1. ევროპის საბჭოს განმარტებით, სოციალური ინტეგრაცია ნიშნავს საზოგადოების შესა ძლებლობას, უზრუნველყოს ყველა მისი წევრის კეთილდღეობა უთანასწორობის მინიმუმამდე დაყვანისა და პოლარიზაციის თავიდან აცილების გზით. ერთიანი საზოგადოება ურთიერთდამხმარე თავისუფალ ინდივიდთა თემია, რომელიც დემოკრატიული საშუალებებით საერთო მიზნებისაკენ ისწრაფვის.

2. ყველა საზოგადოებას უხდება იმ დაძაბულობისა და სტრესის პირობებში ცხოვრება, რომლებსაც განსხვავებები და პოტენციური განსხვავებები ქმნიან. მაგალითად, ყველა საზოგადოებაში არსებობს მდიდრებსა და ღარიბებს შორის განსხვავება სიმდიდრის განაწილებაში; როდესაც ასეთი განსხვავებები დიდია ან მათი გაღრმავებაა მოსალოდნელი, ინტეგრაციას საფრთხე ემუქრება. მართლაც, ყველა საზოგადოება ეთნიკურად და კულტურულად მრავალფეროვანია; საქმე ამ მრავალფეროვნების ისე მართვაა, რომ იგი ურთიერთგამდიდრების წყაროდ იქცეს და არა დაყოფისა და დაპირისპირების მიზეზად. ერთიანი საზოგადოება ის საზოგადოებაა, რომელმაც შეძლო, მოეძებნა ღია და დემოკრატიული საშუალებებით ამ და სხვა დაძაბულობების გადალახვის გზები. ეს უთანასწორობის შემცირებისა და თანაფარდობის აღდგენისათვის ისეთი ქმედებების განხორციელებას გულისხმობს, რომლებითაც შესაძლებელი იქნება განსხვავებების ისე მართვა, რომ ისინი არ გაღრმავდეს და საფრთხე არ შეუქმნას საზოგადოების სტაბილურობას.

3. არც ერთი საზოგადოება ბოლომდე ერთიანი არ არის. სოციალური ინტეგრაცია უფრო იდეალია, რომლისკენაც სწრაფვაა საჭირო, ვიდრე მიზანი, რომლის სრულად მიღწევაც შესაძლებელია. მასზე მუდმივი ზრუნვა და მისი გაუმჯობესება და მოდიფიცირებაა საჭირო. თითოეულ თაობას ხელახლა უხდება ძალთა ისეთი წონასწორობის მოძებნა, რომლის მართვაც შესაძლებელია. ეს წონასწორობა მუდმივად ცვალებადია და იგი უნდა მოერგოს იმ ცვლილებებს, რომლებიც სოციალურ და ეკონომიკურ გარემოში, ტექნოლოგიაში, ეროვნულ და საერთაშორისო პოლიტიკურ სისტემებში ხდება.

4. სოციალური ინტეგრაცია მხოლოდ სოციალურ მარგინალიზაციასთან და სიღარიბესთან ბრძოლას არ ნიშნავს. ეს გულისხმობს საზოგადოების ისეთ სოლიდარობას, რომელიც მარგინალიზაციას მინიმუმამდე დაიყვანს. ამავე დროს, ვინაიდან კვლავ არსებობს სიღარიბე და სოციალური მარგინალიზაცია, საჭიროა კონკრეტული ზომების მიღება საზოგადოების უმწეო წევრების დასახმარებლად. ამიტომ სოციალური ინტეგრაციის სტრატეგია უნდა ითვალისწინებდეს სოციალური მარგინალიზაციის როგორც პრევენციის, ასევე დაძლევის გზებს.

5. მე-20 საუკუნეში დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა პასუხისმგებლობა აიღეს ეკონომიკურ ზრდასა და სოციალურ სამართლიანობას შორის ბალანსის მიღწევაზე. მიუხედავად ქვეყნებს შორის განსხვავებისა, ევროპას, მსოფლიოს სხვა რეგიონებთან შედარებით, საკმაოდ გამოკვეთილი მიდგომა აქვს, რომელსაც ხშირად ,,ევროპულ სოციალურ მოდელად” მოიხსენიებენ. თუმცა ევროპული მიდგომა ამჟამად მრავალი პრობლემისა და სირთულის წინაშე დგას. 21-ე საუკუნეში ევროპის ამოცანაა, ისე მოარგოს სოციალურ პოლიტიკაში მიღწეული წარმატებები ცვალებად მოთხოვნებსა და ცვალებად ვითარებას, რომ არ დაიკარგოს მათი ძირითადი დამახასიათებელი თვისებები.

6. თანამედროვე ევროპელები ათვითცნობიერებენ იმ პოტენციურ საფრთხეებს, რომლებიც შეიძლება სოციალურ ინტეგრაციას დაემუქროს. მაგალითად, ცვლილებები დასაქმების მოდელებში და სოციალური უზრუნველყოფის სისტემების მდგრადობასთან დაკავშირებით გაჩენილი ეჭვი ბევრისთვის სულ უფრო სათუოს ხდის მათ მომავალ კეთილდღეობას. ქალაქების ღარიბ უბნებში არსებულმა სოციალურმა პრობლემებმა და დანაშაულმა შეიძლება ადამიანებში დაუცველობის განცდა გააძლიეროს. ზოგი, მაგალითად, კულტურული მრავალფეროვნების მომძლავრებაში ტრადიციული თვითმყოფადობის დაკარგვის საფრთხეს ხედავს. ამავე დროს იკვეთება სიღარიბისა და მარგინალიზაციის ისეთი ახალი საფრთხე, როგორიც თანამედროვე საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების ან პრივატიზებული კომუნალური მომსახურების (წყალი, ელექტროენერგია და სხვ.) არასათანადო ხელმისაწვდომობაა.

7. ამ და სხვა მიზეზების გამო ბევრ ადამიანს მიაჩნია, რომ სოციალურ ინტეგრაციას საფრთხე ემუქრება.

8. სწორედ ამის გამო აღიარეს ევროპის საბჭოს წევრმა ქვეყნებმა სოციალური ინტეგრაცია პრიორიტეტად. 1997 წლის ოქტომბერში სტრასბურგში გამართულ შეხვედრაზე ევროპის საბჭოს წევრი ქვეყნების სახელმწიფოსა და მთავრობის მეთაურებმა სოციალური ინტეგრაცია განსაზღვრეს, როგორც ,,გაფართოებული ევროპის ერთ-ერთი უპირველესი აუცილებლობა და [...] ადამიანის უფლებათა და ღირსების დაცვის ხელშეწყობის უმნიშვნელოვანესი ელემენტი” (საბოლოო დეკლარაცია). ვინაიდან 45 წევრი ქვეყანა პრაქტიკულად მთელ გეოგრაფიულ ევროპას შეადგენს, ევროპის საბჭოს ენიჭება საგანგებო და გამორჩეული როლი, ხელი შეუწყოს სოციალური ერთობის ჩამოყალიბებას მთელ კონტინენტზე. წევრ ქვეყნებს, რომლებსაც სურთ, თავიდან აიცილონ ისეთი ,,ორსიჩქარიანი საზოგადოებების” წარმოშობა, რომლებიც წარმატებულ უმრავლესობად და მარგინალიზებულ უმცირესობად დაიყოფა, ,,ორსიჩქარიანი ევროპის” წარმოშობის თავიდან აცილებაც სურთ.

9. ევროპის საბჭოს წევრი ქვეყნების ფუნდამენტური ვალდებულება ადამიანის უფლებების, დემოკრატიისა და კანონის უზენაესობის დაცვაა. ორგანიზაციის მიზანია მის წევრებს შორის მძლავრი ერთობის მიღწევა მათი იდეალების და პრინციპების დაცვის და ,,ეკონომიკური და სოციალური პროგრესის ხელშეწყობის” მიზნით (ევროპის საბჭოს დებულების მუხლი 1ა).

10. სამოქალაქო, პოლიტიკურ, სოციალურ და ეკონომიკურ უფლებებს უზრუნველყოფს ორგანიზაციის ადამიანის უფლებათა დაცვის ორი ფუნდამენტური ინსტრუმენტი - ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია და ევროპის შესწორებული სოციალური ქარტია. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო და ევროპის სოციალური ქარტიის ორგანოები პასუხისმგებელნი არიან, უზრუნველყონ ამ უფლებების განუხრელად დაცვა ყველა მონაწილე მხარის მიერ. ევროპის შესწორებულ სოციალურ ქარტიაში განსაზღვრული უფლებები სოციალური ინტეგრაციის სტრატეგიის ამოსავალი წერტილია.

11. როგორც ზემოთ აღინიშნა (იხ. 1-ლი პუნქტი), სოციალური ინტეგრაცია ნიშნავს საზოგადოების შესაძლებლობას, უზრუნველყოს ყველა მისი წევრის კეთილდღეობა უთანასწორობის მინიმუმამდე დაყვანისა და პოლარიზაციის თავიდან აცილების გზით. კეთილდღეობა გულისხმობს არა მარტო ადამიანის უფლებების თანასწორ და არადისკრიმინაციულ ხელმისაწვდომობას, არამედ:

● ყველა ადამიანის ღირსების დაცვას, მისი შესაძლებლობების და საზოგადოებაში შეტანილი წვლილის აღიარებას, კულტურათა, მოსაზრებათა და რელიგიური მრწამსის მრავალფეროვნების პატივისცემას;

● ყველა ადამიანის თავისუფლებას, იზრუნოს პირად განვითარებაზე მთელი ცხოვრების მანძილზე;

● ყველა ადამიანის შესაძლებლობას, აქტიური მონაწილეობა მიიღოს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, როგორც საზოგადოების სრულფასოვანმა წევრმა.

12. ამიტომ ბუნებრივია, რომ ევროპის საბჭო ცდილობს, შეიმუშაოს სოციალური ინტეგრაციისადმი ისეთი მიდგომა, რომელიც ადამიანის უფლებებს ემყარება. ადამიანის უფლებები სოციალური პოლიტიკის ყველაზე მყარი საფუძველია. უფლებები საზოგადოების ყველა წევრს თანაბარ პირობებში აყენებს. ეფუძნება რა ადამიანის უფლებებს, სახელმწიფოს საქმიანობა სოციალური პოლიტიკის სფეროში აღარ არის ქველმოქმედება ან დახმარება, რომელიც საზოგადოების ნაკლებად იღბლიანი წევრებისკენ არის მიმართული, არამედ იმ უფლებების გარანტირებაა, რომლებიც ყველასათვის ერთნაირია.

13. რაც არ უნდა ძლიერად იყოს კანონმდებლობით უფლებები დაცული, არ არის ყოველთვის ადვილი უზრუნველყო, რომ საზოგადოების ყველა წევრმა, განსაკუთრებით კი ყველაზე უმწეოებმა, საკუთარი უფლებებით რეალური სარგებელი მიიღოს. პარადოქსია, მაგრამ მათ, ვისაც ყველაზე მეტად ესაჭიროება საკუთარი უფლებების დაცვა, ამის ყველაზე ნაკლები საშუალება აქვთ. სწორედ ამიტომ იურიდიულ დაცვასთან ერთად ყოველთვის საჭიროა ისეთი სოციალური პოლიტიკის გატარება, რომელიც უზრუნველყოფს, რომ ყველამ ისარგებლოს თავისი უფლებებით.

14. ქალსა და მამაკაცს შორის თანასწორობაც ევროპის საბჭოს ერთ-ერთი ფუნდამენ ტური ვალდებულებაა, რომელიც უშუალოდ უკავშირდება სოციალური ინტეგრაციის სტრატეგიას. ყურადღება გამახვილდება იმაზე, რომ სოციალურ სფეროში არც ერთმა სტრატეგიულმა ჩარევამ უარყოფითად არ იმოქმედოს გენდერულ თანასწორობაზე და რომ გენდერული მიმართულება ამ სფეროს საქმიანობის განუყოფელი ელემენტი გახდეს.

15. ევროპის საბჭოს მიდგომა, რომელიც ადამიანის უფლებებს ემყარება, გულისხმობს კონკრეტულ პასუხისმგებლობას, რეალობად აქციოს იმ ადამიანებისა და სოციალური ჯგუფების უფლებები და მოთხოვნები, რომლებსაც განსაკუთრებით ემუქრებათ დაუცველობის საფრთხე. ასეთ ჯგუფებში შედიან:

● ბავშვები, როგორც ეს ცნება განსაზღვრულია გაერო-ს ბავშვის უფლებათა კონვენციაში და ბავშვის უფლებათა განხორციელების ევროპულ კონვენციაში;

● ზოგადად ახალგაზრდები, რომლებსაც მნიშვნელოვანი ადგილი უნდა დაეთმოთ სოციალური ინტეგრაციის ნებისმიერ იმ სტრატეგიაში, რომელიც, მდგრადი განვითარების თვალსაზრისით, მომავალი თაობების კეთილდღეობას ეხება;

● ოჯახები, რომელთა მდგომარეობა არასტაბილურია, განსაკუთრებით ის ოჯახები, რომლებშიც მარტოხელა მშობლები არიან;

● უნარშეზღუდული ადამიანები, რომელთა საგანგებო საჭიროებები სრულად უნდა იყოს გათვალისწინებული ყველა ადამიანის კეთილდღეობის მიღწევის საქმეში;

● მოხუცები, განსაკუთრებით მარტოხელა მოხუცები ან ისინი, რომლებიც ოჯახისგან დახმარებას ვეღარ იღებენ.

16. ევროპის საბჭოს ყოველთვის მიაჩნდა, რომ სოციალური უფლებების ხელმისაწვდომობა უნდა ეფუძნებოდეს შემდეგ პრინციპებს:

● ყველა ადამიანის უზრუნველყოფა თანასწორი უფლებებით, დისკრიმინაციის გარეშე;

● ყველასათვის ხარისხიანი მომსახურების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა;

● საზოგადოების დაუცველი წევრების საჭიროებებზე განსაკუთრებული ყურადღების გამახვილება;

● განსაკუთრებით უმწეოთა სტიგმატიზაციის თავიდან აცილება;

● სამართლიანი და მდგრადი ფისკალური პოლიტიკის გატარება;

● მომხმარებელთა მონაწილეობა.

ამავე დროს, ყველას უნდა ესმოდეს, რომ პასუხისმგებლობით უნდა მოეკიდონ სოციალური დახმარებისა და სოციალური მომსახურების გამოყენებას.

17. საზოგადოების შესაძლებლობა, უზრუნველყოს ყველა ადამიანის კეთილდღეობა, უნდა განიხილებოდეს, როგორც საზოგადოების ყველა სექტორის პასუხისმგებლობა. მე-20 საუკუნეში მიაჩნდათ, რომ ოჯახის როლისა და სხვა ტრადიციული სოციალური ურთიერთობის გარდა, კეთილდღეობა სახელმწიფოს პასუხისმგებლობა იყო (,,საერთო კეთილდღეობის სახელმწიფო”), ხოლო ბიზნესი ეკონომიკურ განვითარებაზე იყო პასუხისმგებელი. ბოლო ათწლეულების ეკონომიკურმა პრობლემებმა და ეკონომიკის გლობალიზებამ აჩვენეს, რომ ასეთი მოდელი უკვე შეუფერებელია და ყველა ადამიანის კეთილდღეობა ისეთ მიზნად უნდა იქცეს, რომლისკენაც უნდა ისწრაფოდეს ყველა სოციალური პარტნიორი - სახელმწიფო, ბიზნესი და ინდივიდი (,,კეთილდღეობის საზოგადოება”). ასეთი ვითარება სახელმწიფოს როლს კი არ ამცირებს, არამედ სახელმწიფოსგან მოითხოვს მოქმედების უფრო მრავალფეროვანი გზების ძიებას ახალი პარტნიორების მონაწილეობით.

ა) სახელმწიფოს და სხვა სახელმწიფო უწყებების ძირეული როლის დაზუსტება და შესრულება

18. მაშინ, როდესაც სოციალურ პოლიტიკაში სახელმწიფოს შესაფერისი როლი კამათის საგანია, საჭიროა ამ სფეროში ხელისუფლების ძირეული ვალდებულებების დაზუსტება და დადასტურება.

19. უპირველეს ყოვლისა, სახელმწიფო ადამიანის უფლებებისა და მონაწილეობაზე დამყარებული დემოკრატიის გარანტია.

20. მეორე, სახელმწიფო იცავს სათანადო თანასწორობას სიმდიდრის განაწილებაში ისეთი სოლიდარობის მექანიზმებით, როგორებიცაა გადანაწილებული დაბეგვრა და სოციალური უზრუნველყოფა. მართლაც, სოციალური უზრუნველყოფის სისტემები სოციალური სოლიდარობის ყველაზე ძლიერი ინსტიტუციური ინსტრუმენტია. სოლიდარობაზე დამყარე ბული სოციალური უზრუნველყოფის გამართული სისტემის შექმნა ან მართვა სოციალური ინტეგრაციის ხელშეწყობის ერთ-ერთ უმთავრეს საშუალებად არის მიჩნეული. ამიტომ სოციალური ინტეგრაციის სტრატეგიის მთავარი მიზანი უნდა იყოს მდგრადი სოციალური უზრუნველყოფის სისტემების გაძლიერება, განსაკუთრებით თუ გავითვალისწინებთ, რომ ამ სისტემების მომავალ განვითარებასა და დაფინანსებასთან დაკავშირებით მრავალი კითხვა ჩნდება.

21. მესამე, სახელმწიფო იცავს სოციალური მარგინალიზაციის საფრთხის წინაშე მყოფ ადამიანთა ჯგუფებს. ამიტომ სოციალური დაცვის სისტემების ფუნქცია არა მარტო სოციალური უზრუნველყოფაა, რომელიც გამიზნულია საზოგადოების ყველა წევრის დასაცავად სიცოცხლის რისკებისგან, არამედ ყველა ადამიანისთვის სოციალური მომსახურების, ხოლო განსაკუთრებული საჭიროებების მქონეთათვის - სოციალური დახმარების გაწევაც.

22. მართალია, ეს ვალდებულებები სახელმწიფოს ძირეულ ვალდებულებებად რჩება, მაგრამ იცვლება მათი შესრულების წესი. ბევრ ქვეყანაში გამოიკვეთა სოციალური მომსახურების ხალხთან დაახლოების ტენდენცია, რაც უფლებამოსილების რეგიონული და ადგილობრივი მმართველობის ორგანოებისთვის დელეგირებით გამოიხატება. გარდა ამისა, მთავრობები სულ უფრო მეტად რწმუნდებიან იმაში, რომ სოციალური უფლებების ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესების საუკეთესო გზა სამოქალაქო საზოგადოებასთან პარტნიორობა და ერთობლივი მუშაობით სოციალური ინტეგრაციის საერთო მიზნების მიღწევაა. საჭიროა პარტნიორებთან ტრადიციულად ჩამოყალიბებული დიალოგის გაგრძელება და მისი ცვალებადი ვითარების შესაბამისად მოდიფიცირება. სოციალური პრობლემების მოგვარებაში ერთი-ერთი სიახლე მთავრობასა და არასამთავრობო ორგანიზაციებს შორის მზარდი პარტნიორობაა. ახალი სოციალური მოთხოვნების განსაზღვრასა და დაკმაყოფილებაში არასამთავრობო ორგანიზაციებს, ოფიციალურ სტრუქტურებთან ერთად, ხშირად ფასდაუდებელი წვლილის შეტანა შეუძლიათ საზოგადოების დაუცველი ფენების სოციალური უფლებების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფაში.

23. მმართველობის კონცეფციებსა და მეთოდებში ეს ცვლილებები გულისხმობს აბსოლუტური უფლებამოსილებით აღჭურვილი სახელმწიფოსაგან ახალი პარტნიორული მმართველობისაკენ ან ისეთი მმართველობისაკენ სვლას, რომელიც მოქალაქეებსა და სახელმწიფოს შორის პარტნიორობის ფორმით ხორციელდება. თუმცა აუცილებელია ეთიკურ პრინციპებზე შეთანხმება, რათა ეს პარტნიორობა რეალურად წაადგეს სოციალურ ინტეგრაციას.

ბ) სოციალური პარამეტრების ინტეგრირება ეკონომიკურ ცხოვრებაში

24. ეკონომიკის ზრდა ხელს უწყობს სოციალური ერთობის მიღწევას. მაგრამ ეკონომიკური განვითარება ჰუმანური განვითარების უფრო ფუნდამენტური მიზნის მიღწევის საშუალებად უნდა განიხილებოდეს. ამ თვალსაზრისით საერთაშორისო საზოგადოებრიობამ აიღო ვალდებულება, აღმოფხვრას სიღარიბე და მიაღწიოს მდგრად განვითარებას. კერძოდ, იოჰანესბურგის სამიტის შემდეგ სულ უფრო მეტად აღიარებენ იმას, რომ ეკონომიკური განვითარება დამოკიდებულია მდგრად სოციალურ განვითარებასა და სტაბილურ გარემოზე. ამისათვის საჭიროა ეკონომიკური პოლიტიკისა და სოციალური პოლიტიკის ადრინდელთან შედარებით უფრო მეტად დაახლოება.

25. სათანადო მაკროეკონომიკურ სტრატეგიებს გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკური ზრდის მდგრადი პირობების შექმნისთვის. მაგრამ სტრატეგიებში მხოლოდ საბაზრო მექანიზმებით ხელმძღვანელობა უარყოფითი სოციალური შედეგების რისკის გარეშე შეუძლებელია. ისევე, როგორც ნებისმიერი სხვა ეკონომიკური სისტემა, საბაზრო ეკონომიკა წარმოშობს სიმდიდრისა და სოციალური სტატუსის უთანასწორობას და ასეთი უთანასწორობა ბევრ ევროპულ ქვეყანაში იზრდება. ასეთი განსხვავებები მანამ იქნება მისაღები, სანამ ხალხს ექნება განცდა, რომ აქვს თანაბარი შესაძლებლობები, გამოისწოროს მდგომარეობა. მაგრამ თუ ეს განსხვავებები ძალზე თვალშისაცემი გახდა, მეტიც, თუ ნაკლებად პრივილეგირებული ფენა იგრძნობს, რომ ძალზე მცირე შესაძლებლობა აქვს, რეალურად გაიუმჯობესოს მდგომარეობა, სიღარიბის ხაფანგშია გაბმული, სოციალურად მარგინალურია და საზოგადოებაში მისი ადგილი არ არის, ვინაიდან საზოგადოება მას ვერაფერს სთავაზობს, სოციალურ-ეკონომიკური უთანაბრობა საფრთხეს შეუქმნის სოციალურ ინტეგრაციას.

26. გლობალიზების პროცესში მყოფ ეკონომიკაში ყველა ქვეყანა, განსაკუთრებით ის ქვეყნები, რომლებშიც მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის პროგრამები ხორციელდება, შეიძლება იძულებული გახდეს, შეამციროს სოციალური დახმარება. მართალია, სოციალური დახმარება ეკონომიკურად რაციონალური უნდა იყოს, მაგრამ ისიც უნდა ვაღიაროთ, რომ ისეთი სოციალური ხარჯები, რომლებიც სტაბილური და მდგრადი საზოგადოების საფუძველს ქმნის, მომავალ ეკონომიკურ მდგრადობაში დაბანდებული ბრძნული ინვესტიციაა და არა უბრალოდ ხარჯების ტვირთი.

27. ეკონომიკურ განვითარებას სოციალური ინტეგრაციაც უწყობს ხელს. სტაბილური საზოგადოება ბიზნესის წარმოებისათვის ხელსაყრელ გარემოს ქმნის. საბაზრო ეკონომიკა დამოკიდებულია ხალხზე, რომელსაც დასახარჯი ფული გააჩნია; სიღარიბე არ არის ეკონომიკური განვითარების მყარი საფუძველი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რაც კარგია სოციალური ინტეგრაციისთვის, კარგია ბიზნესისთვისაც.

28. მუშაობის უფლება ადამიანის ფუნდამენტური უფლებაა და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობის განმსაზღვრელი ფაქტორია. დასაქმების ყველასათვის ხელმისაწვდომობა და ღირსეული დასაქმების ხელშეწყობა სიღარიბისა და მარგინალიზაციის წინააღმდეგ ბრძოლის მნიშვნელოვანი კომპონენტებია. გარდა ამისა, სოციალური დაცვის სისტემები, გარდა შემოსავლის ჩანაცვლების ტრადიციული ფუნქციისა, ცდილობენ შეასრულონ სხვა ფუნქციაც - დაეხმარონ რაც შეიძლება მეტ ადამიანს, გადაინაცვლოს კეთილდღეობაზე პასიური დამოკიდებულების მდგომარეობიდან ეკონომიკაში აქტიური მონაწილეობისაკენ. ცოდნაზე დამყარებულ ეკონომიკაში ადამიანურ რესურსებში ინვესტირება მომავალ ეკონომიკურ ზრდაში ინვესტირების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტია. მაგრამ შემთხვევითი, მოკლევადიანი სამუშაოების ცვლა ხელს ვერ შეუწყობს სოციალურ ინტეგრაციას, თუ მას შედეგად სოციალური მარგინალიზაცია მოჰყვება.

29. პოსტინდუსტრიულ საზოგადოებებში იკვეთება ეკონომიკური პარტნიორების სოციალური პასუხისმგებლობის საკითხი. ინტერესი ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობისადმი იზრდება; მუშავდება ამ პასუხისმგებლობის განხორციელების მრავალი ინსტრუმენტი. მნიშვნელოვანია ეკონომიკური აქტივობის სოციალურ ინტეგრაციაზე ზეგავლენის შეფასების მექანიზმის ჩამოყალიბება; უნდა შემუშავდეს ასეთი წვლილის აღიარებისა და ხელშეწყობის იურიდიული და ფინანსური მექანიზმებიც (მაგალითად, სერტიფიცირება, საგადასახადო შეღავათები).

30. ასევე იკვეთება ინტერესი ეკონომიკური აქტივობის ისეთი ახალი ფორმებისადმი, რომლებიც სოციალურ ინტეგრაციაში შეიტანს წვლილს. ხალხი იყენებს მისთვის (როგორც ინდივიდისთვის) ხელმისაწვდომი ქმედების ისეთ საშუალებებს, როგორიც მომხმარებლის ძალაუფლება და საკუთარი დანაზოგების გამოყენების გზებია.

31. ამის მთავარი მიზანი ისეთი გზების მოძებნაა, რომლებიც უზრუნველყოფს, რომ საბაზრო ეკონომიკამ ხელი შეუწყოს სოციალურ ინტეგრაციას და არ გამოიწვიოს იმ ინდივიდთა მარგინალიზაცია, რომლებიც, როგორც მომხმარებლები, ნაკლებად მიმზიდველნი არიან. ეს სასიცოცხლო მნიშვნელობის საკითხია ისეთ ვითარებაში, როდესაც ცხოვრების სულ უფრო მეტი სფერო, მათ შორის საჯარო სამსახურებიც, რომლებიც ადრე ხალხს კომუნალურ მომსახურებას უწევდა, საბაზრო მექანიზმებით იმართება.

გ) სოციალური პასუხისმგებლობის ახალი ეთიკური პრინციპების შემუშავება

32. საზოგადოება ერთიანია, როდესაც ინდივიდები ერთმანეთზე პასუხისმგებლობას იღებენ. დღევანდელი ევროპული საზოგადოების ღირებულებები ყოველთვის არ უწყობს ამას ხელს. ამრიგად, ადამიანის უფლებებზე განსაკუთრებული მახვილის გაკეთება ვერ ქმნის სოციალური ინტეგრაციისთვის საკმარისად მყარ საფუძველს. ინდივიდის უფლებები ყველაზე კარგად იმ საზოგადოებებში იქნება დაცული, რომლებშიც ადამიანები იზიარებენ პასუხისმგებლობას ყველას უფლებებსა და კეთილდღეობაზე. მეტიც, საბაზრო ეკონომიკამ, რომელიც საკმაოდ დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს კონკურენციას, შეიძლება უგულებელყოს თანამშრომლობის სოციალური სიკეთე. მხოლოდ საბაზრო ღირებულებებზე კონცენტრირება ადამიანებს საკუთარ ინტერესებზე და არა სხვების ინტერესებსა და საჭიროებებზე ზრუნვისაკენ უბიძგებს; ეს მათ ვერც ნდობისა და სოლიდარობის ღირებულებებს შეასწავლის, რომლებიც სოციალური ინტეგრაციის საფუძველს წარმოადგენს.

33. ყველამ უნდა მიიღოს მონაწილეობა ერთმანეთის მიმართ პასუხისმგებლობისა და ურთიერთდამოკიდებულების შეგნების ჩამოყალიბებაში, რომელიც აუცილებელია სოციალური ინტეგრაციისთვის. სამოქალაქო ორგანიზაციებმა, განათლების სისტემამ და მშობლებმა უნდა განავითარონ და დანერგონ აქტიური მოქალაქეობის ახალი ტიპი. ბავშვების აღზრდისას მშობლებმა მათ სოციალური პასუხისმგებლობის გრძნობა უნდა განუვითარონ, რომლის დემონსტრირებაც ოჯახში უნდა ხდებოდეს. ბიზნესმა და მედიამ უნდა გაათვითცნობიერონ,რომ პასუხისმგებლები არიან მათი ქმედებების სოციალურ შედეგებზე. ბანკები და საფინანსო ინსტიტუტები უნდა ითვალისწინებდნენ ინვესტიციის ეთიკურ მხარეს.

34. ეს საზოგადოების წევრობის, მისდამი ვალდებულების შეგნების ჩამოყალიბების, საერთო სოციალური მიზნების მიღწევაზე პასუხისმგებლობის გაზიარების საკითხია. ამის გაკეთება ყოველთვის ადვილი არ არის ისეთ კულტურაში, სადაც მძლავრი აქცენტი ინდივიდის პერსონალურ მიღწევებზე კეთდება და სადაც საბაზრო ღირებულებები და კონსიუმერიზმი, რომელთა პოპულარიზაციას ზოგიერთი მედია-საშუალება ეწევა, ძირს უთხრის ფართო სოლიდარობას. ევროპის საბჭო, თავისი სოციალური ინტეგრაციის სტრატეგიის მეშვეობით, წვლილს შეიტანს ამ საკითხებზე მსჯელობაში.

დ) ოჯახების დახმარება და ოჯახური სოლიდარობის ხელშეწყობა

35. ადამიანები თვითრეალიზებას სხვებთან ურთიერთობებშიც ახდენენ. ამიტომ სოციალური ინტეგრაციის სტრატეგია, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობისა და სამოქალაქო საზოგადოების ავტონომიურობის შეულახავად, ხელს უნდა უწყობდეს ოჯახებს და სხვა ისეთ კავშირებსა და ურთიერთობებს, რომლებიც ინდივიდებს სოლიდარობის უფრო ფართო წრეში აერთიანებს.

36. ოჯახი ის ადგილია, სადაც პირველად შეიგრძნობენ და სწავლობენ სოციალურ ინტეგრაციას. იგი გადამწყვეტ როლს თამაშობს ბავშვების საზოგადოებრივი ცხოვრებისათვის მომზადებაში. დახმარებისათვის ოჯახს ხშირად მიმართავენ მოხუცები, როდესაც ისინი უფრო მეტად დამოკიდებულნი ხდებიან. გაჭირვების დროს ოჯახი სოციალური დაცვის მიღების ბოლო ინსტანციაა. ღირებულებებსა და ქცევაში ცვლილებების შედეგად ოჯახის უფრო მრავალფეროვანი მოდელები ჩნდება, მაგრამ ეს არავითარ შემთხვევაში არ გულისხმობს დაკნინებას ოჯახის სოციალური ფუნქციისა, რომელიც ისეთივე ფუნდამენტურია, როგორიც ყოველთვის იყო. რთულ და ცვალებად საზოგადოებაში აუცილებელია ოჯახებისთვის დახმარების გაწევა მათი ფუნქციების შესრულებაში. კერძოდ, მშობლებს სჭირდებათ დახმარება მავნე სოციალური და საბაზრო ზეწოლების ნეუტრალიზებაში, სამუშაოსა და ოჯახური ცხოვრების ჰარმონიზებაში და ისეთ ვითარებასთან შეგუებაში, რომელშიც ბავშვები საკუთარი უფლებების მქონე ინდივიდებად განიხილებიან.

37. საზოგადოებას განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა აკისრია ისეთი ადამიანების მიმართ, რომლებსაც, ამა თუ იმ მიზეზით, არ შეუძლიათ ოჯახის ან სხვა სოციალური ქსელის დახმარებისა და დაცვის იმედად ყოფნა. მზრუნველობას მოკლებული ბავშვებისა თუ მოხუცების უფლებები და ღირსება საგანგებო ყურადღების საგანი უნდა იყოს. მზრუნველობის ტრადიციული ინსტიტუტები სულ უფრო ნაკლებ როლს ასრულებენ და მნიშვნელოვანია მზრუნველობის ალტერნატიული საშუალებების განვითარება (სადაც ეს შესაძლებელია).

ე) სამოქალაქო საზოგადოებაში მონაწილეობის ხელშეწყობა

38. ინდივიდები ბევრ სხვა ისეთ ქსელსა და ინსტიტუტში არიან ჩართულნი, რომლებიც ხელს უწყობს საზოგადოების შეკავშირებას. მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი ადამიანი სულ უფრო ნაკლებად ისწრაფვის ჯგუფური საქმიანობისაკენ, პოლიტიკური პარტიები, პროფესიული კავშირები და რელიგიური ორგანიზაციები კვლავ აერთიანებენ ადამიანებს ფართო სოციალურ ქსელებში. საქველმოქმედო, სპორტული და კულტურული ასოციაციები, საბავშვო და ახალგაზრდულ ორგანიზაციებთან ერთად, განსაკუთრებით მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ სოციალური ინტეგრაციის მშენებლობაში და ბევრ ადამიანს სოციალურად სასარგებლო ნებაყოფლობით საქმიანობებში რთავენ. მთავრობებმა უნდა შექმნან ხელსაყრელი გარემო ისეთი ორგანიზაციებისა და საქმიანობების ხელშესაწყობად, რომლებიც მთავრობის მიერ დაფინანსებული სოციალური ინტეგრაციის პროგრამების განსახორციელებლად შესაფერისი პარტნიორები არიან.

39. უნდა მოხდეს არასამთავრობო ორგანიზაციების როლის აღიარება და მათთვის ხელის შეწყობა, რომ უფრო აქტიური წვლილი შეიტანონ სოციალური ინტეგრაციის გაძლიერებაში.