საბრალო ლიზა

(კარამზინისა?)

იქმნება, რომ არცა ერთმა ჩუჱნს ქალაქში მცხოვრებთაგანმან იცოდეს ისე კარგათ გარემოება ამა ქალაქისა, როგორც მე ამისათვის რომ ჩემზე მეტს არავინ დაიარება მინდვრათ, ჩემზედ მეტს არავინ დატანტალებს ქვევითი, არა რაისა განზრახვისა მექონე და უჰაზროთ, საითაც თვალები უყურებენ. მწვანე კორდებს და ჭალებს, სერებს და ველებს. ყოველ ზაფხულს ვპოვულობ საამო ადგილებს, ანუ ძველებში ახალ სიკეკლუცეს.-

მარამ ყოველზედ უსიამოვნესი ჩემთვის არის ის ადგილი, რომელზედაც ამაღლდებიან ბნელნი ბურჯნისი ... ვის მონასტრისანი. რა დგას კაცი იმ გორაზედ, ჰხედავს მარჯვენა მხარეს თითქმის მრთელსა ქალაქსა, იმისთანა სიმლავლეს სახლებისას და საყდრებისას, რომელიც ეჩუჱნება თვალთა მზგავსათ ჩინებულის ბემონისა: მშვენიერი გამოხატულობაა!!! ნამეტნავათ როდესაც მნათობობს მაზედ მზე; როდესაც საღამოს სხივნი მისნი ბრჯყვრიალებენ ოქროს სამრეკლოებზედ, უუმრავლეს ჯვრებზედ, ამაღლებულებზედ ცამდის! ძირს არიან გაშლილნი ბნელნი ხშირათ ამწვანებულნი, აღყვავებულნი კორდნი; მათ შემდეგ, ყვითელს ქვიშაზედ ჩამორბის წმინდა მდინარე, აღელვებული ნიჩბებისაგან მეთევზების ნავისა, ანუ მოჩქრიალე ქვებსა ქვეშე მძიმეთ დადებულისა რომელნიც ჩაცურამენ ნაყოფის მომცემთა მხარეთაგან ჩუჱნის სახელმწიფოსი და ავსებენ განუძღომელს ქალაქს პურითა. მეორეს მხარეზედ მდინარისა ჰსჩანს მუხის ჭალა, რომლისა ახლოს სძოვენ უუმრავლესნი სამწყსოსანი: იქ ახალ გაზდა მწყემსნი სხედან ხის ჩრდილებში, იმღერიან უბრალოს, მჭმუნუარე სიმღერებს, და ამით იმოკლებენ ზაფხულის დღეებს, ესოდენ მათთვის ერთ გვართა. განშორებით ხშირს თელებთა შუა ბჭყვრიალებს ოქროს თავიანი დავითის მონასტერი; კიდევ განშორებით თითქოს ცის ნაპირზედ სადამდისცა თვალი გადასწვდება, ჩანან ლურჯნი გორები. მარცხენა მხარეზედ ჩანან დიდროვანნი პურით დაფარულნი მინდვრები, პატარა ტყეები, სამი ანუ ოთხი სოფელი და მოშორებით სოფელი ოქ...სა.

მრავალჯერ მივდივარ იმა ადგილს და თითქმის ყოველთვის ვხედავ შემოდგომას; იქ მივდივარ ხოლმე ბნელს დღეებში შემ-დგომისა, სავაგლახოთ ერთათ ბუნებასთან, საშინლათ ბერავენ ქარები კედლებთა დაცარიელებულის მონასტრისასა. საფლავებში, ამწვანებულებში მაღალის ბალახით და ბნელს სენაკებში. იქ, რა ვარ დაბჯენილი დანგრეულს ქვებზედ, ყურს უგდებ დროებათა, ყრუ ოხვრას, რომლისაგანაც გული ჩემი ძრწოლავს და თრთის. ზოგჯერ შევდივარ სენაკებში, და წარმოვიდგენ მათ, რომელნიც ჰსცხოვრებდნენ, სამწუხარო გამოხატულობაა!!! აქ ვხედავ მხცოვანსა ბერსა მოკვეთილსა ჯერაც მისა წინ,და მვედრებელსა ცოდვათა მოტევებისასა: რამეთუ ყოველი გულის სიამოვნება გაქრა მისათვის სიცოცხლეში, ყოველნი გრძნობანი მისნი აღიხოცნენ, გარდა გრძნობისა ავათ-გაფითრებულის სახით უყურებს მინდორს ფანჯრის ამართულის ბადიდამ, ჰხედავს მხიარულთა ფრინველთა ჰაერის ზღვაში თავის უფლად ფრინველთა. ჰხედავს, და სცვივა მწარე ცრემლები თვალებიდგან. იგი უძლურდება, ჭკნდება, ხმება-და ჭმუნოვარე რეკა ზარისა მოუთხრობს უდროოთ მის სიკვდილსა ზოგჯერ ეკკლესიისა კარებზედ ვსჩხრეკ გამოხატულობასა სასწაულებისასა მომხდარსა ამა მონასტერში. ცვივიან ციდამ გასაძღომათ მონასტერში მცხოვრებთა, რომელნიცა არიან შეზღუდვილნი მრავალთა მტერთაგან საზრდო. აქ სახე ღვთის მშობლისა უკუაქცევს ხოლმე მათ მტერთ. ყოველი ესე აახლოებს ჩემს მეხსიერებაში ისტორიას ჩუჱნის მამულისას, მწუხარე ისტორიას იმ დროებისას, როდესაც სასტიკნი თათრები და ოსმალოები ცეცხლითა და ხმლით აოხრებდნენ გარეშემოს ჩუჱნის სატახტო ქალაქისას, და როდესაც საწყალი ქალაქი, როგორც უმწეო ქვრივი, მოელოდა ღვთისან შეწევნასა თავის სასტიკ ტანჯვაში.

მარამ უფრო ხშირად მიმავალ ხოლმე კედლებთან სი...ვის მონასტრისა, სადაც მომაგონდება სამტირალო ხვედრი ლიზასი. მომაგონდება ხოლმე საცოდავი ლიზა! ახ! მე მიყვარს საგანნი იგი, რომელნიცა ააჩქროლებენ გულსა ჩემსა და მაღვრევინებენცრემლებსა ნაზის მწუხარებისას!

სამოც და ათ საჟენზედ მონასტრის კედლებიდგან, მუხის ხის ჭალის ახლოს, მწვანე კორდ შუა სდგას ცარიელი ქოხი, უკარებო, უფანჯრებო, უიატაკო; ჭერი დიდიხანია რაც დალპა და ჩამოინგრა. ამ ქოხში ოც და ათის წლის წინათ იდგა მშვენიერი, საყვარელი ლიზა. თავის მოხუცებულის დედითურთ.

მამა ლიზასი იყო საკმაოდ გაკეთებული გლეხი კაცი, ამისთვის რომ იმას უყვარდა მუშაობა; ჰხნავდა კარგათ და უყვარდა ფხიზლად სიცოცხლე. მარამ სიკვდილის შემდეგ, იმის ცოლი და ქალი გაღარიბდნენ, ზარმაცი ხელი მოჯამაგირისა ვერ შეიმუშავებდა ხოლმე მიწას, და პურის მოსავალმაც იწყო კლება. მეტი ილაჯი აღარ იყო, უნდა მიეცათ მიწები ღალით და ძალიან იაფათაც. ამასთანაც საწყალი ქვრივი ხშირად ღვრიდა ცრემლებს თავის ქმრის სიკვდილზედ, ვინაიდგან გლეხთაც იციან სიყვარული! -დღე დღეულად უძლურდებოდა და სრულიად აღარ შეეძლო მუშაობა. მხოლოდ ლიზა, რომელიცა დარჩა მამის სიკვდილის შემდეგ თხუთმეტის წლისა-მხოლოდ ლიზა, რა არა ზოგავდა თავის ნაზსა ყმაწვილობას, რა არა ზოგავდა თავისს იშჳათს სილამაზეს, მხნეობდა დღე და ღამ. ქსოვდა წინდებსა, ქსოვდა ჩულქებს, შემოდგომით ჰკრეფდა ყვავილებს, ზაფხულში ჰკრეფდა ხილს ჩაჰქონდა და ჰყიდდა ქალაქში. მგრძნობელი, კეთილი მოხუცებული, რა ჰხედავდა დაუდგრომლობასა ქალისასა მალამოდ ჩაიკრავდა წყნარიადმცემელს გულში, უხმობდა ღვთის მოწყალებად, ძიძად, ლხინად თავის სიბერისას, და ევედრებოდა უფალსა, რომ გადეეხადნა მოხუცს მის სამაგიერო ქალისათვის. რასაც კი აკეთებდა ქალი დედისათვის, ყოველთვის ამას იტყოდა: „ღმერთმა მობოძა მე ხელები, რომლებითაც უნდა ვიმუშაკო, შენ მზრდიდი მე შენის ძუძუთი, და მივლიდი როდესაც ვიყავ პატარა, ეხლა მოვიდა დრო ჩემი შენის მოვლისაო, მხოლოდ დაანებე თავი მწუხარებას, დაანებე თავი ტირილს; ცრემლები ჩუჱნი ვერ გააცოცხლებენ მამასაო.“ მრავალჯერ ნაზი ლიზა ვერ შეიმაგრებდა ხოლმე საკუთარსა თავის ცრემლებსა ახ! იმას ახსოვდა, რომ ჰყვანდა მამა, რომელმანცა ვეღარ იცოცხლა; მაგრამ დედის დასამშჳდებლად ხშირად ჰფარავდა მწუხარებას თავის გულისას და ეჩუჱნებოდა მხიარულად, მშჳდობიანათ. -„იმ სოფელში, საყვარელო ლიზავ (უპასუხებდა მწუხარე მოხუცებული), იმ სოფელში დავანებებ თავს ტირილსა. იქ, ამბობენ, ყველანი მხიარულად იქმნებიანო; მე მგონია მხიარულად ვიქმნები როდესაც ვნახავ შენსა მამასა. მხოლოდ ეხლა არა მსურს, რომ მოვკვდე - რომ არც მე გყვანდე, უჩემოთ რა მოგივა შენ? ვის მიგანებო შენ? ღვთის მადლით ჯერ გაგიჩენ პატრონსა! იქმნება გამოჩნდეს ვინმე კეთილი კაცი. მაშინ, რა გაკურთხებთ თქვენ საყვარელნო შჳლნო, დავიწერ პირჯვარს, და მშჳდობიანათ ჩავწვები გრილს მიწაშიაო“.

განვლო ორმან წელიწადმან რაც ლიზას მამა გარდაიცვალა. კორდნი შეიმოსნენ ყვავილებით და ლიზა მოვიდა ქალაქში, სადაცა ჩამოიტანა ზამბახები გასაყიდავად. ყმაწვილი, მშვენიერათ ჩაცმული კაცი, საამო შეხედულობისა, შემოეყარა მას ქუჩაში. ლიზამ აჩუჱნა იმას ყვავილები, გარნა გაწითლდა. ჰყიდი ქალოვო? ჰკითხა კაცმა ღიმილით. ვყიდი, უპასუხა ლიზამ.

-„რას თხოულობო? ხუთსა კოპეიკსა უპასუხა ლიზამ.

-„ძალიან იაფია. აი ერთი მანეთი“. ლიზას გაუკვირდა და გაბედა შეხედვა ახალ გაზდა ყმაწვილისა, - უფრო უარესათ გაწითლდა, და დაკიდა თავი მიწაზედ, და უთხრა რომ არ შეუძლიან მანეთის აღება. რატომ? მე მეტი არა მინდარა. -„მე მგონია რომ მშვენიერი ზამბახნი, მოკრეფილნი ხელებით ლამაზის ქალისა, ღირან მანეთად. რადგანც შენ არ იღებ მანეთს, აი შენი ხუთი კოპეიკი. მეკი მსურს რომ ყოველთვის ვყიდულობდე შენს ყვავილებსაო; მსურს რომ, მხოლოდ ჩემთვის ჰკრეფდე ყვავილებსა და არა სხვათათვისო“. ლიზამ მისცა ყვავილები; გამოართო ხუთი კოპეიკი და უნდოდა წამოსვლა; მარამ უცნობმა ხელის დაჭერით შეაყენა „სად მიხვალ ეხლა, ქალო?“ -შინ. - „სად არის შენი სახლი?“ - ლიზამ უთხრა სადაც იდგა; უთხრა და წავიდა. ყმაწვილ კაცს არ უნდოდა დაეჭირა კიდევ რავდენსამე ხანს, მგონია იმისთვის, რომ ქუჩაში გამვლელ გამოვლელნი დადგებოდნენ და იცინოდნენ იმათ ლაპარაკზედ.

ლიზა, რა მივიდა შინ, უამბო თავის დედას რაც შეემთხვა. „შენ ძალიან კარგათ გიქმნია, რომ არ აგიღია მანეთიო, იქმნება ის ერთი ცუდი კაცი ვინმე იყოვო“ ეტყოდა დედა. -ახ, არა, დედავ! მე ეგ არა მგონია. იმას ასე კეთილი სახე აქვს, ისეთი ხმა აქვს -„მაინც, ლიზავ, სჯობს, იკვებებოდეს კაცი თავის მხნეობით, და უბრალოთ არას იღებდესო. შენ ჯერ არ იცი, ჩემო თვალის სინათლევ, თუ ცუდს კაცებს როგორ შეუძლიანთ შერცხვენა საწყალის ქალისა! ჩემი გული თავის ადგილას აღარ არის ხოლმე როდესაც შენ მიდიხარ ქალაქში; მე ყოველთვის ვანთებ ხოლმე ხატის წინ სანთელს, და ვევედრები უფალს, რომ დაგიხსნას ყოველის შერცხვენისაგან.“ გულმტკივნეულად ეტყოდა მშობელი. ლიზას აევსო თვალები ცრემლით, და აკოცა თავის დედას.

მეორეს დღეს დაკრიფა ლიზამ მშვენიერი ყვავილები, და ისევ წავიდა ქალაქსა. თვალები მისნი ნელიად რაღაასც ეძებდნენ. ბევრს უნდოდა იმისი ყვავილების ყიდვა; მარამ ყველას უპასუხებდა, რომ არ არისო გასაყიდი, დაიცქირებოდა ხან ერთსა და ხან მეორეს მხარეს. მოიტანა საღამომ და აპირებდა რა დაბრუნებას, ყვავილები ჩაყარა ქალაქის მდინარეში, იმ ყვავილების ჩაყრაში წარმოსთქო, რა გრძნობდა გულში რაღასაც მჭმუნვარებასა: არავის შეეძლოს თქვენი ხელის ხლებაო! მეორეს დღეს საღამოზედ იჯდა ლიზა ფანჯარაში, ქსოვდა და წყნარის ხმით იმღეროდა მჭმუნვარე სიმღერას უეცრივ წამოხტა და დაიკივდა: ახ!... ახალგაზრდა უცნობი კაცი იდგა ფანჯრის წინა!

რა ანბავია? ჰკითხა შეშინებულმა დედამ, რომელიცა იჯდა იმის ახლო. არაფერი, დედავ, უპასუხა ლიზამ ნაზის ხმით: მე დავინახე ის, -„ვინა?“-ის ბატონი, რომელმანცა იყიდა ჩემგან ყვავილები, მოხუცებულმა გაიხედა ფანჯრიდამ. ახალ გაზრდა ყმაწვილმა ისე პატივისცემით დაუკრა თავი, ისეთის სანახაობით, რომ იმას არ შეეძლო ეფიქრნა რამე ცუდი მაზედ, გარდა კეთილ კაცობისა. მშჳდობა თქვენთან კეთილო მოხუცებულო? უთხრა იმან: მე ძალიან დავიღალე: ხომ არ გაქვს ახალი რძე? პატივის მცემელმა ლიზამ არ მოიცადა დედის პასუხის მიგება, იქმნება იმისთვის, რომ იმას წინათუჱ იცნობდა-ჩაირბინა სარდაფში, ამოიტანა ორყურიანი საწველი დაფარული წმინდა ხის საფარებელით, აიღო სტაქანი, გარეცხა, გაწმინდა თეთრის საწმენდით, ამოიღო რძე, მიაწოდა ფანჯრიდამ, მარამ თითონკი მიწას უყურებდა. უცნობმა დალივა და მგონია უკვდავებაც არ ეჩუჱნებოდა ისე გემრიელად. ყოველი მიხვდება, რომ ის ამის შემდეგ იყო მადლობელი ლიზასი, და სიტყვებით ისე არა ჰმადლობდა ყმაწვილკაცი, როგორც ყურებით. ამასობაში კეთილმა მოხუცებულმა უამბო-ყოველი თავისი მწუხარება და ნუგეში ქმრის სიკვდილზედ და კეთილის თვისებაზედ თავის ქალისა, მის მხნეობაზედ და სიმშჳდეზედ და სხვა. მას ყურს უგდებდა ყმაწვილკაცი ამ ანბავზედ; მარამ თვალები იმისნი იყვნენ, რაღა ვთქვათ, საით? და ლიზაც, წყნარი ლიზაც შეჰხედავდა ხოლმე ხან და ხან; ისე მარდათ ელვა ვერ გაივლის. როგორც იმისნი ცისფერნი თვალნი დაეშვებოდნენ მიწაზედ, რაკი შაჰხედავდა ყმაწვილკაცი. მე მსურს, უთხრა კაცმა დედას, რომ ჩემის მეტს არავის მიჰყიდდეს ხოლმე თავის ნამუშავარსაო. მაშინ აღარ მოუხდება ხშირად ქალაქში სიარული, და აღარც შენ მოჰშორდები ხშრადაო. მეც შამიძლიან მოვიდე ხოლმე ხან და ხან. აქ ლიზას გულში გაირბინა სიხარულმა ელვასავით, რომლის დამალვაც უნდოდა. ლოყები მისნი ბრწყინავდნენ, როგორც ცისკარი ზაფხულის დილისა; და იყურებოდა მარცხენა მაჯაზედ და ისწორებდა მარჯვენა ხელს. მოხუცებულმა დიდის სიამოვნებით მიიღო ამისთანა თხოვნა ყმაწვილკაცისა, ვერც არა შეამჩნივარა უბრალო განზრახვა, და არწმუნებდა უცნობს, წინდები და ჩულქები, მოქსოვილნი ლიზასაგან იქმნებოდა ხოლმე მაგრები და დიდი ხანაც არა ცვდებოდნენ. და რა მოატანა ბინდმან, ყმაწვილ კაცი აპირებდა შინ წასვლას „ახლა სახელად რა გიწოდოთ ხოლმე. კეთილო, ბატონო?“ ჰკითხა, მოხუცებულმა. მე მქვია ერასტი! მიუგო იმან ერასტი! ჩუმათ აღმოსთქო ლიზამ, ერასტი! ოთხჯერ განიმეორა ეს სახელი; ეტყობოდა იზეპირებდა იმ სახელს. ერასტი გამოესალმა და წარვიდა. ლიზამ გააცილა ის თვალებით, დედა კი იჯდა დაფიქრებული, ბოლოს წავლო ხელი თავის ქალს და უთხრა: ახ, ლიზავ! რა კარგი რამ არის და კეთილი! შენი საქრმო მაგისთანა რომ იყოსო. ლიზას დაუწყო გულმა გქროლა. დედავ! დედავ!ეგ როგორ იქმნება? ის ბატონია და მე გლეხ კაცი. გლეხებში როგ... ლიზამ აღარ გაათავა თავის სიტყვა.

ახლა წარმკითხველმა ეს უნდა იცოდეს, რომ ეს ყმაწვილ კაცი იყო, საკმაოდ მდიდარი აზნაურშჳლი, კარგის ქონების პატრონი და კეთილი, იყო კეთილი ბუნებით, მარამ სუსტი და ქარიანი. ოჯახობაში იყო დაუდევნელი, ფიქრობდა მხოლოდ თავის თავის შექცევაზედ, ეძებდა იმ ყოფას საერთო შექცევაში, მარამ ბევრჯერ ვერსად პოულობდა: იყო ხშირად მოწყენით და ემუდარებოდა ხოლმე თავის ბედს. ლიზას სილამაზე პირველსავე შემოყრაზედ ჩაებეჭდა გულში. კითხულობდა რომანებს; ჰქონდა საკმაოდ კარგი მეხსიერება, და მალმალ ფიქრთა თვისითა გადადიოდა იმ დროებში, რომელშიაც თუ რომ დაუჯერეთ მოლექსეთა ყოველნი კაცნი უდარდელად დასეირნობდნენ კორდებზედ, ბანაობდნენ წმინდა წყაროებში, კოცნიდნენ ერთმანეთს გვრიტებივით. განისვენებდნენ ვარდების ქვეშ, და უსაქმობაში ატარებდნენ თავიანთს დღეებს, იმას ეგონა ლიზაში იპოვა ის, რასაცა დიდი ხანი იყო რაც დაეძებდა. „ბუნება მეძახის თავისთან თავის სიმხიარულეში, ფიქრობდა ის, და ფიქრის შემდგომ გარდაიწყვეტდა რომ დაენებებინა თავი ამ ქვეყნისათვის.-

დავუბრუნდეთ ახლა ისევ ლიზასა: რა დაღამდა, დედამ ჩუჱულებრივ დალოცა თავისი ქალი, რომელიცა აპირებდა დაწოლასა ძილად, მარამ ამ ჟამათ ვერ ეძინა ისე, როგორც ადრე იძინებდა. ლიზას ეძინა ძალიან ცუდად. ახალი სტუმარი იმის სულისა, სახე ერასტისა ისე ცხადად წარმოუდგებოდა ხოლმე, რომ თითქმის ყოველს წამს გამოეღვიძებოდა, გამოიღვიძებდა და ამოიოხრებდა. ჯერ მზე არ ამოსულ იყო, ლიზა ადგა, ჩავიდა ქალაქში მდინარის პირს, დაჯდა მწვანე ბალახზედ და უყურებდა ღრუბლებს, რომელნიცა აბნევდნენ წვეთს და იმითი ნამამდნენ ბუნებასა. ყოველგან სცხოვრებდა სიჩუმე. მარამ მალე ამომავალმა სინათლემან დღისამან, განაღვიძა ყოველი ცხოველი: ჭალები, ჯაგები გაცოცხლდნენ: ფრინველთ იწყეს ფრთხიალი და ჭიკჭიკი; ყვავილთაც აიღეს მაღლა თავნი, რაც განშვენებულ იყვნენ განმაცოცხლებელის მნათობის სხივებით. მარა ლიზა ისევ ისე იჯდა მოწყენით ხელზედ თავი დაყუდებული. ახ! ლიზავ! ლიზავ! რა დაგემართა შენ? აქამდინ რა გაიღვიძებდი მაშინ, როდესაც იმღეროდნენ ჩიტებნი და მხიარულებდნენ, შენც იმათთან ერთად მხიარულობდი დილით, და წმინდა, გახარებული სული ბრწყინვალებდა შენს თვალებში, მსგავსად მზისა, რომელიც ბრწყინვალებს ცის ნამის წვეთში; მაგრამ ეხლაკი შენ ხარ დაფიქრებული, და საზოგადო სიხარული ბუნებისა შენ გმოსავს!... ამასობაში ახალგაზრდა მწყემსი მწყსიდა მდინარის პირსა საქონელს და უკრავდა სალამურს. ლიზამ დააპყრო მას თვალი და ფიქრობდა: „ახლა, რომელიც არის ჩემს ფიქრში, ჩემს გონებაში, ნეტამც იყოს დაბადებული უბრალოს მწყემსად და მიერეკებოდეს ასე საქონელს: ახ! მე იმას თავს თაუკრავდი(დაუკრავდი) ღიმილით, და ღიმილითუჱ ვეტყოდი; გამარჯობა, საყვარელო მწყემსო! სად მიერეკები შენ საქონელს? აქაც იზდება მწვანე ბალახი შენის ცხვრისათვის; აქაც მშვენიერდებიან ყვავილები, რომლებითაც შეიძლება დაიწნას გვირგვინი შენის ქუდისათვის. ის შემომხედავდა ალერსიანის სახით, იქმნება მაშინ გამოერთო ხელი... ოცნება! მწყემსმა სალამურის კვრით გაიარა გვერდზედ, და თავისის ცხვრებითურთ მოეფარა სერს. უეცრივ ლიზას შემოესმა ნაზი ყმაწვილკაცის ხმა, ამ ხმაზედ მიიხედა და დაინახა პატარა ნავი, ნავში უნდა იცოდეთ ვინ იყო მჯდომარე?... ერასტი!...

ყოველმა ძარღვმა დაუწყო ცემა, რასაკვირველია მეტის სიხარულისაგან. რა ესე ნახა მოინდომა წასვლა მარამ ვერ შეძლო. ფეხები ჩაეკეცნენ, ერასტი გადმოხტა კიდეზედ, მივიდა ლიზასთან, რომლისაცა ფიქრი თითქმის გამართლდა: იმან შეხედა ლიზას ალერსიანის სახით, წავლო ხელი ხელში... გარნა ლიზა, ლიზა იდგა თავ დაშვებით, ცეცხლის გვარ ლოყებით, მხტომარე გულით, არ შეეძლო, რომ წაერთმევინა მისთვის ხელი თვისი, არ შეეძლო რომ მიბრუნებულ იყო. როდესაც იგი მიახლოვდებოდა ხოლმე თავის ვარდის ფერის ლოყების ტუჩებით... ახ! ერასტმა აკოცა, აკოცა ისეთის სიცხოვლით რომ ლიზას ეგონა მრთელი ქვეყანა იწვის ცეცხლშიაო! საყვარელო ლიზავ! აღმოსთქო ერასტმა: საყვარელო ლიზავ! მე მიყვარხარ შენ! და ეს სიტყვები ჩაიჭრა მის სულის სიღრმეში როგორც ციური აღმატაცებელი მუზიკა; ის ჯერ არ უჯერებდა თავის ყურებს და... მარამ მე აქ ვანებებ თავს, ვამბობ მხოლოდ მას, რომ იმ მხიარულების წამში გაქრა მხდალობა ლიზასი, ერასტმა შეიტყო, რომ ის უყვარს ლიზას, უყვარს მოწადინებით, წმიდის, ცხადის გულით.

ისინი ისხდნენ მწვანე ბალახზედ, ასე რომ იმათ შუა რჩებოდა პატარა ალაგი-უყურებდნენ ერთმანეთს თვალებში, ევედრებოდნენ ერთმანეთს: გიყვარდე! და ორმა სათმა განვლო იმათთვის უცუფად. ბოლოს ლიზას მოაგონდა, რომ დედა შეწუხდებოდა, უნდა გაშორებულ იყვნენ. ახ, ერასტ! სთქვა ლიზამ: ყოველთვის გეყვარები შენ თუ არა? „ყოველთვის ჩემო საყვარელო ლიზავ, ყოველთვის!“ შენ შაგიძლიან რომ მომცე ამაში ფიცი? „არა! მე არ მინდა ფიცი. მე გერწმუნები შენ, ერასტ! გერწმუნები. იქმნება მოატყუო საწყალი ლიზა? არა მგონია, ეგ არ შეიძლება? -„არ შეიძლება, არ შეიძლება, საყვარელო ლიზავ! -„რა ბედნიერი ვარ, და როგორ გაუხარდება დედას, როდესაც შეიტყობს, რომ მე შენ გიყვარვარ! -„ახ, არა ლიზავ? იმას არაფერი არ უთხრარა“ რატომაო? „მოხუცებულნი ძალიან ეჭვიანები არიან. ის ცუდს რასმეს იფიქრებს“. არ შეიძლება. -„ამას გეხვეწები რომ ამ საქმისა არა უთხრარა დედასა.“ კარგი; შენ უნდა დაგემორჩილო, თუმცა არ მინდოდა, რომ დამეფარა რამე დედისათვის. ისინი გამოესალმნენ ერთი ერთმანეთს დაკოცნეს, ბოლოს დროს და დადეს პირობა, რომ ყოველს საღამოს ენახათ ერთი ერთმანეთი, ან მდინარის კიდეზედ, ან მუხის ხის ჭალაში, ან სადმე ლიზას ქოხის მოახლოობით. უეჭველად ენახათ ერთმანეთი. ლიზა წავიდა, მარამ თვალები მისნი ასჯერ მობრუნდნენ ერასტისაკენ, რომელიცა ისევ იდგა მდინარის კიდეზედ და უყურებდა მას.

ლიზა მოვიდა ქოხში სრულიად იმ გუნებით არა რა გუნებითაც გამოვიდა. პირის სახეზედ და ყოველს მოქმედებაში ეტყობოდა სიხარული. მე ვუყვარვარ იმას! ფიქრობდა ამას და ხარობდა ამისთანა ფიქრით. „ახ დედავ!“ რა სიამოვნება არის მინდორში! თავის დღეში ასე არ უნათებია; თავის დღეში ყვავილები ესე სურნელიანნი არა! ყოფილან!“ მოხუცებული, ჯოხზედ დაბჯენილი გამოვიდა გარეთ, რათა განცხრომილ იყო იმ მშვენიერის დილით, რომელსაცა ასე ძალიან აქებდა ლამაზი ლიზა. მართლა და ძალიან საამოთ ეჩუჱნა ის დილა. ლიზა, საყვარელი ქალი სიხარულითა თვისითა ამხიარულებდა დედისათვის მრთელს ბუნებას „ახ, ლიზავ“ ამბობდა დედა მისი: როგორი კარგათ არის ყოველის ფერი უფლისაგან დაწესებული; სამოც წელიწადს ვცოცხლობდა სულ სიამოვნებით უყურებ უფლის საქმესა. სიამოვნებით უყურებ ცას, რომელიცა ჰგავს მაღალს კარავს და მიწას; რომრლიც ყოველს წელიწადს იფარება ახალ ახლის ყვავილებითა და ბალახებითა. სჩანს რომ ზეციურს მამას ძალიან უყვარს კაცი, რომლისათვისაც მოურთავს ასე მშვენიერათ აქაური ქვეყანა. ახ, ლიზავ! ვინ მოისურვებდა სიკვდილს, რომ ზოგჯერ არა გვქონდეს ჩუჱნ მწუხარება... სჩანს რომ ასე უნდა იყოს. შესაძლებელია, დაგვევიწყნა სული, თუ რომ ჩუჱნს თვალებიდამ ცრემლები არ მოცვივნულ იყვნენ არაოდეს, ახ! უფრო მალე დავივიწყებ ჩემს სულს ვიდრე ჩემსა საყვარელსა მეგობარსა!

ამის შემდეგ ლიზასა და ერასტს ეშინოდათ, რომ არ გაეტეხნათ პირობა და ამისთვის ყოველთვის ნახავდნენ ხოლმე ერთმანეთს მაშინ, როდესაც ლიზას დედა დაწვებოდა ხოლმე დასაძინებლათ ან მდინარის კიდეზედ, ან მუხის ხის ჭალაში, მარამ უფრო ხშირად ნახვიდნენ ხოლმე ერთმანეთს მუხის ხეების ჩრდილოებში (ოთხმოც და ათ საჟენზედ ლიზას ქოხიდან) რომელნიც ამშვენიერებდნენ რამას და წმინდა მდინარეს, მაშინ წყნარი მთვარე მნათობი ხეების ტოტებში ხშირად ვერცხლის ფერად აქცევდა ხოლმე ლიზას თმებს, რომლებსაც ეთამაშებოდა წყნარი ნიავი და ხელი საყვარლის მეგობრისა; ხშირად სინათლე იგი ანათებდა ნაზის ლიზას ბრწყინვალე ცრემლს სიყვარულისას, რომელიც მორჩებოდა ყოველთვის ერასტის კოცნით, გადაეხვევოდნენ ერთმანეთს, მარამ უმანკო იყო იმათი ხვევნა „როდესაც შენ, მეუბნები ხოლმე, ლიზა ერასტს, მიყვარხარ ჩემო მეგობაროვო! როდესაც ხოლმე მიმიკრავ გულში და შემომხედავ საამო თვალებით; ახ! მაშინ ისე კარგათა ვარ, ისე, ისე რომ ვივიწყებ ჩემს თავს, ვივიწყებ ყოველს, შენ გარდა საყვარელო, ახ! ვიდრე არ გიცნობდი შენ როგორ მშჳდობიანად და მხიარულად ვიყავი. ახლა სიცოცხლე ჩემი გაუგებელია: ეხლა ვფიქრობ, რომ უშენოთ ჩემი სიცოცხლე სიცოცხლე კი არ არის, მჭმუნვა და მწუხარება არის, თუ არა გხედავ შენ მაშინ ბნელია ბრწყინვალე მთვარე; როდესაც არ მესმის შენი ხმა მჭმუნვარეა ბულბული მგალობელი; შენს ამოუსუნთქველად არ მიამება ხოლმე ნიავი“ ერასტი ხარობდა თავისის მწყემსა ქალით, ასე უწოდა ლიზას-და რა ჰხედავდა, რომ ძალიან უყვარს ლიზას, უმეტესად სიყვარულიანათ იქცეოდა. ყოველი ბრწყინვალე მხიარულებანი წარმოუდგებოდნენ მას შეურაცხლობად იმ შექცევებთან, რომლებთაც მოწადინებლივი მეგობრობა უმანკო სულისა აღავსებდა მის გულს. „მე ვიქმნები შეტკბობილ ლიზასთან, როგორც ძმა დასთან (ფიქრობდა ასე): არ მოვიხმარებ ბოროტად მის სიყვარულს, და ვიქმნები ყოველთვის ბედნიერი!“ -უგონოვ, ყმაწვილო კაცო! იცნობ შენს გულს? ყოველთვის შეგიძლიან პასუხი მისცე ზენას შენის ქცევისათვის? ყოველთვის არის გონება, მეფე შენის გრძნობისა?

ლიზა ჰსთხოვდა ერასტს, რომ იმის დედას ხშირად ნახვიდეს ხოლმე. „მე მიყვარს იგი,“ ამბობდა ლიზა, და მსურს იმისთვის ყოველი კეთილი; მე მგონია, რომ შენი ნახვა ყოველთვის არის ბედნიერება.“ - მართლად, მოხუცებული დიდად ისიმოვნებდა ხოლმე, რა ნახავდა იმას. მოხუცებულს უყვარდა მასთან ლაპარაკი, განსვენებულს თავის ქმარზედ: მაზედ, როგორ შეეყარა პირველად თავის საყვარელს ივანეს, ან როგორ შეიყვარა იმან ის, და რა სიყვარულით და რა რიგათ ცხოვრებდა ქმართან, -ახ! ჩუჱნ ერთმანეთის ყურებით ვერ ვძღებოდით, - იმ საათამდის რა საათსაც მოჰკვეთა სიკვდილმა მუხლები. ისი გარდაიცვალა ჩემს კლავზედ.“ ერასტი იყო ამ ჟამად ძალიან ყურადღებით. ყიდულობდა მოხუცებულისაგან ლიზას ხელ საქმეებს, და უნდოდა რომ ეძლია მეტი ფული, მარამ მოხუცებული არ იღებდა მომატებულს.

ამ ამბით განვლო რაოდენმე კვირამან. ერთხელ საღამოს ხანზედ ერასტი დიდხანს ელოდდა თავის ლიზას. ბოლოს მოვიდა, მარამ ისე უსიამოვნოთ, რომ ერასტი შეშინდა; თვალები ცრემლისაგან სრულიად დასწითლებოდა, ლიზავ, ლიზავ! რა დაგმართვია? -„ახ ერასტ! მე ვტიროდი!“ რაზედ? რა ამბავია? –„მე უნდა გითხრა შენ ყოველიფერი. მე მთხოულობს ერთი, კაცი შჳლიმდიდარის მიწის მხვნელისა, მახლობელს სოფელში. დედა ჩემს უნდა რომ ის შავირთო.“ შენც თანახმა ხარ? „ბოროტო კაცო როგორ ჰკითხავ მაგას,“ მე მებრალება დედა ჩემი; ძალიან ტირის და მებრალება რომ შენ არ გინდა ჩემი მშჳდობიანობაო გინდა რომ მომატებულადვიტანჯებოდე ჩემს სიკვდილის წინათაო, თუ რომ ჩემს სიცვცოლეში (სიცოცხლეში) არ მოგცემ ქმარსავო. ახ! დედამ კი არ იცის, რომ მე მყავს საყვარელი მეგობარი!“ ერასტი ჰკოცნიდა ლიზას; ამბობდა, რომ ბედნერება მისი ძვირია ყოველის ფერზედ მრთელს ქვეყანაში; რომ დედის სიკვდილის შემდეგ წაიყვანს თავისთან, და იცოცხლებს განუშორებლივ სოფელში და დაბურულს ტყეში, როგორც სამოთხეში“ რომ არ შეიძლება შენ მე შემირთო? უთხრა ლიზამ მწუხარის ოხვრით-რატომაო? –„მე გლეხის. ქალი ვარო“. შენ შენ მაგით დიდად მაწყენინებ. შენის მეგობრისათვის საჭიროა მხოლოდ, არა დიდკაცის ქალობა, სული მგრძნობელიო, სული უმანკო. და ლიზა იქმნება ყოველთვის მახლობლად ჩემ გულთანაო ლიზა ამ სიტყვაზედ მოეხვია ერასტის და იმ საათში მზათ იყო დაეღუპვა უბიწოება, ერასტი გრძნობდა რაღასაც მღელვარებას თავის სისხლში, ამაზედ მშვენიერათ არა ჰსჩუჱნებია იმას-თავის დღეში, იმის ალერსებს ასე არ აუღძრავს ისე, როგორც იმ ჟამათ. არაოდეს ლიზას კოცნა იმისთვის არ ყოფილა ისე ტკბილი, როგორც იმ წამს. ერასტიმ მეტის მღელვარებით თუ ეშინოდა ვისიმე სიბნელე, საღამოსი ზრდიდა სურვილს-არც ერთი ვარსკვლავი არ ბრჭვიალებდა ცაში-არა სხვის არ შეეძლო გაენათებინა ცთომილება. -ერასტი გრძნობს თრთოლას-ლიზაც ისე, არ იცის რისგან, არ იცის რა მოზდის... ახ ლიზავ, ლიზავ! სადარის შენი მფარველი ანგელოზი? სად არის შენი უბიწოება? ამ მდგომარეობამან განვლო ერთს წამს, ლიზა ჰკვირობდა, მეტის გრძნობით აღელებულებით ჰკითხავდა. ერასტი ჩუმათ იყო, ეძებდა სიტყვებს და ვეღარა ჰპოვებდა, ახ, მე მეშინიან ამბობდა ლიზა, მეშინიან, ამ ჩუჱნის ქცევისა. მე მეჩუჱნებოდა რომ ვკვდები; რომ სული ჩემი... არა, არ ვიცი რა ვსთქო... ჩუმათა ხარ ერასტი, ოხრავ? ღმერთო ჩემო რა არის? ამასობაშ გაიელა და დაიჭექა ქუხილმა, ლიზამ:„მე მეშინიან, მე მეშინიან რომ ქუხილმან არ მომკლას რა ვარ შემცოდე! საშინლად გრიალებდა ქარისაგან იქაურობა; წვიმა მოვიდოდა შავის ღრუბლებიდამ, ეგონებოდა, რომ ბუნება გლოვობდა ლიზას უბიწოების დაკარგვაზედ, ერასტი ცდილობდა ლიზას დამშჳდებას, და გააცილა ისი ქოხამდის. ცრემლები სცვივოდა საწყალს, როდესაც გამოესალმა მეგობარს. ახ, ერასტ! დამარწმუნე, რომ ადრინდელსავით ვიქმნებით ბედნიერნი! -„ვიქმნებით, ლიზავ, ვიქმნებით!“ უპასუხა ერასტმა, „ღმერთმა ინებოს! არ შეიძლება რომ არ დაუჯერო შენს სიტყვას: ხომ იცი რომ მიყვარხარ. მხოლოდ ჩემს გულში... კმარა! კმარა! ხვალა, ხვალ ვნახავთ ერთმანეთს.

ნახვანი მთანი გაგრძელდებოდნენ; მარამ ყოველიფერი გამოიცვალა! ერასტი კმაყოფილი აღარ იყო მარტო ალერსებითთავის ლიზასი, ერთის სიყვარულიანის შეხედულობით, ერთის შეხებით ხელისა, ერთის კოცნით, ერთის წმინდა გადახვევნით. იმას ჰსურდა მომატებით მომატებული, და ბოლოს აღარა ჰსურდარა. ვინც იცნობს თავის გულს, ვინც ფიქრობსნაზს თვისებაზედ. იმას რასაკვირველია შეუძლიან დამეთანხმოს, რომ აღსრულება ყოველის სურვილისა არის საშიშარი გამოცდა სიყვარულისა ლიზა აღარ იყო ის უბიწო ანგელოზი, რომელიც ანთებდა გამოხატულობას და აღიტაცებდა მის გულს, ლიზა სრულიად რა მიენდო ერასტის, იმის სიყვარულით ჰსცოცხლობდა და სუნთქავდა, ყოველთვის ემორჩილებოდა იმის ნებას, როგორც ბატკანი, და იმის მხიარულებას მიიჩნევდა ბედნიერებად რა ჰხედავდა მასში ცვლილებას; ხშირად ეუბნებოდა: ადრე მხიარულად იყავ ხოლმე; ადრე ვიყავით ბედნიერნი; და ადრე ისე არ მეშინოდა სიყვარულის დაკარგვისა! ზოგ ჯერ, როდესაც გამოესალმებოდა ხოლმე ლიზას, ერასტი ეუბნებოდა: ხვალ, ლიზავ, შემიძლიან შენი ნახვა; მე შემხვდა დიდი საქმე-და ყოველთვის ამ სიტყვების გაგონებაზედ ლიზა ამოიოხრებდა.

ლიზა მოვიდა ერთხელ დანიშნულს ალაგს და ვერ ნახა ერასტ, მოვიდა მეორედ, მესამედ-კიდევ ვერ ნახა, ხუთს დღეს აღარ უნახავს, და იყო დიდს მწუხარებაში; მეექვსეს დღეს მოვიდა ერასტი შეწუხებულის სახით და უთხრა ლიზას: „საყვარელო ლიზა! მე უნდა რაოდენიმე ხნობით გამოგესალმო. შენ ხომ იცი, რომ ჩუჱნ ომი გვაქვს; მე სამსახურში ვარ; ჩემი პოლკი მიდის ომში.“ ლიზა გაყვითლდა და კინაღამ გულს შემოეყარა.

ერასტი უალერსებდა იმას; ეუბნებოდა, რომ ყოველთვის ეყვარება ლამაზი ლიზა, და იმედი აქვს,რომ მალე დაბრუნდება და არაოდეს აღარ მოჰშორდება. დიდ ხანს იყო ჩუმათ ლიზა, მასუკან აღიმსო თვალები მწარე ცრემლებით, წავლო ხელი მკლავსა და შეხედა დიდის, რა ნაზის სიყვარულით, უთხრა, ნება შენიაო. აქ დარჩენა არ შეიძლება? „შეიძლება, მარამ დიდის უპატივობით ჩემის პატიოსნებისათვის, ყველას ვეძულები მაშინ; ყველანი დამიძახებენ მშიშარს და მამულის უღირს შჳლად.“ ახ! რადგანც ეგრეა, სთქო ლიზამ, მაშ წადი, წადი, სადაც ღმერთი გიბრძანებს! მარამ ვაი თუ მოგკლან ომშიო. „სიკვდილი მამულის გულისათვის საშიში არ არის საყვარელო ლიზავ.“ მე მოვკვდები, რა სათსაც შენ ცოცხალი აღარ იქმნები ამ ქვეყანაშიო. მაგას რათ ფიქრობ? მე იმედი მაქვს, რომ ცოცხალი დავრჩე. იმედი მაქვს, რომ დავბურუნდე ჩემს მეგობარს.“ - ღმერთმან ინებოს! ღმერთმა ინებოს! ყოველ დღე, ყოველს საათს ვილოცავ! მე შემატყობინე ხოლმე ყოველიფერი რაც რამ შეგემთხვეს. მეც მოგწერავ შენ ამბავს ჩემს ცრემლებისას; არა, გაუფრთხილდი შენს თავს, ლიზავ; შენის მეგობრისათვის. მე არ გამოგესალმები, იქმნება მაშინვე დავანებო თავი ტირილს მაგრამ მერმეთ გახმება ჩემი გული. ახ! ჩქარა მაინც მოვიდეს! საყვარელო ერასტ! გახსოვდეს, გახსოვდეს შენი საწყალი ლიზა, რომელსაც უყვარხარ უმეტესად თავის თავისა!...

მე არ შემიძლიან ყოველისა აღწერა, რასაც ამ დროს ლაპარაკობდნენ. მეორეს დრეს უნდა უკანასკნელად ენახათ ერთი ერთმანეთი.

ერასტს უნდოდა გამოსალმებოდა ლიზას დედას, რომელიც ტიროდა ცხარის ცრემლით რაკი შეიტყო, რომ მოალერსე და მშვენიერი ბატონი მისი მიდიოდა ომში. ერასტმა მისცა რაოდენიმე ფული და უთხრა: მე არ მინდა, რომ ჩემ წასვლის შემდეგ ლიზა ჰყიდდეს ხოლმე თავის ხელსაქმეებს; რომელნიც, აღთქმით მიეკუთვნიან მე“ მოხუცებულმა მოჰფინა კურთხევა თვისი. „ღმერთმა ინებოს, ამბობდა, ისე, რომ შენ დაგვიბრუნდე მშჳდობით, რომ კიდევ გნახოთ ჩუჱნს სიცოცხლეში. იქნება ჩემა ლიზამაც იმ დრობამდისინ იშოვნოს ქმარი როგორ დაუმადლებ ბატონს რომ იმ დრობამდისინ დაბრუნდე ჩუჱნს ქორწილში, როდესაც ლიზას ეყოლება შჳლები, ეს უნდა იცოდე ბატონო რომ შენ უნდა მოუნათლო ერთ ერთი! ახ! ახ მე ძალიან მსურს რომ მინამდის ვიცოცხლო.“ ლიზა იდგა დედასთან ახლო და არ შეეძლო რომ შეხედნა იმისთვის. წარმკითხველს შეუძლიან წარმოიდგინოს რასა გრძნობდა იმ წამში ლიზა!

ან მაშინ რაღასა გრძნობდა, როდესაც ერასტი უკანასკნელად გარდაეხვია, უკანასკნელად ჩაიკრა გულში, და უთხრა: მაპატივე ლიზავ!... რა საცოდავი გამოხატულობა იყო! დილის ცისკარი ბრწყინავდა აღმოსავლეთის ცაზედ. ერასტი იდგა მაღალის მუხის ხის ქვეშ, ეჭირა ხელგადახვეულს საწყალი, სუსტი, მწუხარე მეგობარი თვისი, რომელიც, რა ესალმებოდა მას, აგრეთუჱ ესალმებოდა თავის სულს. მრთელიბუნება სცხოვრობდა სიჩუმეში.

ლიზა ქვით-ქვითებდა, ერასტი ტიროდა. დაანება მას თავი, ლიზა წაიქცა, დაიჩოქა, ხელები განუპყრო ცას და უყურებდა ერასტს თან და თან, და ბოლოს აღარა ჩნდა. აღმობრწყინდა მზე, და ლიზამ, დატევებულმან მარტოდ, დაუტევა გრძნობა და გონება.

- ბოლოს მობრუნდა და მრთელი ქვეყანა ეჩუჱნა მჭმუნვარედ და შეწუხებულად ყოველნი მშვენიერებანი დაიფარნენ მისთვის, მის გულთან. ახ! (ფიქრობდა ისი) რისთვის დავრჩი მე ამ უდაბნოში? რა მიჭერს რომ არ მივიდე საყვარლის კვალს ერასტისას? ომში საშიში არ არის ჩემი მეგობარი. იმასთან მინდა ცხოვრება და სიკვდილი, ანუ მინდა სიკვდილითა ჩემითა მოვარჩინო უუფასოესი სიცოცხლე მისი. მოიცა, მოიცა საყვარელო, მე მყავს დედა! შეაყენა იგი. ლიზამ ამოიოხრა და რა მოიხარა თავი, წყნარის სიარულით წავიდა თავის ქოხში. ამ სათიდამ დღენი მისნი იყვნენ დღენი მჭმუნვისა და მწუხარებისა, რომელნიცა უნდა დაეფარა დედისათვის: ამით უმეტესად იტანჯებოდა იმისი გული! მხოლოდ მაშინ მიეცემოდა შვება, როდესაც იქნებოდა განმხოლოებული ტყეში, სადაცა თავის უფალად შეეძლო ეღვარა ცრემლები, და ეოხრა თავის საყვარლის განშორებაზედ. მრავალჯერ მჭმუნვარე გვრიტი შეაერთებდა თავის საბრალო ხმას მის ოხვრასთან. მარამ ზოგჯერ, თუმცა მრავალჯერ ძვირათ სხივი იმედისა, სხივი ნუგეშინისა, განაბრწყინებდა სიბნელეს სივაგლახისას. როდესაც დაბრუნდება ის ჩემთან, როგორ ბედნიერი ვიქმნები მე! როგორ გამოიცვლება ყოველისფერი! ამ ფიქრიდამ აღიხსნებოდა იმისი მხედველობა, ვარდები ლოყებზედ ახლდებოდნენ, და ლიზა გაიღიმებდა, როგორც მაისის დილა ქარიანის ღამის შემდეგ. ამ ყოფით განვლო ორმა თუჱმ.

ერთს დღეს! ლიზა უნდა წასულიყო ქალაქში, რომ ეყიდნა ვარდის წყალი,რომლითაც დედა მისი ჰსწამლობდა თვის თვალებს, ერთს დიდროვანთა ქუჩებთაგანში შემოეყარა ბრწყინვალე კარეტა, და კარეტაში დაინახა ერასტი. ახ! შეკივლა ლიზამ, და მივარდა უკანა თვლებს! კარატამ შემოუხვია გვერდზედ და შებრუნდა ეზოში. ერასტი გამოვარდა კარეტიდამ და აპირებდა კიდეც კიბეზედ ასვლას, მარამ ნახა რომ უცებ მოეხვია ლიზა, ამაზედ გაყვითლდა დიდად, არა მიუგორა პასუხი ლიზას, მხოლოდ დაკივლებაზედ წაავლო ხელი მკლავში, აიყვანა მაღლა, შეიყვანა თავის კაბინეთში, დაკეტა კარები და უთხრა: ლიზავ! გარემოებანი ჩემნი გამოიცვალნენ; მე ვიფიქრე ცოლის შერთვა; შენ უნდა დამანებო თავი, და საკუთრად შენის მშჳდობიანობისათვის დამივიწყო. მე მიყვარდი შენ, და ეხლაც მიყვარხარ, ესე იგი მსურს შენთვის ყოველი კეთილი. აი ასი მანეთი, წაიღე ეს. ერასტმან ჩაუწყო ჯიბეში ფულები,ნება დამრთე გაკოცო უკანასკნელად და წადი შინ! მანამდისინ ლიზა მოფიქრიანდებოდა, ერასტმა, გამოიყვანა კაბინეტითგან და უბრძანა მოსამსახურეს, რათა გაეცილებინა ქალი ეზოდამ.

გული ჩემი ივსება სისხლით ამ წამში მე ვივიწყებ კაცობრიობას ერასტისას-მზა ვარ დავსწყევლო ის, მარამ ენა ჩემი აღარ მოძრაობს, და ცრემლი მოგორავს ჩემს სახეზედ. ახ! რატომ არა ვსწერ რომანს ამ სამწუხარო ნამდვილ ანბავის ნაცვლად.

ასე მოატყუა ერასტმა ლიზა, რა უთხრა მივდივარ ჯარშიო? არა, მართლა, იყო ის არმიაში; ნაცვლად მისსა რომ ეომნა მტერთან, თამაშობდა ქაღალდს და თითქმის მართლათ ერთიანათ წაგო თავის ყმა და მამული. მალეც შარიგდნენ და ერასტი დაბრუნდა ქალაქში ყელამდინ სავსე ვალებით. იმას დარჩა ერთი მხოლოდ ღონისძიება, რათა გაესწორებინა თავისნი გარემოებანი უნდა შეერთო ცოლი, მდიდარი ქვრივი ქალი, რომელსაც დიდხანი იყო რაც უყვარდა ის, გაბედა ესე და გადავიდა იმასთან სადგომლათ, მხოლოდ შესწირა გულ-წრფელი ოხვრა ლიზას. მარამ ყოველისა ამის განშორებული იყო ერასტი. ლიზა რა გამოაგდეს ქუჩაში მოსამსახურეთა, მეტად დაბნედილს ამ გვარ საშინელებისაგან გამოფხიზლდა, გარნა ისეთის მდგომარეობით, რომ არა კალამს შეუძლიან იმისი აღწერა. „განა, განა, გამომაგდო მე? განა იმას უყვარს სხვა? განა დავიღუპე! აი იმისი ფიქრი, იმისი გრძნობა! სასტიკმა გულის შეწუხებამ გააწყვეტინა ეს ფიქრი! ერთი კეთილი დედა კაცი, რომელიც მიდიოდა ქუჩაში, მიუახლოვდა ლიზას, რომელიცა ეგდო მწარედ შეწუხებული მიწაზედ, და ყოვლის ღონის ძიებით ცდილობდა საბრალოს მობრუნებასა. საბრალომ ლიზამ ახილა თვალები, ადგა იმ კეთილის დედაკაცის შემწეობით და რა ჰმადლობდა დედაკაცს, გასწია, ისე რომ, წელი აღარ მოსდევდა, ცახცახით, თითონაც არ იცოდა სად მიდიოდა. „ჩემი სიცოცხლე აღარ შეიძლება, ფიქრობდა ლიზა, არ შეიძლება!... ოჰ, ნეტავი ცა მაინც დამეცეს! ან მიწამ მაინც ჩამღუპოს მე საწყალი!... არა!... ცა არ ჩამოვარდება, მიწა არ გაირღვევა! საცოდავი მე.“ რა გამოვიდა ქალაქიდამ, დაინახა თავის თავი, ერთს ღრმა მდინარისა პირსა ჩრდილში, ძველის მუხებისა, რომელნიცა რაოდენსამე კვირის წინათ იყვნენ მოწამედ მისის სიხარულის მოგონებათა. მოგონებამ შეაძრწოლა იმისი გული; საშინელ, გულითადი მწუხარება გამოიხატა იმის პირის სახეზედ. მარამ რაოდენსამე წამის შემდეგ ჩავარდა დიდს ფიქრში, მიიხედა, მოიხედა, და დაინახა ქალი მეზობლისა გლეხ-კაცის (თხუთმეტის წლისა.) მიმავალმან გზასა დაუძახა მას, ამოიღო რა ჯიბიდან ათი თუმანი. და რა აძლევდა უთხრა: „საყვარელო დაო ანნავ! საყვარელო მეგობარო ჩემო! წაუღე ეს ფულები დედა ჩემს, ღმერთს გაძლევ მოწამედ, რო მოპარული არ არის, უთხარი, რომ დიდი დანაშაული მაქვს მე იმასთან, მე უმალავდი სიყვარულს ერთის სასტიკ კაცისას. ეჰ... რა საჭიროა იმის სახელის ცოდნა, უთხარი რომ მამატყუა, მიმტყუნა და ფიცი გასტეხა. სთხოვე ჩემს მშობელს მაპატივოს რაც მაქვს დანაშაული წინაშე მღვთისა და მისსა. ღმერთი იქმნება იმისი შემწე. და მეოთხე აკოცე ჩემს მაგიერ ხელზედ. ესეც უთხარი, რომ დაგაბარე ხელზედ კოცნა, უთხარი რომ მე.. „ესე უკანასკნელი სიტყვა რა სთქვა, გაექანა და უცებ ჩავარდა საწყალი წყალში! ანნამ, ამისმან მნახველმან შეკივლა, დაიწყო ტირილი, მარამ ვერაფერი ვერ უშველა; გაიქცა სოფელში, შეკრიბა ხალხი, რომელნიცა რა მოსცვივდნენ, გამოათრივეს საბრალო ლიზა: მაგრამ ნახეს რომ კიდეც დამრჩვალ იყო!

ამ ყოფით განუტევა თავის სიცოცხლე მშვენიერმან სულითა და ხორცითა. როდესაც ჩუჱნ, იქ, ახალს ცხოვრებაში ვნახავთ ერთმანეთს, მაშინ გიცნობ მე შენ, ნაზო ლიზავ!

საბრალო ლიზა დამარხეს მდინარის ახლო, მუხის ხის ქვეშ, და დაუდგეს თავს დიდი ხის ჯვარი. აქ ხშირად ვზივარ დაფიქრებული და დაყუდებული ლიზას საფლავზედ; ჩემს თვალებში ციმციმით მომდინარეობს მდინარე ცრემლთა; ჩემზედ შრიალებენ ფოთოლნი.

ლიზას დედამ შეიტყო რა სიკვდილი თავის ქალისა, სისხლი გაუცივდა შიშისაგან, თვალები საუკუნოდ დაეხუჭნენ. ქოხი დაცარიელდა. მასში ახლა მხოლოდ მღერის ქარი, და რა ესმით ასე ხმა იმა სოფლელებს, ამბობენ: იქ კვნესის განსვებული; იქ კვნესის საწყალი ლიზა:

ერასტი მრთელს თავის სიცოცხლეში იყო უბედური რა შეიტყო ლიზას ხვედრი, ვერას გზით ვერ შეიძლო მიეცა ნუგეში თავისა, თვისისათვის. თავის თავს სახავდა. კაცის მკვლელად. მე გავიცან ის ერთის წლის წინათ, მანამდის გარდაიცვლებოდა. თვითონ იმ სასტიკმან ერასტმან მიამბო ეს ანბავი და მიმიყვანა ლიზას საფლავზედ. ახლა შესაძლებელ არს, იმ სოფელს იყვნენ შერიგებულნი.

გიორგი ანდრონიკოვი