეორე დღეს, მიუთითებდნენ რა კონვენციის მე-5, მე-6 და მე-10 მუხლებზე.

1903 წლის კანონის 64-ე მუხლის თანახმად, განმცხადებელთა თანმიმდევრობითმა საჩივრებმა და აპელაციებმა შეაჩერა მათი დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა, მაგრამ არა დროებითი პატიმრობა (იხ. წინამდებარე განაჩენის 28-ე მუხლი).

1971 წლის 27 ოქტომბერს სასამართლომ ბრძანა განმცხადებლების გათავისუფლება მას შემდეგ, რაც მათ პირობა დადეს, რომ ცნობდნენ სასამართლოს გადაწყვეტილებას საქმის არსებითად განხილვის შესახებ, რომ მომავალშიც დაიცავდნენ მას და რომ მათ წინააღმდეგ სამართალწარმოების მიმდინარეობის განმავლობაში თავს შეიკავებდნენ ნებისმიერი საქმიანობისაგან ისეთი წერილობითი მასალების კომპილაციასა და გავრცელებასთან დაკავშირებით, რომელთა შინაარსიც შეუთავსებელი იქნებოდა სამხედრო დისციპლინასთან. განმცხადებლების მტკიცებით, ამგვარი ვალდებულება მათ ეკისრებოდათ მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში, რამდენადაც არ არსებობდა სამართლებრივი მიმართვის არავითარი ხელმისაწვდომი საშუალება მათი დროებითი პატიმრობის შეწყვეტასთან დაკავშირებით.

ბ-ნი დე ვიტის მსგავსად, განმცხადებლებს სასამართლოში დახმარებას უწევდა რიგითი ეგენკამპი, თუმცა მას მხოლოდ მათი საქმეების სამართლებრივი ასპექტების წარმოება შეეძლო (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 41 - 42).

49. 1971 წლის 17 ნოემბერს უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ დაადასტურა ბ-ნი დონას დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა სამი თვით, ბ-ნი შულის გადაცემა ოთხიდან სამ თვემდე შეამცირა და ორივე საქმეში უმნიშვნელოდ შეცვალა სასჯელების საფუძვლები. სასამართლომ განმცხადებლების მტკიცებები უარყო დაუსაბუთებლობის საფუძველზე. ორივე საქმეში მიუთითა რა მათ ადრინდელ საქციელსა და ბრალდებებზე, სასამართლო კვლავაც იხსენიებს, რომ ისინი ადრეც მონაწილეობდნენ იმ ნაწერების გამოქვეყნებასა და გავრცელებაში, რომლებიც აკრძალული იყო 1967 წლის 21 დეკემბრის დადგენილების (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 44-45) საფუძველზე. სასჯელის შეფარდებისას სასამართლომ ჩათვალა, რომ ეს ფაქტორები მათ ზოგად საქციელზე მიუთითებდა .

შემდეგ სასამართლომ განიხილა განმცხადებლების მტკიცებები კონვენციის მე-5, მე-6 და მე-10 მუხლებთან დაკავშირებით, რომლებიც აგრეთვე უარყო.

მე-5 მუხლთან მიმართებაში სასამართლომ დაადგინა, რომ, დისციპლინურ განყოფილებაში მსახურობის ვალდებულება არ წარმოადგენდა „თავისუფლების აღკვეთას“. პირიქით, მიიღო რა ბ-ნი ენგელის აპელაციაზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 36) გამოტანილი გადაწყვეტილების მოტივაცია, სასამართლომ დაადგინა, რომ გასაჩივრებული სასჯელები გამართლებული იყო მე-5 მუხლის 1-ლი (ბ) პუნქტის შესაბამისად.

მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის საკითხთან მიმართებაში სასამართლომ მხედველობაში მიიღო, რომ დისციპლინური სამართალწარმოება ჟურნალ „Alarm“-ის გამოცემასთან დაკავშირებით არ ეხებოდა არც, „სამოქალაქო უფლებების“ განსაზღვრას, როგორიცაა გამოხატვის თავისუფლება, და არც, რაიმე „სისხლისსამართლებრივ ბრალდებას“; ამ უკანასკნელ საკითხთან დაკავშირებით სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებას საფუძვლად დაუდო ბ-ნი ვან დერ ვიელის აპელაციაზე გამოტანილი გადაწყვეტილების მოტივაცია (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 39).

განმცხადებლები ასევე ჩიოდნენ, რომ მათ წინააღმდეგ გატარებული ღონისძიებები წარმოადგენდა მათი გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევას. ამ თვალსაზრისით სასამართლო დაეყრდნო მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტს; მისი აზრით, გასაჩივრებული შეზღუდვები აუცილებელი იყო დემოკრატიულ საზოგადოებაში უწესრიგობის თავიდან ასაცილებლად სისხლის სამართლის სამხედრო კოდექსის 147-ე მუხლით რეგულირებული სფეროს ფარგლებში.

და ბოლოს, განმცხადებლები ამტკიცებდნენ, რომ მათი დროებითი პატიმრობა შეუთავსებელი იყო კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი (გ) პუნქტთან და ამ თვალსაზრისით მოითხოვდნენ კომპენსაციას კონვენციის მე-5 მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად. სასამართლომ დაადგინა, რომ მას არ ჰქონდა ამგვარი საჩივრის განხილვისა და გადაწყვეტის კომპეტენცია.

50. სააპელაციო საჩივრების უარყოფიდან რამდენიმე დღის შემდეგ ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული გაგზავნილი იქნენ დისციპლინურ ყაზარმებში (De Pot voor Discipline) ნიეუვერსლუისში სასჯელის მოხდის მიზნით. პირველი თვის განმავლობაში მათ არ ჰქონდათ ამ დაწესებულების დატოვების ნება; უფრო მეტიც, ღამის განმავლობაში ორივე ჩაკეტილი იყო საკანში.

51. ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეებთან დაკავშირებული კონკრეტული ფაქტების გარდა, ადგილი ჰქონდა დაპირისპირებას მთავრობასა და V.V.D.M.-ს შორის. მაგალითად, 1971 წლის აგვისტოს შუა რიცხვებში ერმელოში ჩატარდა წინამდებარე განაჩენის 43-ე პუნქტში ხსენებული დემონსტრაცია. განმცხადებლებმა იმ ფაქტზეც მიუთითეს, რომ სასჯელის შეფარდებამდე, კერძოდ, 1971 წლის 1 იანვრიდან 20 ოქტომბრამდე, თავდაცვის მინისტრმა მიიღო განკარგულებები V.V.D.M.-ის პუბლიკაციების აკრძალვის შესახებ. უფრო მეტიც, სხვა სამხედრო მოსამსახურეები, როგორიცაა ასოციაციის სექციური ჟურნალების რედაქტორები, დასჯილი იქნენ სისხლის სამართლებრივი თუ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით - შედარებით მკაცრი პატიმრობით, ჯარიმით, ერთ შემთხვევაში კი - სამხედრო პატიმრობით (სისხლის სამართლის სამხედრო კოდექსის მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტი) - იმ პუბლიკაციების დაწერისა და გავრცელებისათვის, რომლებიც, როგორც მიჩნეული იქნა, ძირს უთხრიდა სამხედრო დისციპლინას სისხლის სამართლის სამხედრო კოდექსის147-ე მუხლის მნიშვნელობის ფარგლებში.

1971 წლის 19 ნოემბერს მიღებული მინისტრის ინსტრუქციის შემდეგ და, ამგვარად, გასაჩივრებული ღონისძიებების შედეგად ყველა შემთხვევა, რომელიც ეხებოდა სისხლის სამართლის სამხედრო კოდექსის 147-ე მუხლის დარღვევას, გადაეცა სისხლის სამართლის სამხედრო სასამართლოებს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 14) და არა დისციპლინურ ხელისუფლებას. 1967 წლის 21 დეკემბრის „ნაწერების გავრცელების შესახებ დადგენილება“, რომელზეც წინამდებარე განაჩენის 43-ე პუნქტში იყო ლაპარაკი, 1971 წლის 26 ნოემბერს გაუქმდა.

საქმის წარმოება კომისიაში.

52. განაცხადები კომისიასი შეტანილი იქნა ბ-ნი ენგელის მიერ 1971 წლის 6 ივლისს, ბ-ნი ვან დერ ვიელისა და ბ-ნი დე ვიტის მიერ - 1971 წლის 31 მაისს, ბ-ნი დონას მიერ - 19 დეკემბერს და ბ-ნი შულის მიერ - 1971 წლის 29 დეკემბერს 1972 წლის 10 თებერვალს კომისიამ მიიღო გადაწყვეტილება განაცხადების გაერთიანების შესახებ იმ დროისათვის მოქმედი კომისიის რეგლამენტის 39-ე მუხლის შესაბამისად.

ყველა განმცხადებელი ჩიოდა, რომ მათზე დაკისრებული სასჯელები წარმოადგენდა თავისუფლების აღკვეთას კონვენციის მე-5 მუხლის საწინააღმდეგოდ, რომ სამართალწარმოება სამხედრო ხელისუფლებისა და უზენაესი სამხედრო სასამართლოს წინაშე არ იყო შესაბამისობაში მე-6 მუხლის მოთხოვნებთან, რომ მოპყრობის ხასიათი იყო დისკრიმინაციული და წარმოადგენდა მე-14 მუხლის და რღვევას მე-5 და მე-6 მუხლებთან მიმართებაში.

ბ-ნი ენგელი აგრეთვე ამტკიცებდა მე-5 მუხლის და რღვევას მის დროებით პატიმრობასთან დაკავშირებით და მე-11 მუხლის დარღვევას მისი საქმის კონკრეტული ფაქტების გამო.

თავის მხრივ, ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული ჩიოდნენ, რომ მათი დროებითი პატიმრობა წინააღმდეგობაში მოდიოდა მე-5 მუხლთან და რომ მათზე დაკისრებული სასჯელი იმ სტატიების გამოქვეყნებისა და გავცელებისათვის, რომლებიც სამხედრო დისციპლინისთვის ძირგამომთხრელად იქნა მიჩნეული, ეწინააღმდეგებოდა მე-10, მე-11, მე-14, მე-17 და მე-18 მუხლებს.

გარდა ამისა, ხუთივე განმცხადებელი ითხოვდა კომპენსაციას.

1972 წლის 17ივლისს კომისიამ განაცხადები არსებით განხილვაზე დაშვებულად გამოაცხადა იმ გამონაკლისის გარდა, რომ ბ-ნი ენგელის მიერ წარდგენილი საჩივარი მე-11 მუხლთან მიმართებაში უარყო დაუსაბუთებლობის საფუძველზე (27-ე მუხლის მე - 2 პუნქტი).

მოპასუხე მთავრობის გარკვეული პრეტენზიის პასუხად საქმის არსებითად განხილივისას 1973 წლის 29 მაისს კომისიამ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ არუარყოფდა 29-მუხლის შესაბამისად ბ-ნი ენგელის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის მიერ 1972 წლის 21 ივნისს თავიანთი განაცხადების მხარდასაჭერად წარდგენილი საჩივრების ორ ნაწილს.

53. კომისიამ 1974 წლის 19 ივლისის მოხსენებაში ჩამოაყალიბა თავისი მოსაზრება:

- რომ სასჯელის შეფარდება მსუბუქი პატიმრობის სახით ბ-ნი ენგელისა და ბ-ნი ვან დერ ვიელის მიმართ არ წარმოადგენდა თავისუფლების აღკვეთას მე-5 მუხლის მნიშვნელობით (თერთმეტი ხმა, ერთმა თავი შეიკავა);

- რომ სხვა დისციპლინური სასჯელები, რომლებსაც ასაჩივრებდნენ ბ-ნი დე ვიტი, ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული, წარმოადგენდა მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას, რამდენადაც ამ დებულების არც ერთი ქვეპუნქტი არ ამართლებს მათ (უნდა აღინიშნოს, რომ ამ საკითხზე კენჭისყრა არაერთხელ შედგა და დასკვნა მიღებული იქნა ხმათა სხვადასხვა უმრავლესობით);

- რომ ადგილი ჰქონ და მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის დარღვევას, რამდენადაც ზემოხსენებული ოთხი განმცხადებლის აპელაციები იმავე სასჯელებთან დაკავშირებით არ „გადაწყდა სწრაფად“ (თერთმეტი ხმა, ერთმა თავი შეიკავა);

- რომ ბ-ნი ენგელის დროებითი პატიმრობა 1903 წლის კანონის 44-ე მუხლის შესაბამისად, თავის მხრივ, ეწინააღმდეგებოდა მე-5 მუხლის 1-ლ პუნქტს, რამდენადაც იგი გადასცილდა ხსენებული კანონის 45-ე მუხლით გათვალისწინებულ ვადას (თერთმეტი ხმა, ერთმა წევრმა თავი შეიკავა);

- რომ მე-6 მუხლი არ გამოიყენებოდა არც ერთი ზემოხსენებული დისციპლინური სამართალწარმოების მიმართ (ათი ხმა ერთის წინააღმდეგ, ერთმა წევრმა თავი შეიკავა);

- რომ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეებში არ დადგინდა არც კონვენციის მე-5 მუხლის დარღვევა მათ წინასწარი პატიმრობასთან დაკავშირებით (1903 წლის კანონის მე-20 მუხლი) და არც კონვენციის მე-10, მე-11, მე-17ან მე-18 მუხლების დარღვევა (უნდა აღინიშნოს, რომ ამ საკითხზე კენჭისყრა არა ერთხელ შედგა და დასკვნა მიღებული იქნა ხმათა სხვადასხვა უმრავლესობით);

- რომ აღნიშნულ შემთხვევაში ადგილი არ ჰქონია მე-14 მუხლის და რღვევას მე-5, მე-6, მე-10 ან მე-11 მუხლებთან მიმართებაში (უნდა აღინიშნოს, რომ ამ საკითხზე კენჭისყრა არაერთხელ შედგა და დასკვნა მიღებული იქნა ხმათა სხვადასხვა უმრავლესობით).

მოსხენებასთან ერთვის ხუთი განსხვავებული აზრი.

სამართალი

54. როგორც მთავრობის, კომისიისა და განმცხადებლების მოსაზრებები დაემთხვ ა ერთმანეთს, კონვენცია პრინციპში გამოიყენება არა მხოლოდ სამოქალაქო პირების, არამედ შეიარაღებული ძალების წევრების მიმართაც. 1-ლ და მე-14 მუხლებში დაკონკრეტებულია, რომ ხელშემკვრელი მხარეები „თავიანთი იურისდიქციის ფარგლებში“ ყველასათვის „დისკრიმინაციის გარეშე” უზრუნველყოფენ ამ კონვენციის I ნაწილში განსაზღვრულ უფლებებსა და თავისუფლებებს. მე-4 მუხლის მე-3 (ბ) პუნქტი სამხედრო სამსახურს ათავისუფლებს იძულებითი ან სავალდებულო შრომის წინააღმდეგ აკრძალვისაგან, შემდგომში ადასტურებს, რომ, ზოგადი წესის თანახმად, კონვენციის გარანტიები ვრცელდება სამხედრო მოსამსახურეებზე. იგივე ეხება მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტს in fine, რომელიც ნებას რთავს სახელმწიფოებს, დააწესონ სპეციალური შეზღუდვები შეიარაღებული ძალების წევრების შეკრებისა და გაერთიანების უფლების განხორციელებაზე.

მიუხედავად ამისა, ხსენებულ საქმეში კონვენციის ინტერპრეტაციისა და გამოყენების დროს სასამართლომ მხედველობაში უნდა იქონიოს სამხედრო ცხოვრებისათვის დამახასიათებელი თავისებურებები და მისი შედეგები შეიარაღებული ძალების თითოეული წევრის მდგომარეობაზე.

55. დადგინ და რა ეს წინასწარი საკითხები, სასამართლო თანამიმდევრობით, მუხლობრივად განიხილავს ხუთივე განმცხადებლის ან ზოგიერთი მათგანის მიერ წამოჭრილ თითოეულ საჩივარს.

I. მე-5 მუხლის სავარაუდო და რღვევა

ა. მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის სავარაუდო დარღვევა

56. ყველა განმცხადებელი ამტკიცებს, რომ დისციპლინური სასჯელი თუ სასჯელები, მათ წინააღმდეგ მიღებული ზომა თუ ზომები ეწინააღმდეგებოდა მე-5 მუხლის 1-ლპუნქტს, რომლის თანახმად:

„ყველას აქვს თავისუფლებისა და პიროვნული უსაფრთხოების უფლება. არავის შეიძლება აღეკვეთოს თავისუფლება, გარდა შემდეგი შემ თხვევებისა და კანონით განსაზღვრული პროცედურის თანახმად:

ა) კომპეტენტური სასამართლოს მიერ მსჯავრდების შემდეგ ადამიანის კანონიერი დაპატიმრება;

ბ) ადამიანის კანონიერი დაკავება ან დაპატიმრება სასამართლოს კანონიერი გადაწყვეტილების შეუსრულებლობისათვის ან კანონით გათვალისწინებული ნებისმიერი ვალდებულების შესრულების უზრუნველსაყოფად;

გ) ადამიანის კანონიერი დაკავება ან დაპატიმრება კომპეტენტური სასამართლო ორგანოს წინაშე წარდგენის მიზნით, თუ არსებობს სამართალდარღვევის ჩადენის საფუძვლიანი ეჭვი ან, როდესაც ეს საფუძვლიანად აუცილებლად არის მიჩნეული, ადამიანის მიერ დანაშაულის ჩადენის ან ჩადენის შემდეგ მისი გაქცევის თავიდან ასაცილებლად;

დ) არასრულწლოვანის დაკავება კანონიერი გადაწყვეტილების საფუძველზე საგანმანათლებლო ზედამხედველობის მიზნით ან მისი კანონიერი დაკავება უფლებამოსილი კომპეტენტური სასამართლო ორგანოს წინაშე მისი წარდგენის მიზნით;

ე) ინფექციურ დაავადებათა გავრცელების თავიდან ასაცილებლად ადამიანების, აგრეთვე სულით ავადმყოფების, ალკოჰოლიკების, ნარკომანების ან მაწანწალების კანონიერი დაკავება;

ვ) ადამიანის კანონიერი დაკავება ან დაპატიმრება ქვეყანაში მისი უნებართვოდ შესვლის აღსაკვეთად ან კანონიერი დაკავება თუ დაპატიმრება იმ პირისა, რომლის წინააღმდეგაც ხორციელდება ღონისძიებები მისი დეპორტაციის ან ექსტრადიციის მიზნით.”

1. თავისუფლების უფლება სამხედრო სამსახურის კონტექსტში

57. კონვენციის შემუშავებისა და შემდგომი სრულყოფისას ხელშემკვრელ მხარეთა უმრავლესობას ჰყავდა თავდაცვის ძალები და, შესაბამისად, ჰქონდა სამხედრო დისციპლინის სისტემა, რომელიც თავისი შინაარსით გულისხმობდა შეიარაღებული ძალების წევრების მთელ რიგ უფლებებსა და თავისუფლებებზე შეზღუდვების დაწესების შესაძლებლობას, რაც, თავის მხრივ, შეუძლებელი იყო სამოქალაქო პირების მიმართ. ამგვარი სისტემის არსებობა, რომელიც ამ სახელმწიფოებმა შეინარჩუნეს იმ დროიდან მოყოლებული, თავისთავად არ ეწინააღმდეგება მათ ვალდებულებებს.

მიუხედავადა მისა, სამხედრო დისციპლინა არ ხვდება მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოქმედების სფეროს გარეთ. აღნიშნული დებულება არ უნდა იქნეს წაკითხული მხოლოდ 1-ლი და მე-14 მუხლების კონტექსტში (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 54), არამედ თავისუფლების აღკვეთის შემთხვევები კონვენციაში ამომწურავად არის ჩამოთვლილი, როგორც ეს ნაჩვენებია სიტყვებით „გარდა შემდგომი შემთხვევებისა“. დისციპლინური სასჯელი ან ღონისძიება შეიძლება შედეგობრივი თვალსაზრისით წარმოადგენდეს მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას. უფრო მეტიც, მთავრობა აღიარებს ამას.

58. „თავისუფლების უფლების“ ცნებაში მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი ითვალისწინებს პიროვნულ თავისუფლებას კლასიკური გაგებით, ანუ ადამიანის ფიზიკურ თავისუფლებას. იგი მიზნად ისახავს, უზრუნველყოს, რომ არავის წაერთვას თავისუფლება თვითნებური გზით. როგორც მთავრობა და კომისია მიუთითებდნენ, იგი არ გულისხმობს უბრალოდ გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვას (მე-4 ოქმის მე-2 მუხლი). ეს აშკარად გამომდინარეობს ტერმინებიდან: „თავისუფლების აღკვეთა“, „დაკავება“ და „დაპატიმრება“, რომლებიც ასევე ნახსენებია მე-2-მე-5 პუნქტებში, და კონვენციის მე-5 მუხლის და სხვა ნორმატიული დებულებებისა და ოქმების შედარებიდან.

59. იმის განსაზღვრისას, აღეკვეთა თუ არა ადამიანს თავისუფლება მე-5 მუხლის მნიშვნელობით, ამოსავალი წერტილი უნდა იყოს კონკრეტული სიტუაცია. სამხედრო სამსახური, როგორც ამას ვხვდებით ხელშემკვრელ სახელმწიფოებში, თავისთავად არ წარმოადგენს თავისუფლების აღკვეთას კონვენციის შესაბამისად, რამდენადაც აშკარად არის სანქცირებული მე-4 მუხლის მე-3 (ბ) პუნქტში. გარდა ამისა, სამხედრო სამსახურის სპეციფიკური მოთხოვნებიდან გამომდინარე შეიარაღებული ძალების წევრების გადაადგილების თავისუფლებაზე უფრო ფართო შეზღუდვები არის დაწესებული. ამდენად, არც მისი თანამდევი ჩვეულებრივი შეზღუდვები ხვდება მე-5 მუხლის ფარგლებში.

თითოეული სახელმწიფო უფლებამოსილია, თავად ჩამოაყალიბოს სამხედრო დისციპლინის თავისი სისტემა. ამ საკითხში ისინი სარგებლობენ შეფასების გარკვეული ზღვრით. ზღვარი, რომელსაც მე-5 მუხლის მოთხოვნით არ უნდა გადააჭარბოს სახელმწიფომ, არ არის იდენტური სამხედრო მოსამსახურეებისა და სამოქალაქო პირებისათვის. დისციპლინურ სასჯელს ან ღონისძიებას, რომელიც საქმის განხილვისას უეჭველად ჩაითვლება თავისუფლების აღკვეთად, თუ გამოყენებული იქნება სამოქალაქო პირის მიმართ, არ ექნება მსგავსი შინაარსი სამხედრო მოსამსახურესთან მიმართებაში. მიუხედავად ამისა, ეს სასჯელი არ სცდება მე-5 მუხლის ფარგლებს, როდესაც იგი იმგვარი შეზღუდვების სახით ხორციელდება, რომლებიც აშკარად განსხვავდება ცხოვრების ნორმალური პირობებისაგან ხელშემკვრელი სახელმწიფოების შეიარაღებულ ძალებში. ამის დასადგენად მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული მთელი რიგი ისეთი ფაქტორებისა, როგორიცაა: სასჯელის ანღონისძიების აღსრულების ხასიათი, ხანგრძლივობა, შედეგები და მეთოდი.

2. წინამდებარე საქმეში თავისუფლების აღკვეთის არსებობა

60. სწორედ ზემოხსენებული წინაპირობების საფუძველზე განიხილავს სასამართლო, ჰქონდა თუ არა ადგილი აღნიშნულ საქმეში თავისუფლების აღკვეთას ერთ ან მეტ შემთხვევაში. მთავრობის მიერ წარდგენილ მთავარ მტკიცებულებაში საკითხი ითხოვს უარყოფით პასუხს ყველა გასაჩივრებულ სასჯელსა და ღონისძიებასთან მიმართებაში (მიმოხილვის პუნქტები 15-19 და ზეპირი არგუმენტები), მაშინ, როდესაც, კომისიის აზრით, მხოლოდ მსუბუქი პატიმრობა არ იწვევს პრობლემას მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის შესაბამისად (მოხსენების პუნქტები 67-76).

61. თავისუფლების აღკვეთას არ ჰქონია ადგილი ბ-ნი ენგელის (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 34-36) და ბ-ნი ვან დერ ვიელის (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 37-39) წინააღმდეგ სამ და ოთხ დღიანი მსუქუბუქი პატიმრობის შემთხვევაში. თუმცა ისინი არასამუშაო საათებში დააკავეს მათ საცხოვრებელ ადგილებზე ან სამხედრო შენობებსა თუ ნაგებობებში, გარემოებებისდა მიხედვით, სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც ექვემდებარებიან ამგვარ სასჯელს, არ არიან ჩაკეტილები და შეუძლიათ, გააგრძელონ თავიანთი ვალდებულებების შესრულება (1903 წლის კანონის მე-8 მუხლი და წინამდებარე განაჩენის პუნქტი18). ისინი მეტ - ნაკლებად რჩებიან სამხედრო ცხოვრების ჩვეულებრივ პირობებში.

62. შედარებით მკაცრი პატიმრობა განსხვავდება მსუბუქი პატიმრობისაგან მხოლოდ ერთ საკითხში: არასამუშაო საათებში ჯარისკაცები სასჯელს იხდიან სპეციალურად განკუთვნილ ადგილას, რომლის დატოვებაც მათ არ შეუძლიათ კინოში, სასადილოში ან სხვა დასასვენებელ დაწესებულებებში წასვლის მიზნით, მაგრამ ისინი არ არიან ჩაკეტილები (1903 წლის კანონის მე-9-b მუხლი და წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 19). შესაბამისად, არც სასამართლო არ თვლის, რომ თორმეტდღიანი შედარებით მკაცრი პატიმრობა, რასაც ასაჩივრებს ბ-ნი დე ვიტი (ზემოხსენებული პუნქტი 41), წარმოადგენს თავისუფლების აღკვეთას.

63. მკაცრი პატიმრობა, რომელიც გაუქმდა 1974 წელს, იმით განსხვავდებოდა მსუბუქი და შედარებით მკაცრი პატიმრობისაგან, რომ თადარიგის ოფიცრები და ჩვეულებრივი სამხედრო მოსამსახურეები მისი მოხდისას დღედაღამ საკანში იყვნენ ჩაკეტილები და, შესაბამისად, ჩამოცილებულნი იყვნენ თავიანთი ჩვეულებრივი ვალდებულებების შესრულებას (1903 წლის კანონის მე-9-ბ მუხლი და წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 20). ამგვარად, მკაცრი პატიმრობა წარმოადგენდა თავისუფლების აღკვეთას. აქედან გამომდინარე, დროებით პატიმრობას, რომელიც დაეკისრა ბ-ნ ენგელს მკაცრი პატიმრობის სახით (1903 წლის კანონის 44-ე მუხლი და წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 26, 34 და 35), მოკლე ხანგრძლივობის (1971 წლის 20-22 მარტი) მიუხედავად, იგივე ხასიათი ჰქონდა.

64. დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა, რომელიც ამგვარადვე გაუქმდა 1974 წელს, მაგრამ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის მიმართ გამოყენებული იქნა 1971 წელს, წარმოადგენდა ყველა ზემკაცრ სასჯელს ნიდერლანდების სამხედრო კანონმდებლობის შესაბამისად. რიგითები, რომლებსაც ეკისრებოდათ აღნიშნული სასჯელი დისციპლინური სამართალწარმოების წესით, არ იყვნენ განცალკევებულნი მათგან, რომლებსაც სისხლის სამართლის კანონმდებლობის შესაბამისად, დამატებითი სასჯელის სახით ჰქონდათ შეფარდებული აღნიშნული ღონისძიება და ერთი ან მეტი თვის განმავლობაში არ შეეძლოთ დაწესებულების დატოვება. გადაცემა გრძელდებოდა სამიდან ექვს თვემდე: ეს გაცილებით უფრო ხანგრძლივი იყო ვიდრე სხვა სასჯელები, მათ შორის, მკაცრი პატიმრობა, რომლის შეფარდებაც შეიძლებოდა ერთიდან თოთხმეტ დღემდე. უფრო მეტიც, როგორც ჩანს, ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული ღამით ჩაკეტილები იყვნენ საკანში (1903 წლის კანონის მე-5, მე-18 და მე-19 მუხლები, 1971 წლის 14 ივნისის სამეფო დეკრეტი და ზემოხსენებული პუნქტები 21 და 50). ამ სხვადასხვა მიზეზის გამო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოცემულ გარემოებებში ადგილი ჰქონდა თავისუფლების აღკვეთას.

65. იგივე არ ითქმის იმ ღონისძიებაზე, რომელიც გამოყენებული იქნა 1971 წლის 8 ოქტომბრიდან 3 ნოემბრამდე დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემამდე, რამდენადაც ბ-ნმა დონამ და ბ-ნმა შულმა დროებითი პატიმრობა შედარებით მკაცრი პატიმრობის სახით მოიხადეს (1903 წლის კანონის მე-20 მუხლი და წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 22, 46, 48 და 62).

66. ამგვარად, სასამართლო მიდის იმ დასკვნამდე, რომ არც ბ-ნი ენგელისა და ბ-ნი ვან დერ ვიელის მსუბუქი პატიმრობა, არც ბ-ნი დე ვიტის შედარებით მკაცრი პატიმრობა, არც ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დროებითი პატიმრობა არ მოითხოვს უფრო დაწვრილებით განხილვას მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის შესაბამისად.

1971 წლის 7 აპრილს ბ-ნი ენგელისათვის დაკისრებული ორდღიანი მკაცრი პატიმრობა, რაც უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ 1971 წლის 23 ივნისს დაადასტურა, პრაქტიკულად გაუთანაბრდა წინა ღონისძიებას: ჩაითვალა, რომ იგი მოხდილი იქნა მანამდე, ანუ 1971 წლის 20-დან 22 მარტამდე განმცხადებლის დროებითი პატიმრობის დროს ( წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 34-36, მესამე სასჯელი) .

მეორე მხრივ, სასამართლო ვალდებულია, განსაზღვროს, თუ რამდენად შეესაბამებოდა მე-5 მუხლის 1-ლ პუნქტს ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის ბოლოს ნახსენები დროებითი პატიმრობა, ისევე როგორც დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა.

3. აღნიშნულ საქმეში დადგენილი თავისუფლების აღკვეთის შესაბამისობა მე-5 მუხლის 1-ლ პუნქტთან

67. ამის საპირისპიროდ მთავრობა ამტკიცებდა, რომ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა და წინასწარი დაკავება აკმაყოფილებდა მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის (ა) ქვე პუნქტისა და (ბ) ქვე პუნქტის მოთხოვნებს; მთავრობა არ შეხებია (გ) - და ნ (ვ) - მდე ქვეპუნქტებს.

68. მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის (ა) ქვეპუნქტი დასაშვებად მიიჩნევს „კომპეტენტური სასამართლოს მიერ მსჯავრდების შემდეგ პირის კანონიერ დაპატიმრებას”.

სასამართლო, ისევე, როგორც მთავრობა (1975 წლის 29 ოქტომბრის მოსმენა), აღნიშნავს, რომ ხსენებული დებულება არ განასხვავებს სამართალდარღვევას, რომლის ჩადენაშიც ადამიანს ედება ბრალი, სამართლებრივი ხასიათის საფუძველზე. იგი გამოიყენება ნებისმიერი „მსჯავრდების“ მიმართ, რომელიც იწვევს თავისუფლების აღკვეთას „სასამართლოს“ მიერ იმის და მიუხედავად, სახელმწიფოს შიდა კანონმდებლობის შესაბამისად მსჯავრდება სისხლისსამართლებრივად იქნება კვალიფიცირებული თუ დისციპლინურად.

ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულს ნამდვილად აღეკვეთათ თავისუფლება უზენაესი სამხედრო სასამართლოს მიერ მსჯავრდების „შემდეგ“. 1903 წლის კანონის 64-ე მუხლი ითვალისწინებდა ნაწილის მეთაურის (1971 წლის 8 ოქტომბერი) და საჩივრების განმხილველი ოფიცრის (1971 წლის 19 ოქტომბერი) გადაწყვეტილების გასაჩივრებამდე შემაჩერებელ ეფექტს. ეს ფაქტი კომისიას აშკარად გამორჩა მხედველობიდან (მოხსენების პუნქტი 85 და IV დანართი), მაგრამ სწორედ მასზე გაამახვილა ყურადღება მთავრობამ (მიმოხილვის პუნქტი 21). შესაბამისად, მათი [განმცხადებლების] გადაცემა დისციპლინური ყაზარმებისათვის ნიეუვერსლუისში განხორციელდა მხოლოდ 1971 წლის 17 ნოემბერს დაკისრებული საბოლოო სასჯელის საფუძველზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 28, 48 და 50).

უნდა დადგინდეს, რომ ხსენებული სასჯელები მიღებული იქნა „კომპეტენტური სასამართლოს“ მიერ მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტის მნიშვნელობისათვის.

უზენაესი სამხედრო სასამართლო, რომლის იურისდიქცია საერთოდ არყოფილა გასაჩივრებული, წარმოადგენს სასამართლოს ორგანიზაციული თვალსაზრისით. უეჭველია, რომ მისი ოთხი სამხედრო წევრი არ არის შეუცვლელი კანონმდებლობით, მაგრამ, ორი სამოქალაქო წევრის მსგავსად, ისინი სარგებლობენ დამოუკიდებლობით, რაც ახასიათებს „სასამართლოს“ კონვენციის გაგებით (De Wilde, Ooms and Versyp-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1971 წლის 18 ივნისი, სერია A №12, გვ. 41, პუნქტი 78, და წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 30).

უფრო მეტიც, საქმის მასალებიდან არ ჩანს (წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 31-32 და 48-49), რომ ბ-ნმა დონამ და ბ-ნმა შულმა ვერ შეძლეს უზენაეს სამხედრო სასამართლოში ადეკვატური სასამართლო გარანტიებით სარგებლობა მე-5 მუხლის 1 ლი (ა) პუნქტის, ავტონომიური დებულების, შესაბამისად, რომლის მოთხოვნები ყოველთვის თანაბრად არ ვრცელდება მე-6 მუხლის მოთხოვნებთან ერთად. გარანტიები, რომლებიც მიეცა ორ განმცხადებელს, თავისთავად აჩვენებს, რომ „ადეკვატურია“ მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტის მიზნებისათვის, თუ მხედველობაში იქნება მიღებული „იმ გარემოებების განსაკუთრებული ხასიათი“, რომელთა თანახმადაც ხორციელდება სამართალწარმოება (ზემოხსენებული 1971 წლის 18 ივნისის განაჩენი, სერია A №12, გვ. 41-42, პუნქტი 78). რაც შეეხება მე-6 მუხლს, სასამართლო ქვემოთ განიხილავს, უნდა ყოფილიყო თუ არა იგი გამოყენებული აღნიშნულ საქმეზე და დაცული იქნა თუ არა იგი.

და ბოლოს, სასჯელი შეფარდებული, შემდეგ კი აღსრულებული იქნა „კანონიერად“ და „კანონით განსაზღვრული პროცედურის თანახმად“. იგი არ ეწინააღმდეგებოდა მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოთხოვნებს.

69. თავის მხრივ, ბ-ნი ენგელის დროებითი პატიმრობა აშკარად არ ხვდება მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის (ა) ქვე პუნქტის მოქმედების ფარგლებში.

მთავრობა თავის არგუმენტს ასაბუთებდა (ბ) ქვეპუნქტით, რამდენა დაც ეს უკანასკნელი დასაშვებად მიიჩნევს „კანონიერ დაკავებას ან დაპატიმრებას“, რომელიც მიმართულია „კანონით გათვალისწინებული ნებისმიერი ვალდებულების შესრულების უზრუნველსაყოფად“.

სასამართლო მიიჩნევს, რომ სიტყვები „კანონით გათვალისწინებული ნებისმიერი ვალდებულების შესრულების უზრუნველსაყოფად“ ეხება მხოლოდ იმ შემთხვევებს, როდესაც კანონმდებლობა უშვებს პატიმრობას, რათა პირს მოსთხოვოს სპეციფიკური და კონკრეტული ვალდებულების შესრულება, რომელიც მან არ შეასრულა. ფართო ინტერპრეტაცია გამოიწვევდა შედეგებს, რომლებიც შეუთავსებელი იქნებოდა კანონის უზენაესობის პრინციპთან, რომელსაც ეფუძნება მთლიანი კონვენცია (Golder-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1975 წლის 21 თებერვალი, სერია A №18, გვ. 16-17, პუნქტი 34). ეს გაამართლებდა, მაგალითად, ადმინისტრაციულ ინტერნირებას, რომელიც ნიშნავს მოქალაქის იძულებას, შეასრულოს კანონისადმი მორჩილების მისი ზოგადი ვალდებულება.

ფაქტობრივად, ბ-ნი ენგელის დროებითი პატიმრობა არანაირად არ ისახავდა მიზნად მომავალში ამგვარი ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფას. 1903 წლის კანონის 44-ე მუხლი, რომელიც გამოიყენებოდა მაშინ, როდესაც ოფიცერს ჰქონდა „საკმარისი საფუძველი, ეფიქრა, რომ დაქვემდებარებულმა პირმა ჩაიდინა სერიოზული სამართალდარღვევა სამხედრო დისციპლინის წინააღმდეგ“, ეხება წარსულ საქციელს. ამდენად, აღნიშნული სანქცირებული ღონისძიება არის სამხედრო დისციპლინური სამართალწარმოების მოსამზადებელი ეტაპი და, ამგვარად, აქვს დამსჯელი კონტექსტი. შესაძლებელია, დროდადრო აღნიშნულ ღონისძიებას ჰქონდეს შემთხვევითი მიზანი ან ეფექტიც (აიძულოს შეიარაღებული ძალების წევრი, კონკრეტული მომენტის შემდეგ შეასრულოს თავისი ვალდებულებები), მაგრამ ხსენებულის მოხვედრება (ბ) ქვეპუნქტის ფარგლებში ძნელად თუ არის შესაძლებელი. თუ ამ უკანასკნელ შემთხვევას ექნება ადგილი, აღნიშნული ქვეპუნქტი შესაძლებელია აგრეთვე გავრცელდეს სასჯელებზე stricto sensu, რომლებიც ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას მათი პრევენციული ხასიათის საფუძველზე. ეს ჩამოაშორებდა ამგვარ სასჯელებს (ა) ქვეპუნქტის ფუნდამენტურ გარანტიებს.

ხსენებული ღონისძიება უფრო მეტად ჰგავს კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის (გ) ქვეპუნქტში განვითარებულ აზრს. თუმცა აღნიშნულ საქმეში არ იქნა შესრულებული ამ დებულების ერთ-ერთი მოთხოვნა, რამდენადაც ბ-ნი ენგელის პატიმრობა 20-დან 22 მარტამდე „არ განხორციელებულა კომპეტენტური სასამართლო ორგანოს წინაშე წარდგენის მიზნით“ (კომისიის მოხსენება, პუნქტები 86 - 88).

არც ბ-ნი ენგელის დროებითი პატიმრობა იყო „კანონიერი“ მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობით, ვინაიდან იგი, 1975 წლის 28 ოქტომბერის მოსმენაზე წარდგენილი ინფორმაციის მიხედვით, ოცდაორიდან ოცდაათ საათამდე აღემატებოდა 1903 წლის კანონის 45-ე მუხლით დადგენილ ოცდაოთხსაათიან მაქსიმალურ ვადას.

მთავრობის მტკიცებით, საჩივრების განხილველმა ოფიცერმა გამოასწორა ეს დარღვევა მას შემდეგ, რაც წინასწარ მოხდილად ჩაუთვალა დისციპლინური სასჯელი ორი დღით - 1971 წლის 20-დან 22 მარტამდე - მკაცრი პატიმრობის სახით, რომელიც მან შეუფარდა განმცხადებელს 1971 წლის 5 აპრილს და რომელიც დაადასტურა უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ 1971 წლის 23 ივნისს. თუმცა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლიდან ჩანს, რომ წინასწარი პატიმრობის (Untersuc-hungshaft) ჩათვლა უკანასკნელი სასჯელის ნაწილად არ გამორიცხავს მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევას, მაგრამ მას შეუძლია ზეგავლენა მოახდინოს მხოლოდ 50-ე მუხლზე იმ საფუძველზე, რომ მიყენებული ზიანი შეზღუდულია (Stögmüller-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1969 წლის 10 ნოემბერი, სერია A №9, გვ. 27, 36 და 39-45; Ringeisen-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენები, 1971 წლის 16 ივლისი და 1972 წლის 22 ივნისი, სერია A №13, გვ. 20 და 41 - 45, და №15, გვ. 8, პუნქტი 21; Neumeister-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1974 წლის 7 მაისი, სერია A №17, გვ. 18-19, პუნქტები 40-41). ბ-ნი ენგელის დროებითი პატიმრობის მე-5 მუხლის 1-ლ პუნქტთან შესაბამისობის შეფასებისას სასამართლო ვერ ხედავს ვერავითარ საფუძველს განსხვავებული გადაწყვეტილების მისაღებად.

დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ განმცხადებლის თავისუფლების აღკვეთა 1971 წლის 20-დან 22 მარტამდე განხორციელდა ხსენებულ პუნქტთან შეუთავსებელ პირობებში.

ბ. მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტისა და მე-14 მუხლის სავარაუდო დარღვევა

70. განმცხადებელთა მტკიცებით, გასაჩივრებული სასჯელები და ღონისძიებები აგრეთვე ეწინააღმდეგებოდა მე-5 მუხლის 1-ლ პუნქტს მე-14 მუხლთან მიმართებაში. უკანასკნელი მუხლის თანახმად:

„კონვენციით გათვალისწინებულ უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელება უზრუნველყოფილია დისკრიმინაციის გარეშე ნებისმიერ ისეთ საფუძველზე, როგორიცაა სქესი, რასა, კანის ფერი, ენა, რელიგია, პოლიტიკური თუ სხვა შეხედულებები, ეროვნული თუ სოციალური წარმოშობა, ეროვნული უმცირესობისადმი კუთვნილება, ქონება, დაბადება თუ სხვა სტატუსი”.

71. რამდენადაც ზოგიერთი აღნიშნული სასჯელი არ ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 61, 62 და 65), მათთან მიმართებაში შესაძლო დისკრიმინაცია არ წამოჭრის პრობლემას მე-14 მუხლის შესაბამისად და არ ახდენს ზეგავლენას მე-5 მუხლის 1-ლ პუნქტში გათვალისწინებული უფლების განხორციელებაზე. ეს არ ვრცელდება ბ-ნი ენგელის წინასწარ დაკავებაზე, არც ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემაზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 63 და 64).

72. პირველ რიგში, ბ-ნი ენგელი, ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული ჩიოდნენ სამხედრო მოსამსახურეების მიმართ მოპყრობას შორის არსებულ განსხვავებებზე. 1903 წლის კანონის მე-10 და 44-ე მუხლების შესაბამისად, დროებით პატიმრობას მკაცრი პატიმრობის სახით ოფიცრები იხდიდნენ თავიანთ სახლებში, სასადილოში ან შტაბში მაშინ, როდესაც თადარიგის ოფიცრები და ჩვეულებრივი სამხედრო მოსამსახურეები საკანში იყვნენ ჩაკეტილები (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 20). რაც შეეხება დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემას, მხოლოდ რიგითები ექვემდებარებოდნენ ამ სასჯელს (1903 წლის კანონის მე-3 მე-5 მუხლები და წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 16 და 21) .

განსხვავება, რომელიც ეფუძნებოდა წოდებას, შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს მე-14 მუხლს. ამ დებულების ჩამონათვალი არის საილუსტრაციო და არა ამომწურავი, რაც ჩანს სიტყვებით: „ნებისმიერ ისეთ საფუძველზე, როგორიცაა“ (ფრანგულ ტექსტში notamment“). გარდა ამისა, სიტყვა „სტატუსი“ (ფრანგულ ტექსტში situation“) საკმარისად ფართოა, რომ ეხებოდეს წოდებასაც. უფრო მეტიც, ამ თვალსაზრისით განსხვავება, რომელიც ეხება სასჯელის ანღონისძიების აღსრულების მანერას თავისუფლების აღკვეთის დროს, არ ხვდებამე-14 მუხლის ფარგლებს გარეთ, რამდენადაც ამგვარ განსხვავებას შეუძლია ზემოქმედება მოახდინოს იმ საშუალებაზე, რომლითაც „ხორციელდება“ მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული უფლების „უზრუნველყოფა“. სასამართლო აღნიშნულ ორ საკითხზე არ ეთანხმება მთავრობის მტკიცებებს (კომისიის მოხსენების პუნქტი 40, პირველი ქვეპუნქტი), იგი გამოხატავს თავის თანხმობას კომისიასთან (იქვე, პუნქტები 133 - 134).

სასამართლოსათვის არ არის უცნობი, რომ მთელი რიგი ხელშემკვრელი სახელმწიფოების შესაბამისი კანონმდებლობა ვითარდება, თუმცა სხვადასხვა ხარისხით, რათა მიღწეული იქნეს უფრო მეტი თანასწორობა ოფიცრებს, თადარიგის ოფიცრებსა და ჩვეულებრივ ოფიცრებს შორის დისციპლინურ სფეროში. ნიდერლანდების 1974 წლის 12 სექტემბრის კანონი წარმოადგენს ამ ტენდენციის შესანიშნავ მაგალითს. კერძოდ, მკაცრი პატიმრობისა და დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემის გაუქმებით ეს კანონი ამიერიდან ბოლოს უღებს ბ-ნი ენგელის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის მიერ გაკრიტიკებულ განსხვავებებს.

იმისათვის, რომ დადგინდეს, წარმოადგენს თუ არა ხსენებული განსხვავებები დისკრიმინაციას ერთად აღებული მე-5 და მე-14 მუხლების საწინააღმდეგოდ, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ის მომენტი, როდესაც ისინი არსებობდნენ. სასამართლო განიხილავს აღნიშნულ საკითხს 1968 წლის 23 ივლისის „Belgian Linguistic“-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენის კუთხით (სერია A №6, გვ. 33-35, პუნქტები 9-10).

ჯარისათვის დამახასიათებელი იერარქიული სტრუქტურა იწვევს დიფერენციაციას წოდებების მიხედვით. სხვადასხვა წოდების შესაბამისად ერთმანეთისაგან განსხვავდება პასუხისმგებლობებიც, რომლებიც, თავის მხრივ, ამართლებს დისციპლინურ სფეროში მოპყრობას შორის გარკვეულ უთანასწორობას. ამგვარი უთანასწორობა ტრადიციულად გვხდება ხელშემკვრელ სახელმწიფოებში და მას უშვებს საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართალი (კომისიის მოხსენება, პუნქტი 40: ჟენევის 1949 წლის 12 აგვისტოს კონვენცია სამხედრო ტყვეების მიმართ მოპყრობის შესახებ). ამ თვალსაზრისით, ევროპული კონვენცია ეროვნულ ხელისუფლებას აძლევს შეფასების მნიშვნელოვან თავისუფლებას.

შესაბამის დროს სამი განმცხადებლის მიერ გაკრიტიკებულ განსხვავებებს თავიანთი სამართლებრივი ეკვივალენტი ჰქონდათ პრაკტიკულად თითქმის ყველა ხელშემკვრელი სახელმწიფოს შიდა სამართლებრივ სისტემაში. ეფუძნებოდა რა თავისთავად ობიექტიურ ელემენტს - წოდებას, აღნიშნული განსხვავებები შეიძლებოდა ნაკარნახევი ყოფილიყო კანონიერი მიზნით, კერძოდ, დისციპლინის შენარჩუნებით თითოეული კატეგორიის სამხედრო მოსამსახურისათვის შესაფერისი მეთოდებით. მართალია, მხოლოდ რიგითებს ემუქრებოდათ დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა, მაგრამ ისინი აშკარად არ ექვემდებარებოდნენ მძიმე სასჯელებს, რაც ემუქრებოდათ შეიარაღებული ძალების სხვა წევრებს, კერძოდ, წოდების შემცირებას. რაც შეეხება მკაცრი პატიმრობის დროს საკანში მოთავსებას, ნიდერლანდების კანონმდებელს შესაძლოა ჰქონოდა საკმარისი საფუძველი, არ გამოეყენებინა იგი ოფიცრების მიმართ. მთლიანობაში, საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, არ ჩანდა, რომ კანონმდებელმა ბოროტად გამოიყენა კონვენციით მინიჭებული თავისუფლება. უფრო მეტიც, სასამართლო არ თვლის, რომ პროპორციულობის პრინციპი, როგორც ის განსაზღვრულია ხსენებულ 1968 წლის 23 ივლისის განაჩენში (სერია A №6, გვ. 34, პუნქტი 10, მეორე ქვეპუნქტი in fine), დარღვეული იქნა მოცემულ საქმეში.

73. მეორე რიგში, ბ-ნი ენგელი, ბ-ნი დონა და ბ-ნი უშული პრეტენზიებს გამოთქვამენ სამხედრო მოსამსახურეებისა და სამოქალაქო პირების მიმართ უთანასწორო მოპყრობის გამო. ფაქტობრივად, თვით სამოქალაქო პირებსაც, რომლებიც თავიანთი თანამდებობის გამო ექვემდებარებიან კონკრეტულ დისციპლინურ სისტემას, ნიდერლანდებში არ შეიძლება დაეკისროთ გასაჩივრებული თავისუფლების აღკვეთის ანალოგიური სასჯელები. თუმცა ეს არ წარმოადგენს რაიმე სახის დისკრიმინაციას, რაც შეუთავსებელია კონვენციასთან, სამხედრო ცხოვრების პირობებსა და მოთხოვნებთან, რომლებიც თავისი ხასიათით განსხვავდება სამოქალაქო ცხოვრების მოთხოვნებისაგან (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 54 და 57).

74. ამგვარად, სასამართლომ არ დაადგინა ერთად აღებული მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტისა და მე-14 მუხლის დარღვევა.

გ. მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის სავარაუდო დარღვევა

75. განმცხადებლები, მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის გარდა, მიუთითებდნენ მე-4 პუნქტზეც, რომელიც ითვალისწინებს:

„დაკავებით ან დაპატიმრებით თავისუფლებააღკვეთილ ყველა პირს უფლება აქვს სასამართლო პროცესზე, რომლითაც სასამართლოს მიერ სწრაფად გადაწყდება დაპატიმრების კანონიერება და გაიცემა ბრძანება გათავისუფლებაზე, თუ დაპატიმრება არ არის კანონიერი.”

76. ეს საკითხი წამოიჭრება მხოლო დ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემასთან მიმართებაში. ბ-ნმა ენგელმა არც ფაქტობრივი გარემოებების ასპექტით წამოჭრა ეს საკითხი წინასწარ დაკავებასთან დაკავშირებით; რაც შეეხება სხვა გასაჩივრებულ სასჯელებსა თუ ღონისძიებებს, არავინ ყოფილა „დაკავებით ან დაპატიმრებით თავისუფლება აღკვეთილი” (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 61-66).

77. სასამართლომ კიდევ ერთხელ გაიხსენა, რომ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა მოხდა კომპეტენტური სასამართლოს მიერ მსჯავრდებით“, მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტის მნიშვნელობით (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 68). რამდენადაც „მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტი ავალდებულებს ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს, ხელმისაწვდომი გახადონ... სასამართლოსათვის მიმართვის უფლება“, როდესაც „გადაწყვეტილებას პირისთავის უფლების აღკვეთის შესახებ იღებს ადმინისტრაციული ორგანო“, „არაფერია მისათითებელი, რომ იგივე გამოიყენება მაშინ, როდესაც გადაწყვეტილებას იღებს სასამართლო დახურულ სასამართლოს ხდომაზე“. „ამ უკანასკნელ შემთხვევაში“, მაგალითად, „როდესაც სასჯელის სახით პატიმრობას უფარდებს „კომპეტენტური სასამართლოს მიერ მსჯავრდების“ შემდეგ (კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტი), „ზედამხედველობა, რომელსაც მოითხოვს მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტი, გადაწყვეტილებაში არის ჩართული“ (De Wilde, Ooms and Versyp-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1971 წლის 18 ივნისი, სერია A №12, გვ. 40-41; პუნქტი 76). ამგვარად, სასამართლო, ისევე, როგორც მთავრობა (მიმოხილვის 21-ე პუნქტი), ასკვნის, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის დარღვევას ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში.

II. მე-6 მუხლის სავარაუდო დარღვევები

ა. ცალკე აღებული მე-6 მუხლის სავარაუდო დარღვევა

78. ხუთივე განმცხადებელი ამტკიცებს მე-6 მუხლის დარღვევას. ხსენებული მუხლი ითვალისწინებს:

„1. სამოქალაქო უფლებათა და მოვალეობათა ან ნებისმიერი სისხლის სამართლებრივი ბრალდების განსაზღვრისას ყველას აქვს უფლება კანონით შექმნილი და მოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ გონივრულ ვადაში სამართლიან და საჯარო მოსმენაზე. სასამართლო გადაწყვეტილება ცხადდება საჯაროდ, მაგრამ დემოკრატიულ საზოგადოებაში ზნეობის, საზოგადოებრივი წესრიგის ან ეროვნული უშიშროების ინტერესებიდან გამომდინარე, პრესა და საზოგადოება შეიძლება არ იქნეს დაშვებული მთელ სასამართლო განხილვზე ან მის ნაწილზე, თუ ამას მოითხოვს არასრულწლოვანთა ინტერესები ან მხარეთა პირადი ცხოვრების დაცვა, ანდა თუ სასამართლოს შეხედულებით ეს სრულიად აუცილებელია, ვინაიდან განსაკუთრებულ გარემოებებში საჯაროობა ზიანს მიაყენებდა მართლმსაჯულების ინტერესებს.

2. ყველა, ვისაც ბრალად ედება სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენა, ითვლება უდანაშაულოდ, სანამ მისი ბრალეულობა არ დამტკიცდება კანონის შესაბამისად.

3. ყველას, ვისაც ბრალად ედება სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენა, აქვს უფლებათა შემდეგი მინიმუმი:

ა) დაუყოვნებლივ და დეტალურად ეცნობოს მისთვის გასაგებ ენაზე წაყენებული ბრალდების არსი და მიზეზი;

ბ) მიეცეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობა დაცვის მოსამზადებლად;

გ) დაიცვას თავი პირადად ან მის მიერ არჩეული დამცველის მეშვეობით ან, თუ მას არ გააჩნია საკმარისი სახსრები სამართლებრივი დახმარების ასანაზღაურებლად, მიეცეს ამის შესაძლებლობა უფასოდ, როდესაც მართლმსაჯულების ინტერესები ამას მოითხოვს;

დ) დაკითხოს ან დაიკითხონ მის წინააღმდეგ ჩვენების მიმცემი მოწმეები და უზრუნველყოფილი იქნეს დაცვის მოწმეთა დასწრებით და დაკითხვით მის წინააღმდეგ ჩვენების მიმცემ მოწმეთა თანაბარ პირობებში;

ე) მიიღოს თარჯიმნის უფასო დახმარება, თუ მას არ შეუძლია გაიგოს ან ილაპარაკოს ენაზე, რომელსაც იყენებს სასამართლო.”

79. მთავრობისა და კომისიის აზრით, ბ-ნი ენგელის, ბ-ნი ვან დერ ვიელის, ბ-ნი ვან დე ვიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის წინააღმდეგ მიმართული სამართალწარმოება არ ეხებოდა არც „სამოქალაქო უფლებებისა” და არც „ნებისმიერი სისხლის სამართლებრივი ბრალდების” განსაზღვრას.

ამგვარად, განიხილავს რა მე-6 მუხლის გამოყენების საკითხს მოცემულ საქმეში, სასამართლომ, პირველ რიგში, უნდა გამოიკვლიოს, ხსენებული სამართალწარმოებები ეხებოდა თუ არა „ნებისმიერ სისხლისსამართლებრივ ბრალდებას“ კონვენციის ტექსტის მნიშვნელობიდან გამომდინარე; რამდენადაც, მართალია, ნიდერლანდების კანონმდებლობის შესაბამისად ისინი დისციპლინურია, მაგრამ მიზნად ისახავდა, სასჯელების მეშვეობით აღეკვეთა სამართალდარღვევები, რომელთა ჩადენაშიც ბრალი ედებათ განმცხადებლებს - ეს ამოცანა კი სისხლის სამართლის კანონმდებლობის ზოგადი მიზნის ანალოგიურია.

1. მე-6 მუხლის გამოყენება

(ა) „ნებისმიერი სისხლის სამართლებრივი ბრალდების” არსებობა

80. ყველა ხელშემკვრელი სახელმწიფო განასხვავებს ერთმანეთისაგან, თუმცა სხვადასხვა ფორმითა და ხარისხით, დისციპლინურ სამართალწარმოებასა და სისხლის სამართალ წარმოებას. პირველი, ჩვეულებრივ, დაზარებული პირებისათვის ითვალისწინებს არსებით უპირატესობებს უკანასკნელთან შედარებით, მაგალითად, როდესაც საქმე დაკისრებულ სასჯელებს ეხება. დისციპლინური სასჯელები, ძირითადად, ნაკლებად მკაცრი, არ აისახება პირის სისხლის სამართლის საქმეში და იწვევს უფრო შეზღუდულ შედეგებს. თუმცა შეიძლება სხვაგვარადაც მოხდეს; გარდა ამისა, სისხლის სამართალწარმოებას, ჩვეულებრივ, თან ახლავს უფრო მეტი გარანტიები.

ამდენად, უნდა დაისვას კითხვა: არის თუ არა ამასთან დაკავშირებით ეროვნულ დონეზე მიღებული გადაწყეტილება გადამწყვეტი მნიშვნელობის კონვენციის თვალსაზრისით. წყდება თუ არა მე-6 მუხლის გამოყენება მხოლოდ იმიტომ, რომ ხელშემკვრელი სახელმწიფოების კომპეტენტური ორგანოები სამართალდამრღვევის წინააღმდეგ მიმართულ ქმედებასა და სამართალწარმოებას დისციპლინურის კვალიფიკაციას აძლევენ, ან, პირიქით, გამოიყენება თუ არა მთელ რიგ შემთხვევებში აღნიშნული კლასიფიკაციის მიუხედავად? ხსენებული პრობლემა, რომლის მნიშვნელობაც მთავრობამ აღიარა, სწორედ კომისიის მიერ იყო წამოჭრილი; კერძოდ, ამას ადგილი მაშინ აქვს, როდესაც ქმედება მოპასუხე სახელმწიფოს მიერ კვალიფიცირებულია შერეულ სამართალდარღვევად, რაც გულისხმობს როგორც სისხლისსამართლებრივს, ისე დისციპლინურს, და როდესაც არსებობს სისხლის სამართლებრივ და დისციპლინურ სამართალწაროებებს შორის არჩევანის გაკეთების ან, თუნდაც, გაერთიანების შესაძლებლობა.

81. სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა განმცხადებლების, მთავრობისა და კომისიის მიერ წარმოდგენილ შესაბამის მტკიცებულებებზე იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ განსაზღვრეს მათ ცნება „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“, „ავტონომია“, მაგრამ სრულად არ ეთანხმება არც ერთ არგუმენტს (კომისიის მოხსენება, პუნქტები 33-34, პუნქტები 114-119 და ბ-ნი ველტერის განსხვავებული აზრი; მთავრობის მიმოხილვა, პუნტები 25-34; კომისიის მიმოხილვა, პუნქტები 9-16, I დამატების პუნქტები 14-17 და II დამატების პუნქტები 12-14; 1975 წლის 28 და 29 ოქტომბრის მოსმენის სტენოგრაფიული მოხსენება).

1968 წლის 27ივნისს Neumeister-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში სასამართლომ უკვე დაადგინა, რომ სიტყვა „ბრალდება” გაგებული უნდა იქნეს „კონვენციის მნიშვნელობის ფარგლებში” (სერია A №8, გვ. 41, პუნქტი 18, რომელიც შედარდა მეორე ქვეპუნქტთან, გვ. 28, და მეხუთე ქვეპუნქტთან, გვ. 35; აგრეთვე იხ. Wemhoff-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1968 წლის 27 ივნისი, სერია A №7, გვ. 26-27, პუნქტი 19, და Ringeisen-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1971 წლის 16 ივლისი, სერია A №13, გვ. 45, პუნქტი110).

ცნება „სისხლისსამართლებრივის“, „ავტონომიის“ საკითხი არ მოითხოვს ზუსტად იმავე პასუხს.

კონვენცია ყოველგვარი ეჭვის გარეშე ნებას რთავს სახელმწიფოებს, თავიანთი, როგორც საჯარო ინტერესების დამცველის, ფუნქციის შესრულებისას შეინარჩუნონ ან დაადგინონ განსხვავება სისხლისსამართლებრივსა და ადმინისტრაციულ კანონმდებლობას შორის და ერთმანეთისაგან გამიჯნონ ისინი გარკვეული პირობების დაცვით. კონვენცია სახელმწიფოებს აძლევს თავისუფლებას, სისხლის სამართალდარღვევად დაადგინონ ქმედება, რომელიც არ წარმოადგენს რომელიმე დაცული უფლების ჩვეულებრივ განხორციელებას. ეს განსაკუთრებით ნათლად გამომდინარეობს მე-7 მუხლიდან. ამგვარი არჩევანი, რომელსაც შეუძლია ზემოქმედება მოახდინოს მე-6 და მე-7 მუხლების გამოყენებაზე, პრინციპში თავისუფლდება სასამართლოს მხრიდან ზედამხედველობისაგან.

საპირისპირო არჩევანი, თავის მხრივ, ექვემდებარება უფრო მკაცრ წესებს. თუ ხელშემკვრელ სახელწიფოებს შეუძლიათ თავიათი შეხედულებისამებრ სამართალდარღვევის კვალიფიცირება დისციპლინურად სისხლის სამართლებრივის ნაცვლად, ან „შერეული“ სამართალდარღვევის ჩამდენი პირის დასჯა დისციპლინური წესით სისხლისსამართლებრივის ნაცვლად, მე-6 და მე-7 მუხლების ფუნდამენტური დებულებების ფუნქციონირება დაექვემდებარება მათ სუვერენულ ნებას. ასე შორს მიმავალი თავისუფლება მიგვიყვანდა კონვენციის მიზნებთან შეუთავსებელ შედეგებამდე. ამგვარად, სასამართლოს აქვს იურისდიქცია, მე-6 მუხლის შესაბამისად, მე-17 და მე-18 მუხლებზე მითითების გარეშეც კი, ჩათვალოს, რომ დისციპლინური არამართლზომიერად არ ვრცელდება სისხლის სამართლებრივზე.

მოკლედ რომ აღინიშნოს, ცნება „სისხლისსამართლებრივის“, „ავტონომია“ მხოლოდ ერთი სახით მოქმედებს.

82. ამდენად, მხოლოდ სამხედრო სამსახურის სფეროსთან მიმართებაში, სასამართლომ უნდა დააკონკრეტოს, თუ როგორ განსაზღვრავს: ითვლება თუ არა შესაბამისი სახელმწიფოს მიერ დისციპლინურად კვალიფიცირებული - როგორც ამას ადგილი აქვს წინამდებარე საქმეში - „ბრალდება“, „სისხლისსამართლებრივად“ მე-6 მუხლის მნიშვნელობით.

ამ თვალსაზრისით, პირველ რიგში, აუცილებელია, გაირკვეს, ის დებულებები, რომლებიც განსაზღვრავს ბრალდებას სამართალ დარღვევისათვის, მოპასუხე სახელმწიფოს სამართლებრივ სისტემაში სისხლის სამართლის კანონმდებლობას, დისციპლინურ კანონმდებლობას თუ ერთდროულად ორივეს ეკუთვნის. ეს, რათქმა უნდა, წარმოადგენს მხოლოდ საწყის წერტილს. ამგვარად დასაშვებ მითითებებს აქვთ მხოლოდ ფორმალური და შედარებითი ღირებულება აქვს და განხილული უნდა იქნეს სხვადასხვა ხელშემკვრელი სახელმწიფოების შესაბამისი კანონმდებლობის საერთო მსაზღვრელის თვალსაზრისით.

უდიდესი მნიშვნელობის ფაქტორს წარმოადგენს უშუალოდ დანაშაულის ხასიათი. როდესაც სამხედრო მოსამსახურეს ბრალი ედება ქმედებაში, რომელიც სავარაუდოდ ეწინააღმდეგება შეიარაღებული ძალების ფუნქციონირების სამართლებრივ ნორმას, სახელმწიფოს, პრინციპში, შეუძლია პირის მიმართ გამოიყენოს დისციპლინური და არა სისხლის სამართლის კანონმდებლობა. ამ თვალსაზრისით სასამართლო ეთანხმება მთავრობას.

თუმცა სასამართლოს ზედამხედველობა აქ არ მთავრდება. ამგვარი ზედამხედველობა ზოგადად იქნებოდა წარმოსახვითი, თუ არ გაითვალისწინებდა შესაბამისი პირისათვის დაკისრებული სასჯელის სიმკაცრის ხარისხსაც. საზოგადოებაში, რომელშიც აღიარებულია კანონის უზენაესობა, „სისხლისსამართლებრივ“ სფეროს მიეკუთვნება სასჯელის შეფარდება თავისუფლების აღკვეთის სახით, გარდა ისეთისა, რომელიც თავისი ხასიათით, ხანგრძლივობით ან აღსრულების მეთოდით არ შეიძლება შესამჩნევად იყოს საზიანო. საკითხის სერიოზულობა, ხელშემკვრელი სახელმწიფოების ტრადიციები და ის მნიშვნელობა, რასაც კონვენცია ანიჭებს პირის ფიზიკურ თავისუფლებას - ყოველივე ხსენებული მოითხოვს, რომ ეს ასე უნდა იყოს (იხ. Mutatis mutandis, De Wilde, Ooms and Versyp-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1971 წლის 18 ივნისი, სერია A №12, გვ. 36, ბოლო ქვეპუნქტი, და გვ. 42 in fine).

83. ამ კრიტერიუმების საფუძველზე სასამართლო დაადგენს, იყვნენ თუ არა განმცხადებლები „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“ სუბიექტები მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობით.

მოცემულ გარემოებებში შესაბამისი ბრალდება ჩამოყალიბებულია ნაწილის მეთაურის გადაწყვეტილებაში იმ სახით, როგორც დაამტკიცა ან შეამცირა საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა. ეს უდავოდ იყო გადაწყვეტილება, რომელმაც საბოლოოდ გადაჭრა საკითხი, რამდენადაც დადგენილების გამოსატანად შეკრებილ უზენაეს სამხედრო სასამართლოს არ ჰქონდა უფრო მკაცრი სასჯელის გამოტანის იურისდიქცია (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 31).

84. სამართალდარღვევები, რომელთა ჩადენაშიც ბრალი ედებოდათ ბ-ნ ენგელს, ბ-ნ ვან დერ ვიელს, ბ-ნი დე ვიტს, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულს, ხვდება იმ დებულებების სფეროში, რომლებიც ეკუთვნის დისციპლინურ სფეროს ნიდერლანდების კანონმდებლობის შესაბამისად (1903 წლის კანონი და რეგლამენტი სამხედრო დისციპლინის შესახებ), თუმცა ის სამართალდარღვევები, რომელთა ჩადენაშიც ბრალი ედებოდათ ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულს (სისხლის სამართლის სამხედრო კოდექსის 147-ე მუხლი), და, შესაძლოა, ბ-ნ ენგელსა და ბ-ნ დე ვიტს (ბ-ნ ვან დერ შანსის მტკიცებით, ხსენებული კოდექსის 96-ე და 114-ე მუხლები, 1975 წლის 28 ოქტომბრის მოსმენა), აგრეთვე ხვდებოდა სისხლის სამართლის კანონის რეგულირების სფეროში. გარდა ამისა, სამხედრო ხელისუფლების აზრით, ყველა სამართალდარღვევა წარმოადგენდა ნიდერლანდების შეიარაღებული ძალების ფუნქციონირების მარეგულირებელი სამართლებრივი ნორმების დარღვევას. ამ თვალსაზრისით გამართლებული იყო დისციპლინური დევნა.

85. მაქსიმალური სასჯელი, რომლის შეფარდებაც შეეძლო უზენაეს სამხედრო სასამართლოს, იყო ოთხი დღით მსუბუქი პატიმრობა ბ-ნ ვან დერ ვიელთან მიმართებაში, ორი დღით მკაცრი პატიმრობა ბ-ნ ენგელთან მიმართებაში (მესამე სასჯელი) და სამი ან ოთხი თვით დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა ბ-ნ დე ვიტთან, ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში.

ამგვარად, ბ-ნი ვან დერ ვიელი დაექვემდებარა მხოლოდ მსუბუქ პატიმრობას, რაც არ წარმოადგენდა თავისუფლების აღკვეთას (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 61).

თავის მხრივ, სასჯელი, რომელიც ითვალისწინებდა თავისუფლების აღკვეთას და რომელიც თეორიულად ემუქრებოდა ბ-ნ ენგელს, იყო მეტისმეტად მოკლე ხანგრძლივობის, რომ მიკუთვნებოდა „სისხლისსამართლებრივ“ კანონმდებლობას. გარდა ამისა, ბ-ნ ენგელს არ ემუქრებოდა საფრთხე, რომ იგი ამ სასჯელს დაექვემდებარებოდა მის წინააღმდეგ მიმართული 1971 წლის 7 აპრილს უზენაესი სამხედრო სასამართლოს წინაშე სამართალწარმოების დამთავრების შემდეგ, რამდენადაც მას უკვე მოხდილი ჰქონდა აღნიშნული სასჯელი 20-დან 22 მარტამდე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 34-36, 63 და 66).

მეორე მხრივ, „ბრალდებები” ბ-ნი დე ვიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის წინააღმდეგ ნამდვილად ხვდებოდა „სისხლისსამართლის“ სფეროში, რამდენადაც მათ მიზანს წარმოადგენდა მძიმე სასჯელების დაკისრება, რაც ითვალისწინებდა თავისუფლების აღკვეთას (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 64). უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ ბ-ნ დე ვიტს მხოლოდ თორმეტი დღით შედარებით მკაცრი პატიმრობა შეუფარდა, რაც არ წარმოადგენდა თავისუფლების აღკვეთას (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 62), მაგრამ აპელაციის საბოლოო შედეგი ვერ შეამცირებდა იმის მნიშვნელობას, რაც სახეზე იყო თავდაპირველად.

რა თქმა უნდა, კონვენცია არ ავალდებულებს ხელისუფლების კომპეტენტურ ორგანოებს, გაასამართლო ბ-ნი დე ვიტი, ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული სამხედრო სასამართლოში სისხლის სამართლის სამხედრო კოდექსის შესაბამისად (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 14), რაც ნაკლებად ხელსაყრელი იქნებოდა განმცხადებლებისათვის. თუმცა კონვენცია ავალდებულებს ხელისუფლებას, უზრუნველყოს ისინი მე-6 მუხლის გარანტიებით.

(ბ) „სამოქალაქო უფლებების განსაზღვრის“ არსებობა

86. ამავე დროს, ხუთიდან სამი განმცხადებელი ამტკიცებს, რომ მათ წინააღმდეგ მიმართული სამართალწარმოება ეხება „სამოქალაქო უფლებების განსაზღვრას“: ბ-ნი ენგელი „სამოქალაქოს“ უწოდებს შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებას (მე-11 მუხლი), ბ-ნი დონა და ბ-ნი შულიკი - გამოხატვის თავისუფლებას (მე-10 მუხლი).

87. მე-6 მუხლი ნაკლებად მკაცრია ამგვარი უფლებების განსაზღვრისას, ვიდრე „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“ განსაზღვრისას; რამდენადაც 1-ლი პუნქტი გამოიყენება ორივე შემთხვევაში, მე-2 და მე-3 პუნქტები იცავს მხოლოდ მათ, ვისაც „ბრალად ედება სისხლისსამართლის დანაშაულის ჩადენა“. ვინაიდან ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული იყვნენ „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“ სუბიექტები (ზემოხსენებული პუნქტი 85 in fine), მათთან მიმართებაში მე-6 მუხლი გამოიყენება მთლიანობაში. სასამართლო მიიჩნევს, რომ არ არის საჭირო იმის განხილვა, იყო თუ არა 1-ლი პუნქტი საქმესთან კავშირში მეორეს აფუძველზე, რადგან საკითხი მოკლებულია რაიმე პრაქტიკულ მნიშვნელობას.

რაც შეეხება ბ-ნ ენგელს, რომელსაც „ბრალად ედება სისხლისსამართლის დანაშაულის ჩადენა“ (იხ. წინამდებარე განაჩენის 85-ე პუნქტის მესამე ქვეპუნქტი), მის წინააღმდეგ მიმართული სამართალწარმოება განპირობებული იყო მხოლოდ სამხედრო დისციპლინის წინააღმდეგ მიმართული სამართალდარღვევებით, კერძოდ, იგი არ იმყოფებოდა თავის სახლში 1971 წლის 17 მარტს, რის შედეგადაც უგულებელყო მასზე დაკისრებული სასჯელი მომდევნო ორი დღის განმავლობაში. აღნიშნული გარემოებებიდან გამომდინარე, არ არის საჭირო მოცემულ საქმეზე რაიმე დადგენილების გამოტანა იმასთან დაკავშირებით, არის თუ არა შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება „სამოქალაქო“.

88. მოკლედ რომ ითქვას, სასამართლო ვალდებულია, მე-6 მუხლის შესაბამისად განიხილოს ის მოპყრობა, რომელსაც დაექვემდებარნენ ბ-ნი დე ვიტი და ბ-ნი შული, და არა ის, რომელსაც ასაჩივრებენ ბ-ნი ენგელი და ბ-ნი ვან დერ ვიელი.

2. მე-6 მუხლთან შესაბამისობა

89. უზენაესი სამხედრო სასამართლო, რომელსაც აპელაციით მიმართეს ბ-ნმა დე ვიტმა, ბ-ნმა დონამ და ბ-ნმა შულმა, წარმოადგენს „კანონით შექმნილ და მოუკიდებელ და მიუკერძოებელ სასამართლოს“ (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 30 და 68) და არაფერი მიუთითებს იმაზე, რომ მან ვერ უზრუნველყო განმცხადებლები „სამართლიანი განხილვით“. თავის მხრივ ,,დრო“ „ბრალდებასა“ და საბოლოო გადაწყვეტილებას შორის „გონივრულია“. იგი არ წარმოადგენს ექვს კვირას ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში (1971 წლის 8-17 ნოემბერი) და უმნიშვნელოდ გადასცილდა ორ თვეს ბ-ნ დე ვიტთან მიმართებაში (1971 წლის 22 თებერვალი - 28 აპრილი). უფრო მეტიც, განაჩენი „გამოცხადდა საჯაროდ“.

პირიქით, მოსმენას მხარეთა მონაწილეობით ადგილი ჰქონდა in camera უზენაესი სამხედრო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად დისციპლინური სამართალწარმოების წესით (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 31). ფაქტობრივად, განმცხადებლებს არ მიდგომიათ ზიანი ამ თვალსაზრისით; სინამდვილეში ხსენებულმა სასამართლომ გააუმჯობესა ორი მათგანის, კერძოდ, ბ-ნი შულისა და, უფრო მეტად, ბ-ნი დე ვიტის ბედი. უფრო მეტიც, მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი იმ სფეროში, რომელსაც იგი არეგულირებს, მოითხოვს ძალიან ზოგადად, რომ სასამართლო განხილვა უნდა იყოს საჯარო. რა თქმა უნდა, მე-6 მუხლი ითვალისწინებს ჩამოთვლილ გამონაკლისებსაც, მაგრამ მთავრობამ არ მიუთითა და არც საქმის მასალებიდან ჩანს, რომ საქმის გარემოებები უტოლდებოდა ერთ-ერთ ისეთ შემთხვევას, როდესაც აღნიშნული მუხლი უშვებს „პრესისა და საზოგადოების არდაშვებას“. ამგვარად, ამ კონკრეტული თვალსაზრისით ადგილი ჰქონდა მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას.

90. ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული ჩივიან, რომ უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ მხედველობაში მიიღო მათი მონაწილეობა „Alarm“-ის მე-8 ნომრის გამოშვებამდე ორი ისეთი მასალის გამოქვეყნებაში, რომელთა გავრცელება მხოლოდ დროებით იყო აკრძალული „მასალების გავრცელების შესახებ დადგენილებით“ და რისთვისაც ისინი არასოდეს გაუსამართლებიათ (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 49). მათი მტკიცებით, უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ უგულებელყო მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრული უდანაშაულობის პრეზუმფცია (კომისიის მოხსენება, პუნქტი 45, ბოლოდან მესამე ქვეპუნქტი).

რეალურად ხსენებულ პირობას არა აქვს ის მოცულობა, რომელიც მას ორმა განმცხადებელმა მიაწერა. როგორც ფორმულირებიდან გამომდინარეობს, იგი ეხება მხოლოდ ბრალის მტკიცებას და არა სასჯელის სახესა თუ ზომას. ამგვარად, იგი ხელს არ უშლის ეროვნულ მოსამართლეს, როდესაც იგი იღებს გადაწყვეტილებას, სასჯელი შეუფარდოს სამართალდარღვევაში კანონიერად ბრალდებულს, რომელიც მისგან ხილვას ექვემდებარება, პიროვნებასთან დაკავშირებული ფაქტორების გათვალისწინებას.

უზენაეს სამხედრო სასამართლოში ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის „ბრალეულობა დამტკიცებული იყო კანონის შესაბამისად“ მათ წინააღმდეგ მიმართულ სამართალდარღვევებში (Alarm-ის №8). ხსენებულმა სასამართლომ მხოლოდ სასჯელის განსაზღვრის მიზნით მათი ხასიათისა და პირადი საქმის გათვალისწინებით მიიღო მხედველობაში მთელი რიგი დადგენილი მსგავსი ფაქტებისა, რომელთა ნამდვილობაც მათ არ გაუპროტესტებიათ. სასამართლომ არ დასაჯა ისინი უშუალოდ ამ ფაქტების გამო (1903 წლის კანონის 37-ე მუხლი და კომისისათვის 1973 წლის 24 აგვისტოს მთავ რობის მიერ წარდგენილი მიმოხილვა).

91. ბ-ნი დე ვიტი, ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული არ უარყოფენ, რომ მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის (ა) ქვეპუნქტი დაცული იქნა მათთან მიმართებაში და არ ეყრდნობიან მე-3 პუნქტის (ე) ქვეპუნქტს. მეორე მხრივ, ისინი ჩივიან, რომ არ ისარგებლეს (ბ), (გ) და (დ) ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული გარანტიებით.

თუმცა მათი მტკიცებები მეტად ბუნდოვანია, რათა სასამართლომ დაასკვნას, რომ მათ არ ჰქონდათ „საკმარისი დრო და შესაძლებლობა დაცვის მოსამზადებლად“ (ბ) ქვეპუნქტის მნიშვნელობით.

შემდეგში სამივე განმცხადებელს კვლავ ჰქონდა შესაძლებლობა, „პირადად დაეცვა თავი” სამართალწარმოების სხვადასხვა ეტაპზე. ამასთანავე, მათ ჰქონდათ საშუალება, უზენაეს სამხედრო სასამართლოში, ბ-ნი დე ვიტის შემთხვევაში კი საჩივრების განმხილველი მოსამართლის წინაშე, დაეცვათ თავიანთი ინტერესები მათ „მიერ არჩეული დამცველის მეშვეობით“. ეს იყო ახალგაზრდა წვევამდელი, იურისტი სამოქალაქო ცხოვრებაში. თუმცა ბ-ნი ეგენკამპის მომსახურება შემოიფარგლებოდა დავის სამართლებრივი საკითხების მოგვარებით. ამის მიუხედავად, საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, აღნიშნული შეზღუდვა შესაბამისობაში მოდიოდა მართლმსაჯულების ინტერესებთან, რამდენადაც განმცხადებლებს რეალურად შეეძლოთ პირადად წარმოედგინათ განმარტებები მათ წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდებების თუნდაც ძალიან მარტივ ფაქტებთან დაკავშირებით. შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში, საქმის მასალებიდან გამომდინარე, ადგილი არ ჰქონია (გ) ქვეპუნქტით დაცულ უფლებაში ჩარევას.

არც სასამართლოს მიერ მოპოვებული (კერძოდ, 1975 წლის 28-29 ოქტომბრის მოსმენის დროს) ინფორმაცია ავლენს რაიმე დარღვევას (დ) ქვეპუნქტთან მიმართებაში. განმცხადებლების საწინააღმდეგო მოსაზრების მიუხედავად, აღნიშნული დებულება არ მოითხოვს თითოეული მოწმის დასწრებასა და დაკითხვას ბრალდებულის სასარგებლოდ. მისი არსებითი მიზანია, როგორც ეს მითითებულია სიტყვებით „თანაბარ პირობებში“, საქმეში „მხარეთა სრული თანასწორობა”. ამ დებულებით აღნიშნული ქვეპუნქტი ნებას რთავს ეროვნულ კომპეტენტურ ხელისუფლებას, გადაწყვიტოს წარდგენილი მტკიცებულების მნიშვნელობა იმგვარად, როგორც ეს შეესაბამება სამართლიანი განხილვის ცნებას, რომელიც მთლიანად გამომდინარეობს მე-6 მუხლიდან. 1903 წლის კანონის 65-ე მუხლი და 1814 წლის 20 ივლისის „დროებითი ინსტრუქციების“ 56-ე მუხლი თანაბარ მდგომარეობაში აყენებენ ბრალდებისა და დაცვის მხარეებს: ნებისმიერი მხარის მოწმეები გამოძახებული იქნებიან მხოლოდმ იმ შემთხვევაში, თუ ამას აუცილებლად ჩათვლის საჩივრების განმხილველი ოფიცერი ან უზენაესი სამხედრო სასამართლო. რაც შეეხება იმას, თუ როგორ იქნა კანონმდებლობა გამოყენებული მოცემულ საქმესთან დაკავშირებით, სასამართლო აღნიშნავს, რომ უზენაეს სამხედრო სასამართლოში ბ-ნი დე ვიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეებში ბრალდებულების წინააღმდეგ არც ერთი მოწმე არ დაკითხულა და რომ საქმის მასალებიდან არ ჩანს, სთხოვეს თუ არა განმცხადებლებმა ხსენებულ სასამართლოს მათ სასარგებლოდ მოწმეები დაკითხა. ბ-ნი დე ვიტი უდავოდ ასაჩივრებს, რომ საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა დასახელებული სამი დან მხოლოდ ერთ მოწმეს მოუსმინა მის სასარგებლოდ. თუმცა თავისთავად ამ ფაქტს არ შეუძლია, გაამართლოს მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის (დ) ქვე პუნქტის დარღვევის დადგენა.

ბ. ერთად აღებული მე-6 და მე-14 მუხლების სავარაუდო დარღვევა

92. განმცხადებლების მტკიცებით, დისციპლინური სამართალწარმოება, რომელსაც ისინი ასაჩივრებენ, არ შეესაბამება ერთად აღებული მე-6 და მე-14 მუხლებს, რამდენადაც იგი არ იყო დაცული იმდენივე გარანტიით, როგორც სისხლის სამართალწარმოება სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ (კომისიის მოხსენება, პუნქტი 37).

თუმცა სამხედრო დისციპლინური პროცედურა არ არის დაცული იმავე გარანტიებით, როგორც სისხლის სამართალწარმოება სამოქალაქო პირების მიმართ, მეორე მხრივ, იგი ითვალისწინებს სხვა უპირატესობებს იმ პირების მიმართ, ვინც მას ექვემდებარება (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 80). ხელშემკვრელი სახელმწიფოების კანონმდებლობაში არსებული განსხვავება სამართალწარმოების ამ ორ სახეს შორის აიხსნება სამხედრო და სამოქალაქო ცხოვრებას შორის არსებული განსხვავებებით. ისინი არ განაპირობებს დისკრიმინაციას შეიარაღებული ძალების წევრებს შორის ერთად აღებული მე-6 და მე-14 მუხლის მნიშვნელობით.

გ. ერთად აღებული მე-6 და მე-18 მუხლების სავარაუდო დარღვევა

93. ბ-ნი დონას და ბ-ნი შულის მტკიცებით, გადაწყვეტილება, რომ მათ მიმართ გამოყენებულ იყო დისციპლინური და არა სისხლის სამართალწარმოება, მიზნად ისახავდა მე-6 მუხლით სარგებლობის აღკვეთას. არჩევანს, რომელიც გააკეთა კომპეტენტურმა ხელისუფლებამ, სავარაუდოდ ჰქონდა თვითნებური ხასიათი, რომელიც არ შეიძლებოდა შესაბამისობაში ყოფილიყო მე-18 მუხლთან (კომისიის მოხსენება, პუნქტი 53).

სასამართლოს დასკვნები მე-6 მუხლის გამოყენებასა და დაცვასთან დაკავშირებით ამ ორი განმცხადებლის საქმეში (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 85 და 89-91) ზედმეტს ხდის ამ საჩივართან დაკავშირებით და დგენილების გამოტანას.

III. მე-10 მუხლის სავარაუდო და რღვევა

ა. ცალკე აღებული მე-10 მუხლის სავარაუდო დარღვევა

94. ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული ამტკიცებენ მე-10 მუხლის დარღვევას. ამ მუხლის თანახმად:

„1. ყველას აქვს უფლება სიტყვის თავისუფლებაზე. ეს უფლება მოიცავს პირის თავისუფლებას, ჰქონდეს შეხედულებები, მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია და მოსაზრებები საჯარო ხელისუფლების მიერ ჩარევის გარეშე და მიუხედავად საზღვრებისა. ეს მუხლი არ უშლის ხელს სახელმწიფოებს, მოითხოვონ რადიო სამაუწყებლო, სატელევიზიო ან კინემატოგრაფიულ წარმოებათა ლიცენზირება.

2. ამ თავისუფლებათაგან ხორციელება, რამდენადაც გულისხმობს ვალდებულებებსა და პასუხისმგებლობას, შეიძლება დაექვემდებაროს ისეთ ფორმალობებს, პირობებს, შეზღუდვებს ან სანქციებს, რომლებიც გათვალისწინებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების, ტერიტორიული მთლიანობის ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესებისათვის, უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილებისათვის, ჯანმრთელობის ან ზნეობის დაცვისათვის, სხვათა რეპუტაციის ან უფლებათა დაცვისათვის, საიდუმლო ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან აცილების ან სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტისა და მიუკერძოებლობის შენარჩუნებისათვის.“

საჩივარი, რომელიც დაუშვებლად გამოაცხადა კომისიამ, ეხება მხოლოდ დისციპლინურ სასჯელს, რასაც დაექვემდებარნენ განმცხადებლები 1971 წლის 17 ნოემბრის შემდეგ Alarm-ის მე-8 ნომრის გამოქვეყნებასა და გავრცელებაში თანამშრომლობისათვის. ის არ ეხება „მასალების გავრცელების შესახებ დადგენილების” შესაბამისად ამ ნომრის, Alarm-ის მე-6 ნომრისა და წვევამდელებისათვის საინფორმაციო ბიულეტენის აკრძალვას და არც განმცხადებლებზე დაკისრებულ მკაცრ პატიმრობას 1971 წლის 13 აგვისტოს ბროშურის გავრცელებაში მონაწილეობისათვის ერმელოს ინციდენტის დროს (იხ. წინამდებარე განაჩენის 43-45).

95. გასაჩივრებული სასჯელი უდავოდ წარმოადგენდა „ჩარევას“ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის გამოხატვის თავისუფლებაში, რაც გარანტირებულია მე-10 მუხლის 1-ლი პუნქტით. შესაბამისად, მიზანშეწონილია მე-2 პუნქტის განხილვაც.

96. სასჯელი უდავოდ იყო „გათვალისწინებული კანონით“, ამ შემთხვევაში 1903 წლის კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტით, 5-A-8⁰, მე-18, მე-19 და 37-მუხლებით სისხლის სამართლის სამხედრო კოდექსის 147-ე მუხლთან მიმართებაში. იმ როლის მხედველობაში მიღებით, რომელსაც ბრალდებული ასრულებდა Alarm-ის მე-8 ნომრამდე სამხედრო ხელისუფლების მიერ აკრძალული მასალების რედაქტირებასა და გავრცელებაში, სასჯელი ეფუძნებოდა 1903 წლის კანონს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 90) და არა „მასალების გავრცელების შესახებ და დგენილებას“. ამგვარად, სასამართლო არ არის ვალდებული, გაითვალისწინოს განმცხადებლის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებები ამ დადგენილების ნამდვილობის შესახებ (კომისიის მოხსენება, პუნქტი 45, ქვეპუნქტი 5).

97. იმის სადემონსტრაციოდ, რომ ჩარევა მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის სხვა მოთხოვნებსაც აკმაყოფილებდა, მთავრობამ მიუთითა, რომ მიღებული ღონისძიებები იყო „აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში” „უწესრიგობის თავიდან აცილებისათვის“. ისინი ემყარება მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტს მხოლოდ ამ მოთხოვნასთან მიმართებაში.

98. პირველ რიგში, სასამართლო, ისევე როგორც მთავრობა და კომისია, ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ „წესრიგის“ ცნება, როგორც ეს ამ დებულებით არის გათვალისწინებული, ეხება არა მარტო საზოგადოებრივ წესრიგს ან ordre public-ს კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტისა და მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტისა და მე-4 ოქმის მე-2 მუხლის მე-3 პუნქტის მნიშვნელობით: იგი მოიცავს აგრეთვე წესრიგს, რომელიც უნდა დომინირებდეს კონკრეტული სოციალური ჯგუფის ფარგლებში. ამას მაშინ აქვს ადგილი, როდესაც, მაგალითად, როგორც შეიარაღებული ძალების შემთხვევაში, ჯგუფში არსებულმა უწესრიგობამ შეიძლება ასახვა ჰპოვოს ამ საზოგადოების, როგორც მთლიანის, წესრიგზე. აქედან გამომდინარე, გასაჩივრებული სასჯელები დააკმაყოფილებდა ამ პირობას, თუ მათი მიზანი იყო უწესრიგობის თავიდან აცილება ნიდერლანდების შეიარაღებულ ძალებში.

ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული ამტკიცებენ, რომ მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტი ითვალისწინებს „უწესრიგობის თავიდან აცილებას“ მხოლოდ „დანაშაულის თავიდან აცილებასთან“ მიმართებაში. სასამართლო არ იზიარებს ამ მოსაზრებას. თუმცა ფრანგული ვერსია იყენებს მაკავშირებელ კავშირ „et“-ს, ინგლისური ვერსია იყენებს მაცალკევებელ კავშირს „or“-ს. მე-10 მუხლის კონტექსტისა და ზოგადი სისტემის გათვალისწინებით, ინგლისური ვერსია ამ თვალსაზრისით უფრო ზუსტ სახელმძღვანელოს წარმოადგენს. მოცემულ გარემოებებში სასამართლო არ თვლის აუცილებლად, გამოიკვლიოს, მიმართულიიყო თუ არა განმცხადებლებისადმი მოპყრობა „დანაშაულის თავიდან აცილებისაკენ“ „უწესრიგობის თავიდან აცილებასთან“ ერთად.

99. გასარკვევი რჩება, იყო თუ არა ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა „აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ „უწესრიგობის თავიდან აცილებისათვის”.

100. რა თქმა უნდა, მე-10 მუხლით გარანტირებული გამოხატვის თავისუფლება გამოიყენება სამხედრო მოსამსახურეების, ისევე როგორც სხვა პირების, მიმართ ხელშემკვრელი სახელმწიფოების იურისდიქციის ქვეშ. თუმცა ჯარის სათანადო ფუნქციონირება ძნელად წარმოსადგენია სამართლებრივი წესების გარეშე, რომელთა მიზანია, ხელი შეუშალოს სამხედრო მოსამსახურეებს სამხედრო დისციპლინისათვის საფრთხის შექმნაში, მაგალითად, სხვადასხვა სახის მასალებით. ნიდერლანდების სისხლის სამართლის კოდექსის 147-ე მუხლი (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 43) ეფუძნება ამ კანონიერ მოთხოვნას და თავისთავად არ ეწინააღმდეგება კონვენციის მე-10 მუხლს.

სასამართლოს უდავოდ აქვს იურისდიქცია, კონვენციის შესაბამისად ზედამხედველობა გაუწიოს მეთოდს, რომლითაც ნიდერლანდების შიდა კანონმდებლობა გამოიყენება მოცემულ შემთხვევაში, მაგრამ ამ თვალსაზრისით მან არ უნდა უგულებელყოს არც სამხედრო ცხოვრების კონკრეტული მახასიათებლები (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 54 in fine), ის სპეციფიკური „მოვალეობები“ და „პასუხისმგებლობები“, რომლებიც ეკისრებათ შეიარაღებულ ძალებს, და არც შეფასების ზღვარი, რასაც მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტი, ისევე, როგორც მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტი, აძლევს ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს (De Wilde, Ooms and Versyp-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1971 წლის 18 ივნისი, სერია A №A 12, გვ. 45, პუნქტი 93, და Golder-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1975 წლის 21 თებერვალი, სერია A №18, გვ. 22) .

101. სასამართლო აღნიშნავს, რომ იმ დროს, როდესაც სიტუაცია ერმელოს ყაზარმებში რამდენადმე დაძაბული იყო, განმცხადებლებმა თავისი წვლილი შეიტანეს იმ მასალის გამოქვეყნებასა და გავრცელებაში, რომლის შესაბამისი ნაწყვეტები წარმოდგენილია წინამდებარე განაჩენის 43-ე და 51-ე პუნქტებში). მოცემულ გარემოებებში უზენაეს სამხედრო სასამართლოს შესაძლებელია, ჰქონოდა კარგად დასაბუთებული საფუძვლები, რათა ჩაეთვალა, რომ განმცხადებლები ცდილობდნენ, ძირი გამოეთხარათ სამხედრო დისციპლინისათვის და რომ უწესრიგობის თავიდან ასაცილებლად აუცილებელი იყო ხსენებული სასჯელის შეფარდება. ამგვარად, განმცხადებლებისათვის გამოხატვის თავისუფლების აღკვეთის საკითხიკი არ იდგა, არამედ მხოლოდ აღნიშნული თავისუფლების ბოროტად გამოყენებისა. შესაბამისად, არ ჩანს, რომ უზენაესი სამხედრო სასამართლოს გადაწყვეტილება წარმოადგენს მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის დაარღვევას.

ბ. ერთად აღებული მე-10 და მე-14 მუხლების სავარაუდო დარღვევა

102. ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული მიუთითებენ ერთად აღებული მე-10 და მე-14 მუხლების დარღვევაზე. ისინი ხაზს უსვამენ იმ გარემოებას, რომ ნიდერლანდებში სამოქალაქო პირი მსგავს სიტუაციაში არ ექვემდებარება ყველა ზემსუბუქ სასჯელსაც კი. გარდა ამისა, ისინი ჩივიან, რომ დაისაჯნენ უფრო მკაცრად, ვიდრე ნიდერლანდების მთელი რიგი სამხედრო მოსამსახურეებისა, რომლებიც არ შედიოდნენ V.V.D.M.-ში და გასამართლდნენ სამხედრო დისციპლინის ძირგამომთხრელი მასალების დაწერისა თუ გავრცელებისათვის.

103. პირველ საკითხთან დაკავშირებით სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ხსენებული სხვაობა აიხსნება იმ განსხვავებებით, რომლებიც არსებობს სამხედრო და სამოქალაქო ცხოვრების პირობებს შორის, უფრო კონკრეტულად კი, იმ „მოვალეობებითა” და „პასუხისმგებლობებით,“ რომლებიც აკისრიათ შეიარაღებული ძალების წევრებს გამოხატვის თავისუფლების სფეროში (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 54 და 100). მეორე საკითხთან დაკავშირებით სასამართლო მიუთითებს, რომ პრინციპში მისი ფუნქცია არ არის, ერთმანეთს შეადაროს ეროვნული სასამართლოების სხვადასხვა გადაწყვეტილებები, თუნდაც იმ შემთხვევაში, თუ ისინი მიღებულია აშკარად მსგავსი სამართალწარმოებისას; მან, ისევე, როგორც ხელშემკვრელმა სახელმწიფოებმა, პატივი უნდა სცეს აღნიშნული სასამართლოების დამოუკიდებლობას. ამგვარი გადაწყვეტილება თავისი ხასიათით დისკრიმინაციული იქნებოდა, თუ იგი იმდენად განსხვავებული იქნებოდა სხვებისაგან, რომ მიგვიყვანდა მართლმსაჯულების უარყოფამდე თუ აშკარად ბოროტად გამოყენებამდე, მაგრამ სასამართლოსათვის მიწოდებული ინფორმაცია არ იძლევა ამ სახის დარღვევის დადგენის საშუალებას.

გ. მე-10 მუხლის სავარაუდო დარღვევა მე-17 და მე-18 მუხლებთან მიმართებაში

104. ბ-ნი დონა და ბ-ნი უშული აგრეთვე ჩივიან, რომ მე-17 და მე-18 მუხლების საწინააღმდეგოდ მათი გამოხატვის თავისუფლების განხორციელება დაექვემდებარა „შეზღუდვას უფრო ფართო მასშტაბით, ვიდრე ეს გათვალისწინებულია“ მე-10 მუხლით და იმ „მიზნით”, რომელიც მასში არ არის გათვალისწინებული.

აღნიშნული საჩივარი არ საჭიროებს განხილვას, ვინაიდან სასამართლომ უკვე დაასკვნა, რომ ხსენებული შეზღუდვა გამართლებული იყო მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის (მუხლი 10-2) საფუძველზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 96-101).

IV. მე-11 მუხლის სავარაუდო დარღვევა

105. ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის მტკიცებით, მათი საქმეების შემდეგ V.V.D.M.-ის წევრი ბევრი წვევამდელი დასჯილი იქნა იმ პუბლიკაციების დაწერისა და/თუ გავრცელებისათვის, რომლებიც მიზნად ისახავდა დისციპლინისათვის ძირის გამოთხრას სისხლის სამართლის სამხედრო კოდექსის 147-ე მუხლის მნიშვნელობით. მათი აზრით, ეს იყო სისტემატური ღონისძიებები, რომელთა მიზანი V.V.D.M.-ის ფუნქციონირებისათვის ხელის შეშლა იყო და, ამდენად, წარმოადგენდა კონვენციის მე-11 მუხლის დარღვევას. ამ მუხლის თანახმად:

„1. ყველას აქვს უფლება მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლებასა და სხვებთან გაერთიანების თავისუფლებაზე, მათ შორის, თავისი ინტერესების დასაცავად პროფესიული კავშირების შექმნისა და მათში გაერთიანების უფლება.

2. დაუშვებელია რაიმე შეზღუდვის დაწესება ამ უფლებათა განხორციელებაზე, გარდა იმისა, რაც გათვალისწინებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესებისათვის, უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილებისათვის, ჯანმრთელობის ან ზნეობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვისათვის. ეს მუხლი ხელს არ უშლის შეიარაღებული ძალების, პოლიციის ან სახელმწიფო ადმინისტრაციის წევრების მიერ ამ უფლებათა განხორციელებაზე კანონიერი შეზღუდვების დაწესებას“.

106. სასამართლოს შეუძლია მხედველობაში მიიღოს მხოლოდ ორი განმცხადებლის შემთხვევა და არა იმ სხვა პირებისა თუ გაერთიანებების სიტუაცია, რომელთაც არ მიუნიჭებიათ მისთვის კომისიაში მათი სახელით განაცხადის შეტანის უფლებამოსილება (De Becker-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1962 წლის 27 მარტი, სერია A №4, გვ. 26 in fine, და Golder-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1975 წლის 21 თებერვალი, სერია A №18, გვ. 19, პუნქტი 39 in fine).

107. ვინაიდან ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული აგრეთვე მიუთითებენ გაერთიანების თავისუფლებაზე, სასამართლო ადგენს, რომ ისინი არ გაუსამართლებიათ V.V.D.M.-ის წევრობის და არც მის საქმიანობაში მონაწილეობის, მათ შორის ჟურნალ Alarm-ის მომზადებისა და გამოქვეყნების გამო. უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ ისინი მხოლოდ იმიტომ გაასამართლა, რადგან ჩათვალა, რომ მათ გამოხატვის თავისუფლება სამხედრო დისციპლინისათვის ძირის გამოთხრის მიზნით გამოიყენეს.

108. ვინაიდან ორი განმცხადებლის მიმართ არ მომხდა რა მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული უფლების დარღვევა, სასამართლო არ არის ვალდებული, განიხილოს მე-2 პუნქტი ან მე-14, მე-17 და მე-18 მუხლები.

V. 50-ე მუხლის გამოყენება

109. კონვენციის 50-ე მუხლის შესაბამისად, თუ სასამართლო დაადგენს, რომ ხელშემკვრელი სახელმწიფოს ხელისუფლების მიერ „მიღებული გადაწყვეტილება ან ღონისძიება“ „სრულად ან ნაწილობრივ ეწინააღმდეგება იმ ვალდებულებებს, რომლებიც გამომდინარეობს... კონვენციიდან, და თუ ხსენებული (სახელმწიფოს) შიდა კანონმდებლობა იძლევა ზიანის მხოლოდ ნაწილობრივი ანაზღაურების შესაძლებლობას ამ გადაწყვეტილების ან ღონისძიების შედეგების გამო“, სასამართლო ,,საჭიროების შემთხვევაში, ანიჭებს დაზარალებულ მხარეს სამართლიან დაკმაყოფილებას“.

სასამართლოს რეგლამენტი აკონკრეტებს, რომ, თუ სასამართლო „დაადგენს კონვენციის დარღვევას, იგი იმავე განაჩენში გამოიტანს გადაწყვეტილებას კონვენციის 50-ე მუხლის გამოყენების შესახებ, თუ საკითხი, მას შემდეგ, რაც წამოჭრილია რეგლამენტის 47-ე მუხლზე მითითებით, მზად არის გადაწყვეტილების მისაღებად; თუ საკითხი არ არის მზად გადაწყვეტილების მისაღებად, სასამართლო მთლიანად ან ნაწილობრივ გადადებს და დანიშნავს შემდგომ პროცედურას“ (რეგლამენტის 50-ე მუხლი, პუნქტი 3, პირველი წინადადება, რეგლამენტის 48-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან ერთად).

110. 1975 წლის 29 ოქტომბრის მოსმენის შემდეგ სასამართლომ, რეგლამენტის 47-ე მუხლის შესაბამისად, მის წინაშე გამოცხადებულ მხარეებს მოუწოდა, წარმოედგინათ მიმოხილვები მოცემულ საქმეზე 50-ე მუხლის (მუხლი 50) გამოყენების საკითხთან დაკავშირებით.

კომისიის მთავარი დელეგატის პასუხიდან ჩანს, რომ განმცხადებლები საჩივარში არ მოითხოვენ მატერიალური ზიანის ანაზღაურებას. თუმცა ისინი იმედოვნებენ სამართლიანი დაკმაყოფილების მიღებას, თუ სასამართლო ერთ ან რამდენიმე შემთხვევაში დაადგენს კონვენციის მოთხოვნების შეუსრულებლობას, მაგრამ ისინი მოცემული მომენტისათვის არ მიუთითებენ საჩივრის ოდენობას იმ შემთხვევაში, თუ ამგვარი დაკმაყოფილება განხორციელდება ფინანსური კომპენსაციის სახით.

თავის მხრივ, მთავრობამ წარმომადგენლის მეშვეობით განაცხადა, რომ აღნიშნულ საკითხს მთლიანად სასამართლოს უტოვებს განსახილველად.

111. კონვენციის 50-ე მუხლის გამოყენების საკითხი არ დგას ბ-ნი ვან დერ ვიელის საქმეში და არც ბ-ნი ენგელის, ბ-ნი დე ვიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საჩივრებიდან გამომდინარეობს, რასაც სასამართლომ მხარი არ დაუჭირა. მეორე მხრივ, იგი წამოიჭრება ბ-ნი ენგელის საქმეში მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღევის გამო და ბ-ნი ვიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეებში მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევის გამო (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 69 და 89). კომისიის მთავარი დელეგატის წარმოდგენილი ინფორმაციიდან ჩანს, რომ საკითხი არ არის მზად გადაწყვეტილების მისაღებად; ამდენად, მიზანშეწონილია საკითხის გადადება და ამასთან დაკავშირებით შემდგომი პროცედურის დანიშვნა.

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, სასამართლო

1. ადგენს ერთხმად, რომ მე-5 მუხლი არ გამოიყენება ბ-ნი ენგელის (მეორე სასჯელი) და ბ-ნი ვან დერ ვიელის მსუბუქ პატიმრობასთან მიმართებაში;

2. ადგენს თორმეტი ხმით ერთის წინააღმდეგ, რომ იგი აგრეთვე არ გამოიყენება ბ-ნი დე ვიტის შედარებით მკაცრ პატიმრობასთან და ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დროებით შედარებით მკაცრ პატიმრობასთან მიმართებაში;

3. ადგენს თერთმეტი ხმით ორის წინააღმდეგ, რომ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა არ წარმოადგენს მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას;

4. ადგენს ცხრა ხმით ოთხის წინააღმდეგ, რომ ბ-ნი ენგელის დროებითი მკაცრი პატიმრობის მთელი პერიოდი წარმოადგენს მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას, რამდენადაც მას არანაირი გამართლება არ მოეძებნა ხსენებული დებულების რომელიმე ქვეპუნქტის შესაბამისად;

5. ადგენს ათი ხმით სამის წინააღმდეგ, რომ ამასთანავე იგი წარმოადგენდა მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას, რამდენადაც გადასცილდა სამხედრო დისციპლინის შესახებ ნიდერლანდების 1903 წლის 27 აპრილის კანონის 45-ე მუხლით გათვალისწინებულ ოცდაოთხსაათიან ვადას;

6. ადგენს ერთხმად, რომ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა და ბ-ნი ენგელის დროებითი პატიმრობა არ წარმოადგენს ერთად აღებული მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტისა და მე-14 მუხლის დარღვევას;

7. ადგენს თორმეტი ხმით ერთის წინააღმდეგ, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის დარღვევას ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემასთან დაკავშირებით;

8. ადგენს თერთმეტი ხმით ორის წინააღმდეგ, რომ მე-6 მუხლი არ გამოიყენება ბ-ნ ენგელთან მიმართებაში „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“ საფუძველზე;

9. ადგენს ერთხმად, რომ იგი აგრეთვე არ გამოიყენება ხსენებულ განმცხადებელთან მიმართებაში „სამოქალაქო უფლებებისა და ვალდებულებების” საფუძველზე;

10. ადგენს ერთხმად, რომ იგი არც ბ-ნ ვან დერ ვიელთან მიმართებაში გამოიყენება;

11. ადგენს თერთმეტი ხმით ორის წინააღმდეგ, რომ ადგილი ჰქონდა მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას ბ-ნ დე ვიტთან, ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში, რამდენადაც სამართალწარმოება უზენაეს სამხედრო სასამართლოში განხორციელდა დახურულ სხდომაზე (in camera);

12. ადგენს ერთხმად, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევას ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში;

13. ადგენს ერთხმად, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის მე-3 (ბ) პუნქტის დარღვევას ბ-ნ დე ვიტთან, ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში;

14. ადგენს ცხრა ხმით ოთხის წინააღმდეგ, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის მე-3 (გ) პუნქტის დარღვევას ხსენებულ სამ განმცხადებელთან მიმართებაში;

15. ადგენს ცხრა ხმით ოთხის წინააღმდეგ, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის მე-3 (დ) პუნქტის და რღვევას ბ-ნ დე ვიტთან მიმართებაში;

16. ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის მე-3 (დ) პუნქტის დარღვევას ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში;

17. ადგენს ერთხმად, რომ ადგილი არ ჰქონია ერთად აღებული მე-6 და მე-14 მუხლების დარღვევას ბ-ნ დე ვიტთან, ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში;

18. ერთხმად ადგენს, რომ არ არის საჭირო, დადგენილება იქნეს გამოტანილი იმ საჩივრის თაობაზე, რომელიც ეფუძნება ერთადაღებული მე-6 და მე-18 მუხლების სავარაუდო დარღვევას ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში;

19. ადგენს ერთხმად, რომ ადგილი არ ჰქონია ცალკე აღებული მე-10 მუხლის დარღვევას ან ერთად აღებული მე-10 მუხლისა და მე-14, მე-17 ან მე-18 მუხლების დარღვევას ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში;

20. ერთხმად ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-11 მუხლის დარღვევას ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულთან მიმართებაში;

21. ადგენს ერთხმად, რომ 50-ე მუხლის გამოყენების საკითხი არ დგას ბ-ნ ვან დე ვიელის საქმეში და არც ბ-ნი ენგელის, ბ-ნი დე ვიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საჩივრებიდან გამომდინარეობს, რომლებსაც სასამართლომ მხარი არ დაუჭირა (წინამდებარე განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის პუნქტები 1-3, 6-10 და 12-20);

22. ადგენს, რომ საკითხი არ არის მომზადებული, რათა მიღებული იქნეს გადაწყვეტილება დარღვევებზე, რომელიც აღმოჩენილი იქნა ბ-ნი ენგელის საქმეში (მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი, წინამდებარე განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის პუნქტები 4 და 5) და ბ-ნი დე ვიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეებში (მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი, წინამდებარე განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის პუნქტი 11).

შესაბამისად,

ა) დროებით გადადებს 50-ე მუხლის გამოყენების საკითხს ოთხივე განმცხადებელთან მიმართებაში;

ბ) მოუწოდებს კომისიის დელეგატებს, წერილობით წარმოადგინონ თავიანთი მიმოხილვები აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ამ განაჩენის გამოტანიდან ერთი თვის ვადაში;

გ) გამოაქვს გადაწყვეტილება, რომ მთავრობას აქვს უფლება, წერილობით უპასუხოს ხსენებულ მიმოხილვებს ერთი თვის ვადაში იმ დღიდან, როდესაც რეგისტრატორი წარუდგენს მათ მთავრობას;

დ) დროებით გადადებს წინამდებარე საქმის ამ ასპექტთან და კავშირებულ შემდგომ პროცედურას.

შესრულებულია ფრანგულ და ინგლისურ ენებზე, ადამიანის უფლებათა შენობაში, სტრასბურგში, 1976 წლის 8 ივნისს. ფრანგული ტექსტი ავთენტურია.

ხელმოწერა: ჰერმან მოსლერი,

პრეზიდენტი

ხელმოწერა: მარკ-ანდრე ეისენი,

რეგისტრატორი

კონვენციის 51-ე მუხლის მე-2 პუნქტისა და სასამართლოს რეგლამენტის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად წინამდებარე განაჩენს თან ერთვის შემდეგი მოსამართლეების განსხვავებული აზრები:

ბ-ნი ვერდროსი;
ბ-ნი ზეკია;
ბ-ნი კრემონა;
ბ-ნი ოდონოგუ და ქ-ნი პედერსენი;
ბ-ნი ვილიალმსონი;
ბ-ნი ბინდშელდერ-რობერტი;
ბ-ნი ევრიგენისი.

ინიციალები: ჰ.მ.
ინიციალები: მ.-ა.ე.

მოსამართლე ვერდროსის განსხვავებული აზრი

მე ხმა მივეცი წინამდებარე განაჩენის დადგენილებით ნაწილს, ვინაიდან ის შეესაბამება სასამართლოს დადგენილ პრეცედენტულ სამართალს. თუმცა, ჩემდა სამწუხაროდ, არ შემიძლია, დავეთანხმო მსჯელობას, რომელიც საფუძვლად უდევს განაჩენს, კერძოდ, რომ ადგილი აქვს კონვენციის მე-5 მუხლის დარღვევას, როდესაც პატიმრობას უფარდებს ნებისმიერი კომპეტენტური სამხედრო ხელისუფლება, რომლის გადაწყვეტილებაც არ ექვემდებარება შემაჩერებელი ეფექტის მქონე სამართლებრივი დაცვის საშუალებას.

აქვე ჩამოვაყალიბებ ჩემს მოსაზრებებს. თუ ვინმე შეადარებს დისციპლინურ პატიმრობას ყაზარმების საკანში სამოქალაქო ან სამხედრო პირის ციხეში მოთავსებასთან (მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტი), იგი დაინახავს, რომ მათ შორის ფუნდამენტური განსხვავებაა. მეორე შემთხვევაში მსჯავრდებული პირი სრულიად მოწყვეტილია ჩვეულებრივ გარე სამყაროსა და საქმიანობას, რამდენადაც იგი მოცილებულია თავის სახლს. მეორე მხრივ, დისციპლინური მიზეზებით დაპატიმრებული ჯარისკაცი რჩება ყაზარმებში და მას დროდადრო შეიძლება ებრძანოს თავისი სამხედრო მოვალეობების შესრულება. როგორც მე მესმის, ამგვარი პატიმრობა, პრინციპში, არ უთანაბრდება თავისუფლების აღკვეთას მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშნელობით. ეს არ ნიშნავს, რომ დისციპლინური პატიმრობა, რომელსაც უფარდებს კომპეტენტური სამხედრო ხელისუფლება, არ ექვემდებარება სასამართლოს ზედამხედველობას. იგი შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს კონვენციას, თუ არღვევს მე-3 მუხლს, ან თუ მისი ხანგრძლივობა ან სიმკაცრე აღემატება ევროპის საბჭოს წევრი სახელმწიფოების მიერ ზოგადად აღიარებულ ნორმას; ჩემი აზრით, საბოლოო ანალიზისას, სასჯელის ხასიათი დამოკიდებულია სწორედ ამ კრიტერიუმზე, რომელიც, რა თქმა უნდა, შეიძლება იცვლებოდეს საერთაშორისო სამხედრო ცხოვრების მოთხოვნების შესაბამისად.

მოსამართლე ზეკიას განსხვავებული აზრი

მე მოწიწებით ვეთანხმები განაჩენის დადგენილებით ნაწილს, რომელიც ეხება მოსაზრებებს, მიღწეულ დასკვნებსა და ჩამოყალიბებულ კრიტერიუმებს იმის გასამიჯნად, წვევამდელის ან ჯარისკაცის თავისუფლების აღკვეთა ხორციელდება თუ არა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის ფარგლებში. რა თქმა უნდა, წვევამდელისათვის ან ჯარისკაცისათვის თავისუფლების უფლებაზე მთელი რიგი შეზღუდვები დაწესებული უნდა იყოს მე-5 მუხლის დარღვევის გარეშე მაშინ, როდესაც ამგვარი შეზღუდვა არ შეიძლება კანონიერად შეეფარდოს სამოქალაქო პირს. არ გავიმეორებ განაჩენში მოყვანილ ყველა საფუძველს.

თუმცა შეუძლებლად მიმაჩნია, შევუერთდე ინტერპრეტაციის მიმართულებას, რომელსაც ადგილი ჰქონდა მოცემულ საქმეზე კონვენციის მთელი რიგი მუხლების, კერძოდ, მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტის, მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის, მე-6 მუხლის მე-3 (გ) და (დ) პუნქტების გამოყენების სფეროს განსაზღვრისას. ჩემი აზრით, სასამართლოს მიერ ჩამოყალიბებული კრიტერიუმების შესაბამისად, თუ წვევამდელს ან ჯარისკაცს ერთხელ დაედოთ ბრალი სამართალდარღვევის ჩადენაში, რომელიც ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას, როგორიცაა დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა, და სამართალწარმოება ამ მიზნისაკენ მიემართება, ხსენებულ წვევამდელს ან ჯარისკაცს სრულად შეუძლია გამოიყენოს ამ მუხლის დებულებები. რამდენადაც ყველა მიზანი და განზრახვა, რომელთა გამოც მის წინააღმდეგ მიმართული სამართალწარმოება სისხლის სამართლებრივი ხასიათისაა და, რამდენადაც საქმე ეხება სასამართლოს წინაშე სამართალწარმოებას, არ არის აუცილებელი იყოს განსხვავება ამ პირსა და სამოქალაქო პირს შორის. მე არ ვგულისხმობ, რომ ამგვარი სამართალწარმოება განახორციელონ სამოქალაქო სასამართლოებმა. პირიქით, ძალზედ მიზანშეწონილად მიმაჩნია, რომ სამხედრო სასამართლოებმა, რომლებიც შედგებიან ერთი ან მეტი მოსამართლისაგან, და რომლებსაც, საჭიროების შემთხვევაში, დახმარებას უწევენ ექსპერტები ან იურისტები, განიხილონ ის საქმეები, რომლებშიც ასამართლებენ სამხედრო მოსამსახურეებს.

ბ-ნი დე ვიტი, ბ-ნი დონა და ბ-ნი შული - თითოეული მათგანი რიგითად მსახურობდა ნიდერლანდების ჯარში. პირველს ბრალად ედებოდა, რომ იგი დიდი სიჩქარით მართავდა ჯიპის ტიპის ავტომანქანას შეუფერებელი სახით არასწორ ტერიტორიაზე. მისი ნაწილის მეთაურმა იგი გადასცა დისციპლინურ განყოფილებას სამი თვით. მან საჩივრით მიმართა საჩივრების განხილველ ოფიცერს, რომელმაც მოუსმინა განმცხადებელსა და სამიდან ერთ მოწმეს, რომლის მოსმენაც მას უნდოდა. იგი სარგებლობდა ადვოკატის დახმარებით, რომელსაც მისი დახმარება შეეძლო მხოლოდ სამართლებრივ საკითხებზე. მან აპელაციით მიმართა უზენაეს სამხედრო სასამართლოს, რომელმაც აპელანტისა და მისი იურიდიული მრჩევლის, აგრეთვე სახელმწიფო მრჩევლის დასკვნის მოსმენის შემდეგ, შეუმცირა სასჯელი თორმეტ დღემდე შედარებით მკაცრი პატიმრობით, რომელიც მას ამის შემდეგ უნდა მოეხადა. თავდაპირველი სასჯელი დაეკისრა 1971 წლის 22 თებერვალს, ხოლო უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ გადაწყვეტილება გამოიტანა 1971 წლის 28 აპრილს.

1971 წლის 8 ოქტომბერს ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულს, როგორც ჟურნალ Alarm-ის რედაქტორებს, შეეფარდათ მათი ნაწილების მეთაურების მიერ დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა შესაბამისად სამი და ოთხი თვის ვადით იმ პუბლიკაციებისათვის, რომლებიც ძირს უთხრიდა სამხედრო დისციპლინას ჯარში. ორივე მათგანმა საჩივრით მიმართა საჩივრების განმხილველ ოფიცერს, რომელმაც დაადასტურა სასჯელი. შემდეგ მათ აპელაციით მიმართეს უზენაეს სამხედრო სასამართლოს. საქმე მოსმენილ იქნა 1971 წლის 17 ნოემბერს. ორივეს სამართლებრივ საკითხებზე დახმარებას ადვოკატი უწევდა. სასჯელები დადასტურებულ იქნა. ბ-ნი შულს სასჯელი შეუმცირდა სამ თვემდე. უზენაესი სამხედრო სასამართლოს წინაშე მათი აპელაციისგან ხილვისას ბ-ნ დონასა და ბ-ნ შულს შეეფარდათ შედარებით მკაცრი პატიმრობა 8-დან 19 ოქტომბრამდე დარჩებოდნენ დროებით პატიმრობაში 19-დან 27 ოქტომბრამდე. შემდეგ ისინი გათავისუფლდნენ, სანამ მათ საქმეს განიხილავდა უზენაესი სამხედრო სასამართლო.

როგორც განაჩენში მოყვანილი ფაქტებიდან და მთელ რიგ ფაქტებზე ჩემი მოკლე მითითებით არის ნათელი, ნაწილის მეთაურმა შეითავსა მოსამართლის სტატუსი, რომელიც წარმოადგენდა პირველი ინსტანციის სასამართლოს, საქმის მოსმენის შემდეგ მსჯავრი დასდო განმცხადებლებს და შეუფარდა დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა. ამგვარადვე, საჩივრების განმხილველმა ოფიცერმა შეითავსა სარევიზიო სასამართლოს სტატუსი ქვემდგომი სასამართლოების, ამ შემთხვევაში - ნაწილის მეთაურის, მიერ გასამართლებული და მსჯავრდებული პირების საჩივრების გადაწყვეტისას. საჩივრების განმხილველი ოფიცრის გადაწყვეტილება აგრეთვე ექვემდებარება გასაჩივრებას უზენაესი სამხედრო სასამართლოს წინაშე, რომელიც უფლებამოსილია დაამტკიცოს ან უარყოს მსჯავრდება და სასჯელი ან შეცვალოს იგი. უზენაესი სამხედრო სასამართლო ასრულებს სააპელაციო იურისდიქციას მეთაურისა და საჩივრების განმხილველი ოფიცრის გადაწყვეტილებებზე. მსჯავრდებასა და სასჯელის შეფარდებას არ ახორციელებს ხსენებული სასამართლო. დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა თავდაპირველად აისახა ზემდგომი ოფიცრის გადაწყვეტილებაში, რომელიც არც მოსამართლე იყო და არც სასამართლოს წარმოადგენდა. მის წინაშე სამართალწარმოება ჩატარდა ნაწილობრივ კვაზი-იურიდიული სახით და არასრული შესაბამისობით კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლ პუნქტთან, მე-6 მუხლის მე-3 (გ) და (დ) პუნქტებთან. მეტ-ნაკლებად იგივე მოსაზრებები ვრცელდება საჩივრების განმხილველი მოსამართლის სტატუსზე. უზენაესი სამხედრო სასამართლო სწორედ არის მოხსენიებული როგორც სასამართლო, მიუხედავად იმისა, რომ მის წინაშე სამართალწარმოება ხორციელდება დახურულ სხდომაზე (in camera) მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოთხოვნათა საწინააღმდეგოდ. ეს სასამართლოს აქ მისგან მხილველ სასამართლოს კი არ წარმოადგენს, არამედ უფრო ასწორებს უკვე მიღებულ გადაწყვეტილებებსა და დაკისრებულ სასჯელებსა და მსჯავრდებებს. ამგვარად, მიმაჩნია, რომ მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტის მოთხოვნები არ იქნა დაცული. პირველ რიგში, დიდი მნიშვნელობა აქვს იმ პირებისათვის, რომლებსაც ემუქრებათ ბრალდება, მათი საქმე მოსმენილი იქნეს საქმის განმხილველი მოსამართლის წინაშე, რომელიც უზრუნველყოფს მხარეთა თანასწორობას და იცავს სამართლიანი განხილვის წესებს. მსჯავრდებისა და სასჯელის შეფარდების შემთხვევაში კვლავ მნიშვნელოვანია, რომ მსჯავრდებულს ჰქონდეს შესაძლებლობა, ზემდგომი სასამართლოს წინაშე დაამტკიცოს თავისი უდანაშაულობა. როგორც წესი, სააპელაციო სასამართლო ვალდებულია გაითვალისწინოს ქვემდგომი სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტები, თუ არა აქვს მყარი საფუძველი, უარყოს ამგვარი მონაცემები. მართლმსაჯულების განხორციელებაში პირველი ინსტანციის საქმის განმხილველი სასამართლოს მნიშვნელობა არ შეიძლება იქნეს მიჩნეული გადაჭარბებულად. მეორე მხრივ, თუ ჩემი მსჯელობა სწორია, რომ, თუ ჯარისკაცს ერთხელ აღუკვეთავენ თავისუფლების უფლებას თავისი სტატუსისათვის როგორც ჯარისკაცის ან წვევამდელისათვის დაუშვებელი და შეუფერებელი სახით, მას უფლება აქვს, მოექცნენ როგორც სამოქალაქო პირს, მაშინ განმცხადებლების პატიმრობა შედარებით მკაცრი პატიმრობის ან დროებითი პატირმობის სახით იქამდე, სანამ მათი საქმე მოსმენილ იქნება უზენაესი სამხედრო სასამართლოს მიერ, გაუთანაბრდა პატიმრობას კომპეტენტური სასამართლოს მიერ მსჯავრდებამდე. უფრო მეტიც, განმცხადებლების პატიმრობა ზემოხსენებული პერიოდის განმავლობაში უზენაესი სამხედრო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვამდე ეფუძნებოდა იმ ზემდგომი მეთაურის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება პირის მსჯავრდებასა და სასჯელის შეფარდებაზე, რომელიც არ წარმოადგენდა კომპეტენტურ სასამართლოს. ამგვარი პატიმრობა არ იყო განპირობებული სამსახურებრივი აუცილებლობით.

ასევე უნდა შევეხოთ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის, მე-6 მუხლის მე-3 (გ) და (დ) პუნქტების დარღვევების საკითხს. სასამართლომ დაადგინა მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევა. არაფერი მაქვს დასამატებელი. მე-6 მუხლის მე-3 (გ) და (დ) პუნქტებთან მიმართებაში ჩანაწერებიდან ჩანს, რომ განმცხადებლები დახმარებით სარგებლობდნენ მხოლოდ საქმის სამართლებრივ ასპექტებზე და ნაკლებად შესაძლებელია, რომ მათ მიეთითებინათ კონვენციის მუხლებზე. ეს, ჩემი აზრით, არ აკმაყოფილებს ზემოხსენებული ქვეპუნქტის დებულებებს. რაც შეეხება მე-6 მუხლის მე-3 (დ) პუნქტს, კვლავ ჩანს, რომ განმცხადებლებმა ვერ მიაღწიეს, რომ ზოგიერთი მოწმე, რომელთა დაკითხვაც უნდოდათ თავიანთ სასარგებლოდ, გამოეძახებინათ და დაეკითხათ. ამგვარი უმოქმედება ან უარი ხსენებული მოწმეების გამოძახებაზე მათ სასარგებლოდ, არ ეფუძნება არც მტკიცებულების დაუსაბუთებლობას და არც სხვა რაიმე გონივრულ საფუძველს. განმცხადებლებს სრულად არ მიეცათ შესაძლებლობა, ადვოკატის ან სასამართლოს მეშვეობით პირდაპირ ან უშუალოდ დაეკითხათ მოწმეები მათ წინააღმდეგ, როგორც ეს გათვალისწინებულია კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 (დ) პუნქტში.

მოსამართლე კრემონას განსხვავებული აზრი

მე დავეთანხმე მოსამართლეთა უმრავლესობას განაჩენში მითითებული კონვენციის მუხლების დარღვევების დადგენისას. მაგრამ ერთად დავასკვენით რა, რომ გარკვეული დამსჯელი ღონისძიებები, რომლებიც გასაჩივრებული იყო მოცემულ საქმეში (მკაცრი პატიმრობა და დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა) ფაქტიურად პირადი თავისუფლების აღკვეთას წარმოადგენდა აგრეთვე სამხედრო ცხოვრების თავისებურებებისა და მოთხოვნების კონტექსტში, ვთვლი, რომ მთელი რიგი სხვა საკითხები საქმისათვის მნიშვნელოვანი გახდა და ამ საკითხებზე, რომლებსაც მოკლედ მიმოვიხილავ ქვემოთ, არ ვეთანხმები კოლეგების უმრავლესობის მიერ მიღებულ დასკვნას.

პირველ რიგში, უკვე გამოირიცხა რა გარკვეული დამსჯელი ღონისძიებები (ასევე მოხსენიებულია როგორც პატიმრობა) თავისუფლების აღკვეთის სფეროდან მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის (მუხლი 5-1) მიზნებისათვის კონვენციის მხოლოდ დაშვებულ საფუძველზე, რომ, „მოცემულ საქმეზე კონვენციის ნორმების ინტერპრეტაციისას და გამოყენებისას სასამართლომ მხედველობაში უნდა მიიღოს სამხედრო ცხოვრების თავისებურებები და მისი ზეგავლენა შეიარაღებული ძალების თითოეული წევრის მდგომარეობაზე” (წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 54), შემდეგ სისხლის სამართლებრივი შესაძლო ბრალდების დადგენის პროცესში (კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მიზნებისათვის) მთელი რიგი „დისციპლინური ბრალდებები“, რომლებიც ცალსახად ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას, მე არ შემიძლია, შემდგომში განვასხვავო, კოლეგების უმრავლესობის მსგავსად (განაჩენის პუნქტი 82), განსაკუთრებით ამგვარი თავისუფლების აღკვეთის შედარებითი ხანგრძლივობის საფუძველზე.

ამგვარად, მე მივიჩნევ, რომ ბ-ნი ენგელის საქმეში (და არა მარტო ბ-ნი დე ვიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეებში, როგორც ნათქვამი იყო განაჩენის 88-ე პუნქტში) ადგილი ჰქონდა მის წინააღმდეგ სისხლის სამართლებრივი ბრალდების განსაზღვრას და, რამდენადაც მისი საქმის მოსმენაც, ისევე როგორც სხვა შემთხვევებში, განხორციელდა დახურულ სხდომაზე (in camera), ასევე ადგილი ჰქონდა მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას, მიუხედავად მკაცრი პატიმრობის მოკლე ხანგრძლივობისა, რომელსაც იგი დაექვემდებარა. საფრთხის შეფასების საკითხს, რომელსაც იგი პრაქტიკულად დაექვემდებარა 1971 წლის 7 აპრილს, ჩემი აზრით, არ შეუძლია არსებული სამართლებრივი მდგომარეობის შეცვლა.

განაჩენის 63-ე პუნქტში ნათქვამია, ბ-ნი ენგელს წინასწარი პატიმრობა მკაცრი პატიმრობის სახით ჰქონდა შეფარდებული, მიუხედავად მცირე ხანგრძლივობისა. მისაღებად მივიჩნევ რა იმას, რის თქმასაც ვაპირებ, თუმცა საფუძველი არსებითად საერთოა, ვთლი, რომ სისხლის სამართლებრივი ბრალდების განსაზღვრისას, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული პასუხისმგებლობა სასჯელთან მიმართებაში, რომელიც ცალსახად ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას მისი ხანგრძლივობის მიუხედავად. პირადი თავისუფლების აღკვეთას არ შეიძლება, კონვენციის არსისათვის ზიანის მიყენების გარეშე, ჩაითვალოს, რომ შეწყდა ხანმოკლე ხასიათის გამო, აგრეთვე, მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობისათვის, სისხლის სამართლებრივი ბრალდების ნამდვილი ხასიათის განსაზღვრის დროს. განაჩენის 82-ე პუნქტის ბოლო ქვეპუნქტზე განსაკუთრებული მითითებით, მჯერა, რომ პირადი თავისუფლების აღკვეთით მიყენებული ზიანი, თუ კი ეს დადგინდა, არ შეიძლება (როგორც ამას ჰქონდა ადგილი) კვლიფიცირებული იყოს რაოდენობრივი ცნებით „არ ექვემდებარება შეფასებას” და არც დროზე იყოს მითითება (გარდა მხოლოდ შესაბამისი სიმკაცრის მიზნით მითითებისა).

შემდეგი საკითხი ეხება კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 (გ) პუნქტს, რომელიც, გარდა სისხლის სამართლის დანაშაულში ბრალდებული პირისათვის გარანტირებული მთელი რიგი მინიმალური უფლებებისა, მოიცავს უფლებას, „დაიცვას თავი პირადად ან მის მიერ არჩეული დამცველის მეშვეობით ან, თუ მას არ გააჩნია საკმარისი სახსრები სამართლებრივი დახმარების ასანაზღაურებლად, მიეცეს ამის შესაძლებლობა უფასოდ, როდესაც მართლმსაჯულების ინტერესები ამას მოითხოვს“. მე არ ვცდილობ, უარვყო ის ფაქტი, რომ ეს უფლება, როგორც მთლიანი და როგორც ჩამოყალიბებულია ამ დებულებაში, არ არის აბსოლუტური უფლება ყველა შემთხვევაში. მაგრამ მჯერა, რომ ბრალდებულის ეს მნიშვნელოვანი უფლება არ შეიძლება დაექვემდებაროს შეზღუდვას, რომ სამართლებრივი დახმარება (მოცემულ საქმეში იურიდიული კვალიფიკაციის მქონე წვევამდელი არჩეული იქნა თვითონ განმცხადებლების მიერ) შემოიფარგლებოდეს მხოლოდ საკასაციო საჩივრით.

ამ თვალსაზრისით კვლავაც უნდა მოვიხსენიოთ, რომ გასაჩივრებული ღონისძიებების მიღების დროს უზენაესმა სამხედრო სასამართლომ პრაქტიკულად უზრუნველყო სამართლებრივი დახმარება მთელ რიგ შემთხვევებში, როდესაც მოსალოდნელი იყო, რომ შესაბამისი პირი ვერ შეძლებდა, თვითონ მოეგვარებინა აპელაციაში წამოყენებული სამართლებრივი პრობლემები და ამგვარი სამართლებრივი დახმარება შემოიფარგლებოდა მხოლოდ საქმის სამართლებრივი ასპექტებით. ფაქტიურად, ხსენებული შეზღუდვა ამ შემთხვევაში არის საჩივრის საგანი და მე ვთვლი, რომ მისი გამოყენება განაჩენის 91-ე პუნქტში მოხსენიებული განმცხადებლების საქმეებზე წარმოადგენს კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 (გ) პუნქტის დარღვევას. სამართლებრივი დახმარება, რომელიც ნახსენებია ამ დებულებაში, ეხება საქმეს მთლიანად ანუ მის ყველა ასპექტს, სამართლებრივსაც და ფაქტობრივსაც. რა თქმა უნდა, საკმაოდ ნათელია, რომ ყოველი საქმე შედგება როგორც კანონმდებლობის, ისე ფაქტებისაგან, რომ ორივე მხარე მნიშვნელოვანია დაცვის მოსამზადებლად (რის დაცვასაც ისახავს მიზნად აღნიშნული დებულება) და, რომ დროდადრო ასევე შეიძლება, ადვილი არ იყოს მათი ერთმანეთისაგან გამიჯვნა.

კერძოდ, ნაკლებად გონივრულია გასაჩივრებული სიტუაციის გამართლება, როგორც ამას მიმართავდა ჩემი კოლეგების უმრავლესობა განაჩენის 91-ე მუხლის მესამე ქვეპუნქტში, იმ საფუძველზე, რომ „განმცხადებლებს რეალურად შეეძლოთ პირადად წარმოედგინათ განმარტებები მათ წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდებების თუნდაც ძალიან მარტივ ფაქტებთან დაკავშირებით“. სინამდვილეში, ბრალდების ფაქტების ან, ყოველ შემთხვევაში, ზოგიერთი მათგანის უტყუარი სიმარტივის გარდა, არსებით საკითხს წარმოადგენს არა ახსნა-განმარტების წარდგენა, არამედ პირის წინააღმდეგ სისხლის სამართლებრივი ბრალდებისაგან ადეკვატურად დაცვა. მე-6 მუხლის მე-3 (გ) პუნქტით გარანტირებული უფლება ბრალდებულის და, ზოგადად, დაცვის მხარის არსებითი უფლებაა და მიმართულია იმის უზრუნველსაყოფად, რომ სამართალწარმოება ბრალდებულის წინააღმდეგ არ განხორციელდეს ისეთი გზით, რომ მისი დაცვა შეფერხდეს ან ადეკვატურად არ განხორციელდეს. არც სამართლებრივი წარმომადგენლის უფლება საკუთარი არჩევანისამებრ, როგორც ეს ხორცშესხმულია ხსენებულ დებულებაში, არის პირობითი ბრალდებული პირისათვის, რომელსაც არ შეუძლია დაცვა (ან, როგორც განაჩენშია აღნიშნული, განმარტებების წარმოდგენა) პირადად. უფრო მეტიც, არ იყო გარკვეული ის საკითხი, რომ განმცხადებლებს არ შეეძლოთ პირადად დაცვა, მაგრამ, როგორც ჩანდა, მათ არ სურდათ ასე მოქცევა, არჩიეს რა, რის შესაძლებლობასაც კონვენცია ანიჭებს, თავი დაეცვათ (მათ წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდებების არა მარტო სამართლებრივ, არამედ ფაქტობრივ ასპექტებთან მიმართებაში) ადვოკატის მეშვეობით თავიანთი არჩევანისამებრ. ადვოკატი რომ ფაქტიურად არჩეული იქნა, თუმცა მისი მომსახურება განმცხადებლების დაცვაში, როგორც უკვე აღვნიშნე, გაუმართლებლად იყო შეზღუდული.

შემდეგი საკითხი ეხება ბ-ნი დე ვიტის მიერ მის სასარგებლოდ დასახელებული მოწმეების არ გამოძახებას, ანუ რის შესახებაც იგი ჩიოდა თავის საქმეში, მიუთითებდა რა კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 (გ) პუნქტს, რომელიც უზრუნველყოფს სისხლის სამართლის დანაშაულში ბრალდებული პირისათვის, სხვა მთელ რიგ მინიმალურ უფლებებთან ერთად, უფლებას, „დაკითხოს ან დაიკითხონ მის წინააღმდეგ ჩვენების მიმცემი მოწმეები და უზრუნველყოფილ იქნეს დაცვის მოწმეთა დასწრებით და დაკითხვით მის წინააღმდეგ ჩვენების მიმცემ მოწმეთა თანაბარ პირობებში“. გარდა ამისა, არ არის უარყოფილი ის ფაქტი, რომ ეს არ არის აბსოლუტური უფლება და შეზღუდულია, მაგალითად, ერთი ფაქტორი მაინც რომ ვახსენოთ, რელევანტობის ცნებით. მხოლოდ ახლა, როცა ბ-ნმა ვან დერ შანსმა კომისიის დელეგატების დახმარებისას (მან ადრე აგრეთვე კომისიის წინაშე წარმოადგინა განმცხადებლები) აღნიშნა ამ სასამართლოს წინაშე, რომ დაცვის მხარის მოწმეები, რომლებიც არყოფილან გამოცხადებულნი, სწორედ ის მოწმეები იყვნენ, რომლებსაც შეეძლოთ დაცვის მხარისათვის დახმარება (მათ უწოდებდნენ „თვითმხილველ მოწმეებს“), მთავრობის წარმომადგენლებმა საწინააღმდეგოდ აღნიშნეს, რომ, იმ ფაქტის მხედველობაში მიღებით, რომ ბ-ნმა დე ვიტმა განცხადება გააკეთა, რომლითაც აღიარა მთელი რიგი ფაქტები, „აღარ იყო მოწმეების გამოცხადების შემდგომი საჭიროება“ (1975 წლის 29 ოქტომბრის მოსმენის სტენოგრაფიული მოხსენება). მაგრამ ეროვნული იურისდიქციების გადაწყვეტილებებში არამართლზომიერი ჩარევის სურვილის გარეშე და იმფაქტისაგან განსხვავებით, რომ ბ-ნი დე ვიტის განცხადება მოიცავდა მის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდების მხოლოდ ნაწილს (იგი დაბეჯითებით უარყოფდა ბრალდების მთელ რიგ ფაქტებს, რაც შეიძლება დანახულ იქნეს შესაბამისი გადაწყვეტილებიდან), მთავრობის წარმომადგენლების განცხადებებში, როგორც ჩანს, მითითებული იყო, რომ ბ-ნი დე ვიტის მიერ შეთავაზებული სამიდან ორი მოწმის დაუშვებლობა (მაშინ როდესაც მის წინააღმდეგ ხუთი მოწმე დაუშვეს) ისეთ გამამართლებელ საფუძვლებს კი არ ემყარებოდა, როგორიცაა რელევანტობა, არამედ უფრო მეტად მათ არასაჭიროდ მიჩნევას მსჯავრდებულის მთელი რიგი განცხადებების გამო, რომლებიც, ჩემი აზრით, თუნდაც ჩემს წინაშე წარმოდგენილი მასალების გამო, არ არის გამართლებული.

მოსამართლეების ოდონოგუსა და პედერსენის ერთობლივი განსხვავებული აზრი

ჩვენ ვეთანხმებით იმ მოსაზრებას, რომ სასამართლოში განხილულ არცერთ შემთხვევაში არ დადგინდა დარღვევა კონვენციის მე-10, მე-11, მე-14, მე-17 და მე-18 მუხლების შესაბამისად. განაჩენიდან ნათლად ჩანს, რომ სირთულეები წამოიჭრება მე-5 და მე-6 მუხლების გამოყენების შესახებ მოსაზრებებიდან. შეიძლება ითქვას, რომ ხსენებულ მუხლებს (მუხლი 5, მუხლი 6) შორის გარკვეული ურთიერთკავშირია, რამდენადაც, თუ მე-5 მუხლი გამოიყენება იმ თვალსაზრისით, რომ ადგილი აქვს თავისუფლების აღკვეთას, რომელიც ითვალისწინებს სისხლის სამართლებრივ ბრალდებას, განპირობებული იქნება მე-6 მუხლთან შესაბამისობის ვალდებულების სრული ზეგავლენა.

ჩვენ არ შეგვიძლია, დავეთანხმოთ სასამართლოს უმრავლესობის მიერ მიღებულ დასკვნას, რომ შეიარაღებული ძალების წევრების აშკარა ვალდებულება, დაიცვან დისციპლინის კოდექსი, რომელიც გამოიყენება ხსენებული ძალების მიმართ, არის დაუკონკრეტებელი ვალდებულება და, ამდენად, არ ხვდება მე-5 მუხლის 1-ლი (ბ) პუნქტის სფეროში. ჩვენი აზრით, აშკარა განსხვავებაა ზოგადად მოქალაქეების ვალდებულებას, დაემორჩილონ კანონმდებლობას, და სამხედრო პერსონალის სპეციალურ მდგომარეობას, დაემორჩილონ დისციპლინურ კოდექსს, შორის, რომელიც ხსენებული ძალების არსებითი და განუყოფელი შემადგენელი ნაწილია.

ბ-ნი ფასეტისა და სხვების განსხვავებულ აზრში ჩამოყალიბებული მოსაზრებებისაგან განსხვავებით (მოხსენება, გვ. 74-75)¹, რომელში ჩამოყალიბებულ დასკვნასაც სრულიად ვეთანხმებით, არსებობს მარტივი ფაქტორი, რომელიც გათვალისწინებულ უნდა იქნეს სამხედრო დაწესებულების სტრუქტურისა და ხასიათის კუთხით კონვენციის მონაწილენების მიერ სახელმწიფოში. ეს ფაქტორი არის დისციპლინური კოდექსი, რომლის დაცვა არსებითია შეიარაღებული ძალების მუდმივი არსებობისათვის და სავსებით განსხვავდება ნებისმიერი სხვა ორგანოს ან გაერთიანებისაგან, რომელიც ითვალისწინებს თავისი წევრების მიმართ დისციპლინარულ ღონისძიების განხორციელებას.

შეიარაღებულ ძალებში დისციპლინის სპეციალური მნიშვნელობა და მისი წევრების მიერ ამის აღიარებას მივყავართ იმ მოსაზრებამდე, რომ აშკარად ადგილი აქვს კანონით გათვალსიწინებულ სპეციფიკურ და კონკრეტულ ვალდებულებას, რომლებიც შეეფარდათ წევრებს. ამ თვალსაზრისით, ჩვენ მიგვაჩნია, რომ სასამართლოს წინაშე განხილულ არცერთ მოცემულ შემთხვევაში ადგილი არ ჰქონდა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას მე-5 მუხლის 1-ლი (ბ) პუნქტში გათვალისწინებული გამონაკლისის გამო.

ბ-ნი ენგელის წინასწარი პატიმრობა დაიწყო მისი დაკავებით 1971 წლის 20 მარტს. 1903 წლის სამხედრო დისციპლინური კანონი ითვალისწინებდა ამგვარ დაკავებასა და პატიმრობას, მაგრამ კანონის 45-ე მუხლი ზღუდავდა წინასწარი პატიმრობის ვადას ოცდაოთხ საათამდე. ენგელის საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, ოცდაორი საათით პატიმრობა გადასცილდა ვადას, რაც არაკანონიერი იყო. მაგრამ ბ-ნი ენგელის საქმეში ვთვლით, რომ მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული მთელი პერიოდი 1971 წლის მარტიდან ივნისამდე. მინისტრის გადაწყვეტილებამ გადაავადა მისი სასჯელების აღსრულება, რომ გამოცდის ჩაბარების ნება მისცემოდა. აგრეთვე აპრილში რამდენიმე სასჯელის შემცირება ბალანსირებული უნდა ყოფილიყო განსაზღვრული, მაგრამ ტექნიკურად გაჭიანურებულ ოცდაორ საათთან მიმართებაში. ჩვენ არ ვთვლით, რომ ყველა ამ გარემოებაში ნიდერლანდების მთავრობამ დაარღვია კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი.

როგორც ჩვენ მივიჩნევთ, განმცხადებლების მართლსაწინააღმდეგო ქმედებები დისციპლინური სამართალდაღვევების სახით ეხებოდა მხოლოდ განმცხადებლების, როგორც სამხედრო მოსამსახურეების, საქციელსა და მათ სამხედრო ვალდებულებებს (იხ. კომისიის მოხსენება, პუნქტი 122), აქედან გამომდინარეობს, რომ „სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების განსაზღვრას“, როგორც აღნიშნულია კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლ პუნქტში, არ ჰქონია ადგილი არც ერთი განმცხადებლის მიმართ.

იგივე მიზეზების გამოვთვლით, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის დარღვევას საქმეების გადაწყვეტის დროს და, რომ არც ერთ მათგანს არ მოქცევიან სისხლის სამართლებრივი ბრალდების კონტექსტში, რაც მოითხოვს მე-6 მუხლით გათვალისწინებულ პროცესს.

აღიარებული უნდა იქნეს, რომ სიძნელე შეიძლება შეხვედროდათ სახელმწიფოებს იმ საქმეების გადაწყვეტისას, რომლებიც წარმოადგენენ დისციპლინის დაღვევას და ამავე დროს სისხლის სამართლის კანონმდებლობით გათვალისწინებულ დანაშაულს. როდესაც სახეზეა ეს უკანასკნელი შემთხვევა, მაშინ დაცული უნდა იყოს მე-6 მუხლის დებულებები. დისციპლინური კოდექსითა და სისხლის სამართლის კანონმდებლობით გათვალისწინებული საჩივრისა და სასჯელის ხასიათი იმ კურსის სასარგებლო მანიშნებელი იქნება, რომელიც დაცულ უნდა იქნეს კონვენციის შესაბამისობაში ყოფნისათვის. ნებისმიერი მცდელობა, რომ მძიმე დანაშაული განხილულ იქნეს პროცედურის გადახვევით როგორც დისციპლინური სამართალდარღვევა, ჩვენი აზრით, იქნებოდა ამ უფლების ბოროტად გამოყენება და, რა თქმა უნდა, სავსებით ნაკლებად სარწმუნო იქნებოდა, კონვენციის თანახმად, გამორიცხულიყო მე-6 მუხლის გამოყენება და მოეთხოვა სრული შესაბამისობა მე-6 მუხლის მოთხოვნებთან.

ჩვენ დიდად დაგვეხმარა ბ-ნი ველტერის განსხვავებული აზრი, კერძოდ, ვეთანხმებით მე-9 პუნქტში გამოთქმულ მოსაზრებასა და მის დასაბუთებას, თუ რატომ არ იქნა გამოყენებული მე-6 მუხლი ხუთი განმცხადებლიდან რომელიმეს მიმართ.

ყოველივე ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, 50-ე მუხლთან მიმართებაში არ წამოიჭრება არანაირი კითხვა.

მოსამართლე თორ ვილიალმსონის განსხვავებული აზრი

1. არ შემიძლია დავეთანხმო სასამართლოს უმრავლესობის მსჯელობას, რომელიც მოცემულია განაჩენის 62-ე პუნქტში. უმრავლესობამ დაადგინა, რომ 1903 წლის კანონის შესაბამისად შედარებით მკაცრი პატიმრობა არ წარმოადგენს თავისუფლების აღკვეთას მე-5 მუხლის მნიშვნელობით. ჩემი აზრით კი, იგი წარმოადგენს თავისუფლების აღკვეთას როგორც ბუნებით, ასევე სამართლებრივი ხასიათით.

როგორც განაჩენის მე-19 პუნქტში არის აღნიშნული, სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებსაც შეეფარდათ შედარებით მკაცრი პატიმრობა, არ სარგებლობენ გადაადგილების იმავე თავისუფლებით, როგორც სხვა სამხედრო მოსამსახურეები. ეს შეზღუდვები აშკარად განსხვავდება ცხოვრების ჩვეულებრვი პირობებისაგან ნიდერლანდების შეიარაღებულ ძალებში. ამგვარად, ხსენებული სამხედრო მოსამსახურეები არა სამუშაო საათებში რჩებიან სპეციალურად განკუთვნილ ადგილზე, მათ არ შეუძლიათ გამაჯანსაღებელ დაწესებულებებში წასვლა სხვა პირების მსგავსად იმავე ბარაკებში და სძინავთ სპეციალურ ოთახებში.

შეხედულებას, რომ ამგვარი მოპყრობა უთანაბრდება თავისუფლების აღკვეთას, ამყარებს მისი აშკარად დამსჯელი მიზანი. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ სახეზეა მოპყრობა, რომლის მიმართაც გამოიყენება ტერმინი პატიმრობა, რაც თავისთავად მიუთითებს თავისუფლების აღკვეთაზე.

ყოველივე ზემოხსენებული არ მაძლევს იმის საფუძველს, რომ დადგინდეს კონვენციის მე-5 მუხლის დარღვევა ბ-ნი დე ვიტისა (განაჩენის 41-ე პუნქტი) და ბ-ნი შულის (განაჩენის 65-ე პუნქტი) შედარებით მკაცრ პატიმრობასთან მიმართებაში. ეს დასკვნა ეფუძნება კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი (ბ) პუნქტის ჩემეულ ინტერპრეტაციას, რომელიც ქვემოთ არის მოყვანილი. რაც შეეხება ბ-ნი დე ვიტის საქმეს, ფაქტია, რომ მან მოიხადა შედარებით მკაცრი პატიმრობა ნიდერლანდების უზენაესი სამხედრო სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ.

2. კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი (ბ) პუნქტი დასაშვებად მიიჩნევს „პირის კანონიერი დაკავებას ან დაპატიმრებას... კანონით გათვალისწინებული ნებისმიერი ვალდებულების შესრულების უზრუნველსაყოფად“. სასამართლოს უმრავლესობა კომისიის უმრავლესობასთან ერთად მიიჩნევს, რომ ეს დებულება არ გამოიყენება ხსენებულ საქმეზე (განაჩენის 69-ე მუხლი). მე არ შემიძლია დავეთანხმო უმრავლესობას აღნიშნულ საკითზე. ნებისმიერი სახელმწიფო, რომელსაც აქვს სამხედრო სამსახური, მას აყალიბებს დადგენილი პრინციპების შესაბამისად, რომლებიც ნიდერლანდებში ჩამოყალიბებულია განაჩენში მითითებული კანონებისა და რეგლამენტების მეშვეობით. აღნიშნული წესები ქმნის მკაფიოდ განსაზღვრულ სისტემას და ისინი სამხედრო მოსამსახურეებს აკისრებენ სპეციალურ ვალდებულებებს. როგორც მე ვხედავ, კანონის უზენაესობისათვის საფრთხის მიყენების გარეშე, აღნიშნული წესების ეს ერთობლიობა ექცევა მე-5 მუხლის 1-ლი (ბ) პუნქტის სფეროში.

ამისდა მიუხედავად, ეს დასკვნა არ გამოიყენება ბ-ნი ენგელის ოცდაოთხსაათზე მეტი ხნით დროებით პატიმრობასთან მიმართებაში, რომელსაც ითვალისწინებდა 1903 წლის კანონის 45-ე მუხლი (განაჩენის 26-ე პუნქტი). ამ კონკრეტულ საკითხზე მე ვეთანხმები სასამართლოს უმრავლესობას (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 69).

3. განაჩენის 91-ე პუნქტში სასამართლოს უმრავლესობა გამოთქვამს თავის მოსაზრებას მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის (გ) და (დ) ქვეპუნქტებთან დაკავშირებით. მე არ ვიზიარებ ამ მოსაზრებას.

რაც შეეხება მე-6 მუხლის მე-3 (გ) პუნქტს, ტექსტის ბუნებრივი აღქმა, როგორც მე მიმაჩნია, მიუთითებს იმაზე, რომ ბრალდებულმა უნდა გადაწყვიტოს, თავს დაიცავს პირადად თუ ამ ამოცანას ადვოკატს მიანდობს. ეს, უფრო მეტიც, ეთანხმება კანონმდებლობის ზოგად პრინციპებს, რომლებიც ასახულია მე-6 მუხლში. მე ვერ ვხედავ, რომ მოცემულ შემთხვევაში სასამართლოს, რომ არაფერი ვთქვათ ადმინისტრაციულ ხელისუფლებაზე, შეუძლია გონივრულად გადაწყვიტოს, თუ რა დონეზე შეუძლია ბრალდებულს თავის დაცვა. ამგვარად, ვთვლი, რომ ადგილი აქვს მე-6 მუხლის მე-3 (გ) პუნქტის დარღვევას ბ-ნი დევიტის, ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის მიმართ.

რაც შეეხება კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 (დ) პუნქტს, მე ვეთანხმები სასამართლოს უმრავლესობას, როდესაც განაჩენის 91-ე პუნქტში მიუთითებს, რომ ეს დებულება არ მოითხოვს თითოეული მოწმის დაკითხვას, რომელთა გამოძახების სურვილი ექნება განმცხადებელს. ისევე როგორც უმრავლესობა, მივიჩნევ, რომ „მხარეთა თანასწორობა“ მნიშვნელოვანი საკითხია დებულების ინტერპრეტაციის დროს. თუმცა ეს დებულება სისხლისსამართლებრივ დანაშაულში ბრალდებულს უფლებას აძლევს, რომ მის მიერ დასახელებულ მოწმეებს მოუსმინოს ტრიბუნალმა, რომელიც მის საქმეს იხილავს, თუ ამის საწინააღმედეგოდ არ არსებობს დასაბუთებული მიზეზები. ხსენებულ სასამართლოს, გარკვეულწილად, ჰქონდა არასრული ინფორმაცია ფაქტებთან დაკავშირებით მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის (დ) ქვეპუნქტის დარღვევასთან დაკავშირებით. აღნიშნულია, რომ ბ-ნი დევიტის საქმეში ორი მოწმის გამოძახება ბრკოლდებოდა ყოველ ჯერზე (განაჩენის 42-ე და 91-ე პუნქტები). ეს, ჩემი აზრით, არ იყო გაპროტესტებული. თუნდაც საჩივრების განმხილველ ოფიცერს 1971 წლის 5 მარტს მოესმინა მოწმეებისათვის, ეს არ ჩაითვლებოდა მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის (დ) ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულებად, რადგანაც იგი არ წარმოადგენს სასამართლოს ან ტრიბუნალს მე-6 მუხლის მნიშვნელობისათვის. შესაბამისად, ვთვლი, რომ ადგილი ჰქონდა მე-6 მუხლის მე-3 (დ) პუნქტის დარღვევას ბ-ნ დე ვიტთან მიმართებაში. მეორე მხრივ, ვეთანხმები სასამართლოს უმრავლესობას, რომ არ ჩათვალა ამ დებულებების დარღვევა ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეებში, რადგანაც არ დადგინდა, რომ მათ ამის შესახებ თხოვნით მიმართეს უზენაეს სამხედრო სასამართლოს.

მოსამართლე ბინდშელდერ - რობერტის განსხვავებული აზრი

მე ვეთანხმები განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის დებულებებს, გარდა ორი საკითხისა ბ-ნი ენგელის დროებით პატიმრობასთან დაკავშირებით. აღნიშნული საკითხები მოიცავს იმის დადგენას, რომ პატიმრობით დაირღვა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი, რადგანაც, პირველ რიგში, არ იყო გამართლებული ამ დებულების არც ერთი ქვეპუნქტის შესაბამისად (განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის პუნქტი 4), და, მეორე რიგში, გადააჭარბა ნიდერლანდების კანონმდებლობით გათვალისწინებულ ოცდაოთხსაათიან ვადას (განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის პუნქტი 5).

1. განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის 1-ელ პუნქტთან დაკავშირებული განსხვავებული აზრი ასახავს, თუ რაოდენ არსებითად არ ვეთანხმები მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის გამოყენებას მოცემულ საკითხთან მიმართებაში.

განაჩენის პირველი ნაწილი („კანონმდებლობის შესახებ“) ეფუძნება იმ მოსაზრებას, რომ მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი de plano გამოიყენება დისციპლინური ღონისძიებებისა და სასჯელების მიმართ, რომლებსაც მოჰყვება თავისუფლების აღკვეთა სამხედრო დისციპლინური კანონმდებლობის კონტექსტში. აქედან გამომდინარე, (i) დისციპლინური ღონისძიება, რომელსაც მოჰყვება თავისუფლების აღკვეთა, მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება კონვენციასთან შესაბამისობაში, თუ დროებით დაკავებას ან პატიმრობას უფარდებს სასამართლო მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტის შესაბამისად; და (ii) მე-5 მუხლის 1-ლი (გ) პუნქტის შესაბამისად, მხოლოდ კომპეტენტური სასამართლო ორგანოს წინაშე წარდგენის მიზნით და არა იერარქიულად ზემდგომის წინაშე, თუნდაც იგი უფლებამოსილი იყოს, შეუფარდოს დისციპლინური სასჯელი. თუ, საქმის ფაქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე, პირველი შედეგით არ დადგინდა კონვენციის დარღვევა, მეორე შემთხვევაში სასამართლო დაასკვნის, რომ ადგილი ჰქონდა მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას ბ-ნი ენგელის წინასწარი დაკავებასთან დაკავშირებით.

ჩემდა სამწუხაროდ, მე არ შემიძლია ამ მოსაზრების გაზიარება; ვფიქრობ, რომ მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის აშკარად ამომწურავი ხასიათის მიუხედავად, სამხედრო დისციპლინის შესახებ კანონმდებლობით გათვალისწინებული ღონისძიებები და სასჯელები არ ხვდება მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის ფარგლებში შემდეგი მიზეზების გამო:

(1) მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული სამხედრო სამსახურის ხასიათი და დისციპლინური კანონმდებლობის როლი დისციპლინის დამყარებისა და განმტკიცებისათვის, რომელიც არის sine qua non პირობა ჯარის, როგორც სპეციალური ინსტიტუტის, სათანადო ფუნქციონირებისათვის. არ არის საკმარისი თავისუფლების აღკვეთის ვიწრო კონტექსტში აღიარება, როგორც ამას მიმართავს სასამართლო; მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული დისციპლინური კანონმდებლობის მთელი სისტემა. კერძოდ, სამხედრო დისციპლინა ითხოვს სწრაფ და ეფექტურ ღონისძიებებსა და სასჯელებს, თითოეული სიტუაციის შესაბამისად, რომელთა შეფარდებაც შესაბამისად შეუძლია იერარქიულად ზემდგომს.

(2) კონვენცია აღიარებს მე-4 მუხლის მე-3 (ბ) პუნქტით სამხედრო სამსახურისათვის დამახასიათებელ სპეციფიკას. ეს დებულება ასახავს ხელშემკვრელ სახელმწიფოების მიერ გაკეთებულ ძირითად არჩევანს და ზოგადად განსაზღვრავს სამხედრო ცხოვრების კონვენციასთან შესაბამისობას. ამგვარად, ფუნდამენტური თავისუფლებების შეზღუდვები და მათგან გადახვევის უფლება, მაგალითად მე-4 ოქმის მე-2 მუხლით გათვალისწინებული გადაადგილების თავისუფლება არ ეწინააღმდეგება კონვენციას, თუნდაც მათ შესახებ არ იყოს გაკეთებული აშკარა დათქმა. ჯარისათვის დამახასიათებელი დისციპლინის სისტემა წარმოადგენს ერთ-ერთ ამგვარ გადახვევას; მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი არ ეხება სამხედრო დისციპლინის შესახებ კანონმდებლობას. მისი ამომწურავი ხასიათი ეხება მხოლოდ სამოქალაქო ცხოვრების სიტუაციებს. მოსამართლე ვერდროსი სწორედ აღნიშნავს თავის განსხვავებულ აზრში, რომ დისციპლინური სასჯელები სამხედრო სამსახურის ფარგლებში არის sui generis.

(3) ისფაქტი, რომ დისციპლინური კანონმდებლობა არ ექცევა მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის ფარგლებში, არის ერთადერთი გამართლება ხსენებული დებულების ფორმულირებისა და სიტუაციებთან ადაპტაციის ნაკლისა, რომლებსაც ეხება დისციპლინური კანონმდებლობა. აღნიშნული ფაქტორები, ისევე როგორც კონვენციაში მე-5 მუხლის ადგილი და მისი ლოგიკური კავშირი მე-6 მუხლთან მიუთითებს იმაზე, რომ კონვენციის ფუძემდებლებს ცალსახად ჰქონდათ მხედველობაში სიტუაციები, რომლებიც ეხებოდა სისხლის სამართალწარმოებას.

(4) ზემოხსენებული საკითხები შემუშავებულია იმ სახით, რომლითაც ხელშემკვრელი სახელმწიფოები ამ საკითხს არეგულირებენ თავიანთი შიდა კანონმდებლობით. დღესაც კი, სამხედრო დისციპლინურ კანონმდებლობაში იერარქიული ზემდგომი ზოგადად არის ხელისუფლება, რომელიც უფლებამოსილია, მიიღოს ღონისძიებები ან დააკისროს სასჯელები, რომლებიც ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას. ზოგიერთი სახელმწიფო რეალურად უზრუნველყოფს სასამართლო წესით გადასინჯვას, მაგრამ მას ყოველთვის არ აქვს შემაჩერებელი ეფექტი; უფრო მეტიც, მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტი არ ასხვავებს მოთხოვნებს სხვადასხვა ხელისუფლებასთან მიმართებაში. მთავრობებს არ მოეთხოვებათ, წინასწარ განჭვრიტონ იმის შესაძლებლობა, რომ მათი სამხედრო დისციპლინურ კანონმდებლობას, სამხედრო სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის საწინააღმდეგოდ, შეიძლება ზიანი მიადგეს კონვენციით. ამ გარემოებებში ძნელია, ხელი შეუწყონ ინტერპრეტაციას, რომელიც უგულებელყოფს ფართოდ გავრცელებულ ცნებას, კერძოდ, „სხვადასხვა ხელშემკვრელი სახელმწიფოების შესაბამისი კანონმდებლობის საერთო მსაზღვრელი“, რათა სასამართლოს ენა მიღებული იქნეს სხვა კონტექსტით (განაჩენის პუნქტი 82).

ყოველივე ზემოხსენებულიდან გამომდინარე იმ დასკვნამდე მივდივარ, რომ ბ-ნი ენგელის წინასწარი დაკავება, რამდენადაც იგი განხორციელდა დისციპლინური პროცედურის ფარგლებში, არ ექვემდებარებოდა მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტს და, შედეგად, იგი არ წარმოადგენდა აღნიშნული დებულების დარღვევას იმ საფუძველზე, რომ ბ-ნი ენგელი დაკავებულ და დაპატიმრებულ იქნა იერარქიული ზემდგომის და არა სასამართლო ხელისუფლების წინაშე წარდგენის მიზნით.

2. მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტის, რომ არ გამოიყენება დისციპლინური კანონმდებლობის მიმართ, არ გულისხმობს იმას, რომ დისციპლინური ღონისძიებები და სასჯელები არ ექვემდებარება ზედამხედველობას. ფაქტიურად, როგორც განაჩენში არის ნათქვამი, მე-6 მუხლი (მუხლი 6) კონვენციის საფუძველზე შექმნილ ორგანოებს აძლევს შესაძლებლობას, გამოასწორონ დისციპლინური კანონმდებლობის მოცულობის მეტისმეტი გადაჭარბება; უფრო მეტიც, არსებობს იმის საფუძველი, რომ დისციპლინურ კანონმდებლობაში გათვალისწინებული ღონისძიებები და სასჯელები, რომლებიც ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას, არ გამორიცხავს თავიდან კანონიერების მოთხოვნას, რომელიც წარმოადგენს მთლიანი მე-5 მუხლს საფუძველს.

ბ-ნი ენგელის დროებითი პატიმრობა შეიძლება ამ კუთხით იქნეს შეფასებული. მიუხედავად ამისა, თუმცა მიმაჩნია, რომ თავდაპირველად იგი არაკანონიერი იყო, რამდენადაც გაგრძელდა ოცდაოთხსაათზე მეტი ხნით, არ შემიძლია დავეთანხმო განაჩენის დადგენილებით ნაწილში იმ საკითს, რომელიც აღწერს კონვენციის დარღვევას ამ თვალსაზრისით. სახელმწიფო, რომელიც ახდენს საერთაშორისო სამართლის საწინააღმდეგოდ მიყენებული ზიანის ანაზღაურებას, სწორედ ამ ფაქტით იხსნის თავის საერთაშორისო პასუხისმგელობას; მისთვის ამ შესაძლებლობის მიცემა სწორედ რომ წარმოადგენს სამართლებრივი დაცვის შიდა საშუალებების ამოწურვის წესის შინაარსს (იხ. Guggenheim, Traite de droit international public, ტომი II, გვ. 23). წინამდებარე საქმეში სახელმწიფომ ბ-ნ ენგელს სრულად აუნაზღაურა მიყენებული ზიანი, როდესაც აპელაციის განმხილველმა ხელისუფლების ორგანომ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ ორი დღის მკაცრი პატიმრობა, რომელსაც იგი დაექვემდებარა, უნდა ჩათვლილიყო, რომ მან იგი უკვე მოიხადა წინასწარი დაკავების დროს. აღნიშნულ გარემოებებში უკვე აღარ იყო მართლზომიერი განაჩენის დადგენილებით დებულებებში კონვენციის დარღვევაზე მითითება. აღნიშნული მიდგომა არ ეწინააღმდეგება სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს; ყოველ ჯერზე, როდესაც მან დაადგინა, რომ წინასწარი პატიმრობის ჩათვლა სასჯელის ნაწილად მას არ უშლიდა ხელს, მხედველობაში მიეღო ამგვარი პატიმრობის არაკანონიერება, ადგილი ჰქონდა ხანგრძლივ პატიმრობას, რომლის შესახებაც დასკვნა არ წარმოადგენდა სრულ გამოსწორებას. გარდა ამისა, საკითხი წარმოდგენილ იქნა სასამართლოს წინაშე სამართლიანი დაკმაყოფილების მინიჭების კონტექსტში (იხ. მაგალითად, Neumeister-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1974 წლის 7 მაისი, სერია A №17, გვ. 18-19).

მოსამართლე ევრიგენისის განსხვავებული აზრი

1. ჩემდა სამწუხაროდ, ვერ დავეთანხმები სასამართლოს უმრავლესობას განაჩენის დადგენილებითი დებულებების მე-3, მე-14, მე-15 და მე-16 საკითხებზე. ქვემოთ მოცემულია ის საკითხები, რომლებშიც არ ვეთანხმები:

(ა) სასამართლოს უმრავლესობა მიიჩნევს, რომ ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემა ნიდერლანდების უზენაესი სამხედრო სასამართლოს გადაწყვეტილების ძალით, აკმაყოფილებდა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტის მოთხოვნებს. ჩემი კოლეგების აზრით, მათ თავისუფლების აღკვეთა შეუფარდა „სასამართლომ“ იმ მნიშვნელობით, რა დატვირთვაც აქვს ამ ტერმინს მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტში. თუ მივმართავთ სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში გამოყენებულ ტერმინოლოგიას, სამხედრო სასამართლო წარმოადგენდა სასამართლოს ორგანიზაციული თვალსაზრისით; თუმცა, როგორც ჩანს, მეორე მხრივ, ძნელია კანონით გათვალისწინებული პროცედურა, როგორც გამომდინარეობს მოცემული საქმიდან, რომ ფაქტიურად შეესაბამება პირობებს, რომლებსაც უნდა აკმაყოფილებდეს სასამართლო ორგანო მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტის მნიშვნელობისათვის. ჩემი აზრით, ამ პროცედურის ორმა ასპექტმა, კერძოდ, ერთი მხრივ, ბრალდებულის ადვოკატისათვის ნებადართული მოქმედების თავისუფლებამ და, მეორე მხრივ, მტკიცებულებების წარდგენამ, არ შეასრულა ხსენებული პირობები.

პირველ ასპექტთან დაკავშირებით, სასამართლოს მიერ აღნიშნულ ფაქტები (განაჩენი, პუნქტები 32, 48, 91) მიუთითებს დაცვის მხარის ადვოკატის თავისუფლების მნიშვნელოვან შეზღუდვაზე სამხედრო სასამართლოს წინაშე, როდესაც იგი განიხილავს დისციპლინურ საქმეს, მსგავსად წინამდებარე საქმეებისა. ფაქტიურად, ადვოკატს არ შეუძლია სამართალწარმოებაში მონაწილეობის მიღება იმ გამონაკლისის გარდა, რომ მოაგვაროს სამართლებრივი პრობლემები და, უფრო მეტიც, მხოლოდ სპეციფიკური სამართლებრივი პრობლემები, რაც წარმოდგენილი უნდა იყოს მისი კლიენტის აპელაციაში, როგორიცაა საკითხები, რომლებიც წამოიჭრება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის შესაბამისად. გარდა ამისა, არსებობს საკმარისი საფუძველი, ჩაითვალოს, რომ ადვოკატს არა აქვს უფლება, ბრალდებულის ინტერესები წარმოადგინოს სასამართლო პროცესზე (იხ. 1970 წლის 2 3 დეკემბრის მოხსენებაზე ნიდერლანდების უზენაესი სამხედრო სასამართლოს მოქმედი რეგისტრატორის მითითება, გადაწყვეტილება დაშვებადობის შესახებ, კომისიის მოხსენება, გვ. 99)². ამ შეზღუდვების მხედველობაში მიღებით ძნელია ხსენებული პროცედურის სასამართლოს ცნებასთან შესაბამისობაში მოყვანა მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტის მნიშვნელობის ფარგლებში; არ დაგვავიწყდეს, რომ ეს არის სასამართლო, რომელსაც სანქციის სახით უფარდებს თავისუფლების აღკვეთას (იხ. De Wilde, Ooms and Versyp-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1971 წლის 18 ივნისი, სერია A №12, გვ. 41-42, პუნქტები 78-79, და (ბ), რომელიც ქვემოთ არის ნახსენები).

იგივე საკითხები გამოიყენება ზემოხსენებულ მეორე პროცედურულ ასპექტთან, კერძოდ, კანონით გათვალისწინებულ პროცედურასთან მიმართებაში, რომელსაც პრაქტიკაში მოსდევს მტკიცებულების წარდგენა სამხედრო სასამართლოს წინაშე, როდესაც იგი იკრიბება დისციპლინური სასამართლოს სახით. სასამართლოს მიერ აღნიშნული ფაქტების შესაბამისად და ნიდერლანდების კანონმდებლობის დებულებების მხედველობაში მიღებით, რომელიც მოცემულ საქმეზე გამოიყენება (იხ. განაჩენის პუნქტები 31 და 91), დაცვის მხარის მოწმეების დასწრება და მოსმენა არ ხორციელდება იმ პირობებში, რომლებსაც ითვალისწინებს დაცვის გარანტიები, რაც, ჩემი აზრით, უნდა უზრუნველყოს სასამართლომ, თუ იგი უფარდებს სასჯელს თავისუფლების აღკვეთის სახით და იმისათვის, რომ იყოს სამართლიანი. ამ მიზეზებიდან გამომდინარე, ვთვლი, რომ ადგილი ჰქონდა მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეებში.

მიმაჩნია, რომ ამის აღნიშვნით სასამართლომ ერთხელ დაადგინა რა, რომ ხსენებული ორი განმცხადებლის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდება იყო „სისხლისსამართლებრივი“ (მე-6 მუხლი, განაჩენის პუნქტები 80, კერძოდ, პუნქტი 85 in fine), მან თავი უნდა შეიკავოს იმის გამორკვევისაგან, სამხედრო სასამართლო შეესაბამება თუ არა სასამართლოს ცნებას მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტის მნიშვნელობისათვის. რამდენადაც, პრინციპში, გამოთქმა „სასამართლო“ ავტონომიური ცნებაა თითოეულ ზემოხსენებულ დებულებაში, იგი, მიუხედავად ამისა, არ ცვლის იმ ფაქტს, რომ მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტში ნახსენები სასამართლო უნდა აკმაყოფილებდეს მე-6 მუხლის მოთხოვნებს, როდესაც, ისევე როგორც მოცემულ საქმეზე, სასჯელი თავისუფლების აღკვეთის სახით, რომელსაც იგი უფარდებს, საბოლოოდ ითვლება, რომ არის სისხლის სამართლებრივი ბრალდების შედეგი და, ამდენად, ხვდება მე-6 მუხლში. შესაბამის შემთხვევებში დასაშვებია, მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტში ნახსენები სასამართლო არ აკმაყოფილებდეს მე-6 მუხლში ჩამოყალიბებულ ყველა პირობას სისხლის სამართლის სასამართლოსათვის. საწინააღმდეგოს მტკიცება ძნელი იქნებოდა როგორც ლოგიკურად, ასევე სამართლებრივად. თუ სასჯელი თავისუფლების აღკვეთის სახით შეუფარდა სასამართლომ, რომელიც აკმაყოფილებდა მე-6 მუხლის პირობებს, აზრი აღარ აქვს შემდეგ კითხვებს იმასთან დაკავშირებთ, სასამართლო შეესაბამებოდა თუ არა სასამართლოს ცნებას მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტის მნიშვნელობისათვის.

(ბ) იმავე საფუძვლებიდან გამომდინარე, მიმაჩნია, რომ არ უნდა დავეთანხმო სასამართლოს უმრავლესობის აზრს განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის მე-14, მე-15 და მე-16 პუნქტებზე. ამდენად, შევეხები ზემოთ წარმოდგენილ 1 (ა) პუნქტში მითითებულ შენიშვნებს.

ჩემი აზრით, ფაქტად რჩება, რომ დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემის საქმეების განხილვა „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“ მე-6 მუხლის ცნების კუთხით ითხოვს ზოგიერთ უფრო ზოგადი ხასიათის დაკვირვებას. მათი განხილვით გამოვხატავ, თუ რამდენად მკვეთრად არ ვეთანხმები ამ საკითხებზე უმრავლესობას.

სასჯელის სახით დისციპლინური განყოფილებისათვის გადაცემის შეფარდებისას (ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმე) ან არა სასამართლო ხელისუფლების ორგანოს მიერ ამგვარი სასჯელის შეფარდების (ბ-ნი დე ვიტის საქმე) გადასინჯვისას, სამხედრო სასამართლო მოქმედებდა, ნიდერლანდების კანონმდებლობის შესაბამისად, როგორც დისციპლინური სასამართლო. იმ შემთხვევაში, თუ სამხედრო სასამართლო არ განიხილავდა საქციელს, რომელიც შეიძლება სანქცირებული ყოფილიყო სასჯელებით თავისუფლების აღკვეთის სახით, მისი პროცედურა პრინციპში არ შეიძლებოდა ჩათვლილიყო კონვენციის საწინააღმდეგოდ. თუმცა, ჩვენმა სასამართლომ მიიჩნია, და სწორედაც, რომ ზემოხსენებული შემთხვევები არა მარტო ითვალისწინებდა სასჯელების სახით თავისუფლების აღკვეთას, არამედ ასევე ხვდებოდა „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“ ცნების ქვეშ კონვენციის მე-6 მუხლის მნიშვნელობით. ამგვარად, მას უნდა გამოეკვლია, აღჭურვილი იყო თუ არა სამხედრო სასამართლო იმ გარანტიებით, რომლებიც უნდა ჰქონდეს, აღნიშნული დებულების მოთხოვნისამებრ, სისხლისსამართლის სასამართლოს. უმრავლესობამ ჩათვალა, რომ მოცემულ საქმეში სახეზე იყო ხსენებული გარანტიები, გარდა მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული მოთხოვნისა, რომ მოსმენა უნდა იყოს საჯარო. ახლა უკვე სისხლისსამართლის სასამართლოს შესახებ უმრავლესობის წარმოდგენა, ჩემი აზრით, ძნელად შეესაბამება მე-6 მუხლის მინიმალურ მოთხოვნებს იდეალურ სისხლისსამართლის სასამართლოს შესახებ. ძნელად თუ ჩავთვლი, რომ სისხლის სამართლის სასამართლო, მიუხედავად მისი დონისა თუ იურისდიქციისა, შეიძლება, მე-6 მუხლის დებულებების საწინააღმდეგოდ, ფუნქციონირებდეს დაცვის მხარის ადვოკატის მოქმედების თავისუფლებაზე დაწესებულ მნიშვნელოვან შეზღუდვებთან ერთად, რომლებიც ტრადიცულად ნებადართულია სისხლისსამართლის პროცესში ევროპის დემოკრატიულ ქვეყნებში, და ბრალდებულისათვის ნაკლებად ხელსაყრელი მტკიცებულებების გათვალისწინებასთან ერთად. რა თქმა უნდა, არ შეიძლება ეს ხარვეზები მიეწეროს სამხედრო სასამართლოს, რომელიც, როგორც უნდა გვახსოვდეს, მოცემულ შემთხვევაში მოქმედებდა ნიდერლანდების კანონმდებლობის შესაბამისად როგორც დისციპლინური სასამართლო და, ამდენად, არც არავის გამოურკვევია ნორმალურად, შეესაბამებოდა თუ არა იგი კონვენციის მე-6 მუხლის მოთხოვნებს. სწორედ ჩვენი განაჩენი, რომელიც ავლებს საზღვარს, რითაც დისციპლინური ხდება სისხლის სამართლებრივი, მოითხოვს უკუქცევითად, კონვენციის ძალით, რომ დისციპლინური სასამართლო აღჭურვილი იყოს სისხლისსამართლის სასამართლოს გარანტიებით. ვშიშობ, რომ უმრავლესობის მოსაზრება იმ მოცულობამდე, როგორადაც იგი ზღუდავს ხსენებულ გარანტიებს, შეუძლია ისე მოახდინოს კონვენციის მე-6 მუხლის (მუხლი 6) და განსაკუთრებით სისხლის სამართლის სასამართლოს ცნების ინტერპრეტაცია, რომელიც არ იქნება დაცული საფრთხისაგან. ამავე კონტექსტში, აგრეთვე, მინდა აღვნიშნო, რომ, კონვენციის შესაბამისად, საკითხის სისხლის სამართლებრივად კვალიფიცირებამ, მიუხედავად იმისა, შეესაბამება თუ არა იგი ეროვნული კანონმდებლობის კონცეფციებს, მოქმედებაში უნდა მოიყვანოს აგრეთვე კონვენციის მე-7 მუხლით გათვალისწინებული გარანტიები.

(გ) ხსენებული მიზეზების გამო მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევის დადგენისას ზემოთ წარმოდგენილ 1 (ა) ნაწილში ლოგიკურად უნდა დავასკვნა, რომ ადგილი ჰქონდა მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის დარღვევას ბ-ნი დონასა და ბ-ნი შულის საქმეში (განაჩენის დადგენილებითი ნაწილის პუნქტი 7). თუ უზენაესი სამხედრო სასამართლო, რომელიც, განაჩენის თანახმად, ერთდროულად ასრულებს მე-5 მუხლის 1 (ა) პუნქტში ნახსენები სასამართლოსა და მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტში ნახსენები სასამართლოს ფუნქციებს, არ შეესაბამებოდა წინა პუნქტში მოცემულ სასამართლოს ცნებას, პრინციპში, ამგვარადვე იგი არ იქნება შესაბამისობაში ბოლო პუნქტში მოხსენიებული სასამართლოს ცნებასთან. თუმცა მე ვეთანხმები უმრავლესობას ამ საკითხთან დაკავშირებით, მხედველობაში ვიღებ რა, რომ ნიდერლანდების კანონმდებლობის შესაბამისად, არსებობს ზოგადი იურისდიქციის სამოქალაქო სასამართლო, რომლის წინაშეც შესაძლებელია თავისუფლების აღკვეთის კანონიერების გასაჩივრება გამარტივებული წესით (სამოქალაქო სამართლის საპროცესო კოდექსის 289-ე მუხლი და სასამართლოების შესახებ კანონის თავი 2 და თავი 53).

2. ხმა მივეცი განაჩენის დადგენილებითი დებულებების მე-6 საკითხის თაობაზე, რომ ხსენებულ საქმეებში ადგილი არ ჰქონდა ერთად აღებული მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტისა და მე-14 მუხლის დარღვევას ერთმანეთთან მიმართებაში. თუ კითხვა წამოიჭრებოდა, იმავე მიზეზების გამო (განაჩენი, პუნქტები 72) იმავე სახით მივცემდი ხმას სასამართლოს წინაშე წამოყენებულ საჩივრებს, რომლებიც არ ჩაითვალა თავისუფლების აღკვეთად. თუმცა სასამართლომ ჩათვალა, რომ შეეძლო, არ შეენახა ეს საკითხები განაჩენის 71-ე პუნქტში მითითებული მიზეზებიდან გამომდინარე. მე არ შემიძლია ამ მოსაზრების გაზიარება. სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის შესაბამისად (საქმე ეხება ბელგიაში განათლების მიღების დროს ენების გამოყენების შესახებ კანონმდებლობის გარკვეულ ასპექტებს, 1968 წლის 23 ივლისის განაჩენი, სერია A №6, გვ. 33-34, პუნქტი 9; National Union of Belgian Police-ს საქმე, 1975 წლის 27 ოქტომრბის განაჩენი, სერია A №19, გვ. 19, პუნქტი 44), „ღონისძიება, რომელიც შეესაბამება იმ მუხლის მოთხოვნებს, რომელიც ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას, შეიძლება არღვევდეს მე-14 მუხლს იმ მიზეზით, რომ იგი არის დისკრიმინაციული ხასიათის“. მე-14 მუხლი სახელმწიფოებს ავალდებულებს, დისკრიმინაციის გარეშე უზრუნველყონ კონვენციით გათვალისწინებულ უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელება. ამგვარად, კონვენცია კრძალავს ნებისმიერ დისკრიმინაციას მის მიერ გარანტირებული უფლებების განხორციელების კონტექსტში, თუ ამგვარი დისკრიმინაცია ხორციელდება იმ ღონისძიებების პოზიტიური ფორმით, რომლებიც აღრმავებს ამ უფლების განხორციელებას, კანონიერად თუ სხვაგვარად, ამ უფლების შეზღუდვების ნეგატიური ფორმით. ძნელად წარმომიდგენია, თუ როგორ შეიძლება ვინმემ, a fortiori, განასხვავოს ერთმანეთისაგან მე-14 მუხლის შესაბამისად, როგორც სასამართლომ განმარტა, ღონისძიებები, რომლებიც ითვალისწინებს უფლების არაკანონიერ შეზღუდვას, და ღონისძიებები, რომლებიც ნებადართულია კონვენციით. დისკრიმინაციულმა მოპყრობამ რომელიმე ამ ორი კატეგორიის გამოყენებით შეიძლება მიგვიყვანოს დისკრიმინაციამდე იმ უფლებების განხორციელების დროს, რომლებიც ექვემდებარება ზედამხედველობას კონვენციის მე-14 მუხლის შესაბამისად. ამდენად, მე-14 მუხლთან შესაბამისობის თვალსაზრისით სასამართლომ ის სასჯელებიც უნდა გამოიკვლიოს, რომლებთან დაკავშირებითაც საბოლოოდ ჩათვალა, რომ არ წარმოადგენდა თავისუფლების აღკვეთას.

____________________

¹ რეგისტრატურის შენიშვნა: ფურცლების ნუმერაცია შაბლონური ვერსიით.

² რეგისტრატურის შენიშვნა: ფურცლების ნუმერაცია შაბლონური ვერსიით.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო
საქმე „ნოვიცკა პოლონეთის წინააღმდეგ“ (Nowickav. Poland)

წინამდებარე განაჩენი საბოლოო სახეს მიიღებს კონვენციის 44-ე მუხლის მე-2 პუნქტში განხილულ გარემოებებში. განაჩენი შეიძლება დაექვემდებაროს სარედაქციო გადასინჯვას.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო (მეორე სექცია) შეიკრიბა პალატის სახით, შემდეგ მოსამართლეთა შემადგენლობით:

ბ-ნი ჯ.-პ. კოსტა, პრეზიდენტი,
ბ-ნი ა. ბ. ბაკა,
ბ-ნი გაუკურ იორუნდსონი,
ბ-ნი კ. ჟუნგვიერტი,
ბ-ნი ვ. ბუტკევიჩი,
ქ-ნი ვ. ტომასენი,
ბ-ნი ლ. გარლიკი, მოსამართლეები,

ასევე ქ-ნი ს. დოლე, სექციის რეგისტრატორი,

იმსჯელა რა განმარტოებით 2001 წლის 16 ოქტომბერსა და 2002 წლის 12 ნოემბერს,

2002 წლის 12 ნოემბერს სასამართლომ გამოიტანა წინამდებარე განაჩენი:

პროცედურა

1. საქმეს საფუძვლად უდევს განაცხადი (№30218/96), რომელიც ადამიანის უფლებათა ევროპულ კომისიას (შემდგომში „კომისია“) 1994 წლის 15 ნოემბერს პოლონეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის (შემდგომში „კონვენცია“) 25-ე მუხლის შესაბამისად წარუდგინა პოლონეთის მოქალაქემ დობროჩნა ნოვიცკამ (შემდგომში „განმცხადებელი“).

2. განმცხადებელი წარმოდგენილი იყო ბ-ნ ვ. ჰერმელინსკის მიერ, რომელიც თავის ადვოკატურ პრაქტიკას ახორციელებს ვარშავაში. პოლონეთის მთავრობა (შემდგომში „მთავრობა”) წარმოდგენილი იყო მთავრობის წარმომადგენლის, ბ-ნ დრზევიცკის მიერ სახით.

3. განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ საქმეში არსებული ფაქტები წარმოადგენდა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტისა და მე-8 მუხლის დარღვევას.

4. განაცხადი სასამართლოს გადაეცა 1998 წლის 1 ნოემბერს, როდესაც კონვენციის მე-11 დამატებითი ოქმი შევიდა ძალაში (მე-11 ოქმის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტი).

5. განაცხადი დაეწერა სასამართლოს მესამე სექციას (სასამართლოს რეგლამენტის 52-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი). პალატა, რომელსაც უნდა განეხილა საქმე (კონვენციის 27-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი), შეიქმნა სასამართლოს რეგლამენტის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის შესაბამისად.

6. 2001 წლის 16 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით სასამართლომ განაცხადი არსებით განხილვაზე ნაწილობრივ დაშვებულად გამოაცხადა.

7. 2001 წლის 1 ნოემბერს სასამართლომ შეცვალა სექციების შემადგენლობა (რეგლამენტის 25-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი). საქმე დაეწერა ახლად შექმნილ მეორე სექციას.

8. განმცხადებელმა და მთავრობამ წარმოადგინეს მიმოხილვები არსებით განხილვაზე (რეგლამენტის 59-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი). მხარეებთან გამართული კონსულტაციის შემდეგ პალატამ გადაწყვიტა, რომ საჭირო არ იყო მოსმენის გამართვა საქმის არსებით განხილვაზე (რეგლამენტის 59-ე მუხლის მე-2 პუნქტი in fine).

ფაქტები

I. საქმის გარემოებები

9. განმცხადებელი დაიბადა 1940 წელს და ცხოვრობს ქ. ლოძში, პოლონეთში.

ა. საკუთრებასთან დაკავშირებული დავა

10. დაუდგენელ დღეს განმცხადებელმა დედისაგან მემკვიდრეობით მიიღო 25% ქონებისა, რომელიც მდებარეობდა ქ. ლოძში, პიოტროვსკას ქუჩა №6-ში. ქონება შედგებოდა მშენებარე საცხოვრებელი სახლისა და მიწის ნაკვეთისაგან. 1990 წლის 18 ოქტომბერს ლოძის რაიონულმა სასამართლომ (Sad Rejonowy) განმცხადებელი გამოაცხადა ქონების განმკარგულებლად.

11. მოგვიანებით განმცხადებელმა მოსთხოვა ქონების ყოფილ განმკარგულებელს, ასოციაცია Z.W.Z.D.-ს, შეეჩერებინა ქონების განკარგვასთან დაკავშირებული ნებისმიერი ქმედება. მაგრამ ასოციაციამ უგულებელყო ეს მოთხოვნა და აგრძელებდა შენობაში მცხოვრები დამქირავებლებისგან ქირის აკრეფას. გარდა ამისა, განმცხადებელი ასაჩივრებდა ბ-ნი ჰ.დ.-ს უფლებას, აეკრიფა ქირა იმ დამქირავებლებისგან, რომლებიც ქირაობდნენ შენობაში არსებულ საოფისე სათავსოებს, და ამავე დროს აცხადებდა, რომ მან ყალბი გზებით მოიპოვა უფლება საკუთრების ნაწილზე. ამ პრეტენზიებმა წარმოშვა დავა განმცხადებელსა და ბ-ნ ჰ. დ.-ს შორის.

ბ. განმცხადებლის კერძო ბრალდება

12. 1994 წლის 8 მარტს ბ-ნმა ჰ.დ.-მ, მოქმედებდა რა თავისი ადვოკატის ბ-ნი ლ.ბ-ს დახმარებით, აღძრა კერძო ბრალდება განმცხადებლის წინააღმდეგ. ბ-ნი ჰ.დ.-ს კერძო საბრალდებო დასკვნის თანახმად, განმცხადებელი დამნაშავე იყო სისხლის სამართლებრივ ცილისწამებაში, რადგან 1994 წლის 19 იანვარს წერილი გაგზავნა ბანკში, რომელმაც სესხი მისცა ბ-ნ ჰ.დ.-ს. აღნიშნულ წერილში განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ ბ-ნმა ჰ.დ.-მ ბანკიდან სესხი მიიღო უკანონო ხერხების გამოყენებით და სესხს ფარავდა მისი ქონებიდან მიღებული შემოსავლით.

13. ლოძის რაიონულ სასამართლოში 1994 წლის 12 აპრილს გამართული მოსმენის დროს ბ-ნი ჰ.დ.-ს ადვოკატმა და განმცხადებელმა უარი განაცხადეს საქმეზე მეგობრულ მორიგებასთან დაკავშირებით. განმცხადებელმა დაადასტურა, რომ 1994 წლის 19 იანვარს მან გაგზავნა სადავო წერილი, რომელმაც აიძულა ბ-ნი ჰ.დ., აღეძრა კერძო ბრალდება მის წინააღმდეგ. ბ-ნი ჰ.დ.-ს ადვოკატმა სასამართლოს მიმართა თხოვნით, მოეთხოვა ლოძის ფსიქიატრიული კლინიკისათვის (Poradnia Zdrowia Psychicznego) ინფორმაცია იმის შესახებ, იყო თუ არა განმცხადებელი ამ კლინიკის პაციენტი და თუ ეს დადასტურდებოდა, მითითება მიეცა მისთვის, რათა სასამართლოსათვის მიეწოდებინა სამედიცინო ისტორია. ადვოკატმა თავის მოთხოვნას საფუძვლად დაუდო ის ფაქტი, რომ მის ხელთ არსებული ინფორმაციით, განმცხადებელი ნამდვილად იყო კლინიკის პაციენტი. განმცხადებელმა უარყო, რომ იგი ოდესმე გადიოდა ფსიქიატრიულ მკურნალობას და განაცხადა, რომ ადვოკატის მტკიცება ცილისმწამებლურ ხასიათს ატარებდა. სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ იგი მოგვიანებით განიხილავდა ადვოკატის მოთხოვნას დახურულ სხდომაზე (in camera) და გამოითხოვდა ინფორმაციას განმცხადებლის სისხლის სამართლის საქმეებსა და კრიმინალურ წარსულთან დაკავშირებით (wywiad srodowiskowy).

14. 1994 წლის 14 აპრილს რაიონულმა სასამართლომ დააკმაყოფილა იმავე წლის 12 აპრილს წარდგენილი მოთხოვნა და ლოძის ფსიქიატრიულ კლინიკას მოსთხოვა ინფორმაციის მიწოდება ნებისმიერ სამედიცინო დახმარებაზე, რომელიც განმცხადებელს ოდესმე მიუღია კლინიკაში.

15. 1994 წლის 19 აპრილს ლოძის ფსიქიატრიულმა კლინიკამ დოქტორ ბ.კ.-ს მიერ ხელმოწერილი წერილით აცნობა რაიონულ სასამართლოს, რომ 1973 წლის 23 ოქტომბერს განმცხადებელმა მიმართა კლინიკას. მისი სამედიცინო ისტორია მიანიშნებდა განმცხადებლის „საეჭვო პარანოიულ შიზოფრენიაზე” (podejrzenie schizofrenii urojeniowej).

16. 1994 წლის 6 მაისს პოლიციის კონსტებლმა ზ.ა.-მ მოამზადა განცხადება სიენკიევიცზას ქუჩა №4-ში მდებარე სახლის (სადაც განმცხადებელი ცხოვრობდა იმ დროისათვის) შემოწმების შედეგის თაობაზე. მან დაასკვნა, inter alia, რომ განმცხადებლის მეზობლებს დადებითი შეხედულება ჰქონდათ განმცხადებელზე, რომ იგი არ სვამდა ბევრს და არ ჰქონდა უსიამოვნება არც ერთ მეზობელთან.

17. 1994 წლის 11 მაისს ბ-ნი ჰ.დ.-ს ადვოკატმა მოსთხოვა ლოძის რაიონულ სასამართლოს, ებრძანებინა ექსპერტის აზრის მოსმენა განმცხადებლის სულიერ მდგომარეობასთან დაკავშირებით. მან ასევე წარმოადგინა განმცხადებლის მიერ შედგენილი რამდენიმე წერილი, რომლებშიც განმცხადებელი მოითხოვდა ქირის მიღებას ცალკეული დამქირავებლებისგან, რომლებსაც საოფისე სათავსოები ეკავათ შენობის ცალკეულ ნაწილში, მიუხედავად იმისა, რომ ასოციაცია Z.W.Z.D-ს გაქირავებული ჰქონდა ისინი.

18. 1994 წლის 19 მაისს სასამართლომ დანიშნა ორი ფსიქიატრი და ფსიქოლოგი და მისცა მათ მითითება, მოემზადებინათ ანგარიში განმცხადებლის მდგომარეობასთან დაკავშირებით იმ დროს, როდესაც ჩადენილი იყო სავარაუდო დანაშაული. 1994 წლის 30 მაისს ექსპერტებმა განმცხადებელთან შეხვედრა1994 წლის 10 ივნისისათვის დაგეგმეს.

19. 1994 წლის 1 ივნისს განმცხადებელმა მიმართა ლოძის ექიმთა რაიონულ პალატას (Okregowa Izba Lekarska), რათა აღეძრა დისციპლინარული სამართალწარმოება დოქტორ ბ.კ.-ს მიმართ 1994 წლის 19 აპრილის წერილში ყალბი ინფორმაციის მიცემისათვის. განმცხადებელი ასაჩივრებდა წერილის შინაარსს და აცხადებდა, რომ იგი დაფუძნებული იყო შეთითხნილ სამედიცინო ჩანაწერებზე, რადგან მას არასოდეს მიუმართავს ლოძის ფსიქიატრიული კლინიკისათვის. განმცხადებლის მოთხოვნა გამოძიების აღძვრასთან დაკავშირებით იმ გარემოებებში, რომლებშიც წერილი იქნა შედგენილი, უარყოფილი იქნა ლოძის რაიონისა და საოლქო პროკურორების მიერ.

20. ერთ დღეს ლოძის რაიონულმა სასამართლომ უბრძანა განმცხადებელს, 1994 წლის 10 ივნისს გამოკვლევის მიზნით გამოცხადებულ იყო ბაბინსკის საავადმყოფოს ფსიქიატრიულ იზოლატორში. გამოკვლევას დოქტორი ბ.კ. უხელმძღვანელებდა. ლოძის რაიონულმა და საოლქო სასამართლოებმა უარყვეს განმცხადებლის საჩივრები და პრეტენზიები მიღებულ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით. განმცხადებლის მტკიცებით, მან რაიონულ სამართლოს მიმართა თხოვნით, შეეცვალა მისი გასინჯვის ადგილი, რადგან თვლიდა, რომ დოქტორ ბ.კ.-ს ხელმძღვანელობით წარმოებულ შემოწმებას არ მოჰყვებოდა ობიექტური გადაწყვეტილება მის სულიერ მდგომარეობასთან დაკავშირებით.

21. 1994 წლის 10 ივნისს განმცხადებელი არ გამოცხადდა ფსიქიატრიულ შემოწმებაზე.

22. 1994 წლის 14 ივნისს განმცხადებელმა წარმოადგინა განაცხადი, რომლითაც მოითხოვდა ლოძის რაიონული სასამართლოს სისხლისსამართლის განყოფილების ყველა მოსამართლის აცილებას, მაგრამ ეს განაცხადი 1994 წლის 23 ივნისს უარყოფილი იქნა.

23. 1994 წლის 13 ივლისს ლოძის რაიონულმა სასამართლომ გამოსცა დაკავების ბრძანება განმცხადებლის ფსიქიატრიული შემოწმებისათვის წარდგენის უზრუნველყოფის მიზნით.

24. მთავრობის მტკიცებით, 1994 წლის 27 ივლისს პოლიციამ შეატყობინა სასამართლოს, რომ განმცხადებელმა უარი განაცხადა, გაეღო თავისი ბინის კარი და ამიტომაც პოლიციის წარმომადგენლებმა ვერ შეძლეს სისრულეში მოეყვანათ დაკავების ბრძანება. განმცხადებელმა ეს უარყო და მიუთითა იმ ფაქტზე, რომ 1994 წლის 25 ოქტომბერს იგი თავისი ნებით მივიდა პოლიციის განყოფილებაში (იხ. ქვემოთ).

25. 1994 წლის 1 ავისტოს რაიონულმა სასამართლომ გამოსცა ბრძანება, რომლითაც 1994 წლის 12 აგვისტო განსაზღვრა განმცხადებლისათვის იძულებითი ფსიქიატრიული ექსპერტიზის ჩატარების ახალ თარიღად. თუმცა განმცხადებელი ახალ ბრძანებას არ დაემორჩილა.

26. 1994 წლის 1 სექტემბერს რაიონულმა სასამართლომ გამოსცა დაკავების ახალი ბრძანება და განმცხადებლის შემოწმება დანიშნა 1994 წლის 23 სექტემბრისათვის. განმცხადებელი შემოწმებაზე ისევ არ გამოცხადდა.

27. 1994 წლის 4 ოქტომბერს ლოძის რაიონულმა სასამართლომ გადაწყვიტა განმცხადებლის დაკავება და მისი წინასწარპატიმრობაში აყვანა სასამართლოს ბრძანების აღსრულების მიზნით.

გ. პირველი პატიმრობა

28. 1994 წლის 25 ოქტომბერს განმცხადებელი ეწვია Lodz-Srodmiescie-ს რაიონის პოლიციის განყოფილებას (Komenda Rejonowa Policji) მისი საცხოვრებელის გატეხვისა და მასში შეღწევის თაობაზე საჩივარის წარდგენის მიზნით. მაგრამ პოლიციამ არ მიიღო მისი საჩივარი და რაიონული სასამართლოს ბრძანების საფუძველზე იგი დაკავებული იქნა, ხოლო 1994 წლის 26 ოქტომბერს გადაყვანილი იქნა ლოძის №1 საპყრობილეში.

29. 1994 წლის 26 ოქტომბერს განმცხადებლის ქალიშვილმა გაასაჩივრა რაიონული სასამართლოს 1994 წლის 4 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, რომელიც ბრძანებდა განმცხადებლის დაკავებასა და დაპატიმრებას. მაგრამ სააპელაციო საჩივარი უარყოფილი იქნა 1994 წლის 27 ოქტომბერს, რადგან სასამართლომ ჩათვალა, რომ განმცხადებლის ქალიშვილი არ იყო უფლებამოსილი, დედის სახელით შეეტანა საჩივარი.

30. 1994 წლის 28 ოქტომბერს განმცხადებლის წარმომადგენელმა გაასაჩივრა 1994 წლის 4 ოქტომბერს მიღებული გადაწყვეტილება, მაგრამ დაუდგენელ დღეს სააპელაციო საჩივარი უარყოფილი იქნა.

31. 1994 წლის 2 ნოემბერს განმცხადებელმა გაიარა ფსიქიატრიული შემოწმება. ფსიქიატრებმა, რომლებმაც გასინჯეს განმცხადებელი, დაასკვნეს, რომ შეუძლებელი იყო დიაგნოზის დასმა მხოლოდ ერთი შემოწმებით და სასურველად მიიჩნიეს, რომ განმცხადებელს საავადმყოფოში გაევლო ფსიქიატრიული შემოწმების კურსი. ამასთან, ფსიქიატრები ამტკიცებდნენ, რომ განმცხადებელი შემოწმებას ციხის საავადმყოფოში მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაექვემდებარებოდა, თუკი არ გამოცხადდებოდა შემოწმებისათვის საავადმყოფოში. 1994 წლის 3 ნოემბერს განმცხადებელი გაათავისუფლეს პატიმრობიდან.

32. 1994 წლის 25 ოქტომბერსა და 3 ნოემბერს შორის პერიოდში განმცხადებლის ქალიშვილმა ორჯერ მიმართა ლოძის რაიონულსა სამართლოს, რათა ამ უკანასკნელს განმცხადებელთან შეხვედრის ნება მიეცა. ორივე განაცხადი დაკმაყოფილებული იქნა.

33. 1994 წლის 8 ნოემბერს ლოძის რაიონულმა სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ განმცხადებელს უნდა გაევლო ფსიქიატრიული შემოწმება სამედიცინო დაწესებულებაში (zaklad leczniczy). 1994 წლის 23 ნოემბერს ლოძის საოლქო სასამართლომ (Sad Wojewodzki) არ მიიღო განმცხადებლის მიერ ამ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებული აპელაცია.

34. 1994 წლის 12 დეკემბერს სასამართლოს მიერ დანიშნულმა ექსპერტებმა, რომლებსაც უნდა შეემოწმებინათ განმცხადებელი, აცნობეს სასამართლოს, რომ შემოწმების ჩატარება შესაძლებელი იქნებოდა 1995 წლის 2-დან 7იანვრამდე.

35. 1995 წლის 6 იანვარს განმცხადებელი კვლავ არ გამოცხადდა შემოწმებაზე.

36. იმის გამო, რომ განმცხადებელი არ დაესწრო ფსიქიატრიულ შემოწმებას საავადმყოფოში, 1995 წლის 9 იანვარს ლოძის რაიონულმა სასამართლომ გამოსცა მისი დაკავების ბრძანება. სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ იგი წინასწარ პატიმრობაში უნდა ყოფილიყო აყვანილი, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 217-ე მუხლის 1 (2) პუნქტის შესაბამისად. სასამართლომ ჩათვალა, რომ განმცხადებელმა ხელი შეუშალა მის წინააღმდეგ აღძრულ სისხლის სამართალწარმოებას, რადგან, გამოძახების მიუხედავად, არ გამოცხადდა საავადმყოფოში და პოლიციამ ვერ შეძლო მისი მიყვანა საავადმყოფოში.

37. 1995 წლის 22 თებერვალს ლოძის რაიონულმა სასამართლომ იმის გათვალისწინებით, რომ განმცხადებელი იმყოფებოდა მიმალვაში და არ იმყოფებოდა თავის საცხოვრებელ ადგილას, გასცა ჩხრეკის ბრძანება.

დ. მეორე პატიმრობა

38. 1995 წლის 23 მარტს განმცხადებელი დაკავებული იქნა, ხოლო 1995 წლის 24 მარტს გადაყვანილი იქნა ციხეში.

39. 1995 წლის 24 მარტს რაიონულმა სასამართლომ განმცხადებლის ქალიშვილს განმცხადებლის ნახვის ნება მისცა.

40. 1995 წლის 29 მარტს ლოძის საოლქო სასამართლომ უარყო განმცხადებლის აპელაცია რაიონული სასამართლოს მიერ მის დაკავებასთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებაზე. იმავე დღეს ექსპერტებმა აცნობეს სასამართლოს, რომ განმცხადებლის შემოწმების დაწყება შესაძლებელი იქნებოდა 1995 წლის 19 აპრილს.

ე. მონახულების უფლების შეზღუდვა

41. 1995 წლის 31 მარტს განმცხადებლის ქალიშვილმა ასტრიდ ნოვიცკამ განაცხადით მიმართა ლოძის რაიონულ სასამართლოს, რათა ამ უკანასკნელს ნება დაერთო მისთვის, მოენახულებინა განმცხადებელი. დედის „მრავალჯერ“ (wielokrotne widzenia) მონახულების მიზნით იგი ითხოვდა ორ ნებართვას, ერთს თავისთვის, ხოლო მეორეს - დისთვის, ინეზა ნოვიცკასათვის. 1995 წლის 4 აპრილს მოსამართლემ შემდეგი მითითება მისცა რეგისტრატურას:

„აცნობეთ ა. ნოვიცკას, რომ სასამართლო პატიმრობაში მყოფ პირთან შეხვედრისათვის გასცემს მხოლოდ ერთ ნებართვას თვეში ერთხელ, ხოლო სხვა [ნებართვებს] - მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში“.

42. 1995 წლის 4 აპრილს ლოძის რაიონულმა სასამართლომ უარყო განმცხადებლის მოთხოვნა პატიმრობიდან გათავისუფლების შესახებ.

43. 1995 წლის 10 აპრილს რაიონულმა სასამართლომ ნება დართო განმცხადებლის შვილს, მოენახულებინა განმცხადებელი.

44. 1995 წლის 19 აპრილს საოლქო სასამართლომ უარყო განმცხადებლის სააპელაციო საჩივარი რაიონული სასამართლოს მიერ 1995 წლის 4 აპრილს მიღებულ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით.

45. 1995 წლის 19 აპრილსა და 26 მაისს შორის პერიოდში განმცხადებელმა გაიარა ფსიქიატრიული შემოწმება ლოძის №2 საპყრობილის საავადმყოფოში. შემოწმების შედეგად შედგენილი სამედიცინო დასკვნა ადგენდა, რომ განმცხადებლის ინტელექტუალური შესაძლებლობა საშუალოზე მაღლა იდგა და რომ მას არ აღენიშნებოდა არც სულიერი ავადმყოფობა და არც გონებრივი ჩამორჩენილობა. სამედიცინო დასკვნა ასევე აცხადებდა, რომ იგი იყო პარანოიკი და რომ მას აბსოლუტურად შეგნებული ექნებოდა თავისი ქმედებები სავარაუდო დანაშაულის ჩადენის დროს.

46. ამავე დროს, 1995 წლის 5 მაისს, რაიონულმა სასამართლომ ნება დართო განმცხადებლის შვილს, მოენახულებინა განმცხადებელი.

47. 1995 წლის 22 მაისით დათარიღებული წერილით ლოძის საოლქო სასამართლოს ვიცე-პრეზიდენტმა აცნობა განმცხადებელს, რომ ფსიქიატრების მოთხოვნის საფუძველზე სამედიცინო დაწესებულებაში მისი შემოწმება სასამართლოს მიერ იყო ნაბრძანები. ამასთან, ფსიქიატრებმა დაასკვნეს, რომ ერთი შემოწმებით მათ არ შეეძლოთ ექსპერტთა მოსაზრების ჩამოყალიბება განმცხადებლის სულიერ მდგომარეობასთან დაკავშირებით.

48. 1995 წლის 30 მაისს განმცხადებელი გადაყვანილი იქნა ლოძის №1 საპყრობილეში. 1995 წლის 2 ივნისს რაიონულმა სასამართლომ ნება დართო განმცხადებლის შვილს, მოენახულებინა განმცხადებელი.

49. 1995 წლის 3 ივნისს განმცხადებელი გათავისუფლებული იქნა ციხიდან.

50. მოგვიანებით ლოძის რაიონულმა სასამართლომ შეწყვიტა სისხლის სამართალწარმოება განმცხადებლის მიმართ.

II. შესაბამისი შიდა კანონმდებლობა

ა. სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა

51. 1969 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (შემდგომში „კოდექსი”) 25-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად:

„პირს, რომელსაც თავისი სულიერი შეზღუდულობისა თუ ავადმყოფობის გამო არ შეუძლია აღიქვას თავისი ქმედებები ან გააკონტროლოს თავისი საქციელი [დანაშაულის ჩადენისას], არ დაეკისრება სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა“.

ბ. წინასწარი პატიმრობა

52. კოდექსის 217-ე მუხლის 1 (2) პუნქტის თანახმად:

„წინასწარი პატიმრობა შესაძლებელია გამოყენებული იქნეს, თუკი:

2. არსებობს იმის გონივრული საფრთხე, რომ [ბრალდებული] შეეცდება, ზეგავლენა მოახდინოს მოწმეებზე, რათა მათ მისცენ ყალბი ჩვენებები ან ხელი შეუშალონ სამართალწარმოების ჯეროვნად წარმართვას ნებისმიერი სხვა უკანონო საშუალებებით...“

გ. ფსიქიატრიული გამოკვლევა

53. კოდექსის 65-ე მუხლის 1 (1) პუნქტის თანახმად:

„თუკი ეს საჭიროა მტკიცებულებათა მოპოვებისათვის, ბრალდებული უნდა დაემორჩილოს:

(1) სხეულის გარე შემოწმებასა და სხვა შემოწმებებს, რომლებიც არ მოიცავს სხეულთან შეხებას...“

დ. მონახულების უფლებები

54. წინასწარი პატიმრობის მარეგულირებელი წესების თაობაზე იუსტიციის მინისტრის 1989 წლის რეზოლუციის 34-ე (1) პუნქტის თანახმად:

„წინასწარპატიმრობაში აყვანილი პირის მონახულება შესაძლებელია იმ ორგანოდან ნებართვის მიღების შემდეგ, რომლის განკარგულებაშიც იგი იმყოფება, თუკი ორგანო სხვაგვარად არ გადაწყვეტს“.

სამართალი

I. კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის სავარაუდო დარღვევა

55. განმცხადებელი ჩიოდა, რომ 1994 წლის 25 ოქტომბერსა და 1995 წლის 23 მარტს მისი დაკავება და შემდგომი პატიმრობა წარმოადგენდა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას. მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად:

„1. ყველას აქვს თავისუფლებისა და პიროვნული უსაფრთხოების უფლება. არავის შეიძლება აღეკვეთოს თავისუფლება, გარდა შემდეგ შემთხვევებისა და კანონით განსაზღვრული პროცედურის თანახმად:

. . .

ბ) პირის კანონიერი დაკავება ან დაპატიმრება სასამართლოს კანონიერი გადაწყვეტილების შეუსრულებლობისათვის ან კანონით გათვალისწინებული ნებისმიერი ვალდებულების შესრულების უზრუნველსაყოფად;

. . .“

ა. სასამართლოსთვის წარდგენილი არგუმენტაცია

1. განმცხადებელი

56. განმცხადებლის მტკიცებით, პატიმრობის ორივე პერიოდი უკანონო იყო. რაც შეეხება განმცხადებლის პატიმრობას 1994 წლის 25 ოქტომბრიდან 3 ნოემბრამდე, მან აღნიშნა, რომ პატიმრობის ასეთი ხანგრძლივობა არ შეიძლება გამართლებული იქნეს საფუძვლიანი შემოწმების საჭიროებით, რომელსაც, როგორც წესი, ერთი საათი სჭირდება. უფრო მეტიც, განმცხადებელი თვლიდა, რომ მთავრობას არ წარმოუდგენია რაიმე განმარტება მისი პატიმრობისათვის მეორე პატიმრობის წინა და შემდგომ პერიოდებში.

2. მთავრობა

57. მთავრობის მტკიცებით, განმცხადებლის პატიმრობით არ დარღვეულა კონვეცნიის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი. ამასთან, მთავრობა ამტკიცებდა, რომ ორივე შემთხვევაში პატიმრობა გამართლებული იყო იმ ფაქტით, რომ განმცხადებელი არ დაემორჩილა სასამართლოს ბრძანებას და არ გაიარა ფსიქიატრიული შემოწმება. ხოლო რაც შეეხება პატიმრობის იმ პერიოდს, რომელიც წინ უსწრებდა მის პირველ შემოწმებას 1994 წლის 2 ნოემბერს, მთავრობის მტკიცებით, „ტექნიკური მიზეზების გამო” ვერ მოხერხდა შემოწმების უფრო ადრე ჩატარება.

ბ. სასამართლოს მიერ განხორციელებული შეფასება

1. ზოგადი პრინციპები

58. მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი, პირველ რიგში, მოითხოვს, რომ პატიმრობა იყოს „კანონიერი,“ რაც მოიცავს იმ პირობას, რომ შესაბამისობაში იყოს კანონით განსაზღვრულ პროცედურასთან. კონვენცია აქ მიუთითებს ეროვნულ კანონმდებლობაზე და ადგენს ვალდებულებას, პატიმრობა შესაბამისობაში იყოს არსებით და პროცესუალურ წესებთან. ამასთან, იგი დამატებით მოითხოვს, რომ ნებისმიერი თავისუფლების აღკვეთა შესაბამისობაში იყოს მე-5 მუხლის მიზანთან, სახელდობრ, ადამიანის თვითნებობისაგან დაცვასთან. პატიმრობის პერიოდი, პრინციპში, კანონიერი იქნება, თუ პატიმრობა განხორციელდება სასამართლო ბრძანების საფუძველზე (იხ. საქმეზე Benham v. The United Kingdom გამოტანილი განაჩენი, 1996 წლის 10 ივნისი, მოხსენებები განაჩენებსა და გადაწყვეტილებებზე, 1996 - III, გვ. 752-753, პუნქტები 40 და 42).

59. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ გამონაკლისთა სია თავისუფლების უფლებაზე, რომელიც დაცულია მე-5 მუხლის 1-ლ პუნქტში, ამომწურავია და მხოლოდ ამ გამონაკლისთა ვიწრო განმარტება შეესაბამება ამ დებულების მიზანს, სახელდობრ, იმის უზრუნველყოფას, რომ არავის აღეკვეთოს თავისუფლება თვითნებურად (იხ, inter alia, საქმეზე Giulia Manzoni v. Italy გამოტანილი განაჩენი, 1997 წლის 1 ივლისი, მოხსენებები 1997-IV, გვ. 1191, პუნქტი 25).

60. უფრო მეტიც, პატიმრობა მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის (ბ) ქვეპუნქტის თანახმად ნებადართულია მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ ვალდებულებათა „შესრულების უზრუნველსაყოფად”. აქედან გამომდინარეობს, რომ სულ მცირე ადგილი უნდა ჰქონდეს შესაბამისი პირის მიერ დაკისრებული ვალდებულების შეუსრულებლობას, ხოლო დაკავება და პატიმრობა უნდა ემსახურებოდეს ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის მიზანს და არ უნდა იყოს დამსჯელი ხასიათის. როდესაც შესაბამისი ვალდებულება შესრულებულია, საფუძველი მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის (ბ) ქვეპუნქტის შესაბამისად პატიმრობისთვის წყვეტს არსებობას.

61. და ბოლოს, უნდა დადგინდეს წონასწორობა დემოკრატიულ საზოგადოებაში შესაბამისი ვალდებულების დაუყოვნებლივ შესრულების მნიშვნელობასა და თავისუფლების უფლებას შორის. აღნიშნული წონასწორობის დადგენისას პატიმრობის ხანგრძლივობაც გასათვალისწინებელი ფაქტორია (იხ. საქმე McVeigh and Others v. The United Kingdom, განაცხადები №8022/77, №8025/77, №8027/77, 1981 წლის 18 მარტის კომისიის გადაწყვეტილება, გადაწყვეტილებები და მოხსენებები (DR), ტომი 25, გვ. 37-38 და 42; საქმე Johansen v. Norway, განაცხადი №10600/83, 1985 წლის 14 ოქტომბრის კომისიის გადაწყვეტილება, DR, ტომი 44, გვ. 162) .

2. ზემოხსენებული პრინციპების გამოყენება წინამდებარე საქმეში

62. სასამართლო, პირველ რიგში, ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ საერთო საფუძველზე მოხდა განმცხადებლის დაპატიმრება კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის (ბ) ქვეპუნქტის შესაბამისად და რომ ის იყო „კანონიერი“. თუ მხედველობაში მივიღებთ იმ ფაქტს, რომ განმცხადებლის პატიმრობა განხორციელდა სასამართლოს ბრძანების საფუძველზე, რათა უზრუნველყოფილიყო ფსიქიატრიული შემოწმებისათვის გამოცხადების მისი ვალდებულების შესრულება, სასამართლო ვერ ხედავს ვერავითარ მიზეზს, გამოიტანოს სხვაგვარი გადაწყვეტილება ამასთან დაკავშირებით.

63. განმცხადებლის წინასწარი შემოწმებისათვის განხორციელებულ პატიმრობასთან დაკავშირებით სასამართლო ადგენს, რომ პირველად იგი იმყოფებოდა პატიმრობაში 8 დღის განმავლობაში, სანამ დაენიშნებოდა ფსიქიატრიული შემოწმება 1994 წლის 2 ნოემბერს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 28-31). მისი შემოწმება დასრულდა იმავე დღეს. განმცხადებლის მეორე შემოწმებას, 1995 წლის 19 აპრილიდან 26 მაისამდე პერიოდში, წინ უძღოდა პატიმრობის 27 დღე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები ნ 38-45). სასამართლო თვლის, რომ პატიმრობის ორივე პერიოდი, რომელიც წინ უძღოდა შემოწმებას, არ შეიძლება შესაბამისობაში მოდიოდეს კომპეტენტური ორგანოების სურვილთან, უზრუნველეყოთ განმცხადებლის ვალდებულებების დაუყოვნებელი შესრულება. უფრო მეტიც, „ტექნიკური მიზეზები,“ რომლებსაც ეყრდნობოდა მთავრობა იმ პატიმრობის ხანგრძლივობასთან დაკავშირებით, რომელიც წინ უძღოდა პირველ შემოწმებას, ვერ გაამართლებს განმცხადებლის რვადღიან პატიმრობას ხანმოკლე შემოწმების ჩატარებამდე. მიიღო რა მხედველობაში პატიმრობის ხანგრძლივობა, სასამართლოს აზრით, ქვეყნის კომპეტენტურმა ორგანოებმა დაარღვიეს ბალანსი შესაბამისი ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის მნიშვნელობასა და თავისუფლების უფლების მნიშვნელობას შორის (იხ. ზემოხსენებული McVeigh and Others-ის საქმეზე გამოტანილი გადაწყვეტილება).

64. რაც შეეხება განმცხადებლის პატიმრობას შემოწმების შემდეგ, სასამართლო თვლის, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მისი პირველი შემოწმება დამთავრდა 1994 წლის 2 ნოემბერს, იგი პატიმრობაში იქნა დატოვებული მთელი ღამის განმავლობაში და გათავისუფლებული იქნა მხოლოდ 1994 წლის 3 ნოემბერს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 31). განმცხადებლის მეორე შემოწმება დამთავრდა 1995 წლის 26 მაისს, მაგრამ იგი პატიმრობაში დარჩა კიდევ 8 დღე 1995 წლის 3 ივნისამდე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 45 და 48-49). მთავრობამ ვერ წარმოადგინა ახსნა-განმარტება განმცხადებლის ფსიქიატრიული შემოწმების შემდგომ პატიმრობასთან დაკავშირებით. სასამართლო თვლის, რომ ორივე შემთხვევაში განმცხადებელმა შეასრულა თავისი ვალდებულება იმ დღეს, როდესაც დამთავრდა მისი შემოწმება. აქედან გამომდინარეობს, რომ განმცხადებლის პატიმრობას 1994 წლის 2 ნოემბრისა და 1995 წლის 26 მაისის შემდგომ არ გააჩნდა არანაირი საფუძველი მე-5 მუხლის 1 პუნქტის (ბ) ქვეპუნქტის თანახმად (იხ. ზემოხსენებული McVeigh and Others და Johansen-ის საქმეებზე გამოტანილი გადაწყვეტილებები).

65. სასამართლო ასკვნის, რომ განმცხადებლის პატიმრობა, რომელიც მთლიანობაში გრძელდებოდა 83 დღე და შეფერხებული იქნა მეზობლებს შორის წარმოშობილი დავის შედეგად აღძრული კერძო ბრალდების კონტექსტში, არღვევდა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლ პუნქტს.

II. კონვენციის მე-8 მუხლის სავარაუდო დარღვევა

66. განმცხადებელი ასევე ჩიოდა, რომ (i) გადაწყვეტილებები, რომლებიც ავალდებულებდა მას, გაევლო ფსიქიატრიული შემოწმება და ბრძანებდა მის დაკავებას, (ii) მისი პატიმრობა 83 დღის განმავლობაში, აგრეთვე (iii) მისი ოჯახის წევრების მიერ ციხეში მისი მონახულების უფლების შეზღუდვა (თვეში მხოლოდ ერთი ვიზიტი) არღვევდა კონვენციის მე-8 მუხლს, რომლის თანახმადაც:

„1. ყველას აქვს უფლება, პატივი სცენ მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას, ...

2. დაუშვებელია საჯარო ხელისუფლების ჩარევა ამ უფლების განხორციელებაში, გარდა ისეთი ჩარევისა, რომელიც დაშვებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში... უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, ჯანმრთელობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვისათვის“.

ა. სასამართლოსთვის წარმოდგენილი არგუმენტები

1. განმცხადებელი

67. განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ მისმა დაპატიმრებამ გამოიწვია მე-8 მუხლის დარღვევა. მან აღნიშნა, რომ მოსამართლის 1995 წლის 4 აპრილის გადაწყვეტილება, რომელმაც შეზღუდა მისი მონახულების უფლება (თვეში მხოლოდ ერთხელ), არღვევდა კონვენციის დებულებას, რადგან იგი არ შეიძლებოდა ჩათვლილიყო საფრთხედ ნებისმიერი იმ ინტერესის მიმართ, რომელიც ჩამოთვლილია მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტში.

2. მთავრობა

68. მთავრობამ დაადასტურა, რომ გადაწყვეტილებები, რომლებითაც განმცხადებელს დაევალა, გაევლო ფსიქიატრიული შემოწმება და ნაბრძანები იქნა მისი დაკავება, წარმოადგენდა პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემისმის უფლებაში ჩარევას. თუმცა მთავრობა თვლიდა, რომ ჩარევა შესაბამისობაში მოდიოდა კანონთან, სახელდობრ, 1969 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 65-ე მუხლთან, რომ სასამართლო ბრძანების განხორციელება კონვენციის შესაბამისად გამართლებული და პროპორციული იყო კანონიერ მიზანთან. ამას გარდა, მთავრობამ აღნიშნა, რომ დაკმაყოფილდა ყველა განაცხადი, რომელიც ეხებოდა განმცხადებლის მონახულების ნებართვასთან დაკავშირებულ თხოვნას და შეტანილი იყო მისი ოჯახის წევრების მიერ.

ბ. სასამართლოს მიერ განხორციელებული შეფასება

1. ზოგადი პრინციპები

69. სასამართლო იმეორებს, რომ ნებისმიერი ჩარევა ადამიანის პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლებაში წარმოადგენს მე-8 მუხლის დარღვევას, თუკი ეს ჩარევა არ არის განხორციელებული „კანონის თანახმად“, არ არის მიმართული მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილი კანონიერი მიზნისა თუ მიზნების მიღწევისაკენ და არ არის „აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ იმ თვალსაზრისით, რომ პროპორციული იყოს მისაღწევი მიზნებისა (იხ. საქმე D.G.v. Ireland, განაცხადი №39474/98, პუნქტი104, 2002 წლის 16 მაისი, არ არის გამოქვეყნებული).

70. აუცილებლობის ცნება მოიაზრებს, რომ ჩარევა უნდა პასუხობდეს მწვავე სოციალურ საჭიროებას, კერძოდ, დასახული კანონიერი მიზნის პროპორციული უნდა იყოს. იმის განსაზღვრისას, „არსებობს თუ არა აუცილებელობა დემოკრატიულ საზოგადოებაში“, სასამართლო მხედველობაში იღებს, რომ ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს მინიჭებული აქვთ შეფასების ზღვარი. ამას გარდა, სასამართლოს არ შეუძლია განიხილოს სადავო ფაქტები მოწყვეტილად, არამედ უნდა გამოიყენოს ობიექტური სტანდარტი და განიხილოს ფაქტები საქმეში არსებული ყველა გარემოების გათვალისწინებით (იხ. საქმე Matter v. Slovakia, №31534/96, პუნქტი 66, 1999 წლის 5 ივლისი, არ არის გამოქვეყნებული).

71. დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ ზოგადი შეზღუდვები და აკრძალვები, რომლებიც თან სდევს პატიმრის ცხოვრებასა და დისციპლინას კანონიერი პატიმრობის განმავლობაში, არ არის შემთხვევები, რომლებიც პრინციპში წარმოადგენს მე - 8 მუხლის დარღვევას, რადგან ითვლება, რომ ისინი არ წარმოადგენს ჩარევას პატიმრის პირად და ოჯახურ ცხოვრებაში ან იმიტომ, რომ ნებისმიერი ასეთი ჩარევა გამართლებულად იქნებოდა მიჩნეული (იხ. წინამდებარე განაჩენის 105 - ეპუნქტში მითითებული D.G.-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი).

2. ზემოხსენებული პრინციპების გამოყენება წინამდებარე საქმეში

(ა) გადაწყვეტილებები, რომლებითაც ნაბრძანები იქნა განმცხადებლის ფსიქიატრიული შემოწმება, დაკავება და პატიმრობა

72. განმცხადებელი ჩიოდა, რომ (i) გადაწყვეტილებები, რომლებიც ავალდებულებდა მას, გაევლო ფსიქიატრიული შემოწმება და ბრძანებდა მის დაკავებას და (ii) მისი პატიმრობა 83 დღის განმავლობაში წარმოადგენდა კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევას. თუმცა სასამართლო თვლის, რომ ეს საჩივრები არ წამოჭრის ცალკე საკითხს, რომელიც არ არის მოცული სასამართლოს მიერ მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევის დადგენით (იხ. Mutatis mutandis, წინამდებარე განაჩენის 107-ე პუნქტში მითითებული D.G.-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი).

(ბ) მონახულების უფლების შეზღუდვა

73. განმცხადებელი ასევე ამტკიცებდა, რომ ოჯახის წევრების ნახვის მისი უფლების შეზღუდვა თვეში მხოლოდ ერთი ვიზიტით არღვევდა კონვენციის მე-8 მუხლს.

74. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მხარეები შეთანხმდნენ იმაზე, რომ განმცხადებლისათვის ოჯახის წევრების მონახულების უფლების შეზღუდვა წარმოადგენდა მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებაში ჩარევას და „შესაბამისობაში იყო კანონთან“. სასამართლო ვერ ხედავს რაიმე სხვა მიზეზს სხვაგვარი გადაწყვიტილების მისაღებად.

75. რაც შეეხება იმ საკითხს, მიმართული იყო თუ არა ჩარევა კანონიერი მიზნის მისაღწევად და „აუცილებელი იყო თუ არა დემოკრატიულ საზოგადოებაში“, სასამართლო, პირველ რიგში, ხაზს უსვამს მთავრობის მტკიცებას, რომ განმცხადებლის პატიმრობა ისახავდა სასამართლო ბრძანების განხორციელების კანონიერ მიზანს. თუმცა შესაძლოა ჩაითვალოს, რომ პატიმრობა მიმართული იყო კანონიერი მიზნის მისაღწევად, რომელიც გულისხმობდა უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილებას, ჯანმრთელობისა და სხვათა უფლებების დაცვას (იხ. საქმე Berlinski v. Poland (dec.), განაცხადის №27715/95 და №30209/96, 2001 წლის 18 იანვარი, არ არის გამოქვეყნებული), მოსამართლის 1995 წლის 4 აპრილის გადაწყვეტილება, რომელიც ზღუდავდა განმცხადებლის მონახულების უფლებას (თვეში მხოლოდ ერთი ვიზიტი) არ იყო მიმართული და არ იყო პროპორციული კანონიერი მიზნისა. შეზღუდვა დაწესებული იყო განმცხადებლის მიმართ, რომელიც პატიმრობაში იმყოფებოდა 83 დღის განმავლობაში იმ საქმეში, რომელშიც განმცხადებელი არ უარყოფდა კერძო ბრალმდებლის მტკიცებებს მის წინააღმდეგ მიმართულ საქმეზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 13). უფრო მეტიც, მთავრობამ ვერ წარმოადგინა, რომ ეს გამართლებული იყო როგორც ჩვეულებრივი შეზღუდვა, რომელიც თან სდევს ციხის ცხოვრებასა და დისციპლინას პატიმრობის დროს.

76. ამას გარდა სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს მთავრობის არგუმენტაციაზე, რომ ყველა განაცხადი მონახულების ნებართვის გაცემასთან დაკავშირებით, რომელიც წარდგენილი იქნა განმცხადებლის ოჯახის წევრების მიერ, დაკმაყოფილებული იქნა. თუმცა მას შემდეგ, რაც მონახულების უფლება შეიზღუდა 1995 წლის 31 მარტის განაცხადთან დაკავშირებით, განმცხადებლის ოჯახი წარადგენდა შემდგომ განაცხადებს თვეში ერთხელ: რაიონულმა სასამართლომ ნებართვა გასცა მონახულებაზე 1995 წლის 10 აპრილს, 5 მაისსა და 2 ივნისს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 41-48). როგორც ჩანს, ოჯახის მიერ წარდგენილ განაცხადთა სიმცირე გამოიწვია მოსამართლის მიერ 1995 წლის 4 აპრილს გამოტანილმა გადაწყვეტილებამ, რომელიც ეხებოდა თვეში მხოლოდ ერთ შესაძლო ვიზიტს.

77. სასამართლო ასკვნის, რომ პატიმრობაში ყოფნისას ოჯახის წევრების ნახვასთან დაკავშირებული განმცხადებლის უფლების შეზღუდვა თვეში მხოლოდ ერთი ვიზიტით არ იყო მიმართული და არ იყო პროპორციული რომელიმე კანონიერი მიზნისა და, ამგვარად, წარმოადგენს კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევას.

III. კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენება

78. კონვენციის 41-ე მუხლის თანახმად:

„თუ სასამართლო დაადგენს, რომ დაირღვა კონვენცია და მისი ოქმები და თუ შესაბამისი მაღალი ხელშემკვრელი მხარის შიდა სახელმწიფოებრივი სამართალი იძლევა ზიანის მხოლოდ ნაწილობრივი ანაზღაურების შესაძლებლობას, სასამართლო „საჭიროების შემთხვევაში, ანიჭებს დაზარალებულ მხარეს სამართლიან დაკმაყოფილებას“.

ა. ზიანი

79. ქ-ნი ნოვიცკა ითხოვდა 200,000 ამერიკულ დოლარს მატერიალური და არამატერიალური ზიანისათვის.

80. მთავრობის განცხადებით, იმ შემთხვევაში, თუ სასამართლო დაადგენს დარღვევას, სასამართლოს გადაწყვეტილება თავის თავად საკმარისი იქნება სამართლიანი დაკმაყოფილებისათვის, რადგან განმცხადებლის პრეტენზია შეეხებოდა განმცხადებლის პრეტენზიას მატერიალურ ზარალთან დაკავშირებით. ალტერნატიულად, მთავრობამ მოსთხოვა სასამართლოს, ქვეყანაში არსებული გარემოებების გათვალისწინებით, შეეფასებინა სამართლებრივი დაკმაყოფილების მოცულობა, რომელიც მინიჭებული უნდა ყოფილიყო მატერიალური ზარალისათვის ანალოგიურ საქმეებზე სასამართლოს მიერ დადგენილი პრეცედენტული სამართლის საფუძველზე.

81. მთავრობა თვლიდა, რომ განმცხადებლის მიერ მოთხოვნილი არამატერიალური ზიანი ძალიან გადაჭარბებული იყო და შეფასებული უნდა ყოფილიყო ანალოგიურ საქმეებზე დადგენილი პრეცედენტული სამართლის საფუძველზე, ისევ და ისევ ქვეყანაში არსებული გარემოებების გათვალისწინებით.

82. სასამართლო, მისთვის წარმოდგენილ მტკიცებულებათა საფუძველზე, თვლის, რომ განმცხადებელმა ვერ წარმოადგინა იმის დამადასტურებელი არგუმენტაცია, რომ მატერიალური ზიანი, რომელსაც განმცხადებელი ამტკიცებდა, მას მიადგა კონვენციის დარღვევის შედეგად. შესაბამისად, არ იქნებოდა გამართლებული, სასამართლოს მიენიჭებინა მისთვის რაიმე ამ თავში მოთხოვნილი პრეტენზიის თანახმად (იხ. Mutatis mutandis, Kudla v. Poland [GC], განაცხადის №30210/96, პუნქტი 164, ECHR 2000-XI).

83. თუმცა სასამართლო თვლის, რომ ამ ცალკეული საქმის გარემოებებში და სამართლიანობის საფუძველზე განმცხადებელს უნდა გადაეხადოს 10,000 ევრო არა მატერიალური ზიანისათვის.

ბ. გაწეული ხარჯები

84. განმცხადებელი ასევე მოითხოვდა 3,000 აშშ დოლარს სამართლებრივი მომსახურებისათვის, ისევე, როგორც სასამართლოში მის საქმეზე დაცვის მომზადების პერიოდში გაღებული ხარჯების დასაფარავად. ხსენებული სამუშაოს შესრულება მოიცავდა 20 საათს. განმცხადებელი თითოეული საათისათვის ითხოვს 150 აშშ დოლარს.

85. მთავრობის მტკიცებით, ეს მოთხოვნები გადაჭარბებული იყო, განსაკუთრებით იმ ნაწილში, რომელიც ეხებოდა საათობრივ ანაზღაურებას. ამასთან, მთავრობამ თხოვნით მიმართა სასამართლოს მისანიჭებელი თანხა განესაზღვრა „სამართლებრივი დახმარებისათვის დადგენილი მინიმალური ტარიფების“ საფუძველზე. უფრო მეტიც, მთავრობამ აღნიშნა, რომ განმცხადებლის წარმომადგენელი დაინიშნა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც განმცხადებელმა წარადგინა თავისი მიმოხილვების პირველი ნაწილი. დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ საქმე არ იყო რთული.

86. გაითვალისწინა რა სამართლიანობის პრინციპი, სასამართლო ანიჭებს განმცხადებელს 2,000 ევროს, ნებისმიერი სახის საშემოსავლო გადასახადთან ერთად, რომელიც შესაძლოა გადასახდელი გახდეს, ამ თანხას გამოკლებული 510 ევრო, რომელიც უკვე გადახდილი იქნა სამართლებრივი დახმარების სახით.

გ. საურავი

87. სასამართლო თვლის, რომ დადგენილი უნდა იქნეს ევროპის ცენტრალური ბანკის სასესხო განაკვეთის ტოლი საურავი, რასაც დაემატება სამი პროცენტული პუნქტი.

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, სასამართლო ერთხმად:

1. ადგენს, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას;

2. ადგენს, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-8 მუხლის დარღვევას განმცხადებლის მონახულების უფლების შეზღუდვასთან მიმართებაში;

3. ადგენს,

(ა) რომ ხელშემკვრელმა სახელმწიფომ 3 თვის ვადაში მას შემდეგ, რაც განაჩენი საბოლოო გახდება კონვენციის 44-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, უნდა გადაუხადოს განმცხადებელს 10,000 ევრო (ათიათასი ევრო) პოლონურ ზლოტებში იმ დღის კურსით, როდესაც მოხდება გადახდა არა მატერიალური ზიანის ასანაზღაურებლად;

(ბ) რომ ხელშემკვრელმა სახელმწიფომ 3 თვის ვადაში მას შემდეგ, რაც განაჩენი საბოლოო გახდება კონვენციის 44-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, უნდა გადაუხადოს განმცხადებელს 2,000 ევრო (ორიათასი) გაწეული ხარჯებისათვის, ამას დამატებული ნებისმიერი სახის საშემოსავლო გადასახადი, რომელიც შეიძლება გადასახდელი გახდეს, ამ თანხას გამოკლებული 510 ევრო (ხუთას ათი ევრო) პოლონურ ზლოტებში იმ დღის კურსით, როდესაც მოხდება გადახდა არა მატერიალური ზიანის ასანაზღაურებლად;

(გ) რომ ერთჯერადი გადასახადი ევროპის ცენტრალური ბანკის სესხის განაკვეთის ტოლი განაკვეთით, რასაც დაემატება სამი პროცენტული პუნქტი, გადახდილი უნდა იქნეს ზემოხსენებული სამი თვის ამოწურვიდან თანხის გადახდამდე;

1. უარყოფს განმცხადებლის მიერ წამოყენებულ პრეტენზიებს სამართლიან დაკმაყოფილებასთან დაკავშირებით.

შესრულებულია ინგლისურ ენაზე და გაცხადებულია წერილობით 2002 წლის 3 დეკემბერს, სასამართლოს რეგლამენტის 77-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების შესაბამისად.

ს. დოლე, - რეგისტრატორი
ჟ.-პ. კოსტა, - პრეზიდენტი

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო
საქმეზე „მინელის შვეიცარიის წინააღმდეგ“ (Minelli v. Switzerland)

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო შეიკრიბა პალატის სახით ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის (შემდგომში „კონვენცია“) 43-ე მუხლისა და სასამართლოს რეგლამენტის* შესაბამისი მუხლების თანახმად, შემდეგ მოსამართლეთა შემადგენლობით:

ბ-ნი ჯ. ვიარდა, პრეზიდენტი,
ქ-ნი დ. ბინდშედლერ - რობერტი,
ბ-ნი გ. ლაგერგენი,
ბ-ნი ფ. გოლცუკლუ,
ბ-ნი ფ. მატშერი,
ბ-ნი რ. მაკდონალდი,
ბ-ნი ს. რუსო,

ასევე ბ-ნი მ.-ა. ეისენი, რეგისტრატორი, და ბ-ნი ჰ. პეთზოლდი, რეგისტრატორის მოადგილე.

იმსჯელა რა განმარტოებით 1982 წლის 19 ოქტომბერსა და 1983 წლის 21 თებერვალს,

1983 წლის 21 თებერვალს სასამართლომ გამოიტანა წინამდებარე განაჩენი:

პროცედურა

1. საქმე სასამართლოს გადაეცა ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისიის (შემდგომში „კომისია“) და შვეიცარიის კონფედერაციის მთავრობის (შემდგომში „მთავრობა“) მიერ. საქმეს საფუძვლად უდევს სახელმწიფოს წინააღმდეგ კომისიისთვის 1979 წლისს 20 ივნისს შვეიცარიის მოქალაქის ბ-ნი ლუდვიგ მინელის მიერ კონვენციის 25-ე მუხლის თანახმად წარდგენილი განაცხადი (განაცხადი №8660/79).

2. კომისიის მოთხოვნა და მთავრობის განაცხადი რეგისტრატურას წარედგინა 3 თვის ვადაში, როგორც ეს დადგენილია კონვენციის 32-ე მუხლის 1-ლი პუნქტითა და 47 მუხლით. კომისიის მოთხოვნა წარმოდგენილი იქნა 13 ოქტომბერს, ხოლო მთავრობის განაცხადი - 1981 წლის 15 ოქტომბერს. მოთხოვნა მიუთითებდა 44-ე და 48-ე მუხლებსა და დეკლარაციაზე, რომლითაც შვეიცარიის კონფედერაციამ აღიარა სასამართლოს იურისდიქცია (მუხლი 46), განაცხადი კი მიუთითებდა 45-ე, 47-ე და 48-ე მუხლებზე. მოთხოვნის მიზანს წარმოადგენდა გადაწყვეტილების მიღება იმასთან დაკავშირებით, წარმოადგენდა თუ არა საქმეში არსებული ფაქტები მოპასუხე სახელმწიფოს მიერ კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტით აღებულ ვალდებულებათა დარღვევას.

3. პალატაში, რომელშიც უნდა შესულიყო შვიდი წევრი, ex officio წევრების სახით შევიდნენ ქ-ნი დ. ბინდშედლერ-რობერტი, შვეიცარიის მხრიდან არჩეული მოსამართლე (კონვენციის 43-ე მუხლი), და ბ-ნი ჯ. ვიარდა, სასამართლოს პრეზიდენტი (სასამართლოს რეგლამენტის 21-ე მუხლის მე-3 (ბ) მუხლი). 1981 წლის 22 ოქტომბერს პრეზიდენტმა, რეგისტრატორისთან დასწრებით, კენჭისყრის შედეგად გამოავლინა დანარჩენი ხუთი მოსამართლის ვინაობა. ეს მოსამართლეები იყვნენ: ბ-ნი მ. ზეკია, ბ-ნი ჯ. კრემონა, ბ-ნი ფ. გოლცუკლუ, ბ-ნი ლ.-ე. პეტიტი და ბ-ნი ს. რუსო (კონვენციის 43-ე მუხლის in fine და რეგლამენტის 21-ე მუხლის მე-4 პუნქტი).

4. ბ-ნი ვიარდამ, რომელმაც დაიკავა პალატის პრეზიდენტის თანამდებობა, რეგისტრატორის საშუალებით გაარკვია მთავრობის წარმომადგენლისა და კომისიის დელეგატის მოსაზრებები პროცედურასთან დაკავშირებით. 26 ნოემბერს პრეზიდენტმა გადაწყვიტა, რომ მთავრობის წარმომადგენელმა მემორანდუმი უნდა წარმოადგინოს 1982 წლის 15 თებერვლამდე, ხოლო დელეგატს უფლება უნდა მიენიჭოს, წერილობითი პასუხი გასცეს რეგისტრატორის მიერ მისთვის მთავრობის მემორანდუმის გადაცემიდან ორი თვის ვადაში.

მთავრობამ რეგისტრატორს მემორანდუმი წარუდგინა 22 თებერვალს. 5 მაისს კომისიის მდივანმა შეატყობინა რეგისტრატორს, რომ კომისიის დელეგატი საკუთარ მიმოხილვებს მოსმენაზე წარმოადგენდა.

5. მთავრობის წარმომადგენელთან და კომისიის დელეგატთან რეგისტრატორის საშუალებით გამართული კონსულტაციების შედეგად 22 ივნისს სასამართლოს პრეზიდენტმა ბრძანა, რომ ზეპირი მოსმენა 1982 წლის 26 ოქტომბერს გაიმართებოდა.

1982 წლის 6 ოქტომბრის ბრძანებით პრეზიდენტმა მოსთხოვა მთავრობასა და კომისიას გარკვეული დოკუმენტების წარმოდგენა. ხსენებული დოკუმენტაცია სასამართლოს რეგისტრატურამ სხვადასხვა დღეებში მიიღო.

6. მოსმენა გაიმართა საჯაროდ, ადამიანის უფლებათა შენობაში, სტრასბურგში, 26 ოქტომბერს. მოსმენის გახსნამდე სასამართლომ მოსამზადებელი შეხვედრა გამართა.

სასამართლოს წინაშე გამოცხადდნენ:

მთავრობის სახელით:

ბ-ნი ო. იაკოტ - გუილარმოდი, იუსტიციის ფედერალური დეპარტამენტის ევროპის საბჭოს განყოფილება - წარმომადგენელი,
ბ-ნი . რ. ჰაუსერი, ციურიხის უნივერსიტეტის პროფესორი,
ბ-ნი ბ. მუნგერი, იუსტიციის ფედერალური დეპარტამენტი, ადვოკატი;

კომისიის სახელით:

ბ-ნი ჯ. ფროუეინი, დელეგატი,
ბ-ნი ლ. მინელი, განმცხადებელი, რომელიც დახმარებას უწევდა დელეგატს (სასამართლოს რეგლამენტის 29-ე პუნქტის 1-ლი პუნქტი, მე-2 წინადადება).

სასამართლომ მოისმინა მათი მიმართვები და პასუხები დასმულ კითხვებზე. მოსმენის განმავლობაში მათ რამდენიმე დოკუმენტი წარმოადგინეს.

7. 1983 წლის 21 თებერვალს გამართულ სასამართლო განხილვაზე ბ-ნმა გ. ლაგერგრენმა, ბ-ნმა ფ. მათჩერმა და ბ-ნმა რ. მაკდონალდმა, შემცვლელმა მოსამართლეებმა, დაიკავეს ბ-ნ მ. ზეკიას, ბ-ნ ჯ. კრემონასა და ბ-ნ ლ.-ე. პეტიტის ადგილები, რომლებმაც ვერ შეძლეს საქმის შემდგომ განხილვაში მონაწილეობის მიღება (სასამართლოს რეგლამენტის 22-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი და 24-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი).

ფაქტები

ა. საქმის კონკრეტული ფაქტები

8. განმცხადებელი, რომელიც არის შვეიცარიის მოქალაქე, დაიბადა 1932 წელს და ცხოვრობს ფორჩში, ციურიხის კანტონში. იგი პროფესიით ჟურნალისტია.

9. 1972 წლის 27 იანვარს მან გამოაქვეყნა სტატია „National Zeitung“-ში (ბაზელის ყოველდღიურ გაზეთში, რომელიც აღარ გამოდის), რომელშიც მოცემული იყო ბრალდებები თაღლითობასთან დაკავშირებით კომპანია Télé-Répertoire S.A.-სა და მისი დირექტორის ბ-ნ ვასის წინააღმდეგ. სტატიაში განმცხადებელი მოითხოვდა ჩხრეკის ჩატარებას ბ-ნ ვასის სახლში, სამსახურსა და სხვა ადგილებში, ხოლო იმ შემთხვევაში, თუკი ჩხრეკა გამოიღებდა შედეგს, ითხოვდა მის დაპატიმრებას. 6 დღით ადრე ბ-ნმა მინელიმ უსტერის რაიონის პროკურატურას (Bezirksanwaltschaft) წარმუდგინა საჩივარი, რომელიც იურისდიქციის პრინციპის საფუძველზე გადაეგზავნა ტიკინოს ხელისუფლების კომპეტენტურ ორგანოს. ამ უკანასკნელმა 10 თებერვალს მოისმინა ბ-ნ მინელის ჩვენება და 1972 წლის 10 მაისს უარი განაცხადა სამართალწარმოების აღძვრაზე.

განმცხადებლის მიერ გადმოცემული ფაქტები უკვე სხვა ჟურნალისტმა, ბ-ნმა ფუსტმა გამოიყენა 1972 წლის 19 იანვარს ყოველდღიურ გაზეთ Blick-ში გამოქვეყნებულ თავის სტატიაში. ბ-ნი ფუსტი აცხადებდა, რომ სატელეფონო ცნობარების გაყიდვის გაფართოების მიზნით შესაბამისი კომპანია იყენებდა ხელმოწერისათვის განკუთვნილ ფორმებს (Einzahlungsscheine), რომლებიც სატელეფონო ქვითრებს წააგავდა. ამ თვალსაზრისით ასეთ მოქმედებას შეეძლო შეექმნა ისეთი წარმოდგენა, თითქოს ეს იყო შვეიცარიის საფოსტო ორგანოების მიერ განხორციელებული ჩვეულებრივი მომსახურება, რაც წარმოშობდა დავალიანებას, რომელიც უნდა გადახდილიყო იმავე გზით, როგორც ეს ხორციელდებოდა რეგულარული ანგარიშფაქტურების შემთხვევაში.

10. Télé-Répertoire S.A.-მა და ბ-ნმა ვასმა ორივე ჟურნალისტის წინააღმდეგ შეიტანეს სისხლის სამართლებრივი საჩივარი პრესის საშუალებით ცილისწამებისათვის (Ehrverletzung).

საჩივარი ბ-ნი მინელის წინააღმდეგ უსტერის (ციურიხი) რაიონულ სასამართლოს (Bezirksgericht) 1972 წლის 29 თებერვალს წარედგინა. 6 ივნისს გამომძიებელმა მოსამართლემ დაკითხა მხარეები მათი ადვოკატების თანდასწრებით. მანამდე განმცხადებლის ადვოკატმა, ბ-ნმა კუჰნმა წარმოადგინა ცალკეული დოკუმენტები და მოითხოვა მტკიცებულებათა წარმოდგენა; 28 ივნისს მან მოითხოვა რამდენიმე მოწმის დაკითხვა. თუმცა 1974 წლის 3 ივლისს რაიონულმა სასამართლომ შეაჩერა სამართალწარმოება ბ-ნ ვასის მოთხოვნით, სანამ არ დამთავრდებო და სამართალწარმოება ბ-ნ ფუსტის, გაზეთ Blick-ის ჟურნალისტის წინააღმდეგ.

ზემოხსენებული სამართალწარმოება, რომელიც დაიწყო 1972 წლის 28 თებერვალს, მოიცავდა მრავალ პროცედურულ საკითხს, რაც აისახა 1975 წლის 2 სექტემბერს ციურიხის კანტონის უმაღლესი სასამართლოს (Obergericht) სისხლისსამართლის პირველი პალატის მიერ გამოტანილ განაჩენში, რომლის თანახმადაც ბ-ნი ფუსტი დაჯარიმდა 200 შვეიცარიული ფრანკით და დაეკისრა დაახლოებით 1,400 შვეიცარიული ფრანკის გადახდა სასამართლო ხარჯებისათვის, ასევე 1,400 შვეიცარიული ფრანკის გადახდა კომპენსაციის სახით თითოეული კერძო ბრალმდებლისათვის მათ მიერ გაღებული ხარჯებისათვის.

11. 1975 წლის 22 აგვისტოს, განაჩენის გამოტანამდე, ბ-ნმა ვასმა ფორმალურად მოითხოვა ბ-ნი მინელის წინააღმდეგ აღძრული სამართალწარმოების განახლება; მან სასამართლოს ყურადღება ხანდაზმულობის ვადაზე გაამახვილა.

1975 წლის 12 სექტემბერს სასამართლომ დააკმაყოფილა მოთხოვნა და სთხოვა ბ-ნ მინელის, აღენიშნა, მოითხოვდა თუ არა იგი, რომ მისი საქმე განეხილა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს. ბ-ნი კუჰნის დადებითი პასუხის შედეგად რაიონულმა სასამართლომ 1975 წლის 1 ოქტომბერს დათმო საქმის განხილვის უფლებამოსილება.

1975 წლის 6 ნოემბერს ციურიხის უმაღლესი სასამართლოს საგამოძიებო პალატამ (Anklagekammer) არსებით განხილვაზე დაშვებულად გამოაცხადა საჩივარი და ბრძანა, საქმე გადასცემოდა ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს (Geschworenengericht) (ციურიხის სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 305-ე მუხლი). 1975 წლის 24 ნოემბერს განმცხადებელმა წარმოადგინა საჯარო სამართლებრივი საჩივარი ამ გადაწყვეტილების წინააღმდეგ, რომელიც უარყოფილი იქნა ფედერალური სასამართლოს მიერ 1976 წლის 6 იანვარს.

1975 წლის 19 ნოემბერს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს რეგისტრატურამ ტელეფონით აცნობა ბ-ნ ვებერს, ბ-ნ ვასის ადვოკატს, რომ მოსმენები გაიმართებოდა 1976 წლის 19 და 21 იანვარს, მაგრამ მოსმენები გადაიდო ფედერალური სასამართლოს მიერ განაჩენის გამოტანამდე. როდესაც ეს განაჩენი იქნა გამოტანილი 6 იანვარს, მთავრობის მტკიცებით, უკვე გვიანი იყო, მოსმენა თავიდან დადგენილ დღეს გამართულიყო. თუმცა 1976 წლის 21 იანვარს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომ მოუწოდა მხარეებს, წარმოედგინათ თავიანთი არგუმენტაცია ხარჯების განაწილებასთან დაკავშირებით, რადგან გათვალისწინებული იქნა, რომ ხანდაზმულობის „აბსოლუტური“ ვადა (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-17 პუნქტი) მალე გადიოდა. ორივე მხარემ ეს წერილობით განახორციელა. ბ-ნ მამინელიმ ასევე მიმართა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გარკვეულ მტკიცებულებათა მოპოვების მოთხოვნით.

12. 1976 წლის 12 მაისს ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ (Gerichtshof des Geschworenengerichts) გადაწყვიტა, რომ იგი არ განიხილავდა განმცხადებლის წინააღმდეგ წარმოდგენილ საჩივარს (Nichtzulassung der Anklage), რადგან ხანდაზმულობის ოთხწლიანი „აბსოლუტური“ ვადა 1976 წლის 27 იანვარს გავიდა (შვეიცარიის სისხლის სამართლის კოდექსის 72-ე და 178-ე მუხლები, იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-17 პუნქტი). ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ ბრძანა, რომ ბ-ნ მინელის უნდა გაეღო სასამართლო ხარჯების ორი მესამედი (Kosten der Untersuchung und des gerichtlichen Verfahrens), სახელდობრ, 374 შვეიცარიული ფრანკი 562 შვეიცარიული ფრანკიდან. თანხის დარჩენილი ნაწილი კერძო ბრალმდებლებს უნდა გადაეხადათ; სასამართლომ ასევე უბრძანა ბ-ნ მინელის, თითოეული კერძო ბრალმდებლისათვის გადაეხადა 600 შვეიცარიული ფრანკი მათ მიერ გაღებული ხარჯებისათვის, და არა 3,600 შვეიცარიული ფრანკი, როგორც ეს მათ მოითხოვეს.

13. ამ საკითხთან დაკავშირებული გადაწყვეტილება ეფუძნებოდა ციურიხის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 293-ე მუხლს, რომლის თანახმად წაგებულმა მხარემ უნდა გაიღოს სამართალწარმოების ხარჯები და მოწინააღმდეგე მხარეს უნდა აუნაზღაუროს გაღებული ხარჯები, თუკი არ არსებობს განსაკუთრებული გარემოებები, რომლებიც მოითხოვს ამ მუხლიდან გადახვევას.

ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომ დაადგინა, რომ წინამდებარე საქმეში ხანდაზმულობის გამო წაგებული გამოდიოდნენ კერძო ბრალმდებლები, რადგანაც მათ ვერ მიაღწიეს განმცხადებლის მსჯავრდებას. ამასთან, სასამართლომ გამოიყენა ციურიხის პრეცედენტული სამართალი, რომლის თანახმად იმ საქმეებში, რომლებიც მთავრდება გამართლებით (Freispruch) სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებაზე უარის თქმის გამო ან ბრალდებულის სიკვდილის გამო სამართალწარმოების შეწყვეტით (Einstellung), ხარჯების გადანაწილების დროს მნიშვნელოვანია იმის გარკვევა, თუ რა ზომით დაეკისრებოდა გადახდა ბრალდებულს იმ შემთხვევაში, თუკი დაეკისრებოდა სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა ან თუ გამართლებული იქნებოდა. სასამართლოს აზრით, იგივე გამოიყენებოდა, როდესაც გამოძიება შეწყდებოდა ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო; „ღირებულებისა და გაღებული ხარჯების გადახდის ვალდებულება“ ასეთ შემთხვევებში „დამოკიდებული უნდა იყოს განაჩენზე, რომელიც გამოტანილი იქნებოდა ხანდაზმულობის ვადის არ არსებობის შემთხვევაში“. პალატამ დამატებით აღნიშნა, რომ კერძო ბრალდების ღირებულება არ შეიძლებოდა არანაირ შემთხვევაში ანაზღაურებულიყო სახელმწიფოს მიერ და რომ დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, აღარ იყო საჭირო ფაქტებთან დაკავშირებით შემდგომი გამოძიების წარმართვა.

იმისათვის, რომ დადგენილიყო, თუ რა შედეგით დამთავრდებოდა გამოძიება ხანდაზმულობის არარსებობის შემთხვევაში, პალატამ მიუთითა განაჩენზე (რომელიც ამის შემდეგ საბოლოო გახდა), რომელიც გამოიტანა უმაღლესმა სასამართლომ 1975 წლის 2 სექტემბერს ბ-ნ ფურსტის, ჟურნალისტის საქმეში (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-10 პუნქტი). განაჩენის განხილვისა და დიდი ნაწყვეტების ციტირების შემდეგ პალატამ დაასკვნა (მთავრობის მიერ წარმოდგენილი თარგმანი გერმანულიდან ფრანგულ ენაზე):

„შეიძლება აღიარებულად იქნეს ცნობილი, როგორც ეს იქნა გაკეთებული კერძო ბრალმდებლების მიერ, რომ წინამდებარე საქმე, მცირე განსხვავებებით, იგივეა რაც ზემოხსენებული, სახელდობრ, სამართალწარმოება, რომელიც მიმდინარეობდა კანტონის სასამართლოში ჟურნალისტ ფ.-ს წინააღმდეგ ცილისწამებისათვის. ფაქტობრივად, მინელიმ, ამტკიცებდა რა, რომ ადგილი ჰქონდა თაღლითობას წინამდებარე საქმეში და მოითხოვდა რა ბ-ნ ვასის წინასწარ პატიმრობას, უფრო სერიოზული ბრალდებები წაუყენა კერძო ბრალმდებლებს. ფ.-სგან განსხვავებით, ბრალდებულს აშკარად არ განუხორციელებია არავითარი მცდელობა, შეემოწმებინა თავისი ბრალდებები. მინელი გახდა კერძო ბრალმდებლების საზოგადოებრივი კამპანიის სამიზნე, როდესაც 1972 წლის იანვარში Télé-Répertoire Editions Vass-ისგან მიიღო ხელმოწერის ფორმა. თუმცა, მის მიერვე გაკეთებული განცხადებით, იგი არ მოტყუებულა. დააკვირდა რა ბარათს უფრო ყურადღებით, მან უკანა მხარეს აღმოაჩინა დაბეჭდილი შეტყობინება, „რომელიც არაპირდაპირი გზით გასაგებს ხდიდა, რომ ანგარიში განკუთვნილი იყო სატელეფონო ცნობარში მისი ნომრის შეყვანის მიზნით ფულის გადასახდელად“ (მინიშნება 5/28). როდესაც რამდენიმე დღის შემდეგ გაზეთ Blick-ში გამოქვეყნდა ფ.-ს სტატია, მინელიმ თავად ჩამოაყალიბა შესაბამისი ბრალდებები, რომელთა მიზანი, მისივე განცხადებით, იყო, სტიმული მიეცა საფოსტო ორგანოებისათვის, ემოქმედათ შესაბამისად. მიუხედავად ამისა, იგი არ დაკავშირებია კერძო ბრალმდებელ ბ-ნ ვასს ან მის კომპანიას, რადგან ფაქტები მისთვის ისეთი ცხადი იყო, რომ აღარ ჩათვალა აუცილებლად მათთან დაკავშირება (მინიშნება 5/26 გვ. 4).

იმ ფაქტით, რომ განმცხადებელმა არ მიმართა ზუსტი ინფორმაციის მოპოვების მოთხოვნით კერძო ბრალმდებლებს, მან დაარღვია სიფრთხილის დაცვის ვალდებულება. იგი უნდა დარწმუნებულიყო ბრალმდებლების მიერ გადადგმულ ნაბიჯებში იმ მოსაზრებით, რომ აეცილებინა გაუგებრობის რისკი. ამ ინფორმაციის მიღების შემდეგ მას ყველაზე მეტი, რაც შეეძლო გაეკეთებინა, იყო უკმაყოფილების გამოთქმა მეთოდებთან დაკავშირებით, მაგრამ არ ჰქონდა უფლება, სახალხოდ ასე აშკარად ბრალი დაედო მათთვის თაღლითობაში. რადგან მიუხედავად ყველაფრისა განმცხადებელმა ეს გააკეთა, სამართალწარმოება რომ არ შეწყვეტილიყო ხანდაზმულობის ვადის გამო, იგი ყველა შემთხვევაში იქნებოდა მსჯავრდებული ცილისწამებისათვის. ეს დასკვნა უფრო დამაჯერებელი ხდება იმის გათვალისწინებით, რომ თაღლითობისათვის აღძრული სამართალწარმოება, რომელიც აღიძრა ბრალდებულის მიერ ბ-ნ ვასის წინააღმდეგ შეტანილი საჩივრის საფუძველზე ტიცინოს კანტონში, დამთავრდა ბრალდების მოხსნით (1972 წლის 10 მაისი); სამართალწარმოების ხარჯების გადახდა დაეკისრა სახელმწიფოს. ბრალდების მოხსნა ემყარებოდა იმგვარი ფაქტების არ არსებობას, რომლებიც შესაძლებელს გახდიდა, დადგენილიყო, რომ თაღლითობის დანაშაულის შემადგენელი ელემენტები არსებობდა (მინიშნება 5/20 და 21). ის არგუმენტები, რომლებსაც ბრალდებული წარმოადგენს ამ გადაწყვეტილების საწინააღმდეგოდ, აღარ შეიძლება განხილული იქნეს წინამდებარე სამართალწარმოებაში. ეს შესაძლებელი იქნებოდა, თუკი ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მოეთხოვებოდა, გამოეტანა გადაწყვეტილება ბრალდების არსებით განხილვაზე.

გამომდინარე იქიდან, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 293-ე მუხლი უფლებას აძლევს სასამართლოს, მხედველობაში მიიღოს „განსაკუთრებული გარემოებები“, მეტყველებს იმაზე, რომ მან მხედველობაში უნდა მიიღოს ხარჯების გადანაწილებასთან დაკავშირებული ყველა შესაფერისი გარემოება. როგორც ეს ციურიხის კანტონის საკასაციო სასამართლოს მიერ იქნა განცხადებული 1973 წლის 2 აპრილს გამოუქვეყნებელ ზემოხსენებულ გადაწყვეტილებაში, ეს გარემოებები გულისხმობს, რომ კერძო ბრალმდებლები ხელს უწყობდნენ თავიანთი საქციელით სამართალწარმოების აღძვრას, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 189-ე მუხლის გაგებით. იმ ფაქტს, რომ ხელმოსაწერი ფორმები იგზავნებოდა კონვერტის გარეშე 1971 წლის დასასრულამდე, ზოგჯერ კი 1972 წელსაც, შეიძლებოდა ბრალდებულისთვის შეექმნა წარმოდგენა, რომ ბრალმდებელი იღწვოდა შეექმნა გაუგებრობა, ან ყველაზე მცირე, რომ მას ეს არ ანაღვლებდა. შეთავაზებისა და ანგარიშფაქტურის გაერთინებაც არასათანადოდ უნდა ჩაითვალოს, რაც უკვე აღინიშნა უმაღლესი სასამართლოს განაჩენში. სინამდვილეში, გასაჩივრებული სტატიის გამოქვეყნების საფუძველიც კერძო ბრალმდებლების კომერციული საქმიანობა გახდა, რომელიც სახალხოდ უკვე გაკიცხული იქნა. ბრალდებულის რეაქციაც, შესაბამისად, გამოწვეული იყო კერძო ბრალმდებლების მიერ. მიუხედავად იმისა, რომ ბრალდებული მოქმედებდა გარკვეული მიზნით, მისი თავდასხმა მაინც გადაჭარბებული იყო. აღნიშნული სცილდება შემწყნარებლობის ყველანაირ ზღვარს.

ზემოხსენებულის გათვალისწინებით უნდა აღინიშოს შემდეგი: სამართალწარმოება ხანდაზმულობის გამო, რომ არ შეწყვეტილიყო, ის სტატია, რომლის საწინააღმდეგოდაც წარმოდგენილი იქნა საჩივარი, სავარაუდოდ დასრულდებოდა ბრალდებულის მსჯავრდებით; მეორე მხრივ, კერძო ბრალმდებელთა ქმედებამ გამოიწვია ის, რომ ბრალდებულმა საჯაროდ და კომპეტენტური ორგანოების წინაშე გამოიტანა მათი გასაკიცხი კომერციული საქმიანობა. ამიტომ გამართლებულად შეიძლება ჩაითვალოს ბრალდებულისთვის სასამართლოს ხარჯების ორი მესამედის, ხოლო ბრალმდებლებისთვის ერთი მესამედის გადახდის დაკისრება. მხარეთა მიერ გაღებული ხარჯებიც იმავე პროპორციებით უნდა იქნეს ანაზღაურებული იმის საფუძველზე, რომ მთლიანი თანხა შეადგენდეს 3,600 ფრანკს;...“

14. 1976 წლის 26 ივლისს ბ-ნმა კუჰნმა ბ-ნ მინელის სახელით წარმოადგინა განაცხადი, რომლითაც მოითხოვა ხსენებული გადაწყვეტილების გაუქმება (Nichtigkeitsbeschwerde). განაცხადი ემყარებოდა, inter alia, კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტს.

ციურიხის კანტონის საკასაციო სასამართლომ (Kassationsgericht) 1976 წლის 30 სექტემბერს არ დააკმაყოფილა განაცხადი. მან უდანაშაულობის პრეზუმფცია მიიჩნია სასამართლოს რეგლამენტის იმ ნაწილად, რომელიც არეგულირებს მტკიცებულებათა სასამართლოს წინაშე წარმოდგენის საკითხს. მან აღნიშნა, რომ უდავო იყო ის ფაქტი, რომ გასაჩივრებული სტატია ცილისმწამებლურ ხასიათს ატარებდა. შესაბამისად, განმცხადებელს არ შეეძლო აეცილებინა მსჯავრდება, თუკი სამართალწარმოება არ შეწყდებოდა ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ მას ექნებოდა გარკვეული საფუძვლები, რომ მისი მტკიცებები შეესაბამებოდა სიმართლეს; თუმცა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ დაადგინა, რომ ამ შემთხვევაში ეს ასე არ იყო. საკასაციო სასამართლოს მტკიცებით, მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტი არ შეიძლებოდა განმარტებულიყო ისე, თითქოს ცილისწამებისათვის ბრალდებულის კეთილი განზრახვა ნაგულისხმევი უნდა იქნეს საწინააღმდეგოს დამტკიცებამდე, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რომ ბრალდებულის მხრიდან ბოროტი განზრახვის დამტკიცება კერძო ბრალმდებელს ეკისრებოდა. არ შეიძლება მიჩნეული იქნეს, რომ კონვენციის მიზანს წარმოადგენდა ამ გზით გაეუქმებინა (umwälzen) ხეშემკვრელი სახელმწიფოების სისხლის სამართლის კანონი. უფრო მეტიც, მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის გამოყენების სფერო არ იყო მთლად ნათელი. ამ მიზეზით არ შეიძლება დაშვებული იქნეს, რომ იგი გავრცელდა სიმართლის დადგენამდე ცილისწამებისათვის აღძრულ სისხლისსამართლებრივ ბრალდებაში. აქედან გამომდინარეობდა, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატას არ დაურღვევია ეს დებულება, როდესაც მტკიცებულებათა მოუპოვებლად (Beweisverfahren) გამოიტანა დასკვნა, რომ ბ-ნმა მინელიმ ვერ დაამტკიცა კერძო ბრალმდებლების წინააღმდეგ თავისი ბრალდებების სიმართლე.

საკასაციო სასამართლომ ბრძანა, რომ განმცხადებელს უნდა გადაეხადა 251 შვეიცარიული ფრანკი სასამართლო ხარჯებისათვის და 600 შვეიცარიული ფრანკი კერძო ბრალმდებლებისათვის, მათ მიერ გაწეული ხარჯებისათვის კომპენსაციის სახით.

15. 1976 წლის 1 ნოემბერს ბ-ნმა კუჰნმა, კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტზე დაყრდნობით, ბ-ნი მინელის სახელით საჯარო სამართლებრივი საჩივარი შეიტანა ფედერალურ სასამართლოში.

1977 წლის 5 იანვარს, განმცხადებლის მოთხოვნით, სასამართლოს პრეზიდენტმა შეაჩერა სამართალწარმოება იმ საფუძველზე, რომ სხვადასხვა საქმე, რომელიც ანალოგიურ საკითხებს უკავშირდებოდა, ადამიანის უფლებათა ევროპულ კომისიაში განხილვის სტადიაში იმყოფებოდა (განაცხადები №6281/73 და 6650/74, Neubecker-ი და Liebig-ი, შესაბამისად, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის წინააღმდეგ; განაცხადი №7640/76, Geerk-ი შვეიცარიის წინააღმდეგ). სამართალწარმოება განახლდა მას შემდეგ, რაც ამ საქმეებზე მოხდა მეგობრული მორიგება კონვენციის 28-ე მუხლის (ბ) ქვეპუნქტის შესაბამისად.

16. ფედერალური სასამართლოს საჯარო-სამართლებრივმა პალატამ 1979 წლის 16 მაისს უარყო საჩივარი.

პირველ რიგში, სასამართლომ აღნიშნა, რომ რადგან ეს იყო კერძო ბრალდება ცილისწამებისათვის, პროკურორის ჩარევის გარეშე, ხარჯები არ შეიძლება ანაზღაურებულ იყო სახელმწიფოს მიერ, ისინი მხარეებს შორის უნდა ყოფილიყო განაწილებული (aufteilen). ასევე მხედველობაში უნდა ყოფილიყო მიღებული ის ფაქტი, რომ ასეთ სამართალწარმოებაში მნიშვნელოვანი იყო არამარტო ბრალდებულის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა, არამედ კერძო ბრალმდებლის რეპუტაციაც. ამ განსაკუთრებულ სიტუაციას შეეძლო ზეგავლენა მოეხდინა ხარჯების გადანაწილების მეთოდზე.

ფედერალური სასამართლოს მტკიცებით, იმ შემთხვევაში, თუ შემდგომი პროცესუალური ბარიერის გამო სისხლისსამართალწარმოება შეწყდებოდა არა არსებით განხილვაზე გამოტანილი განაჩენით, არამედ იმ გადაწყვეტილებით, რომელიც ღიად დატოვებდა ბრალეულობის საკითხს (ბრალდების მოხსნა ან იმის განცხადება, რომ არ შეიძლებოდა საჩივრის მოსმენა), სამართლიანობის მოსაზრებებმა შეიძლება აუცილებელი გახადოს ხარჯებთან დაკავშირებულ გადაწყვეტილებაში, ბარიერის არარსებობის შემთხვევაში, სამართალწარმოების შესაძლო შედეგის მხედველობაში მიღება. ამიტომაც გამართლებულად უნდა ჩაითვალოს საქმის წინასწარ არსებითად განხილვის შემდეგ (aufgrund eine rprovisorischen Prüfung der materiellen Rechtslage) იმის დადგენა, თუ რომელი ნაწილი იქნება სავარაუდოდ დაკმაყოფილებული ხანდაზმულობის არ არსებობის შემთხვევაში.

წინამდებარე საქმეში ადგილი არ ჰქონია უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევას იმ ფაქტით, რომ სასჯელი დაკისრებული იქნა ბრალეულობის დადგენის გარეშე, რაც უნდა განხორციელებულიყო კანონმდებლობის შესაბამისად. არ ჰქონია ადგილი ასევე რაიმე ღონისძიების მიღებას, რომელიც თუნდაც არაპირდაპირ მიანიშნებდა სასამართლოს მიერ სისხლისსამართლებრივ დანაშაულთან დაკავშირებულ გადაწყვეტილებაზე, რაც მსჯავრდების ტოლფასი იქნებოდა. საყოველთაო აღიარებით, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო მივიდა ამ დასკვნამდე, „განსაზღვრა რა ნაწილობრივ მტკიცებულებათა შეფასებით, რომ განმცხადებელი სავარაუდოდ მსჯავრდებულია ცილისწამებისათვის“. თუმცა ეს იყო არა „ბრალეულობის ფორმალურად დადგენა, არამედ სამართალწარმოების შესაძლო შედეგის შეფასება (Würdigung der Prozesschancen). ვინაიდან პალატა უნდა მისულიყო გარკვეულ გადაწყვეტილებამდე მისთვის წარდგენილ მტკიცებულებათა საფუძველზე და ვინაიდან კანტონის პრაქტიკა უკრძალავდა მას ფაქტებთან დაკავშირებით რაიმე შემდგომ გამოძიებას მხოლოდ ხარჯების განაწილების მიზნით, შესაძლო იყო, რომ სამართალწარმოება დასრულებულიყო გამართლებით, თუ წარიმართებოდა ჩვეულებრივი დინებით. რადგან პალატამ გამოიტანა გადაწყვეტილება მხოლოდ ხარჯების განაწილებასთან და არა სისხლის სამართლებრივ ბრალდებასთან დაკავშირებით, განმცხადებელს (და ასევე კერძო ბრალმდებელს) არ შეეძლოთ კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტზე დაყრდნობა, რათა მოეთხოვათ, რომ წინასწარი გამოძიება, რომელიც წარიმართა წინამდებარე საქმეში, უნდა წარმართულიყო იმ პროცედურის თანახმად, რომელიც საჭიროა არსებით განხილვაზე გადაწყვეტილების გამოტანისათვის.

ფედერალურმა სასამართლომ დამატებით აღნიშნა, რომ სამართალწარმოების შესაძლო შედეგის კრიტერიუმი შესაძლოა გამოყენებული იქნეს მხოლოდ მაშინ, თუკი ხელმისაწვდომი მონაცემები საშუალებას იძლევა, გაკეთდეს საკმარისად მყარი შეფასება და თუკი მხარეებს ადრე ჰქონდათ შესაძლებლობა, გამოეხატათ თავიანთი მოსაზრებები შესაბამისი ხარჯების განაწილების საკითხთან დაკავშირებით. თუმცა ამ კონტექსტში გასათვალისწინებელი საზღვრები დაფუძნებული იყო არა უდანაშაულობის პრეზუმფციაზე, არამედ ზოგად პრინციპზე, რომლითაც იკრძალება თვითნებური გადაწყვეტილება, და მოსმენის შესაძლებლობის უფლებაზე. განმცხადებელს ამ თვალსაზრისით არ გამოუთქვამს პრეტენზია.

და ბოლოს, ფედერალურმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ არა მარტო განიხილა ის საკითხი, უნდა დამთავრებულიყო თუ არა სამართალწარმოება ბ-ნი მინელის მსჯავრდებით, რომ არ ყოფილიყო ხანდაზმულობა, არამედ ყურადღება გაამახვილა ასევე ორი კერძო ბრალმდებლის საქციელზე სასამართლო განხილვის დროს. ფედერალურმა სასამართლომ ბრძანა, რომ განმცხადებელს უნდა გადაეხადა 643 შვეიცარიული ფრანკი სასამართლო ხარჯებისათვის და უბრძანა მას გადაეხადა მოპასუხეებისაათვის კომპენსაციის სახით 800 შვეიცარიული ფრანკი მათ მიერ გაღებული ხარჯებისათვის.

ბ. შესაბამისი კანონმდებლობა

17. სამართალდარღვევა, რომელიც მოიცავს ადამიანის ღირსების ხელყოფას (délits contre l'honneur), განსაზღვრულია შვეიცარიის 1937 წლის 21 დეკემბრის ფედერაციული სისხლის სამართლის კოდექსის 173-178 მუხლებში. მარტივი ცილისწამება (diffamation) მოიცავს პასუხისმგებლობას 6 თვეზე მეტი ხნის პატიმრობით (მუხლი 173), ხოლო სერიოზული ცილისწამება (calomnie) - 3 წელზე მეტი ხნით პატიმრობას (მე-17 და 36-ე მუხლების ერთობლიობით).

178-ე მუხლის თანახმად, ამ სამართალდარღვევათა ბრალდება ექვემდებარება 2 წლის ხანდაზმულობის ვადას. თუმცა დროის დინება შეწყდება და ხელახლა განახლდება, როდესაც საგამოძიებო მოქმედება წარიმართება. მიუხედავად ამისა, იმ სამართალდარღვევებისათვის, რომლებიც მოიცავს ადამიანის ღირსების ხელყოფას, „აბსოლუტური“ ხანდაზმულობა ნებისმიერ შემთხვევაში ოთხ წელიწადს მოიცავს, რაც ხანდაზმულობის გაორმაგებულ ვადას წარმოადგენს (სისხლისსამართლის კოდექსის 72-ე მუხლის მე-2 პუნქტი).

18. შვეიცარიაში სისხლის სამართალწარმოება ასეთი სამართალდარღვევებისათვის აღიძვრება კერძო საჩივრების საფუძველზე (Strafantrag). ციურიხის კანტონში, ისევე, როგორც სხვა რამდენიმე კანტონში, სამართალწარმოება ცნობილია, როგორც Privatstrafklageverfahren (ციურიხის სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 287-ე მუხლი): საქმის აღძვრა დამოკიდებულია დაზარალებულ მხარეზე და არა სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებზე. პროკურორი არ იღებს მონაწილეობას სამართალწარმოებაში.

ჩვეულებრივ, საქმეები განიხილება რაიონული სასამართლოს (Bezirksgericht) მიერ, მაგრამ ბრალდებულს შეუძლია მოითხოვოს საქმის გადაცემა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსათვის, თუკი სავარაუდო ცილისწამება ჩადენილი იქნა პრესის საშუალებით (სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 294-ე მუხლი და ციურიხის სასამართლოების შესახებ კანონის კონსტიტუციის 56-ე მუხლი). ამ შემთხვევაში ციურიხის კანტონის უმაღლესი სასამართლოს საგამოძიებო პალატას და არა რაიონული სასამართლოს პრეზიდენტს გამოაქვს გადაწყვეტილება საჩივრის არსებით განხილვაზე დაშვებადობასთან (Zulassung) დაკავშირებით (ციურიხის სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 305-ე მუხლი).

იმ შემთხვევაში, თუ სასამართლო გადაწყვეტს, რომ არ შეიძლება საჩივრის განხილვა, კერძო ბრალმდებელს უფლება აქვს, გაასაჩივროს ეს გადაწყვეტილება (იმავე კოდექსის 169-ე მუხლი), მაგრამ თუ სასამართლო გადაწყვეტს, რომ საჩივრის განხილვა შესაძლებელია, ბრალდებულს არ შეუძლია გაასაჩივროს ეს გადაწყვეტილება გარდა იმ საფუძველზე დაყრდნობისა, რომ სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, განიხილოს საჩივარი.

სასამართლოების შესახებ კანონის კონსტიტუციის 160-ე მუხლის მე-8 პუნქტის თანახმად, განაჩენი სისხლისსამართლის საქმეებში უნდა მოიცავდეს გადაწყვეტილებებს როგორც ბრალეულობასა და გამომდინარე შედეგებთან (გამართლება, სასჯელი, აღმკვეთი ხასიათის ღონისძიების დაკისრება ან დახმარება), ისე ზიანთან (Schadenersatz), ხარჯებსა და კომპენსაციასთან (Entschädigungen) დაკავშირებით.

გაღებული ხარჯების განაწილებასთან დაკავშირებული დეტალური მონაცემები, განსხვავებით იმათგან, ვისაც სასჯელი არ შეხებია, შეტანილია მხოლოდ სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა რეესტრში და არა სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეებში (casier judiciaire).

19. კერძო ბრალდებათა კონტექსტში ხარჯები მოიცავს მხარეებისათვის განკუთვნილ კომპენსაციას მათ მიერ გაღებული დანახარჯებისათვის (Prozessentschädigung), ისევე, როგორც ეგრეთწოდებული სასამართლო ხარჯებისათვის (სასამართლო და რეგისტრატურის ხარჯები); მათი მოქმედების სფერო განისაზღვრება, inter alia, იმით, თუ რამ წარმოშვა სასამართლო ხარჯები და გაღებული დანახარჯები. აქედან გამომდინარეობს, რომ ხარჯების ანაზღაურება არასოდეს არ ხდება სახელმწიფოს მიერ, ისინი მხარეებმა უნდა აანაზღაურონ (ციურიხის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 190-ე მუხლი). ამასთან დაკავშირებით სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 293-ე მუხლი განსაზღვრავს, რომ

„წაგებულმა მხარემ უნდა გაიღოს სასამართლო ხარჯები და მეორე მხარეს უნდა გადაუხადოს კომპენსაცია გაღებული დანახარჯებისათვის; ამ მუხლიდან გადახვევა შესაძლებელია განხორციელდეს, თუკი ამას მოითხოვს სპეციალური გარემოებები“.

როდესაც განისაზღვრება ხარჯებისა და გაღებული დანახარჯების განაწილება, სასამართლო, მთავრობის მტკიცებით, სარგებლობს გარკვეული თავისუფლებით, თუ რა კრიტერიუმი უნდა იქნეს გამოყენებული. მან შესაძლოა მხედველობაში მიიღოს, inter alia, მხარეების გასაკიცხი თუ უპასუხისმგებლო მოქმედება გამოძიების პროცესში (სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 189-ე და 286-ე მუხლები); მათ მიერ კეთილ სინდისიერებისა თუ ეთიკის პრინციპების დარღვევა; თანასწორობის პრინციპი, და ბოლოს, მიზეზ-შედეგობრივი კავშირები, რომლებსაც შეუძლია მიიყვანოს სასამართლო სამართალწარმოების სავარაუდო შედეგის შეფასებამდე.

სამართალწარმოება კომისიაში

20. კომისიის თვის 1979 წლის 20 ივნისს წარდგენილ განაცხადში (№8660/79) ბ-ნმა მინელიმ გაასაჩივრა 1976 წლის 12 მაისს ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატის მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც იგი ვალდებული იყო, ციურიხის კანტონის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 293-ე მუხლის თანახმად, გადაეხადა გამოძიებისა და სასამართლო ხარჯების ორი მესამედი და აენაზღაურებინა კერძო ბრალმდებლებისათვის გაღებული დანახარჯები. იგი ამტკიცებდა, რომ ეს გადაწყვეტილება ნიშნავდა „ეჭვის დასჯას” და ამიტომ არღვევდა კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტს.

21. 1980 წლის 17 დეკემბერს კომისიამ განაცხადი არსებით განხილვაზე დაშვებულად გამოაცხადა.

1981 წლის 16 მაისით დათარიღებულ მოხსენებაში (კონვენციის 31-ე მუხლი) კომისიამ ერთხმად გამოხატა მოსაზრება, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევას.

სასამართლოს წინაშე საბოლოო მტკიცებები

22. 1982 წლის 26 ოქტომბერს გამართულ მოსმენაზე მთავრობამ სასამართლოს მიმართა თხოვნით, დაედგინა, რომ შვეიცარიას არ დაურღვევია კონვენცია და, რომ საჭირო აღარ იყო განმცხადებლისათვის სამართლიანი დაკმაყოფილების მინიჭება 50-ე მუხლის შესაბამისად.

სამართალი

23. განმცხადებელი ჩიოდა, რომ იგი იყო კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევის მსხვერპლი. ამ დებულების თანახმად:

„ყველა, ვისაც ბრალად ედება სისხლისსამართლის დანაშაულის ჩადენა, ითვლება უდანაშაულოდ, სანამ მისი ბრალეულობა დამტკიცდება კანონის შესაბამისად“.

განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ დარღვევა წარმოიშვა 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილების შედეგად, რომელშიც ციურიხის კანტონის სასამართლოს პალატამ, შეწყვიტარა საქმის გამოძიება ხანდაზმულობის გამო, უბრძანა მას სამართალწარმოების ხარჯებისა და, ამასთან ერთად, კომპენსაციის გადახდა Télé - Répertoire S.A.-სა და ბ-ნ ვასისათვის მათ მიერ გაღებული დანახარჯების ასანაზღაურებლად (იხ. წინამდებარე განაჩენის 12-13 პუნქტები).

I. მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის გამოყენება

24. მთავრობის მთავარი პრეტენზია იყო ის, რომ წინამდებარე საქმე არ შედიოდა ზემოხსენებული დებულების მოქმედების სფეროში ratione materiae-სა და ratione temporis-ის გამო.

ა. მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის მოქმედების სფერო საქმის საგანთან დაკავშირებით

25. პირველ საკითხთან დაკავშირებით ნათქვამი იყო, რომ მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტი არ გამოიყენებოდა, გამომდინარე გამოძიების ხასიათიდან და ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატის მიერ ამ შემთხვევაში განხორცილებული ფუნქციებიდან.

1. შესაბამისი ბრალდების ხასიათი

26. მთავრობამ აღიარა, რომ ბ-ნ მინელის „ბრალად ედებოდა სისხლის სამართლებრივი დანაშაული“ მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის მნიშვნელობით. თუმცა მთავრობამ ჩათვალა, რომ კერძო გამოძიება ცილისწამებისათვის არ იყო „სისხლისსამართლებრივი საკითხი” (matiére pénale მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის ფრანგულ ტექსტში), არამედ გააჩნდა სამოქალაქო ხასიათი. მთავრობა ეყრდნობოდა კომისიის მიერ დადგენილ პრეცედენტულ სამართალს იმასთან დაკავშირებით, რომ კარგი რეპუტაციით სარგებლობის უფლება იყო „სამოქალაქო ხასიათის უფლება“ და რომ „კერძო ბრალდების სამართალწარმოება არ ხვდება მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოქმედების სფეროში“.

კომისიამ აღნიშნა, რომ ადგილი ჰქონდა გაუგებრობას მთავრობის მხრიდან და არ დაეთანხმა მის მიერ წარმოდგენილ არგუმენტაციას: მიუხედავად იმისა, რომ უფლებამოსილი პირისათვის კარგი რეპუტაციის უფლება იყო სამოქალაქო ხასიათის უფლება, პირი, რომლის წინააღმდეგაც მიმდინარეობდა სასამართლო განხილვა ცილისწამებისათვის, რა თქმა უნდა, იყო „სისხლისსამართლებრივი ბრალდების“ ობიექტი და ამიტომ შეუძლია დაეყრდნოს მე-6 მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტებს. განმცხადებელსაც იგივე მოსაზრება გააჩნდა.

27. სასამართლომ უნდა განსაზღვროს, პასუხი უნდა ეგო თუ არა ბ-ნ მინელის, რომელსაც უეჭველად ჰქონდა წაყენებული „სისხლისსამართლებრივი ბრალდება” (accusé d'une infraction“, მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტი), „მის წინააღმდეგ წაყენებული სისხლისსამართლებრივი ბრალდებისათვის” (accusation en matiére pénale dirigée contre lui, კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი); როგორც ეს მთავრობამ მოიხსენია, უდანაშაულობის პრეზუმფცია, რომელიც მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტში არის მოცემული, წარმოადგენს სისხლისსამართლებრივი სასამართლო განხილვის ერთ-ერთი ელემენტს, რაც მოთხოვნილია მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტით (იხ. Deweer-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1980 წლის 27 თებერვალი, სერია A №35, გვ. 30, პუნქტი 56, და Adolf-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1982 წლის 26 მარტი, სერია A №49, გვ. 15, პუნქტი 30).

28. ადამიანის „სამოქალაქო“ უფლების დარღვევა ზოგჯერ ასევე წარმოადგენს სისხლისსამართლებრივ სამართალდარღვევას. იმის განსაზღვრისას, ადგილი აქვს თუ არა „სისხლისსამართლებრივ ბრალდებას“/accusation en matiére pénale, განხილული უნდა იქნეს, inter alia, ბრალდებულის მდგომარეობა - როგორც ეს განსაზღვრულია სახელმწიფოს მოქმედი კანონმდებლობით - მე-6 მუხლის ობიექტის გათვალისწინებით, სახელდობრ, დაცვის უფლების უზრუნველყოფა (იხ. Adolf-ის საქმეზე გამოტანილი ზემოხსენებული განაჩენი, იქვე).

შვეიცარიაში ცილისწამება განეკუთვნება იმ სამართალდარღვევებს, რომლებიც განსაზღვრულია დაისჯება სისხლისსამართლის ფედერალური კოდექსით (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-17 პუნქტი). ცილისწამებისათვის ბრალდებას ადგილი შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ მაშინ, თუკი დაზარალებულმა წარადგინა საჩივარი (Strafantrag), მაგრამ გამოძიების წარმართვა რეგულირდება კანტონის სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსით, ამ კერძო შემთხვევაში კი - ციურიხის კანტონის კოდექსით; სამართალწარმოება შესაძლოა დასრულდეს სასჯელით, რომელსაც შეიძლება ჰქონდეს ფულადი ჯარიმის თუ დაპატიმრების სახე, რაც შეიტანება სასამართლოს სისხლისსამართლის საქმეებში (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-18 პუნქტი).

შესაბამისად, სასამართლოს არ გააჩნია არანაირი ეჭვი ბ-ნი მინელის წინააღმდეგ Télé -Répertoire S.A.-სა და ბ-ნ ვასის მიერ 1972 წლის 29 თებერვალს აღძრული სამართალწარმოების სისხლის სამართლებრივ ხასიათთან დაკავშირებით (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-10 პუნქტი).

2. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატის მიერ განხორციელებულ ფუნქციათა ხასიათი

29. მთავრობამ ასევე განაცხადა, რომ ხარჯების დაკისრების თაობაზე გადაწყვეტილების გამოტანისას მას შემდეგ, რაც საქმე ხანდაზმულობის გამო შეწყვეტილად გამოაცხადა, ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატა ახორციელებდა წმინდა ადმინისტრაციული სახის ფუნქციებს, რაც არსებითად განსხვავდებოდა სასამართლო ფუნქციებისაგან; მან გამოიტანა პროცედურული გადაწყვეტილება, რომელთან მიმართებაშიც უდანაშაულობის პრეზუმფცია - რომელიც წარმოადგენდა მხოლოდ მტკიცებულებათა მოპოვების წესს - შეუსაბამო იყო.

კომისიის მტკიცებით, მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტი იმ ბრალდების მიმართაც გამოიყენება, რომელიც წყდება განაჩენის გამოტანის გარეშე, მკაცრი მნიშვნელობით. უფრო მეტიც, წინამდებარე საქმეში ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ მხოლოდ ერთი პროცედურული ღონისძიების საშუალებით გადაწყვიტა, არ გაეგრძელებინა სამართალწარმოება საჩივართან დაკავშირებით და უბრძანა განმცხადებელს, გადაეხადა სასამართლოს ხარჯები და ბრალმდებელთა მიერ გაღებული დანახარჯები.

30. სასამართლოს აზრით, მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტი სრულად არეგულირებს სისხლი სამართალწარმოებას, მიუხედავად ბრალდების შედეგისა, და არა მხოლოდ ბრალდების არსებითად განხილვას (იხ. Mutatis mutandis, Adolf-ის საქმეზე გამოტანილი ზემოხსენებული განაჩენი, სერია A №49, გვ. 16, პუნქტი 33 in fine).

ციურიხის კანტონში ხარჯების გადანაწილების გადაწყვეტილება შეადგენს ცილისწამებისათვის აღძრული სისხლისსამართალწარმოების ნორმალურ ნაწილს და მისი მთავარი დანიშნულებაა ცალკეულ შედეგთა გადაწყვეტა. ამასთან დაკავშირებით ძალიან მცირე მნიშვნელობა აქვს იმ ფაქტს, რომ გადაწყვეტილება მიღებული იქნა არსებითი განხილვის შედეგად ან რომ მისი ტექსტი ცალკე დოკუმენტშია მოცემული.

ფაქტობრივად, ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს არც ცალმხრივ პროცესუალურ ღონისძიებებთან, რომლებიც წარმართულია ერთდროულად თუ გარკვეულ ინტერვალებში, და არც - როგორც ეს Adolf-ის საქმეში იყო, სადაც სასამართლომ ანალოგიურად გადაწყვიტა, რომ მე-6 მუხლი გამოიყენებოდა სხვადასხვა წარმოქმნილ გარემოებებში (იხ. ზემოხსენებული განაჩენი, სერია A №49, გვ. 16, პუნქტი 32) - „მხოლოდ ერთ პროცესუალურ ღონისძიებასთან, რომელიც განხორციელებულია რამდენიმე საფეხურზე“, არამედ ერთ ყოვლისმომცველ პროცესუალურ ღონისძიებასთან. 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილება, ხანდაზმულობის ვადის გასვლის და დგენის შემდეგ, ავალდებულებდა ბ-ნ მინელის, გაეღო სასამართლოს ხარჯების ორი მესამედი და გადაეხადა კომპენსაცია Télé- Répertoire S. A.-ისა და ბ-ნი ვასისათვის მათ მიერ გაღებული დანახარჯებისათვის (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-12 პუნქტი). შესაძლებელია იმის დანახვა, რომ გადაწყვეტილების მიზეზთა ორ ნაწილად გაყოფა დაუშვებელია: ხარჯების განაწილება წარმოადგენდა დამატებით და აუცილებელ ღონისძიებას გამოძიების შეწყვეტისათვის; უფრო მეტიც, მთავრობამ ეს აღიარა მოსმენაზე. ეს დადასტურებულია აშკარად მოქმედი დებულებებით: პირველივე საკითხის შემდეგ, რომელიც აცხადებს, რომ ბრალდება არ შეიძლება განხილული იქნეს, მოდის საკითხები, რომლებიც ეხება სასამართლო ხარჯებსა და კომპენსაციას გაღებული დანახარჯებისათვის.

ბ. მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის მოქმედების სფერო დროსთან მიმართებაში

31. მთავრობის მტკიცებით, გასაჩივრებული გადაწყვეტილება, სულ მცირე, არ ხვდება მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის მოქმედების სფეროში დროსთან მიმართებაში. მთავრობა ამტკიცებდა, აგრეთვე, რომ ბ-ნი მინელი სარგებლობდა უდანაშაულობის პრეზუმფციით სულ მცირე 1976 წლის 27 იანვრამდე, როდესაც ხანდაზმულობის ვადა დადგა (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-12 პუნქტი) და რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატა შემოიფარგლა ხანდაზმულობისა და ხარჯების განაწილების სამართლებრივი შედეგების აღნიშვნით.

კომისია არ დაეთანხმა ამ არგუმენტს. მისი აზრით, სასამართლო სამართალწარმოება შეიძლება ოფიციალურად დასრულდეს რამდენიმე და არა ერთი ეტაპის გავლის შემდეგ; აქ ეს იყო 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილება, მისი მრავალნაირი დასაბუთებით, რომელიც წარმოადგენდა საბოლოო ეტაპს.

32. სასამართლო ეთანხმება კომისიას. აღიარებულია, რომ ხანდაზმულობამ შეწყვიტა სისხლისსამართლებრივი ღონისძიება, რომელიც აღძრული იყო განმცხადებლის წინააღმდეგ, მაგრამ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატის ოფიციალური პროცესუალური ღონისძიება მოითხოვდა ფაქტის დადგენას (იხ. Mutatis mutandis, Artico-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1980 წლის 13 მაისი, სერია A №37, გვ. 6-7 და 15-18, პუნქტები 8-11 და 31-37) და გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში სწორედ ასეთი დასკვნაა მოცემული. გადაწყვეტილება ამტკიცებდა, რომ, პირველ რიგში, „ბრალდება არ შეიძლება განხილული იქნეს“ და, მეორეც, რომ „ბრალდებულმა“ უნდა გაიღოს სასამართლო ხარჯების ორი მესამედი და გადაუხადოს თითოეულ კერძო ბრალმდებელს კომპენსაცია გაღებული დანახარჯებისათვის (მოქმედი დებულებების 1-ლი, მე-3 და მე-4 პუნქტები). ეს ტექსტი ნათლად წარმოაჩენს, რომ სამართალწარმოების ამ ბოლო ეტაპზე ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატა განმცხადებელს ისე ეპყრობოდა, როგორც „ბრალდებულს სისხლისსამართლებრივ დანაშაულში”, მე-6 მუხლის მნიშვნელობით.

გ. დასკვნა

33. ზემოხსენებულის გათვალისწინებით წინამდებარე საქმეში გამოიყენებოდა მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტი.

II. შესაბამისობა მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტთან

ა. სასამართლოს ამოცანის ფარგლები

34. განმცხადებელი და მთავრობა დაეთანხმნენ ერთმანეთს, რომ საქმე წამოჭრიდა შემდეგ პრინციპს: შეესატყვისება თუ არა უდანაშაულობის პრეზუმფციას ბრძანების გაცემა იმასთან დაკავშირებით, რომ პირმა გადაიხადოს სასამართლო ხარჯები და აანაზღაუროს გაწეული დანახარჯები, როდესაც იგი გაამართლეს ან როდესაც საქმე შეწყდა, ბრალდება მოიხსნა ან, როგორც ამ შემთხვევაში მოხდა, შეწყდა ხანდაზმულობის გამო?

როგორც ამას მთავრობამ გაუსვა ხაზი ალტერნატიული კომენტარით, სისტემა, რომელიც ნებას იძლევა ცალკეულ საქმეებში ასეთ გადაწყვეტილებათა მიღებაზე, ღრმად არის გამჯდარი შვეიცარიის სამართლებრივ ტრადიციაში: იგი ასახულია ფედერალურ კანონმდებლობაში და უმეტესი კანტონების, მათ შორის, ციურიხის კანტონის, კანონებში და განვითარდა პრეცედენტული სამართლითა და პრაქტიკით. ბ-ნი მინელის მტკიცებით, სახელმწიფოს უნდა დაეკისროს სისხლისსამართალწარმოების ყველა რისკი, არა მარტო მტკიცებულებებთან, არამედ სასამართლო ხარჯებთან დაკავშირებითაც.

კომისიის აზრით, შესაბამისი სისტემა წინააღმდეგობაში არ მოდის კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტთან, თუმცა პრობლემა წარმოიქმნება, თუკი სასამართლოს გადაწყვეტილებაში მოხსენიებული მიზეზები ან სხვა აშკარა და გადამწყვეტი მტკიცებულებები წარმოაჩენენ, რომ ხარჯების განაწილება გამოიწვია ბრალდებულის ბრალეულობის შეფასებამ.

35. სასამართლო, პრინციპში, ეთანხმება კომისიას. თუმცა მის მიერ დადგენილი იურისპრუნდენციის თანახმად იგი აღნიშნავს, რომ კერძო განაცხადიდან წამოჭრილ სამართალწარმოებაში იგი მაქსიმალურად შემოიფარგლება მხოლოდ მისთვის წარმოდგენილი კონკრეტული საქმით (იხ. Inter alia, Adolf-ის საქმეზე გამოტანილი ზემოხსენებული განაჩენი, სერია A №49 გვ. 17, პუნქტი 36). შესაბამისად, მან უნდა გამოიტანოს გადაწყვეტილება არა ციურიხის კანონმდებლობასა და პრაქტიკასთან დაკავშირებით in abstracto, არამედ მხოლოდ იმასთან დაკავშირებით, თუ რა შეხებაში იყო ისინი განმცხადებელთან.

ბ. ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატის გადაწყვეტილება (1976 წლის 12 მაისი)

36. მთავრობის მტკიცების თანახმად, 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილება ითვალისწინებდა განმცხადებლის ქმედებებს, სხვა ფაქტორებთან ერთად, მხოლოდ „როგორც ჰიპოთეზას“ ხარჯების განაწილებისათვის: ის მხოლოდ ეცადა, შეფასებულიყო იმ საჩივრის დაკმაყოფილების პერსპექტივა, რომელიც წარმოდგენილი იქნა Télé-Répertoire S.A..-ისა და ბ-ნ ვასის მიერ არსებით განხილვასთან დაკავშირებული განაჩენის გამოტანის შემთხვევაში. ამ გარემოებებში, როგორც ამას მთავრობა ამტკიცებდა, ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევას.

კომისიამ, თავის მხრივ, გამოთქვა საწინააღმდეგო მოსაზრება: მისი აზრით, ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ ჩათვალა, რომ ბ-ნი მინელი დამნაშავე იყო .

37. სასამართლოს განაჩენში უდანაშაულობის პრეზუმფცია დარღვეული იქნება, თუკი განმცხადებელი კანონმდებლობის შესაბამისად არ ყოფილა მიჩნეული ბრალდებულად, განსაკუთრებით დაცვის უფლების გამოყენების გარეშე, და მის საქმესთან დაკავშირებული სასამართლო გადაწყვეტილება ასახავს იმ მოსაზრებას, რომ იგი დამნაშავეა. ეს ასე შეიძლება იყოს იმ შემთხვევაშიც, თუკი არ არის გამოტანილი რაიმე ოფიციალური გადაწყვეტილება; საკმარისია, არსებობდეს გარკვეული მიზეზები, რომლებიც მიანიშნებს, რომ სასამართლო ბრალდებულს დამნაშავედ მიიჩნევს. სასამართლომ უნდა გაარკვიოს, ჰქონდა თუ არა ადგილი ასეთ შემთხვევას 1976 წლის 12 მაისს.

38. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ თავისი გადაწყვეტილება დაამყარა ციურიხის სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 293-ე მუხლზე, რომელიც ცილისწამებისათვის კერძო ბრალდების შემთხვევაში ნებას რთავს გადახვევაზე, განსაკუთრებულ გარემოებებში, იმ წესიდან, რომ წაგებულ მხარეს უნდა დაეკისროს სასამართლოს ხარჯებისა და მეორე მხარის მიერ გაღებული დანახარჯების ანაზღაურება (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-19 პუნქტი). ციურიხში დამკვიდრებული პრეცედენტული სამართლის თანახმად, სასამართლომ წინამდებარე საქმეში დაადგინა, რომ „ხარჯებისა და გაღებული დანახარჯების ოდენობა დამოკიდებული უნდა იყოს განაჩენზე, რომლის გამოტანაც უნდა მომხდარიყო“, რომ არ გასულიყო ხანდაზმულობის ვადა. სასამართლომ ამ საკითხზე გადაწყვეტილების გამოტანისას გაითვალისწინა ოთხი საკითხი (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-13 პუნქტი); ის ფაქტი, რომ საქმე თითქმის იდენტური იყო ჟურნალისტ ფუსტის საქმისა, რომელიც დამთავრდა 1975 წლის 2 სექტემბერს ჟურნალისტის მსჯავრდებით (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-10 პუნქტი); ბ-ნი ვასის წინააღმდეგ განმცხადებლის ბრალდებათა სერიოზული ხასიათი; და ბ-ნი ვასის წინააღმდეგ მიმართული ბრალდების უარყოფითი შედეგი (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-9 პუნქტი).

იმ მიზეზთა გამო, რომლებიც დაწვრილებით იყო ჩამოყალიბებული და არ შეიძლებოდა მათი განცალკევება მოქმედი დებულებებისაგან (იხ. Adolf-ის საქმეზე გამოტანილი ზემოხსენებული განაჩენი, სერია A №49, გვ. 18, პუნქტი 39), ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ დაასკვნა, რომ ხანდაზმულობის არ არსებობის შემთხვევაში National Zeitung-ში გამოქვეყნებული გასაჩივრებული სტატია „სავარუდოდ დასრულდებოდა განმცხადებლის მსჯავრდებით“. აღნიშნა რა ეს მიზეზები, პალატამ ჩათვალა კერძო ბრალმდებლების მიერ აღძრული სამართალწარმოება დასაბუთებულად; ამას გარდა, მიზეზები ეფუძნებოდა გადაწყვეტილებებს, რომლებიც მიღებული იქნა სხვა საქმეებში, რომლებშიც, მიუხედავად იმისა, რომ ერთი და იგივე ფაქტებს ეხებოდა, ბ-ნი მინელი არ ყოფილა სამართალწარმოების მხარე და რომლებიც, სამართლის მიხედვით, განსხვავდებოდა მისი საქმისაგან.

ამგვარი ქმედებით ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატამ წარმოაჩინა, რომ იგი დარწმუნდა ბ-ნი მინელის ბრალეულობაში, ბრალდებულისა, რომელსაც - როგორც ეს მთავრობამ აღიარა - არ უსარგებლია იმ გარანტიებით, რომლებიც განსაზღვრულია მე-6 მუხლის 1-ლ და მე-3 პუნქტებში. მიუხედავად ფორმალური გადაწყვეტილების არ არსებობისა და მიუხედავად ცალკეული ფრთხილი ფორმულირებებისა („ძლიერ სავარუდოა“, „შესაძლებელია“), პალატამ განახორციელა შეფასება, რომელიც არ შეესაბამებოდა უდანაშაულობის პრეზუმფციას.

გ. ფედერალური სასამართლოს განაჩენი (1979 წლის 16 მაისი)

39. მთავრობამ წარმოადგინა საბოლოო არგუმენტი, რომელსაც საფუძვლად ედო კონვენციის 26-ე მუხლი, იმასთან დაკავშირებით, რომ სტრასბურგის ორგანოების წინაშე სახელმწიფო პასუხს აგებს მხოლოდ საბოლოო სასამართლო გადაწყვეტილებაზე, რომელიც გამოტანილი იქნა წინამდებარე საქმეში, სახელდობრ, ფედერალური სასამართლოს მიერ 1979 წლის 16 მაისს გამოტანილ განაჩენზე; მთავრობა აცხადებდა, რომ ამ განაჩენმა განმარტა ყველა ის ბუნდოვანი საკითხი, რაც შეიძლებოდა ყოფილიყო 1976 წლის 12 მაისს გამოტანილ გადაწყვეტილებაში.

40. 1976 წლის გადაწყვეტილება აღქმული უნდა იქნეს 1979 წლის განაჩენის ჭრილში (იხ. Adolf-ის საქმეზე გამოტანილი ზემოხსენებული განაჩენი, იქვე, გვ. 19, პუნქტი 40). პირველ რიგში, ფედერალურმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ თანასწორობის პრინციპი შესაძლოა მოითხოვდეს, რათა ხარჯებთან დაკავშირებულ გადაწყვეტილებაში მხედველობაში იქნეს მიღებული გამოძიების შესაძლო შედეგი ხანდაზმულობის არ არსებობისას; აქედან გამომდინარეობს, რომ გამართლებული იყო იმის განხილვა, საქმის წინასწარი არსებითი განხილვის შედეგად, თუ რომელი მხარე მიაღწევდა წარმატებას პროცესუალური ბარიერის არ არსებობის შემთხვევაში. სასამართლომ დამატებით აღნიშნა, რომ ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პალატას არ განუხორციელებია არანაირი სახის ღონისძიება, რომელიც თუნდაც ორაზროვნად მიჩნეული იქნებოდა სასამართლოს მიერ სისხლის სამართლებრივი დანაშაულის დადგენად, რაც უთანაბრდება მსჯავრდებას; პალატამ სინამდვილეში აღნიშნა, რომ განმცხადებელი შესაძლოა დამნაშავედ ყოფილიყო მიჩნეული ცილისწამებისათვის, მაგრამ ეს იყო მხოლოდ შეფასება და არა ოფიციალური გადაწყვეტილება (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-16 პუნქტი).

1979 წლის 16 მაისის განაჩენმა დაამატა ცალკეული ნიუანსები 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილებას; თუმცა იგი შემოიფარგლა მხოლოდ გადაწყვეტილების მიზეზების განმარტებით, მათი მნიშვნელობისა თუ მოქმედების სფეროს შეცვლის გარეშე. უარყო რა მინელის საჩივარი, განაჩენმა დაადასტურა გადაწყვეტილება სამართლებრივად, ამავე დროს, მან დაადასტურა გადაწყვეტილება უმთავრეს ნაწილებში.

ფედერალური სასამართლო შესაძლოა სხვა გადაწყვეტილებამდე მისულიყო, განმცხადებელს სასამართლოს წინაშე რომ წარმოედგინა თავისიუფლება, რომელიც უზრუნველყოფდა მის მოსმენას (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-16 პუნქტი), როგორც ეს მან მოგვიანებით განახორციელა. მთავრობას არ გაუსაჩივრებია სამართლებრივი დაცვის შიდა საშუალებების ამოწურვის ვალდებულების შეუსრულებლობა კომისიისა და სასამართლოს წინაშე. თუმცა ეს შესაძლებლობა არანაირად არ ახდენს ზეგავლენას იმ დასკვნაზე, რომელიც გამომდინარეობს 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილების განხილვიდან, თუნდაც იგი აღქმული იქნეს 1979 წლის 16 მაისის განაჩენთან ერთად.

დ. დასკვნა

41. შესაბამისად, ადგილი ჰქონდა მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევას.

III. 50-ე მუხლის გამოყენება

42. მოსმენაზე განმცხადებელმა მოითხოვა

- არამატერიალური ზიანისათვის ის თანხა, რომელსაც სასამართლო განსაზღვრავს;

- სასამართლო ხარჯების, ადვოკატის ჰონორარებისა და ხარჯების და პირადად გაღებული იმ დანახარჯების ანაზღაურება, რომლებიც დაკავშირებულია მის წინააღმდეგ შვეიცარიაში აღძრულ სამართალწარმოებასთან;

- მისი ადვოკატისათვის გადასახდელი თანხებისა და გაღებული დანახარჯების ანაზღაურება და მის მიერ გაღებული იმ დანახარჯების ანაზღაურება, რომლებიც დაკავშირებულია მისი საქმის სამართალწარმოებასთან კომისიასა და სასამართლოში.

გამომდინარე იქედან, რომ მთავრობის წარმომადგენელმა წარმოადგინა დეტალური მიმოხილვა ამ საკითხთან დაკავშირებით, სასამართლო თვლის, რომ საკითხი მომზადებულია განხილვისათვის (სასამართლოს რეგლამენტის 50-ე მუხლის მე-3 პუნქტის 1-ლი წინადადება). ჩვეულებრივი პრაქტიკის შესაბამისად, მიზანშეწონილი იქნება, აქვე განვასხვავოთ კონვენციის დარღვევის შედეგად გამოწვეული ზიანი და მსხვერპლის მიერ გაღებული აუცილებელი ხარჯები და დანახარჯები (იხ. Inter alia, Le Compte, Van Leuven and De Meyere-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1982 წლის 18 ოქტომბერი, სერია A № 54, გვ. 7, პუნქტი 14).

ა. არამატერიალური ზიანი

43. მთავრობის მტკიცებით, თუ სასამართლო დაადგენდა კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნათა დარღვევას, მაშინ ამის საჯაროდ განცხადება და საჯარო განაცხადზე თანდართვა უკვე წარმოადგენდა საკმარის სამართლიან დაკმაყოფილებას სავარაუდო არა მატერიალური ზიანისათვის.

44. სასამართლო იმეორებს, რომ საქმის აღძვრას გამოქვეყნებულმა სტატიამ დაუდო სათავე. ამ სტატიაში ბ-ნი მინელი ბრალს სდებდა მესამე მხარეს უკანონო კომერციულ საქმიანობაში, რომელთან დაკავშირებითაც მას სურდა გაემახვილებინა შესაბამის კომპეტენტურ ორგანოთა (შვეიცარიის საფოსტო ორგანოების) და საზოგადოების ყურადღება. ბრალდება, რომელიც აღიძრა მის წინააღმდეგ, განაპირობა იმ მესამე მხარის მიერ შეტანილმა შუამდგომლობამ, რომელსაც ცილი დასწამეს. განმცხადებელმა შესაძლოა განიცადა გარკვეული დონის არა მატერიალური ზიანი შემდგომი სამართალწარმოებისას, უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევის შედეგად, მაგრამ წინამდებარე საქმის გარემოებებში ადეკვატური კომპენსირება მოხდა იმ ფაქტით, რომ დადგენილი იქნა დარღვევა, რომელიც ასახულია წინამდებარე განაჩენში (იხ. უახლესი პრეცედენტი, ზემოხსენებული Le Compte, Van Leuven and De Meyere-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, იქვე, გვ. 8, პუნქტი 16).

ბ. გაწეული ხარჯები

45. იმისათვის, რომ 50-ე მუხლის შესაბამისად მხარეს მიენიჭოს ანაზღაურება გაწეული ხარჯებისათვის, დაზარალებულ მხარეს ეს ხარჯები გაღებული უნდა ჰქონდეს შიდა კანონმდებლობის საშუალებით დანაშაულის აღკვეთის ან გამოსწორების პროცესში, რაც ამავე დროს დადგენილი უნდა იქნეს კომისიის, შემდეგ კი სასამართლოს მიერ, ან მიმართული უნდა ჰქონდეს ამ ზომებისთვის (იხ. Neumeister-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1974 წლის 7 მაისი, სერია A №17, გვ. 20-21, პუნქტი 43). ამას გარდა, წარმოჩინებული უნდა იქნეს, რომ გაღებული ხარჯები ნამდვილად იქნა გაღებული, მათი გაღება საჭირო იყო და ისინი გონივრულ ფარგლებში იქნა გაღებული (იხ. Inter alia, ზემოხსენებული Le Compte, Van Leuven and De Meyere-ს განაჩენი, სერია A №54, გვ. 8, პუნქტი 17).

1. შვეიცარიაში გაღებული ხარჯები

46. ბ-ნი მინელი მოითხოვდა იმ გაწეული ხარჯების ანაზღაურებას, რომლებიც მან სავარაუდოდ გაიღო რაიონულ სასამართლოსა და ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოში, ასევე საკასაციო სასამართლოსა და ფედერალურ სასამართლოში განხორციელებული სამართალწარმოებისას (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-10, მე-11, მე-12, მე-14 და მე-15 პუნქტები).

თითოეული პრეტენზიის განხილვამდე სასამართლო აღნიშნავს, რომ საჩივარი, რომელიც აღიარა წინამდებარე განაჩენის 41-ე პუნქტში, ეხებოდა განმცხადებლის წინააღმდეგ ცილისწამებისათვის აღძული ბრალდების არსებით ნაწილს, განსაკუთრებით კი იმ მიზეზებს, რომლებიც წარმოჩენილი იქნა იმ ეტაპზე შვეიცარიის სასამართლოების მიერ გამოტანილ გადაწყვეტილებაში ხარჯებისა და გაღებული დანახარჯების განაწილებასთან დაკავშირებით.

(ა) რაიონულ და ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოებში მიმდინარე სამართალწარმოების მიზნით გაღებული ხარჯები და დანახარჯები

47. უსტერის რაიონული სასამართლოსა და ციურიხის კანტონის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოში გამართულ ძირითად სამართალწარმოებასთან დაკავშირებით (1972 წლის 29 თებერვალი - 1976 წლის 12 მაისი), განმცხადებელი პირველ რიგში მოითხოვდა სასამართლო ხარჯების ანაზღაურებას (374.65 შვეიცარიული ფრანკი) და კომპენსაციას გაღებული დანახარჯებისათვის (1,200 შვეიცარიული ფრანკი), რა თანხის გადახდაც მას დაეკისრა 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილებით (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-12 პუნქტი).

განმცხადებელს აქვს უფლება, აუნაზღაურდეს ეს თანხები გამომდინარე პირდაპირი კავშირიდან, რომელიც არსებობს თანხებსა და გადაწყვეტილების იმ მიზეზებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც სასამართლომ დაადგინა, რომ ისინი არ შეესაბამებოდა უდანაშაულობის პრეზუმფციას.

48. ბ-ნი მინელი ასევე მოითხოვდა 1,800 შვეიცარიული ფრანკის გადახდას დაკარგული მოგებისათვის და 3,600 შვეიცარიულ ფრანკს ადვოკატის ჰონორარებისა და ხარჯებისათვის.

სასამართლომ ვერ დაადგინა რაიმე მიზეზი, რათა დააკმაყოფილოს პირველი პრეტენზია, რომელთან დაკავშირებითაც განმცხადებელს არ წარმოუდგენია არანაირი სახის არგუმენტაცია (იხ. Le Compte, Van Leuven and De Meyere-ს საქმეზე გამოტანილი ზემოხსენებული განაჩენი, იქვე, გვ. 11, პუნქტი 25 in fine). რაც შეეხება მეორე პრეტენზიას, ერთადერთი შესაფერისი პერიოდი არის 1976 წლის 21 იანვრის შემდგომი პერიოდი. ეს ის თარიღია, როდესაც მოახლოებულმა „აბსოლუტურმა“ ხანდაზმულობის ვადამ აიძულა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო, წამოეჭრა ხარჯების განაწილების საკითხი. სამართალწარმოების ამ ეტაპზე, რომელიც შესაძლოა დასრულებულიყო მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევის აღკვეთით, სამართლიანობის პრინციპზე დაყრდნობით სასამართლო ადგენს, რომ განმცხადებლის სასარგებლოდ გადახდილი უნდა იქნეს 600 შვეიცარიული ფრანკის ოდენობის თანხა.

(ბ) 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილების გასაჩივრებასთან დაკავშირებული სამართალწარმოებისათვის გაღებული ხარჯები და დანახარჯები

49. 1976 წლის 26 ივლისს ციურიხის კანტონის საკასაციო სასამართლოსა და 1976 წლის 1 ნოემბერს ფედერალურ სასამართლოში შეტანილი საჩივრების (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-14, მე-16 პუნქტები) მთავარ დანიშნულებას წარმოადგენდა ანაზღაურების მიღება იმ დარღვევისათვის, რომელიც წარმოიშვა 1976 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილებიდან. ამიტომ ბ-ნ მინელის უფლება აქვს, მოითხოვოს ანაზღაურება სასამართლო ხარჯებისა და გაღებული დანახარჯებისათვის, რომელთა გადახდაც მას ებრძანა 1976 წლის 30 სექტემბრისა და 1979 წლის 16 მაისის განაჩენებით, რაც ერთობლიობაში შეადგენს 2,294 შვეიცარიულ ფრანკს.

იგივე ეხება ადვოკატის ჰონორარებსა და ხარჯებს, რომლებიც განმცხადებელმა გაიღო საჩივრების (ეს საჩივრები განმცხადებლის სახელით ბ-ნმა კუჰნმა შეიტანა) შეტანისას; ეს იყო 600 შვეიცარიული ფრანკი და 800 შვეიცარიული ფრანკი შესაბამისად. რადგან ხსენებული სარწმუნო და გონივრული ჩანს, სასამართლო არ მიიჩნევს საჭიროდ, მოითხოვოს მთავრობის მიერ მოთხოვნილი ხელწერილები.

50. ფედერალურ სასამართლოში 1975 წლის 24 ნოემბერს შეტანილი საჩივარი პროცედურასთან დაკავშირებით, თავის მხრივ, ეხებოდა საჩივრის არსებით განხილვაზე დაშვებას და მის გადაგზავნას ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსათვის (იხ. წინამდებარე განაჩენის მე-11 პუნქტი). ამიტომ მას არ ჰქონია არანაირი კავშირი ხარჯების განაწილებასთან და მიმართული არ იყო მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევის აღკვეთისაკენ ან შესაბამისი კომპენსაციის მოთხოვნისაკენ. აქედან გამომდინარე, სასამართლო ასკვნის, მთავრობის მსგავსად, რომ შესაბამისი ხარჯები და გაღებული დანახარჯები (მთლიანობაში 1,279 შვეიცარიული ფრანკი, ბ-ნი მინელის მტკიცებით) არ უნდა იქნეს მიღებული მხედველობაში.

2. სტრასბურგში გაღებული ხარჯები

51. განმცხადებელი, რომელსაც არ უსარგებლია სამართლებრივი დახმარებით კომისიაში წარმართული სამართალწარმოებისას თუ სასამართლოში კომისიის დელეგატთან კავშირისას, მოითხოვდა 2,400 შვეიცარიულ ფრანკს ადვოკატის ჰონორარებისთვის და 400 შვეიცარიულ ფრანკს გაღებული დანახარჯებისათვის, აგრეთვე 1,560 შვეიცარიულ ფრანკს დაკარგული შემოსავლის სახით.

მთავრობას არ გამოუთქვამს არანაირი პრეტენზია ბ-ნი მინელის მიერ ბ-ნ კუჰნისთვის გადასახდელი ჰონორარების და თითოეული მათგანის მგზავრობისა და საცხოვრებელი ხარჯების ანაზღაურებასთან დაკავშირებით, და სასამართლოს მიანდო ანაზღაურების ოდენობის განსაზღვრა განმცხადებლის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების გათვალისწინებით.

52. სასამართლოში განმცხადებელი თავისი ნებით ეხმარებოდა კომისიის დელეგატს, ადვოკატის ჰონორარები და შესაბამისი დანახარჯები დაკავშირებულია მხოლოდ კომისიაში წარმოებულ სამართალწარმოებასთან. სასამართლო არ თვლის საჭიროდ, მოითხოვოს ხელწერილები, რადგან 2,400 შვეიცარიული ფრანკი შესაფერისი და გონივრული ანაზღაურებაა.

ანალოგიური შენიშვნა ეხება 400 შვეიცარიულ ფრანკს, რომელსაც განმცხადებელი მოითხოვს მგზავრობისა და კვებისათვის და რომელიც განმცხადებელმა გაიღო სტრასბურგში ჩამოსასვლელად. მხედველობაში იქნა რა მიღებული საქმის ხასიათი, არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდა ბ-ნ მინელის წარდგომას კომისიის წინაშე და უფრო მეტად მნიშვნელოვანი იყო მისი წარდგომა სასამართლოს წინაშე, როდესაც იგი თვითონ წარდგა მოსმენაზე 1982 წლის 26 ოქტომბერს (იხ. mutatis mutandis, ზემოხსენებული Le Compte, Van Leuven and De Meyere-ს საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, სერია A №54, გვ. 11, პუნქტი 25).

მეორე მხრივ, შემოსავლის დაარგვასთან დაკავშირებული პრეტენზია (1,560 შვეიცარიული ფრანკი) უარყოფილი უნდა იქნეს, როგორც ეს იქნა განხორციელებული სასამართლოს მიერ რაიონულ და ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოებში მიმდინარე სამართალწარმოებასთან დაკავშირებით (იხ. წინამდებარე განაჩენის 48-ე მუხლი).

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, სასამართლო ერთხმად

1. ადგენს, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევას;

2. ადგენს, რომ მოპასუხე სახელმწიფომ უნდა გადაუხადოს განმცხადებელს რვაათას ექვსას სამოცდარვა შვეიცარიული ფრანკი და სამოცდახუთი სენტიმი (8,668.65 შვეიცარიული ფრანკი) გაწეული ხარჯებისათვის და უარყოფს სამართლიან დაკმაყოფილებასთან დაკავშირებულ სხვა პრეტენზიებს.

შესრულებულია ინგლისურ და ფრანგულ ენებზე, ადამიანის უფლებათა შენობაში, სტრასბურგში, 1983 წლის 25 მარტს. ფრანგული ტექსტი ავთენტურია.

ხელმოწერილია: ჯერარდ ვიარდა, - პრეზიდენტი

ხელმოწერილია: მარკ - ანდრე ეისენი, - რეგისტრატორი

_____________________

* რეგისტრატურის შენიშვნა: წინამდებარე საქმის მიმართ გამოიყენება სასამართლოს რეგლამენტი, რომელიც მოქმედებდა სამართალწარმოების აღძვრის მომენტისათვის. სასამართლოს გადასინჯული რეგლამენტი ძალაში შევიდა 1983 წლის 1 იანვარს, მაგრამ გამოიყენებოდა მხოლოდ იმ საქმეებთან მიმართებაში, რომლებიც სასამართლოს განსახილველად ამ თარიღის შემდეგ გადაეცა.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო
საქმეზე, „რინგაიზენი ავსტრიის წინააღმდეგ“ (Ringaizenv. Austria)

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო შეიკრიბა პალატის სახით ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის (შემდგომში „კონვენცია”) 43-ე მუხლისა და სასამართლოს რეგლამენტის 21-ე და 22-ე მუხლების შესაბამისად. პალატა შედგებოდა შემდეგი მოსამართლეებისაგან:

ბ-ნი ჰ. პოლინი, პრეზიდენტი,
ბ-ნი ა. ჰოლმბაკი,
ბ-ნი ა. ვერდროსი,
ბ-ნი თ. უოლდი,
ბ-ნი მ. ზეკია,
ბ-ნი ა. ფავრე,
ბ-ნი ს. სიგურიონსონი,

აგრეთვე, რეგისტრატორი - ბ-ნი მ.-ა. ეისენი და რეგისტრატორის მოადგილე - ბ-ნი ჯ. ფ. სმიტი.

სასამართლომ მიიღო შემდეგი გადაწყვეტილება:

პროცედურა

1. რინგაიზენის საქმე სასამართლოს გადასცა ადამიანის უფლებათა ევროპულმა კომისიამ (შემდგომში „კომისია”). საქმეს საფუძვლად უდევს 1965 წლის 3 ივლისს ავსტრიის მოქალაქის ბ-ნი მიქაელ რინგაიზენის მიერ კონვენციის 25-ე მუხლის შესაბამისად კომისიისთვის ავსტრიის წინააღმდეგ შეტანილი განაცხადი.

2. კომისიის თხოვნა, რომელსაც თან დაერთო კონვენციის 31-ე მუხლით გათვალისწინებული მოხსენება, შეტანილი იქნა სასამართლოს რეგისტრატურაში 1970 წლის 24 ივლისს, სამი თვის ვადაში, რომელიც დად გენილია 32-ე მუხლის 1-ლი პუნქტითა და 47-ე მუხლით. თხოვნაში მითითებული იყო 44-ე და 48-ე მუხლებზე და ავსტრიის რესპუბლიკის დეკლარაციაზე, რომლითაც აღიარებული იქნა სასამართლოს სავალდებულო იურისდიქცია (46-ე მუხლი). კომისიის თხოვნა მიზნად ისახავდა სასამართლოს გადაწყვეტილების მოპოვებას იმასთან დაკავშირებით, წარმოადგენდა თუ არა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები ავსტრიის რესპუბლიკის მიერ მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტითა და მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული ვალდებულებების დარღვევას.

3. 1970 წლის 22 აგვისტოს სასამართლოს პრეზიდენტმა რეგისტრატორის მოადგილის თანდასწრებით პალატის წევრებად კენჭისყრით აირჩია შვიდიდან ექვსი მოსამართლე, კონვენციის 43-ე მუხლის შესაბამისად პალატის ex officio წევრი, ბ-ნი ალფრედ ვერდროსი, ავსტრიის მხრიდან არჩეული მოსამართლე; პრეზიდენტმა კენჭისყრით აირჩია სამი შემცვლელი მოსამართლეც.

4. პალატის პრეზიდენტმა, გამოარკვია ავსტრიის მთავრობის წარმომადგენლის (შემდგომში „მთავრობა“) და კომისიის დელეგატების მოსაზრებები პროცედურასთან დაკავშირებით (რეგლამენტის 35-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი) და გაითვალისწინა მათი შეთანხმება, 1970 წლის 2 ოქტომბერს მიიღო გადაწყვეტილება, რომ მოცემულ ეტაპზე არ იყო აუცილებელი მიმოხილვების წარდგენა.

პრეზიდენტის მითითებების საფუძველზე რეგისტრატორმა 1970 წლის 30 ოქტომბერს მთავრობის წარმომადგენელს მიმართა თხოვნით, წარმოედგინა გარკვეული დოკუმენტები, რაც შესრულებული იქნა 3 დეკემბერს.

5. სასამართლომ გამართა მოსამზადებელი შეხვედრა სტრასბურგში 1970 წლის 23 და 24 ნოემბერს, რის შემდეგაც მთავრობასა და კომისიას ეთხოვათ შემდგომი ინფორმაციისა და დამატებითი დოკუმენტაციის წარდგენა. კომისიის პასუხი მიღებული იქნა 1970 წლის 5 დეკემბერს მთავრობამ პასუხი და დოკუმენტები წარადგინა 1971 წლის 10 და 17 თებერვალსა და 4 და 6 მარტს.

6. რეგისტრატორის მეშვეობით მთავრობის წარმომადგენელთან და კომისიის დელეგატებთან მოთათბირების შემდეგ პალატის პრეზიდენტმა 1970 წლის 17 დეკემბრის ბრძანებით მიიღო გადაწყვეტილება, რომ ზეპირი მოსმენა ჩატარებულ იყო 1971 წლის 8 მარტს.

7. სასამართლომ ნება დართო მთავრობის წარმომადგენელსა და მრჩეველს, ზეპირი მოსმენის დროს სასამართლოსათვის მიემართათ გერმანულ ენაზე. მთავრობამ თავად იკისრა, inter alia, თავისი განცხადებების ფრანგულ ან ინგლისურ ენებზე თარგმნის პასუხისმგებლობა.

8. ზეპირი მოსმენა ჩატარდა საჯაროდ ადამიანის უფლებათა სახლში, სტრასბურგში, 1971 წლის 8, 9 და 10 მარტს.

სასამართლოს წინაშე გამოცხადდნენ:

კომისიის სახელით:

ბ-ნი ჯ. ე. ს. ფასეტი, მთავარი დელეგატი,
ბ-ნი ფ. ერმაკორა და ბ-ნი გ. სპერდუტი, დელეგატები;

მთავრობის სახელით:

ბ-ნი ე. ნეტელი, საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი-წარმომადგენელი;
ბ-ნი ვ. პაჰრი, ფედერალური კანცელარიის საკონსტიტუციო დეპარტამენტის საერთაშორისო განყოფილების უფროსი, და
ბ-ნი კ. მაიერჰოფერი, იუსტიციის ფედერალური სამინისტროს Ministerialsekretär, მრჩეველი.

სასამართლომ მოუსმინა ზემოხსენებული წარმომადგენლების განცხადებებსა და მიმართვებს, აგრეთვე მათ პასუხებს სასამართლოს მიერ დასმულ კითხვებზე. გარდა ამისა, მთავრობამ წარმოადგინა გარკვეული დამატებითი დოკუმენტაცია.

1971 წლის 10 მარტს მოსმენა დროებით დახურულად გამოცხადდა.

9. 1971 წლის 22 მარტს კომისიამ წარმოადგინა კიდევ ორი დოკუმენტი, ხოლო 16 აპრილს სასამართლომ მიიღო მთავრობის მიერ წარმოდგენილი საპასუხო მიმოხილვები.

10. სასამართლომ დახურულად გამოაცხადა სამართალწარმოება, იმსჯელა განმარტოებით და გამოიტანა წინამდებარე განაჩენი:

ფაქტები

11. როგორც კომისიის მოხსენებიდან, სასამართლოსთვის წარდგენილი დოკუმენტებიდან და წარმომადგენლების მიმართვებიდან ჩანს, საქმის ფაქტობრივი გარემოებები შეიძლება შემდეგნაირად ჩამოყალიბდეს:

I. რინგაიზენის საქმიანი კავშირები

12. ბ-ნი რინგაიზენი არის ავსტრიის მოქალაქე, დაბადებული უნგრეთში 1921 წელს. 1958-1963 წლებში იგი მუშაობდა სადაზღვევო აგენტად ლინცში, ავსტრიაში; იგი ასევე მონაწილეობას იღებდა მოლაპარაკებებში სესხებსა და მოძრავ ქონებასთან დაკავშირებით.

13. 1958 წელს ფრანცვიდმანი, მაღაზიის მფლობელი ლინცში, გამოეხმაურა გაზეთში გამოქვეყნებულ განცხადებას 100,000 ავსტრიული შილინგის (აშ) სესხის მოთხოვნასთან დაკავშირებით. ამ გზით მან ურთიერთობა დაამყარა რინგაიზენთან, რომელსაც 1958 წლის ნოემბერსა და 1959 წლის იანვარში წინასწარ ნაწილ-ნაწილ გადასცა 150,000 აშ. ამ ოპერაციის დროს რინგაიზენმა უთხრა ვიდმანს, რომ მას ეს ფული სჭირდებო და ბ-ნი ვენგერისათვის, მაგრამ ვიდმანი ამ უკანასკნელს არ შეხვედრია. რინგაიზენის წაქეზებით ხელი მოეწერა ხელშეკრულებას, რომელშიც ვიდმანების წყვილი გამოდიოდა გამსესხებლად, ხოლო ვენგერების წყვილი სხვებთან ერთად - მსესხებლებად. შესაბამისად, რინგაიზენმა ვიდმანს გადაუხადა 72,000 აშ. 1959 და 1960 წლებში რინგაიზენი ქ-ნ გერტრუდ ვენგერის სახელით აგრეთვე მოელაპარაკა რუდოლფ შამბერგერს 11,000 აშ ოდენობის სესხის შესახებ.

14. 1961 წლის 9 მაისსა და 6 ნოემბერს რინგაიზენმა მოიპოვა ზოგადი მინდობილობა როთების წყვილისაგან, რომლებთანაც ადრე ჰქონდა საქმიანი ურთიერთობები. ეს მინდობილობა მიეცა რინგაიზენის მიერ როთებისათვის მიცემული სესხის მხედველობაში მიღებით და საშუალებას აძლევდა მათი სახელით ემოქმედა იმ მიწის გაყოფისას და გაყიდვისას, დაქირავებისას და იპოთეკისას, რომელსაც ისინი ფლობდნენ ალკოვენში და რომელიც შეტანილი იყო ანარბერგის მიწის რეესტრში, ზემო ავსტრიაში. იმავე გარიგების თანახმად, რინგაიზენს მიეცა ქონების ყიდვის საშუალება; იმავე დროს როთების წყვილმა ვალდებულება აიღო, რომ რინგაიზენის მიერ ხსენებული შესაძლებლობის განხორციელების შემთხვევაში დასაკუთრების უფლების მისთვის გადაცემის დამტკიცებაზე კომპეტენტური ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ უარის თქმის შემთხვევაში ისინი აღარ მიჰყიდიდნენ ქონებას სხვას, თავს შეიკავებდნენ, როგორც მესაკუთრეები, და მისცემდნენ რინგაიზენს ქონების დატვირთვის ექსკლუზიურ უფლებას (1961 წლის 3, 14 და 16 ნოემბრის წერილები).

15. 1962 წლის 6 თებერვალს რინგაიზენმა ხელშეკრულება გააფორმა ბ-ნ და ქ-ნ როთებთან ქონების ყიდვასთან დაკავშირებით; შესასყიდი ფასი 400, 000 აშ იყო. ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება 1962 წლის 30 მარტს უძრავი ქონების საქმეთა ეფერდინგის რაიონულ კომისიაში (Bezirksgrundverkehrskommission, შემდგომში „რაიონული კომისია“) იქნა წარდგენილი დასამტკიცებლად.

„ზემო ავსტრიის უძრავი ქონების საქმეთა შესახებ” კანონი (Grundverkehrsgesetz) ითვალისწინებს:

„1-ლი მუხლი - (1) საკუთრებისა და uzufruqtis უფლებების გადაცემის თითოეული შემთხვევა სამართლებრივი აქტით inter vivos მთლიან მიწასთან ან მის ნაწილთან მიმართებაში სოფლისა თუ სატყეო მეურნეობისათვის ექვემდებარება დამტკიცებას ამ კანონის დებულებების შესაბამისად.

. . .

(2) ამგვარ დამტკიცებზე უარი გარიგებას ბათილად აცხადებს.

. . .

მე-4 მუხლი - (1) სამართლებრივი გარიგებები უნდა შეესაბამებოდეს საზოგადოებრივ ინტერესებს სასოფლო-სამეურნეო ან სატყეო სივრცეების შექმნასა და შენარჩუნებაში, აგრეთვე შემოსავლიანი საფერმერო საზოგადოების შენარჩუნებასა და გაძლიერებაში ან მცირე თუ საშუალო ზომის სასოფლო-სამეურნეო ეკონომიკური საკუთრების შენარჩუნებასა და შექმნაში.

. . .

(5) გარიგება, რომელიც არ აკმაყოფილებს ზემოხსენებული (1), (2) ან (3) ქვეპუნქტების მოთხოვნებს, არ ექვემდებარება დამტკიცებას.

. . .

მე-6 მუხლი - კერძოდ, გარიგების და მტკიცების მოთხოვნები (მე-4 მუხლი) არ იქნება დაკმაყოფილებული, თუ არსებობს საფუძველი საფრთხისა,

(ა) რომ მყიდველის მიზანი არის მიწის მთლიანი ან მისი ნაწილის ხელახლა გაყიდვა მოგების მიზნით;

(ბ) რომ საგლეხო საფერმერო ჰოლდინგები, ან მცირე სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობა, ან ეკონომიკურად მომგებიანი ნაწილის შეძენა ხდება დიდი მამულების შესაქმნელად;

. . .

(დ) რომ მამულები ... არ უნდა გამოიყენებოდეს როგორც საფერმერო ან სატყეო მიწები არამართლზომიერი მიზნით;

(ე) რომ მხედველობაში მიიღება მხოლოდ სპეკულაციური კაპიტალ-დაბანდება;

. . .

მე-7 მუხლი - თუ სამართლებრივი გარიგება მოითხოვს დამტკიცებას, ამ კანონის დებულებების შესაბამისად ხელშემკვრელმა მხარეებმა დასამტკიცებლად უნდა მიმართონ რაიონულ კომისიას გარიგების დადებიდან ოთხი კვირის განმავლობაში“.

16. 1962 წლის 28 სექტემბერს რაიონულმა კომისიამ უარი თქვა ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულების დამტკიცებაზე. მან დაადგინა, რომ ქონებას შეეძლო ფერმერის ოჯახის უზრუნველყოფა საარსებო საშუალებებით და რომ რინგაიზენი იყო სადაზღვევო აგენტი და არა ფერმერი. იმ განცხადებებზე მითითებით, რომლებიც გააკეთა რინგაიზენმა მის მიერ როთებისაგან სხვა ქონების ყიდვის დამტკიცებასთან დაკავშირებით და რომლებიც უარყოფილი იქნა, რაიონულმა კომისიამ დაადგინა, რომ საქმის მასალებმა გამოააშკარავა მიწით სპეკულაციის სურათი. მან ასევე აღნიშნა, რომ რინგაიზენს მშენებლობისათვის უკვე მონიშნული ჰქონდა მიწის ოცდათოთხმეტი ნაკვეთი. დასკვნაში რაიონულმა კომისიამ მიუთითა, რომ, რამდენადაც მყიდველის გარკვეული მიზნების საფრთხის არსებობა საკმარისი იყო, კანონის მე-6 მუხლის შესაბამისად, დამტკიცების თაობაზე უარისთვის, იმ ფაქტს, რომ ამ საქმეში სახეზე იყო აშკარა მტკიცებულება, რომელიც ამგვარ განზრახვაზე მიუთითებდა, უფრო მეტი ძალა ჰქონდა.

17. 1962 წლის იანვარში რინგაიზენმა დაიწყო სამშენებლო ადგილებში მიწის საკუთრების ნაწილის გაყიდვა; მან გააგრძელა ეს საქმიანობა მთელი 1962 წლის განმავლობაში 1963 წლის აპრილამდე. მას შემდეგ, რაც მოიპოვა ექსპერტის დასკვნა პროვინციის დაგეგმარების სამსახურიდან (Landesplanungsstelle) იმ საფუძველზე, რომ საკუთრება შეთვალიერებული და მონიშნული ჰქონდა, მას მიეცა მშენებლობის ნებართვა ეფერდინგის რაიონული ადმინისტრაციის მიერ (Bezirkshauptmannschaft) 1962 წლის 17 ნოემბერს. ეს ორი ორგანო მოქმედებდა რაიონული კომისიისაგან დამოუკიდებლად და მათ დასკვნასა თუ ნებართვას მის გადაწყვეტილებაზე არ მოუხდენია რაიმე ზეგავლენა, რაზეც აშკარად მიუთითებს თვით რაიონული კომისიის გადაწყვეტილება.

18. რინგაიზენმა, როგორც ჩანს, ვერ შეძლო ეცნობებინა მომავალი მყიდველებისათვის, რომ იგი მოქმედებდა იმ მინდობილობის საფუძველზე, რომელიც მას მისცა როთების წყვილმა და თუ რომელიმე მათგანი აღნიშნავდა, რომ რინგაიზენი თვითონ არ იყო უშუალო გამყიდველი, მასში ახსნილი იყო, რომ გარიგება ამ სახით განხორციელდა საგადასახადო მიზნით. იმ დროს მყიდველებს რინგაიზენმა შეატყობინა, რომ მშენებლობის ნებართვა მოპოვებული იყო და მათ შეეძლოთ სამუშაოს დაუყოვნებლივ დაწყება. რინგაიზენის ადვოკატის მიერ დადებული ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებები შეიცავდა პირობას, რომ მოძრავი ქონების საქმეთა კომისიის მიერ დამტკიცება აუცილებელი იყო მათი განხორციელებისათვის, მაგრამ რინგაიზენმა აცნობა მყიდველებს, რომ ეს მხოლოდ უბრალო ფორმალობა იყო. ბოლო ოცი ან დაახლოებით ამდენივე ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება არ ყოფილა დადებული იმავე ადვოკატის მიერ და, შესაბამისად, არ შეიცავდა ამ კონკრეტულ პირობას. ყველა საქმეში შესასყიდი თანხა მაშინვე უნდა ყოფილიყო გადახდილი.

1962 წლის ივნისში როთების წყვილმა განიზრახა რინგაიზენისთვის მინდობილობის ჩამორთმევა. ამ უკანასკნელმა გაასაჩივრა მათი პრეტენზია. საბოლოო გადაწყვეტილება, რომლითაც მას ებრძანა მინდობილობის გადაცემა, ეროვნულმა სასამართლომ 1963 წლის 13 სექტემბერს მიიღო.

19. რინგაიზენმა სააპელაციო საჩივარი შეიტანა უძრავი ქონების საქმეთა საოლქო კომისიაში (Landesgrundverkehrskommission, შემდგომში „საოლქო კომისია“) რაიონული კომისიის უარყოფითი გადაწყვეტილების წინააღმდეგ ყიდვა-გაყიდვის იმ ხელშეკრულების დამტკიცებასთან დაკავშირებით, რომელიც მან ბ-ნ და ქ-ნ როთებთან გააფორმა.

„ზემო ავსტრიის უძრავის ქონების საქმეთა შესახებ” კანონის შესაბამისი დებულებების მიხედვით:

„მე - 18 მუხლი

. . .

(2) საოლქო . . . კომისია იქნება დაფუძნებული პროვინციის მთავრობის სამსახურში ბოლო ინსტანციის გადაწყვეტილებების მისაღებად. მისი წევრები არ ექვემდებარებიან რაიმე ინსტრუქციას თავიანთი მოვალეობების განხორციელებისას და მათი გადაწყვეტილებები არ ექვემდებარება ადმინისტრაციის მიერ გაუქმებას ან შეცვლას.

. . .

(4) საოლქო . . . კომისია შედგება რვა წევრისაგან:

(ა) მოსამართლეს, რომელიც არის პრეზიდენტი, ნიშნავს პროვინციის მთავრობა;

(ბ) ერთ წევრს, როგორც საოლქო აგრარული სენატის (Landesagrarsenat) პრეზიდენტს, ნიშნავს პროვინციის მთავრობის ხელმძღვანელი;

(გ) ორ წევრს ნიშნავს პროვინციის მთავრობა იმ პირთა რიგებიდან, რომლებიც წარმოადგენენ ქალაქის მოსახლეობის ინტერესებს, და სამეურნეო მამულებში მცხოვრებთაგან;

(დ) ერთ წევრს ნიშნავს პროვინციის მთავრობა ინდუსტრიისა და კომერციის წარმომადგენელთა რიგებიდან;

(ე) სოფლის მეურნეობის ერთ ექსპერტს ნიშნავს პროვინციის მთავრობა;

(ვ) ორ წევრს ნიშნავს სასოფლო-სამეურნეო პალატა (Landwirtschaftskammer) ზემო ავსტრიისათვის.

. . .

(8) წევრები ინიშნებიან ხუთი წლის ვადით. . .

. . .

მე-20 მუხლი

. . .

(2) რაიონული ... კომისიის გადაწყვეტილებების გასაჩივრება შეიძლება საოლქო ... კომისიაში.

. . .

21-ე მუხლი

. . .

(2) უძრავი ქონების საქმეთა კომისიები იღებენ გადაწყვეტილებას ხმათა უმრავლესობით და ფარულად. ... განხილვების მიმდინარეობის, კერძოდ, ხმის მიცემის, შესახებ ინფორმაცია არ უნდა ეცნობოს მესამე მხარეს.

... ”

20. საოლქო კომისია შეიკრიბა 1963 წლის 12 თებერვალს და მიიღო გადაწყვეტილება საკუთრების გამოკვლევის შესახებ, რაც განხორციელდა 2 აპრილს. იმავე დღეს გაიმართა ზეპირი მოსმენაც. 1963 წლის 13 მაისს საოლქო კომისიამ არ დააკმაყოფილა რინგაიზენის სააპელაციო საჩივარი; კომისიამ დაადგინა, რომ რინგაიზენმა გააკეთა ურთიერთსაწინააღმდეგო განცხადებები საკუთრების დანიშნულებისამებრ გამოყენებასთან დაკავშირებით, რომ მან დაანაწევრა და გაყიდა მიწა, სულ ორმოცდაათამდე სამშენებლო ადგილი, რომელიც წარმოადგენდა კარგი ხარისხის საფერმერო მიწას. აღნიშნულ და სხვა მიზეზთაგან გამომდინარე, მოსალოდნელი იყო იმის საშიშროება, რომ იგი უარს იტყოდა სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებისამებრ მიწის ფართომასშტაბიან გამოყენებაზე ადეკვატური მიზეზების გარეშედ, რომ იგი მიზნად ისახავდა სპეკულაციურ კაპიტალდაბანდებას (მე-6 (დ) და (ე) მუხლები, „ზემო ავსტრიის უძრავი ქონების საქმეთა შესახებ“ კანონი).

21. 1963 წლის 5 ივლისს რინგაიზენმა საკონსტიტუციო სასამართლოში (Verfassungsgerichtshof) შეიტანა საჩივარი (Verfassungsbeschwerd) საოლქო კომისიის გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით; იგი ამტკიცებდა კანონის წინაშე ყველა მოქალაქის თანასწორობის უფლებისა და კანონით შექმნილი მოსამართლის წინაშე სამართალწარმოების უფლების დარღვევას (gesetzlicher Richter - კონსტიტუციის მუხლები 7 (1) და 83 (2). სააპელაციო საჩივარში მითითებული იყო, inter alia, რომ 1963 წლის 13 მაისს საოლქო კომისიის შეხვედრაში მონაწილეობა მიიღო და ხმა მისცა ორმა წევრმა, რომლებიც არ ესწრებოდნენ ერთ-ერთ ან ორივე წინა კრებას, რომლებზეც საოლქო კომისიამ განიხილა სააპელაციო საჩივარი.

საკონსტიტუციო სასამართლომ გამოიტანა გადაწყვეტილება 1964 წლის 20 ივნისს. თავისი პრეცედენტების შესაბამისად კოლეგიის (Kollegialbehörde) სათანადო სამართლებრივი შემადგენლობის საკითხთან დაკავშირებით კონსტიტუციის 133-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მნიშვნელობისათვის დაადგინა, რომ აპელანტის მიერ გასაჩივრებულმა გარემოებებმა მიგვიყვანა კანონით შექმნილ სასამართლოში სამართალწარმოების უფლების დარღვევამდე. ამგვარად, საოლქო კომისიის გადაწყვეტილება გაუქმებული იქნა.

22. ამ განაჩენის შედეგად საოლქო კომისიამ მიიღო ახალი გადაწყვეტილება რინგაიზენის სააპელაციო საჩივარზე 1962 წლის 28 სექტემბრის რაიონული კომისიის გადაწყვეტილების წინააღმდეგ.

ახალი სამართალწარმოების დაწყებისას რინგაიზენმა მოითხოვა საოლქო კომისიის რამდენიმე წევრის აცილება მიკერძოებულობის ნიადაგზე: მისი თქმით, პრეზიდენტი წარმოადგენდა საოლქო კომისიას საკონსტიტუციო სასამართლოში 1964 წელს; ორ წევრი დაკითხული იქნა მოწმეების სახით ამ სამართალწარმოებისას, ხოლო ერთმა მათგანმა, ბ-ნმა თ.-მ, სავარაუდოდ, განაცხადა, რომ მას უკვე დადებული ჰქონდა სხვა ხელშეკრულება იმავე საკუთრების გაყიდვის შესახებ, რაც დამტკიცებული იყო; მესამე წევრმა, რომელიც დანიშნული იყო ავსტრიის სასოფლო- ამეურნეო პალატის მიერ, თქვა, რომ მან უკვე გამოხატა თავისი პოზიცია ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულების დამტკიცების წინააღმდეგ 1962 წლის 6 თებერვალს; და ბოლოს, მეოთხე და მეხუთე წევრების მონაწილეობით მიღებული იქნა 1963 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილება, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ 1964 წლის 20 ივნისს გააუქმა. თავისი საჩივრის დასასაბუთებლად რინგაიზენი ეყრდნობოდა 1950 წლის ზოგადი ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის (Allgemeines Verwaltungsverfahrensgesetz) მე-7 მუხლს, რომელიც 1-ლ პუნქტში ითვალისწინებს:

„(1) ადმინისტრაციულმა მოხელეებმა (Verwaltungsorgane) თავი უნდა შეიკავონ თავიანთი მოვალეობების შესრულებისაგან და მოახდინონ ფუნქციების დელეგირება:

. . .

(iii) იმ შემთხვევებში, როდესაც ისინი იყვნენ ან ახლაც არიან დანიშნული მხარის აგენტებად;

(iv) როდესაც არსებობს სხვა სერიოზული საფუძველი, რომელიც ეჭვქვეშ აყენებს მათ სრულ მიუკერძოებლობას;

. . .“

საოლქო კომისიამ მიიღო გადაწყვეტილება 1965 წლის 3 თებერვალს.

პირველ რიგში, მან აღნიშნა, რომ, მართალია, რინგაიზენს ზემოხსენებული კანონის შესაბამისად არ ჰქონდა გაპროტესტების უფლება, ამისდა მიუხედავად, მისი მტკიცებები მიკერძოებულობის შესახებ უნდა განხილულიყო ex officio. მიუხედავადა მისა, ეს მტკიცებები ჩაითვალა დაუსაბუთებლად. გადაწყვეტილებაში, რომელიც მთლიანად ეხებოდა მტკიცებებს, საოლქო კომისიამ დაადგინა, რომ ბ-ნი თ.-ის უარი დამტკიცებაზე ფაქტობრივად ეხებოდა როთების წყვილის საკუთრებაში არსებული სხვა ქონების გაყიდვას.

საოლქო კომისიამ არც რინგაიზენის სააპელაციო სარჩელი დააკმაყოფილა. ჩატარებული სრული გამოკვლევების შესაბამისად კომისიამ დაადგინა, რომ ყველა განსახილველ შემთხვევაში მოზომილი იქნა ორასცხრა სამშენებლო ნაკვეთი; რომ რინგაიზენს უკვე დადებული ჰქონდა ხელშეკრულება სამოცდათვრამეტი სამშენებლო ნაკვეთის გაყიდვის შესახებ და რომ აქედან ოცდაცამეტი ხელშეკრულება აშკარად იქნა უარყოფილი უძრავი ქონების საქმეთა კომისიების მიერ; რომ რინგაიზენს დატვირთული ჰქონდა სხვადასხვა საკუთრება ფულადი თანხის მნიშვნელოვანი ოდენობით და რომ მან გააკეთა ურთიერთსაწინააღმდეგო განცხადებები დასამტკიცებლად წარდგენილ სხვადასხვა განაცხადში. საოლქო კომისიამ დაადგინა, რომ რინგაიზენის გეგმები შეუთავსებელი იყო „ზემო ავსტრიის უძრავი ქონების საქმეთა შესახებ კანონის“ მე-4 (1) მუხლის დებულებებთან და არსებობდა იმის საშიშროება, რომ მიწის საკუთრების ნახევარზე მეტი გაყიდული იქნებოდა მშენებლობისათვის. ამგვარად, დადგინდა, რომ 1962 წლის 6 თებერვლის ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება მიმართული იყო იმ ფერმის განადგურებისა და დაშლისაკენ, რომელიც მოცემული დროისათვის ითვლებოდა სამუშაო ერთეულად, საფერმერო შენობების დანგრევისა და მოგების მიზნით ღირებული სასოფლო-სამეურნეო მიწების გაყიდვისაკენ („ზემო ავსტრიის უძრავი ქონების საქმეთა შესახებ“ კანონის მე-6 თავი).

23. 1965 წლის 2 აპრილს რინგაიზენმა აღნიშნული გადაწყვეტილება გაასაჩივრა საკონსტიტუციო სასამართლოში. სხვა საფუძვლებთან ერთად, იგი იმეორებდა ბრალდებას მიკერძოებულობის შესახებ, რაც მან წაუყენა საოლქო კომისიის ექვს წევრს, მათ შორის პრეზიდენტს (წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 22).

1965 წლის 27 სექტემბერს საკონსტიტუციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა სააპელაციო საჩივრის საფუძველი:

„სასამართლო არ არის ვალდებული, განიხილოს სააპელაციო საჩივარში მოყვანილი მტკიცებები იმგვარად, რომ დაადგინოს კომისიის წევრების მიკერძოებულობა ზოგადი ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-7 მუხლის მნიშვნელობისათვის და, ამდენად, მათ მიერ ამგვარი ქმედებისაგან თავის შეკავების აუცილებლობა იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ხსენებული მტკიცებები მართალი აღმოჩნდებოდა ამ საკითხთან მიმართებაში, რადგან იმ ფაქტმა, რომ მისი საჩივრები არ დაკმაყოფილდა, არ ხელყო განმცხადებლის უფლება, მისთვის მოესმინა კანონით შექმნილ სასამართლოს. მხარეს არ ჰქონდა უფლება, მოეთხოვა იმ ორგანოს აცილება, რომელიც კომპეტენტური იყო, გადაეწყვიტა ან მონაწილეობა მიეღო გადაწყვეტილების გამოტანის დროს მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით. ორგანო არ კარგავდა კომპეტენტურობას იმის გამო, რომ საქმის განხილვის დროს მონაწილეობას იღებდნენ მიკერძოებული პირები. არც მიკერძოებული პირის მონაწილეობა - თუ სპეციალური კანონი აშკარად არ ითვალისწინებდა სხვა რამეს - ახდენდა ზეგავლენას ორგანოს სათანადო შემადგენლობაზე იმაზე მეტად, ვიდრე ერთი პირისგან (monokratische Behörde) შემდგარი ხელისუფლების კომპეტენციაზე ან სათანადო შემადგენლობაზე (Organwalter). ამდენად, არ იყო აუცილებელი, უშუალოდ განხილულიყო საკითხები იმასთან დაკავშირებით, არსებობდა თუ არა მიკერძოებულობა (იმავე მიზნით იხ. საკონსტიტუციო სასამართლოს ადრინდელი გადაწყვეტილებები: 1958 წლის 9 ოქტომბერი, Slg. №3408, 1959 წლის 6 ოქტომბერი, slg. №3588, და 1960 წლის 19 ნოემბერი, Slg. №3829).”

იმავე განაჩენით არ დაკმაყოფილდა აპელაციის არც სხვა საფუძვლები.

II. რინგაიზენის ბრალდებები

ა. თაღლითობის საქმე (19 VR. 394/63)

24. იმ დღეებში, რომლებიც არ არის მითითებული სასამართლოსთვის წარდგენილი დოკუმენტებიდან, ფ. ვიდმანმა და რ. ამბერგერმა თაღლითობაში დასდეს ბრალი რინგაიზენს.

25. 1963 წლის 13 თებერვალს ბ-ნმა და ქ-ნმა როთებმა ლინცის პროკურატურაში ბრალი დასდეს რინგაიზენს მინდობილობის ბოროტად გამოყენებაში, აგრეთვე მათი საკუთრების უკანონო დატვირთვასა და გაყიდვაში. 21 თებერვალს პროკურატურამ მოითხოვა, რომ რინგაიზენის წინააღმდეგ დაწყებულიყო წინასწარი გამოძიება (Vorerhebungen).

რინგაიზენი დაკითხული იქნა 28 თებერვალს, როდესაც იგი პირველად გამოცხადდა გამომძიებელი მოსამართლის წინაშე.

26. 1963 წლის მარტში, ივნისსა და ივლისში პროკურატურის ორგანოებს შემდგომი საჩივრებით მიმართეს ბ-ნმა და ქ-ნმა როთებმა იმ მოტივით, რომ რინგაიზენი განაგრძობდა მათ მიერ დელეგირებული უფლებების ბოროტად გამოყენებას. საოლქო კომისიის 1963 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილების კუთხით (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 20) ლინცის პროკურატურის ორგანოებმა განცხადებით მიმართეს ლინცის საოლქო სასამართლოს (Landesgericht) 1963 წლის 16 ივლისს, რომ წინასწარი გამოძიება (Voruntersuchung) დაწყებულიყო რინგაიზენის წინააღმდეგ იმ საფუძველზე, რომ იგი ეჭვმიტანილი იყო სისხლის სამართლის კოდექსის 197-ე და 205-ე (გ) მუხლებით გათვალისწინებული სამართალდარღვევების ჩადენაში. 19 ივლისს პროკურატურამ კვლავ მოითხოვა, რომ დოკუმენტები, რომლებითაც რინგაიზენი უფლებამოსილი იყო, ემოქმედა როთების წყვილის სახელით, მისთვის ჩამოერთმიათ და საიმედოდ შეენახათ ან, თუ ეს შეუძლებელი იყო, რინგაიზენი აეყვანათ წინასწარპატიმრობაში, რადგანაც არსებობდა იმის საშიშროება, რომ იგი კვლავ ჩაიდენდა დანაშაულს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 57). 25 ივლისს ხელისუფლებას შეატყობინეს, რომ როთების წყვილმა მოიპოვა სამოქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც რინგაიზენს უნდა დაებრუნებინა ხსენებული დოკუმენტები.

27. ერთი დღის შემდეგ დოქტორმა კერერმა, ადვოკატმა, რომელიც მოქმედებდა მიწის ათი მყიდველის სახელით, პროკურატურის ორგანოებს შეატყობინა, რომ განმცხადებელმა პირადი სარგებლობისათვის გამოიყენა ფულადი სახსრები, რომლებიც მყიდველებმა გადაიხადეს შეძენილი ქონების გასხვისების უფლების გარეშე.

ამ ინფორმაციაზე დაყრდნობით პროკურატურამ მოითხოვა წინასწარი გამოძიების ვადის გაგრძელება. 1963 წლის 6 აგვისტოს დაკავებიდან მეორე დღეს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 57) რინგაიზენი გამოცხადდა გამომძიებელი მოსამართლის წინაშე და მოისმინა მის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდებები. 16 აგვისტოს გაკეთებული განაცხადით ბ-ნმა და ქ-ნმა როთებმა უარყვეს იმ ინვესტიციების ღირებულების გაზრდა, რომლებიც რინგაიზენმა, თავისივე მტკიცებით, ჩადო მათ საკუთრებაში; ასევე ამტკიცებდნენ, რომ რინგაიზენმა მოყვანილი მოსავალი და ხილი პირადი სარგებლობისათვის გაყიდა.

28. 1963 წლის 27 აგვისტოს დოქტორმა კერერმა სხვა ცხრა მოსარჩელის სახელით რინგაიზენს წაუყენა სისხლის სამართლებრივი ბრალდებები. მათში ნათქვამი იყო, რომ 20 ივლისს რინგაიზენმა გამოაქვეყნა ახალი განცხადება სამშენებლო ადგილების გაყიდვის შესახებ. ერთი მოსარჩელის თქმით, რინგაიზენმა გააკეთა როთების მინდობილობის ასლი. პოლიციამ მოამზადა მოხსენება, რომელიც 30 აგვისტოს წარედგინა ლინცის საოლქო სასამართლოს. რინგაიზენი გათავისუფლდა წინასწარი პატიმრობიდან 1963 წლის 23 დეკემბერს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 58).

29. 1963 წლის 18 სექტემბრიდან 1964 წლის 6 აპრილამდე რინგაიზენს სხვა ოცდარვა ბრალდება წაეყენა. და ატებითი ინფორმაცია იქნა მიწოდებული სამშენებლო ადგილების სხვა მყიდველებისა და როთების წყვილის მიერ. იმავე პერიოდში გამომძიებელმა მოსამართლემ ჩაატარა ოცდამესამე მოსმენა, რომელზეც დაკითხული იქნენ რინგაიზენი და მოწმეები. გამომძიებელმა მოსამართლემ მიიღო გადაწყვეტილება სრული გამოძიების ჩატარებისა და წინასწარი გამოძიების გაგრძელების შესახებ ახალი საჩივრების გამოსაკვლევად. 1964 წლის 8 აპრილს გამომძიებელმა მოსამართლემ შეწყვიტა წინასწარი გამოძიება.

30. 1964 წლის 5 მაისს რინგაიზენმა ხელისუფლების წინააღმდეგ დისციპლინარული საჩივრით (Aufsichtsbeschwerde) მიმართა იუსტიციის ფედერალურ სამინისტროსა და ლინცის სასამართლოებს, რომლებიც განიხილავდნენ მოცემულ საქმეს. მისი თხოვნის საფუძველზე განმცხადებლის ადვოკატს 6-დან 12 მაისამდე მისცეს საქმის მასალები. მას საქმის მასალებზე ხელი არ მიუწვდებოდა 1964 წლის 25 ივნისიდან 6 ივლისამდე, რამდენადაც სამართალწარმოება მიმდინარეობდა ლინცის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა განყოფილებაში.

31. პროკურორი, რომელიც განიხილავდა საქმეს, შვებულებაში იმყოფებო და 1964 წლის 27 ივლისიდან 24 აგვისტომდე. 1 აგვისტოს რინგაიზენმა განცხადებით მიმართა პროკურორს, რომ მისი საქმე გადასცემოდა სხვა სასამართლოს, და მოითხოვა მოსამართლეთა აცილება (Delegierungs-und Ablehnungsantrag). 25 აგვისტოს პროკურატურამ სასამართლოს გადასცა განცხადება უარყოფითი კომენტარით.

1964 წლის 1 სექტემბერს საქმის მასალები გადაწყვეტილების მისაღებად გადაეცა უზენაეს სასამართლოს (Oberster Gerichtshof), რომელმაც 16 სექტემბერს არ დააკმაყოფილა მოთხოვნა.

ამავდროულად, ლინცის საოლქო სასამართლოს გამომძიებელმა მოსამართლემ 1964 წლის 31 აგვისტოს მიიღო ბრძანება, რომ თაღლითობის საქმეზე სამართალწარმოება (19 Vr. 394/63) უნდა ჩატარებულიყო განზრახ გაკოტრებისათვის სხვა ბრალდებების გამოძიებისაგან დამოუკიდებლად (19 Vr. 1566/64, იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 49), რომლებიც წაყენებული იქნა 1964 წლის 24 აგვისტოს.

32. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 112-ე მუხლის შესაბამისად, სამის მასალები 1964 წლის 12 ოქტომბერს გადაეცა პროკურატურას. ხსენებული მუხლის თანახმად, პროკურატურას ორი კვირის განმავლობაში უნდა წაეყენებინა ბრალდება ან ეცნობებინა გამომძიებელი მოსამართლისათვის, რომ არ აპირებდა სამართლებრივი დევნის გაგრძელებას; მას ასევე შეეძლო გაეგრძელებინა წინასწარი გამოძიება, რაც განახორციელა კიდეც 1965 წლის 4 იანვარს დოქტორი კერერის მიერ სხვა მყიდველის სახელზე 1964 წლის 31 დეკემბერს ჩამოყალიბებულ ახალ საჩივართან მიმართებაში. იმავე დღეს სხვა სამართალწარმოებასთან დაკავშირებული მასალები გაეგზავნა ვენის საოლქო სასამართლოს (Bezirksgericht), ხოლო 19 იანვარს - ველსის შრომითი საკითხების განმხილველ სასამართლოს (Arbeitsgericht); ეს მასალები ლინცში 3 თებერვალს იქნა დაბრუნებული. ორი დღის შემდეგ გამომძიებელმა მოსამართლემ დაკითხა ექვსი მოწმე.

33. რინგაიზენი გამოძახებული იქნა გამომძიებელი მოსამართლის წინაშე 1965 წლის 8 თებერვალს, თუმცა გვიან ჩავიდა და თავი გაიმართლა; იგი 16 თებერვალს იქნა დაკითხული.

18 თებერვალს რინგაიზენს ნება დართეს, შეესწავლა საქმის მასალები და გაეკეთებინა ფოტოსტატური ასლები.

34. 1965 წლის 20 თებერვალს დამატებითი საჩივარი წამოაყენა ადვოკატმა დოქტორმა კერერმა და 25 თებერვალს თხოვნით მიმართა პროკურატურას, გაეგრძელებინა წინასწარი გამოძიების ვადა ამ საჩივრის განსახილველად. 1965 წლის 2 მარტს გამომძიებელმა მოსამართლემ დააკმაყოფილა მისი თხოვნა იმ დამატებით საჩივრებთან მიმართებაში, რომლებიც წამოყენებული იყო 1964 წლის 31 დეკემბრამდე.

35. 1965 წლის 15 მარტს რინგაიზენმა ლინცის საოლქო სასამართლოს გადასცა ლინცის რაიონული სასამართლოს 23 თებერვლის გადაწყვეტილება, რომელიც ეხებოდა მისი ქონების დაყადაღებას (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 60); თუმცა სასამართლოში ყოფნისას დააკავეს განზრახ თაღლითობასთან დაკავშირებული სამართალწარმოების გამო, №19Vr. 1566/64 (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 61).

36. ბრალდება (Anklageschrift) წაყენებული იქნა ლინცის საოლქო სასამართლოში 1965 წლის 27 აპრილს, ხოლო რინგაიზენს ეცნობა 30 აპრილს. მას ბრალი ედებოდა დამამძიმებელ გარემოებებში ჩადენილ თაღლითობაში (Betrug, სისხლისსამართლის კოდექსის 197-ე, მე-200, 201-ე (დ) და 203-ე მუხლები) და დამამძიმებელ გარემოებებში ქონების განზრახ მისაკუთრებაში (Untreue, იმავე კოდექსის 205-ე (გ) მუხლი).

რინგაიზენს ბრალი ედებოდა შემდეგ ქმედებებში:

I. 1958 წლის 3 ნოემბრიდან 1963 წლის 5 აპრილამდე თავს აჩვენებდა, როგორც უძრავი ქონების პატიოსანი გამყიდველი, მსესხებელი და აგენტი, რათა დაეთანხმებინა:

ა. 78 პირი მათთვის საზიანო ქმედებებზე, კერძოდ, აიძულა 1,400, 000 აშ-ის გადახდა. ამ პირების მტკიცებით, რინგაიზენმა დაუმალა მათ ის ფაქტი, რომ ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებები, რომლებიც მათთან გააფორმა, შეიძლებოდა შესრულებულიყო მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მათ დაამტკიცებდა უძრავი ქონების საქმეთა კომისია; რინგაიზენმა მხოლოდ ცამეტი ხელშეკრულება წარუდგინა უძრავი ქონების საქმეთა კომისიას მათი დადებიდან ერთი წლის შემდეგ და შემდეგი ოცდაერთი ერთ წელიწადზე მეტი ხნის შემდეგ; ბოლოს მისი ხელშეკრულებები გაყიდვის თაობაზე აღარ შეიცავდა პირობას, რომლის თანახმადაც ამგვარი დამტკიცება აუცილებელი იყო მათი განხორციელებისთვის. აღნიშნული პირები ასევე ამტკიცებდნენ, რომ რინგაიზენმა მიიღო 1,359,000 აშ თავისი ბიზნესის უძრავი ქონების „მკვლელობის“ (gewerbsmässige Güterschlächterei) შედეგად და უარი თქვა ფულის უკან დაბრუნებაზე;

ბ. სხვა ორი პირი, (1) ფრანც ვიდმანი და (2) რუდოლფ შამბერგერი, გაეცათ სესხები, რომელთა დიდი ნაწილი არ იქნა გადახდილი (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 13);

II. მოგების მიღების მიზნით ბოროტად გამოიყენა რა მინდობილობა, რომელიც მას მისცა როთების წყვილმა 1961 წლის 9 მაისს და გამოითხოვა 1962 წლის 22 აგვისტოს, ამ დღიდან მოყოლებული, ალკოვენში სხვადასხვა ფასად დატვირთა მათი მიწა.

37. 1965 წლის 3 მაისს რინგაიზენმა საჩივრით მიმართა (Einspruch) სააპელაციო სასამართლოს (Oberlandesgericht) მის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდების გამო. კერძოდ, იგი ამტკიცებდა, რომ მას არ ჰქონია განზრახვა, ზიანი მიეყენებინა ნაკვეთების მყიდველებისათვის და რომ მან ამ საქმეებში დააბანდა 2,000,000 აშ. იმავე დოკუმენტში რინგაიზენმა მოითხოვა ყველა სამოქალაქო და სისხლისსამართალწარმოების გადაცემა სასამართლოებისათვის, რომლებზეც არ ვრცელდებოდა ლინცის სააპელაციო სასამართლოს იურისდიქცია: იგი ამტკიცებდა, რომ სრულიად შეუძლებელი იყო ლინცში ჭეშმარიტად მიუკერძოებელი და ობიექტური მოსამართლის პოვნა, რომელიც წინასწარ არ განეწყობოდა მის წინააღმდეგ, რადგან უკვე მიღებული ჰქონდა მონაწილეობა უძრავი ქონების საქმეთა კომისიის მუშაობაში ან და დაინტერესებული იყო სამართალწარმოებით, რომელიც განაპირობა საკუთრებასთან დაკავშირებულმა გარიგებებმა.

პროკურატურა ამ განცხადებების წინააღმდეგ გამოვიდა მომდევნო დღეს.

38. 1965 წლის 19 მაისს ლინცის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა რინგაიზენის საჩივარი მის წინააღმდეგ ბრალდების თაობაზე იმ მიზეზით, რომ გამოძიების შედეგები საკმარისად ასაბუთებდა ეჭვს მის მიერ ჩადენილი სამართალდარღვევების შესახებ, რისთვისაც წაეყენა ბრალი.

საქმის მასალები გადაეცა ლინცის საოლქო სასამართლოს 25 მაისს. 8 ივნისს რინგაიზენი გამოცხადდა სასამართლოში, რომელმაც მას მოუსმინა; რინგაიზენმა უარი თქვა თავის სხვადასხვა საჩივარზე და ძალაში დატოვა მხოლოდ განცხადება აცილების თაობაზე. შედეგად, საქმის მასალები 11 ივნისს გადაეცა უზენაეს სასამართლოს, რომელმაც 8 ივლისს გამოიტანა უარყოფითი გადაწყვეტილება.

39. 1965 წლის 3 აგვისტოს რინგაიზენმა სააპელაციო სასამართლოს მიმართა ლინცის საოლქო სასამართლოს ყველა მოსამართლის აცილების თაობაზე. სააპელაციო სასამართლომ უბრძანა მას, დაეკონკრეტებინა საჩივრის საფუძვლები, რაზეც მან უარი განაცხადა 1965 წლის 6 სექტემბერს, გარდა იმ ნაწილისა, რომელიც ეხებოდა გამომძიებელ მოსამართლეს, რომელმაც 1965 წლის 15 მარტს მიიღო ბრძანება განზრახ გაკოტრების საქმეზე სამართალწარმოების დროს მისი დაკავების შესახებ; მან ასევე შეიტანა ახალი ზოგადი სახის განცხადება საქმის აცილების თაობაზე. ლინცის საოლქო სასამართლოს თავმჯდომარემ საჩივარი არ დააკმაყოფილა 13 სექტემბერს, ხოლო სააპელაციო სასამართლომ 27 სექტემბერს გამოიტანა გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვითაც მას არ ჰქონდა ამ საკითხთან დაკავშირებით სააპელაციო საჩივრის განხილვის უფლებამოსილება.

24 სექტემბერს განცხადება აცილების თაობაზე გადაეცა უზენაეს სასამართლოს, რომელმაც 27 ოქტომბერს უარი თქვა მის დაკმაყოფილებაზე.

40. 1965 წლის 3 ნოემბერს რინგაიზენს ეცნობა, რომ სასამართლო პროცესი და იწყებოდა 13 დეკემბერს 4 დეკემბერს მან სხვადასხვა განცხადება გააკეთა საქმის აცილებისა და სასამართლო პროცესის გაუქმების თაობაზე. 6 დეკემბერს ლინცის უზენაესი სასამართლოს სხდომის თავმჯდომარემ აცნობა, რომ, რადგან უზენაესმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მისი წინა ორი განცხადება საქმის აცილების შესახებ, არც შემდგომი, 4 დეკემბრის, განცხადებები იქნებოდა დაკმაყოფილებული და არც პროცესის გაუქმების საფუძველი არსებობდა.

სასამართლო პროცესი დაიწყო 13 დეკემბერს, თუმცა 16 დეკემბერს გადაიდო 1966 წლის 13 იანვრამდე ორივე მხარის - პროკურორისა და დაცვის განცხადების საფუძველზე ახალი მტკიცებულებების მოპოვების მიზნით. 20 დეკემბერს სასამართლომ დანიშნა ორი ექსპერტი რინგაიზენის მიერ საკუთრებაში დაბანდებული ფულადი თანხის შესაფასებლად.

1966 წლის 7 იანვარს რინგაიზენმა გააკეთა განაცხადი, რათა გენერალურ პროკურორს (Generalprokurator) მისი სახელით შეეტანა განცხადება კანონმდებლობის უზრუნველყოფის ბათილობის შესახებ (Nichtigkeitsbeschwerde zur Wahrung des Gesetzes). თუმცა 10 იანვარს სხდომის თავმჯდომარემ შეატყობინა მას, რომ, იმ სასამართლო მოსმენის თვალთახედვით, რომელიც 13 იანვარს იწყებოდა, მასალები გენერალურ პროკურატურას მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლებოდა გადასცემოდა; ანალოგიურად, საქმის აცილების თაობაზე გაკეთებული ახალი განცხადებები, რომელთა შეტანასაც აპირებდა განმცხადებელი, იმ დროისათვის უკვე აღარ შეიძლებოდა წარდგენილიყო კომპეტენტური ორგანოსათვის, ვინაიდან ეს გააჭიანურებდა სამართალწარმოებას.

41. სასამართლო პროცესი განახლდა 1966 წლის 13 იანვარს და დამთავრდა მომდევნო დღეს.

რინგაიზენი ცნობილი იქნა დამნაშავედ დამამძიმებელ გარემოებებში ჩადენილი თაღლითობისათვის 78 მყიდველსა და ფრანცვიდმანთან (საბრალდებო დასკვნა, IA და IB (1)) მიმართებაში. მას შეეფარდა სამი წლით მკაცრი პატიმრობა (schwerer Kerker) დამატებით სასჯელთან ყოველ სამ თვეში ერთხელ შიმშილობასა და „დაძინების გართულებასთან” (hartes Lager) ერთად. სასჯელის განსაზღვრისას საოლქო სასამართლომ გაითვალისწინა დამამძიმებელი და შემამსუბუქებელი გარემოებები: ერთი მხრივ, სამშენებლო ნაკვეთების მყიდველები იყვნენ ღარიბი ადამიანები, რომლებმაც დაკარგეს თავიანთი დანაზოგი ან ისესხეს რინგაიზენისთვის გა დასახდელი ფული. რინგაიზენის დანაშაულებრივი საქმიანობა გრძელდებოდა წლების განმავლობაში და გამოწვეულმა ზარალმა ბევრად გადააჭარბა 15,000 აშ-ს, რომელიც დადგენილი იყო სისხლისსამართლის კოდექსით; მეორე მხრივ, რინგაიზენის წარსული ისტორია იყო სუფთა, ზოგიერთ მყიდველს არ ჰქონია დანაკარგი და როთების დანაკარგი ნაწილობრივ უნდა ყოფილიყო ანაზღაურებული. სასამართლომ რინგაიზენის სასარგებლოდ დაადგინა, რომ არსებობდა „სპეციალური შემამსუბუქებელი“ გარემოებები (ausserordentliches Milderungsrecht), რომლებიც გათვალისწინებული იყო სისხლისსამართლის საპროცესოკო დექსის 265-ე (ა) მუხლში. სისხლის სამართლის კოდექსის 55-ე (ა) მუხლის შესაბამისად, დრო, რომელიც რინგაიზენმა გაატარა წინასწარ პატიმრობაში, სასამართლომ ჩათვალა მოხდილი სასჯელის ნაწილად (1963 წლის 5 აგვისტოდან 23 დეკემბრამდე და 1965 წლის 15 მარტიდან 1966 წლის 14 იანვრამდე, იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 59 და 77).

განაჩენის გამოტანის დღიდან რინგაიზენმა დაუყოვნებლივ აცნობა თავისი განზრახვა, შეეტანა ბათილობის შესახებ განცხადება (Nichtigkeitsbeschwerde) და აპელაცია (Berufung) თავისი მსჯავრდებისა და სასჯელის შესახებ; პროკურორმა აცნობა მას, რომ იგი შეიტანდა ბათილობის შესახებ განცხადებას მის გამართლებასთან დაკავშირებით და სააპელაციო საჩივარს იმის თაობაზე, რომ სასჯელი მეტისმეტად მსუბუქი იყო.

42. პროკურორმა შეიტანა ბათილობის შესახებ განცხადება და სააპელაციო საჩივარი 1966 წლის 25 თებერვალს, ხოლო რინგაიზენმა - 3 მარტს.

საქმის მასალები 9 მარტს გადაეცა უზენაეს სასამართლოს, რომელმაც მოსმენა დანიშნა 1966 წლის 14 ივლისს. 1966 წლის 27ივნისს უზენაესმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა რინგაიზენის განცხადება იმის თაობაზე, რომ დაეკითხა მოწმეები და ნება დაერთო, დასწრებოდა მოსმენას.

43. უზენაესმა სასამართლომ 1966 წლის 14 ივლისს განიხილა ბათილობის შესახებ განცხადებები და აპელაციები და 27 ივლისს გამოიტანა განაჩენი.

უზენაესმა სასამართლომ გააუქმა 1966 წლის 14 იანვრის გადაწყვეტილება და საქმე დაუბრუნა საოლქო სასამართლოს ხელახალი განხილვისათვის რინგაიზენის თაღლითობაში ბრალდებასთან დაკავშირებით IB (1) პუნქტის შესაბამისად (ფ. ვიდმანი), ქონების უკანონოდ მისაკუთრებისათვის ბრალდებისაგან გამართლებასა და სასჯელთან მიმართებაში II პუნქტის შესაბამისად (როთების წყვილი). საოლქო სასამართლომ დაამტკიცა გადაწყვეტილება თაღლითობაში ბრალდებასთან მიმართებაში IA პუნქტის შესაბამისად (78 მყიდველი) და თაღლითობის ბრალდებაში გამართლებასთან მიმართებაში IB (2) პუნქტის შესაბამისად (რ. შამბერგერი).

44. 1966 წლის 9 სექტემბერს პროკურორის განცხადებასთან დაკავშირებით (სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-2 პუნქტის 1-ლი ქვეპუნქტი) 14 სექტემბერს ლინცის საოლქო სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ სამართალწარმოება, I (1) პუნქტის შესაბამისად, თაღლითობაში ბრალდებასა (ფ. ვიდმანი) და, II პუნქტის შესაბამისად (როთების წყვილი) ქონების განზრახ მისაკუთრებასთან დაკავშირებით უნდა გაგრძელებულიყო. ამდენად, ერთადერთი საკითხი, რაც დაუდგენელი დარჩა, იყო გადაწყვეტილების მიღება, IA პუნქტის შესაბამისად (78 მყიდველი), თაღლითობისათვის მსჯავრდების შეფარდების თაობაზე. რინგაიზენს ეცნობა, რომ საოლქო სასამართლოში შემდეგი მოსმენა ჩატარდებოდა 18 ოქტომბერს.

45. 1966 წლის 29 სექტემბერს და მომდევნო დღეებში რინგაიზენმა არაერთი განცხადებით მიმართა საქმის აცილების, საქმის სხვა სისხლის სამართალწარმოებასთან შეერთების, გადასინჯვის (Wiederaufnahme des Strafverfahrens) თუ სხვა საკითხების თაობაზე. ყველა მათგანი უარყოფილი იქნა საოლქო სასამართლოს მიერ 12 ოქტომბერს და სააპელაციო სასამართლოს მიერ - 16 ნოემბერს.

46. საქმის ხელახალი განხილვა ჩატარდა ლინცის საოლქო სასამართლოში 1966 წლის 18 ოქტომბერს.

იმავე დღეს მიღებულ განაჩენში სასამართლომ, პირველ რიგში, აღნიშნა, რომ, რამდენადაც პროკურორმაც გაასაჩივრა 1966 წლის 14 იანვარს შეფარდებული სასჯელი, არ შეიძლებოდა უფრო მკაცრი სასჯელის შეფარდების აკრძალვა (reformatio in pejus).

სასამართლომ მხედველობაში მიიღო მთელი რიგი შემამსუბუქებელი გარემოებებისა: რინგაიზენი არ იყო ნასამართლევი, მან აანაზღაურა, თუმცა ძალიან მცირე მოცულობით, მიყენებული ზიანი და, ამავდროულად, ირწმუნებოდა, რომ დანარჩენსაც აანაზღაურებდა. ამდენად, სასამართლომ დათქმა გააკეთა მის ფიცით განმტკიცებულ განცხადებაზე ქონების შესახებ (Offenbarungseid). მეორე მხრივ, სასამართლომ მიუთითა, რომ არსებობდა დამამძიმებელი გარემოებებიც: ადამიანები, რომლებმაც ზარალი განიცადეს, არ ეკუთვნოდნენ შეძლებულ ფენას, რამაც გამოიწვია განსაკუთრებული სირთულე. დანაშაული გრძელდებოდა დიდი ხნის განმავლობაში და მნიშვნელოვნად დიდი აღმოჩნდა მიყენებული ზარალი. შემამსუბუქებელი და დამამძიმებელი გარემოებების შეფასებისას სასამართლომ დაასკვნა, რომ შეუძლებელი იყო იმის მტკიცება, რომ შემამსუბუქებელი გარემოებები, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 265-ე (ა) მუხლის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, დომინირებდა, და დაასკვნა, რომ სასჯელი უნდა დარჩენილიყო სისხლისსამართლის კოდექსის 203-ე მუხლით დადგენილ ფარგლებში, რაც ითვალისწინებდა ხუთიდან ათ წლამდე პატიმრობას, თუმცა შესაძლებელი იყო მინიმუმის შეფარდება.

ამდენად, სასჯელი განისაზღვრა ხუთი წლით მკაცრი პატიმრობით დამატებით სასჯელთან სამ თვეში ერთხელ შიმშილობასა და სასჯელთან „დაძინების გართულება“ ერთად. დრო, რომელიც რინგაიზენმა გაატარა წინასწარ პატიმრობაში, სასამართლომ ჩათვალა მოხდილი სასჯელის ნაწილად (1963 წლის 5 აგვისტოდან 23 დეკემბრამდე და 1965 წლის 15 მარტიდან 1966 წლის 18 ოქტომბრამდე). რინგაიზენმა განაცხადა, რომ იგი აპირებდა ბათილობის შესახებ განცხადებისა და სააპელაციო საჩივრის შეტანას; მან ასევე მიმართა განცხადებით საქმის აცილების თაობაზე.

რინგაიზენმა შეიტანა ბათილობის შესახებ განცხადება და სააპელაციო საჩივარი 1966 წლის 3 ნოემბერს. საქმის მასალები უზენაეს სასამართლოს გადაეცა 24 ნოემბერს, მაგრამ დაბრუნდა ლინცში 1967 წლის 21 თებერვლიდან 23 მარტამდე რინგაიზენის დროებითი გათავისუფლების შესახებ განცხადების განხილვისათვის (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 76).

47. მოგვიანებით რინგაიზენმა უზენაესი სასამართლოს სხდომის თავმჯდომარეს მართლმსაჯულების არასათანადოდ წარმართვა (Missbrauch Der Amtsgewalt) სისხლისსამართლებრივ ბრალდებად წაუყენა. 1967 წლის 26 ივნისს ვენის პროკურატურამ აცნობა უზენაეს სასამართლოს, რომ ეს საკითხი არ უნდა განხილულიყო მოცემულ ეტაპზე. 30 ივნისს უზენაესმა სასამართლომ განმცხადებლის აპელაციისა და ბათილობის შესახებ განცხადების მოსმენა 1967 წლის 5 ოქტომბრისათვის დანიშნა.

1967 წლის 29 სექტემბერს რინგაიზენმა უზენაეს სასამართლოს მიმართა განცხადებით, რომელშიც აცილებას უცხადებდა იმ პალატის თავმჯდომარესა და სხვა მოსამართლეებს, რომლებსაც უნდა განიხილათ მისი სააპელაციო საჩივარი და განცხადება ბათილობის შესახებ; რინგაიზენი მოითხოვდა, რომ წინასწარი გამოძიება დაწყებულიყო ვენის საოლქო სასამართლოს სხდომის თავმჯდომარის წინააღმდეგ მართლმსაჯულების არასათანადოდ წარმართვისათვის. 1967 წლის 3 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით უზენაესმა სასამართლომ გააუქმა 5 ოქტომბრისათვის დანიშნული მოსმენა და რინგაიზენის საჩივარი გადასცა კომპეტენტურ პალატას. 20 ოქტომბერს, პალატის მიერ გადაწყვეტილების გამოტანამდე, ვენის საოლქო სასამართლომ გამოითხოვა საქმის მასალები, რათა მიეღო გადაწყვეტილება რინგაიზენის განცხადების თაობაზე, რომ წინასწარი გამოძიება დაწყებულიყო უზენაესი სასამართლოს პალატის თავმჯდომარის წინააღმდეგ, რომელიც მის საქმეს იხილავდა.

1967 წლის 4 დეკემბერს მასალები დაუბრუნდა უზენაეს სასამართლოს, რომელმაც 19 დეკემბერს არ დააკმაყოფილა საჩივარი მოსამართლეთა აცილების თაობაზე. შემდგომი მოსმენა დაინიშნა 1968 წლის 15 თებერვლისათვის.

1968 წლის 8 თებერვალს რინგაიზენმა კიდევ ერთხელ მიმართა მოსამართლეთა აცილებასთან დაკავშირებით უზენაეს სასამართლოს იმ მოტივით, რომ სამოქალაქო სამართალწარმოება მიმდინარეობდა დაახლოებით 50,000,000 აშ ოდენობის ზარალის მიყენებისათვის პალატის თავმჯდომარის წინააღმდეგ ვენის საოლქო სასამართლოს წინაშე. 13 თებერვალს უზენაესმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა საჩივარი.

48. 1968 წლის 15 თებერვალს უზენაესმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა რინგაიზენის განცხადება იმ დროისათვის დანიშნული მოსმენის გადადების თაობაზე იმ მოტივით, რომ უნდა განეხილა სამართალწარმოებასთან დაკავშირებული გარკვეული დოკუმენტები. იმავე დღეს უზენაესმა სასამართლომ საბოლოო გადაწყვეტილებაში უარყო განცხადება ბათილობის შესახებ, მაგრამ შეამცირა სასჯელი. სასჯელის გამოთვლისას უზენაესმა სასამართლომ დაადგინა, რომ შემამსუბუქებელი საფუძვლები არსობრივად და არა რაოდენობრივად ჭარბობდა და, ამდენად, შესაძლებელი იყო სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 265-ე (ა) მუხლის გამოყენება; 1966 წელს თავდაპირველად დაკისრებული სასჯელი შეესაბამებოდა რინგაიზენის მსჯავრდებებს იმ დროისთვის, მაგრამ მხედველობაში უნდა მიღებულიყო ის ფაქტი, რომ მოგვიანებით გაუქმებული იქნა ბრალდება ფ. ვიდმანის მოტყუებისათვის; ამდენად, სასჯელი შემცირებული იქნა ორ წლამდე და ცხრა თვემდე მკაცრი პატიმრობით დამატებით სასჯელთან ერთად, რომელიც შეუფარდა პირველი ინსტანციის სასამართლომ.

1968 წლის 24 აპრილს საოლქო სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ მთლიანი დრო, რომელიც რინგაიზენმა გაატარა წინასწარ პატიმრობაში, უნდა ჩათვლილიყო მოხდილი სასჯელის ნაწილად.

ბ. განზრახ გაკოტრების საქმე (19 Vr. 1566/64)

49. 1964 წლის აგვისტოში რინგაიზენს კრედიტორებმა წაუყენეს სისხლისსამართლებრივი ბრალდებები; კრედიტორები ბრალს სდებდნენ, რომ იგი უკანონო გზით ცდილობდა, მათთვის ხელი შეეშალა განაჩენების მოპოვებაში, რომლებიც მათ სასარგებლოდ იქნა მიღებული მის წინააღმდეგ მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა, რომ სამშენებლო ნაკვეთების გაყიდვა არ შეიძლებოდა დამთავრებულიყო (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 16 და 20) და რომელთა თანახმადაც მას შესასყიდი ფასი უნდა აენაზღაურებინა. 1964 წლის 31 აგვისტოს ლინცის პროკურატურის განცხადების თაობაზე გამომძიებელმა მოსამართლემ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ წინასწარი გამოძიება უნდა დაწყებულიყო და ჩატარებულიყო თაღლითობასთან (19 Vr. 394/63) დაკავშირებული სხვა ბრალდებებისაგან დამოუკიდებლად, რომლებიც მოცემულ დროს დახურული იყო სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 112-ე მუხლის შესაბამისად (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 32).

რინგაიზენი დაიკითხა 3 სექტემბერს და 20 ოქტომბერს გამომძიებელი მოსამართლის მიერ, რომელმაც მოგვიანებით გააგრძელა წინასწარი პატიმრობის ვადა, რათა განეხილა სხვა მსგავსი საჩივრები, რომლებიც წამოყენებული იყო 1964 წლის დასასრულსა და 1965 წლის დასაწყისში.

50. 1965 წლის 16 მარტს, წინასწარ პატიმრობაში აყვანის მეორე დღეს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 62), რინგაიზენი წარდგა გამომძიებელი მოსამართლის წინაშე; მან მოითხოვა ამ მოსამართლისა და ლინცის სააპელაციო სასამართლოს ყველა სხვა მოსამართლის აცილება. საქმის მასალები გადაეცა უზენაეს სასამართლოს, რომელმაც არ დააკმაყოფილა საჩივარი 1965 წლის 1 აპრილს. შემდგომი საჩივრები მოსამართლეების აცილებასთან მიმართებაში უარყოფილი იქნა 1965 წელს.

51. 1965 წლის 23 მარტს ორი კრედიტორის განცხადების საფუძველზე ლინცის რაიონულმა სასამართლომ ლინცში არსებულ რინგაიზენის ქონებაზე ლიკვიდატორი (Zwangsverwalter) დანიშნა.

52. 1965 წლის 14 მაისს რინგაიზენი ლინცის საოლქო სასამართლოს მიერ ბანკროტად (Eröffnung des Konkurses) გამოცხადდა. ამ გადაწყვეტილების ძირითადი მიზანი ჩამოყალიბებულია „გაკოტრების შესახებ“ კანონის (Konkursordnung) 1-ლი მუხლის (1) და (2) პუნქტებში:

„(1) გაკოტრების დაწყების მიზანია, ჩამოაცილოს აღსრულებას დაქვემდებარებული ყველა აქტივი, რომელიც ეკუთვნის გაკოტრებულ პირს მოცემულ დროს ან რომელიც დაგროვილი აქვს გაკოტრების მომენტისათვის (bankrotisqoneba) მისი თავისუფალი დეპოზიტის გარდა . . . .

(2) ბანკროტის ქონებას ყადაღა ედება და მისი განკარგვა ხორციელდება ამ კანონის შესაბამისად. მისი გამოყენება ხდება იმ პირადი კრედიტორების ერთობლივი დაკმაყოფილების მიზნით, რომლებსაც აქვთ მატერიალური პრეტენზიები გაკოტრებული პირის წინააღმდეგ გაკოტრების დაწყების მომენტისათვის (გაკოტრების კრედიტორები).

. . .“

იმავე კანონის 75-ე, 77-ე მუხლების გამოყენებისას ბანკროტად გამოცხადება ეცნობა ლინცში ხელისუფლების მთელ რიგ ორგანოებს, მათ შორის სხვადასხვა სასამართლოს, საგადასახადო და საბაჟო სამსახურს, სოციალური უსაფრთხოების სამსახურს, ცენტრალური რკინიგზის სადგურს, გადაზიდვების სადგურს, დუნაის სანავიგაციო კომპანიას, ფოსტა ტელეგრაფს, ადვოკატთა ასოციაციას, ვაჭრობის პალატას და ა.შ. განცხადება გამოქვეყნდა ადგილობრივ ოფიციალურ გაზეთში (Amtliche Linzer-Zitung). სასამართლომ იმ დღესვე დანიშნა რწმუნებული.

53. საბრალდებო დასკვნა შედგენილი იქნა 1966 წლის 24 მარტს ლინცის საოლქო სასამართლოში და რინგაიზენს მომდევნო დღეს ეცნობა. მას ბრალადედებოდა განზრახ გაკოტრება, რაც განსაზღვრულია სისხლის სამართლის კოდექსის 205-ე (ა) მუხლით:

„ნებისმიერი პირი, რომელიც განზრახ უარს ამბობს, ან ამცირებს თავისი კრედიტორების ან ზოგიერთ იმათგანის დაკმაყოფილებას თავისი ქონების დამალვით, ლიკვიდირებით, გასხვისებითა თუ დაზიანებით, რათა დაამტკიცოს ან ცნოს ვალდებულების არ არსებობა ან ქონების სხვაგვარი შემცირება, უნდა დაისაჯოს. . .“

როგორც დამტკიცებული იქნა, იმისათვის, რომ ხელი შეეშალა მის წინააღმდეგ გამოტანილი განაჩენების აღსრულებისათვის, რინგაიზენმა 1964 წლის აპრილში მიიღო 200,000 აშ-ის ოდენობის ფიქტიური სესხი იმ სადაზღვევო კომპანიისაგან, სადაც აგენტად მუშაობდა, შემდეგ კი თანხმობა გამოხატა სასამართლო წესით მოგვარებაზე სადაზღვევო კომპანიის სასარგებლოდ იმავე თანხის შესაბამისად. ასევე დამტკიცებული იქნა, რომ ბანკროტად გამოცხადებამდე მან 60,000 აშ გამოიყენა იმ შვიდი კრედიტორის დაკმაყოფილებისათვის, რომლებმაც მოიპოვეს სასამართლოს დადგენილება კონფისკაციის შესახებ, ხოლო დანარჩენი, 140,000 აშშ-ის ოდენობის თანხა თავისთვის შემოინახა.

54. 1966 წლის 4 აპრილს რინგაიზენი თავისივე თხოვნის საფუძველზე წარდგა ლინცის საოლქო სასამართლოს წინაშე; მან წამოაყენა პრეტენზია საბრალდებო დასკვნასთან დაკავშირებით და მოითხოვა, რომ უზენაეს სასამართლოს ან ვენის სააპელაციო სასამართლოს გამოეტანა დადგენილება ხსენებულთან დაკავშირებით იმის გამო, რომ ლინცის სასამართლოები მასთან მიმართებაში მიკერძოებულები იყვნენ. 22 აპრილით დათარიღებული დოკუმენტის თანახმად, რინგაიზენმა წამოაყენა მთელი რიგი საფუძვლებისა თავისი პრეტენზიის გასამყარებლად.

1966 წლის 27ივნისს უზენაესმა სასამართლომ, იურისდიქციის არ არსებობის საფუძველზე, არ დააკმაყოფილა რინგაიზენის განცხადება იმის თაობაზე, რომ გამოეტანა დადგენილება საბრალდებო დასკვნასთან დაკავშირებული პრეტენზიის შესახებ და დაუსაბუთებლად ჩაეთვალა განცხადება საქმის სხვა იურისდიქციისთვის გადაცემის თაობაზე.

55. 1966 წლის 15 აგვისტოსა და 1967 წლის 8 თებერვალს ლინცის საოლქო სასამართლომ დაუშვებლად მიიჩნია რინგაიზენის ორი შუამდგომლობა სამართალწარმოების გადასინჯვასთან დაკავშირებით. შემდეგი განცხადება საქმის აცილების თაობაზე უზენაესი სასამართლოს მიერ 1967 წლის 4 თებერვალს იქნა უარყოფილი.

56. 1968 წლის 17 სექტემბერს ბრალდებამ, სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-2 პუნქტის 1-ლი ქვე პუნქტის შესაბამისად, გააკეთა შეტყობინება იმის თაობაზე, რომ უარი თქვა განზრახ გაკოტრებაში ბრალდებებზე რინგაიზენის საბოლოო მსჯავრდებისა და 1968 წლის 15 თებერვალს თაღლითობის საქმეში მასზე დაკისრებული სასჯელის გათვალისწინებით. ლინცის რაიონულმა სასამართლომ მიიღო ბრძანება განზრახ გაკოტრებაში სამართლებრივი დევნის შეწყვეტის შესახებ. რინგაიზენს ეცნობა ამის თაობაზე.

III. რინგაიზენის წინასწარი პატიმრობა

ა. პატიმრობის პირველი პერიოდი

(1963 წლის 5 აგვისტოდან 23 დეკემბრამდე)

57. 1963 წლის 30 ივლისს ლინცის გამომძიებელმა მოსამართლემ, რომელიც პასუხისმგებელი იყო წინასწარ გამოძიებაზე თაღლითობის საქმეზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 24 et seqq.), მიიღო ბრძანება რინგაიზენის დაკავებაზე იმ მოტივით, რომ არსებობდა მის მიერ სხვა სამართალდარღვევების ჩადენის საფრთხე (Wiederholungsgefahr), სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 175-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-4 ქვეპუნქტის შესაბამისად; მოსამართლემ განაცხადა, რომ რინგაიზენი, თუმცა მან იცო და რეგიონალური კომისიის უარი როთების წყვილთან გაფორმებული ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულების დამტკიცების შესახებ, განაგრძობდა და სასჯელი ქმედებების ჩადენას გაზეთებში ნაკვეთების თაობაზე განცხადებების განთავსებით. რინგაიზენი დაკავებული იქნა 1963 წლის 5 აგვისტოს და მეორე დღესვე წარედგინა გამომძიებელ მოსამართლეს, რომელმაც მიიღო გადაწყვეტილება მისი წინასწარი პატიმრობის შესახებ იმ მოტივით, რომ არსებობდა სხვა დანაშაულების ჩადენის საფრთხე.

1963 წლის აგვისტოსა და სექტემბერში რინგაიზენმა ითხოვა გათავისუფლება. ლინცის საოლქო სასამართლოს მოსამართლეთა პალატამ (Ratskammer) განცხადება არ დააკმაყოფილა 1963 წლის 4 სექტემბერს; სასამართლომ ჩათვალა, რომ არსებობდა როგორც რინგაიზენის მიერ ახალი დანაშაულების ჩადენის, აგრეთვე მტკიცებულების განადგურების საფრთხე (Verdunkelungsgefahr, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 175-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-3 ქვეპუნქტი). ლინცის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა რინგაიზენის 1963 წლის 23 სექტემბრის სააპელაციო საჩივარი იმ მოტივით, რომ რინგაიზენის საქციელი იძლეოდა იმ დასკვნის გამოტანის შესაძლებლობას, რომ იგი ჩაიდენდა სხვა სამართალდარღვევებს და არსებობდა მტკიცებულების განადგურების საფრთხე.

58. 1963 წლის 28 ოქტომბერს პროცესის მსვლელობის დროს რინგაიზენმა მიმართა გათავისუფლების თაობაზე სხვა განცხადებით, რომელიც არ დააკმაყოფილა გამომძიებელმა მოსამართლემ 7 ნოემბერს, ხოლო 19 ნოემბერს, აპელაციის დროს მოსამართლეთა პალატამ იმავე ორი მოტივის გამო.

შემდგომი გასაჩივრებისას განცხადება დააკმაყოფილა ლინცის სააპელაციო სასამართლომ 1963 წლის 19 დეკემბერს იმის გამო, რომ რინგაიზენმა მისცა ოფიციალური გარანტია (Gelöbnis) სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 191-ე მუხლის შესაბამისად. სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, inter alia, რომ

„ (...)

ლინცის საოლქო სასამართლოს პალატების (Beschlüsse auf Erlassung Von einstweiligen Verfügungen) მიერ მიღებული ბრძანებები, რომლებიც შეიცავდა ამკრძალავ ნორმებს, უკვე შევიდა ძალაში; ამასთან დაკავშირებით ბრალდებულს ეცნობა, რომ სასამართლოსათვის გადაეცა მინდობილობა, რომელიც მან მიიღო ბ-ნ და ქ-ნ როთებისაგან, და რომ მას ეკრძალება ანაბერგში არსებული ქონების გაყიდვა ან დატვირთვა... იმის გათვალისწინებით, რომ ბრალდებულის საქმიან კავშირებს ზემოხსენებულ ქონებასთან მიმართებაში და ამ კავშირებთან დაკავშირებულ სისხლისსამართლებრივ ბრალდებასა და სამოქალაქო პროცესს მიეცა ძალიან ფართო საჯარო განხილვის ხასიათი, არ შეიძლება მიჩნეული იქნეს, რომ ბრალდებულს კვლავ შეეძლება სამშენებლო ნაკვეთების რეკლამირება და მყიდველების მონახვა. გარდა ამისა, გამოძიებამ ჯერ კიდევ ვერ შეძლო დაედგინა რაიმე უტყუარი მაჩვენებელი, რომ ბრალდებული სხვა გზებით ჩაიდენდა სისხლისსამართალდარღვევებს, განსაკუთრებით იმიტომ, რომ მის წინააღმდეგ არსებული საჩივრები არსებითად ეხება მის საქციელს ბ-ნ და ქ-ნ როთების ქონების გაყიდვასთან დაკავშირებით. უფრო მეტიც, ნებისმიერი შემდგომი საშიშროება, რომ ბრალდებული ხელს შეუშლიდა სამშენებლო ადგილის მყიდველთა საჩივრების დაკმაყოფილებას, შესაძლებელია გაქარწყლდეს მისი წინადადების შედეგად, რომ გადასცემს სასამართლოს ლინცის საოლქო სასამართლოს 1963 წლის 2 ოქტომბრის გადაწყვეტილებას შესაძლო ბრალდების უპირატესი შეტყობინების ძალაში შესვლასთან დაკავშირებით (Anmerkung der Rangordnung über die beabsichtigte Verpfändung) ლინცში არსებულ 2,000,000 აშ-ის ღირებულების ქონებაზე. ასევე არ არსებობს სპეციალური საფუძვლები, გაამართლოს იმის საშიშროება, რომ ბრალდებული გაიმეორებდა სისხლის სამართალ დარღვევებს, რომელთა ჩადენაშიც იგი ეჭვმიტანილია. აღარ არსებობს პატიმრობის რაიმე საფუძველი სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 175-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-4 ქვეპუნქტის შესაბამისადაც.

ამგვარადვე აღარ არსებობს იმის საფუძვლები, რომ გაგრძელებული იქნეს წინასწარი პატიმრობა, 1960 წლის სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 175-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-3 ქვეპუნქტისა და 180-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის შესაბამისად. ამავე კოდექსის 190-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, წინასწარი პატიმრობა იმ შემთხვევებში, როდესაც ბრალდებული დაპატიმრებულია მხოლოდ იმ საფუძველზე, რომელიც მოცემულია 175-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-3 ქვეპუნქტში, არ უნდა აღემატებოდეს ორ თვეს, ან და სამ თვეს, თუ მისი ვადის გაგრძელება დამტკიცებულია საოლქო სააპელაციო სასამართლოს მიერ. ეს ვადები უკვე ამოიწურა. მართალია, რამდენიმე ახალი საჩივარი იქნა წამოყენებული ბრალდებულის წინააღმდეგ, მაგრამ ისინი ძირითადად ეხება ფაქტების იმავე სერიას, კერძოდ, ბრალდებულის ქმედებებს ბ-ნ და ქ-ნ როთების ქონების ყიდვასთან და სამშენებლო ადგილის ხელახლა გაყიდვასთან დაკავშირებით. უფრო მეტიც, პირებს, რომლებიც მოხსენიებულნი არინ ამ ახალ საჩივრებში, ... უკვე მიეწოდათ მთავარი საკითხები გამომძიებელი მოსამართლისაგან, ამდენად, აქედან გამომდინარე, აღარ არსებობს საიდუმლო შეთანხმების ან მტკიცებულების განადგურების (Verabredungs- und Verdunkelungsgefahr) საშიშროება.

(. . . )

რაც შეეხება უპირატესი შეტყობინების ძალაში შესვლის შესახებ გადაწყვეტილების გადაცემას, რაც ბრალდებულის წინადადებას წარმოადგენდა, ან ამ გადაწყვეტილების გაგრძელებას ვადის ამოწურვის შემთხვევაში, გამომძიებელი მოსამართლე იღებს აუცილებელ ზომებს კონკრეტულად იმიტომ, რომ ბრალდებულმა აშკარად შესთავაზა ამ გადაწყვეტილების გადაცემა გათავისუფლების შემთხვევაში“.

წინადადება, რომელიც მიიღო სააპელაციო სასამართლომ, რინგაიზენმა შესთავაზა მაშინ, როდესაც მიმართა გათავისუფლების თაობაზე 1963 წლის 28 ოქტომბერს; საოლქო სასამართლოს მოსამართლეთა პალატამ უარი თქვა ხსენებულ წინადადებაზე 19 ნოემბერს იმ მოტივით, რომ იგი არასაკმარისი იყო, გაექარწყლებინა ახალი სამართალდარღვევების ჩადენის საშიშროება.

59. რინგაიზენი გათავისუფლდა 1963 წლის 23 დეკემბერს, მისცა რა ფორმალური გარანტია, რომ სასამართლოს გადასცემდა გადაწყვეტილებას შესაძლო ბრალდების უპირატესი შეტყობინების ძალაში შესვლასთან დაკავშირებით. მისი პირველი პატიმრობა გაგრძელდა ოთხი თვისა და თვრამეტი დღის განმავლობაში.

60. გამომძიებელი მოსამართლის მიერ მოწვევის დროს რინგაიზენმა განაცხადა 1964 წლის 30 სექტემბერს, რომ მას უნდოდა ადვოკატთან მოთათბირება ახალ უპირატეს შეტყობინებასთან დაკავშირებით (პირველი შეტყობინება იწურებოდა მომდევნო დღეს). მოსამართლემ მას ნება მისცა, 7 ოქტომბრამდე წარმოედგინა ამგვარი გარანტია. 17 ოქტომბრის წერილში რინგაიზენი წინადადებას იძლეოდა ლინცში მისი ქონების 1,500,000 აშ-ად რეალიზაციიდან მოსალოდნელი გაყიდვის უპირატესი შეტყობინების ძალაში შესვლის თაობაზე (Anmerkung der Rangordnung der beabsichtigten Veräusserung). მან კვლავ შესთავაზა წინადადება 1965 წლის 16 თებერვალს, როდესაც წარდგა გამომძიებელი მოსამართლის წინაშე; მოსამართლემ მიიღო ეს წინადადება, ამავე დროს აღნიშნა, რომ უპირატესი შეტყობინება არ შეიძლებოდა ჩათვლილ იყო პირველი წინადადების შემცვლელად (Ersatz). 23 თებერვალს რინგაიზენმა ლინცის რაიონული სასამართლოსაგან მოიპოვა გადაწყვეტილება, რომელიც ძალაში იყო 1966 წლის 22 თებერვლამდე, რათა ძალაში შესულიყო ახალი გარანტია, რომელიც მან შესთავაზა და შემდგომში გადასცა გამომძიებელ მოსამართლეს 1965 წლის 15 მარტს.

ბ. პატიმრობის მეორე პერიოდი (1965 წლის 15 მარტიდან 1967 წლის 20 მარტამდე)

61. 1965 წლის 15 მარტს პროკურატურამ მიმართა გამომძიებელ მოსამართლეს, რომელიც განიხილავდა განზრახ გაკოტრების საქმეს (19 Vr. 1566/64), interalia, რომ მიეღო ბრძანება რინგაიზენის დაკავებისა და წინასწარი პატიმრობის შესახებ სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 175-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-3 ქვეპუნქტისა (მე-3 მხარისათვის საზიანო შეთანხმების დადების საფრთხე) და მე-4 ქვეპუნქტის (სხვა დანაშაულის ჩადენის საფრთხე) შესაბამისად.

გამომძიებელმა მოსამართლემ დააკმაყოფილა განცხადება. რინგაიზენი, რომელიც იმ დროს სასამართლოში აღმოჩნდა სხვა სისხლისსამართალწარმოებასთან დაკავშირებით, დაუყოვნებლივ იქნა დაკავებული და მას ეცნობა წინასწარი დაპატიმრების საფუძვლები.

დაკავების ორდერი მიუთითებდა სამართალდარღვევებზე, რომელთა ჩადენაშიც იყო ეჭვმიტანილი რინგაიზენი ორ სისხლისსამართალწარმოებასთან დაკავშირებით. დასკვნაში აღნიშნული იყო:

„ბრალდებულმა კარგად იცოდა... მეტად მნიშვნელოვან იფინანსური ვალდებულების შესახებ, რომელიც წარმოიშვა მის მიერ მიწის ფართობით წარუმატებელი სპეკულაციის შედეგად, შეამცირა საჩივრების დაკმაყოფილებისათვის ხელმისაწვდომი აქტივები მიყენებული ზიანის კომპენსაციისათვის მსხვილი სესხის დადებით, რენტის წინასწარ გადახდაზე თანხმობის მიცემით, ქონების გადაცემითა და ა.შ.; მან ხელყო იმ კრედიტორების ინტერესები, რომლებიც არ ეკუთვნოდნენ შეძლებულ ფენას და ხელი შეუშალა განაჩენების აღსრულებას.

წინამდებარე ორდერი ეფუძნება პროკურატურის თხოვნას იმასთან დაკავშირებით, რომ გამოირიცხოს ბრალდებულსა და მხარეებს შორის საიდუმლო შეთანხმება ხელშეკრულების დადების თაობაზე და აღიკვეთოს იმის საშიშროება, რომ რინგაიზენმა გააგრძელოს საქმიანობა, რომელიც მიგვიყვანდა მისი აქტივების შემდგომ შემცირებამდე ან აღსრულების შეფერხებამდე“.

62. მომდევნო დღეს, 1965 წლის 16 მარტს, რინგაიზენი წარდგა გამომძიებელი მოსამართლის წინაშე, რომელსაც განუცხადა, რომ ასაჩივრებდა მისი დაკავებისა და წინასწარი პატიმრობის ორდერს.

1965 წლის 26 მარტს რინგაიზენმა წერილობით მიმართა დროებითი გათავისუფლების თაობაზე; მან საკმაოდ დეტალურად განიხილა ორდერში ჩამოყალიბებული სხვადასხვა შეხედულება. ხაზგასმით აღნიშნა, რომ აბსოლუტურად შეუძლებელი იყო, ზიანი მიეყენებინა თავისი კრედიტორებისათვის იქიდან გამომდინარე, რომ ფიცი ჰქონდა დადებული 1964 წლის 15 დეკემბერს და რომ მისი პირადი ქონება და ყველა ვალი კონფისკებული იყო. აგრეთვე დასძინა, რომ მისთვის საჭიროებას წარმოადგენდა მიწაზე მუშაობა ამ სეზონზე. თავისი არგუმენტების გასამყარებლად მან მოიშველია რამდენიმე დოკუმენტი, მათ შორის სამოქალაქო სასამართლოს ბრძანება, რომლის თანახმად, იგი კვლავ რჩებოდა ექსპერტების მიერ 4, 000,000 აშ-ად შეფასებული ქონების მესაკუთრედ.

1965 წლის 17 მაისს რინგაიზენმა და მატებითი დოკუმენტის სახით წარადგინა ანგარიში, რომელშიც აღნიშნული იყო, რომ მან შეიტანა საჩივარი 2,000,000 აშ-ზე როთების წინააღმდეგ მათი გაკოტრების საქმეზე სამართალწარმოებისას. მან განაცხადა, რომ მისი პატიმრობა აპრილსა და მაისში მიაყენებდა სასოფლო-სამეურნეო წარმოების პროდუქციის დ ნაკარგს ივლისსა და აგვისტოში, რაც დაახლოებით 100,000 აშ-ს შეადგენდა. იგი ასევე ითხოვდა გათავისუფლებას, რათა თავისი შვილის უზრუნველყოფა შეძლებოდა.

სააპელაციო საჩივარი არ დააკმაყოფილა ლინცის საოლქო სასამართლოს მოსამართლეთა პალატამ 1965 წლის 26 მაისს. სასამართლომ დაადგინა, რომ საიდუმლო შეთანხმების საშიშროება უკვე აღარ იყო ქმედითი ვადის გასვლის გამო (სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 190-ე მუხლი, პუნქტი 2), მაგრამ რინგაიზენის პატიმრობის ვადის გაგრძელება სხვა დანაშაულის ჩადენის საფრთხის გამო,

„ამისდა მიუხედავად, აუცილებელი და მიზანშეწონილია ფაქტობრივი და სამართლებრივი თვალსაზრისით, რაც დეტალურად არის აღწერილი 1965 წლის 15 მარტის ორდერში განმცხადებლის დამოკიდებულებასთან ერთად, რომელიც დაჯინებით უარყოფს ყველა ბრალდებას... წინასწარი გამოძიების ნაწილობრივი შედეგების მიუხედავად, რომელიც აშკარად ადანაშაულებს მას. ბრალდებულის განწყობა, რაც სასამართლოსათვის ცნობილია, წამოჭრის იმის საშიშროებას, რომ იგი თავისუფლებას გამოიყენებს იმ დანაშაულებრივი ქმედების განახლებისათვის, რისთვისაც ბრალი წაეყენა”.

შემდეგი სააპელაციო საჩივრის შეტანისას, რომელშიც რინგაიზენი მიუთითებდა იმ ფაქტზე, რომ იგი გამოცხადდა გაკოტრებულად 14 მაისს, ლინცის სააპელაციო სასამართლომ 1965 წლის 16 ივნისს დაამტკიცა მოსამართლეთა პალატის გადაწყვეტილება მასში მითითებული საფუძვლების გათვალისწინებით.

63. იმავდროულად, როდესაც რინგაიზენს წაეყენა საბრალდებო დასკვნა თაღლითობის საქმეზე (1965 წლის 27აპრილი), პროკურატურამ თხოვნით მიმართა ლინცის საოლქო სასამართლოს, აეყვანა რინგაიზენი წინასწარ პატიმრობაში იმავე საქმეზე გაქცევის (Fluchtgefahr, სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 175-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-2 ქვეპუნქტი) და ახალი დანაშაულის ჩადენის საშიშროების გამო. თხოვნა ემყარებოდა იმ საფუძველს, რომ გადაწყვეტილება მოსალოდნელი ბრალდების უპირატესი შეტყობინების ძალაში შესვლის თაობაზე, რომელიც რინგაიზენმა გადასცა სასამართლოს 1963 წლის 23 დეკემბერს თავისი გათავისუფლებისას, ამოიწურა 1964 წლის 1 ოქტომბერს და არ იქნა განახლებული; რომ რინგაიზენის „უკანონო და უიმედო” სამართალწარმოების გამო მის კრედიტორებს არ შეეძლოთ ხსენებული გარანტიით სარგებლობა, სანამ იგი კვლავ ძალაში იყო; რომ, როგორც გამოძიებამ გამოავლინა, რინგაიზენი მალავდა ფულადი თანხის მნიშვნელოვან ოდენობას, რომლის გამოყენებაც შეეძლო გაქცევისას მის წინააღმდეგ წაყენებული საბრალდებო დასკვნის თვალსაზრისით. გარდა ამისა, არსებობდა იმის საფრთხე, რომ მიყენებული ზიანია უნაზღაურებელი დარჩებოდა და რინგაიზენის განსაკუთრებული დაჟინების გამო იქმნებოდა სხვა დანაშაულების ჩადენის საშიშროებაც.

1965 წლის 12 მაისს ლინცის საოლქო სასამართლომ მიიღო ბრძანება, რომ რინგაიზენი კვლავ უნდა აეყვანათ პატიმრობაში თაღლითობის საქმესთან დაკავშირებით. უპირველეს ყოვლისა, აღნიშნული იყო, რომ ის საფუძვლები, რომლებსაც ემყარებოდა მისი პირველი პატიმრობა, შეწყდა 1963 წლის დეკემბერს,

„... კერძოდ, იმიტომ, რომ ბრალდებულს, როდესაც მან შესთავაზა ლინცის რაიონული სასამართლოს 1963 წლის 2 ოქტომბრით დათარიღებული გადაწყვეტილების გადაცემა, ... რომელიც ეხებოდა მოსალოდნელი ბრალდების უპირატესი შეტყობინების ძალაში შესვლას 2,000,000 აშ-ს ოდენობასთან დაკავშირებით, შეეძლო გაეფანტა ეჭვი, რომ იგი შეაფერხებდა სამშენებლო ნაკვეთების მყიდველების საჩივრების უზრუნველყოფას”.

სასამართლომ განაგრძო:

„რინგაიზენს, რომელმაც განაცხადა, რომ მას უნდოდა ზემოხსენებული უპირატესი შეტყობინების ამოწურვისას მოეპოვებინა სხვა სათანადო ახალი გარანტია ნაკვეთების მყიდველებისათვის, შეეძლო მხოლოდ ამ უპირატესი შეტყობინების შემდეგ გადაეცა 1965 წლის 15 მარტს ლინცის რაიონული სასამართლოს 1965 წლის 23 თებერვლით დათარიღებული გადაწყვეტილება, ... რომელიც ეხებოდა № 238 ქონების მოსალოდნელი გაყიდვის უპირატესი შეტყობინების სანქტ-პეტერბურგის რეესტრში შეტანას. მყიდველებს არ შეეძლოთ უპირატესი შეტყობინებით სარგებლობა 1964 წლის 1 ოქტომბრამდე, რადგან მიქაელ რინგაიზენმა თავისი ხანგრძლივი სასამართლო პროცესის მეშვეობით შეუძლებელი გახადა ინდივიდუალური კრედიტორებისათვის, მოეპოვებინათ აღსრულების ბრძანებები. ამდენად, როგორც ჩანდა, კომპენსაციის მიღების შესაძლებლობა არა მარტო საეჭვო იყო, არამედ, რამდენადაც საქმე ბევრ კრედიტორს შეეხებოდა, საერთოდ არ იდგა დღის წესრიგში, ვინაიდან ვაინერ რაიხშტრასე №217-ში განლაგებული უძრავი ქონება უკვე გირაოთი იყო დატვირთული.

. . . . .

არ შეიძლება მიჩნეული იქნეს, რომ ბრალდებულმა სინამდვილეში დააბანდა ერთ ნახევარი მილიონი შილინგი, მიღებული ალკოვენში დაუმთავრებელი სამშენებლო ნაკვეთების მყიდველებისაგან; უფრო მეტიც, გამოძიებამ, რომელიც ეხებოდა ლინცის ყველა ფინანსურ დაწესებულებას, აჩვენა, რომ რინგაიზენს იქ არ დაუბანდებია ფული. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სავსებით ბუნებრივია, დავასკვნათ, რომ ბრალდებული მალავს ფულს, რომლის გამოყენებაც მას შეუძლია გაქცევის დროს... გარდა ამისა, ბრალდებულის უძრავი ქონება იმგვარად არის დატვირთული, რომ მისი მიტოვება გაქცევის შემთხვევაში არ გამოიწვევს რაიმე სერიოზულ დანაკარგს.

ლინცის სააპელაციო სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებაში (1963 წლის 19 დეკემბერი) უკვე განმარტა, რომ გაყიდვის უამრავი ფაქტი, რომლებიც გრძელდებო და დაახლოებით ერთი წლის განმავლობაში, იმის და მიუხედავად, რომ რაიონულმა კომისიამ მათ დამტკიცებაზე უარი განაცხადა, მიუთითებდა ბრალდებულის განსაკუთრებულ დაჟინებაზე სამშენებლო ადგილების გაყიდვით ფულის მოგროვების თვალსაზრისით. მართალია ბრალდებული წინასწარ პატიმრობაში იმყოფება აგრეთვე ამ სასამართლოში მიმდინარე სხვადასხვა სამართალწარმოების გამო, რომლებიც ეხება პატიმრობას, განხორციელებულს აღსრულებისათვის ხელის შეშლის გამო, რაც პატიმრობის საფუძველს წარმოადგენს სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 175-ე მუხლის თანახმად. (19 Vr. 1566/64), ამის მიუხედავად, 1-ლი პუნქტის მე-4 ქვეპუნქტით არის დადგენილი, რამდენადაც არსებობს იმის საშიშროება, რომ, თუ ბრალდებული გათავისუფლებული იქნება სხვა სამართალწარმოებისას, იგი ხელს შეუშლის სამშენებლო ნაკვეთების მყიდველებს, დაასრულონ თავიანთი საქმე ან, წინა უამრავი ქმედების გათვალისწინებით, შესაძლოა, ჩაიდინოს სხვა ანალოგიური სამართალდარღვევები“.

აპელაციის დროს ხსენებული გადაწყვეტილება დაადასტურა ლინცის სააპელაციო სასამართლომ 1965 წლის 19 მაისს გაქცევის საფრთხისა და სხვა დანაშაულის ჩადენის საფრთხის საფუძველზე. 1965 წლის მაისის დასასრულს ან ივნისის დასაწყისში რინგაიზენმა სცადა ახალი სააპელაციო საჩივრის შეტანა, მაგრამ უარი თქვა მასზე, როდესაც გამოცხადდა სასმართლოში 8 ივნისს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 38) .

64. დროებითი გათავისუფლების თაობაზე ორივე სისხლისსამართლის საქმეზე შემდგომი განაცხადები რინგაიზენმა 1965 წლის 12 ივლისს, 29 ივლისს, 30 აგვისტოსა და 20 სექტემბერს წარადგინა. აღნიშნული განაცხადები არ დააკმაყოფილეს გამომძიებელმა მოსამართლეებმა განზრახ გაკოტრების საქმეზე 23 სექტემბერს, ხოლო თაღლითობის საქმეზე მომდევნო დღეს. ორივე მოსამართლემ დაადგინა, რომ მისი პატიმრობის საფუძვლები კვლავ ძალაში რჩებოდა.

აღნიშნული გადაწყვეტილებების წინააღმდეგ რინგაიზენმა კვლავ შეიტანა სააპელაციო საჩივრები, რომლებიც ერთმანეთისაგან განსხვავდებოდა, მაგრამ ჩამოყალიბებული იყო თითქმის იდენტური ტერმინებით, განზრახ გაკოტრების საქმეზე - 24 სექტემბერს, ხოლო თაღლითობის საქმეზე - 27 სექტემბერს; მან დამატებითი დოკუმენტები წარადგინა 3 ოქტომბერსა და 2 ნოემბერს. მისი მტკიცებით, საფუძვლები, რომლებსაც ემყარებოდა პატიმრობის ვადის გაგრძელება, იყო ფიქტიური და ყალბი; ხელისუფლებას უნდოდა, ჩამოერთმია მისთვის ქონება და უფლებები, ხელი შეეშალა ნაკვეთების მყიდველების ინტერესების დაცვაში. იგი აცხადებდა, რომ, გათავისუფლების შემთხვევაში, შეძლებდა საკუთარი თავის დაცვას ამ ღონისძიებებისაგან, და ამტკიცებდა, რომ პროკურატურა მფარველობდა ნამდვილ დამნაშავეებს და მოიძიებდა სასამართლო მასალებს, თუ როგორ ანადგურებდნენ მისთვის უცნობი პირები მისი პატიმრობის პერიოდში დოკუმენტებს, რომლებიც ადანაშაულებდა მოწმეებსა და ბრალდების მხარეს. მან აგრეთვე პრეტენზია გამოთქვა იმ მძიმე დანაკარგთან დაკავშირებით, რომ არ შეეძლო თავის მიწაზე ან სადაზღვევო სააგენტოში მუშაობა. ამასათანავე, ამტკიცებდა, რომ მისი თექვსმეტი წლის შვილი იძულებული გახდა, სწავლა მიეტოვებინა და მიწის მუშად ქცეულიყო.

აპელაცია განზრახ გაკოტრების საქმეზე არ დააკმაყოფილა მოსამართლეთა პალატამ 1965 წლის 10 ნოემბერს წინა 1965 წლის 26 მაისის გადაწყვეტილებაზე მითითებით, რომელიც დაადასტურა სააპელაციო სასამართლომ 1965 წლის 16 ივნისს: მასში ჩამოყალიბებული იყო, რომ ის გარემოებები, რომლებიც ამართლებდა რინგაიზენის წინასწარი პატიმრობის ვადის გაგრძელებას, კვლავ სახეზე იყო. 1965 წლის 9 დეკემბერს ლინცის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა შემდეგი აპელაცია, დაადასტურა რა მოსამართლეთა პალატის გადაწყვეტილებაში აღნიშნული საფუძვლები.

არცერთი შემდგომი გადაწყვეტილება არ ყოფილა მიღებული 1965 წლის 27 სექტემბრის აპელაციაზე თაღლითობის საქმესთან დაკავშირებით.

65. თაღლითობის საქმეზე სამართალწარმოების მიმდინარეობისას რინგაიზენმა 1965 წლის 17 დეკემბერს წარადგინა საშობაოდ გათავისუფლების თაობაზე თხოვნა ორივე სისხლისსამართალწარმოებისას; მოსამართლემ, რომელიც თავმჯდომარეობდა სასამართლო პროცესს, არ დააკმაყოფილა ეს თხოვნა 1965 წლის 28 დეკემბერს

66. 1965 წლის 14 დეკემბერს რინგაიზენმა ახალი განცხადება შეიტანა დროებითი გათავისუფლების თაობაზე განზრახ გაკოტრების საქმესთან დაკავშირებით, რომელშიც იგი ამტკიცებდა, რომ არ არსებობდა არავითარი საშიშროება, რომ იგი ჩაიდენდა ახალ სამართალდარღვევას, რამდენადაც, გაკოტრებიდან გამომდინარე, საკუთრება აღარ იყო მის განკარგულებაში; გამომძიებელმა მოსამართლემ არ დააკმაყოფილა განცხადება 20 დეკემბერს იმ მოტივით, რომ ხსენებული საფრთხე კვლავ ძალაში რჩებოდა .

აპელაციისას მოსამართლეთა პალატამ დაადასტურა აღნიშნული გადაწყვეტილება 1965 წლის 29 დეკემბერს, მიუთითა რა წინა გადაწყვეტილებებზე რინგაიზენის წინასწარ პატიმრობასთან დაკავშირებით (მოსამართლეთა პალატის 1965 წლის 26 მაისისა და 10 ნოემბრის გადაწყვეტილებები; სააპელაციო სასამართლოს 1965 წლის 16 ივნისისა და 9 დეკემბრის გადაწყვეტილებები).

რინგაიზენის შემდეგი აპელაცია 1966 წლის 9 თებერვალს არ დააკმაყოფილა სააპელაციო სასამართლომ; მან დაადგინა, რომ აპელაცია არ ემყარებოდა ისეთ ფაქტებს, რომლებიც უარყოფდა მის მიერ შემდგომი დანაშაულის ჩადენის საფრთხის არსებობას და რომ გაკოტრებულად გამოცხადებამ ვერ გააქარწყლა ხსენებული საფრთხე; სასამართლომ მიუთითა თავის 1965 წლის 16 ივნისისა და 9 დეკემბრის გადაწყვეტილებებზე.

67. რინგაიზენის თაღლითობისათვის ბრალდების შემდეგ დაუყოვნებლივ, 1966 წლის 14 იანვარს (წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 41), მისმა ადვოკატმა თხოვნით მიმართა საოლქო სასამართლოს, გაეთავისუფლებინა იგი პატიმრობიდან, სანამ განიხილებოდა განცხადება ბათილობის შესახებ და სააპელაცი საჩივარი. ადვოკატმა განაცხადა, რომ მისი კლიენტი ადრე ნასამართლევი არ ყოფილა და რომ წინასწარ პატიმრობაში ერთი წლის ყოფნის შემდეგ აზრი აღარ ექნებოდა გაქცევას; რამდენადაც საკუთრება უკვე გაყიდული იყო, აღარ არსებობდა ახალი სამართალდარღვევის ჩადენის საფრთხე. პროკურორი ამ განცხადებას დაუპირისპირდა იმ მოტივით, რომ პატიმრობის საფუძვლები კვლავ ძალაში რჩებოდა. გარდა ამისა, რამდენადაც რინგაიზენი წინასწარ პატიმრობაში იმყოფებოდა სხვა სისხლისსამართალწარმოების გამო, იგი ვერაფერს მიაღწევდა გათავისუფლების შესახებ ბრძანებით ამ საქმეზე.

საოლქო სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ რინგაიზენი უნდა გათავისუფლებულიყო ამ საქმეზე იმის გათვალისწინებით, რომ მან მისცა ოფიციალური გარანტია სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 191-ე მუხლის შესაბამისად; სასამართლომ დაადგინა, რომ აღარ არსებობდა მისი წინასწარ პატიმრობაში ყოფნის საფუძვლები.

პროკურორმა ზემოხსენებული გადაწყვეტილება გაასაჩივრა შემდეგი საფუძვლით: არ იყო ნათელი, თუ სად წავიდა რინგაიზენის მიერ მიღებული ფული. შესაძლოა, იგი გაქცევისათვის გამოეყენებინა; მისი გაქცევის საფრთხე უფრო მეტად გაზარდა იმ ფაქტმა, რომ შეფარდებულ იჰქონდა სამი წლით თავისუფლების აღკვეთა და ჯერ კიდევ ორი წელი ჰქონდა მოსახდელი; ამავე დროს, შესაძლებელი იყო, უზენაეს სასამართლოს გაეზარდა სასჯელი; მისი არაერთი თაღლითური ქმედებიდან გამომდინარე, შეიძლებოდა იმ დასკვნის გაკეთება, რომ არსებობდა რინგაიზენის მიერ ახალი სამართალდარღვევების ჩადენის საფრთხე; მართალია, რინგაიზენს უკვე აღარ ჰქონდა უძრავი ქონება, სესხების მიღება თაღლითური გზით შეიძლება სხვა მეთოდებით განეხორციელებინა. რამდენადაც ხსენებულ სააპელაციო საჩივარს ჰქონდა შემაჩერებელი ძალა (სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 197-ე მუხლი), რინგაიზენი კვლავ რჩებოდა წინასწარ პატიმრობაში.

1966 წლის 2 მარტს ლინცის სააპელაციო სასამართლომ დააკმაყოფილა პროკურორის აპელაცია. მან დაადგინა, რომ 1965 წლის 19 მაისის გა დაწყვეტილების შემდეგ გარემოებები არსებითად არ შეცვლილა; პირიქით, რინგაიზენისთვის დაკისრებული სასჯელი და ის ფაქტი, რომ იგი შესაძლოა გაზრდილიყო პროკურორის აპელაციის შედეგად, დააჩქარებდა მის გაქცევას, მითუმეტეს, რომ ავსტრიაში არსებული ქონება დატვირთული იყო რეალურ ღირებულებაზე მეტად და მისი დატოვება არ გამოიწვევდა რაიმე მნიშვნელოვან დანაკარგს; უფრო მეტიც, მის მიერ არა ერთგზის ჩადენული და სასჯელი ქმედებები და თვითნებური დამოკიდებულება ამართლებდა შიშს, რომ იგი კვლავ გაიმეორებდა სამართალდარღვევებს. ხსენებულ საფრთხეს არც ის ფაქტი აქარწყლებდა, რომ შემდეგი გარიგებები ალკოვენში არსებულ ქონებასთან დაკავშირებით შეუძლებელი იყო, რადგანაც რინგაიზენს ბრალად ედებოდა იმ სამართლდარღვევების ჩადენა, რომლებიც არ უკავშირდებოდა ამ ქონებას.

68. იმავდროულად, შეიტანა რა 1966 წლის 3 მარტს ბათილობის შესახებ განცხადება და სააპელაციო საჩივარი თაღლითობის საქმეზე 1966 წლის 14 იანვარს მსჯავრდებისა და შეფარდებული სასჯელის წინააღმდეგ (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 42), რინგაიზენმა მოითხოვა დაუყოვნებლივი გათავისუფლება იმ მოტივით, რომ უკვე ორი წელი გაატარა წინასწარ პატიმრობაში. საქმის მასალები თავიდან გადაეცა უზენაეს სასამართლოს, რომელმაც 1966 წლის 27 ივნისს არ დააკმაყოფილა რინგაიზენის მიერ პროცედურულად სხვადასხვა დროს შეტანილი განცხადებები, ხოლო შემდეგ დააბრუნა ლინცის საოლქო სასამართლოში დროებითი გათავისუფლების თაობაზე თხოვნის განსახილველად. რინგაიზენის ადვოკატმა უარი განაცხადა აღნიშნულ თხოვნაზე 1966 წლის 30 ივნისს იმ მოტივით, რომ მასალები დაუყოვნებლივ კვლავ უზენაეს სასამართლოს გადასცემოდა ბათილობის შესახებ განცხადებისა და საჩივრების განხილვისათვის, რაც დანიშნული იყო 1966 წლის 14 ივლისს.

69. განზრახ გაკოტრების საქმეში რინგაიზენმა კვლავ შეიტანა განაცხადი დროებითი გათავისუფლების შესახებ შუამდგომლობით 1966 წლის 18 თებერვალს, საქმის აცილების თაობაზე თხოვნასთან ერთად. იგი მიუთითებდა წინა (1965 წლის 16 ივნისის, 1965 წლის 9 დეკემბრისა და 1966 წლის 9 თებერვლის) გადაწყვეტილებებზე, რომლებითაც მას უარი ეთქვა გათავისუფლებაზე და რომლებშიც დადგენილი იყო, რომ მის მიერ ახალი დანაშაულები სჩადენის საფრთხე კვლავ არსებობდა, თუმცა იგი გაკოტრებულად გამოცხადდა. მან აღნიშნა, რომ ეს „ფიქტიური“ საფუძველი დადგინდა იმიტომ, რომ სააპელაციო სასამართლო არ იცნობდა რეალურ ფაქტებს, ან და პროკურატურის მოხელეთა ინტრიგების გამო, რომლებიც, მისი აზრით, გეგმავდნენ ალკოვენში ბიზნესს. ამ თვალსაზრისით, იგი ამტკიცებდა, რომ აქ უშუალოდ იყო ჩართული პოლიტიკური ინტერესები: მისი სამშენებლო გეგმები რაიონში მოიზიდავდა საშუალო შეძლების უამრავ მყიდველს. მათი ხმები კი გააძლიერებდა ქალაქის საბჭოში სოციალისტთა უმრავლესობას, რომელსაც ეწინააღმდეგებოდნენ პროვინციის მთავრობა და მთელი რიგი მოხელეებისა; ლინცის სააპელაციო სასამართლოს იურისდიქციას დაქვემდებარებული მოსამართლეები მიკერძოებულნი იყვნენ მასთან მიმართებაში, რამდენადაც ბევრი მათგანი მსახურობდა უძრავი ქონების საქმეთა კომისიაში, სხვები კი განიცდიდნენ კოლეგების ზეგავლენას, ვინაიდან მისი საქმეების განხილვას საჯარო ხასიათი მიეცა. იგი დეტალურად ჩიოდა იმ უსამართლო მეთოდზე, რომლის მიხედვითაც წარიმართა მის წინააღმდეგ სხვადასხვა, მათ შორის, გაკოტრების საქმეზე სამართალწარმოება. იგი ამტკიცებდა თავის უდანაშაულობას და ხაზგასმით აღნიშნავდა, რომ პატიმრობაში იმყოფებოდა თექვსმეტი თვის განმავლობაში. იგი იმუქრებოდა, რომ 1 მარტიდან დაიწყებდა შიმშილობას, და მოითხოვდა, მისი განცხადება გადასცემოდა უზენაეს სასამართლოს, რომელიც გასცემდა ბრძანებას, საქმე გადაეწყვიტა ნებისმიერ საოლქო სასამართლოს, გარდა ლინცის სააპელაციო სასამართლოს იურისდიქციას დაქვემდებარებულისა.

1966 წლის 22 აპრილს რინგაიზენმა კვლავ შეიტანა განაცხადი დოკუმენტის სახით, რომელიც ავრცობდა მის პროტესტს წაყენებული ბრალდების მიმართ, მოგვიანებით, 1966 წლის 15 მაისს, წარდგენილ დოკუმენტში კი განმარტავდა, რომ გამომძიებელმა მოსამართლემ აცნობა, რომ განცხადება გათავისუფლების თაობაზე არ შეიძლებოდა გაერთიანებულიყო ბრალდების მიმართ წაყენებულ პრეტენზიასთან.

ლინცის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა 1966 წლის 6 ივლისის ბრალდების პრეტენზია (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 54) და გადაწყვიტა, რომ რინგაიზენი დარჩენილიყო წინასწარ პატიმრობაში, ვინაიდან კვლავ არსებობდა მის მიერ ახალი სამართალდარღვევის ჩადენის საფრთხე; სასამართლომ შენიშნა, რომ 1966 წლის 9 თებერვლის გადაწყვეტილების შემდეგ ადგილი არ ჰქონია სამართლებრივი ან ფაქტობრივი გარემოებების რაიმე ცვლილებას.

70. 1966 წლის 15 ივლისს, თაღლითობის საქმეზე ბათილობის შესახებ განცხადებებისა და სააპელაციო საჩივრების სასამართლოს წინაშე განხილვის მეორე დღეს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 43), რინგაიზენმა თითოეული სისხლისსამართალწარმოებისას პატიმრობიდან გათავისუფლების თაობაზე თხოვნა წარადგინა.

თაღლითობის საქმეზე განცხადებაში რინგაიზენმა აღნიშნა, რომ გენერალური პროკურორის (Generalprokurator) წარმომადგენელმა უზენაეს სასამართლოში მოითხოვა, რომ მისი მსჯავრდება გაუქმებულიყო ყველა თვალსაზრისით; აქედან გამომდინარე, რინგაიზენის მტკიცებით, აღარ არსებობდა მის მიმართ გამოტანილ საბრალდებო დასკვნაში მითითებული რაიმე საფუძველი ან ეჭვი, რომელიც გაამართლებდა წინასწარ პატიმრობას. იგი ჩიოდა, რომ, უდანაშაულობის მიუხედავად, წინასწარ პატიმრობაში იმყოფებოდა ოცდაორი თვის განმავლობაში. მან დასძინა, რომ, როდესაც გათავისუფლებული იყო 1963 წლის 23 დეკემბრიდან 1965 წლის 15 მარტამდე, არ ჰქონია გაქცევის მცდელობა და, ამდენად, არაფერი მიანიშნებდა იმაზე, რომ ამჯერად შეეცდებოდა გაქცევას. რაც შეეხება ახალი დნაშაულის ჩადენის საფრთხეს, მან განაცხადა, რომ ალკოვენში მიწის გაყოფა წარმოადგენდა ერთჯერად ოპერაციას, რომლის გამეორებაც შეუძლებელი იყო, და რომ, რადგანაც როთების წყვილი გაკოტრდა, მათი აქტივები გადაეცა ოფიციალურ რწმუნებულს.

რინგაიზენის განცხადება განზრახ გაკოტრების საქმესთან დაკავშირებით მიუთითებდა იმ განცხადებაზე, რომელიც მან გააკეთა თაღლითობის საქმესთან მიმართებაში.

71. გამომძიებელმა მოსამართლემ არ დააკმაყოფილა განცხადება განზრახ გაკოტრების საქმეზე გათავისუფლების თაობაზე 1966 წლის 22 ივნისს.

რინგაიზენმა სააპელაციო საჩივარი შეიტანა 1966 წლის 8 აგვისტოს; მისი განცხადებით, გერმანულ ენას ისე კარგად არ ფლობდა, რომ წერილობით შეძლებოდა სააპელაციო საჩივრისა და გარემოებების სწორად და დეტალურად ახსნა. მან აღნიშნა, რომ სააპელაციო სასამართლოს 1966 წლის 9 თებერვლის გადაწყვეტილებაში მითითებული საფუძვლები ფიქტიური იყო. აგრეთვე მოითხოვა, ნება დაერთოთ, სასამართლოსთვის ყოველივე ეს ზეპირად წარმოედგინა; იგი ჩიოდა, რომ, მიუხედავად უდანაშაულობისა, ოცდაორი თვის განმავლობაში წინასწარ პატიმრობაში იმყოფებოდა; ასევე მიუთითებდა თავისი სასამართლო პროცესის შესახებ გამოქვეყნებულ საგაზეთო სტატიებსა და სასამართლო დოკუმენტებზე, რათა ეჩვენებინა, რომ მას უარი ეთქვა მართლმსაჯულებაზე. მან აღნიშნა, რომ ყველაფერი გააკეთა, რათა დახმარებოდა საშუალო შეძლების მყიდველებს მათი უფლებების დასაცავად. რინგაიზენმა წარმოადგინა დოკუმენტი, რათა ეჩვენებინა, რომ იგი არასდროს ყოფილა გადახდისუუნარო, თანაც აღნიშნა, რომ პატიმრობამ და გაკოტრებამ ხელი შეუშალა ვალების გადახდაში. მან უარყო ვალის პრეფერენციული გადახდის მეშვეობით განაჩენების აღსრულებისათვის ხელის შეშლა; აგრეთვე განაცხადა, რომ, გარდა ალკოვენის მიწისა, ჰქონდა სხვა საშუალებები, რათა უზრუნველეყო და მოგვიანებით აენაზღაურებინა მისთვის გადახდილი ფული. თუ რაც შეიძლება სწრაფად გაათავისუფლებდნენ, მისივე განცხადებით, მყიდველებს აღარ მიადგებოდათ ახალი ზარალი.

მოსამართლეთა პალატამ არ დააკმაყოფილა 1966 წლის 24 აგვისტოს სააპელაციო საჩივარი იმ მოტივით, რომ სიტუაცია ფაქტებსა და კანონმდებლობასთან დაკავშირებით უცვლელი დარჩა ლინცის სააპელაციო სასამართლოს 1965 წლის 16 ივნისის, 1965 წლის 9 დეკემბრისა და 1966 წლის 9 თებერვლის გადაწყვეტილებების შემდეგ და რომ გარემოებები კვლავ ამართლებდა პატიმრობის ვადის გაგრძელებას ახალი დანაშაულების ჩადენის საფრთხის გამო.

72. პროკურატურა არ დაეთანხმა რინგაიზენის განცხადებას გათავისუფლების თაობაზე თაღლითობის საქმეზე 1966 წლის 9 სექტემბერს იმ მოტივით, რომ, ითვალისწინებდა რა უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებას (წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 43), მისი პატიმრობის ვადის საფუძვლები კვლავ არსებობდა.

განცხადება გათავისუფლების თაობაზე არ დააკმაყოფილა ლინცის საოლქო სასამართლომ 1966 წლის 21 სექტემბერს. სასამართლომ დაადგინა, რომ არსებობდა რინგაიზენის გაქცევის საფრთხე, ვინაიდან იგი საბოლოოდ მსჯავრდებული იყო თაღლითობაში, რომელიც ეხებოდა 1,300,000 აშ-ზე უფრო მეტ თანხას და ექვემდებარებოდა მძიმე სასჯელს; აგრეთვე არსებობდა სამართალ დარღვევების განმეორების საფრთხე, როგორც დაადგინა საოლქო სასამართლომ 1966 წლის 2 მარტს; რამდენადაც საქმე თავიდან უნდა მოესმინა საოლქო სასამართლოს 1966 წლის 18 ოქტომბერს, წინასწარი პატიმრობა ნებისმიერ შემთხვევაში მალე შეწყდებოდა.

რინგაიზენმა ხსენებული გადაწყვეტილება მომდევნო დღესვე გაასაჩივრა. გაქცევის საფრთხესთან დაკავშირებით იგი ამტკიცებდა, რომ მისი სასჯელი არ უნდა ყოფილიყო უფრო მძიმე იმ სასჯელთან შედარებით, რომელიც მას შეეფარდა 1966 წლის 14 იანვარს, რადგან მსჯავრდება ბრალდების ერთ პუნქტში (ვიდმანი) გაუქმებული იქნა და სახეზე იყო შემამსუბუქებელი გარემოებები მის სასარგებლოდ; უფრო მეტიც, მხედველობაში მიღებული უნდა ყოფილიყო, რომ მას თითქმის უკვე მოხდილი ჰქონდა პატიმრობის ორი წელი და რომ ავსტრია იყო მისი პირადი და საქმიანი ურთიერთობების ცენტრი. რაც შეეხება ახალი სამართალდარღვევების ჩადენის საფრთხეს, მან განაცხადა, რომ განვლილმა დრომ, წინ აეტაპმა გაკოტრების საქმეზე და წინასწარ პატიმრობაში გატარებულმა ორმა წელმა აჩვენა, რომ ხსენებული საფრთხე აღარ არსებობდა. საბოლოოდ მან მიუთითა მისი საქმის ხელახალ მოსმენაზე საქმის განმხილველი სასამართლოს მიერ, როგორც დაუყოვნებლივი გათავისუფლების განსაკუთრებულ საფუძველზე, რათა მისი დაცვა სერიოზულად არ დაბრკოლებულიყო.

ლინცის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა სააპელაციო საჩივარი 1966 წლის 28 სექტემბერს, დაადგინარა, რომ კვლავ არსებობდა გაქცევისა და ახალი დანაშაულების ჩადენის საფრთხე. პირველ საკითხზე მან დაადასტურა ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება, მეორე საკითხთან დაკავშირებით კი მიუთითა თავის 1966 წლის 2 მარტის გადაწყვეტილებაზე.

73. 1966 წლის 15 სექტემბერს განზრახ გაკოტრების საქმეზე რინგაიზენმა კვლავ მიმართა განცხადებით გათავისუფლების თაობაზე, რომლითაც იგი ახალი სამართალდარღვევების ჩადენის რაიმე საფრთხის არსებობასთან დაკავშირებით პროტესტს გამოთქვამდა. პირველ რიგში, მან მიუთითა, რომ ის ფაქტები, რომელთა გამოც ბრალი ედებოდა, განხორციელდა ორწელიწადნახევრის წინ და რომ, პროკურატურის მტკიცებით, მან მიითვისა 140,000 აშ, თუმცა მან წარადგინა ანგარიში, რომელშიც ნაჩვენები 1964 წლის დანახარჯები აღემატებოდა ზემოხსენებულ თანხას, აგრეთვე, არაერთგზის თხოვნის მიუხედავად, გამომძიებელ მოსამართლეს არასდროს შეუსწავლია ეს საკითხი, რაც ხელს უშლიდა მის გათავისუფლებას. და ბოლოს, რინგაიზენმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მისი ქონება და აქტივები გაყინული იყო გაკოტრების დროს და მთელი მისი შემოსავალი გადაეცა ოფიციალურ რწმუნებულს.

გამომძიებელმა მოსამართლემ არ დააკმაყოფილა განცხადება 1966 წლის 27 სექტემბერს და სააპელაციო საჩივარში, რომელშიც რინგაიზენი აცხადებდა, რომ გადაწყვეტილება წარმოადგენდა კანონის ბოროტად განოყენებას, მოსამართლეთა პალატამ 1966 წლის 27 ოქტომბერს დაადასტურა გადაწყვეტილება იმავე საფუძვლების გამო, რომლებიც მან 1966 წლის 24 აგვისტოს გადაწყვეტილებაში ჩამოაყალიბა ( წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 71).

შემდეგი აპელაცია, რომელშიც რინგაიზენი კვლავ ამტკიცებდა, რომ მისი პატიმრობის საფუძვლები ფიქტიური იყო, ლინცის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა 1966 წლის 30 ნოემბერს, დაადასტურა რა მოსამართლეთა პალატის მიერ მითითებული საფუძვლები; სააპელაციო სასამართლომ ასევე აღნიშნა, მხოლოდ საქმის დასრულების მიზნით, რომ რინგაიზენი არ მიიღებდა რაიმე მნიშვნელოვან სარგებელს მიმდინარე სამართალწარმოების დროს პატიმრობიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების მოპოვებით, რამდენადაც იგი, ამავდროულად, დროებით იყო დაპატიმრებული თაღლითობისათვის მიმდინარე სამართალწარმოებისას, რომელშიც ლინცის საოლქო სასამართლომ შეუფარდა მკაცრი პატიმრობა ხუთი წლის ვადით და მისი სააპელაციო საჩივარი სასჯელის გაუქმების თაობაზე კვლავ განიხილებოდა უზენაეს სასამართლოში.

74. 1967 წლის 27 იანვარს რინგაიზენმა კვლავ მიმართა თხოვნით დროებითი გათავისუფლების თაობაზე სისხლისსამართლის თითოეულ საქმეზე. ორივე განცხადებაში რინგაიზენი აღნიშნავდა, რომ ცუდი ჯანმრთელობის გამო მისი პატიმრობაში ყოფნა შეუძლებელი იყო. უფრო მეტიც, იგი ამტკიცებდა, რომ გაქცევისა და ახალი დანაშაულის ჩადენის სავარაუდო საფრთხე თაღლითობის საქმეზე გამოგონილი იყო; განზრახ გაკოტრების საქმეზე განაცხადა, რომ მის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდებების, თითქოს პირადი სარგებლობისათვის მიითვისა 140,000 აშ, სიყალბე დამტკიცდებოდა მისი განცხადებების შემოწმების შემთხვევაში, მაგრამ სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მისი თხოვნა.

75. 1967 წლის 8 თებერვალს ლინცის საოლქო სასამართლოს მოსამართლეთა პალატამ არ დააკმაყოფილა დროებითი გათავისუფლების შესახებ თხოვნა განზრახ გაკოტრების საქმეზე იმ მსგავსი საფუძვლების გამო, რომლებზეც მან მიუთითა 1966 წლის 24 აგვისტოსა და 27 ოქტომბერს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 71 და 73).

76. 9 თებერვალს პროკურორი არ დაეთანხმა განცხადებას გათავისუფლების თაობაზე თაღლითობის საქმესთან დაკავშირებით. 1967 წლის 15 თებერვალს ლინცის საოლქო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა განცხადება, განაცხადა რა, რომ:

„თაღლითობისათვის, რომელმაც გამოიწვია სერიოზული დანაკარგი, წაყენებული ბრალდების სხვადასხვა პუნქტისა და ბრალდებულისათვის დაკისრებული სასჯელის (ხუთი წელი) გათვალისწინებით..., პატიმრობის ორივე საფუძველი კვლავ ქმედითად უნდა ჩაითვალოს. წინასწარი პატიმრობის ხანგრძლივობა დღემდე არ უკავშირდება ახალი სამართალდარღვევების ჩადენის საფრთხეს. არც დაკისრებული სასჯელის თვალსაზრისით შეიძლება იქნეს ნებადართული ხანგრძლივი პატიმრობა, რათა გამოირიცხოს მისი გაქცევის შესაძლებლობა. რაც შეეხება პატიმრობის ორივე საფუძველს, მითითება მინიშნებულია დანარჩენზე, ლინცის სააპელაციო სასამართლოს 1966 წლის 2 მარტის გადაწყვეტილებაზე...“

რაც შეეხება მტკიცებას ავადმყოფობის შესახებ, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ამ ფაქტს არ შეეძლო გათავისუფლების გამართლება, თუმცა შესაძლებელი იყო მისი გადაყვანა საავადმყოფოს დახურულ განყოფილებაში. ციხის ექიმმა ყველა შემთხვევაში დაადგინა, რომ რინგაიზენის ჯანმრთელობის საერთო მდგომარეობა 1967 წლის 1 თებერვლისათვის დამაკმაყოფილებელი იყო.

რინგაიზენმა აღნიშნული გადაწყვეტილება გაასაჩივრა ლინცის სააპელაციო სასამართლოში, რომელმაც 1967 წლის 15 მარტს გადაწყვიტა, რომ აპელაცია უნდა დაკმაყოფილებულიყო, და მიიღო ბრძანება მისი წინასწარი პატიმრობიდან გათავისუფლების თაობაზე მხოლოდ ოფიციალური გარანტიის მიცემის შემდეგ. სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ რინგაიზენის მდგომარეობა მნიშვნელოვნად შეიცვალა მისი 1966 წლის 2 მარტის გადაწყვეტილების შემდეგ. მას შემდეგ, რაც მან ორ წელიწად ნახევარი გაატარა წინასწარ პატიმრობაში, უკვე აღარ მიიჩნეოდა გონივრულად, რომ იგი გაიქცეოდა გასამართლებისათვის თავის არიდების მიზნით, თუნდაც 1966 წლის 18 ოქტომბერს დაკისრებული სასჯელის გათვალისწინებით. რაც შეეხება სხვა სამართალდარღვევების ჩადენის საფრთხეს, სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ ორი ბრალდება, რომლებიც არ იმყოფება არავითარ კავშირში ალკოვენში არსებულ ქონებასთან (თაღლითობა ფ. ვიდმანთან მიმართებაში და ქონების განზრახ მისაკუთრება), შეწყვეტილი იქნა 1966 წლის 14 სექტემბერს; ბრალდების ერთადერთი პუნქტი, რომელიც ძალაში დარჩა, ეხებოდა თაღლითობას, რომელიც განხორციელდა ალკოვენში მიწის ნაკვეთების 78 მყიდველთან მიმართებაში. სასამართლომ უკვე აღნიშნა 1966 წლის 2 მარტის გადაწყვეტილებაში, რომ რინგაიზენს აღარ შეეძლო ხსენებულ საკუთრებასთან დაკავშირებით გარიგების დადება. უფრო მეტიც, როგორც ჩანდა, მისი წინასწარი პატიმრობის ხანგრძლივობა საკმარისი იყო, რომ რინგაიზენისთვის ხელი შეეშალა სხვა დანაშაულების ჩადენაში, განსაკუთრებით იმ თვალსაზრისით, რომ იგი არ ყოფილა ადრე ნასამართლევი.

77. აღნიშნული გადაწყვეტილების მიღებისას 1967 წლის 20 მარტს რინგაიზენმა კვლავ მიმართა დროებითი გათავისუფლების თაობაზე განზრახ გაკოტრების საქმეზე. ამ შემთხვევაში პროკურატურამ გამოხატა დადებითი პოზიცია განცხადების თაობაზე, რომელიც გამომძიებელმა მოსამართლემ გადასცა. შესაბამისად, რინგაიზენი პატიმრობიდან გათავისუფლებული იქნა იმავე დღეს ოფიციალური გარანტიის მიცემის შემდეგ. მისი მეორე პატიმრობა ორი წელი და ხუთი დღე გაგრძელდა.

* * *

78. კომისიის სახელზე განცხადებაში (№2614/65) რინგაიზენმა ჩამოაყალიბა საჩივართა მთელი სერია. ზოგიერთი მათგანი ეხებოდა მის წინააღმდეგ მიმართულ სისხლისსამართალწარმოებას, ხოლო ზოგიერთი ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო საქმეებს, რომლებიც მან წამოიწყო ავსტრიის ხელისუფლების წინაშე. იგი ამტკიცებდა კონვენციის მე-5, მე-6, მე-7, მე-10, მე-11, მე-14 მუხლებისა და პირველი ოქმის 1-ლი, მე-2, მე-3 მუხლების დარღვევას.

79. მას შემდეგ, რაც განცხადების გარკვეული ნაწილი არსებით განხილვაზე დაშვებულად გამოცხადდა 1967 წლის 2 ივნისს, კომისიამ 1968 წლის 18 ივლისს მიიღო განმცხადებლის საჩივრები შემდეგ მუხლებთან მიმართებაში:

- კონვენციის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი რინგაიზენის წინასწარი პატიმრობის ხანგრძლივობასთან მიმართებაში თაღლითობისა და განზრახ გაკოტრების საქმეებში;

- მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი იმავე სისხლისსამართლის საქმეებში სამართალწარმოების ხანგრძლივობასთან მიმართებაში;

- მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი ავსტრიის საკონსტიტუციო სასამართლოს უართან მიმართებაში, გამოერკვია ბრალდებები რეგიონალური კომისიის წევრების მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით;

80. ქვეკომისიის მიერ მეგობრული მორიგების წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ კომისიის პლენარულმა სხდომამ, კონვენციის 31-ე მუხლის შესაბამისად, 1970 წლის 19 მარტს მიიღო მოხსენება, რომელიც 1970 წლის 29 აპრილს გადაეცა ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს. კომისიამ შემდეგნაირად ჩამოაყალიბა თავისი მოსაზრება:

- თერთმეტი ხმით ერთის წინააღმდეგ: განმცხადებლის პატიმრობა გადასცილდა „გონივრულ ვადას“, რამაც წინამდებარე საქმეში განაპირობა მე-5(3) მუხლის დარღვევა;

- არც თაღლითობის საქმეზე (ერთხმად) და არც განზრახ გაკოტრების საქმეზე (თერთმეტი ხმით ერთის წინააღმდეგ) რინგაიზენის წინააღმდეგ მიმდინარე სამართალწარმოების ხანგრძლივობა არ გადასცილდა „გონივრულ ვადას” მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობით;

- შვიდი ხმით ხუთის წინააღმდეგ :მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას არ ჰქონია ადგილი ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულების დამტკიცებასთან დაკავშირებული სამართალწარმოებისას, რადგან სამართალწარმოება არ ეხებოდა „სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების განსაზღვრას”.

მოხსენებას თან ერთვის რამდენიმე დამოუკიდებელი აზრი, ზოგი თანმხვედრი, ზოგი განსხვავებული.

სამართალი

81. სასამართლო შეიკრიბა, რათა გადაწყვიტოს შემდეგი სამი საკითხი:

I. იყო თუ არა რინგაიზენი კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევის მსხვერპლი სამართალწარმოებისას, რომელიც მან წამოიწყო ხელისუფლების კომპეტენტური ორგანოების წინაშე უძრავი ქონების საფერმერო მიწის გადაცემის დამტკიცებასთან დაკავშირებით?

II. გადასცილდა თუ არა რინგაიზენის პატიმრობა გონივრულ ვადას კონვენციის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის და რღვევით?

III. აღემატებოდა თუ არა რინგაიზენის წინააღმდეგ მიმართული სისხლისსამართალწარმოების ხანგრძლივობა გონივრული ვადის ფარგლებს, როგორც ეს ჩამოყალიბებულია მე-6 მუხლის 1-ლ პუნქტში?

I. საკითხი, იყო თუ არა რინგაიზერი კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევის მსხვერპლი სამართალწარმოებისას, რომელიც მან წამოიწყო უძრავი ქონების - საფერმერო მიწის - გადაცემის დამტკიცებასთან დაკავშირებით.

82. ამ საჩივრის წინააღმდეგ მთავრობამ წამოწია არსებით განხილვაზე დაუშვებლობის საკითხი იმ საფუძველზე, რომ განაცხადი არ აკმაყოფილებდა 26-ე მუხლის პირობებს. კომისიამ გააპროტესტა სასამართლოს იურისდიქცია, გამოეტანა დადგენილება ამ მტკიცებასთან დაკავშირებით, რამდენადაც, მისია ზრით, იგი არის ერთადერთი ორგანო, რომელიც კონვენციით უფლებამოსილია, მიიღოს გადაწყვეტილება განაცხადების დაშვებადობის შესახებ.

გარდა ამისა, მთავრობამ გააპროტესტა ის ფაქტი, რომ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი, რომელზეც მიუთითა განმცხადებელმა, არ გამოიყენებოდა, ვინაიდან საქმე არ ეხებოდა „სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების განსაზღვრას“ (contestations sur (des) droits et obligations de caractére civil“) . კომისიის წევრთა უმრავლესობამ იგივე აზრი გამოხატა და, ამდენად, არ ჩათვალა აუცილებლად, გამოეკვლია, შეესაბამებოდა თუ არა მიმდინარე სამართალწარმოება მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოთხოვნებს; ხუთ წევრიანმა უმცირესობამ კი ის აზრი განავითარა, რომ ხსენებული ფაქტი სინამდვილეში სამოქალაქო უფლებების განსაზღვრას ეხებოდა.

83. ამგვარად, ამ საჩივრის ფარგლებში სასამართლომ უნდა გადაწყვიტოს ან შეიძლება მას მოუწოდონ, რომ გადაწყვიტოს შემდეგი ოთხი საკითხი:

(ა) თუ რამდენად აქვს მას იურისდიქცია, განიხილოს არსებით განხილვაზე დაშვებადობის საკითხი;

(ბ) თუ სასამართლოს აქვს იურისდიქცია, გადაწყვიტოს საჩივრის არსებით განხილვაზე დაშვებადობა 26-ე მუხლის შესაბამისად;

(გ) თუ მეორე კითხვაზე პასუხი დადებითია, გადაწყვიტოს მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის გამოყენების საკითხი მიმდინარე სამართალწარმოებასთან მიმართებაში;

(დ) თუ მესამე კითხვაზე პასუხი დადებითია, გადაწყვიტოს, არის თუ არა დასაბუთებული ხსენებული საჩივარი.

(ა) იურისდიქცია

84. 1971 წლის 18 ივნისს სასამართლოს პლენარულ სხდომაზე De Wilde, Ooms and Versyp-ის საქმეზე მიღებულ განაჩენში ჩამოყალიბებული საფუძვლების გამო სასამართლოს არ შეუძლია, დაეთანხმოს კომისიის ძირითად მტკიცებას; შესაბამისად, ადგენს, რომ მას აქვს იურისდიქცია.

(ბ) არსებით განხილვაზე დაუშვებლად გამოცხადების მტკიცების არსი იმ საფუძვლის გამო, რომ არ იქნა ამოწურული შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის ყველა საშუალება

85. მთავრობა შენიშნავს, რომ განაცხადი კომისიაში შეტანილი იქნა 1965 წლის 3 ივლისს, მაშინ, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოს საბოლოო განაჩენი 1965 წლის 27 სექტემბრამდე ჯერ კიდევ არ ჰქონდა გამოტანილი. აქედან გამომდინარე, მთავრობა ასკვნის, რომ შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის ყველა საშულება არ ყოფილა ამოწურული განაცხადის შეტანის მომენტისათვის და, ამდენად, კომისია არ იყო კომპეტენტური, განეხილა საჩივარი.

86. ამ თვალსაზრისით მთავრობის წარმომადგენლებმა და კომისიის დელეგატებმა გააკეთეს ვრცელი განცხადებები 26-ე მუხლის პირველი ნაწილის ინტერპრეტაციის თაობაზე.

87. მთავრობის წარმომადგენლები, 26-ე მუხლის ფრანგულ ტექსტზე დაყრდნობით, აცხადებდნენ, რომ კომისია განიხილავდა (saisie”) განაცხადს ევროპის საბჭოს გენერალური მდივნის მიერ მისი მიღების მომენტში და რომ შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის ყველა საშუალება უნდა ყოფილიყო ამოწურული, სანამ კომისია განიხილავდა (être saisie) საქმეს, ასე რომ განაცხადი არ შეიძლებოდა ჩათვლილიყო ძალაში შესულად, თუ მანამდე არ იქნებოდა შესრულებული 26-ე მუხლის პირველი პირობა.

მთავრობის აზრით, 26-ე მუხლის მეორე პირობა, გარდა ამისა, მიუთითებდა, რომ აუცილებელი იყო სიტყვების - „კომისიას შეუძლია საქმე განსახილველად მიიღოს მხოლოდ...“ - მკაცრი ინტერპრეტაციის დაცვა. სინამდვილეში, აშკარად ნათელი იყო, რომ „ექვსი თვის ვადა საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღების დღიდან“ ავლებდა ზღვარს დროსთან მიმართებაში, რომლის ფარგლებშიც შეიძლებოდა განაცხადის შეტანა, და არა იმ დროსთან მიმართებაში, რომლის ფარგლებშიც განიხილავდა კომისია მის წინაშე ადრე შეტანილ საქმეებს.

88. ამის საპირისპიროდ, კომისიის დელეგატები ამტკიცებდნენ, რომ ინგლისურ ტექსტში, რომელიც ფრანგული ტექსტის თანაბრად ავთენტურია, ფრაზა - „კომისიას შეუძლია საქმე განსახილველად მიიღოს მხოლოდ“ - მიუთითებს შემდგომზე: ის ფაქტი, რომ შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის საშუალებები არ არის ამოწურული, ხელს უშლის არა განაცხადის შეტანას, არამედ მხოლოდ მის განხილვას კომისიაში.

კომისიის დელეგატების აზრით, მოსამზადებელი სამუშაოები ითვალისწინებდა შემდგომ საფუძველს, რომ განსაკუთრებული ყურადღება გაემახვილებინათ ინგლისურ ტექსტზე: 26-ე მუხლი თავდაპირველი რედაქციით ფრანგულ ენაზე იქნა მიღებული, პროექტის შემმუშავებელი ქვეკომიტეტის ინგლისურენოვანმა ექსპერტებმა პირველად წინადადება თარგმნეს სიტყვებით - „კომისიას შეიძლება მიმართონ მას შემდეგ, რაც ამოწურული იქნება შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის ყველა საშუალება...“, რომელიც ზუსტად შეესაბამება ფრანგული ტექსტის სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას და რომელიც, ამდენად, ცვლიდა ამჟამინდელ ინგლისურ ტექსტს - „კომისიას შეუძლია საქმე განსახილველად მიიღოს მხოლოდ...“

ინგლისურ ტექსტზე მითითების გარეშეც კი, კომისიის დელეგატების მტკიცებით, პრაქტიკული მოსაზრებები ცხადყოფს, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში, სულ მცირე შიდასახელმწიფოებრივი დაცვის საშუალებების ამოწურვა, რომელზეც ლაპარაკია 26-ემუხლში, არ ავალდებულებს განმცხადებელს, გააკეთოს იმაზე მეტი, ვიდრე ამოწუროს მისთვის ხელმისაწვდომი საშუალებები; ძნელი წარმოსადგენი იქნებოდა, რომ საერთაშორისო ორგანოებში საჩივრის შეტანამდე იგი იძულებული ყოფილიყო, დაეცადა საბოლოო შიდა სახელმწიფოებრივი გადაწყვეტილებისათვის პროცესის დახურვამდე, რომლის ხანგრძლივობაც მხოლოდ მასზე არ იყო დამოკიდებული. ამგვარი ინტერპრეტაცია, მათივე განცხადების თანახმად, იყო ერთადერთი, რომელიც შესაბამისობაში მოდიო და შიდასახელმწიფოებრივი დაცვის საშუალებების ამოწურვის წესის ratio legis-თან, კერძოდ, სახელმწიფოების დაცვასთან ნებისმიერი გადაწყვეტილების წინააღმდეგ, რომელიც მას პასუხისმგებლობას აკისრებს საერთაშორისო ვალდებულების დარღვევისათვის კომპეტენტური ეროვნული ხელისუფლების ორგანოების მიერ საჩივრის განხილვის გარეშე, რათა გამოსწორებული იქნეს სიტუაცია, როდესაც ეს აუცილებელია. აღნიშნული შეხედულება, უეჭველად, გულისხმობს, რომ არავითარი საერთაშორისო ვერდიქტი არ იქნება გამოტანილი ეროვნული სასამართლოების საბოლოო გადაწყვეტილებამდე, მაგრამ ისე არა, რომ ეს უკანასკნელი მიღებული იყოს საერთაშორისო განაცხადის შეტანის ვადის თვალსაზრისით უფრო ადრე.

და ბოლოს, კომისიის დელეგატების მტკიცებით, არ იყო მართებული ამ ფართო ინტერპრეტაციის გაპროტესტება 26-ე მუხლის ბოლო ნაწილში გათვალისწინებულ ექვს თვიან ვადაზე დაყრდნობით. ხსენებული დებულების ერთადერთი მიზანი იყო, განესაზღვრავა და, რომლის ფარგლებს გარეთ შიდა სასამართლოების მიერ საბოლოოდ გადაწყვეტილი საქმეები აღარ შეიძლება დადგეს კომისიის წინაშე.

89. სასამართლო არ მიიჩნევს, რომ შეუძლია მიიღოს ამ ორი უკიდურესი პოზიციიდან რომელიმე.

ერთი მხრივ, ძალიან შორს წაგვიყვანდა და შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის საშუალებების ამოწურვის წესის არსის საწინააღმდეგო იქნებოდა, პირს რომ შეეძლოს, სათანადო წესით შეიტანოს განაცხადი კომისიაში შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის საშუალებების გამოყენების გარეშე.

მეორე მხრივ, საერთაშორისო სასამართლოებმა სხვადასხვა შემთხვევაში დაადგინეს, რომ საერთაშორისო სამართლის გამოყენება ამავე თვალსაზრისით არ შეიძლება იმ სახის საკითხებზე, რომელთა გადაწყვეტა ზოგჯერ აუცილებელია ეროვნული კანონმდებლობით. კონვენციის 26-ე მუხლი აშკარად მიუთითებს საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებზე. ამგვარად, კომისია სავსებით სწორი იყო, როდესაც სხვადასხვა გარემოებაში აცხადებდა, რომ ზემოხსენებული წესის გამოყენებისას აუცილებელი იყო გარკვეული მოქნილობა (იხ. მაგ., 1958 წლის 30 აგვისტოს გადაწყვეტილება არსებით განხილვაზე დაშვებადობის შესახებ №332/57, Lawless v. Ireland, კონვენციის წელიწდეული, ტომი 2, გვ. 324 - 326) .

90. გარდა ამისა, შეიძლება აღინიშნოს, რომ კომისიაში თავდაპირველად შეტანილ განაცხადებს ხშირად თან სდევს მოკლე პერიოდში დამატებითი დოკუმენტების წარდგენა, რომელთა მიზანია, შეავსოს ხარვეზები ან დააზუსტოს ბუნდოვანი საკითხები, რომლებზეც განმცხადებელს მიუთითებს კომისიის მდივანი საქმის წინასწარი განხილვის დროს. მოცემულ შემთხვევაში არ არსებობს იმის საფუძველი, თავდაპირველი განაცხადის აღნიშნული დანამატი რატომ არ უნდა უკავშირდებოდეს საკუთრივ იმის მტკიცებას, რომ განმცხადებელმა შეასრულა 26-ე მუხლით გათვალისწინებული პირობები, თუნდაც განაცხადის შეტანის შემდეგ. როდესაც კომისია იღებს გადაწყვეტილებას იმასთან დაკავშირებით, დაიშვება თუ არა საქმე არსებით განხილვაზე, იგი აუცილებლად განიხილავს განაცხადსა და მის დამასაბუთებელ დოკუმენტებს, როგორც ერთ მთლიანს.

91. ამგვარად, სანამ საბოლოოდ არ დამტკიცდება, რომ განმცხადებელი, როგორც წესი, ვალდებულია, გამოიყენოს შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის სხვადასხვა საშუალება კომისიისთვის მიმართვამდე, კომისიამ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება, დაუშვას თუ არა ის ფაქტი, რომ დაცვის ამგვარი საშუალებების ბოლო საფეხური შეიძლება გამოყენებული იქნეს განაცხადის შეტანის შემდეგ, მაგრამ კომისიის წინაშე დაშვებადობის საკითხის დასმამდე.

92. სასამართლომ ამის შემდეგ აღნიშნა, რომ ინდივიდუალური განაცხადები ხშირად შეაქვთ არა პროფესიონალებს, რომლებიც, ათიდან ცხრა შემთხვევაში, კომისიას მიმართავენ სამართლებრივი წარმომადგენლის დახმარების გარეშე. 26-ე მუხლის ფორმალური ინტერპრეტაცია, ამგვარად, უსამართლო შედეგებამდე მიგვიყვანდა.

93. წინამდებარე საქმეში აშკარად ნათელია, რომ კომისიაში განაცხადის შეტანამდე რინგაიზენმა გამოიყენა შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის ყველა საშუალება, რომლებიც ხელმისაწვდომი იყო მისთვის; ამავდროულად, გამოტანილი იყო საბოლოო შიდა გადაწყვეტილება. მართალია, საკონსტიტუციო სასამართლომ გადაწყვეტილება მიიღო მას შემდეგ, რაც განაცხადი შეტანილი იქნა კომისიაში, მაგრამ შესაბამისი აქტები შიდა და საერთაშორისო დონეზე სამართალწარმოებისას შემდეგი თანმიმდევრობით განხორციელდა:

- საკონსტიტუციო სააპელაციო საჩივარი შეტანილი იქნა 1965 წლის 2 აპრილს;

- განაცხადი კომისიაში შეტანილი იქნა 1965 წლის 3 ივლისს და რეგისტრაციაში გატარდა 1965 წლის 24 სექტემბერს;

- საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება მიღებული იქნა 1965 წლის 27 სექტემბერს;

- განმცხადებელმა კომისიას შეატყობინა ამის თაობაზე 1966 წლის 13 მაისს და საჩივარი გამოთქვა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მისი სააპელაციო საჩივარი რეგიონალური კომისიის 1965 წლის 3 თებერვლის გადაწყვეტილების წინააღმდეგ;

- ნაწილობრივი გადაწყვეტილება არსებით განხილვაზე დაშვებადობის შესახებ კომისიამ 1967 წლის 2 ივნისს გამოიტანა, ხოლო საბოლოო გადაწყვეტილება - 1968 წლის 18 ივლისს, მთავრობის მიმოხილვების მიღების შემდეგ.

ფაქტებზე მითითება საკმარისად აჩვენებს, რომ მოპასუხე სახელმწიფოს არავითარ კანონიერ ინტერესს არ შეეძლო ზეგავლენა მოეხდინა წინამდებარე საქმეზე იმ ფაქტის გამო, რომ განაცხადი შეტანილი იქნა და რეგისტრაციაში გატარდა ცოტა ხნით ადრე საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე.

ამგვარად, სასამართლო დაუსაბუთებლად მიიჩნევს მტკიცებას არსებით განხილვაზე დაუშვებლობის შესახებ 26-ე მუხლის მოთხოვნების დაუცველობის გამო.

(გ) საკითხი, მოიცავს თუ არა წინამდებარე განაცხადი სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების განსაზღვრას

94. მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი დავასთან (contestation) დაკავშირებით რომ იქნეს გამოყენებული, არ არის აუცილებელი, სამართალწარმოების ორივე მხარე იყოს კერძო პირი, რა აზრსაც ავითარებენ კომისიის წევრთა უმრავლესობა და მთავრობა. მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის ფორმულირება გაცილებით უფრო ფართოა; ფრანგული გამოთქმა contestations sur (des) droits e tobligations de caractére civil მოიცავს ყველა სამართალწარმოებას, რომელთა შედეგი გადამწყვეტია კერძო უფლებებისა და ვალდებულებებისათვის. ინგლისური ტექსტი „სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების ... განსაზღვრა“ ადასტურებს ამ ინტერპრეტაციას.

ამდენად, ნაკლებად მნიშვნელოვანია იმ კანონმდებლობის ხასიათი, რომელიც არეგულირებს, თუ როგორ უნდა იქნეს გადაწყვეტილი საკითხი (სამოქალაქო, კომერციული, ადმინისტრაციული სამართლის და ა.შ.), აგრეთვე იმ ხელისუფლების ხასიათი, რომელსაც აქვს საქმის განხილვის იურისდიქცია (საერთო სასამართლო, ადმინისტრაციული ორგანო და ა.შ. ).

წინამდებარე საქმეში, როდესაც რინგაიზენმა იყიდა ქონება როთების წყვილისაგან, უფლება ჰქონდა, ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება გაეფორმებინა, რაც დამტკიცებას და ექვემდებარებოდა, თუ იგი შეასრულებდა, როგორც თვითონ აცხადებდა, კანონით დადგენილ პირობებს. მართალია, გამოყენებული იყო ადმინისტრაციული სამართლის ნორმები, რინგაიზენსა და როთების წყვილს შორის სამოქალაქო სამართლის ურთიერთობებისათვის (de caractére civil“) გადამწყვეტი იყო რეგიონალური კომისიის გადაწყვეტილება. ეს საკმარისია იმისათვის, რომ სასამართლომ აუცილებლად მიიჩნიოს, გადაწყვიტოს, შეესაბამებოდა თუ არა წინამდებარე საქმეში სამართალწარმოება კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მოთხოვნებს.

(დ) არის თუ არა დასაბუთებული საჩივარი, რომ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი არ იყო დაცული

95. სასამართლომ ვერ დაადგინა ფაქტები, რომლებიც დაამტკიცებდა, რომ რინგაიზენს არ მიეცა თავისი საქმის „სამართლიანი განხილვის“ საშუალება. გარდა ამისა, სასამართლო შენიშნავს, რომ რეგიონალური კომისია არის „სასამართლო“ კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობით, ვინაიდან იგი დამოუკიდებელია როგორც აღმასრულებელი ხელისუფლებისაგან, ისე მხარეებისაგან. მისი წევრები ხუთი წლის ვადით ინიშნებიან და მის წინაშე განხორციელებული სამართალწარმოება ითვალისწინებს აუცილებელ გარანტიებს (იხ., mutatis mutandis, Neumeister-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1968 წლის 27ივნისი, სერია A, გვ. 44, პუნქტი 24, და De Wilde, Ooms and Versyp-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1971 წლის 18 ივნისი, პუნქტი 78).

96. მიუხედავად ამისა, განმცხადებელი რეგიონალური კომისიის ექვს წევრს მიკერძოებულობაში სდებდა ბრალს; როდესაც მან წარადგინა აღნიშნული საჩივრები, საკონსტიტუციო სასამართლომ არ ჩათვალა აუცილებლად, განეხილა ისინი არსობრივად იმ მოტივით, რომ, როგორც მითითებულია 1965 წლის 27 სექტემბრის განაჩენში, მიკერძოებულობის საკითხს არ ჰქონდა კავშირი რეგიონალური კომისიის კომპეტენციასთან, რაც წარმოადგენდა ერთადერთ საკითხს, რომელიც მას გადაეცა ზედამხედველობაში (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 23)

97. ევროპული სასამართლოს ფუნქცია არ არის, გააკეთოს ინტერპრეტაცია ავსტრიის კანონმდებლობისა, რომელსაც ეფუძნება ხსენებული განაჩენი, ან გამოხატოს თავისი აზრი მისი დასაბუთების ფორმაზე; მეორე მხრივ, სასამართლოს ვალდებულებაა, განიხილოს საფუძვლები, რომლებსაც ეყრდნობა რინგაიზენი, და გადაწყვიტოს, დაიცვა თუ არა რეგიონალურმა კომისიამ მე-6 მუხლის 1-ლ პუნქტში ჩამოყალიბებული მიუკერძოებლობის წესი.

სასამართლო ადგენს, რომ, თუნდაც რინგაიზენის მტკიცებები სინამდვილეს შეეფერებოდეს, ისინი არ განაპირობებს დასკვნას რეგიონალური კომისიის მიკერძოებულობის შესახებ. ასეთი განსხვავებული შემადგენლობით დაკომპლექტებული ორგანოს შემთხვევაში, რომელიც, მოსამართლის თავმჯდომარეობით, აერთიანებს სამოქალაქო მოსამსახურეებსა და დაინტერესებული ორგანოების წარმომადგენლებს, ერთი წევრის წინააღმდეგ მიმართული საჩივარი ერთადერთი საფუძვლით, რომ იგი წარმოადგენდა ზემო ავსტრიის სოფლის მეურნეობის პალატის მიერ დასახელებულ კანდიდატს, არ ამტკიცებს სასამართლოს მიკერძოებულობას. იგივე ითქმის საჩივართან მიმართებაში იმ ერთი წევრის წინააღმდეგ, რომელმაც, რინგაიზენის მტკიცებით, გააკეთა მთელი რიგი განცხადებებისა, რომელთა ზუსტი შინაარსი იმაში გამოიხატებოდა, რომ რეგიონალური კომისია უფრო მეტად იყო დაინტერესებული (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 22). რაც შეეხება ორმხრივ ფაქტს, რომ თავმჯდომარე წარმოადგენდა რეგიონალურ კომისიას საკონსტიტუციო სასამართლოში 1964 წელს და რომ მეორე წევრი დაკითხული იქნა მოწმის სახით, ის აშკარად ნაკლებად მნიშვნელოვანია. და ბოლოს, არც კანონიერი ეჭვის რაიმე საფუძველი შეიძლება დადგინდეს იმ ფაქტში, რომ სხვა ორი წარმომადგენელი მონაწილეობდა რეგიონალური კომისიის პირველი გადაწყვეტილების მიღებაში, რის გამოც არ შეიძლება დადგინდეს ზოგადი წესის სახით, რომელიც გამომდინარეობს მიუკერძოებლობის ვალდებულებიდან, რომ ზემდგომი სასამართლო, აუქმებს რა ადმინისტრაციულ ან სასამართლო გადაწყვეტილებას, ვალდებულია, საქმე გადასცეს სხვა იურისდიქციულ ხელისუფლებას ან იმავე ხელისუფლების სხვაგვარად დაკომპლექტებულ დანაყოფს.

98. თუმცა მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი არ არის შემოფარგლული იმის უზრუნველყოფით, რომ სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების თითოეული განსაზღვრისას სახეზე უნდა იყოს სამართლიანი განხილვა გონივრულ ვადაში, რომ საქმე მოსმენილი იქნეს და რომ განაჩენი გამოტანილი იქნეს საჯაროდ.

სასამართლოს შეუძლია შეამოწმოს, თუნდაც proprio motu - და ამ საკითხთან დაკავშირებით საქმის ხელახლა განხილვის გათვალისწინებით, იცავენ თუ არა რაიონული და რეგიონალური კომისიები აღნიშნულ წესს ან შეუძლიათ თუ არა მასზე უარის თქმა.

სასამართლოს არ უკისრია აღნიშნულის განხილვის ვალდებულება ავსტრიის მიერ კონვენციის რატიფიცირების დროს გაკეთებული დათქმის გამო:

„ . . .

კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დებულებები გამოიყენება იმგვარად, რომ ზიანი არ მიადგეს იმ პრინციპებს, რომლებიც არეგულირებს საჯარო სასამართლო განხილვას (im gerichtlichen Verfahren) და რომლებიც ჩამოყალიბებულია 1929 წლის „ფედერალური კონსტიტუციური“ კანონის 90-ე მუხლში.

. . .“

ხსენებული 90-ე მუხლი შემდეგი სახით არის ჩამოყალიბებული:

„სამოქალაქო და სისხლისსამართლის საქმეების მოსმენა (in Zivil-und Strafrechtssachen) საქმის განმხილველი სასამართლოს მიერ არის ზეპირი და საჯარო. გამონაკლისები შეიძლება გათვალისწინებული იყოს კანონმდებლობით

. . .“

ეს დათქმა აშკარად არ ეხება ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებას, არამედ მხოლოდ სამოქალაქო და სისხლისსამართლის საქმეებს ანუ იმ საქმეებს, რომლებსაც განიხილავენ სამოქალაქო ან სისხლისსამართლის სასამართლოები. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ დათქმა ფარავს a forti ორი სამართალწარმოებას ადმინისტრაციული ხელისუფლების წინაშე, როდესაც განხილვის საგანია სამოქალაქო უფლებათა და მოვალეობათა განსაზღვრა და როდესაც, აქედან გამომდინარე, ხსენებული ხელისუფლება მიჩნეულია სასამართლოდ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის მნიშვნელობით. სწორედ ამგვარ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე სამართალწარმოებაში, რომელიც დაიწყო, რინგაიზენის თხოვნით, და მტკიცების თაობაზე 1962 წლის 30 მარტს.

99. ზემოაღნიშნული მიზეზებიდან გამომდინარე, სასამართლო ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას სამართალწარმოების დროს ხსენებულ თხოვნასთან დაკავშირებით.

II. საკითხი, გადასცილდა თუ არა რინგაიზერის პატიმრობა გონივრულ ვადას მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევით

100. რინგაიზენი დაპატიმრებული იქნა ორ სხვადასხვა ბრალდებასთან დაკავშირებით, პირველად - თაღლითობისა და ქონების განზრახ მისაკუთრებისათვის (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 24-48), მეორედ - განზრახ გაკოტრებისათვის, რომელიც ძირითადად გამოიხატებოდა აქტივების დამალვაში კრედიტორების საზიანოდ (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 49-56).

თითოეულმა ბრალდებამ განაპირობა ორდერი დაკავების შესახებ. პირველი ორდერი მიღებული იქნა 1963 წლის 30 ივლისს თაღლითობის საქმეზე და განაპირობა პირველი პატიმრობა, რომელიც დამთავრდა 1963 წლის 23 დეკემბერს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 57-59). მეორე ორდერი მიღებული იქნა 1965 წლის 15 მარტს განზრახ გაკოტრების საქმეზე. გარდა ამისა, რინგაიზენის ხელახალი დაპატიმრების შესახებ გადაწყვეტილება თაღლითობის საქმეზე მიღებული იქნა 1965 წლის 12 მაისს; პატიმრობა ორივე სამართალწარმოებაში დამთავრდა 1967 წლის 15 და 20 მარტის გადაწყვეტილებებით მისი გათავისუფლების შესახებ (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 61, 63, 76 და 77) .

რინგაიზენის პატიმრობა ორივე საქმეზე დაახლოებით ორი წელი და ხუთი თვე გაგრძელდა.

101. პატიმრობის პირველი პერიოდი (1963 წლის 5 აგვისტოდან 23 დეკემბრამდე), თუ ცალკე განვიხილავთ, ხვდება სასამართლოს განხილვის ფარგლებს გარეთ: გათავისუფლების თხოვნაზე უარის გასაჩივრების შესახებ საბოლოო გადაწყვეტილება მიღებული იქნა 1963 წლის 23 სექტემბერს, ექვს თვეზე გაცილებით უფრო ადრე კომისიაში განაცხადის შეტანამდე (1965 წლის 3 ივლისი). მიუხედავად ამისა, პირველი პატიმრობის ოთხნახევარი თვე უნდა დაემატოს იმ პერიოდებს, რომლებსაც შემდეგში ჰქონდა ადგილი წინასწარი პატიმრობის მთლიანი პერიოდის გონივრულობის შეფასებისათვის თაღლითობის საქმეზე (იხ. Numeister-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1968 წლის 27 ივნისი, სერია A, კანონმდებლობის შესახებ, გვ. 37, პუნქტი 6) .

102. რაც შეეხება პატიმრობის მეორე პერიოდს (1965 წლის 15 მარტი დან 1967 წლის 20 მარტამდე), იგი განხორციელდა მთლიანად განზრახ გაკოტრების სამართალწარმოების კონტექსტში მაშინ, როდესაც ახალი ბრძანება პატიმრობის შესახებ თაღლითობისათვის ბრალდების დროს გაგრძელდა ამ დროის მხოლოდ ერთ მონაკვეთში (1965 წლის 12 მაისიდან 1967 წლის 15 მარტამდე). ამდენად, მიზანშეწონილი იქნებოდა, პირველ რიგში, პატიმრობის ხანგრძლივობის გონივრულობის განხილვა განზრახ გაკოტრების საქმეზე; გარდა ამისა, ეს მითუმეტეს ასეა, რადგან მთავრობის წარმომადგენლებს არ უცდიათ, გაემართლებინათ სასამართლოს წინაშე არც გამომძიებელი მოსამართლის მიერ მიღებული 1965 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილება რინგაიზენის ხელახლა დაპატიმრების შესახებ თაღლითობის საქმეზე და არც გადაწყვეტილებები, რომლებიც მოგვიანებით იქნა მიღებული კომპეტენტური სასამართლოების მიერ, როდესაც მათ არ დააკმაყოფილეს რინგაიზენის თხოვნები გათავისუფლების თაობაზე იმავე სამართალწარმოებისას.

103. დაკავების შესახებ ორდერი, რომელიც მიღებული იქნა 1965 წლის 15 მარტს სამართალწარმოებისას განზრახ გაკოტრების საქმეზე, თავის მხრივ, რამდენადმე მოულოდნელი იყო; პირველმა გამომძიებელმა მოსამართლემ, რომელიც იხილავდა თაღლითობაში ბრალდებებს, უკვე და წვრილებით გამოიკვლია, თუ როგორ გამოიყენა რინგაიზენმა ნაკვეთების გაყიდვით მიღებული ფული. უდავოა, რომ უამრავი საჩივარი იქნა შეტანილი პროკურატურაში 1963 წლის 23 დეკემბრის შემდეგ მყიდველების მიერ, რომლებსაც, შეთანხმებისამებრ, გადახდილი ჰქონდათ სულ მცირე ნაწილი მაინც შესასყიდი ფასისა, ვერ მიიღეს რა შეძენილ ნაკვეთებზე მფლობელობის უფლება იმის გამო, რომ უარი უთხრეს ხელშეკრულების დამტკიცებაზე და არც გადახდილი თანხა აუნაზღაურდათ, მაგრამ ყველა ეს საქმიანი ურთიერთობა წარმოიშვა იმათგან, რომელთა გამოძიებაც მიმდინარეობდა თაღლითობასთან დაკავშირებით და ბუნებრივი იქნებოდა მათი გამოძიება პირველი საქმის ფარგლებში. უფრო მეტიც, სასამართლო ადგენს, რომ, გარდა რინგაიზენის დაკითხვებისა, არანაირი საგამომძიებლო ღონისძიება არ ყოფილა გამოყენებული სამი წლის განმავლობაში მეორე ბრალდებასათან დაკავშირებით.

თუმცა ერთხელ არსებობდა „გონივრული“ ეჭვი, რომ რინგაიზენმა, გარდა იმ დანაშაულებისა, რომლებისთვისაც იგი იყო ბრალდებული პირველი გასამართლებისას, ჩაიდინა სხვა სამართალდარღვევებიც. მისი დაკავება მათთან მიმართებაში მოიცავს კონვენციის მე-5 მუხლის 1-ელ (გ) პუნქტს და, ამგვარად, არ ექვემდებარება სასამართლოს ზედამხედველობას.

104. თუმცა სასამართლო ვალდებულია, განიხილოს, აღემატება თუ არა რინგაიზენის პატიმრობის ხანგრძლივობა მეორე ბრალდებასთან დაკავშირებით „გონივრულ დროს“, რომელზეც მიუთითებს მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი, და, ამდენად, შეაფასოს, ამართლებს თუ არა ავსტრიის სასამართლოების მიერ მითითებული საფუძვლები განმცხადებლის გათავისუფლების შესახებ თხოვნებზე უარის თქმას (იხ. მაგ., Neumeister-ის საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, 1968 წლის 27 ივნისი, სერია A, გვ. 37, პუნქტი 5).

105. უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღინიშნოს, რომ სხვა მსგავსი თხოვნების განხილვისაგან განსხვავებით, რომლებიც წარდგენილი იქნა პირველი სისხლის სამართალწარმოებისას, ხელისუფლება, რომელმაც მეორე საქმეზე მიიღო გადაწყვეტილებები, არასოდეს ამტკიცებდა გაქცევის საშიშროების არსებობას; მის მიერ მითითებული საფუძვლები იყო, ერთი მხრივ, საიდუმლო შეთანხმების, ხოლო, მეორე მხრივ, სხვა სამართალდარღვევების ჩადენის საფრთხე.

პირველი საფუძველი არ ექვემდებარება განხილვას. საპოლიციო გამოძიება, რომელზეც ბრძანება გასცა გამომძიებელმა მოსამართლემ განზრახ გაკოტრების ქმედებებთან მიმართებაში, ფაქტობრივად დაიწყო 1964 წლის 31 აგვისტოს, ხოლო რინგაიზენი დაკითხული იქნა -1964 წლის 3 სექტემბერს, შემდეგ კი - 1964 წლის 20 ოქტომბერს (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 49). თუმცა იგი თავისუფალი რჩებოდა თითქმის ხუთი თვის განმავლობაში ამ დღიდან. თუ მოინდომებდა მოწმეთა მოსყიდვას - დავუშვათ, რომ გამომძიებელ მოსამართლეს ამგვარი აზრი დაბადებოდა - მას ყოველთვის ჰქონდა ამის შესაძლებლობა დროის ხსენებულ ინტერვალში.

107. რაც შეეხება სხვა სამართალდარღვევების ჩადენის საფრთხეს, ძირითადი საჩივარი, რომელმაც განაპირობა რინგაიზენის მიმართ ახალი ბრალდების წაყენება, წარმოადგენდა მტკიცებებს, რომ მას ჰქონდა ფიქტიური საქმიანი ურთიერთობები სადაზღვევო კომპანიასთან იმ მიზნით, რომ თავისი კრედიტორებისაგან დაემალა ფულადი თანხა, რომელიც კომპანიას მისთვის საკომისიოს სახით უნდა გადაეხა და (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 53 და 61).

ამგვარად, განმცხადებლის წინააღმდეგ მიმართული ფაქტები A თარიღდება 1964 წლის პირველი ნახევრიდან. ინტერვალის დროს დანიშნული იქნა დროებითი მმართველი, 1965 წლის 23 მარტს, მთელი რიგი კრედიტორების თხოვნის საფუძველზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 51). გარდა ამისა, რინგაიზენი გაკოტრებულად გამოცხადდა 1965 წლის 14 მაისს, რის შედეგადაც, იმ დღიდან მოყოლებული, მას არა თუ აღარ შეეძლო თავისი ქონების განკარგვა, არამედ ვერ მიიღებდა ვალს პირადად, თუ მას, სადაზღვევო კომპანიის გარდა, ჰყავდა სხვა მოვალეებიც (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 52) .

შესაბამისად, სასამართლო მიიჩნევს, რომ პატიმრობა განზრახ გაკოტრების საქმეზე, სულ მცირე 1965 წლის 14 მაისიდან, გადასცილდა გონივრულ ვადას.

108. იგივე ითქმის რინგაიზენის პატიმრობაზე თაღლითობის საქმეზე ამ პერიოდის ძირითად ნაწილთან მიმართებაში.

ზემოხსენებულ ბრალდებასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილებები ხელახალი დაპატიმრების შესახებ 1965 წლის 12 მაისის შემდეგ მიუთითებდა რინგაიზენის გაქცევისა და სხვა სამართალდარღვევების ჩადენის საფრთხეზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 61-76). თუმცა ზუსტი ინფორმაცია არ იქნა წარმოდგენილი 1965 წლის 12 მაისის შემდეგ წარმოშობილი პირობების შესახებ, რომლებსაც ეფუძნებოდა ამგვარი საფრთხის არსებობა ან გამეორება.

ეს შენიშვნა განსაკუთრებით ეხება სხვა დანაშაულების ჩადენის საფრთხეს. როგორც ლინცის სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა 1963 წლის 19 დეკემბერს, როდესაც განიხილავდა რინგაიზენის გათავისუფლების საკითხს, საქმე წარმოადგენდა საზოგადოებრივ ინტერესს და, ამდენად, ნაკლებად შესაძლებელი ჩანდა, რომ რინგაიზენს სხვა მყიდველები მოენახა (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 58). მინდობილობაზე აბსოლუტურმა უარმა ნებისმიერ შემთხვევაში სამართლებრივად შეუძლებელი გახა და ნაკვეთების გაყიდვის შესახებ რაიმე ახალი მოლაპარაკების წარმოება 1963 წლის შუა პერიოდიდან (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტები 17, 18 და 58).

1965 წლის 12 მაისის გადაწყვეტილების ახსნა აშკარად გამომდინარეობს იმ ფაქტიდან, რომ 1965 წლის 15 მარტიდან რინგაიზენი იმყოფებოდა პატიმრობაში იმ მოსამართლის ორდერის საფუძველზე, რომელიც იკვლევდა ბრალდებებს განზრახ გაკოტრების საქმეზე; მთავრობის ერთმა ადვოკატმა განმარტა, რომ გადაწყვეტილება თავისთავად ძლივს თუ იქნებოდა გამართლებული ავსტრიის კანონმდებლობაში. დომინირებადი როლი, რომელიც დასაწყისში შეასრულა დროებითმა პატიმრობამ განზრახ გაკოტრების საქმეზე, კვლავ ნათელი გახდა რამდენიმე თვის შემდეგ: 1965 წლის 24 და 27 სექტემბერს რინგაიზენმა გააკრიტიკა ორი გადაწყვეტილება, რომლებშიც გამომძიებელმა მოსამართლემ ორივე შემთხვევაში არ დააკმაყოფილა მისი თხოვნები გათავისუფლების შესახებ. გარდა ამისა, საქმის მასალები შეიცავს მოსამართლეთა პალატის მხოლოდ ერთ გადაწყვეტილებას, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა სააპელაციო საჩივარი და რომელიც მიღებული იქნა 1965 წლის 10 ნოემბერს განზრახ გაკოტრების საქმეზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 64; იხ. აგრეთვე პუნქტი 65).

109. მიუხედავად ამისა, მთავრობამ კვლავ მიუთითა, რომ რინგაიზენი მსჯავრდებული იყო თაღლითობისათვის 1966 წლის 14 იანვარს; აქედან გამომდინარე, მთავრობამ დაასკვნა, რომ პატიმრობა, რომელსაც იგი უწოდებს Überhaft-ს, იმ დღიდან განსხვავებული ხასიათით განხორციელდა და გამოირიცხა მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტიდან, რადგან მას ცალსახად მოიცავდა მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტი. ამ საკითხთან დაკავშირებით მთავრობა დაეყრდნო Wemhoff-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში ჩამოყალიბებულ აზრს (სერია A, გვ. 23-24, პუნქტი 9).

ამის საწინააღმდეგოდ, კომისიამ სთხოვა სასამართლოს, გადაეხედა გადაწყვეტილებისათვის, რომელიც მან მიიღო აღნიშნული საკითხის თაობაზე ადრინდელ საქმეში, ან თუნდაც მისი ინტერპრეტაცია მოეხდინა იმგვარად, რომ პატიმრობა მსჯავრდების შემდეგ ითვლება მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის მოქმედების სფეროში, სანამ გადაწყვეტილება მსჯავრდებასთან დაკავშირებით გახდება საბოლოო იმ შემთხვევებში, როდესაც მოპასუხე სახელმწიფოს ეროვნული კანონმდებლობა ითვალისწინებს, რომ (წინასწარი) პატიმრობის დროებითი ხასიათის დროს პატიმრობა ექვემდებარება იმავე პირობებს და უზრუნველყოფს დაპატიმრებულ პირებს იმავე გარანტიებით.

სასამართლო არ თვლის აუცილებლად, გამოხატოს თავისი აზრი მთავრობისა და კომისიის მტკიცებებთან დაკავშირებით ამ საკითხებთან მიმართებაში. ფაქტობრივად, ახალი პატიმრობა (Überhaft), რომლის შესახებ ბრძანებაც მიღებული იქნა 1965 წლის 12 მაისს და გაგრძელდა 1967 წლის 15 მარტამდე თაღლითობის საქმეზე, მთლიანად ხვდება წინასწარი პატიმრობის ფარგლებში განზრახ გაკოტრების საქმეზე, რომლის შესახებ ბრძანება მიღებული იქნა 1965 წლის 15 მარტს და დამთავრდა 1967 წლის 20 მარტს. ახალი პატიმრობა შეიძლება აიხსნას მხოლოდ სხვა პატიმრობით. 1966 წლის 14 იანვარს რინგაიზენის მსჯავრდებამ არ შეცვალა აღნიშნული მდგომარეობა.

ამ თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია, რომ საწინააღმდეგოდ რინგაიზენის 1966 წლის 14 იანვრის გათავისუფლების შესახებ თხოვნისა იმ სასამართლოს მიმართ, რომელმაც მას მსჯავრი დასდო თაღლითობისათვის, პროკურორმა განაცხადა, რომ მისი გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებას რინგაიზენისთვის არავითარი აზრი არ ექნებოდა, რამე თუ იგი, ამავდროულად, პატიმრობაში იმყოფებოდა სხვა ბრძანების საფუძველზე განზრახ გაკოტრების საქმეზე (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 67).

მართალია, 1966 წლის 30 ნოემბერს ლინცის სააპელაციო სასამართლომ, თავის მხრივ, აღნიშნა, რომ რინგაიზენი ვერაფერს მიაღწევდა განზრახ გაკოტრების საქმეზე გათავისუფლებით, რამე თუ იგი სხვა საქმეზეც იყო დაპატიმრებული (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 73), მაგრამ ასეთი მსჯელობა ემსახურება მხოლოდ იმას, რომ დამტკიცდეს ურთიერთკავშირი, რომელიც ყოველთვის არსებობს ორ პატიმრობას შორის (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 108). დაადგინა რა, რომ პატიმრობა განზრახ გაკოტრების საქმეზე გადასცილდა გონივრულ ვადას, რომელიც გათვალისწინებულია მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტით, სასამართლო მიიჩნევს, რომ ეს დასკვნა ვრცელდება რინგაიზენის მთლიან პატიმრობაზე 1967 წლის 20 მარტამდე - გათავისუფლებამდე.

III. გადასცილდა თუ არა რინგაიზერის წინააღმდეგ სისხლისსამართალწარმოების ხანგრძლივობა გონივრულ ვადას, როგორც ეს ჩამოყალიბებულია მე-6 მუხლის 1-ლ პუნქტში

110. სასამართლო იზიარებს კომისიის აზრს, რომ თაღლითობის საქმეზე სამართალწარმოების ხანგრძლივობა წინასწარი გამოძიება დაიწყო 1963 წლის 21 თებერვალს, ხოლო საბოლოო გადაწყვეტილება მიღებული იქნა 1968 წლის 24 აპრილს - განაპირობა როგორც საქმის სირთულემ, ისე რინგაიზენის უამრავმა თხოვნამ და სააპელაციო საჩივარმა, რომლებიც ეხებოდა არა მარტო მის გათავისუფლებას, არამედ კომპეტენტურ მოსამართლეთა უმრავლესობისა და საქმის აცილებასაც.

ძირითადად, ეს შეესაბამება სამართალწარმოებასაც განზრახ გაკოტრების საქმეზე, ყოველ შემთხვევაში, გამოძიებას 1966 წლის 24 მარტს ბრალდების წაყენებამდე. თუნდაც შემდგომი პერიოდისათვის გასაგებია, რომ პროკურორს კეთილგონივრულად მიაჩნდა, ამ საქმესთან დაკავშირებული ფაქტების მჭიდრო კავშირისა და იმ ფაქტების გამო, რომლებსაც ეფუძნებოდა ბრალდება თაღლითობისათვის, და ეცადა საბოლოო მსჯავრდებასა და სასჯელამდე თაღლითობის საქმეზე ბრალდების უარყოფამდე სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-2 პუნქტის 1-ლი ქვეპუნქტის შესაბამისად. ეს ხსნის, თუ რატომ იყო ერთ ადგილზე გაყინული სამართალწარმოება განზრახ გაკოტრების საქმეზე.

ამგვარად, სასამართლო ასკვნის, რომ ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას.

ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, სასამართლო

I. იმ საკითხის შესახებ, იყო თუ არა რინგაიზერი მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევის მსხვერპლი სამართალწარმოებისას, რომელიც მან წამოიწყო, რათა მოეპოვებინა თანხმობა უძრავი ქონების საფერმერო მიწის გადაცემასთან დაკავშირებით,

1. ადგენს ერთხმად, რომ სასამართლოს აქვს იურისდიქცია, განიხილოს მტკიცება იმის თაობაზე, რომ ამ თვალსაზრისით არ ყოფილა ამოწურული შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის საშუალებები;

2. ადგენს ექვსი ხმით ერთის წინააღმდეგ, რომ ეს მტკიცება არ არის დასაბუთებული;

3. ადგენს ერთხმად, რომ მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი გამოიყენება ზემოხსენებულ სამართალწარმოებასთან მიმართებაში;

4. ადგენს ერთხმად, რომ ზემოხსენებული სამართალწარმოებისას ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი ს დარღვევას;

II. იმ საკითხის შესახებ, გადასცილდა თუ არა რინგაიზერის პატიმრობა გონივრულ ვადას მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევით,

5. ადგენს ხუთი ხმით ორის წინაღმდეგ, რომ განმცხადებლის პატიმრობა წარმოადგენდა მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევას 1965 წლის 14 მაისიდან 1966 წლის 14 იანვრამდე;

6. ადგენს ოთხი ხმით სამის წინააღმდეგ, რომ აგრეთვე 1966 წლის 14 იანვრის შემდეგ და 1967 წლის 20 მარტამდე პატიმრობა წარმოადგენდა კონსტიტუციის იმავე მუხლის დებულებების დარღვევას;

7. განმცხადებელს უნარჩუნებს უფლებას, რომ, თუ საამისოდ იქნება საფუძველი, მიმართოს სამართლიანი დაკმაყოფილებისსათვის ამ დარღვევებთან მიმართებაში;

III. იმ საკითხის შესახებ, გადასცილდა თუ არა რინგაიზერის წინააღმდეგ განხორციელებული სამართალწარმოების ხანგრძლივობა გონივრულ ვადას, როგორც ეს ჩამოყალიბებულია მე-6 მუხლის 1-ლ პუნქტში,

8. ადგენს ერთხმად, რომ ხსენებული სამართალწარმოების დროს ადგილი არ ჰქონია მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევას.

შესრულებულია ფრანგულ და ინგლისურ ენებზე, ადამიანის უფლებათა შენობაში, სტრასბურგში, 1971 წლის 16 ივლისი. ფრანგული ტექსტი არის ავთენტური.

ხელმოწერა: ჰ. პოლინი, - პრეზიდენტი

ხელმოწერა: ჯ. ფ. სმიტი, - რეგისტრატორის მოადგილე, რეგისტრატორის სახელით

კონვენციის 51-ე (2) მუხლისა და სასამართლოს რეგლამენტის 50-ე (2) მუხლის შესაბამისად წინამდებარე განაჩენსთან ერთვის შემდეგი განსხვავებული აზრები:

- მოსამართლე ვოლდისა და მოსამართლე სიგურჯონსონის აზრი;

- მოსამართლე ვერდროსის აზრი;

- მოსამართლე ჰოლმბოკის აზრი;

- მოსამართლე ზეკიას აზრი.

მოსამართლე ვოლდისა და მოსამართლე სიგურჯონსონის ერთობლივი განსხვავებული აზრი

რაც შეეხება იურისდიქციას (იხ. წინამდებარე განაჩენის პუნქტი 84), მოსამართლე ვოლდი და მოსამართლე სიგურ ჯონსონი მიუთითებენ თავიანთ განსხვავებულ აზრზე De Wilde, Ooms and Versyp-ის საქმეში, მაგრამ თავს ვალდებულად თვლიან, გაითვალისწინონ სასამართლოს წევრთა უმრავლესობის აზრი ამ საკითხთან დაკავშირებით.

მოსამართლე ვერდროსისგან სხვავებული აზრი

ვწუხვარ, რომ არ ვეთანხმები პალატის გადაწყვეტილებას ორ მთავარ საკითხზე.

1. პირველ რიგში, არ შემიძლია დავეთანხმო განაჩენში მითითებულ ინტერპრეტაციას კონვენციის 26-ე მუხლთან დაკავშირებით შემდეგი მიზეზების გამო:

26-ე მუხლის ფრანგული ტექსტის A თანახმად, კომისიისთვის მიმართვა შეიძლება saisie მხოლოდ შიდა სახელმწიფოებრივი დაცვის საშუალებების ამოწურვის შემდგე, ხოლო ინგლისური ტექსტი ითვალისწინებს, რომ კომისიას „შეუძლია საქმე განსახილველად მიიღოს მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ამოწურული იქნება შიდა სახლმწიფოებრივი დაცვის ყველა საშუალება“. ორი თანაბრად ავთენტური ტექსტის არსებობისას კომისიას არ შეუძლია, შეარჩიოს ტექსტი, რომელიც უფრო პრაქტიკულად მიაჩნია, მაგრამ უნდა ეცადოს, მონახოს ისეთი ინტერპრეტაცია, რომელიც, ხელშეკრულების საგნისა და მიზნის გათვალისწინებით, საუკეთესოდ „მოიყვანს შესაბამისობაში“ აღნიშნულ ტექსტებს (ვენის კონვენცია სახელშეკრულებო სამართლის შესახებ, მუხლი 33, პუნქტი 4) .

უდავოა, რომ ფრანგულ ტერმინს - saisir - აქვს გამოკვეთილი და კონკრეტული მნიშვნელობა მაშინ, როდესაც ინგლისურ გამოთქმას „განიხილოს“ აქვს უფრო ფართო მნიშვნელობა, რადგან ხელისუფლების თითოეული ქმედება მისთვის წარდგენილ საქმესთან მიმართებაში მოიცავს „განხილვას“. ამდენად, ეს გამოთქმა გულისხმობს კომისიის მიერ საქმის რეგისტრაციას; აქედან აშკარად გამომდინარეობს, რომ მხოლოდ ფრანგული ტექსტი შეიძლება ეთანხმებოდეს ორივე ტექსტს.

ეს ინტერპრეტაცია გამყარებულია ჩვენს მიერ იმ ფაქტითაც, რომ ზმნა, „განხილვა“ (saisir) მიუთითებს ორ პირობაზე 26-ე მუხლში, კერძოდ, შიდა სახელმწიფოებრივი საშუალებების ამოწურვასა და ექვს თვიან ვადაზე. თუ მისაღები იქნება კომისიის მიერ შემუშავებული ინტერპრეტაცია, რომლის ფარგლებშიც ტერმინი „განხილვა“ (saisir) გულისხმობს „განაცხადთან დაკავშირებით მსჯელობას“ (s'occuper d'une affaire), შეიძლება აბსურდული დასკვნის გამოტანა, რომ კომისიას განხილვა შეუძლია საბოლოო შიდა გადაწყვეტილების მიღებიდან მხოლოდ ექვსი თვის ვადაში.

ჩემი ინტერპრეტაცია დადასტურებას პოულობს 27-ე მუხლის მე-3 პუნქტში ჩამოყალიბებულ დებულებაში, რომელიც ავალდებულებს კომისიას, უარი თქვას ნებისმიერ პეტიციაზე 26-ე მუხლის საწინააღმდეგოდ. აქედან გამომდინარე, კომისიას არ შეუძლია გადაწყვიტოს, არის თუ არა შესრულებული განაცხადის არსებით განხილვაზე დაშვებადობის პირობები ex nunca ნუ საქმის განხილვის დაწყების დროს: კომისიამ უნდა გადაწყვიტოს, აკმაყოფილებს თუ არა განაცხადი, როგორც ასეთი, ex tunc 26-ე მუხლის პირობებს.

ამ ინტერპრეტაციის საწინააღმდეგოდ კომისია და პალატა მიუთითებენ პრაქტიკაზე საერთაშორისო სასამართლო პრეცედენტებიდან. უდავოა, რომ 26-ე მუხლი მიუთითებს „საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებზე“. თუმცა ამ მუხლზე მითითება ხდება 26-ე მუხლის სპეციალური დებულებების ფარგლებში და ეს შეიძლება მოხდეს იმიტომ, რომ საერთაშორისო სამართლის ზოგადი ნორმები შიდა სახელმწიფოებრივი საშუალებების ამოწურვას არ მიიჩნევს Jus cogens-ის ნაწილად. ამგვარად, 26-ე მუხლის სპეციალური პირობები დომინირებს საერთაშორისო სამართლის ზოგად წესებზე. ამ მიზნით ზედმეტად მიმაჩნია საერთაშორისო პრაქტიკის ანალიზი აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით.

არც 26-ე მუხლში მოცემული ინტერპრეტაციას ეწინააღმდეგება ამ მუხლის მიზანი, რადგან ყველა დებულება, რომელიც განსაზღვრავს საერთაშორისო იურისდიქციას შესაბამის სფეროში, მიმართულია სახელმწიფოების დასაცავად საერთაშორისო დონეზე პასუხისმგებლობისაგან, სანამ მათ აქვთ შესაძლებლობა, გამოასწორონ დანაშაული, რომელიც, შესაძლოა, ჩადენილია ქვემდგომი ორგანოს მიერ. შესაბამისად, ამ კატეგორიის თითოეული დებულება მკაცრად უნდა იქნეს ინტერპრეტირებული.

არა ვარ დარწმუნებული, რომ უფრო მიზანშეწონილი არ იქნებოდა 26-ე მუხლის შეცვლა იმ სახით, რომლითაც პალატამ მოახდინა მისი ინტერპრეტაცია, მაგრამ კომისია და სასამართლო ვალდებულნი არიან, გამოიყენონ კონვენცია, როგორც იგი შემუშავებულია მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოების მიერ. საერთაშორისო სასამართლოს მსგავსად, ჩვენი სასამართლოს „ვალდებულებაა“, „მოახდინოს ხელშეკრულებათა ინტერპრეტაცია და არა მათი გადასინჯვა” (1950 წლის 18 ივლისის საკონსულტაციო დასკვნა სამშვიდობო ხელშეკრულებების ინტერპრეტაციის შესახებ, 1950 წლის მოხსენებები, გვ. 229).

2. არც მაშინ შემიძლია, დავეთანხმო პალატას, როდესაც იგი აცხადებს, რომ განმცხადებლის პატიმრობან 1966 წლის 14 იანვარს მისი მსჯავრდების შემდეგ წარმოადგენდა მხოლოდ პატიმრობის ვადის გაგრძელებას განზრახ გაკოტრების საქმეზე. სავარაუდოდ, როდესაც დაუპირისპირდა განცხადებას გათავისუფლების თაობაზე 1966 წლის 14 იანვარს, პროკურორმა მიუთითა, რომ რინგაიზენისათვის არაფერს ნიშნავდა თაღლითობის საქმეში გათავისუფლება, რადგან იგი, ამავდროულად, იმყოფებოდა პატიმრობაში განზრახ გაკოტრების საქმესთან დაკავშირებით. თუმცა ლინცის სააპელაციო სასამართლომ, რომელმაც 1966 წლის 2 მარტს დააკმაყოფილა პროკურორის სააპელაციო საჩივარი, გარკვევით აღნიშნა, რომ რინგაიზენის პატიმრობის ძირითად იმიზეზი იყო ის ფაქტი, რომ თაღლითობის საქმეზე მსჯავრდების შემდეგ არსებოდა მისი გაქცევის მომეტებული საფრთხე, ვინაიდან მას მძიმე სასჯელი მოელოდა.

ფაქტობრივად, არ შეიძლება სადავო გახდეს საკითხი, რომ გაქცევის საფრთხემ შეიძლება წამოჭრას მომენტი, როდესაც პირი, რომელიც თავს უდანაშაულოდ მიიჩნევს და, შესაბამისად, არ ფიქრობს მიმალვაზე, აღმოჩნდება მოულოდნელი მსჯავრდების ახალ სიტუაციაში. თუნდაც თვითონ პირი უარყოფდეს ამგვარი საფრთხის არსებობას, არავის შეუძლია უგულებელყოს ის ფაქტი, რომ სააპელაციო სასამართლომ ოფიციალურად განაცხადა, რომ იგი მხარს უჭერდა დამატებით პატიმრობას თაღლითობის საქმეზე, თუმცა არ არსებობდა დაკავების აუცილებლობა რინგაიზენისათვის გაქცევაში ხელის შეშლის მიზნით, რადგან იგი პატიმრობაში იმყოფებოდა განზრახ გაკოტრების საქმეზეც. სააპელაციო სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებიდან მოყოლებული, დომინირებადი გახდა პატიმრობა თაღლითობის საქმეზე.

1966 წლის 6 ივლისსა და 30 ნოემბერს ლინცის სააპელაციო სასამართლომ გათავისუფლების შესახებ სხვა თხოვნების უარყოფისას კვლავ განმარტა. რომ არსებობდა გაქცევის საფრთხე, რომელიც განპირობებული იქნებოდა განსაკუთრებით თაღლითობისათვის დაკისრებული სასჯელის სიმკაცრით. მეორე გადაწყვეტილებაში სააპელაციო სასამართლომ დამატებით აღნიშნა, რომ რინგაიზენი ვერავითარ სარგებლობას ვერ მიიღებდა განზრახ გაკოტრების საქმეზე გათავისუფლებით, რადგან იგი იმყოფებოდა პატიმრობაში თაღლითობის საქმეზეც, რომლისთვისაც მსჯავრი დაედო და 1966 წლის 18 ოქტომბერს შეეფარდა მკაცრი პატიმრობა ხუთი წლის ვადით.

და ბოლოს, რინგაიზენი გათავისუფლდა სააპელაციო სასამართლოს 1967 წლის 15 მარტის გადაწყვეტილებით იმ საფუძველზე, რომ გარემოებები, რომლებიც შეეხებოდა მისი მიმალვისა და ახალი დანაშაულების ჩადენის საფრთხეს თაღლითობის საქმეზე, სრულიად შეიცვალა, მაშინ, როდესაც მისი პატიმრობა განზრახ გაკოტრების საქმეზე შეწყდა მხოლოდ მისი გათავისუფლების შესახებ პირველი ბრძანების შედეგად.

აქედან გამომდინარე, აშკარაა, რომ თაღლითობის საქმეზე მსჯავრდებისა და სასჯელის შეფარდების შემდეგ, 1966 წლის 14 იანვარს, რინგაიზენი კვლავ რჩებოდა პატიმრობაში, უპირველეს ყოვლისა, გაქცევის საფრთხის მიზეზით, რომელიც განაპირობა მსჯავრდებამ და სასჯელმა, აგრეთვე იმავე საქმეზე მეორე სასჯელის შეფარდებამ 1966 წლის 18 ოქტომბერს. შესაბამისად, ხსენებულ პატიმრობას არეგულირებდა უკვე არა მე-5 მუხლის 1-ლი (გ) პუნქტი, არამედ მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტი, როგორც აღიარა სასამართლომ Wemhoff-ის საქმეში და როგორც მოსამართლე ზეკიას განსხვავებული აზრი გარკვევით მიუთითებს წინამდებარე საქმეში.

წინამდებარე საქმეში ზემოხსენებული საფუძვლები ძალაშია a fortiori, როდესაც მე-5 მუხლის 1-ლი (გ) პუნქტის არც ერთი პირობა არ არის შესრულებული. ფაქტობრივად, რინგაიზენი არ გამოცხადდა სააპელაციო სამართალწარმოებისას მის ბრალეულობასთან დაკავშირებით, ხოლო საოლქო სასამართლომ საბოლოოდ დაადგინა ფაქტები და გამოტანილი ვერდიქტი ბრალეულობის შესახებ, რომელიც არსებითად არ შეცვალა უზენაესმა სასამართლომ. აქედან გამომდინარე, არავის შეუძლია იმის თქმა, რომ თუნდაც ამ ვერდიქტის შემდეგ რინგაიზენი მხოლოდ ეჭვმიტანილი იყო დანაშაულის ჩადენაში მე-5 მუხლის 1-ლი (გ) პუნქტის მნიშვნელობისათვის.

მოსამართლე ჰოლმბოკის განსხვავებული აზრი.

ჩემი აზრით, ავსტრიის ხელისუფლებას (გამომძიებელ მოსამართლეს, ლინცის საოლქო სასამართლოს მოსამართლეთა პალატას, ამავე სასამართლოს თავმჯდომარეს, თვითონ საოლქო სასამართლოს, ლინცის სააპელაციო სასამართლოს) ჰქონდა საკმარისი საფუძვლები, არ დაეკმაყოფილებინა რინგაიზენის თხოვნები გათავისუფლების შესახებ პროცესის განმავლობაში. შესაბამისად, მე არ ვუერთდები ევროპული სასამართლოს უმრავლესობას დასკვნაში, რომ ავსტრიის რესპუბლიკამ დაარღვია კონვენციის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი.

მოსამართლე ზეკიას განსხვავებული აზრი

ამ საქმეში ორი ძირითადი საკითხი შემდეგში მდგომარეობს:

1. იყო თუ არა რინგაიზერი მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევის მსხვერპლი

(ა) იმ სამართალწარმოებასთან მიმართებაში, რომელიც მან წამოიწყო, რათა ავსტრიის ხელისუფლებას დაემტკიცებინა საფერმერო მიწის ნაკვეთის გადაცემა მის სახელზე;

(ბ) დროის ხანგრძლივობასთან მიმართებაში მის წინააღმდეგ წაყენებული სისხლის სამართლებრივი ბრალდების განაზღვრისას;

2. გადასცილდა თუ არა რინგაიზერის პატიმრობის პერიოდები გონივრულ ვადას, რასაც ითვალისწინებს კონვენციის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი.

საქმის ფაქტობრივი გარემოებების თვალსაზრისით სიამოვნებით მივმართავ სასამართლოს განაჩენს. №1 საკითხთან დაკავშირებით მოწიწებით ვიზიარებ სასამართლოს მიერ გამოთქმულ მოსაზრებებსა და დასკვნებს.

რაც შეეხება მეორე საკითხს, კერძოდ, იმას, გადასცილდა თუ არა რინგაიზენის პატიმრობა სასამართლო პროცესში გონივრულ ვადას, არ შემიძლია, დავეთანხმო ჩემს განსწავლულ კოლეგებს, რომლებიც წარმოადგენენ სასამართლოს უმრავლესობას. აქედან გამომდინარე, შეძლებისდაგვარად, მოკლედ ჩამოვაყალიბებ ჩემს მოსაზრებებს.

რინგაიზენის პატიმრობის დროის დაყოფა შეიძლება სამ პერიოდად:

1-ლი პერიოდი გაგრძელ და 1963 წლის 5 აგვისტოდან 1963 წლის 23 დეკემბრამდე;

მე-2 პერიოდი გაგრძელდა 1965 წლის 15 მარტიდან 1966 წლის 14 იანვრამდე ამ უკანასკნელ დღეს მას მსჯავრი დაედო;

მე-3 პერიოდი გაგრძელდა 1966 წლის 14 იანვრიდან (მსჯავრდებიდან) 1967 წლის 20 მარტამდე (გათავისუფლებამდე).

მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის სავარაუდო დარღვევის განხილვისას ზემოხსენებული პატიმრობის სამი პერიოდის შეკრება რომ შემძლებოდა, დაუბრკოლებლად შევუერთდებოდი უმრავლესობას და ვცნობდი ავსტრიის რესპუბლიკის მხრიდან კონვენციის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევას. თუმცა, ჩემი აზრით, ჩვენ არ შეგვიძლია მხედველობაში მივიღოთ, მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, პატიმრობის ხანგრძლივობის გონივრულობის შეფასების მიზნით რინგაიზენის პატიმრობა მისი მსჯავრდების შემდგომ. ამგვარი პატიმრობა, რომელიც განხორციელდა ან გრძელდება მსჯავრდების შემდეგ, არ შეიძლება ჩაითვალოს იმავე საფუძველზე პატიმრობად, მე-5 მუხლის 1-ლი (გ) პუნქტის შესაბამისად, რომელსაც ცალსახად უკავშირდება მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი. მეორე მხრივ, ჩვენ არ შეგვიძლია დავუშვათ, რომ პატიმრობა, მე-5 მუხლის 1-ლი (გ) პუნქტის შესაბამისად, თუნდაც იგი აშკარად არ იყოს გაუქმებული, შეიძლება კვლავ ჩაითვალოს პატიმრობად მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად მას შემდეგ, რაც დაპატიმრებული პირი მსჯავრდებულია კომპეტენტური სასამართლოს მიერ. გარდა ამისა, პატიმრობაში მყოფ პირს მსჯავრდების შემდგომ არ შეუძლია იჩივლოს თავისუფლების აღკვეთის თაობაზე, მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, რომელიც გამოიყენება მხოლოდ წინასწარ პატიმრობაში მყოფი პირების მიმართ, რომლებიც ელოდებიან თავიანთ სასამართლო პროცესს. ამასთან დაკავშირებით მე შემიძლია მივუთითო მე-9 პუნქტზე Wemhoff-ის საქმეზე გამოტანილ განაჩენში (1968 წლის 27 ივნისი).

ვეთანხმები რა მსჯავრდებისა დაპატიმრობის სასჯელის წინააღმდეგ მსჯავრდებული პირის მიერ შეტანილი სააპელაციო საჩივარსა და ბათილობის შესახებ საჩივრის შემაჩერებელ ეფექტს - და ამას შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს სამართლის ზოგიერთ სისტემაში, რომელიც დომინირებს კონტინენტზე - მე ჯერ კიდევ შორს ვდგავარ იმ აზრისაგან, რომ პატიმრობის პერიოდი მსჯავრდების შემდგომ ხვდება მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის მოქმედების ფარგლებში.

ფუნდამენტური პრინციპი, რომელიც წარმოადგენს მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის საფუძველს, ჩემი აზრით, მოცემულია მე-6 (2) მუხლში: „ყველა, ვისაც ბრალად ედება სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენა, ითვლება უდანაშაულოდ, სანამ მისი ბრალეულობა დამტკიცდება კანონის შესაბამისად“.

მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტი აშკარად ითვალისწინებს, რომ პირს შეიძლება მართლზომიერად აღეკვეთოს თავისუფლება კომპეტენტური სასამართლოს მიერ მსჯავრდების შემდეგ. აქედან შეიძლება იმ დასკვნის გამოტანა, რომ უდანაშაულობის პრეზუმფცია კომპეტენტური სასამართლოს მიერ მსჯავრდების შემდეგ იცვლება დამნაშავეობის პრეზუმფციით. დამნაშავეობის პრეზუმფცია ექვემდებარება გასაჩივრებას; იგი ხდება საბოლოო და გადამწყვეტი სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შედეგად ან იმ დროის გასვლის შემდეგ, რომელიც დასაშვებია სააპელაციო საჩივრის შესატანად, თუ იგი არ არის შეტანილი ამგვარი მსჯავრდების წინაააღმდეგ.

გარდა ამისა, ორიოდე სიტყვა მინდა ვთქვა განმცხადებლის პატიმრობის თაობაზე 1966 წლის 14 იანვარს მისი მსჯავრდების შემდეგ.

წამოყენებული იქნა არგუმენტი, რომ რინგაიზენი დაპატიმრებული იყო არა 1966 წლის 14 იანვრის შემდეგ მისი მსჯავრდების ძალით, არამედ მხოლო დპატიმრობის შესახებ 1965 წლის 15 მარტის ბრძანების საფუძველზე - განზრახ გაკოტრების ბრალდებასთან მიმართებაში - რაც, ფაქტობრივად, მოქმედებდა მსჯავრდების შემდეგაც, მის გათავისუფლებამდე ამ საქმეზე. აქედან შეიძლება იმ დასკვნის გამოტანა, რომ პატიმრობის ვადის გაგრძელება მსჯავრდების შემდეგ არ შეიძლება ჩაითვალოს მე-5 მუხლის 1-ლი (ა) პუნქტის შესაბამისად. განმცხადებლის მიერ შეტანილი სააპელაციო საჩივრისა და ბათილობის შესახებ განცხადების შემაჩერებელი ეფექტის მხედველობაში მიღებით და აგრეთვე იმის გათვალისწინებით, რაცა მასთან დაკავშირებით ითქვა სასამართლოში ბრალდების მხარის ადვოკატის მიერ, ამ აზრს გარკვეული მნიშვნელობა ენიჭება. თუმცა ამის წინააღმდეგ შეიძლება წამოიჭრას შემდეგი საკითხები: მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის მიზნებისათვის პატიმრობის სახე, რომელსაც ახლა განვიხილავთ, ხორციელდება მე-5 მუხლის 1-ლი (გ) პუნქტის შესაბამისად. ამდენად, იმისათვის, რომ დადგინდეს პატიმრობის მართლზომიერება მსჯავრდების შემდგომ პერიოდში მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტისათვის, ჩვენ უნდა შეგვეძლოს იმის თქმა, რომ განმცხადებლის პატიმრობა სამ პერიოდის განმავლობაში არ დაუკარგავს თავისი თავდაპირველი ხასიათი. მე ძალიან სადავოდ მიმაჩნია მსჯელობის ეს მიმდინარეობა და ამ საკითხთან დაკავშირებით უფრო საწინააღმდეგო აზრს ვემხრობი.

1966 წლის მსჯავრდება რინგაიზენის პატიმრობასთან დაკავშირებით არ გაუუქმებია რომელიმე სასამართლო ხელისუფლებას, ხოლო ბრალდება თაღლითობისათვის 78 მყიდველთან მიმართებაში დაამტკიცა უზენაესმა სასამართლომ. სასჯელის გადასინჯვა სხვა საკითხებთან ერთად დაუბრუნდა საქმის განმხილველ სასამართლოს. გარდა ამისა, 1965 წლის 12 მაის ამდელინცის საოლქო სასამართლომ მიიღო ბრძანება რინგაიზენის დაპატიმრების შესახებ თაღლითობის საქმეზე. მართალია, სამართალწარმოება გაკოტრების საქმეზე შეიძლება არ ყოფილა დასაბუთებული მტკიცებულებით და, ფაქტობრივად, მოგვიანებით გაუქმდა კიდეც, ძირითადი ბრალდება თაღლითობაში დამთავრდა მსჯავრდებით, რომელიც დაამტკიცა სააპელაციო სასამართლომ.

ყველაზე მეტი, რაც შეიძლება ითქვას, არის ის, რომ განმცხადებლის მსჯავრდების შემდეგ მისი პატიმრობის საფუძვლები არ არის ნათელი. მაგრამ თუ ვინმე გონივრულად მოიფიქრებს ერთ საფუძველზე მეტს ამგვარი პატიმრობისათვის და თუ ერთი საფუძველი მაინც არსებობს, რომელიც გაამართლებდა პატიმრობის ვადის გაგრძელებას, ეს საკმარისი იქნებოდა, რომ მესამე პერიოდი გამორიცხულიყო მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის განხილვის სფეროდან.

მხედველობიდან არ უნდა იქნეს გამორჩენილი ის ფაქტი, რომ მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის ძირითადი მიზანია, დაცვას წინასწარ პატიმრობაში მყოფი პირი, რათა იგი არ დარჩეს იქ იმაზე მეტ ხანს, ვიდრე ეს გონივრულად არის აუცილებელი საქმის მოსამზადებლად და გადაწყვეტილების მიღების მიზნით სასამართლოსთვის წარსადგენად. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მისი მიზანია, რომ ეჭვმიტანილი არ იმყოფებოდეს პატიმრობაში სათანადო მტკიცებულების არ არსებობის შემთხვევაში და არ დაისაჯოს მხოლოდ ეჭვის საფუძველზე. 1966 წლის იანვარში კომპეტენტური სასამართლოს მიერ მტკიცებულების მოსმენისა და მსჯავრდების შემდეგ ძალიან ძნელია იმის აღაირება, რომ დასაშვებია მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის მოქმედება.

ამ მიზეზებიდან გამომდინარე, მიმაჩნია, რომ რინგაიზენის პატიმრობის პერიოდი 1966 წლის 14 იანვრიდან 1967 წლის 20 მარტამდე არ შეიძლება დაემატოს პატიმრობის სხვა პერიოდებს მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის სავარაუდო დარღვევის განხილვისას.

რაც შეეხება ორ დარჩენილ პერიოდს:

პატიმრობის პირველი პერიოდი გაგრძელდა მხოლოდ ოთხი თვისა და თვრამეტი დღის განმავლობაში. თავისთავად, ეს პერიოდი არ არის არაგონივრულად ხანგრძლივი იმ მრავალი თაღლითობის გამოძიებისათვის, რომლებიც, სავარაუდოდ, ჩაიდინა განმცხადებელმა.

შეგვიძლია 1-ლი და მე-2 პერიოდების ერთობლივად განხილვა? მე არ ვფიქრობ, რომ ჩვენ ამის გაკეთება მართლზომიერად შეგვეძლება. სავარაუდო თაღლითობა 78 მყიდველთან მიმართებაში და ქონების განზრახ მისაკუთრების რამდენიმე შემთხვევა წინ უსწრებდა განზრახ გაკოტრებაში ბრალდებებს, რომელთა გამოძიებაც გაცილებით გვიან დაიწყო.

მსგავსი დანაშაულები, ჩადენილი დროის მოკლე პერიოდში, გონივრულად უნდა ჩაითვალოს, რომ იქნება განხილული მომკვლევი ორგანოების მიერ. ეჭვმიტანილს, რომელიც იმყოფება წინასწარ პატიმრობაში, შეუძლია მოითხოვოს დაცვა, მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, მთელი დროის მანძილზე ერთჯერად. მაგრამ როდესაც განსხვავებული დანაშაულები ჩადენილია ან აღმოჩენილია გაცილებით გვიან და იმავე ეჭვმიტანილს კვლავ აკავებენ და ათავსებენ წინასწარ პატიმრობაში შემდგომში ჩადენილი დანაშაულებისათვის, იწყება ახალი გამოძიება დაპატიმრობის ახალი ვადა აითვლება. ამგვარ შემთხვევაში სრულიად გამართლებულია მომკვლევი ხელისუფლების ქმედება, განხილვიდან გამორიცხოს პატიმრობის წინა პერიოდები, მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად.

ამ თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი ფაქტორია დროისა და ადგილის ურთიერთკავშირი. ამგვარ საქმეებში პატიმრობის სხვადასხვა პერიოდი უნდა იქნეს განხილული ცალ-ცალკე და არა ერთობლივად, თუნდაც დანაშაულთა უკანასკნელი ჯგუფი გარკვეულწილად უკავშირდებოდეს პირველ ჯგუფს.

ახლა განვიხილავ, უთანაბრდება თუ არა პატიმრობის მეორე პერიოდი, ცალკე აღებული, მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევას. არა ვარ დარწმუნებული, რომ საქმის მოცემულ გარემოებებში ადგილი აქვს დარღვევას.

პატიმრობის მეორე პერიოდი გრძელდებოდა ათი თვის განმავლობაში. ხელისუფლებას, მათ შორის გამომძიებელ მოსამართლეებს, მოუხდა მრავალი სამართალდარღვევის გამოკვლევა, რომლებიც, სავარაუდოდ, რინგაიზენმა ჩაიდინა. განმცხადებელს უწყვეტად შეჰქონდა სხვადასხვა სახის განცხადებები და საჩივრები სასამართლოებსა და ხელისუფლების სხვა ორგანოებში. ამ საჩივრებში იგი ამტკიცებდა მოსამართლეთა A და სხვა ხელისუფალთა მიკერძოებულობას, აცილებას უცხადებდა მოსამართლეებს და აკრიტიკებდა სასამართლოთა შემადგენლობას. მისი საჩივრები სრულიად დაუსაბუთებელი იყო. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იგი ბოროტად იყენებდა უფლებას სასამართლო პროცესზე, რასაც შედეგად მოჰყვა გამოძიების დროს სამართალწარმოების ზედმეტად გახანგრძლივება და პროცესის დასრულების გაჭიანურება, ხელს უშლიდა რა საქმის განმხილველი სასამართლოსთვის საქმის წარდგენას. მომჩივანის საქციელმა აშკარად მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი მისი პატიმრობის ვადის გაგრძელებას. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, არ მიმაჩნია, რომ მოცემულ გარემოებებში ავსტრიის ხელისუფლების მხრიდან ადგილი ჰქონდა მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევას.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო
საქმე „სელმუნი საფრანგეთის წინააღმდეგ“ (Selmouni v. France)

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო შეიკრიბა დიდი პალა ტის სახით, ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის (შემდგომში „კონვენცია“), რომელშიც ცვლილებები იქნა შეტანილი №11 ოქმით¹, 27-ე მუხლისა და სასამართლოს რეგლამენტის² შესაბამისი დებულებების თანახმად. დიდი პალატა შემდეგი მოსამართლეებისგან შედგებოდა:

ბ-ნი ლ. ვილდჰაბერი, პრეზიდენტი,
ბ-ნი ლ. ფერარი ბრავო,
ბ-ნი გ. ბონელო,
ბ-ნი ლ. კაფლისჩი,
ბ-ნი პ. კურისი,
ბ-ნი ჟ.-პ. კოსტა,
ბ-ნი ვ. ფურმანი,
ბ-ნი კ. იუნგვიერტი,
ბ-ნი მ. ფიშბახი,
ბ-ნი ბ. ზუპანჩიჩი,
ქ-ნი ნ. ვეჯიკი,
ბ-ნი ჯ. ჰედიგენი,
ქ-ნი ვ. ტომასენი,
ქ-ნი მ. ცაცა - ნიკოლოვსკა,
ბ-ნი ტ. პანტირუ,
ბ-ნი რ. მარუსტე,
ბ-ნი კ. ტრაჯა,

აგრეთვე, რეგისტრატორის მოადგილე - ქ-ნი მ. დე ბოერ-ბუკიკიო.

იმსჯელა რა განმარტოებით 1999 წლის 18 მარტს, 24 ივნისსა და 7 ივლისს,

1999 წლის 7ივლისს სასამართლომ გამოიტანა შემდეგი განაჩენი:

პროცედურა

1. საქმე სასამართლოს წარუდგინეს ადამიანის უფლებათა ევროპულმა კომისიამ (შემდგომში „კომისია”), როგორც ეს დადგენილია კონვენციის ადრე მოქმედი მე-19 მუხლით 2, და ნიდერლანდების მთავრობამ, შესაბამისად, 1998 წლის 16 მარტსა და 1998 წლის 14 აპრილს, იმ სამთვიანი ვადის ფარგლებში, რომელიც დადგენილია კონვენციის ადრე მოქმედი 32-ე მუხლის 1-ლი პუნქტითა და 47-ე მუხლით. საქმეს საფუძვლად უდევს ნიდერლანდებისა და მაროკოს მოქალაქის - ბ-ნი აჰმედ სელმუნის - მიერ 1992 წლის 28 დეკემბერს კომისიაში საფრანგეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ კონვენციის ადრე მოქმედი 25-ე მუხლის შესაბამისად შეტანილი განაცხადი (25803/94).

კომისიის თხოვნა მიუთითებდა ადრე მოქმედ 44-ე და 48-ე მუხლებსა და დეკლარაციაზე, რომლითაც საფრანგეთმა ცნო სასამართლოს სავალდებულო იურისდიქცია (ადრემოქმედი მუხლი 46); ნიდერლანდების მთავრობის განაცხადი მიუთითებდა ადრე მოქმედ 48-ე მუხლზე. თხოვნისა და განაცხადის მიზანი იყო გადაწყვეტილების მოპოვება იმასთან დაკავშირებით, წარმოადგენდა თუ არა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები მოპასუხე სახელმწიფოს მიერ კონვენციის მე-3 მუხლითა და მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული ვალდებულებების დარღვევას.

2. სასამართლოს ადრე მოქმედი რეგლამენტი A³ 33-ე მუხლის მე-3 (დ) პუნქტის შესაბამისად დასმული კითხვის პასუხად ბ-ნმა სელმუნიმ განაცხადა, რომ სურდა საქმის მოსმენაში მონაწილეობის მიღება, და დაასახელა ადვოკატი, რომელიც დაიცავდა მის ინტერესებს (რეგლამენტის ადრემოქმედი მუხლი 30).

3. როგორც პრეზიდენტი პალატისა, რომელიც შედგა (კონვენციის ადრემოქმედი 43-ე მუხლი და რეგლამენტის ადრემოქმედი 21-ე მუხლი), რათა მოეგვარებინა, კერძოდ, პროცედურული საკითხები, რომლებიც შესაძლოა წამოჭრილიყო №11 ოქმის ძალაში შესვლამდე, ბ-ნი რ. ბერნჰარდტი, იმ დროისათვის სასამართლოს პრეზიდენტი, რეგისტრატორის მეშვეობით მოეთათბირა მთავრობათა წარმომადგენლებს, განმცხადებლის ადვოკატსა და კომისიის დელეგატებს წერილობითი პროცედურის ორგანიზების შესახებ. მიღებული ბრძანების შესაბამისად, რეგისტრატორმა განმცხადებლის მიმოხილვა მიიღო 1998 წლის 27 ნოემბერს, ხოლო საფრანგეთის მთავრობის (შემდგომში „მთავრობა“) და ნიდერლანდების მთავრობის მიმოხილვები 1998 წლის 7 დეკემბერს.

4. 1998 წლის 1 ნოემბერს №11 ოქმის ძალაში შესვლის შემდეგ, ოქმის მე-5 მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, საქმე გადაეცა სასამართლოს დიდ პალატას, რომელშიც ex officio წევრების სახით შევიდნენ ბ-ნი ჟ. პ. კოსტა, საფრანგეთის მხრიდან არჩეული მოსამართლე (კონვენციის 27-ე მუხლის მე-2 პუნქტი და სასამართლოს რეგლამენტის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტი ), ბ-ნი ლ. ვილდჰაბერი - სასამართლოს პრეზიდენტი, ქ-ნი ე. პალმი - სასამართლოს ვიცე-პრეზიდენტი და ბ-ნი მ. ფიშბახი - სექციის ვიცე-პრეზიდენტი (კონვენცის 27-ე მუხლის მე-3 პუნქტი და სასამართლოს რეგლამენტის 24-ე მუხლის მე-3 და მე-5 (ა) პუნქტები). დიდი პალატის სხვა წევრები იყვნენ: ბ-ნი ფერარი ბრავო, ბ-ნი ლ. კაფლისჩი, ბ-ნი პ. კურისი, ბ-ნი ვ. ფურმანი, ბ-ნი კ. იუნგვიერტი, ბ-ნი ბ. ზუპანჩიჩი, ქ-ნი ნ. ვეჯიკი, ბ-ნი ჯ. ჰედიგენი, ქ-ნი ვ. ტომასენი, ქ-ნი მ. ცაცა - ნიკოლოვსკა, ბ-ნი ტ. პანტირუ, ბ-ნი ე. ლევიტსი და ბ-ნი კ. ტრაჯა (რეგლამენტის 24-ე მუხლის მე-3 პუნქტი და მე-100 მუხლის მე-4 პუნქტი). შემდგომში შემცვლელმა მოსამართლეებმა ბ-ნმა გ. ბონელომ და ბ-ნმა რ. მარუსტემ -შეცვალეს ქ-ნი პალმი და ბ-ნი ლევიტსი, რომლებსაც არ შეეძლოთ მონაწილეობის მიღება საქმის შემდგომ განხილვაში (რეგლამენტის 24-ე მუხლის მე-5 (ბ) პუნქტი).

5. სასამართლოს მოწვევის საფუძველზე ( რეგლამენტის 99 - ე მუხლი ) კომისიამ ერთ წევრს - ბ-ნ დ. სვაბის - გადასცა დიდი პალატის წინაშე სა - მართალწარმოებაში მონაწილეობის უფლებამოსილება.

6. პრეზიდენტის გადაწყვეტილების შესაბამისად, მოსმენა ჩატარდა ადამიანის უფლებათა შენობაში, სტრასბურგში, 1999 წლის 18 მარტს. სასამართლოს წინაშე გამოცხადდნენ:

მთავრობის სახელით:

ბ-ნი ჟ.ფ. დობელი, სამართლებრივ საქმეთა დეპარტამენტის უფროსის მოადგილე, საგარეო საქმეთა სამინისტრო, წარმომადგენელი,
ქ-ნი მ. დუბროკარი, ადამიანის უფლებათა დირექტორის თანაშემწე, სამართლებრივ საქმეთა დეპარტამენტი, საგარეო საქმეთა სამინისტრო,
ქ-ნი ფ. დუბლე, შედარებითი და საერთაშორისო სამართლის სამსახურის უფროსი, სამოქალაქო თავისუფლებათა და სამართლებრივ საქმეთა დეპარტამენტი, შინაგან საქმეთა სამინისტრო,
ბ-ნი ჯ.კ. მულე, სისხლის სამართლის საქმეთა და შეწყალების საკითხთა დეპარტამენტი, იუსტიციის სამინისტრო, - მრჩევლები;

განმცხადებლის სახელით:

ქ-ნი მ.-ა. კანუ ბერნარი, პარიზის ადვოკატურიდან, ადვოკატი;

კომისიის სახელით:

ბ-ნი დ. სვაბი, დელეგატი.

სასამართლომ მოისმინა ბ-ნ სვაბის, ქ-ნ კანუ ბერნარისა და ბ-ნ დობელის მიმართვები.

ფაქტები

7. ბ-ნი სელმუნი არის ნიდერლანდებისა და მაროკოს მოქალაქე. იგი დაბადებულია 1942 წელს. ამჯამად იმყოფება მონმედის ციხეში (საფრანგეთი).

ა. საჩივრის წარმოშობა და შეტანა

8. 1991 წლის 20 ნოემბერს პოლიციამ დააკავა გერეი ტარეკი, დომინიკ კელეჯიანი და ბ-ნი კელეჯიანის მეგობარი გოგონა ნარკოტიკებით ვაჭრობასთან დაკავშირებული გამოძიების თაობაზე ბ-ნი დე ლაროსიეს, ბობინის tribunal de grande instance-ს გამომძიებელი მოსამართლის, მითითების საფუძველზე. დომინიკ კელეჯიანმა ნებაყოფლობით განუცხადა პოლიციას, რომ მან ჰეროინი იყიდა ამსტერდამში ვინმე „გაბისაგან“, რომელიც ამავე დროს მას წამლის დამალვაში დაეხმარა, რათა შემდგომში საფრანგეთში შემოეტანა რამდენიმე ჯერზე. მანვე პოლიციას მისცა ტელეფონის ნომერი ამსტერდამში, რითაც ხელი შეუწყო განმცხადებლის დადგენას.

9. 1991 წლის 25 ნოემბერს ბ-ნი სელმუნი დაკავებული იქნა პარიზში სასტუმროში. მას შემდეგ, რაც ამოიცნეს დომინიკ კელეჯიანმა და მისმა მეგობარმა გოგონამ, ბ-ნმა სელმუნიმ განმარტა, რომ საქმიანი ურთიერთობები აკავშირებდა დომინიკ კელეჯიანთან ტანსაცმლით ვაჭრობის სფეროში და უარყო ყოველგვარი მონაწილეობა ნარკოტიკებით ვაჭრობაში.

10. ბ-ნი სელმუნი პოლიციაში იქნა დაპატიმრებული 1991 წლის 25 ნოემბრის საღამოს ცხრის ნახევრიდან 1991 წლის 28 ნოემბრის საღამოს 7 საათამდე. იგი დაკითხული იქნა ბობინის სან სენ დენის სისხლის სამართლის საგამოძიებო დეპარტამენტის (SDPJ 93) პოლიციის ოფიცრების მიერ.

11. ბ-ნი სელმუნი პირველად დაკითხული იქნა 1991 წლის 26 ნოემბერს დილის 12. 40 საათიდან 1. 30 საათამდე პოლიციის ოფიცრების მიერ, რომელთა წინააღმდეგ მან შემდგომში შეიტანა საჩივარი. დაკითხვისა და სასამართლოს საკნებში დაბრუნების შემდეგ მას ჰქონდა ძლიერი შეტევა. ციხის მოხელემ იგი წაიყვანა სასწრაფო დახმარების განყოფილებაში ჯან ვერდიეს საავადმყოფოში, ბონდიში, დილის 3 საათსა და 15 წუთზე. ქვემოთ მოცემულია სასწრაფო დახმარების განყოფილების სამედიცინო დასკვნები:

„გამოკვლევის თარიღი: 1991 წლის 26 ნოემბერი, დილის 3 საათი და 15 წუთი. შეინიშნება დაზიანება ძალადობის შედეგად. გამოკვლევისას ნაპოვნია რამდენიმე ზედაპირული სილურჯე და დაზიანება ორივე ხელზე, სილურჯე სახის მარცხენა მხარეზე, სილურჯე მარცხენა ჰიპოხონდრიაზე. კეფაზე აქვს სილურჯის ნიშნები. გულმკერდის არეში ტკივილი ძლიერდება ღრმა სუნთქვისას. ნევროლოგიური გამოკვლევა არ ადასტურებს რაიმეა ნომალიას“.

12. 1991 წლის 26 ნოემბერს გამომძიებელმა მოსამართლემ გააგრძელა პოლიციაში პატიმრობის ვადა ორმოცდარვა საათით. ბ-ნი სელმუნი რამდენჯერმე იქნა დაკითხული: საღამოს 4. 40-დან 5. 10 საათამდე, 7 საათზე, 8-დან 8. 15 საათამდე და 10. 25-დან 11. 30 საათამდე. იმავე დღეს ბ-ნი სელმუნი გასინჯა ექიმმა აუსტინმა, რომელმაც შემდეგი დასკვნა გამოიტანა:

„სილურჯე მარცხენა ქუთუთოზე, ხერხემლის ქვემოთ. სკალპი დაზია ნებული აქვს“.

13. 1991 წლის 27 ნოემბერს ბ-ნი სელმუნი დაკითხული იქნა დილის 11 საათსა და 40 წუთზე. მისი ხელახალი გამოკვლევისას ექიმმა აუსტინმა შემდეგი შენიშვნები გააკეთა:

„სერიოზული სილურჯე მარცხენა ქუთუთოზე, მარცხენა ხელზე, ხერხემლის ქვემოთ. სილურჯე სკალპზე. გუშინ დელი დღის მერე არაფერი უჭამია ... გამოთქვა საჩივრები“.

14. 1991 წლის 28 ნოემბერს დილის 9. 30-და ნ 10. 45 საათამდე დაკითხვის შემდეგ ბ-ნი სელმუნი კვლავ გასინჯა ექიმმა აუსტინმა, რომელმაც სამედიცინო ცნობაში აღნიშნა:

„სილურჯე მარცხენა ქუთუთოზე, მარცხენა ხელზე, ხერხემლის ქვემოთ. სილურჯე სკალპზე. მკურნალობას არ გადის“.

15. 1991 წლის 29 ნოემბერს დილის 11 საათსა და 30 წუთზე განმცხადებელი გამოკვლეული იქნა ექიმ ედერის, ზოგადი პრაქტიკოსის, მიერ. ბ-ნი სელმუნის თხოვნის საფუძველზე მან გასცა ცნობა, რომლის თანახმადაც ბ-ნი სელმუნი პრეტენზიას გამოთქვამდა ფიზიკურ ძალადობასთან დაკავშირებით. ცნობაში მითითებული იყო:

„თავის ტკივილი, სილურჯე ორივე თვალთან, ორივე ხელზე, ხერხემალზე, გულმკერდის არეში, ორივე ბარძაყსა და მარცხენა მუხლზე. ყველა ეს არე მტკივნეულია.”

16. იმავე დღეს განმცხადებელი წარდგენილი იქნა გამომძიებელი მოსამართლის წინაშე, რომელმაც ბრალი დასდო სამართალდარღვევებში საშიში ნარკოტიკული ნივთიერებების შესახებ კანონმდებლობის წინააღმდეგ და აიყვანა პატიმრობაში. გამომძიებელი მოსამართლის წინაშე ბ-ნ სელმუნის პირველი წარდგენისას მოსამართლემ თავისი ინიციატივით დანიშნა ექიმი გარნიე, პარიზის სამართლოს სააპელაციო კოლეგიის სასამართლო - სამედიცინო ექსპერტი, რათა გაესინჯა ბ-ნ სელმუნი, „რომელიც ჩიოდა პოლიციაში პატიმრობისას ცუდად მოპყრობის შესახებ” და კიდევ ერთი პირი ბ-ნი აბდელმაჯიდ მადი, რომელიც დაკავებული იქნა 1991 წლის 26 ნოემბერს და იმავე სამართალდარღვევებში ედებოდა ბრალი.

17. 1991 წლის 2 დეკემბერს განმცხადებელი ფლერი-მეროგის ციხის სამედიცინო დეპარტამენტის ექიმმა ნიკომ გასინჯა. ბ-ნი სელმუნის თხოვნის საფუძველზე გაცემულ სამედიცინო ცნობაში ექიმმა აღნიშნა:

„...სილურჯე მთელ სხეულსა და ბარძაყებზე, აგრეთვე სერიოზული სილურჯე თვალების არეში. წარმოადგენს კონიუნქტივის სილურჯეს. როგორც ამბობს, მარცხენა თვალში მხედველობა დაზიანებული აქვს“.

18. 1991 წლის 7დეკემბერს ექიმმა გარნიემ, გამომძიებელი მოსამართლის მიერ დანიშნულმა ექსპერტმა, განცხადებელი ციხეში გასინჯა. ბ-ნმა სელმუნიმ განუცხადა ექიმს:

„1991 წლის 25 ნოემბერს, დაახლოებით დილის 9 საათზე, გამაჩერეს ქუჩაში. მაშინ არანაირი პრობლემა არ წარმოქმნილა. წამიყვანეს სასტუმროში, სადაც ვცხოვრობდი. ექვსიდან ერთ-ერთმა გადაცმულმა პოლიციელმა დამარტყა მარცხენა საფეთქლის არეში. შემდეგ წამიყვანეს ბობინის პოლიციის განყოფილებაში. დაახლოებით დილის 10 საათზე ამიყვანეს მეორე სართულზე, სადაც დაახლოებით რვა ადამიანმა დამიწყო ცემა. მე მუხლებზე დავეცი.

პოლიციის ერთმა მოხელემ თმაში მტაცა ხელი. მეორე პოლიციელი განუწყვეტლივ მირტყამდა თავში რაღაც საგანს, რომელიც ბეისბოლის ხელჯოხს ჰგავდა, კიდევ ერთი ზურგის არეში მცემდა. დაკითხვა დაახლოებით ერთი საათის განმავლობაში გრძელდებოდა. ღამით მოვითხოვე ექსპერტიზა. წამიყვანეს საავადმყოფოში, სადაც რენტგენზე გამიშუქეს თავისა და გულმკერდის არე. შემდგომი დაკითხვისას, მომდევნო დღის საღამოს, დაახლოებით 9 საათზე, კვლავ მცემეს, რაც დილის 2 საათამდე გრძელდებოდა. როდესაც ჩამომიყვანეს ფლერიში, გავიარე სამედიცინო ექსპერტიზა“.

19. ექიმი თავის დასკვნაში აღნიშნავს:

- „ქვეორბიტული ჰემატომა, რომელიც ვრცელდება 2სმ-ის სიღრმეზე მარცხენა ქუთუთოს ქვემოთ, მოწითალო ფერის, თითქმის მთლიანად მორჩენილია,

- დაახლოებით 1 სმ-ის სიგრძის ჭრილობა, რომელიც გრძელდება მარცხე ნაწარბის გასწვრივ,

- ერთი ქვეორბიტული ჰემატომა მარჯვენა მხარეზე, თითქმის მთლიანად მორჩენილია,

- მრავალრიცხოვანი (მათ შორის ექვსი მძიმე) დაჟეჟილობა, რომელთაგან ზოგიერთი მარცხენა ხელზე თითქმის მთლიანად მორჩენილია,

- ორი 5 სმ-იანი დაჟეჟილობა - შესაძლოა ჭრილობა - მარჯვენა ხელზე,

- 0, 5 სმ-ის დაზიანება მარჯვენა ხელის უკანა მხარეს,

- ჰემატომა გულმკერდის არეში, მარჯვენა მხართან ახლოს,

- ერთი ჰემატომა მარჯვენა მხარეს,

- მძიმე ჰემატომა (10-5 სმ) გულმკერდის მარცხენა მხარეს,

- სამი ჰემატომა მარცხენა მხარეს,

- მძიმე ჰემატომა (5-3სმ) გულმკერდის წინა მხარეს, მოწითალო ფერის, ეპიგასტრიულ არეში,

- ჰემატომა მარჯვენა წინა ჰეპატიტურ არეში,

- ჰემატომა გულმკერდის არეში მარცხენა მხარეს, მკერდიდან 5სმ-ით ქვემოთ,

- 5-3სმ-ის ჰემატომა იღლიის მარცხენა მხარეს,

- ჰემატომა მარჯვენა კუნთის არეში,

- მარჯვენა დუნდულის ჰემატომა,

- მარცხენა დუნდულის 10-5სმ-ის სიგრძის ჰემატომა,

- 5-1სმ-ის გასწვრივი ჰემატომა მარცხენა ბარძაყის წინა მხარეს,

- კანის დაზიანება, უთანაბრდება ჭრილობას, რომელიც მორჩენის სტადიაშია, მარჯვენა კოჭის წინა მხარეს,

- შეშუპება მარჯვენა ტერფის უკანა მხარეს და კანის დაზიანება ტერფის უკანა მხარეს

- ხუთი ზედაპირული ჭრილობა, რომლებიც მორჩენის სტადიაშია, მარჯვენა ფეხის ქვედა წინა მხარეს,

- მარცხენა ხელის პირველ ორმეტაკაპრალზე უკანა მხარეს დალურჯებული შეშუპება და კანის დაზიანება.

პაციანტი აცხადებს, რომ ფლერიში ჩამოსვლის შემდეგ მას მკურნალობდნენ კანის მალამოებით და აძლევდნენ ტკივილგამაყუჩებლებს.

არ შეინიშნება რაიმე დაზიანება სკალპისა და მარცხენა თვალის კაკალთან...“

20. დასკვნის თანახმად:

„დასკვნა

ბ-ნი სელმუნი აცხადებს, რომ პოლიციაში პატიმრობისას მას ცუდად ექცეოდნენ.

მას აქვს სხეულის ტრავმული დაზიანებები, რომლებიც მიღებულია იმ დროს, როდესაც პატიმრობაში იმყოფებოდა.

ეს დაზიანებები ექვემდებარება მკურნალობას“.

21. აღნიშნული დასკვნა თან ერთვის საგამოძიებო საქმეს, რომელიც გაიხსნა განმცხადებელთან მიმართებაში. 1991 წლის 11 დეკემბერს გამომძიებელმა მოსამართლემ საქმე პროკურატურას გაუგზავნა.

22. 1992 წლის 8 სექტემბრის ბრძანებით გამომძიებელმა მოსამართლემ განმცხადებელი გადასცა სისხლის სამართლის სასამართლოს და მოითხოვა მისი წინასწარპატიმრობაში აყვანა.

23. 1992 წლის თებერვალში ბობინის tribunal de grande instance-ს პროკურატურამ ეროვნული პოლიციის ინსპექციას მისცა პოლიციის შესაბამისი მოხელეების დაკითხვის მითითება.

24. 1992 წლის 1 დეკემბერს ფლერი-მეროგის ციხეში ეროვნული პოლიციის ინსპექციის მოხელის მიერ განმცხადებლის დაკითხვის დროს ამ უკანასკნელმა დაადასტურა თავისი ადრინდელი განცხადებები:

„1991 წლის 25 ნოემბრის საღამოს, დაახლოებით 8 საათსა და 30 წუთზე, ჩემი სასტუმროს, Terminus Nord-ის, მახლობლად, Gare du Nord-თან ახლოს, პარიზში, დამაპატიმრა ორმა-სამმა გადაცმულმა პოლიციელმა. მათ კედელთან მიმაყენეს და ყელზე იარაღის ლულები მომაბჯინეს.

დაკავების დროს არც წინააღმდეგობა გამიწევია და არც ბრძოლა დამიწყია.

თქვენ შემახსენებთ, რომ 1992 წლის 27 ნოემბერს მე ვაღიარე დაკავები დან გაქცევის მცდელობა. მე ვაპროტესტებ ამას. პირველ რიგში, ვამტკიცებ, რომ ასეთი განცხადება არ გამიკეთებია პოლიციის ოფიცრისათვის, რომელმაც დამკითხა, გარდა ამისა, დაკითხვის ოქმის ჩანაწერს წაუკითხავად მოვაწერე ხელი. პოლიციაში პატიმრობიდან გათავისუფლებისას პოლიციელმა მითხრა, რომ მან მაიძულა, ხელი მომეწერა იმაზე, თითქოს წინააღმდეგობა გავუწიე დაკავების დროს.

დაკავების დროს მარტო ვიყავი. მაშინვე წამიყვანეს სასტუმროს ოთახში, რომელიც ჩემი თანდასწრებით გაჩხრიკეს. ორი პოლიციელი უკვე იქ დაგვხვდა.

სანამ ისინი ჩხრეკდნენ ჩემს ოთახს, ყველაზე ახალგაზრდა პოლიციელ - მა მარცხენა საფეთქელთან დამარტყა. როდესაც მათ დაამთავრეს ჩხრეკა, წამიყვანეს ნარკოტიკებთან ბრძოლის განყოფილებაში, ბობინიში, და ამიყვანეს მეორე თუ მესამე სართულზე.

მას შემდეგ, რაც მთლიანად გამჩხრიკეს და ყველაფერი, რაც გამაჩნდა, ჩამომართვეს, ხუთმა პოლიცილმა დაიწყო ჩემი დაკითხვა.

ერთმა მათგანმა, რომელიც ჯგუფის ხელმძღვანელი ჩანდა, მაიძულა მუხლებზე დადგომა და დამიწყო თმებით თრევა, ხოლო მეორემ ნეკნებში დამარტყა ჯოხი, რომელიც ბეისბოლის ხელჯოხს ჰგავდა.

შემდეგ თავში მირტყამდა ამ ჯოხს.

სხვა სამი პოლიციელიც აქტიურად მცემდა. ზოგიერთი მათგანი ფეხებზე შემდგა და მაწვებოდა.

როგორც მახსოვს, ბობინის პოლიციის განყოფილებაში დავბრუნდი დაახლოებით საღამოს 10 საათზე. მოპყრობა, რომელიც ზემოთ აღვწერე, დაახლოებით დილის 1 საათამდე გრძელდებოდა.

პირველი დაკითხვის შემდეგ გადამცეს ფორმიან პოლიციელებს შენობის პირველ სართულზე, სადაც ვიყავი დაკავებული. რადგან ცემისაგან ნეკნები და თავი მტკიოდა, ამის შესახებ ვაცნობე პოლიციელებს, როლებმაც ღამით წამიყვანეს იმ რაიონის საავადმყოფოში, მაგრამ არ ვიცი, რომელში. იქ გავიარე რამდენიმე შემოწმება, მათ შორის, რენტგენზე გაშუქება, ხოლო მოგვიანებით დამაბრუნეს პოლიციის განყოფილებაში, მაგრამ არა იმაში, სადაც პირველად მიმიყვანეს.

ფორმიანი პოლიციელები კარგად მექცეოდნენ.

მომდევნო დილით, სანამ მეორედ დამკითხავდნენ, გამსინჯა ნარკოტიკებთან ბრძოლის განყოფილების ექიმმა, რომელმაც ჩემს სხეულზე პოლიციელთა სისასტიკის ნაკვალევი დაინახა.

1992 წლის 26 ნოემბერს კვლავ დამკითხა პოლიციის რამდენიმე ოფიცერმა - სამმა თუ ოთხმა - დღის რომელიღაც მონაკვეთში. ვფიქრობ, დაახლოებით დილის 10 საათი იქნებოდა. ამ დროს თმებით მითრიეს და რამდენიმეჯერ ჯოხი დამარტყეს.

იმავე საღამოს, როდესაც მეორე სართულზე რამდენიმე თანამშრომელი იმყოფებოდა, კვლავ დამკითხა ექვსმა პოლიციელმა, რომლებიც განსაკუთრებული სისასტიკით მექცეოდნენ. მათ ხელჯოხებითა და ბეისბოლის ხელჯოხით მცემეს. ყველა მათგანი მონაწილეობდა ჩემზე განხორციელებულ ძალადობაში დილის 1 საათამდე. ვფიქრობ, რომ ცუდად მოპყრობის პროცესი დაიწყო დაახლოებით საღამოს 7 საათზე. დროის ერთ მონაკვეთში მაიძულეს შენობის გრძელ დერეფანში გასვლა, სადაც ერთ-ერთი ოფიცერი, ალბათ, ჯგუფის ხელმძღვანელი, თმაში მწვდა და დერეფანში მათრია. ამ დროს სხვები მეორე მხარეს იდგნენ.

მათ შემიყვანეს ოთახში, რომელშიც ქალი იჯდა, და დამაჩოქეს. შემდეგ თმაში მომკიდეს ხელი და უთხრეს ქალს: „ნახე, შენ ახლა სიმღერას გაიგონებ“.

იქ დაახლოებით ათი წუთის განმავლობაში ვიყავი. ვერ აგიწერთ იმ ქალს, მაგრამ მახსოვს, რომ ახალგაზრდა იყო.

შემდეგ გამომიყვანეს უკან კარიდორში, სადაც ერთ - ერთმა პოლიციელმა ამოიღო პენისი, მომიახლოვდა და მითხრა: „აჰა, მოწუწნე ეს“; ამ მომენტისათვის დაჩოქილი ვიყავი. მან პენისი მომიტანა ბაგეებთან, მე კი წინააღმდეგობას ვუწევდი.

მას შემდეგ, რაც ვიუარე, თავისი კოლეგის რჩევით ამ პოლიციელმა დამაშარდა.