მოწყალეო ხელმწიფევ, უფალო რედაკტორო!

თქვენთან ჩემ-მიერ გამოგზავნილს რვეულებში, სხვათა თხზულებათა შორის, ჩემსავე შეცდომით (როგორცა სჩანს), გამოჰყოლია მოკლე პოემა, „ნაანბობი მოხუცისა“, რომლისაც დაბეჭდვა მე არ მსურდა და რომელიც დაიბეჭდა ამ წლის „ცისკრის“ პირველს ნუმერში.

მისს დაბეჭდვას არ მოველოდი და არ მსურდა მისთვის, რადგანც მე იგი დავსწერე (ამ ექვსის წლის წინათ), გამოსაცდელათ ჩემის თავისა, შევიძლებადია, თუ არა მწერლობაში მიბაძვას მაინც გამოჩენილთა და დიდათ საქებართა ჩვენთა ძველთა მწერალთა. დავსწერე, მარამ ვგრძნობდი რომ ჯერ შორს ვიყავ მათ-თან დაახლოვებისა მწერლობაში და, გარდა ამისა, ჩემს ნაწერს აკლდა შალაშინი, (როგორ ერთხელ ითქვა თქვენს ჟურნალში.)- რაც მოხდა-მოხდა და ამ ნაკლულოვანებით იქმნა დაბეჭდილი „ნანბობი მოხუცისა“. - ახლა სხვა ვეღარა მოვიფიქრერა ამის მეტი, რომ შევასწორე რაც შეიძლებოდა და სადამდინაც ღონე მიმიწვდებოდა. - გიგზავნით ამ გასწორებულს პოემას და გთხოვთ მისცეთ მას ადგილი თქვენს ჟურნალში ხელ-ახლათ დაბეჭდისათვის. - ესეც იქონიეთ სახეში რომელ ასოების დამწყობს, თქვენს მესტამბეს, ჩემს ცოდვებთან თავისებიც დაურთავს და ამით „ნაამბობი მოხუცისა“ ცოტათ დამახინჯებული ძე შეგვძენია. - იმედი მაქვს ახალი რვეული შეასწორებს ჩემს საქმეს და შეუმსუბუქებს სნეულებას ახლად დაბადებულს გონჯსა, თუ მესტამბემ ჩუმათ წამლობა არ დაუწყო თავისებურათ.

დავშთები ქართულის ლიტერატურის და თქვენი ერთგული მოსამსახურე,

თ. რაფიელ ერის-თავი.

25 იანვარს, 1867 წელსა, დ. ზუგდიდი.

ნაამბობი მოხუცისა

(მიბაძვა ძველებურთ მოლექსეთა.)

„... რა გითხრა შვილო მოხუცმა, თავს ბევრი გარდამხედია...
მთხოვ და გიამბობ მცირესა, ნუ გეგონები ყბედია...
სად არ ვთრეულვარ: მთა, ბარსა, სად გადმივლია ქედია,
და ას გზის მინახავს მრისხანეთ, მომღიმარეთაც ბედია!
ერთსა ანბავსა გიანბობ ძალა მიეცი სმენასა,
არ შემიძალო ბაასი, შენ ნუ გაანძრევ ენასა,
მოგითხრობ ჩემსა ნახულსა დაწვლილებითა ყველასა
და ამაოდ ნურას მაუბნებ მამიშენისა ლხენასა.
როცა ხელფეხი მერჩოდა, ომი მერჩივნა შინ ძილსა,
თუ მქონდა ტყვია, წამალი, არ დაგიდევდი შიმშილსა,
წასვლას ვისწრაფდი ლაშქრათა, როგორც საცოლო ქორწილსა
და თოფი და ხმალი, ცხენები მაშინ მერჩივნა ცოლშვილსა!
ერთხელ ვილაშქრეთ ქისტეთზედ, სადაც არღუნი მდინარებს,
კლდიდან კლდეზედ ხლტის, ღრიალებს, ჰგავს მხეცსა რასმე გმინარეს...
სოფელს მივედით ჩაღმოსა, გარს შემოვერტყით მინარებს,
და ზოგნი შეუხტის ციხესა, ქისტთ დავეხსენით მძინარებს.
შეგვექმნა ომი ფიცხელი, თოფის ცლა, ხმალთა ტრიალი,
ისმოდა ვაჟკაცთ ძახილი, ჩვენზედ მოიღეს გრიალი,
ქალთა დაიწყეს სიმღერა[1] ბალღებმა შექმნეს ღრიალი,
და ბევრს აუტირეთ დედ-მამა დარჩნენ ვით ოხერ ტიალი!...
რა ომს მოვრჩით მშვიდობით დავიმორჩილეთ სოფელი,
სარდალსა წიგნი მივსწერეთ, გავგზავნეთ მახარობელი...
მეკი იქ ყოფნას ვინანი, არავარ ღმერთისა მგმობელი...
და სადაცკი ხვედრსა ვერიდე, მუნ დამხვდა დაუნდობელი!
იქ ყოფნას ეხლაც ვინანი მაშინაც მენანებოდა,
მის-თვის რომ ვნახე ვაჟ-კაცი ტყვია გულს დასძგერებოდა,
უცხო რამ გმირი, მამაცი, სანთელივითა ქრებოდა,
და მიველ და ზრუნვა დავიწყე, თუკი რამ ეწამლებოდა.
მან მითხრა: „ჩემო ბიძიავ, მსგავსო მამისა ჩემისავ,
ნურასა სწუხარ, ამაოდ, შენ ჯაფა მოგეცემისა,
აღსრულდეს ჩემზედ ბრძანება უფლისა ძლიერებისა
და ხამს დასანთქველი დაინთქვას მსგავსად უძირო გემისა!“
მე უთხარ, შვილო, რას ივნებ, ნეტა წამლისა გლესითა?
სულმოკლეობა არა სჯობს, თავს ვერ მოირჩენ კვნესითა,
ბევრი მინახავს პყრობილი ჭირითა უარესითა,
და სჯობს გამაგრება, მხნეობა, მოთმება ვაჟკაცთ წესითა.
რა მომისმინა წამოჯდა, შემომღიმილა მწარეთა,
მითხრა: „ვხედავ რომ ვკვდებიო, ვაჟკაცებრ ლაშქრათ გარეთა,
მე სიკვდილ არას ვიშიშვი, ნუ მიცნობ ესრეთ მდარეთა,
და თუ მოვკვდე ამასა გვედრი აქ მიწას მიმაბარეთა!

ამასდა გარდა, მამაცო, მაქვს შენთან სახვეწარია,
ნუ დაივიწყებ გახსოვდეს ეს ჩემი საუბარია,
გეტყვი მიზეზსა, რისთვისაც სიცოცხლე გავიმწარეა,
და მამასა ჩემსა უანბე, ვისგანაცა ვარ მკვდარია...“

________________________________

„ერთხელ ვნახე ქალი ერთი, მე რა გითხრა მისი ქება,
ნინა ჰქვიან სახელათა, ვისთვის ეხლაც გული კვდება,
მთელს ხმელეთზედ იმისთანა, ვფიცავ არსად იბადება,
და მისის ხილვით მთვარე კრთება, მისი შუქით ვარდი ჭკნება!

პირველთავე მე ნინამა კეთილი არ დამაყარა:
დავინახე, დამინახა, გულს ისარი გამიყარა,
გამიცინა, გახლტა მსწრაფლათ, გამირბინა, გამეყარა,
და ერთის წუთის სიამოვნე მომისპო და გამიმწარა!

რა გაგიგრძელო ანბავი მეორეს დღეს ვნახე ნინა,
მშვენიერმა გუშინდელებრ ისევ ტკბილათ გამიცინა,
მკითხა: „ძმაო, ვის დაეძებ, საიდგანხარ ანუ ვინა?...
„და ვკადრე: „მზეო, შენსა შუქსა დავსდევ, შენი ჭვრეტა მინა!“

მან მითხრა: „ჩემი მძებნელი მიჰმართავს ჩემსა მამასა,
თუ იმას დაიყაბულებ გარდგვიხდის ერთა-ჭამასა,
გჯეროდეს ჩემი სიტყვები, ფიცი არ უნდა ამასა...
და ესე სთქვა, მსწრაფლად გაბრუნდა, გული თან გაჰყვა ლამაზსა!

რა ვისმინე მე ესენი კვლავ ვახსენე ღმრთისა ძალი,
ნინოს მამას მოციქული გაუგზავნე, ვსთხოვე ქალი;
მან დასტური შემოსთვალა- მომივიდა კაცი მალი
და მეტის-მეტის სიხარულით წავბარბაცდი ვითა მთვრალი!

ხანი აღარ დააყოვნეს მეორეს დღეს წამიყვანეს,
დარბაზს ნინა შემოვიდა და ხუცესიც დაიბარეს,
ჩვენ ბეჭედი მან გვიკურთხა: გაიხარეს, გამახარეს
და მაშინ ვკრეფდი ნინას ვარდთა: მალ-მალ ჩემკენ დაიხარნეს!...

ერთხელ მითხრა მე ნინამა: „მოდი ყური მომიპყარო,
ჩემი აზრი ესე არის, სჯობს რომ ეხლა ვაღვიარო:
თუ რომ გინდა საყვარელო, უფრო მეტად შეგიყვარო,
და ასახელე თავი შენი, თუ რომ გინდა რომ გიქმარო.

გირჩევ წახვიდე ლაშქრათა უნდა იშოვო სახელი,
ყოველი სული გაქებდეს, არ გჯობდეს ერთი კახელი;
თუ ვაჟკაცობას არა იქ, არავარ შენი მნახველი...
და წადი და მასახელე მე, მაფიცე შენი სახელი!“
ესე სთქვა და დამაშურა, აღარას დამაგვიანა,
მითხრეს ჯარიც იყრებაო და ქისტეთზედ მიდიანა,
წამოველ და ნინასათვის გულიდ-გან სისხლის მდიანა:-
და ადამის გვერდის ნამტვრევმა დახე რა დამაზიანა!...

ვიცი მამაჩემს უანბობ წვრილათ ამა საუბარსა,
ანუგეშე, უთხარ: ღმერთი მოგცემს სხვასა, კარგსა ვაჟსა;
საბრალო თავში წაიშენს, ვით მოლხინე სცემდეს ტაშსა;
და დაიჭი თორემ გაიგლეჯს თმასა, წვერსა და ულვაშსა!...

თუ შაჰხვიდე სადმე ნინასა, უთხარ ვერ უზამ ქმრობასა,
ქვეშკნელს მივალთქო, იქიდ-გან ვინ შესძლებს ტრფიალობასა,-
უთხარ: გიორგიმ ასე სთქვა: „ზეცას გიზამთქო ძმობასა,
და სხვა მოძებნეთქო საფერი, ის გიზამს გიორგობასა!“

კვლავ ჰკადრე ნინოს: „გიორგიმ ჰქმნა ვაჟკაცობა კახური,
ქისტეთში დარჩა ელჩათა, შინ დაითხოვა მსახური,
მიწას სჭამს, წვიმის წყალსა ჰსომს, მოძაგდა ღვინო და პური,
და მიწაა მისი დარბაზი, იგივე საწოლ-სახური!...“
რა ესე სთქვა, ცრემლი ღვარა წაუვიდა დაჭრილს გული,
მივეშველე, მოვაბრუნე, მარამ ვაჟკაცს ჰკლავდა წყლული...
-„მოგიკვდიო“! შემომძახა ვერ ვშველოდი მე ბედკრული,
და აქ პირჯვარი გადიწერა, განუტევა ესრეთ სული!...

__________________________

ამის მნახავსა მას აქეთ, თვალთა დამაკლდა ჩინია,
მინდა რომ ვიყო ქორწილში არ მელხინების ლხინია,
ომისა, ვაჟკაცობისა, გაგრილდა ჩემში ჟინია...
და გემდური ხვედრო, აქამდის, მეც რათ არ დამაძინეა!...

ამ სიტყვითა გაათავა ბერმა კაცმა ეს ანბავი,
დაიოხრა ცრემლი ღვარა, გაიქნია სამჯერ თავი,
სთქვა საბრალომ: „ღმერთო რის-თვის დამანატრე მიწა შავი?!...
და მეც დამაფიქრა ამბავმა - მეტის-მეტათ იყო მწვავი...

თ. რაფიელ ერის-თავი.

_____________________

1 ომში ქისტის ქალები უტენენ კაცებს თოფებს და იმღერიან სალაშქრო სიმღერებს.

ნამდვილი შემთხვევა

ნათარგმნი

საჭიროდ არ ვრაცხ იტალიის აწერას, რადგანაც დარწმუნებული ვარ, რომ უმეტესმა ნაწილმა მკითხველთა იცით სად არის ეს მშვენიერი ქვეყნის ნაწილი; და უფრო ეხლანდელ დროში ვინ არ იცით სად არის მშვენიერი იტალია, სადაც მოქმედებს უწარჩინებულესი მისივე მემამულე შვილი ღარიბალდი?-

იტალია მშვენიერი თავისის ადგილის მდებარეობითა, არის მდიდრად შემკული ყოვლის ნაყოფიერებით, რომელთაც მოჰყავთ განცხრომაში და აღტაცებაში მჭვრეტელნი. ამ მიზეზით არა ერთ გზის აწერილა სხვა და სხვა მწერლებთა და მოგზაურებთაგან ეს მშვენიერი ქვეყნის ნაწილი.

საშვალ აპენინის მთათა, სადაც ადგილის მდებარეობა ბუნებამ განასხოვა მშვენიერებითა, უმეტეს დანაშთენთა ნაწილთა იტალიისათა, ერთ მშვენიერ ქალაქში, დგას დიაღ მშვენიერი ციხე დარბაზი, რომელიცა ჩყთა-სა წელსა ეკუთვნოდა მარკიზს - დე-სპინოსა. მარკიზი იყო დიდი შესული ყმა ახალ ნეაპოლიტანის მეფე იოახიმ მიურატთან და ეჭირა უდიდესი ადგილი მის სასახლეში. იმა წლის ეკენისთვის მშვენიერს დღეში, იმ ციხე დარბაზისკენ მიეშუროდა ერთი ყმაწვილი კაცი; სრული ყოვლის მშვენიერებითა, ტანისამოსი ეცვა მდიდრად შემკული ნეაპოლიტანის მეფე ღვარდიისა. სახე იმ ყმაწვილი კაცისა წარმოადგენდა კეთილობას და მხიარულებას. შემდეგ რამოდენიმე ხნის სიარულისა, მიაწია მან თავის სანატრელსა ადგილამდი, გადმოხტა ცხენიდგან, მისცა იგი ერთს მოხუცებულს კაცს მდგომარეს ჭიშკართან; თავათკი წავიდა ბაღ-ბაღ ციხე დარბაზში. იმ დარბაზის წინ მშვენიერ მარმარილოს კიბეზედ ისხდენ რაოდენიმე მდიდრად ჩაცმული მოსამსახურენი. როგორცკი იცნეს მიმავალი სტუმარი იმ წამსვე წამოხტენ და ერთი იმ მსახურთაგან შეუძღვა დარბაზში. ღრაფის ყურადღება მიიქცია მდიდრად მოსილმა დარბაზმა, რადგან ყოველი ნივთი იქ მდგომარე სულ ძვირფასის და მშვენიერების ხელოვნებით ნაკეთები იყო. თვითონ ღრაფი რომელიც იყო ნეაპოლიტანის მეფესთან მოსამსახურე, მნახველ ნაპოლეონ პირველის სიმდიდრის და მრავალთ სხვა ხელმწიფის სასახლეთა, გაოცებული იყო ესრეთის სიმდიდრის ნახვითა. მცირე ხნის შემდეგ გამოეგება მოხუცი მარკიზი თავის ქალით, მიესალმენ ერთმანერთს და სთხოვეს დაჯდომა ღრაფს ამ სიტყვებით: „საყვარელო მეგობარო! დღეს სრულებით არ მოგელოდი, მაგრამ ჩანს რო გგზავნიან სადმე?“

სწორეთ მიხვდით, უმოწყალესო ხელმწიფეო, ერთი დღის ვადა კიდე მისცეს ჯარს აქ დარჩენისა და ამ ხნის დარჩენით მე ვისარგებლე, წამოველ თქვენს სანახავათ და უფრო ჩემი საყვარლის საცოლოსი მიუგო ებოლმა. გმადლობა საყვარელო ღრაფო, რო თქვენ ასრულებთ თქვენს ვალდებულებას, როგორათაც შეშვენის თქვენს გვაროვნობას, განუმეორა მარკიზმა. ეგრეთვე ქალმაც დაუწყო ლაპარაკი ღრაფს და ღრაფმან შემდგომ ბევრის მუსაიფისა ჰკითხა: „ჩემო სიცოცხლეო, ვგონებ ბევრი ფიცით ჰრწმუნება საჭირო არ იყოს, რო ჩემი თავი შენთვის მაქვს შეწირული და მარადის იმას ვცდილობ, როგორმე გასიამოვნო; შენ წყენას ისე ვერიდები, და უფრო კიდე, როგორათაც ღმერთის გმობას: მითხარი მართალი, გიყვარვარ თუ არა? თუ გიყვარვარ ხომ მომიცდი მობრუნებამდის? „ქალმა მიუგო: რათ ხარ ეგრე ეჭვიანი, ხომ გითხარ ერთჯერ, შენის მეტი ქმარი ღმერთმა მე ნუ მომცეს. და თუ ღმერთმან იმდონათ მომიძულა: შენ რამე გაგიჭირვა, მაშინ მე მოლოზნად წავალ შენის სულის სალოცავად“. - შემდგომ ესეთის სიტყვებისა, ღრაფმა ებოლიმ წაიძრო მშვენიერი ზურმუხტის ბეჭედი, წამოაცო ქალს ნეკზედ, ამ სიტყვით: „ვთხოვ ყოვლად შემძლებელ ღმერთსა, რო მე და შენი დანიშვნა ქმნას ბედნიერ. ეს ბეჭედი მაქვს მოცემული სიკვდილის დროს ჩემი დედისაგან, იმან მირჩია მიცემა ამ ბეჭდისა დანიშვნის დროს ჩემი სასძლოსათვის“. საღამოს მზის ჩასვლის დრომდის, შეექცეოდა იგი მასთან სხვა და სხვა ამბებითა, მაგრამ საღამოსკი დაიწყო მზადება წასასვლელად. მაშინ უთხრა მარკიზმა: „შვილო, ხომ კარგა იცი რო მამაშენი ფერდინანდი დიდი მეგობარი იყო ჩემი? მისი თხოვნა, რომელიც იყო სიკვდილის დროს შენი წარდგენა მეფესთან ავასრულე, ეხლა მეფეს ისე უყვარხარ შენ, რომ მეტი აღარ შეიძლება! განამართლე ჩემი იმედი შენზე; ყოველი ბედნიერება წინ გიძევს. ნუ დაივიწყებ, რომ ეხლა მე შენი მამა ვარ, მსურს ყოველი სიკეთე და ბედნიერება შენთვის ჩემო საყვარელო ებოლი. დაგილოცავ მგზავრობას: ღმერთმა მოგცეს ყოველი სიკეთე და ბოროტს აგაცილოს, აწ შვილო წადი თორემ დროზე მიუსვლელობა ეწყინება მეფეს, კიდევაც ღამდება და ღამე სიარული ძნელია!“ ღრაფმან მოახსენა დიდი მადლობა როგორც რიგია ამ შემთხვევის დროს, გამოეთხოვა და შემდგომ მიუბრუნდა თვალ ცრემლიანი ლოდოვიკოს გამოეთხოვა მას ხელს კოცნით და დიდის ალერსით. შემდგომ ამა ანბისა გამოვიდა ღრაფი, შეჯდა ცხენზედ, რომელიც ეჭირა მომზადებული ერთს მსახურთაგანს, წამოვიდა ნელ-ნელა მწყნარის სახითა. ყოველ ცხენის ფეხის გადმოდგმაზე იხედებოდა უკან-უკან, რომ დაენახა სანატრელი საცოლე; ის იდგა აივანზე და უყურებდა საქმროს წასვლას - იმ ღამეს ლოდოვიკო დაჯდა აივანზე, მახლობლად მისის საწოლის ოთახისა, რომელიც ერთი მხრით დაჩერებოდა იწრო გზასა, მეორეთიკი ღრმა თხრილსა. დაიწყო მან მშვენიერს მთვარიან ღამეში ხელ საქმის კეთება; უნდოდა როგორმე გაეტარებია დრო, შემდგომ საყვარლის მოცილებისა; ამ დროს მოესმა მას ფეხის ხმა ფოთოლთ შრიალი, შეშინდა, გაყვითლდა და უწყო მას გულმა ძგერა, უნდოდა კიდევად დაეყვირა, მაგრამ გააჩერა ნაცნობის ხმამ. დაიწყო ყურება იქით აქეთ და დაინახა სახე თავის საყვარლისა თხრილის ნაპირზე მდგომარის; დაუძახა: „თუ ღმერთი გწამს უკან დაიხიე, თუ არა თხრილში ჩავარდები, გაიჭირვებ რასმეს“. - მაგრამ ის ამ ძახილის დროს გადმოხტა, მოეხვია ქალს და უთხრა „საყვარელო, დღეს რაც შენ მოგცილდი, მას შემდეგ, შეშლილივით დავიარები გარეშემო ამ თქვენის ციხე დარბაზისა, არ შემიძლია წავიდე ნეაპოლში, სანამ არ განმიმეორებ სიყვარულის ფიცსა. შენს სიყვარულს ჩემზედ დაამტკიცებ მით, რომ მომცემ ნაჭერს შენის კავისასა.“ ქალის ნებით ამოიღო ხანჯალი, მოსჭრა კავი, მაგრამ მოჭრის დროს ცოტათ მარცხენა ხელის თითი გაიჭრა და სისხლის წვეთი ქალს, ხელზე დაეცა. შეშინდა ქალი, შემოიხსნა უცებ ცისფერი სარტყელი წელიდგან და შემოახვია მას. შემდგომ მცირე ხნისა გამოეთხოვა და წამოვიდა იმავე გზით, რომლითაც მივიდა. მაგრამ ლოდოვიკომ მამას არაფერი არ უთხრა ამ შემთხვევისა.

როდესაც ღრაფი მივიდა ჯარში, მაშინ მიიხმო მეფემ, მიანდო საქმე, მისცა საიდუმლო ბარათი, რომელიც უნდა მიეტანა საფრანგეთის მხედრობისათვის მაგრამ უნდაკი გაევლო საშვალ მტრის ჯარისა. მიიღო რა ყოველი ქაღალდები შეჯდა იგი თავის საყვარელ ცხენზე და წავიდა. როცა მიაწია მან მტრის ჯარის მახლობლად, სიარულში დიდის კრძალვით რომ ის არ ჩავარდეს მტრის ჯარის ხელში, ამ დროს მოესმა მას კაცის ხმა შორე ახლოდგან; დაანება ცხენს სადავე, თვითონკი მოემზადა რომ გადარჩეს საშინელს განსაცდელს. მიუახლოვდა იგი ერთ პატარა წყალს, დააპირა გასვლა, მაგრამ დაესხნენ მას ორი კაცი, შეჰკრეს, აუხვიეს თვალები, ჩასვეს ნავში და წაიყვანეს თავდაღმა წყალ-წყალ. შემდგომ მცირე ხნის მგზავრობისა, გარდასვეს წყლის პირად ერთს პატარა სახლში, გახადეს ტანისამოსი, ჩააცვეს უბრალო და წაართვეს ყოველი მონდობილებითი ქაღალდები. ებოლმა განვლო ორი ღამე დიდ ტანჯვაში, მისთვის რომ ძლიერ მოშივდა და მოწყურდა, მშველელი კაციკი არსად არიყო. იმოდენათ დასუსტდა რომ სიკვდილზე იყო მიწეული, თუ შემდეგ მცირე ხნისა ფეხი და ხელი არ შეეხსნათ. როცა მან იგრძნო ფეხის და ხელის შეხსნა დიდის გაჭირვებით სთხოვა მშველელთ წყლის დალევა. მათ დაალევინეს. მაშინ მოვიდა იგი გონზედ, განახილა თვალი, დაინახა გვერდით მდგომარე გოგო და ათი წლის ყმაწვილი, ჰკითხა მათ: „ვინ შეჰკმარაო“? მაგრამ მათ მიუგეს, ჩვენ არაფერი არ ვიცითო. საქონელი გამოგვექცა აქეთ, ამ სახლში შემოვიხედეთ, დაგინახეთ ფეხ და ხელ შეკრულიო. ღრაფმა დიდი მადლობა უთხრა მათ. მწყემსებმა შეიპატიჟეს რძისა და პურის ჭამად; ებოლმა დიდის მადლობით გამოართვა მეტად დამშეულმა. მოსურიელდა რა დაიწყო ფიქრი „რა ვქნა ეხლა, გაუდგე ჩემს მტრებსო, თუ მეფეს ვაცნობო ეს ჩემი უბედურებაო. მაგრამ ანკი, რო გაუდგე მათ სად ვნახავ; ისევ სჯობს მეფეს ვაცნობოო“. ეს უკანასკნელი ჰაზრი არჩია, და წამოვიდა. როცა მოაწია საფრანგეთის მხედრობასთან, მათ პაროლი მოთხოვეს; თუმც პაროლი უთხრა, მაინც დაიჭირეს ვითარცა შპიონი, მიგვარეს აფიცერს. მან უთხრა აფიცერს; რო მე ვარ ღრაფი ებოლი, რომელიც ვიყავ გაგზავნილი მეფესაგან სხვა და სხვა მინდობილებით, მაგრამ მეწია უბედურება ვერ შევასრულე მისი ბძანებაო“. აფიცერმა სიცილით უთხრა: „რას ანბობო, ის ღრაფი რა ხანია მოვიდაო, ყოველი მინდობილება ასრულებული მოუტანია მეფესო“. ფიცულობდა რომ ის ცრუ ვინმე არიო; ნამდვილი მე ვარო. აფიცერმა უმაღლეს მთავრობას წარუდგინა, უკანასკნელად მიაწია მეფემდის. მეფე გაჰკვირდა, როცა ეს ანბავი გაიგონა; მოაყვანინა ღრაფი. თუმცა სახე ღრაფისა წარმოადგენდა მზგავსებას უწინდელის მისის სახისას, მაგრამ როგორღა შეეძლო მეფეს მისი ცნობა, როდესაც იგი დაფრეწილ ძონძიან ტანისამოსში ჩაცმული იყო და სახე მზისგან დამწვარი ჰქონდა. როდესაც შემოიყვანეს ცრუ მიმთვისებელი ღრაფი, საწყალი ნამდვილი ღრაფი გაჰკვირდა რომ, ერთი სიტყვით ის ცრუ ღრაფი ყოვლის ფრით მისი მსგავსი იყო და ლაპარაკშიდაც არვის შეეძლო მათი გარჩევა. კითხა ნამდვილმა ღრაფმა: „ნუ თუ თქვენ თვითონ აპირებთ ჩემი გვარის მითვისებას, მაგრამ მომეცით ნება უარის ყოფისა, რადგანათაც სამი და ოთხი ისეთი საყვარელი მყავს ამ ქვეყანაში რო მათი განაწილება არ შემიძლია თქვენთვისო“. ამ სიტყვებმა მოთმიებისაგან გამოიყვანა ებოლი და გამოითხოვა მან დუელში ცრუ ღრაფი. მაგრამ ცრუ ღრაფმან მიუგო: „ჩემს ხარისხს ისე ვერ დავამდაბლებ რო თქვენთან ვიკადრო ჩხუბიო“. მეფემაც უბძანა ნამდვილ ღრაფს: „ეხლა მიპატივებია ამისთანა საქმე შენთვის, მაგრამ თუკი კვლავ გაგიბედნია უეჭველია ძლიერ დაგსჯიო. საწყალი ღრაფი გულ შეწუხებული, თვალ ცრემლიანი გამოვიდა მეფის სახლიდგან. წავიდა თავის საცოლე ქალთან, მივიდა იმ ციხე დარბაზში, რომელიც აგვიწერია ზემო, მაგრამ მსახურნი არა თუ მიეგებნენ, სიცილიც დაიწყეს დახეული ტანსაცმო რო დაუნახეს, უთხრა მათ, „მოახსენეთ მარკიზს, რო ღრაფი ებოლი მოვიდა მათ სანახავად“. მარკიზმა ბძანა მისი მოყვანა. ძალიან გაკვირდა იმ კაცის ნახვაზედ, მისთვის რომ მგზავსი ნამდვილი ღრაფის სახისა იყო. დაუწყო გამოკითხვა ყოველი ანბისა. მაგრამ ამ დროს შემოვიდა ცრუ ღრაფი დაუყვირა. როგორ თუ გაგიბედნია თქვენ აქ მოსვლა? მეფემ აღგიკრძალა აქ სიარული და თქვენკი მობძანებულხარ ისევე? ესეთს სიტყვებზე მარკიზს ეჭვი შეუვიდა ნამეტურ. ვინ არ დაეჭვიანდებოდა მათზედ. რადგან ისინი ძნელი გამოსარჩევვი იყვნენ ერთი მეორისაგან ისე საოცრად ჰგვანდნენ ერთი მეორეს. მამითმინეთო უთხრა მარკიზმა, ჩემი ქალი უფრო გიცნობთო, რომელიც თქვენში ნამდვილი ღრაფიაო. გამოვიდა ქალი და პირდაპირ ნამდვილ ღრაფთან მისგან ბეჭედის მოგონებაზე. ეს არის ნამდვილი ღრაფიო! მაგრამ ცრუ ღრაფმან აჩვენა მისგან მოცემული თმა, ლენტი და მოაგონა საღამოს მოცემული თმა, ლენტი და მოაგონა საღამოს გამოთხოვება. შემდგომ ისეთის ნიშნების ჩვენების უმოწყალესნო მკითხველნო, არ არის გასაკვირველი რო დაერწმუნებია ის ქალი რომ ის იყო ნამდვილი ღრაფი. მაგრამ ნამდვილ საწყალ ღრაფსკი პანჩური კრეს და გარეთ გამოაგდეს. ციხეში ჩას. მასაცკი უპირებდა მარკიზი, რომ ისევ ცრუ ღრაფს არ ეპატიებია. შემდგომ ამა ანბისა, ებოლი შევიდა ერთ ოთახში საცა მისი მამის სურათი ეკიდა ძვირფასად მოჭედილი ბრიანტითა სხვა და სხვა ქვებითა. დაიდო გულზე მამა მისის სურათი, დაიწყო მოთქმა და თავში ცემა ხელითა. ამ დროს შემოესწრო მარკიზი, დააჭერინა ვითარცა ქურდი და ციხეში ჩასვა. იმ დღის საღამოს როცა თავის უნებურად უნდა დაეტოვებია ნეაპოლი წასულიყო კალაბრიაშიდ, შევიდა მასთან ცრუ ღრაფი და დადგა მდუმარედ სანამ თითონ ნამდვილმა ღრაფმა არ დაუყვირა: ნეტა რა უნდა ჩემს მტერს აქაო? მან უთხრა: „აი ეს ქისა ოქრო ქონდესთ თუ ჩემს თხოვნას აღასრულებთ“. მან კითხა: „თქვენი თხოვნა რა უნდა იყოს ჩემთან“. მაშინ მან მიუტანა ხელის ძაგძაგით ქაღალდი, რომლითაც სთხოვდა თანხმობას აღვიარებისას მაზედ რომ ვითომც ის სტყუოდა მითვისებად ღრაფის გვარისას. ვერ წარმოიდგენთ მაშინდელ სიფიცეს ღრაფ ებოლისას, ესეთის უსირცხვილო თხოვნისათვის. აიღო ქაღალდი სულ ნამცეც ნამცეც დახია. მაშინ უთხრა ცრუ ღრაფმან: მე ერთის სიყვარულის მიზეზით მოველ თქვენთან რომ განმეთავისუფლებინეთ ამ საშინელ საპყრობილედგან, მაგრამ თქვენ არ ინებე ჩემი შეწევნა. თუ იმას ფიქრობთ თქვენ, რო ლოდოვიკო შეირთოთ დარწმუნებული იყავით, რომ მისი შერთვა, თქვენ აღარ შეგიძლიათ, რადგანათაც ეხლა ის ჩემია. ამ სიტყვების შემდეგ გამოვიდა და კარი ისე მიხურა. საწყალს ებოლის დაუკარგა ყოველი იმედი თავისუფლებისა და უფრო ლოდოვიკოს შერთვისა დაემხო თავ დაღმა საწყალ ჩალაზე, დაიწყო ტირილი და ვაება. ამ დღეში ცრუ ღრაფს ჯვარის წერა უნდოდა რო მარკიზის უეცარ სიკვდილს ხელი არ შეეშალა. ლოდოვიკოს სურდა შემდგომ მამის სიკვდილისა წასულიყო თავის ძალუასთან დროს გასატარებლად. მაგრამ ცრუ ღრაფი ურჩევდა ნუ წახვალო. მაგრამ მას მაინც არ დაუჯერა წავიდა. ცრუ ღრაფმან დაუწყო მას შევიწროება რამდენიცა მისგან შესაძლო იყო. როცა ქალმან იგრძნო თავის შეიწროება მაშინ ეჭვი შეუვიდა; სწორეთ ნამდვილი ღრაფი ის იყო რომელიც გავაგდეო. ამ მიზეზით განიზრახა მან ნეაპოლში მეფესთან წასვლა, რო მან დააბრუნოს ნამდვილი ღრაფი, მაგრამ მსახურებმა გამოუცხადეს ღრაფის ნება: არათუ ნეაპოლში გაუშვას იგი, თავის ოთხიდგანაც არ უპირებს გამოშობას, თუმც პირველ ამ ამბის გაგონებაზედ შეშინდა, მაგრამ შემდგომ რაოდენისამე წამისა გაიმაგრა გული, ბძანა მოყვანა ღრაფისა. მოვიდა სრული დაიმედოვნებული ეგონა თუ დაეთახმებოდა შერთვაზე. სიცილით ჰკითხა: „რა გნებავთ ხელმწიფეო ჩემო? თქვენ მიხმეთ“? ქალმა მიუგო: „დიაღ მე გიხმეთ. თქვენ ინებეთ ჩემი შეპყრობა ჩემ სახლში?“ ხელმწიფეო ჩემო! ამ გვარ შეცთომას აქვს მიტევება, მისთვის რო მე თქვენ მიყვარხართ. ყოველ საშვალობას ვხმარულობ რო თქვენ ჩემი იქმნეთ? მაშინ ქალმა უთხრა. „კმარა ამოდენი გაბრიყვება და მოტყუება ჩემი. აქ აღარ მოვიტყუებ ჩემს თავს. როგორც სჩანს თქვე ცრუ ღრაფი უნდა იყოთ“? ღრაფმა მიუგო: „მართალია ნამდვილი ღრაფი ის იყო, რომელიც თქვენ გააგდეთ! მე მივითვისე მისი სახელი, მისთვის რო მამა მისმა პირველად დედა ჩემი დანიშნა და ვეყოლე მე. შემდგომ დაუტევა დედა ჩემი; შეირთო მისი დედა რომლიდგანაც ეყოლა ის. ამ მიზეზისათვის მინდოდა დამეტანჯა იგი. ყოველი კაცი მარწმუნებდა, რომ ძლიერ უგავს მას თვალტანად, სიარულში და ლაპარაკში. შეუდექი მის სრულ მზგავსებას. ოთხი წელიწადი ვეწვალე რომ ყოვლის ფერში მას დავემსგავსე ბოდი და კიდევ შევასრულე ჩემი. რამოდენ უბედურებად მიღირდა ეს ჩემი ცდა. მაგრამ ვარ მოხარული რომ მე არ დავსტანჯე როგორ ჩემი სურვილი იყო. უკანასკნელ დროში როცა ის თქვენ გამოგეთოვათ ნეაპოლში წასასვლელად, მე ამ თქვენ ციხე დარბაზში ვიყავი, უყურებდი მას როგორი ტანისამოსი ეცვა. საღამოს მე ვიყავ თქვენთან, ვერ გამომარჩიეთ ნამდვილი ღრაფიდგან. თქვენი თმა და ლენტი მე წავიღე. შემდგომ თქვენი ნახვისა გაუდეგ მე მას. ორის ავსტრიელის სალდათის შემწეობით დავიჭირე ის, აუხვიე თვალი, გავხადე ყოველი ტანისამოსი და წავართვი. რამდენ შრომად მიღირდა ამ საქმის შესრულება. ასი იმოდენი სიხარული მომიტანა, როცა მეფემ მე მიმიღო ნამდვილ ღრაფად, ისკი გამოაგდო გარეთ. ეხლა რომ დარწმუნებული ხართ რო მე თქვენ გატყუებდით; მაგრამ ვიმედოვნებ ვითარცა უფროსი შვილი ღრაფი ებოლისი, გამხდით ღირსს თქვენის სიყვარულისას“. ქალმა უარი ჰყო. თუცმცა ჩემმა თვალებმა მომატყუა, მაგრამ მე ღმერთმა ნუ მომცეს ფერდინანდის ებოლის მეტი ქმრად კაციო. - ცრუ ღრაფმან უთხრა:

მშვენიერო ქმნულებაო!

ბუნებამ შეგქმნათ თქვენ ყოვლი უკლების სიმშვენიერებითა. მასთან არ გყოთ მოკლებულ არც ძალასა, არც სიმდიდრესა, არცა ჭკუა გრძნობისა. მაგრამ მეკი მქონე უფრო თქვენის ძალისა და მცირე კეთილშობილებისა ვეძიე თქვენი ჩემდა ხელში მოგდება. რისათვის არ მშურდა არც ფული, არც კაცის სურვილი, არც რაიმე სიბორიტის ასრულება ერთი სიტყვით ოღონდა თქვენკი გამხდარიყავით ჩემი და ყოველ საქმეს ავასრულებდი. ნუ გაკვირდებით მოწყალეო ხელმწიფეო ამ ჩემ სიმართლის მოხსენებისათვის, მართლაც უნდა მოგახსენოთ რომ თქვენი ჭკუის მქონდე ისე ჩქარა არ უნდა მოტყუებულ იყო პირველი ჩემი ისე მიღებისათვის. ნამეტურ შემდეგ მისა, როცა მოგიკალ მფარველნი თქვენი ძვირფასნი მშობელნი და ძმები. ეხლაკი თქვენი განთავისუფლება ძნელია ჩემი ხელიდგან. ისევ გირჩევთ რომ იყოთ ჩემი მოყვარული და მორჩილი, თუ არა გარწმუნებთ, რომ ისეთ საპყრობილეში ჩაგსომ, რომლიდგანაც განთავისუფლება თქვენს დღეში არ შეგეძლოსთ.

შემდგომ ამა ანბის გაგონებისა ქალმა იწყო ტირილი და თავში ხელით ცემა. ანბობდა: რა უბედური რამ ვარ! როგორ მომიყვანა საქმე ამ წყეულმა, მაშინ როდესაც მე მასვე მივენდვე ყოვლის კეთილის გულითა. უკანასკნელად მიუგო ღრაფს:

უმოწყალესო ღრაფო!

რისთვის ხართ ეგრე დარწმუნებული რო არაფერი საშვალება არ მაქვს განთავისუფლებისა მაშინ, როდესაც მე მოვენდე თქვენს მფარველობას ჩემი კეთილის გულის ნებით. თქვენკი ინებეთ ჩემი შევიწროება. გარწმუნებთ რო ჩემი ძალის მქონე თქვენ ძალასთან უფრო ჩქარა განთავისუფლდება ვიდრეღა ძლიერი, მისთვის რო ადრე თუ გვიან ჩემს მდგომარეობაში მიიღებს ვინმე კეთილი კაცი მონაწილეობას, რადგანათაც მე მართალი ვარ, ნუ თუ თქვენმა სინიდისმა არ გამხილოთ ოდესმე ესე ჩემი უკანონოდ შეპყრობა და არ მყოთ თავისუფალი? თქვენ გნებავთ ძალით მომერთოთ? თქვენ მისის თქმისაც არ გრცხვენიათ, რომ ჩემი მფარველნი მშობელნი და თანაშობილნი მომიკალით. შემდეგ ამ საქმისა თქვენ გნებავთ ჩემი შევიწროება? გარწმუნებთ მოწყალეო ხელმწიფეო, რომ სჯობს ნებით ჩემი განთვისუფლება თუ არა ცუდათ მოგიყვანთ საქმეს. დარწმუნებული ბძანდებოდეთ ამაზედ. ღრაფმა მიუგო! თქვენის თანხების იმოდენათ მეშინია რამოდენიც ბუზისა. ნუსწუხდებით ლოდოვიკო! გარწმუნებთ ეგრეთის თქვენკი სასტიკ სიტყვებით მე ვერ შემაშინებთ. პირველ ჯერ არ მესმის მე ეგ თქვენგან. ლოდოვიკო დარწმუნდა რო მას აღარ უნდა მისი განთავისუფლება. მაშინ შეუდგა იგი მოძიებად სხვა რამე საშვალებისა განიძრახა გაპარვა ნეაპოლში მეფესთან. მაგრამ გაპარვა ძნელი იყო რადგნაც გზირები ყავდა შემორჩენილი. ერთს ღამეს როცა ყველას ეძინა, ლოდოვიკო შევიდა სალაროში ჩაიცვა ვაჟის ტანისამოსი, მარჯვენა ხელში დაიჭირა ხმალი, მარცხენაშიკი კოლოფი სავსე ოქროთი. დაიწერა პირჯვარი. სთხოვა ხელის გამრთვა მგზავრობაში ღმერთს, მშობელს. მერმეთ გამოვიდა გარეთ, ჩქარა გაიარა დიდი მინდორი და შეუდგა ერთ დიდ გორას. მაგრამ რადგანაც ბნელი ღამე იყო, წვიმდა და სიცივეც იყო, გზა ვეღარ გაიგო. საწყალი მთელ ღამეს სულ ეკალ-ეკალ დავიდოდა; ტანისამოსიც შემოეხია. მეორეს დღესკი შუადღემდის შეძლო სიარული. მერმეთ მივიდა ერთ პატარა ბუჩქნართან, გარდაშალა უნდოდა დაემალა კოლოფი; ამ დროს მოიხედა და უკან დაინახა კლდეში პატარა სახლი. შევიდა, ნახა: ღვინო, პური და სხვა მრავალი სასმელები. მან ხელი ვერაფერს ვერ ახლო. მაშინ დაიწყო ფიქრი და მოიგონებდა წარსულ თავის დროებას. იმ დროს შევიდა მასთან ერთი კაცი უცებ, დაიყვირა, მოეხვია ყელზე და დაუწყო კოცნა. საყვარელო ებოლი! ვმადლობ ყოვლად შემძლებელ ღმერთს, რომ მან შეისმინა ჩემი უღირსი პირისაგან თხოვნა, მაღირსა კიდე შენი ნახვაო! იქ ნახა ებოლი, დაჯდენ უანბეს ერთი მეორეს თვისი გაჭირვება და შეცთომილება. იმ ღამეს იქ დარჩნენ რადგანაც ლოდოვიკო ძლიერ მოღალული იყო. მეორეს დღეს წავიდნენ, როცა გაიარეს კარგა გზა ერთს მინდორზე დაინახეს წოლარე კაცი, მივიდნენ სანახავად, იცვნეს ცრუ ღრაფი, მივარდა ებოლი, მოეხვია ყელზე, რა დაგმართია საყვარელო ძმაო? დაუწყეს ჭრილობის ექიმობა და წაიყვანეს თან, როცა მოვიდა გონებაზე უანბო მან მათ თავისი ანბავი: „ლოდოვიკოს დასაწვენად წამოველ დამიხვდენ იმ ადგილს საცა თქვენ მნახეთ ავაზაკები გამტარცვეს და კიდეც დამჭრესო. როცა მივიდნენ ებოლი და ლოდოვიკო ციხე დარბაზში, რომელიც ეკუთვნოდა მარკიზ-დე-სპინოს. შემდეგ მცირე ხნისა დაქორწინდენ, ქორწინება მათი იყო მდიდარი და მშვენიერი, რადგანათაც დაესწრო მეფე ოიახიმ მიურატი და მეუღლე მისი ხრისტინა დაი ნაპოლეონ პირველისა. ებოლიმ დაუმტკიცა თავის ძმას სახელი ღრაფობისა და ყოველი ადგილ-მამული რადგანათაც ის იყო უფროსი შვილი მამა მისისა.

როცა ნაპოლეონ პირველი წავიდა რუსეთში მაშინ ორივე ძმები ახლდენ მეფეს მიურატს. როცა ნაპოლეონ დაამარცხეს რუსებმა, მაშინ ბერეზინა წყლის გადასვლაზედ ებოლის ცხენი წამოექცა წყალში და რო ძმას არ ეშველა დაირჩობოდა. მაგრამ იმ საწყალ მშველელსკი ჭრილობები გაუხსნა და შემდგომ მცირე ხნის ავათმყოფობისა გარდაიცვალა. სიკვდილის გამოთხოვების დროს უთხრა თავის ძმას: „მე დიდი მოხარული ვარ ეხლა ჩემი სიკვდილისათვის, მისთვის რო რაც მსურდა ყოველივე შევასრულე. ერთის მხრით დედი ჩემის უპატიოდ მოპყრობა გარდავიხადე მეორეს მხრით ეხლა შენი გულისათვის ვკვდები და ჩემი სინიდისი განიწმინდა, რადგანათაც მე დიდი დანაშაული ვიყავ შენთან. აწ იყავ მშვიდობით და განაგრძოსთ უფალმან დღენი შენი, შენი საყვარელი ძვირფასის მეუღლით. გთხოვ ძვირფასო ძმაო მომიტევო ყოველივე შეცთობილება ჩემი შენთან. ეს ანბავი უანბო ავტორს ერთმა მისმან მონათესავემ, რომელიც თვით მნახველი იყო ამა ანბისა.

თ. სამსონ აბაშიძე.1860

15 დეკემბერს.

ს. პეტერბურგს.