პირველი სამხარი

მოთხრობა სოფლელისა

ჩუჱნს სოფელში იყო ერთი ქალი, თუმცა მოხუცი, მაგრამ სასიამოვნო დედაკაცი და მრთელის სოფლის საყვარელი. სახის მეტყველება იმ მოხუცებულის დედაკაცისა დაგიმტკიცებდათ, რომ ყოფილა ოდესმე მეტად მშვენიერი ქალი. ის ემზგავსებოდა თუმცა არა ახალს ბუსუსიან ატამსა, გარნა უხორკლო, სუფთა ვაშლსა, ვაშლსა, ზამთარში გარგად შენახულსა. ჭკვიან თვალებში უბრწყინავდნენ ის ცეცხლის ნაპერწკლები, რომელნიცა არიან ხოლმე დამამტკიცებლად აღნაგზებ გულის მხურვალებისა! რომ დაგეკვირვებინათ თვალი სახისათვის, უეჭველად დაატყობდით, რომ ოდესმე შეპყრობილი ყოფილა სიყვარულის ჯაჭვითა, რომელსაცა დაუდვია თავის ბეჭედი თვითოულს მის ასოზედ.

ის იყო დამამშვენებელი ჩუჱნის სოფლის საზოგადოებისა, ამისთვის ხშირად შევიყრებოდით ხოლმე იმის სადგომის წინ, რომელიცა განშვენებულ იყო მშვენიერის შეფოთვლილის ხეებითა, სადაც უბრძანებდა ჩაის მომზადებასა და ხშირად სამხრებისასაც იმ მშვენიერს ხეებ ქვეშ. ჩუჱნს მასპინძელს ქალს უყვარდა მოთხრობა, მოგონება წარსულთა დროთა, ხოლო ჩუჱნ გვიყვარდა ყურის დაგდება. ყოველი თქვენი მოთხრობა, უთხარით იმას ჩუჱნ ერთ გზის, არიან ღირსნი,ყურადღებისა, რა არიან სასიამოვნონი. მაგრამ ეს კი უნდა გითხრათ პირმოთნეობით, რომ უკეთუ ყმაწვილ ქალობისა თქვენისა გარდასავალი გეთქვა ჩუჱნთვის, მაშინ სასიამოვნო იქმნებოდა რა კარგი გემოვნება გქონიათ! მოგვიგო ქალმა ღიმილითა. მართლად, რომ ჩემი თავს გარდასავალი კარგად გაგართობდათ თქვენ; მაგრამ მე არ მიყვარს წარსულის საქმის მოგონება, ამისთვის რომ ხელმეორედ დარდებს ამიშლიან. ამასთანავე ესეც უნდა ვსთქვა, რომ გაიგოთ ჩემი თავს გარდასავალი, არ დაიჯერებთ და ტყვილათ პირი რაზედ მოვაცდინო. - გარწმუნებთ რომ ყოველსავე დავიჯერებთ, რასაც კი იტყვი, მივუგე მე. რასაც კი იტყვით ესენიც ყველას დაიჯერებენ, როგორც სრულიად ჭეშმარიტებასა. ხომ არას მოუმატებთ ჩემს ნათქვამს? მითხრა იმან. არცა ერთს სიტყვას.- მინამ მე ცოცხალი ვარ ხომ არ განსთქვამთ? არათუ თქვენ, მანამდი ჩუჱნ თითონ ცოცხალნი ვართ, არცა ერთი სიტყვა იქნება განთქმული. ოჰ, არა! სთქვა იმან, მე მაგას არ მოგთხოვ და გაძლევთ ნებას რომ როდესაც იქმნებით ჩემს წლოვანებაში, უამბოთ თქვენთა მეგობართა და ამხანაგთა ანბავი ჩემი ქარიან ახალგაზრდობისა, ხოლო წინათვე გაცნობებთ თქვენ, რომ ჩემი თავის გარდასავალი ასე გრძელია, სამ დღემდინ ძლივს გავათავებ, თუ რომ ყოველ დღეს სამხრათ მეწვევით. სამხარზედ გიამბობთ ეგ უფრო უკეთესი, მიუგეთ ჩუჱნ. რა მოგვიტანეს და რა მოვაყოლეთ ჩაის სმასა დაიწყო მასპინძელმა შემდგომი მოთხრობა:

„მე დავიბადე მდიდარ მდგომარეობაში, გარნა არ ვიცოდი ჩემი სიმდიდრე მაშა ჩემმა, ბედნიერის ვაჭრობის საშვალობითა, მოაგროა დიდი ფული და მოკვდა, დამტოვა რა მე ყმაწვილი; ხოლო დედა მიმიკვდა მამის ჩემის წინათ ბიძა ჩემი, ზედამხედველი ჩემი და მამიდა, ცოლი მისი იყვნენ ორივენი ღვთის მოყვარენი, გარნა ძუნწნი, როგორც თავიანთს ქონებისა. ისე ჩემს ქონებასა ძალიან უფრთხილდებოდნენ რაც უნდა ნაკლულევანება მქონოდა, არაოდეს არ შემისრულებდნენ და ყოველსავე მათმენინებდნენ, მარწმუნებდნენ რა, რომ ვარ ძალიანის ღარიბის კაცის შვილი.“

სახლში მყოფნი, ყოველნი ერთბამ ცდილობდნენ, რომ არ შემეტყო სიმდიდრე ჩემი, დიდი თუ პატარა. ბიჭი თუ გოგო. ისე დამიმორჩილეს და გამხადეს თავისის ნებისა, რომ სრულებით არაფრის უფლება არა მაქვს სამყოფი შეძლება, რომლითაცა შემეძლოს თავის შენახვა. თუმცა დედი ჩემის სიკვდილის შემდგომ დარჩა ძალიან ბევრი ძვირფასი ნივთები და ბრილიანტები, მაგრამ მე სრულიად არა მომცეს რა, გარდა ამა ოქროს პატარა გულისა. ჩემი ფულები გაცემულ იყვნენ სარგებლობით, მეკი არა მქონდა არცა თუ ერთი ცალიფული. ასე მეგონა ჩემზე ღარიბი არავინ იყო, მეგონა ჩემი ნათესავების წყალობითა ვსცხოვრებდი. იფიქრეთ, თუ რა მდგომარეობა იქნებოდა ეს ჩემთვის.“

„თექვსმეტ წლიამდინ არ მინახავს ქვეყნიერება,ისე დაკეტილში მინახავდნენ მე ვხედამდი ქვეყანასა მხოლოდ ჩემის ფანჯარიდგან; ხოლო რა შევსრულდი თექვსმეტის წლისა, ვნახე რაღაც სრულიად ახალი და მეტად სასიამოვნო. რა ერთს დილით გარდავიხედე ფანჯარაში ჩუჱულებრივ, ვნახე ახალგაზდა მშვენიერი კაცი, რომელიც იყო მწერლად მდივანბეგთან. ჩუჱნს მეზობელთან, და რომელიც გარდივარცნიდა რა მავს გრუზა თმასა, ყოველ დილას ჩუჱულებრივ, საქმის წინად, დაჯდებოდა ხოლმე ფანჯარის წინა, პირის-პირ ჩემის ოთახისა, რათამცა დატკბობილ იყო ახლის ჰაერითა. წარმოიდგინეთ თქვენ აპოლონ ღმერთა საღამურ ტანისამოსში, ამისთანა იყო ჩემი ალექსანდრე.- ჩემი გეუბნებით, მისთვის რომ ამა წამიდგან ჩუჱნი გული შეერთდნენ. ის იყო ჩემი მრთელს ჩემს სიცოცხლეში.“

„შევხედე რა პირველად, მაშინვე შევიტყე ყოველი ის, რაცაწინად იყო ჩემთვის შეუტყობარი: მომეწყინა მარტოობა, ბნელი აზრი რაღაც სიყვარულზე და მუდამ ჩემი მოუსვენლობა. აი რა არის საჭირო ჩემის ბედნიერებისათვის, რომ გამოვიდე ამ მდგომარეობითგან! ვეუბნებოდი ჩემს თავსა და ვიმეორებდი ათასჯერ; მაგრამ ქუჩა მიყოფდა საგანსა ჩემის ბედნიერებისასა.“

„მე შევამჩნიე იმას განცვიფრება, ამასთანავე სიხარული, ოდეს პირველად მნახა მე; უეჭველად ისიც შენიშნავდა ჩემს განკვირვებასა და სიამოვნებასა. მხოლოდ დარწმუნებული ვარ, რომ სირცხვილი და შიში, რომელნიცა განუშორებელარიან უბიწოებისაგან, აგრეთვე გამოცხადდნენ ჩემი სახეზედ როგორღაც გულის გრძნობამან მითხრა მე, რომ ახალგაზრდა ქალთათვის არ არის საკადრი ჯდომა დიდხანს ფანჯარაში, როდესაც შეჰყურეს ახალგაზრდა კაცი, ამასთანავე მოწონებით და სიამოვნებით. მაშინვე ავდექ, მოვშორდი იმ ფანჯარას, მინდოდა გავრთობილ ვიყავ რითამე, დავუწყე ალერსი ჩემს ჩიტებს, რომელნიცა მისხდნენ ყაფაზაში, კიდევ მივედი იმავე ადგილსა; ვშორდებოდი, ვბრუნდებოდი და ნელნელა ვუყურებდი, იმ აზრით რომ შემეტყო ხომ არავინ არ მიყურებდა. საყვარელი ალექსანდრე იდგა უძრავად, არცა თუ ერთს მინუტს, მაშორებდა თვალსა, მელაპარაკებოდა შორიდგან სახის მეტყველებითა, მთხოვდა რაღასაც მეტის ვედრებითა და ენა მჭევრად, და სჩანდა მაყვედრიდა მას, რომ არ მინდოდა იმის ყურება ხალისიანად, -

დასასრულ, მოვერიე ჩემის გულის ძალასა, მოვშორდი ფანჯარასა მრთელი ის დღე. - იმ დღეს ესეც შევნიშნე, რომ დედიდა ჩემი თვალს მადევნიდა ეხლა უფრო, ვიდრე სხვა დროსა და ცდილობდა შეეტყო ჩემის გულის ფიქრი. მეც რა შევიტყე ესა და რა ვსცდილობდი არ შეეტყო ჩემის გულის აშლილობა, დავიწყე წიგნის კითხვა, მაგრამ ძნელი ეს იყო, რომ წიგნში სრულიად ვერასფერს ვხედავდი, გარნა შავის თვალებისას და შავის თმისას. დედიდა ჩემმან დამიწყო ლაპარაკი, მაგრამ მე არ შემეძლო პასუხილ მიგება წესიერად და ვუთხარ, რომ თავბრუ მესხმება მეთქი.“

„იმ დღეს მსურდა მალე დაღამებულ იყო, ამისთვის რომ ძალიან მინდოდა მარტოდ ყოფნა, სადაც შემძლებოდა ფიქრი, რომლითაცა მენახა ეგება სიზმარში შავი თვალები და შავი თმები- დავიძინე, ახ! ნეტარ თუ რა ტკბილი ძილი იყო ჩემთვის, როდესაც ვნახე ის, რაცა სურდა ჩემს გულს!“

„ეს იყო აპრილში, ამა დროსა, როდესაც უოველი ცოცხლდება და ყოველი ახალგაზრდდება, ყოველი, გარდა კაცისა! ოხ, მე თვითონ ვყვაოდი მაშინ, როგორც ხეები, და გავიღვიძე მეორე დღეს მზის აღმოსვლის ადრე; მაგრამ ჩემს აპოლლონს აესწრო ჩემთვის, ამდგარ იყო ჩემზე ადრე, და იჯდა ფანჯარის წინა. შევხედე რა, შემრცხვა, მაგრამ მსურდა დამემალა ჩემი სირცხვილი, არ ვაჩუჱნებდი იმას ჩემის გულის გრძნობასა, და ისე ვექცეოდი, ვითომც გართობილ ვიყავ დილის სიამოვნებითა. ერთხელ ამ მდგომარეობის დროს ჩუჱნი სახენი შეხვდნენ ერთმანეთსა; იმან თავი დამიკრა, მანიშნა ხელითა და თავითა; ეს ხელითა და თავით ნიშნება ამას მოასწავებდა, რომ დრო იყო მეტად კარგი. მეც დაუკარი თავი, რადგანც ბოროტებაში არა რაი ეჭვი მქონდა და თავის ქნევით მეც გავუხდი იმას თანახმა მასზედ, რომ დღე იყო მშვენიერი. შემდგომ შევიტყე, რომ თუ თექვსმეტი ანუ ჩვიდმეტი წლის ქალი გაუხდება თანახმა ახალგაზრდა კაცსა რაშიმე, მაშინ ისინი უნდა იყვნენ ერთის აზრისანი; ეს არაფრათ მეჩუჱნა, მაგრამ ბოლოს ვინანე, თუ რათ გავუხდი თანახმა მასზედ, რომ დრო იყო კარგი.“

„ალექსანდრე ამით შეიქმნარა კმაყოფილი ამ ლაპარაკის დასაწყისითა, განიზრახა განგრძელებაცა; დაიდო გულზე ხელი, რომლითაც მიჩუჱნა, რომ იმისთვის დიდად სასიამოვნოა სუნთქვიდეს ჩემთან ერთის ჰაერითა. ხოლო მეც გაუფრთხილებლობითა ისე ვიმოქმედე. ამაზედ ის გახდა უფრო თამამი და ზომამდა რა თვალებითა სივრცესა, ჩუჱნის სიშორისას, რომელიც გვყოფდა ჩუჱნ, ამოიოხრა და აიწია მხრები. მივხვდი რასაც ამბობდა, მაგრამ არ შევიმჩნიე რადგან ესეც გაბედა და ამაზედ დავუწყე ყვედრება ჩემს თავს, თუ რათ გავიცან ახალგაზრდა ყმაწვილი კაცი, რომელიცა თუმცა სჩანდა კეთილკაცად, მაგრამ მაინც ჩემთვი ჯერეთ იყო უცნობი“.

„რამდენიმე დღე არ მივედი ფანჯარასთან, ვცდილობდი გულიდგან გარდაგდებასა, მაგრამ არ იქნა კიდევ, სულ იმაზე ვფიქრობდი, მხოლოდ ისა მყვანდა თავში გამოსახული, ვფიქრობდი თუ, რა მიზეზით უცნობი ლამაზი კაცი დადგა ჩემს სახლის პირდაპირ?... მაგრან კვალად ვცდილობდი ხელი ამეღო განსაკუთრებულ სიამოვნებისაგან, დატკბობისა დილის ჰაერისა და გაზაფხულის სილამაზისაგან. ჰო! ეს იყო ძნელი. ახალგაზრდა უცნობი, ვხედავდი რომ არ იყო უზდელი; არც კადნიერი, იმას ესიამოვნებოდა ჩემი ნახვა: ეს შესაძლებელია, ვფიქრობდი მე და თან ვიყურებოდი პატარა კარებში, იმას უნდა ჩემთან დაახლოება: ეს რა გასაკვირველი საქმეა? რისთვის არ უნდა ვეჩუჱნო, მაშინ, როდესაც ის ჩემთვის საშიშარი არ არის? თუ მოვერიდო მაშინ ყველას უფრო სხვა ნაირად ეგონება. არა, მე არავისი არ მეშინიან და არც მოვერიდები!“

„მეორე დღეს მიველ ფანჯარასთან, სადაც დავსდე გალია, დაუსხი ჩიტებს ახალი წყალი და მივე საჭმელი; ალექსანდრე ისმენდა ჩიტების გალობასა დიდის სიამოვნებით, და სიშურით უყურებდა გალიასა, თითქოს სურდა ყოფნა გალიაში ჩიტების ნაცვლად. იქნება მკითხოთ, თუ როგორ შემეძლო ყმაწვილ კაცის ნახვა შორიდგან? არა, ეგრე არ არის! თექვსმეტის წლისანი როდესაც ვართ, მაშინ თვალები გვაქვს მეტად კარგი, უმეტესად ხედავენ ამისთანა შემთხვევებში. თუმცა დამჩემდა დაფიქრება, გონების დაფანტვა, მაგრამ მაინც ვერ იმალებოდა ჩემის ყურადღებისაგან: ვერც იმის მოთმენა, ვერც იმის მოუსვენლობა, ვერც იმის ყვედრება, როდესაც გამოვიდოდა ხანი და არ მივიდოდი ფანჯარასთან, ვერც იმისი მშვიდობიანი კმაყოფილება, როდესაც შევხედამდი ხოლმე ალერსითა ამ გვარად გაიარა მრთელმა თვემ; უცნობი ჯერეთ კიდევ არ იყო კადნიერი, არცა თუ მე ვიყავინ იმის მწყალობელი, არც თუ არა ვწყალობდი.“

„ერთხელ, პირველ მაისს, ჩემ დღეობას, ავდექ რა ადრე დილით, დავინახე იმის ფანჯარაში მშვენიერი ყვავილები, რომელნიცა იყვნენ ახლად გაშლილნი და რასაკვრელია იყვნენ ნუგბარნი, რადგან პირველად იყვნენ იმა გაზაფხულში შემოსულნი. თვითან ალექსანდრე ზედ დასტრიალებდა და რა დამინახა, მაცნობა მე გამოუთქმელის სიამოვიებითა,აუწერავის სინარნარითა, რომ ყვევილები მეკუთვნიან მე ცალ ხელში ეჭირა კალენდარი, რომელსაცა მხურვალედ აკოცა იმა ფურცელსა, რომელზედაც იყო დაბეჭდილი ჩემი სახელი და მიჩუჱნა ცხადად რომ იცის ჩემი დღეობა. მაგრამ ძნელი ეს იყო რო, მეკი არ ვიცოდი, თუ რა ერქვა ყმაწვილკაცს. რა ეს მანიშნა, მეც თავის ქნევით ვანიშნე, რომ სწორეთ ანბობს, ჩემი დღეობა არის და მადლობა გარდუხადე რადგანც ჩემი სახელი იცის, რომ სოფიო მქვია. აქ უცნობმა მიიკრა მარჯვენა ხელი გულზედ, იმ გვარის სახითა, თითქოს რიღასიც მოცემა სურდა; ხოლო მარცხენა ხელი აიშვირა ზეით, ნიშნად ფიცისა.“

„მაშინ ვიგრძნე, რომ გულმა დამიწყო ადრინდელზედ მეტად ცემა, ფერი წამივიდა, და ვეღარ გაბედა ჩემა სახემ, ეჩუჱნებინა, კვალად იმის სახისათვის, დავიფარე რა ორივ ხელებით პირი სახე, მსწრაფლ გამოვბრუნდი ფანჯარიდგან.“

„ამის შემდგომად მე აღარა რაი მიზეზი მივე, რომლითაც გამებედნა ამ გვარი საქმე, ალექსანდრე რომ დამელაპარაკებოდა მე. მაშინ რასაკვრელია ასე მალე ვერ გამიბედამდა სიყვარულის გამოცხადებასა და ჯერეთ დაიწყებდა ჩემის კეკლუცობის ქებასა.“

„ცხადად ჰსჩანდა, რომ მომცა თავის გული და ჰფიცამდა მუდამ ვყვარებოდი ვფიქრობდი მე, რომ იმას ეგონება ვითომც ჩუჱნი გულნი თანახმანი არიან, გარნა ის კი არ იცოდა, თუ ვითა შემეძლო უნებურადდა შეუტყობელად ჩემის ნათესავებისა შევსულ ვიყავ მოვალეობაში, და შემეთანახმებინა ჩემი გული უცნობ ახალგაზდა კაცის გულთან, რომელიცა იქნება, კიდეც დაიცინებოდა ჩემზედ? ყოველი ესე მიკარგამდნენ გონებასა და ვაპირობდი ფანჯრის დაკეტასა სრულიად; მაგრამ ჰაზრმა, საკმაოდ საფუძვლიანმა, გამოცვალა ჩემი განზრახვა. მე მივიღე მხოლოდ ყვავილები ვფიქრობდი მე და არა გული. მაგრამ იქნება ის ყმაწვილი კაცი ღირსიც იყოს ჩემი, იქნება განგება მიგზავნის მე ქმარსა? თუ ის ჩემთვის არის დანიშნული, მაშ ჰქონდეს იმედი! მივსცემ დროსა ჩემის მოძებნისასა. ვგონებ იცოდეს თუ ვის ხელქვეითა ვარ მე; მაგრამ თუ ახალგაზდა კაცი მიცნობს მე სასიამოვნოდ, არ უნდა ვიწყინო მე ისა, ახ! იმას კი აღარ ვფიქრობდი, თუ რაც უნდა მოგვწონებოდა კაცებსა, ვინ მოინდომებიმათ და საწყალის ღარიბის ქალის შერთვასა? ამ აზრით მე ვცდილობდი ჩემი თავის დამშვიდებასა.“

„ყოველ დილასა რწამდა ისა ჩემს ყვავილებსა, სუნავდა იმათ მშვენიერ სუნსა; სთვლიდა ვარდებს, რომელნიც გაშლილ იყვნენ; მაჩუჱნებდა მე იმათ, რომელნიც ჯერეთ იყვნენ გაუშლელნი; ხარობდა იმით და ეალერსებოდა იმათ ხოლო მე გავუღიმებდი ხოლმე, ვხედავდი რა იმის ზრუნვასა ცემს ყვავილებზედ, შეუნიშნავის სახითა დღითი დღე უყურებდი იმას უმეტეს გაბედვითა და დიდხანს. ერთხელ ჩუჱნი თვალები შეხვდნენ და არ უნდოდათ მოშორება ერთმანეთისაგან; ის იყო აღსძრულიუცხო სახითა-აკოცა დიდის სიამოვნებითა ერთსა ვარდსა, შეუბერა თავის კოცნასა და მანიშნა მე ხელითა, რომ გზავნის ჩემთან. თქვენ იგულის-ხმეთ, რომ მე არ შემეძლო დამეტოვა ამისთანა კადნიერება დაუსჯელად; იმავე წამს მოვშორდი ფანჯარას და დავიფიცე, რომ აღარ ვჩუჱნებოდი. და მართლად რომ არ ვეჩუჱნე... თქვენ რა გგონიათ?... მთელი კვირა!... მთელი კვირა!... იფიქრეთ ჩემნო მეგობარნო როგორი მოთმენაა ახალგაზრდა ქალისათვის!...“

„წყეული გული არ მამეშვა, მტანჯავდა მეტად და რა ვეღარ იქნა, ვიპოვე ღონის ძიება კვალადა ნახვისა არა ცხადად, არამედ იდუმალ, თითქმის ზედიზედ უყურებდი ხოლმე ფანჯრიდგან. ამ დროს შევნიშნე, რომ პირველ ორ დღესა, როგორც ადრე, რწყამდა ყვავილებსა, მაგრამ ნაღვლიან და ბნელის სახითა, რისგანაცა ვარდები ასე გონია სჭკნებოდნენ; უყურებდა მწუხარედ, შემოიხედამდა ხოლმე ასჯერ ჩემს ფანჯარასა, და არა ხედამდა რა არავის, მიდიოდა ისე, როგორც საწყალი მთხოვარი, უარ-მიღებული განმკითხავთაგან. მესამე დღესა ვნახე, რომ ყოველი იმისი მოთმინებაც აღისპო; დანამა რა ცრემლითა ჩემი ყვავილები, მოსწყვიტა ის ვარდი, რომელსაცა აკოცა ასე უბედურად, შეიხურა ფანჯარა და დაიმალა.“

„შემდომად ორის დღისა ნაცვლად ალექსანდრესი ვნახე კაცი, იმის ოთახში, რუსულათ ჩაცმული, ხელში გრძელის ჯოხით მქონებელი, რომელიცა გაივლიდა და გამოივლიდა. ოხ! ეს აქიმია! ვფიქრობდი მე: უთუოდ ავათ არის, ავათ არის ჩემის მიეზითა, ჩემის სასტიკ ქცევისაგან!... რა ვქმნა? როგორ მეთხოვნა ჩემის დანაშაულობის მოტევება; რა გზით მეცნობა იმისთვის, რომ მე ვიმყოფები სინანულში? ბოლოს ვიპოვე ღონის ძიება.“

„ის კაცი მოდიოდა დღეში ორჯელ; უცდიდა იმას, რომ მომდგარ იყო ფანჯარასთან, დავინახე რა რომ მოდგა, ნაღვლიანის სახითა დაუკარი თავი, იმანაც აგრეთვე დამიკრა თავი, არ იცოდა რა, თუ ვისა-და მიუბრუნდა თავის ავათ-მყოფსა, რათა ეკითხა ჩემი ვინაობა. ესეც საკმაო იყო ჩემთვის.“

„ახალგაზრდა ალექსანდრე არ დაერწმუნა მარტო აქიმის ნათქვამს; უცდიდა რა მას თავის ოთახიდგან გასვლასა და, რა ნახა აქიმი გასული, იმ სათსვე ადგა ბარბაცით, მოვიდა ფანჯარასთან, სადაც დავინახე, მაგრამ რა დავინახე!... ისე გამხდარ იყო, ისე ფერ-მკრთალი შექმნილ იყო, რომ შემეშინდა და ვერ შემეძლო დაფარვა მისგან ჩემი უგულითადეს შეწუხებისა. ალექსანდრემ გამომიცხადა მე თავის ავათმყოფობა, დაიდო თავისი ხელი მაჯაზე, შუბლზე და გულზე; ხოლო შემდგომ, შეხედა რა მწუხარებითა ვარდებსა, დაეცა დაჩოქილი, გამოიშვირა ჩემკენ ხელები და ითხოვდა მოტევებასა. ცრემლთა დამიწყეს თვალთაგან დენა და ისიც მიყურებდა, როგორ ვიწმენდდი, იფიქრეთ თუ ამ ჩემს ტირილზედ როგორ განიხარა? მაგრამ მე ვანიშნე, რომ ისევ დაწოლილ იყო. გამიგონა, და რამდენსამე დღეის შემდეგ, ვნახე რომ ჩემი ალექსანდრე მორჩა.“

„იმ დროიდგან ის მეტად იშიშოდა, არა ვაწყენინორაო; აგრეთვე მეცა იმის მიხედვით ვიყავი ფრთხილად, და ვერა გზით ვერ შემეძლო დავიწყება კოცნისა, ფანჯრიდგან ფანჯარაში გამოგზავნილისა; მე მეგონა, რომ ის მოჰფრინდა ჩემამდინ და ჩემი თვალები ასჯერ მზათ იყვნენ სათხოვრად, კიდევ მეორედ გამოეგზავნა ჩემთან კოცნა, რომლისთვინაც აღარ დავსჯიდი ასე უწყალოდ; მაგრამ ის ვეღარ ბედავდა. მეორე შემთხვევა, უმეტეს საშიშარი, მელოდა მე.“

„თითქმის არსად არ გავსულვარ სახლიდგან, როგორც ზემოთა ვთქვი, შვიდმეტ წლამდინ; მაგრამ ერთს მშვენიერს დღესა მოუნდა ჩემს დედიდას სეირობა მინდორზე, სადაც იყო შეკრება ხალხთა სათამაშოდ და იმისაც უნდოდა ნახვა. იმ თამაშობაში წასვლა უმჯობესიაო, მეტყოდა მე. ვიდრე ფულის მიცემა და სიარული ტეატრშიო... როდესაც ჩუჱნ დავდექით მეფის ძეგლის წინა, ამ დროს მოვიდა ჩემთან ერთი ბებერი დედაკაცი, რომელსა ეჭირა ლამაზი პატარა ფინია და მკითხა: არ ინებებთ პატარა ძაღლის ჰსყიდვასაო? ის ფინია ძალიან მომეწონა და გამოვკითხე ფასი; მაგრამ დედიდამ უბრძანა იმ ქალსა, რათა წასულიყო თავის გზაწედ, რადგანაც არ უნდოდა ფასის გაღება.“

„თუმცა სამწუხარო იყო ჩემთვისა, რომ მომაკლო ამისთანა სიამოვნება, მაგრამ, რა ვხედავდი ჩემს თავს ღარიბ მდგომარეობაში, აღარაფერი არავსთქვი რა, ყოველსავე ნაკლულოვანებასა ვითმენდი.“

„მაგრამ წარმოიდგინეთ ჩემი განკვირვება! მიველ რა შინა, ვნახე დერეფანში დადიოდა მშვენიერი ჩემი ფინია ყელზედ ვარდის ფერ ლენტით შემოხვეული პატარა ეჟვანებითა! სიხარულით ავიყვანე ხელში, ვეალერსებოდი და ვკოცნიდი; ხოლო ჩუჱნმა მსახურმა მითხრა, რომ ვიღაც ბებერმა დედაკაცმა მოიყვანაო და დამიგდო სიტყვა, რომ მომეცა შენთვისაო. დეიდა ჩემს ეგონა, რომ ჩუმათ მივეცი იმაში ფული, დამიწყო ლანძღვა და ყვედრება ამისთანა ცუდ უბრალოდ ფულის გარდაგდებისათვის, მაშინ, როდესაც რომ ვიყავი ღარიბი. თუმცა ბევრი მაყვედრა, მაგრამ თავი სრულებით არ მიმართლებია მხოლოდ ვიყავი ხმა გაკმეტით. -

„შეველ ჩემს ოთახში, და ვფიქრობდი, თუ რა სახელი დამერქმივა ამა მშვენიერის ფინიასათვის; ამ ფიქრში რომ ვიყავი უეცრად შევხედე, - ვნახე ფინიას საყელოდგან გავარდა პატარა ბარათი, რომელზედაცა ეწერა: ჩემი სახელია გიშერა, ხოლო გამომგზავნელისა ალექსანდრე!“ -ოხ! ეს უეჭველად იმისაგან გამოგზავნილი იქნება-ვფიქრობდი მე-ის რასაკვრელია სასეიროდ იქმნებოდა, და შენიშნამდა რა ჩემს სურვილსა, რომ მეტად მსურდა ამ ფინიას ყიდვა, მიყიდა და მაჩუქა მე! ვინ იცის იმ ყმაწვილკაცს ჩემი გულისათვის მიუცია უკანასკნელი ფული, რომელზედაც მეტი არცკი ჰქონდა. იმ პატარა ფინიასა რასაკვრველია მიხვდებით, რომ უნდა სძინებოდა ჩემთან, ერთს ლოგინში და ეჭამა ერთს თეფშზედ.“ „მთელ ღამეს ვფიქრობდი მხოლოდ იმ ყმაწვილ კაცზედ და მაზედ, თუ როგორ გამომეცხადა იმისთვის მადლობა ამისთანა შესანიშნავის და გულის გასაგმირალ სიყვარულისათვის?“

„მეორეს დღეს დილა ადრიან ალექსანდრემ დამინახა, რომ მე ვიჯექი ფანჯარაში, მეჭირა ხელში ფინია, ვიკრავდი გულში, ვუალერსებდი და ვკოცნიდი. სიხარულით და მწუხარებით გვიყურებდა მე და ფინიას, და ისეთის მოწადინებით, ისეთის შურითა, რომ მე დავივიწყე ჩემი თავი და მოვიხდინე სიბრიყვე. საუბედუროდ იმა წამსა ხელში მეჭირა სარკე: მე მიუბრუნე იგი საყვარელ ალექსანდრეს შემდგომ მოვიბრუნე, ვაკოცე და დავიმალე.“

„არ ძალმიძს აღგიწეროთ თქვენ მაშინდელი ჩემი აღელება, ამასთანავე სირცხვილი და მწუხარება. ეხლა ჩემს გულსა წაერთო სამუდამოთ თავის უფლება, ვფიქრობდი მე. ვტიროდი რა თან მდუღარების ცრემლითა; ახლა ახალგაზრდა უცნობმა მიიღო მასზე მუდამი ნება; იმან დაინახა, რომ მე ვკოცნიდი იმის სახესა, და თუ ამის შემდგომ ის არ იქმნებოდა ჩემ ქმრად, ჩემი უპატიურება დაუვიწყარი იქმნებოდა ჩემთვის. მე დაუფიცე მაშინ ჩემს თავსა, რომ არ შემერთო სხვა ქმარი, გარდა მშვენიერის ალექსანდრესი.“

„ალექსანდრე, ჩემის განწირულების ჟამს, იყო აღტაცებული სიხარულით, და ჩემის ერთის კოცნის მაგიერათ ათით და ოცით მომიგო. სამწუხაროთ ჩემდა მეზობლებს ენახათ ეს და ეთქვათ ჩემის დედიდასთვინ.“

„მე გადმომიყვანეს სხვა ოთახში, კი არ მითხრეს თუ რა მიზეზით? მე რასაკვრელია მაშინვე მივხდი, მაგრამ დავემორჩილე ჩემს ხვედრსა და ვცდილობდი არარად შემემჩნია რომ უფრო ეჭვი არ აეღოთ, ვიმყოფებოდი რა მარტო ჩემს ახალ ოთახში, მე წარმოვიდგინე მწუხარება ახალგაზრდა კაცისა, დატოებულისა უნუგეშოდ და ვერა ვპოობდი ვერა ვითმრსა ღონის ძიებასა, რათა შემეტყობინებინა იმისათვის მიზეზი, რომელიც შემემთხვივა მე. ამის შემდგომ ვნახე, რომ მოვიდა ჩემს ბიძასთან ვიღაც ერთი მდიდარი ვაჭარი, რომელიც, როგორც ისმოდა ხმა, სარგებლობდა, წყალობითა პირველის მინისტრის წინამძღვარისა, და დაიწყო ჩემი თხოვნა რომ მივეცით იმის შვილისათვის. ეს იყო საკვირველი, რომ ეს აზრი მიეცა ვაჭრის შვილისათვის, თითონ მშვენიერს ალექსანდრესა.“

„უნდა იცოდეთ, რომ ის ვაჭარი იყო დიდი მფარველი ახალგაზრდა ალექსანდრესი, არწმუნებდა იმას ერთს დროს თავის წყალობაებით აღვსებასა, და სურდა ეპოვნა შემთხვევა, რათა ყოფილ იყო იმის სასარგებლოდ. ალექსანდრე, არა მხედამდა რა მე რამდენიმე დღე ფანჯარაში, და შეიტყო რა, რომ ძუნწი ჩემი ბიძა მზათ არის მიმცეს მდიდარსა, განიზრახა გამოცვლა თავის მდგომარეობისა, და აღმორჩევა იმისთანა გზისა, რომელიც უფრო მალე ამდიდრებს კაცთა; იმან დააპირა ძებნა ადგილისა სხვა ვაჭრებთან და თხოვნა მაზე თავის მწყალობელისა. ვაჭრისათვის არ იყო ძნელი მიზეზის შეტყობა ამისთანა სურვილისა. ერთის სიტყვით შეიტყო, რომ შეკრულ იყო ალექსანდრე ვისამე მიჯნურებითა, და სახელობრივაც გაიგო. თუმცა ალექსანდრეს არ უთქვამს არცა ერთი სიტყვა ჩუჱნს ცნობულებაზე, მაგრამ აგრძნობინა, რომ მიიღებს რა ადგილსა რომლისაგანაც შემოსავალია, აქვს იმედი ჩემგნით გაბედნიერებისა.“

- „მე არ დაგივიწყებ შენ, უთხრა იმას ვაჭარმა, მნახე ხოლმე ხშირად, რამდენსამე დღის შემდედ. ახალგაზრდა კაცი დაბრუნდა სახლში მადლობითა. იმის მწყალობელმა მართლა არ დაივიწყა ალექსანდრე; მაგრამ მეც გამხადა ღირსი თავის ყურად-ღებისა. იმას გაეგონა ალექსანდრესაგან, რომ მე არა ვარ გონჯი სახითა; რომ მე უნდა ვყოფილიყავ მდიდარი; შეეტყობინებინა, თუ რამდენი ფული დამრჩა მამისაგან, გარდა ამისა ძუნწი და უშვილო ბიძა ჩემი, ადრე თუ გვიან უნდა მომკვდარ იყო. ერთის სიტყვით ვაჭარმა დააპირა დაქორწინება თავის შვილისა ჩემზედ, და სურდა რა დახსნა მისი პირველ შემთხვევაში საშიშარეობისაგან მოცილესი, გაგზავნა ალექსანდრე სოფელში საქმეზედ ახალს ადგილს, ხოლო შემდგომ მოვიდა ჩემს ბიძასთან, რათა მივეცი უუგუნურეს უგუნურისათვის.“

„იფიქრეთ, როგორი განსხვაებაა? - კარგად იცით რა მდგომარეობაში ვიქნებოდი ამაზედ! ვისზედ უნდა გამეცვალა სილამაზისა და სიამოვნების სახე როგორი განსხვაება იყო ორ გულთა შორის! ოხ! ერთი შეხედულება, ერთი ღიმილით ჩემის საყვარლისა ალექსანდრესი იპყრობდა უმეტეს მახვილით ნებასა ჩემსა. რა დავატყე საქმე როგორც იყო, მე უარი ვუთხარ სრულიად და ვუთხარი ჩეს ბიძასა რომ შვიდმეტ წლოვანებაში არა ჩქარდებიან ქალის გათხოვებასა. ის მეუბნებოდა ვაჭრის სიმდიდრესა; მაგრამ მე დავაჯერე ის, რომ იმგვარი კაცი არაოდეს არ მომეწონება მე.- მაშ თქვენ გნებამთ ქალბატონო - მითხრა მე დედიდამ წყრომითა შეირთოთ იმისთანა კაცი, რომელსაცა არაფერი არა აბადიარა. სხვის კარზედ და სხვის ბანზედ არის! მე მოვბეზრდი აქამდინ შენს მოვლასა! ან ქმარი უნდა შვირთო, ან არა და უნდა წარძანდეთ მონასტერში ამ ორში ერთ ერთი უნდა აღმოირჩიო? მე მაშინვე დიდის სიხარულით აღმოვირჩიე მონასტერი იმედითა მით, რომ ვიქმნებოდი იქა უფრო თავის უფალი, ვიდრე ჩემის ძუნწის ბიძის სახლში.“

„საკმაო არის ჯერ ესა დღეს, რაცა ვსთქვი; ზოგს ხვალ აღგიწერთ, თუ ვითარი უარესი შემთხვეულება მოეცა ამის შემდგომს ჩემს სიცოცხლესა.“

(განგრძელება იქნება შემდგომს წიგნში).

თ. პავლე თუმანოვი.