რევოლუციის შემდეგ საზოგადოება ახალი ხელისუფლების მხრიდან ბევრი სასიკეთო ღონისძიებების განხორციელებას ელოდა. ასოციაცია „სამართალი და თავისუფლება“, რომელიც მეშვიდე წელია სამხედრო თემატიკაზე მუშაობს და სისტემატურად ახორციელებს სამხედრო ძალებში მიმდინარე პროცესების მონიტორინგს, ამ სფეროში მეტად სასარგებლო ცვლილებების მოლოდინში იყო, მით უმეტეს, რომ უკვე 2004 წლის დასაწყისში სამხედრო აღმშენებლობა ქვეყანაში პრიორიტეტად გამოცხადდა.

2005 წლის 25 იანვარს ერთი წელი შესრულდა მას შემდეგ, რაც საქართველოს პრეზიდენტი - სამხედრო ძალების უმაღლესი მთავარსარდალი, ოფიციალურად შეუდგა თავისი ფუნქცია-მოვალეობების შესრულებას. წინამდებარე მონიტორინგის შედეგებიც სწორედ რომ უმაღლესი მთავარსარდლის მიერ სამხედრო სფეროში განხორციელებულ საქმიანობას შეეხება.

მონიტორინგის შედეგების ანალიზისას, ცხადია, გასათვალისწინებელია ის ფაქტი, რომ ამჟამინდელ ხელისუფლებას მემკვიდრეობით განადგურებული და გაკოტრებული სამხედრო მმართველობა ჩაბარდა, ამდენად, არავის ჰქონდა ილუზია იმისა, რომ ერთ წელიწადში შეიქმნებოდა ძალიან ძლიერი სამხედრო ძალები მოქნილი მმარველობითა და სრული საბრძოლო თუ სოციალური უზრუნველყოფით, მაგრამ არც ის წარმოგვედგინა, რომ რეფორმის განხორციელება მხოლოდ მინისტრთა ცვლილებებით შემოიფარგლებოდა და თავდაცვის გაზრდილ ბიუჯეტს ადეკვატური შედეგი არ მოჰყვებოდა.

საქართველოს პრეზიდენტი ამ ერთი წლის მანძილზე ხშირად ახსენებდა საზოგადოებას ჯარში განვითარებული პოზიტიური ტენდენციების შესახებ, ასევე არასწორი პოზიციისკენ მიუთითებდა საზოგადოების იმ ნაწილს, რომლებიც ვერ ხედავდნენ სასიკეთო ცვლილებებს და აკრიტიკებდნენ ხელისუფლების საქმიანობას. განხორციელებული მონიტოინგის შედეგად ჩვენც მივეკუთვნეთ საზოგადოების იმ ნაწილს, რომელიც თვლის, რომ სამხედრო ძალებში განხორციელებული რეფორმა ძალიან შორს არის რეალური რეფორმის იდეისაგან, მეტიც, ის, ფაქტობრივად, არ არსებობს. აღნიშნულის გაცხადების უფლებას გვაძლევს პრეზიდენტის მიერ გამოცემული ბრძანებულებები, საკადრო პოლიტიკა, ისედაც მწირი ბიუჯეტის არამიზნობრივი ხარჯვა და, ზოგადად, სამხედრო სფეროს განვითარების გეგმის არარსებობა.

რაც შეეხება მონიტორინგის შედეგებში ასახულ ჩვენ კრიტიკულ მიდგომას მიმდინარე პროცესებთან მიმართებაში, იგი არ არის არაორდინალური და არ სცილდება სამოქალაქო დემოკრატიული კონტროლის პრინციპებს, მეტიც, ეს არის ჩვენი, როგორც საზოგადოებრივი/არასამთავრობო ორგანიზაციის, ვალდებულება, რომ, თუკი პრეზიდენტი და ხელისუფლება ვერ ხედავენ პროცესების უარყოფით მხარეებს, საშუალება ჰქონდეთ არსებული პრობლემების შესახებ მიიღონ ალტერნატიული ხედვა, საზოგადოება კი ყოველთვის დარჩება ობიექტურ მსაჯულად.

იმედს ვიტოვებთ, რომ მიმდინარე წელი გაცილებით მნიშვნელოვანი და სასიკეთო იქნება სამხედრო ძალებისათვის, რაც სახელმწიფო სიძლიერის ერთ-ერთი უმთავრესი გარანტია.

რეფორმა თავისი არსით გულისხმობს არსებული სისტემების გაუმჯობესებას ან მასში სასიკეთო ცვლილებების შეტანას შემდგომში მისი უფრო ეფექტურად გამოყენებისათვის. სამხედრო სფეროში არსებული მძიმე მდგომარეობა უკვე ადრეულ პერიოდში საკმაოდ ობიექტურად შენიშნეს საქართველოს მეგობარმა ქვეყნებმა და მოავლინეს სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციები და ექსპერტები თავდაცვისა და უსაფრთხოების სისტემების შესასწავლად და რეკომენდაციების მოსამზადებლად.

საქართველოს სამხედრო რეფორმის გასატარებლად ფასდაუდებელი დახმარება გაწიეს: საერთაშორისო უსაფრთხოების მრჩეველთა საბჭომ (ISAB); აშშ-ს თავდაცვის დეპარტამენტის რესურსების მართვის შესწავლის ჯგუფმა (DRMS); აშშ-ის ევროპულმა მთავარსარდლობამ; „ჩუბიც“-ის ჯგუფმა და სხვა.

ზემოხსენებული ექსპერტების მიერ შესწავლილ და დამუშავებულ იქნა საქართველოს სამხედრო ძალების მმართველობის სისტემა და სტრუქტურა და მომზადდა მნიშვნელოვანი რეკომენდაციები სხვადასხვა მიმართულებებით. ცხადია, ერთი წლის მანძილზე პრეზიდენტი ვერ შეძლებდა მიღებული რეკომენდაციების სრულად გაანალიზებასა და განხორციელებას, თუმცა მათგან გამოვყოფდით იმ აუცილებელ გასატარებელ ღონისძიებებს, რომლებიც პრეზიდენტის ინიციატივით უნდა განხორციელებულიყო, კერძოდ, ესენია:

სამხედრო მმართველობის შესახებ საკანონმდებლო ინიციატივა;

სამხედრო-სამოქალაქო მმართველობის გამიჯვნა;

ერთიანი სამხედრო მმართველობის სისტემის ჩამოყალიბება;

სამხედრო მომზადების ეფექტური პროგრამის შექმნა.

მოცემული ღონისძიებების გასატარებლად ნაწილობრივ მართლაც გადაიდგა პირველი ნაბიჯები, თუმცა უმეტეს შემთხვევაში იგი გასცილდა რეკომენდაციებს და „რეფორმა“ შედეგის გარეშე დასრულდა. ყოველივე ზემოაღნიშნულის შესახებ შევეცდებით ქვემოთ უფრო დაწვრილებით ვისაუბროთ.

1.1. ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფცია

სახელმწიფოში არმიის მშენებლობის პრიორიტეტების განმსაზღვრელი ძირითადი დოკუმენტებია სახელმწიფოს უსაფრთხოების კონცეფცია და სამხედრო დოქტრინა. საუბარი ძლიერ არმიაზე, სამხედრო სამსახურის პრიორიტეტულობაზე, სამხედრო მმართველობის რეფორმაზე აფსურდულია, სანამ სახელმწიფოს არ გააჩნია ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფცია. ის ფაქტი, რომ საქართველოს დამოუკიდებლობის 15 წლის მანძილზე არასოდეს ჰქონია აღნიშნული სახის დოკუმენტი, მიანიშნებს იმას, რომ ქვეყანაში სამხედრო ძალების დანიშნულება ჯერ კიდევ გაუგებარია და არ არის ჩამოყალიბებული ის ძირითადი პრინციპები, რომლის მიხედვითაც უნდა მოხდეს მისი განვითარება.

ყოველი ექსპერტი, რომელიც საქართველოს დახმარებას უწევს სამხედრო რეფორმის განხორციელებაში, პირველ პირობად წლების მანძილზე სწორედ რომ ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციის შემუშავებას გვირჩევდა, მაგრამ ამაოდ.

უმაღლეს მთავარსარდალმა ერთი წლის მანძილზე ვერ შესძლო ესოდენ მნიშვნელოვანი დოკუმენტი დაემტკიცებინა, მით უმეტეს, რომ მაღალკვალიფიციური კადრებისა და მართებული მენეჯმენტის შემთხვევაში აღნიშნული სახის დოკუმენტის პროექტის შემუშავება რამდენიმე დღეშია შესაძლებელი.

თუმცა აშკარაა, რომ სახელმწიფო მმართველობაში არ ჩანს არც პოლიტიკური ნება და არც კვალიფიციური კადრები მოიძებნებიან, რომლებიც ამ დოკუმენტს მოამზადებენ. გარდა ამისა, უსაფრთხოების კონცეფციის დამტკიცებას, სავარაუდოდ, მოჰყვება ახალი სამხედრო დოქტრინის მიღება (არსებული სამხედრო დოქტრინა ვერ ასახავს თანამედროვე მოთხოვნებს), რაც გამოიწვევს სამხედრო აღმშენებლობის გარკვეულ ჩარჩოებში მოქცევას და თავდაცვისა და უსაფრთხოების სისტემის მოწყობა არ იქნება განპირობებული ცალკეული მინისტრების ნება-სურვილსა თუ ზოგად შეხედულებებზე.

1.2. რეფორმის გეგმა

საკამათო არ არის ის ფაქტი, რეფორმის განსახორციელებლად, სულ მცირე, თავად რეფორმის გეგმა არის საჭირო, სადაც უკვე ასახული უნდა იყოს სისტემის გაუმჯობესებისათვის კონკრეტული და თანმიმდევრული ღონისძიებები. თუმცა სახელმწიფოში არ არსებობს სამხედრო სფეროში გასატარებელი კონკრეტული გეგმა და ე.წ. რეფორმის ცალკეული ნაწილების შესახებ ინფორმაცია ვრცელდება პრეზიდენტის განცხადებებში, რომელიც ხშირ შემთხვევაში არ აისახება დოკუმენტურად და მისი აღსრულება ან საერთოდ არ ხდება, ან შეცვლილი ფორმით. საზოგადოებისთვის კი პასუხგაუცემელი რჩება ერთობ მნიშვნელოვანი კითხვები, კერძოდ:

ზოგადად, რატომ არის საჭირო რეფორმის გატარება;

რა დაბრკოლებები შეიძლება წარმოიშვას რეფორმის მსვლელობისას;

რა დროა საჭირო რეფორმის საბოლოო დასრულებისათვის;

რა თანმიმდევრობით განხორციელდება რეფორმა;

კონკრეტულად რა შედეგს გამოიღებს განხორციელებული რეფორმა.

რეფორმის გეგმის არარსებობის გამო:

სახელმწიფოში ვერ მოხერხდა კომპლექსური ცვლილების განხორციელება;

ცალკეული მინისტრების მიერ უარყოფილ იქნა წინა მინისტრების სამხედრო განვითარების „გეგმები“;

საზოგადოებამ დაკარგა რეფორმების განხორციელებაზე კონტროლის საშუალება.

ყოველივე ამის შედეგად:

სამხდერო მმართველობა იმავე წესითა და ტენდენციებით წარიმართა და ზოგ შემთხვევებში ქაოტური სახე მიიღო;

არმიის განვითარების კომპლექსური გეგმის არარსებობის გამო, მოიშალა სამხედრო მმართველობა;

მოულოდნელი „რეფორმების“ ცალკეული გამოვლინებების გამო მნიშვნელოვნად ჩამორჩა საკანონმდებლო რეგულირება;

დაირღვა სამხედრო-სამოქალაქო ურთიერთობების დემოკრატიული პრინციპები.

რეფორმის გეგმის არარსეობის გამოხატულების რამდენიმე მაგალითს მოვიყვანთ:

- შინაგანი ჯარის შეიარაღებულ ძალებთან შერწყმის საკითხის განხილვისას პოზიციები მხოლოდ 3 დღის განმავლობაში რამდენჯერმე შეიცვალა და იგი გამომდინარეობდა არა რეფორმის გეგმიდან, არამედ დაკავშირებული იყო პრეზიდენტის ერთგული გენერლისათვის (გ. თათუხაშვილი) დამაკმაყოფილებელი პოსტის მოძებნასთან.

- ცხინვალის სამშვიდობო ბატალიონში მონაწილე ბათუმის ბრიგადის სამხედრო მოსამსახურეები თავიანთი დისლოკაციის ადგილზე დაბრუნებისას არ შეუშვეს ნაწილის ტერიტორიაზე იმ მოტივით, რომ ე.წ. რეფორმის ფარგლებში მათი პირადი შემადგენლობა გაყვანილი იყო კადრების განკარგულებაში; მათ ასევე უარი ეთქვათ ხელფასის მიღებაზე.

-2004 წლის დეკემბერში ირაკლი ოქრუაშვილის გამინისტრებისას შინაგანი ჯარის პირადი შემადგენლობა გადაყვანილი იყო კადრების განკარგულებაში და მათი დაკომპლექტება ვერ მოხერხდა 2 თვის განმავლობაში. დღესაც ზოგიერთი სამხედრო ნაწილის პირადი შემადგენლობა გაურკვეველ მდგომარეობაში იმყოფება.

1.3. სამხედრო-სამოქალაქო ფუნქციების გამიჯვნა

თანამედროვე ეფექტური სამხედრო მმართველობის უმნიშვნელოვანეს მიღწევას სამოქალაქო დემოკერატიული კონტროლი წარმოადგენს. სწორედ ამიტომ დასავლეთის ქვეყნების სამხედრო პოლიტიკურ მმართველობას არასამხედრო უწყება ახორციელებს, რომელსაც სათავეში პოლიტიკური თანამდებობის პირი უდგას.

რეფორმის წარმატებით დაწყების ერთ-ერთ პირობას სამხედრო-სამოქალაქო ფუნქციების გამიჯვნა წარმოადგენდა, რომელიც უშუალოდ საქართველოს პრეზიდენტს - სამხედრო ძალების უმაღლეს მთავარსარდალს, უნდა განეხორციელებინა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსა და გენერალური შტაბის დებულებების დამტკიცებით.

უმაღლესმა მთავარსარდალმა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს დებულების დასამტკიცებლად მხოლოდ ორთვენახევრის შემდეგ მოიცალა და გელა ბეჟუაშვილის მინისტრობის პერიოდში, 2004 წლის 5 აპრილს #119 ბრძანებულებით დაამტკიცა დებულება, რომელიც ექვსი მუხლისგან შედგებოდა და, ჩვენი აზრით, 35-მდე როგორც იურიდიულ, ისე ტექნიკურ და რეფორმის თვალსაზრისით შეცდომებს შეიცავდა (იხ. ასოციაციის მონიტორინგი „თავდაცვის სამინისტროს ახალი მმართველობის ასი დღე“). მაგალითისთვის შეიძლება მოვიყვანოთ: „სამინისტროს დანიშნულებაა საქართველოს შეიარაღებული ძალების აღმშენებლობა, მუდმივი საბრძოლო და სამობილიზაციო მზადყოფნის უზრუნველყოფა, ბრძოლისუნარიანობის განმტკიცება, ქვეყნის დამოუკიდებლობის ნებისმიერი ხელყოფისა და შესაძლო აგრესიის მოგერიება“; ანდა „სამინისტროს ძირითადი ამოცანებია: ბ) საქართველოს შეიარაღებული ძალების მუდმივი მზადყოფნა საბრძოლო ამოცანის შესასრულებლად; დ) საქართველოს უმაღლესი საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების მიერ მიღებულ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებათა სამხედრო უზრუნველყოფა“ და ა.შ. (ზემოაღნიშნულები წარმოადგენს გენერალური შტაბის ფუნქციებს და არა სამინისტროს).

აღნიშნული დებულებით არა თუ გაიმიჯნა სამხედრო-სამოქალაქო ფუნქციები, არამედ მანამდე არსებულზე უფრო მეტად გართულდა; მოხდა სტრუქტურულ ქვედანაყოფებს შორის ფუნქციების აღრევა და დუბლირება. სამხედრო მმართველობაში მოისპო ზღვარი პოლიტიკურ და სამხედრო მმართველობებს შორის, მოიშალა ოპერატიული მმართველობის მთელი სისტემა, მით უმეტეს, რომ ამ თვალსაზრისით სამხედრო მმართველობა არც მანამდე იყო სრულყოფილი.

უკვე გიორგი ბარამიძის მინისტრობის პერიოდში, 2004 წლის 15 აგვისტოს უმაღლესმა მთავარსარდალმა #329 ბრძანებულებით ცვლილებები და დამატებები შეიტანა მანამდე დამტკიცებულ თავდაცვის სამინისტროს დებულებაში, რითაც მდგომარეობა გააუარესა, კერძოდ, სამინისტროსა და გენერალური შტაბის ფუნქციები და ამოცანები იგივე დარჩა, სტრუქტურა კი უფრო გართულდა, რასაც მოჰყვა ფუნქციების აღრევა და დუბლირება. შეცვლილი დებულება კვლავ ექვსი მუხლისგან შედგებოდა და, ჩვენი აზრით, 44 შეცდომა იყო დაშვებული (იხ. ასოციაციის მონიტორინგი „თავდაცვის სამინისტროს რეფორმა“). ამ შემთხვევაშიც შეცდომებში ვგულისხმობთ, როგორც იურიდიულ, ტექნიკურ და რეფორმის თვალსაზრისით შეცდომებს.

ირაკლი ოქრუაშვილის გამინისტრებასაც „ავტომატურად“ მოჰყვა უმაღლესი მთავარსარდლის მიერ 2004 წლის 25 დეკემბრის #609 ბრძანებულებით შეტანილი ცვლილებები და დამატებები თავდაცვის სამინისტროს არსებულ დებულებაში. მდგომარეობა ფუნქციების გამიჯვნის კუთხით კვლავაც უცვლელი დარჩა, უბრალოდ სამინისტროს სტრუქტურული მოწყობა, სადაც სტრუქტურული ქვედანაყოფების ფუნქციების აღრევა და დუბლირება კვლავ პრობლემას წარმოადგენს, ახალი მინისტრის გემოვნებასთან შესაბამისობაში იქნა მოყვანილი.

რაც შეეხება შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის დებულებას, ის არავის გახსენებია.

ამდენად, უმაღლესი მთავარსარდლის მცდელობა შეექმნა თანამედროვე სტანდარტების სამხედრო მმართველობა, რასაც მეგობარი ქვეყნების ექსპერტებიც გვირჩევდნენ და არც მილიონების ხარჯვას ერიდებოდნენ რეკომენდაციების მოსამზადებლად, კრახით დამთავრდა, ვინაიდან, ერთი მხრივ, თავდაცვის სფეროს მმართვისათვის ქვეყანაში ვერ მოიძებნა საკმარისი კომპეტენცია და კადრები, რომელთაც სულ მცირე წაკითხული მაინც ექნებოდათ მომზადებული რეკომენდაციები და ეცოდინებოდათ, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი პრინციპია სამხედრო-სამოქალაქო მმართველობებს შორის ფუნქციების გამიჯვნა, მეორე მხრივ, ყოველი მინისტრი მიზანმიმართულად არ თმობდა თავის ერთპიროვნულ მმართველობას, რასაც პრეზიდენტი თავის დებულებით უმტკიცებდა კიდეც.

1.4. ერთიანი სამხედრო სისტემა

სახელმწიფოში სამხედრო აღმშენებლობის აუცილებელ პირობას წარმოადგენს ერთიანი სამხედრო სისტემის ჩამოყალიბება. აქამდე საქართველოში სამხედრო მმართველობა გაბნეული იყო აღმასრულებელი ხელისუფლების სხვადასხვა რგოლებში. წლების მანძილზე საერთაშორისო ექსპერტები ხელისუფლებას ურჩევდნენ აღნიშნული მმართველობის სისტემის მოშლას და ერთიანი სამხედრო სისტემის ჩამოყალიბებას. რევოლუციის შემდგომ უმაღლესი მთავარსარდალი თითქოსდა ეცადა ერთიანი სამხედრო სისტემის ჩამოყალიბებას, მაგრამ ერთი წლის განმავლობაში შედეგს ვერ მიაღწია.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს დაქვემდებარებაში გადასცა აქამდე დამოუკიდებლად არსებული სახელმწიფო საზღვრის დაცვის დეპარტამენტი და რეფორმა მხოლოდ მომხიბვლელად მომღიმარი აეროპორტის მესაზღვრეების სუფთად ჩაცმით დაასრულა, თითქოსდა აღნიშნულ სტრუქტურას სხვა ყველაფერი წესრიგში ჰქონდეს.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს დაქვემდებარებაში არსებული შინაგანი ჯარის საკითხიც ერთი წლის მანძილზე მოუგვარებელია, ხან მის ბაზაზე ჟანდარმერია ყალიბდებოდა, ხან სახმელეთო ჯარების შემადგენლობას უერთდებოდა, შემდეგ ისევ ჟანდარმერიის საკითხი წამოიწია, ამჟამად კი თავდაცვის სამინისტროს მმართველობას გადაეცა; თუმცა რა ფორმით და სტატუსით - აბსოლუტურად უცნობი და გაუგებარია არა მხოლოდ საზოგადოებისათვის, არამედ თავად იმ სამხედრო მოსამსახურეებისათვის, რომლებიც შინაგან ჯარში მსახურობდნენ. მათ შორის ნაწილი გაყვანილ იქნა კადრების განკარგულებაში და 2 თვის ხელფასის აუღებლობასთან ერთად, რაც მთავარია, სრულ გაუგებრობასა და გაურკვევლობაში იმყოფება. აშკარაა, რომ საქმე არა რეფორმასთან, არამედ ძალაუფლების გადანაწილებასთან გვაქვს, ხოლო ის ბრძანებულებები, რომლებიც უმაღლესი მთავარსარდლის მიერ ამ საკითხის თითქოსდა მოსაგვარებლად გამოიცა, კანონმდებლობასთან და, რაოდენ საკვირველიც არ უნდა იყოს, ერთმანეთთანაც შეუსაბამობაშია, რასაც ზემოთ უკვე ნაწილობრივ შევეხეთ.

ზემოხსენებულ უწყებებში რეფორმის განუხორციელებლობის მიზეზს, სავარაუდოდ, ისიც წარმოადგენს, რომ პირველ შემთხვევაში საქმე გვაქვს პარლამენტის თავმჯდომარის მეუღლესთან, ხოლო მეორე შემთხვევაში უმაღლეს მთავარსარდალთან მეტად დაახლოებულ პირთან და, ალბათ, აღნიშნული ღირებულებები გაცილებით ძვირფასია, ვიდრე სახელმწიფო ინტერესები და ერთიანი ძლიერი არმია.

სამხედრო მმართველობაში რეფორმის განხორციელების აუცილებლობა გარდაუვალი იყო, მაგრამ ყოვლად შეუძლებელი და წარმოუდგენელია რეფორმის განხორციელება თუ ხელისუფლების უმაღლესი ორგანოების მხრიდან შესაბამისი საკანონმდებლო უზრუნველყოფა არ მოხდა.

უმაღლესი მთავარსარდალი უფლებამოსილია თავად გამოსცეს სამართლებრივი აქტები მმართველობის უზრუნველსაყოფად, აგრეთვე, უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში - პარლამენტში, შევიდეს ინიციატივით კანონმდებლობაში ცვლილებების და დამატებების შეტანის ანდა ახალი საკანონმდებლო აქტის მიღების მიზნით. ქვემოთ ჩვენ მიმოვიხილავთ პრეზიდენტის საქმიანობას სწორედ ამ მიმართულებებით.

2.1. გამოცემული სამართლებრივი აქტები

საქართველოს სამხედრო ძალების უმაღლესმა მთავარსარდალმა 2004 წლის 25 იანვრიდან 2005 წლის 25 იანვრამდე თავდაცვისა და უსაფრთხოების სფეროში 201 სამართლებრივი აქტი გამოსცა, აქედან:

120 ინდივიდუალური აქტია და საკადრო საკითხებს ეხება (დანიშვნებს, დათხოვნებს, გადაადგილებებს, უფლებამოსილებისა და წოდების მინიჭებებს);

81 სამართლებრივი აქტი, მეტნაკლებად, ადმინისტრაციული მოწყობისა და სოციალური უზრუნველყოფის საკითხებს არეგულირებს.

365 დღის მანძილზე 120 საკადრო გადაწყვეტილება მმართველობის არასტაბილურობაზე, რეფორმისადმი არასერიოზულ დამოკიდებულებასა და ძალაუფლების გადანაწილებაზე მიუთითებს.

სამრთლებრივი აქტების გამოცემის გარდა, უმაღლესი მთავარსარდალი საკანონმდებლო ინიციატივის უფლებითაც სარგებლობდა, თუმცა აღნიშნულ სფეროშიც ამ ხმრივ ერთი წლის მანძილზე ვერაფერი შთამბეჭდავი ვერ იქნა განხორციელებული.

საქართველოს პარლამენტმა ერთი წლის მანძილზე თავდაცვისა და უსაფრთხოების სფეროში მხოლოდ 11 ცვლილებებისა და დამატებების კანონპროექტი განიხილა და მიიღო. განხორციელებული ცვლილებებით მნიშვნელოვანი არაფერი მომხდარა, თუ არ ჩავთლით იმას, რომ 2004 წლის 9 დეკემბრის #643 კანონით („საქართველოს თავდაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ) წერტილი დაესვა სამხედრო რეფორმის განხორციელებას და სახელმწიფოში ერთხელ და სამუდამოდ მოიშალა სამხედრო პოლიტიკური, სტრატეგიული, ოპერატიული და ტაქტიკური მმართველობა, რომელიც არმიის აღმშენებლობის უმთავრესი პირობაა. კერძოდ, შეტანილ ცვლილებებში, ფაქტობრივად, გამეორებულ იქნა პრეზიდენტის 14 აგვისტოს #329 ბრძანებულებით დამტკიცებული სამხედრო მმართველობა.

აქვე აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ სამხედრო ძალების ოპტიმიზაცია, საერთაშორისო ორგანიზაციების მოთხოვნების თანახმად, 2005 წლისთვის უნდა დასრულებულიყო და სამხედრო ძალების რიცხოვნობა 20 000-მდე უნდა დასულიყო. აღნიშნული რაოდენობის შერჩევა ეყრდნობოდა ქვეყნის ეკონომიკურ პოტენციალს და გათვლილი იყო არმიის ხარისხობრივ მაჩვენებელზე. თუმცა, 2004 წლის 29 დეკემბრის საქართველოს კანონის ,,საქართველოს სამხედრო ძალების რაოდენობის დამტკიცების შესახებ” თანახმად, სამხედრო ძალების რიცხოვნობა 29 703 კაცით განისაზღვრა, მაშინ, როდესაც, არსებული მწირი ბიუჯეტი ვერ უმკლავდება ჯარის ნორმალურ კვებასა და ტანსაცმლით უზრუნველყოფას, რომ არაფერი ვთქვათ თანამედროვე სამხედრო აღჭურვილობით უზრუნველყოფაზე.

რაც შეეხება სოციალური უზრუნველყოფის საკითხს, რომელიც განსაკუთრებული ინტერესის საგანს წარმოადგენდა სამხედრო მოსამსახურეთა შორის, რეალურად არც ამ კუთხით გამოსწორებულა მდგომარეობა და, გარკვეულწილად, უთანასწორობა დამკვიდრდა სამხედრო მოსამსახურეთა შორის.

უმაღლესმა მთავარსარდალმა 2004 წლის 5 ნოემბერს გამოსცა #493 ბრძანებულება ,,საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო მოსამსახურეთა და სამოქალაქო პირთა სოციალური დაცვისა და მატერიალური უზრუნველყოფის შესახებ”. როგორც ჩანს, უმაღლეს მთავარსარდალს დაავიწყდა დემოკრატიული მონაპოვარი - კანონის წინაშე თანასწორობა, და მხოლოდ თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო მოსამსახურეების სოციალურ მდგომარეობაზე „იზრუნა“, მაშინ, როდესაც სამხედრო მოსასამსახურეები საზღვრის დაცვის დეპარტამენტშიც მსახურობენ. აღნიშნულ ბრძანებულებაში შეცდომები და გაუგებრობები, როგორც წინა შემთხვევებშიც, მრავლადაა, თუმცა შევჩერდებით მხოლოდ ზოგიერთ მათგანზე:

წარმოდგენილი ბრძანებულებით, ყველა აქამდე არსებული კანონქვემდებარე აქტი, რომელიც სამხედრო მოსამსახურეთა სოციალური დაცვის გარანტიებს ეხებოდა, ძალადაკარგულად იქნა ცნობილი. აღნიშნულის გამო, სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც სამსახურს სასაზღვრო ძალებში გადიან, საკმაოზე მძიმე სოციალურ მდგომარეობაში ჩავარდნენ. გაუუქმდათ აქამდე არსებული სოციალური დაცვის ყველა გარანტია, ხოლო ახალი ,,სოციალური უზრუნველყოფა” მხოლოდ თავდაცვის სამინისტროს თანამშრომლებს შეეხოთ.

„გაუმჯობესებული“ სოციალური უზრუნველყოფის საშუალებებიდან ზოგიერთი მათგანი მეტად საინტერესოა, კერძოდ, სამხედრო სავალდებულო სამსახურში მყოფი სამხედრო მოსამსახურის ხელფასი 5,08 ლარს შეადგენდა, ხოლო წარმოდგენილი ბრძანებულებით იგი 6 ლარიდან 12 ლარამდე მერყეობს, ასევე - კურსანტის ხელფასი, რომელიც 6 ლარიდან 22 ლარამდე მერყეობს. უმაღლეს მთავარსარდალს, ალბათ, დაავიწყდა თავისი წინამორბედის 1999 წლის 4 ივნისის # 351 ბრძანებულება, რომლის თანახმადაც, მინიმალური ხელფასის ოდენობა 20 ლარით განისაზღვრა.

უმაღლესმა მთავარსარდალმა ოფიცერთა, კაპრალთა და სერჟანტთა შემადგენლობის ყოველთვიური სასურსათო ულუფა უცვლელი დატოვა, რითაც, ფაქტობრივად, შეამცირა იგი. იმ პირობებში, როდესაც ქვეყანაში საკვები პროდუქტის ფასები საგრძნობლად გაიზარდა, აღნიშნული ულუფა განისაზღვრა საერთო საჯარისო შემადგენლობისათვის 59 ლარით, რითაც ოფიცრებს ამ თანხაში ამავე ბრძანებულების გათვლით უნდა მოუვიდეთ:

ხორცი 9 კგ, კარაქი 2 კგ, ზეთი 2 კგ, ბურღულეული და მაკარონის ნაწარმი 4 კგ, შაქარი 2.5 კგ, კარტოფილი 15 კგ, ბოსტნეული 15 კგ, თევზი 4.5 კგ, რძე შედედებული 2 კგ. თუკი საბაზრო ფასებით გამოვთვლით, ამ პროდუქტის შეძენას სულ მცირე 115 ლარი სჭირდება.

გარდა ამისა, ოფიცერთა, კაპრალთა და სერჟანტთა სასურსათო ულუფა გაურკვეველი შემადგენლობების მიხედვით დაიყო, კერძოდ, საერთო საჯარისო, მფრინავთა და მეზრვაურთა შემადგენლობა, მაშინ, როდესაც ამ სახის შემადგენლობები, კანონმდებლობის შესაბამისად, საერთოდ არ არსებობს და თუ ეს ფორმულირება ასე დარჩება, გაუგებარია რა ბედი ეწევა, მაგალითად, ტანკისტებს, არტილერისტებს, რომლებიც ზემოხსენებულ შემადგენლობებში არ შედიან.

ანალოგიური სახის პრობლემებია სამხედრო ფორმის ტანსაცმელთან დაკავშირებითაც; ბრძანებულებაში არასწორად არის გაწერილი ტანსაცმლით უზრუნველყოფის საკითხი, კერძოდ, ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ერთი და იმავე სახით ხდება სამხედრო ფორმით უზრუნველყოფა, მიუხედავად მათი სპეციალობისა (მაგ., მფრინავების ან მეზღვაურების უზრუნველყოფა კომუფლირებული საველე ტანსაცმლით, რასაც ისინი თავისი სამსახურის გავლის დროს, ფაქტობრივად, საერთოდ არ გამოიყენებენ).

საერთოდ გაუქმდა სამხედრო მოსამსახურის სავალდებულო დაზღვევის მექანიზმი, მიუხედავად იმისა, რომ კანონით “სამხედრო მოსამსახურის სტატუსის შესახებ” სამხედრო მოსამსახურე სავალდებულო დაზღვევას ექვემდებარება.

მოიშალა ერთჯერადი ფულადი დახმარებების სისტემა, რადგან ბრძნებულებაში მითითებული ერთჯერადი დახმარების თანხა გაცილებით ნაკლებია „სამხედრო მოსამსახურის სტატუსის შესახებ“ კანონში გათვალისწინებულ თანხაზე (ჭრილობის მიღებისას, მიუხედავად თავისი სიმძიმისა, კანონში გათვალისწინებულია 5 წლის ხელფასით უზრუნველყოფა, ამ ბრძანებულებით კი ჭრილობები დაიყო კატეგორიების მიხედვით და გასაცემი ფულადი სარგოები მერყეობს 5 თვიდან 5 წლამდე).

ბოლო პერიოდში საქართველოს პრეზიდენტმა ზემოხსენებულ ბრძანებულებაში ცვლილებები შეიტანა, რომელიც, ჩვენი აზრით, კონსტიტუციასთან შეუსაბამობაში მოდის იმ თვალსაზრისით, რომ ერთი და იმავე სამხედრო წოდებისა და თანამდებობრივი რანგის მქონე სამხედო მოსამსახურეებს, მინისტრის გადაწყვეტილებით, სხვადასხვა ფინანსური უზრუნველყოფა ექნებათ. გარდა თანაბრობის პრინიციპის დარღვევისა, აღნიშნული ცვლილებებით შექმნილი საფინანსო საქმიანობის სქემა საკმაოდ ნოყიერ ნიადაგს უქმნის ამ კუთხით კორუფციის დანერგვას.

რევოლუციის შემდეგ ყველა სოციალური უზრუნველყოფის საშუალების, როგორიცაა, ერთჯერადი დახმარებები, პენსიები და სხვა შეღავათები, გაცემა 2005 წლის 1 იანვრამდე იყო შეჩერებული, ხოლო 2004 წლის დეკემბერში ვადები შეიცვალა და მათი გაცემა 2006 წლის 1 იანვრამდე გადაიდო.

საზოგადოებას იმასაც გავახსენებთ, რომ პრეზიდენტმა თავის რამდენიმე გამოსვლაში განაცხადა, რომ ჯარისკაცებმა, რომელთა წინააღმდეგაც მის გაპრეზიდენტებამდე აღძრული იყო სისხლის სამართლის საქმე დეზერტირობისა და თვითდათხოვნის მუხლით, გათავისუფლდებოდნენ პასუხისმგებლობისგან ამნისტიის კანონის შესაბამისად. თუმცა ეს კანონი დღემდე არავის უნახავს, მოსახლეობა კი მოტყუებული დარჩა და ზოგიერთ შემთხვევაში - მსხვერპლიც კი. ასეთი ჯარისკაცები გამოცხადდნენ სამხედრო სამსახურში პრეზიდენტის სიტყვების იმედით, მათ კი საპასუხოდ სასამართლოს წინაშე წარდგომა მოუწიათ.

სამხედრო მოსამსახურეების სახელფასო უზრუნველყოფის მეტნაკლები გაუმჯობესება იმ ფონზე, რომ გაუქმდა სამხედრო მოსამსახურეთა დაზღვევა, შეჩერდა ერთჯერადი დახმარებების, პენსიებისა და სხვა შეღავათების დანიშვნა და გაცემა, ვერაფერი წარმატებული საქმიანობაა, მაშინ, როდესაც უმაღლესი მთავარსარდლის სიტყვიერი განხცხადებების მიხედვით, არმია სახელმწიფოსათვის პრიორიტეტია და სამხედრო სამსახური ყველაზე პრესტიჯული სამსახურია.

ამდენად, ერთი წლის მანძილზე უმაღლესი მთავარსარდლის მიერ გამოცემული და ინიცირებული ნორმატიული აქტების ერთობლიობით სახელმწიფოში:

მოიშალა სამხედრო მმართველობა;

დაირღვა სოციალური თანასწორობის კონსტიტუციური პრინციპები;

გარკვეული კუთხით გაუარესდა სოციალური უზრუნველყოფის საკითხები;

დაბოლოს, სახელმწიფოს ნორმატიულ სისტემას შეემატა სამართლებრივი ნაგავი, რომელმაც, ერთი მხრივ, უფრო მეტი გაუგებრობა შეიტანა ისედაც არეულ სამხედრო კანონმდებლობაში, მეორე მხრივ კი, შეაფერხა სამხედრო აღმშენებლობა.

2.2. პრობლემები სტრუქტურულ მოწყობაში

ზოგადად, მმართველობის ეფექტურობისა და მობილურობისათვის მიზანშეწონილია დუბლირების, უფლებამოსილებების აღრევისა და კორუფციული სქემების აღმოფხვრა. სწორედ ეს პრობლემები არსებობდა წლების მანძილზე საქართველოს სამხედრო მმართველობაში, თუმცა აღნიშნულის შესაცვლელად ერთი წლის მანძილზე, ფაქტობრივად, არაფერი გაკეთებულა.

სამხედრო ძალების შემადგენლობა კვლავ მრავალფეროვანია და მის შემადგენლობაში სხვადასხვა სამხედრო ქვედანაყოფები ერთიანდება. სამხედრო ძალების ერთ ნაწილს, როგორიცაა სახელმწიფო საზღვრის დაცვის დეპარტამენტი, სამართალდამცავი დაწესებულება - შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმღვანელობს, ხოლო შეიარაღებულ ძალებს - თავდაცვის სამინისტრო.

სამხედრო მმართველობისათვის ეფექტურ მოდელს დასავლური გამოცდილება გვკარნახობს და უცხოელი ექსპერტები გვირჩევენ, რომ აუცილებლად გაერთიანდეს სამხედრო მმართველობა და დაიყოს პოლიტიკურ, სტრატეგიულ, ოპერატიულ და ტაქტიკურ მმართველობებად; აღმოიფხვრას ქვედანაყოფებს შორის ფუნქციების დუბლირება, უფლებამოვალეობების აღრევა და კორუფციული ქსელების მოშლა. მხოლოდ ამ ღონისძიებების შემდეგ შესაძლებელია ვისაუბროთ და ვიზრუნოთ სამხედრო ძალების მობილურობაზე, ეფექტურობასა და აღმშენებლობაზე.

სამწუხაროდ, რეალობა აბსოლუტურად განსხავებულია. სახელმწიფოში კვლავ რამდენიმე სამხედრო ძალაა გაბნეული აღმასრულებელი ხელისუფლების სხვადასხვა დაწესებულებებში, დაზვერვას რამდენიმე უწყება „აწარმოებს“, პოლიტიკური მმართველობა სტრატეგიულ მმართველობაშია აღრეული, ოპერატიული მმართველობა მთლიანად მოშლილია, კორუფციული სქემები გამართულია და წარმატებით მუშაობს.

ამ არაეფექტური მმართველობის შედეგია:

სამხედრო ძალებში გამეფებული უდისციპლინობა;

წარუმატებელი სამხედრო ოპერაციები;

მძიმე სოციალური პირობები;

სამხედრო მოსამსხურეთა კრიმინალი.

ყოველივე ზემოაღნიშნულს ერთი წლის მანძილზე მრავლად ჰქონდა ადგილი, კერძოდ, „ცხინვალის ოპერაცია“ (სამ დღის განმავლობაში, არასწორი ტაქტიკური პოზიციების გამო, 14 სამხედრო მოსამსახურის დანაკარგი და ათობით დაჭრილ-დაინვალიდებული); „ჯარისკაცთა მიერ სამხედრო ნაწილების მასობრივი მიტოვება“ („მუხროვანის დემარში 1“ (40-მდე სამხედრო მოსამსახურე მძიმე სოციალურ პირობებს გაექცა); „მუხროვანის დემარში 2“ (65 დაუბანელი, მშიერი, ნაცემი, მკბენარებით შეწუხებული სამხედრო მოსამსახურე უმაღლეს მთავარსარდალთან ჩამოვიდა დახმარების სათხოვნელად).

უდავოა ის ფაქტი, რომ ზემოხსენებული პრობლემების მიზეზი უმაღლესი მთავარსარდლის მიერ განხორციელებული საკადრო პოლიტიკის ანარეკლია. სამხედრო მმართველობის არასტაბილურობისა და არაკომპეტენტურობის შედეგად ერთი წლის მანძილზე არათუ განხორციელდა რეფორმა, არამედ მოიშალა სამხედრო მმართველობა და ქაოტური სახე მიიღო, ვინაიდან საკადრო პოლიტიკა აგებული იყო პოლიტიკურად „ერთგული“ ჩინოვნიკების დაწინაურებაზე, ვიდრე მათ კვალიფიკაციასა და კომპეტენტურობაზე.

უმაღლესი მთავარსარდლის მმართველობის ერთი წლის მანძილზე შეიარაღებული ძალების სამოქალაქო მმართველობა სამჯერ შეიცვალა, ხოლო სამხედრო - ორჯერ, რამაც ადეკვატურად გამოიწვია რეფორმის განუხორციელებლობა.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, იმ პირობებში, როდესაც არ არსებობდა რეფორმის რაიმე გეგმა, ცალკეული მინისტრებიც თავისუფალი იყვნენ თავიანთ სამოქმედო გეგმებში და მაქსიმალურად ცდილობდნენ სამინისტროს სტრუქტურები ისე მოეწყოთ, რომ ყველა მათ ნაცნობ-მეგობარს მაღალი თანამდებობა შეხვედროდა.

რევოლუციიის შემდგომი პირველი მინისტრის - გელა ბეჟუაშვილის მმართველობა არც თუ ისე დიდი სიმკაცრით გამოირჩეოდა, რის გამოც ვერა და ვერ მოხერხდა შევარდნაძისეული გენერალიტეტის სამსახურიდან დროზე დათხოვნა. ვერც მისდროინდელმა შტაბის უფროსმა „გაამართლა“; გენერალ-მაიორ გივი იუკურიძეს რუსული განათლება დაუწუნეს და სამსახურიდან საზოგადოებისთვის გაურკვეველი მიზეზების გამო დაითხოვეს. რეალურად კი, ჩვენი აზრით, შტაბის უფროსობისთვის უკვე ამ პერიოდში 2 კანდიდატურა მზადდებოდა: ერთი - პრეზიდენტის ყოფილი დაცვის უფროსი, გენერალ-ლეიტენანტი გოგი თათუხაშვილი (მას 1 წლის მანძილზე 3-ჯერ მიანიჭეს წოდება); მეორე - პრეზდენტის ფაქტობრივი მრჩევლი სამხედრო საკითხებში ლევან ნიკოლეიშვილი. თუმცა ისიც აღსანიშნავია, რომ ბეჟუაშვილის მინისტრად დანიშვნის დღიდან უკვე ყველამ იცოდა, რომ მისი მინისტრობა ხანგრძლივი არ იყო და ეს ასეც მოხდა. მან ამ პოსტზე მხოლოდ 4 თვე დაჰყო.

ბეჟუაშვილის შემცვლელი - გიორგი ბარამიძე ასე თუ ისე უფრო მეტი სიმკაცრითა და ავტორიტეტით სარგებლობდა სამინისტროსა და გენშტაბში და გარკვეული გამოცდილებაც ჰქონდა (თავდაცვისა და უშიშროების კოიმიტეტს თავმჯდომარეობდა). წინამორბედის მსგავსად, სტრუქტურის ნაცნობ-მეგობრების სასარგებლოდ გადაკეთების შემდეგ, არც ბარამიძე აქტიურობდა განსაკუთრებულად, ვინაიდან ისიც გარდამავალ მინისტრად მოიაზრებოდა, უბრალოდ, პრეზიდენტი არჩევდა შესაბამის დროს. გენ.შტაბის სათავეშიც ამ პერიოდიდან დასავლეთისთვის მიღებული პირი, ასევე მაღალი სამხედრო განათლების მქონე ბრიგადის გენერალი ვახტანგ კაპანაძე მოვიდა. სანამ ბარამიძის გუნდი საქმეში გაერკვა და სამოქმედო გეგმას „ამზადებდა“, მას თავის გუნდთან ერთად სამინისტრო დაატოვებინეს.

ზემოაღნიშნულმა ორმა მინისტრმა ბევრი ვერაფერი მოასწრო და არც მოსალოდნელი იყო სწორედ რომ პრეზიდენტის არასწორი საკადრო პოლიტიკისა და ამავე მინისტრების მიერ განხორციელებული კადრების სწრაფი ცვლილების გამო, რომელთაც, სამწუხაროდ, საკმარისი კომპეტენცია არ გააჩნდათ იმისათვის, რომ წინამორბედების მიერ ჩატარებული „საგმირო საქმეები“ დაელაგებინათ. თუმცა ორივე მინისტრმა განსაკუთრებული ნიჭი გამოამჟღავანა სამინისტროში უხარისხო რემონტების კეთებასა და ძვირადღირებული ავტომობილების შეძენაში.

დაბოლოს, მინისტრად დაინიშნა პრეზიდენტის ერთგული რევოლუციონერი, ირაკლი ოქრუაშვილი, ცნობილი თავისი პრინციპულობითა და სიმკაცრით, რითაც წინამორბედებს ამ მხრივ ნამდვილად აღემატებოდა. თუმცა ოქრუაშვილის ეს თვისება საკმაოდ უარყოფითად აისახება მიმდინარე „რეფორმაზე“, ვინაიდან თავად მას რაიმე სამხედრო განათლება ან თავდაცვისა და უსაფრთხოების საკითხებში ცოდნა არ გააჩნია; მის გარეშე კი არც ერთი საკითხი არ წყდება სამინისტროში, დაწყებული ლიფტების ელ-გაყვანილობით, დამთავრებული ცალკეული ნაწილების ოცმეთაურის დანიშვნით. ეს მართლაც მისი კომპეტენციაა, თუმცა ძნელი სათქმელია რამდენად კომპეტენტურია მისი გადაწყვეტილებები თუნდაც სამხედრო მოსამსახურეთა საკადრო პოლიტიკაში, როდესაც ის ამ გადაწყვეტილებას ერთპიროვნულად იღებს და არც კი ეკითხება გენერალური შტაბის ხელმძღვანელს. მისი საკადრო დანიშვნებიც ნაცნობებს შეეხოთ, მხოლოდ ამ შემთხვევაში შინაგან საქმეთა სამინისტროს ერთგულ კოლეგებს, რომელთაც სამხედრო საქმის ცოდნა, სამწუხაროდ, არ გააჩნიათ; დაახლოებით 60 „პოლიციელი“ დაინიშნა სამინისტროსა და გენშტაბის წამყვან თანამდებობებზე; მეტიც, მოსალოდნელია, რომ „წმენდა“ ამით არ დამთავრდეს და დათხოვნები მთელ გენშტაბსაც შეეხოს. რაც შეეხება რემონტებსა და ძვირადღირებულ ავტომანქანებს, გამონაკლისი, ამ მხრივ, ახალი მინისტრიც არ ყოფილა, თუმცა მას გემოვნება უკეთესი აღმოაჩნდა.

1 წლის მანძილზე პრეზიდენტის მიერ, ვითომდა მინისტრების საკუთარი თვისებების გამოვლენისა და უფრო უკეთ წარმოჩენისათვის, განხორციელებულმა მინისტრთა ცვლამ უარყოფითი შედეგი მოუტანა სამხედრო აღმშენებლობას. აღნიშნული ცვლილებები და ძალაუფლების გადანაწილებისთვის ბრძოლა უარყოფითად აისახა სამინისტროს ქვედა რგოლებზე და, შესაბამისად, მათი საქმიანობაც უარყოფითად მიმდინარეობდა, რამაც გამოიწვია თუნდაც მოჩვენებითი რეფორმის შეჩერება.

3.1. არაკომპეტენტური კადრები

ჩვენ მიერ განხორციელებული მონიტორინგის შედეგებიდან აშკარაა, რომ კადრების კვალიფიკაციასთან დაკავშირებით საკმაოზე დიდი პრობლემები არსებობს თავდაცვის სფეროში. ერთი წლის მმართველობის მანძილზე ათობით მაგალითი შეიძლება იქნეს მოყვანილი, რომელიც სამხედრო მმართველობაში კადრების არაკვალიფიციურობაზე მეტყველებს. თუმცა სხვაგვარად შეუძლებელიც არის, რადგან კადრების შერჩევა უფრო ახლობლობაზე, ნაცნობ-მეგობრობასა და ერთგულებაზეა დამყარებული, ვიდრე პირის კვალიფიკაციასა და გამოცდილებაზე.

არაკომპეტენტურობაზე მეტყველებს ის ფაქტიც, რომ უმაღლესი მთავარსარდლის ან მინისტრის მიერ გამოცემული ნორმატიული აქტები, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, კრიტიკას ვერ უძლებს და ხშირ შემთხვევებში კანონმდებლობასთან არის შეუსაბამობაში.

სამინისტროს ზოგიერთ მაღალჩინოსანს კი, მათ შორის სამხედროებსაც, კანონმდებლობა საერთოდ არ წაუკითხავს და თავისი ბრძანება კონსტიტუციაზე მაღლამდგომი ჰგონია.

შორს რომ არ წავიდეთ, ის პრობლემები, რომლებიც მოცემულ მონიტორინგშია წარმოდგენილი, სწორედ რომ არასწორი საკადრო პოლიტიკის შედეგია. თუმცა, ის პირები, რომლებსაც ბოლო ერთი წლის მანძილზე მაღალი თანამდებობები ეკავათ და თავიანთ მინიტრებთან ერთად დატოვეს სამსახური (მათ შორის დავით თევზაძის დროინდელი კადრები) და ღირებული ამ სფეროში მაინცდამაინც არაფერი შეუქმნიათ, დღესაც მაღალი რანგის თანამდებობებზე იმყოფებიან და მმართველობას ჩვეული სტილით აგრძელებენ, შესაბამისად, შედეგიც ადექვატურია.

მიუხედავად იმისა, რომ რეალური რეფორმის გასატარებელ ერთ-ერთ პირობას სამხედრო ძალების რიცხოვნობის ოპტიმიზაცია წარმოადგენდა, იმ სახით შემცირებების წარმოება, რა სახითაც სამხედრო სტრუქტურებში აღნიშნული განხორციელდა, ვერანაირ კრიტიკას ვერ უძლებს.

კანონმდებლობის დარღვევით ათასობით ადამიანი განთავისუფლებულ იქნა სამსახურიდან. უმეტესობას, სამართლიანი მოპყრობის იმედით, მოტყუებით დააწერინეს განცხადება და ყოველგვარი სოციალური უზრუნველყოფის გარეშე დაითხოვეს სამსახურიდან და, სამწუხაროდ, ეს „რევოლუციური“ პროცესი დღესაც გრძელდება.

ერთი წლის განმავლობაში განხორციელებულ 3 მინისტრისა და 3 დებულების ცვლილებას ავტომატურად მოჰყვა შტატების გაუქმება და 3 გუნდის სამსახურიდან გათავისუფლება. სამსახურიდან გათავისუფლება შეეხო თითქმის ყველას, ვინც ახალ სამხედრო მმართველთან მეგობრულ, ნათესაურ ან პოლიტიკურ რაიმე სახის ურთიერთობაში არ იმყოფებოდა. სამსახურიდან დათხოვნილ იქნენ ის ადამიანებიც, რომელთა დათხოვნაც საქართველოს შრომითი კანონმდებლობით აკრძალულია (მაგ., დეკრეტულ შვებულებაში მყოფი მოსამსახურეები, ოჯახის ერთადერთი მარჩენლები და ა.შ.). ამ საკითხზეც პასუხი პრეზიდენტს მოეთხოვება, ვინაიდან ეს სწორედ რომ მისი არასწორი პოლიტიკის შედეგია. ყოველ შემთხვევაში მისთვის ამ პრობლემების შესახებ ცნობილი უნდა ყოფილიყო და პოლიტიკური ნების არსებობის პირობებში შესაძლებელი იყო რეორგანიზაციის საკითხები (მისი დებულებებში შეტანილი ცვლილებების მიხედვით) საქართველოში მოქმედი კანონმდებლობით გაცილებით სამართლიანად მომხდარიყო და თანამდებობებზეც კვალიფიციური პირები დანიშნულიყვნენ.

ერთი წლის მანძილზე სამხედრო ბიუჯეტი მნიშვნელოვნად გაიზარდა, თუმცა მისი არამიზნობირვი და არარაციონალური გამოყენების გამო შედეგი არადამაკმაყოფილებელი იყო. ბიუჯეტიდან დიდი ლუკმა მმართველობის მაღალი თანამდებობის პირების სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებას მოხმარდა, როგორებიცაა, ავტომობილები, კაბინეტების რემონტები და სხვა.

ზაფხულის პერიოდში ცხინვალის რეგიონში განხორციელებულ საბრძოლო ოპერაციის შედეგად დაიღუპა 14 და დაიჭრა ათობით სამხედრო მოსამსახურე, რომელთაც არ გადაუხადეს სადაზღვევო ხარჯები, მაშინ, როდესაც პრეზიდენტთან არსებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - რეფორმებისა და განვითარების ფონდიდან გენერალური შტაბის უფროსი (გ. იუკურიძე) ყიდულობს 46 500 ლარიან ავტომობილს, თავდაცვის მინისტრის (გ. ბეჟუაშვილი) კაბინეტის რემონტისათვის დაიხარჯა 60 000 ლარი, უმაღლესმა მთავარსარდალმა 18 ოქტომბრის #911 განკარგულებით უშიშროების აპარატის ავტომობილის საყიდლად 60 000 ლარი გამოყო და კიდევ მრავალი სხვა მსგავსი ფაქტი. ეს მხოლოდ ის ხარჯებია, რომლებიც პრეზიდენტმა დამატებით გამოუყო მაღალი თანამდებობის პირებს და აქ არ ვსაუბრობთ უკვე ცალკეული უწყებების მიერ საკუთარ კომფორტზე გაწეულ ხარჯებზე.

4.1. რეზერვის მომზადება თუ „რეზერვშოუ“

2004 წლის 11 ოქტომბერს #902 განკარგულებით „რეზერვის მომზადებისათვის“ პრეზიდენტმა გამოყო 3 681 431 ლარი. რა თქმა უნდა, ზოგადად, რეზერვის მომზადება მისასალმებელი ფაქტია, მაგრამ არა ამ ფორმით.

იმ სახის სარეზერვო ლაშქრების მომზადებას, რომელიც უკანასკნელი ერთი წლის მანძილზე მიმდინარეობს, საქართველოს კანონმდებლობა საერთოდ არ იცნობს და იგი, ჩვენი აზრით, მხოლოდ სამხედრო სამსახურის პიარკამპანიას წარმოადგენს. სამხედრო სამსახურს პრესტიჯის ამაღლება მართლაც სჭირდება, მაგრამ არა ამ ფორმით, არამედ, პირველ რიგში, კანონმდებლობის დაცვით და სამხედრო მოსამსახურეთა უფლებების პატივისცემით, შესაბამისი პირობების შექმნით.

კანონმდებლობის თანახმად, რეზერვი სამი თანრიგისაგან შედგება, თანრიგებს შორის რეზერვისტთა გადანაწილება ასაკისა და ჯანმრთელობის მდგომარეობით უნდა ხორციელდებოდეს. პირველი თანრიგის რეზერვი შედგება ნებაყოფლობით რეზერვში ჩარიცხული მოქალაქეებისაგან და ისინი მუდმივ სარეზერვო ვალდებულებას იღებენ და სარგებლობენ სამხედრო მოსამსახურის სტატუსით. აღნიშნული დღევანდელ რეალობაში მთლიანად უგულვებელყოფილია და, შესაბამისად, ხორციელდება გაუგებარი სარეზერვო ლაშქრების დაკომპლექტება გაუგებარი სპეციალობებისა და დაქვემდებარების მიხედვით. საქართველოს სამხედრო ძალებისათვის აღნიშნული სახის რეზერვის მომზადება საჭიროებას მოკლებულია, მით უმეტეს, რომ არ არსებობს რეზერვისტთა მმართველობის ქმედითი და ეფექტური სტრუქტურა.

საზოგადოებას იმასაც შევახსენებთ, რომ კომპეტენტური საერთაშორისო მრჩევლები და ექსპერტები საკმაოდ დაწვრილებით გვკარნახობენ საქართველოში რეზერვის ამოქმედების სისტემებსა და მექანიზმებს, რომელიც მართლაც წაადგება სამხედრო აღმშენებლობას, თუმცა წამკითხავი არ მოიძებნა.