შვილი უმანკოებისა

დრამა ხუთს მოქმედებად.
თხზ. ი. კერესელიძისა.
მოქმედნი პირნი.

მილიციის მაიორი, თავადი დიასამიძე.
პელაგია, ქალი ამისი.
დიონისე, დიაკვანი იმერეთს აღზრდილი.
თავადი მიხეილ შერაშიძე, ფრანტი რუსეთში აღზრდილი.
სალომე.
გრიგოლ, ახალგაზრდა მილიციონერი.
სოფლელი გლეხ-კაცი და იმისი ცოლი.
მოურავი დიასამიძისა.
მიკიტანი.
ნაცვალი.
ახალგაზრდა ქალი გლეხ-კაცისა.
მონადირენი და მოსამსახურენი.

(მოქმედება წარმოსდგების სომხეთის მხარეს,-ალგეთის ხეობაზედ.)

მოქმედება პირველი.

(სცენა წარმოადგენს გზასა, რომელიცა შევალს სოფელში და სოფელიცა მოჩანს პირდაპირ. გზის პირს მიკიტანის დუქანი არის გამლელ-გამომლელთათჳს.)

გამოსლა 1.

მიკიტანი და სალომე.

მიკიტანი.

(თრევით გამოჰყავს დუქნიდგანა სალომე, რომელსაცა აცვია ძველძული ტანისამოსი, ჰსჩანს რომ ავათ არის, მაგრამ პირს კიდევ ეტყობა სიკეკლუცე.)

არ არის ადგილი დედავ! არ არის ადგილი მეთქი, გეუბნებიან რომ არ არის!... დღეს ამ დუქნის მოშორებით ეკკლესია უნდა აკურთხონ და აბა ახლა გასინჯე, თუ რამდენი ხალხი მოვა სანახავათა, კურთხევის უკან ამ ჩემს დუქნისაკენ გამოსწევენ დასასვენებლათა, აბა სად იქნება შენთჳს ალაგი რომ შენც აქ იყო, ერთი კარგა იფიქრე და!... ერთი დღე ძლივს შემხვდა მოგებისა და შენც ახლა ამიტყდი?

სალომე.

როგორ არა გრცხვენიან რომ მაგდებ სახლიდგან საწყალსა და ავათ მყოფს დედაკაცსა.

მიკიტანი.

კი არ გაგდებ, გითხოვ რომ მეტი ალაგი არა მაქვს.

სალომე.

უნდა იცოდე, თუ მაგ შენ სასტიკ ქცევაზედ როგორ მტკივა გული!

მიკიტანი.

ნუ ჯავრობ ტყვილათ, აბა რას ჯავრობ?

სალომე.

მე შემომეხარჯა უკანასკნელი ფული შენს სადგომში, და ახლა კი მაგდებ!

მიკიტანი.

მეც მაგას ვამბობ რომ შემოგეხარჯა ფული და მე მუქთათ ხომ არ გაჭმევ პურსა.

სალომე.

ვინ გეუბნება მუქთათ მაჭამეო, საქმეს გაგიკეთებ როცა მოვრჩები და ნუ მაგდებ შინათგან, ანა ვის მივმართო ესრეთ საწყალმა?

მიკიტანი.

სად შეგიძლიან საქმის გაკეთება, რომ ძლივსღა ლაპარაკობ. ხელები შენი ძლივსღა მოქმედობენ.

სალომე.

ღვთისაგან არ დავკარგავ კიდევ იმედსა. ღმერთი, მოწყალეა, იქნება მოვრჩე!

მიკიტანი.

როდესაც მორჩე მაშინ მოდი! ახლა?

სალომე.

მანამდისინ? სად დავსდე? როგორ ვიცხოვრო? ვის შევაფარო თავი?

მიკიტანი.

კარგი დღეები არის, ახლა ყოველგან დაიდგომლება.

სალომე.

ეგ მართალია ვსთქვათ მაგრამ, ამ ჩემს ღარიბს ძველ-ძულს ტანისამოსს რომ არ შეუძლიან დამიცვას წვიმისა და სიცივისაგან.

მიკიტანი.

მზე ამოვა და ხელახლად გაგიშრობს.

სალომე.

ვსთქვათ რომ ეგეც აგრე იყოს, ვინ მომცემს ერთს ლუკმა პურს რომ მოვიკლა სიმშილი?

მიკიტანი.

როგორც გინდა მოიკალ სიმშილი მე რა მენაღვლება, ჩვენი ღვდლისაგან ილაჯი იყო გაწყვეტილი სულ იმას იძახდა „კაცსა საზრდოს ის მისცემს ვინცა ზრდის და ინახავს ფრინველთაო“. რა ვიცით, იქნება შენზედაც იხდეს ესა.

სალომე.

ულმობელო კაცო! ხომ კარგათ იცი რომ მრთელი ორი დღე არის არა მიჭამიარა.

მიკიტანი.

ავათ მყოფები ძალიან ცოტასა სჭამენ.

სალომე.

გეფიცები ღმერთსა, რომ შემდგომს წმინდათ გაგისწორდები, ახლა კი კუჭი გამიძღე.

მიკიტანი.

ბევრს ნუღარა ბოდამ ერთი თუ ღმერთი გრწამს, რაც არა გაქვსრა, რით გამისწორდები. მეტადრე ახლა, ამ სიძვირეში, რომ ყოველი კაცი თავის თავისათჳს უნდა ფიქრობდეს.

სალომე.

ახ! განა ასე ყოფილა? რომ ღარიბები უნდა კვდებოდნენ სიმშილითა!?

მიკიტანი.

რისთჳსა კვდები! აი, მე შენ გეტყვი, როგორც იშოვნი პურსა: აი გზა. ამ გზაზედ ყოველთჳს ფეხუწყვეტლათ ხალხი დადის! დაჯექი და ვინცა ვინ გაიაროს დაუწყე მოწყალების თხოვნა.

სალომე.

უნდა ვითხოვო მოწყალება?... მაშ ისევ სჯობია მშიერი მოვკვდე.

მიკიტანი.

ეე! კარგი ქალბატონი ბრძანებულხარ?... მე ვხედავ რომ შენზედ უფრო კარგები გლახაობენ!... მხოლოდ ერთი დაწყობა არის ძნელი, მერმე ისე წახალისდები, რომ ბევრიც გქონდეს ვეღარ მოიშლი. (სალომე ჩამოჯდება წყნარად ქვაზედ ხის ძირში, რომელიცა დგას დუქნის კარზედ.)

მიკიტანი.

აგერ, უყურე, ვიღაც მოდის. მე შენ გასწავლი როგორც უნდა სთხოვო.

გამოსვლა 2.

ისინივე და გლეხ კაცი, (ხურჯინთ მხარზედ,მოდის გზაზედ.)

მიკიტანი.

გამარჯობა ძმაო!

გლეხ-კაცი.

გაგიმარჯოს.

მიკიტანი.

მადლი არის ძმაო, არ გაიკითხამ ამ საწყალს დედაკაცს? (გლეხ-კაცი გაუვლის სალომეს გვერდს და წავა თავის გზაზედ.)

მიკიტანი.

არც ეგრე საჭირო იყო მაგის მოწყალების მოცემა, ეგ თჳთან გლახა არის და ხელსაქმითა ცხოვრობს, რომლითაცა შოულობს ერთს ლუკმა პურს. აი, აგერ შეხედე მოდის ჩვენის სოფლის ნაცვალი, რომელიცა ძალიან მდიდარი არის, ამისთჳს რომ ყოველ კვირას საყდრის კარზედ რომ ჩაივლის ხოლმე, თითოს გროშს განზანაკში ჩააგდებს ხოლმე, იმისათჳს დიდი არაფერია რომ ერთის ლუკმის ფასი გაჩუქოს.

გამოსვლა 3.

მიკიტანი, სალომე და ნაცვალი, (ნაცვალიწყნარიად შემოვა სცენაზედ.)

მიკიტანი.

გამარჯობა, ნაცვალო! აგერ ზის საწყალი დედაკაცი და ითხოვს მგზავრთაგან მოწყალებასა.

ნაცვალი.

სირცხვილი არ არის მაგისათჳს რომ გლახაობს! ახალგაზრდა დედაკაცი არის, ხომ შეუძლიან მუშაობა?

მიკიტანი.

ავათ მყოფია.

ნაცვალი.

ამ ქვეყანაში კაცი ყოველს მწუხარებას უნდა აიტანდეს; ახლა ფული ძვირია: ხეებს არ ასხია რომ მოვკრიფოთ.

მიკიტანი.

ნახევარ პურის ფასი მაინც აჩუქე, ეს ორი დღეა არა უჭამიარა.

ნაცვალი.

(გაუვლის გვერდზედ.) პურის ფასი მქონდეს, ჩემთჳსაც კარგია. (გავა,)

მიკიტანი.

სჩანს რომ უბედური დედაკაცი ყოფილხარ, სთხოვე ახლა სხვასა, ყველა ხომ იმისთანა ძუნწი არ არი?

(მიკიტანი შედის თავის დუქანში.)

გამოსვლა 4.

სალომე.(მარტო)

ახ! ღმერთო ჩემო! აქამდისინ მიფარავდი შენ სინანულისაგან, მიიღე ახლაკი ჩემგან მხურვალე მადლობა!.. თუ რომე მექნებოდა ჯანი მაინცა, ამ შეიწროებას აღარ მივახრწევდი, მაგრამ განუშორებელმა ცივებამ მეტად დამტანჯა. როგორ არა გრძნობს ნეტა ახლა ჩემი შვილი, რომ იმის დედას არა აქვს ერთი ლუკმა პური!... მაგრამ ვინ იცის ცოცხალია თუ არა?... იქნება გრილს მიწაშიაც არის?. ახ, არა!-არა!- ღმერთი მრავალ მოწყალეა, სრულებით არ დამღუპავს მე. იმისათჳსა ვცხოვრებ და ვიტანჯები ესრეთ, რომ ღმერთს უნდა კიდევ მაჩვენოს ჩემი შვილი. მაგრამ შენკი! თჳთან შენ, რომელიცა ხარ მიზეზი ამ ჩემის ტანჯვისა! მაგრამ, არა, არ შემიძლიან დაგწყევლო, ისევ ღმერთმან მოგცეს მშვიდობა თუ რომ დაიდუმებს უმანკოების წარმხოცველის ცოდვასა!... როგორ მშიერი ვარ! როგორის მადითა ვჭამდი ერთს ლუკმა პურსა, რომ მქონოდა ახლა! უნდა ისევ მოვითმინო, იქნება კეთილთა კაცთა, ამ გზაზედ გამვლელთა, არ მიმახწიონ სიკვდილამდენ შიმშილითა.

გამოსვლა 5.

სალომე და ახალგაზრდა ქალი გლეხკაცისა, (კალათით მოაქვს კვერცხები და პატარა სურით რძე)

გლეხ-კაცის ქალი.

აქ რასა ზიხარ დედავ?

სალომე.

ახ! შვილო, რომ არ გექმნება ერთი ლუკმა პური?

გლეხ-კაცის ქალი.

(დადგება სიბრალულის სახით.) პური? არა მაქვს დედაშვილობამა. განა მშიერი ხარ?

სალომე.

მშიერი როგორ არავარ რომ ვკვდები მშიერი.

გლეხ-კაცის ქალი.

ახ! ღმერთო! ფულიც არა მაქვს რომ მივცე, პურიც გზაზედა ვჭამე, აღარ დამრჩა. ახლა დედავ მივდივარ ქალაქს კვერცხების და რძის გასაყიდვათა და როდესაც დავბრუნდები, ღმერთს გეფიცები, რომ ერთ გროშს გაჩუქებ. მაგრამ მანამდისინ რომ მშიერი იქნები? თუ გინდა რძე დალიე.

სალომე.

კარგი იქმნება შვილო! ყელს მაინც გავისველებ.

გლეხ-კაცის ქალი.

აი დედავ, დალიე! (სურის ტუჩს პირს მიადებს დიდის სიხარულით.) კიდევ მოსვი დედაშვილობასა, კიდევა.

სალომე.

ღმერთმა დაგსაჩუქროს შვილო, ღმერთმან გარდაგიხადოსთ ისე, როგორც მე ახლა გამამიყვანე სიკვდილისაგან და მომეცი ყუათი.

გლეხ-კაცის ქალი.

მადლობა ღმერთსა! მშვიდობით დედაო! მშვიდობით! (რა გადის სცენითგან სიმღერას ამბობს სოფლურათა)

სალომე.

(რა უყურებს უკანით.) მეც იმისთანა ვიყავი, მეც ასე ვმღეროდი ხოლმე და ვმხიარულებდი, მეც ისე მიყვარდა კეთილის ქმნა, მაგრამ ახლა კი, ასე უწყალოდ მოვუძლურდი.

გამოსვლა 6.

სალომე და მონადირე. (თოფით და ძაღლებით მინდორზედ გამოივლის სანადიროთ.)

სალომე.

ღმერთმა ბევრი ნადირი დაგახოცინოს კეთილო კაცო!

მონადირე.

(გვერდს გაუვლის.) ფუ! დასწყევლა ღმერთმა, რაღა ბებერი დამხვდა, აბა ახლა დავხოცამ ბევრსა აი! რაკი ეს წყეული ბებერი დედაკაცი დამხვდა გზაში, ერთს ჩიტსაც ვეღარ მოვკლამ, ეშმაკები მოვიდნენ და წაიღონ შენი თავი! (გავა.)

სალომე.

გაკითხვის მაგიერათ გამლანძღა, ახ! ბოროტებაო!...აგერ კიდევ ვიღაც მოდის, ეს კი მილიციონერი არის, იმას რა ექმნება მე რას მამცეს.

გამოსვლა 7.

სალომე და გრიგოლ.

გრიგოლ.

(თოფი მხარზედ გაუგდია და სიმღერით მოდის, რა მოუახლოვდება ქუდანსა დადგება და შეჰყურებს.) ახლა ერთი ლუკმა არაყი, რითაც უნდა ღირს, მეტადრე ამ სიცივეში! მაგრამ არა! ჯერ ჯიბეს უნდა დავეკითხო, მაქვს რამე თუ არა? (ამოიღებს შავს ფულსა და სთვლის.) მქონია მადლობა ღმერთს სადილის ფული, მაგრამ ვახშმათ რომ აღარ დამრჩება? ეჰ, ღმერთი მოწყალეა. ვახშმათ სხვას მამცემს! რა მწყურიან? ეი! მიკიტანო! (რა დაინახავს სალომეს.) ეს ვიღაა? მგონია ავათ მყოფია, საწყალს სიკვდილის ფერი დასდებია, ხელსაც ძლივსღა სძრავს, ამ საწყალს შემწეობა უნდა. განა კაცმა მოწყალება არ უნდა მისცეს მინამდისინ, მინამ არა სთხოვენ? მაგრამ ძნელი ეს არის, იმასაც რომ მივცე, არაყიც რო დავლიო, სადილის ფული აღარ დამრჩება? არა უშავს! არაყის მაგიერ წყალს დავლევ, წყალი მომიკლავს წყურვილსა და მე ვიქნები მხიარულად, რადგანც ვიქმ კეთილს საქმესა. აჰ დედავ ფული! (მივა სალომეს ახლო და აძლევს ფულსა, რომელიცა უნდა მიეცა არაყში)

სალომე.

(დააცქერდება მილიციონერს და შემდგომს უცებ დაიყვირებს.) გრიგოლ!

გრიგოლ.

(განცვიფრდება, დააგდებს ფულსა, თოფსა, ხურჯინსა, ქუდსა და მოეხვევა.) დედაჯან! (ორივე ხმა გაკმეტით არიან; ჯერ პირველად გრიგოლ მოვა გონსა.) დედაჯან! დედაჯან! მითხარი ღვთის გულისათჳს, ეგ რა ამბავია შენს თავსა; რა მიზეზით დამხვდი მაგ საშინელს მდგომარეობაში.

სალომე.

(ცახცახით.) მე არ შემიძლიან... გამოვსთქვა შვილო ჩემო! საყვარელო გრიგოლ!-სიხარული... სიხარული...

გრიგოლ.

დამშვიდდი დედაჯან! (მიიყუდებს მშობლის თავსა გულზედ.) როგორ ცახცახებ! გონია გულს გიწუხდება.

სალომე.

ძალიან უღონოთა ვარ შვილო... არც დღესა, არცა გუშინ, მრთელს დღეს არა მიჭამიარა...

გრიგოლ.

(ადგება შეწუხებული, ორივე ხელებს მიიფარებს თვალებზედ.) ახ! ღმერთო ჩემო! (სტაცებს ხურჯინს!) ხელს და ამოიღებს პურსა.) აი დედაჯან პური. (ჰკრეფს ფულებსა ალაგითგან, ზოგს ჯიბითგან მოუმატებს.) აი დედაჯან, ფულებიცა მაქვს!... თუ ეს ფულებიც საკმაო არ არის, გავყიდი დედაჯან ამ ჩემს ტანსაცმელსა და შენ კი მშიერი არ მოგკლამ! ახ, დედაჯან! ჩემო საყვარელო დედაჯან! (არახუნებს დუქნის კარებსა.) ეი! მიკიტანო!

მიკიტანი.

(კარებითაგან თავს გამოჰყოფს.) რაო? რა გინდა?

გრიგოლ.

ერთი ჩარექი ღვინო, ჩქარა ამ საათში! ჰა!...

მიკიტანი.

ერთი ჩარექი?

გრიგოლ.

ო მეთქი, ო!

მიკიტანი.

ვისთჳს გინდა?

გრიგოლ.

ჩემთჳს! დასწყევლოს ღმერთმა! წადი ჩქარა!

მიკიტანი.

ნუ ჯავრობ ძმაო, ნუ ჯავრობ! ჯერ მითხარიფული გაქვს თუ არა? იქნება ღვინო ჩაღლიოთ(დალიოთ) და მე კი მერე ფული არ მამცე, მერე?

გრიგოლ.

აი ფული. ჩქარა მოიტანე მეთქი, თორემ რაც ე მაგ დახლში გაქვს და არა გაქვს, სულ მივამტვრევ-მოვამტვრევ.

მიკიტანი.

მოითმინე! მოითმინე (მოაკეტს კარებსა.)

გრიგოლ.

(დედას) არა გიჭამიარა? მრთელი დღე არა გიჭამიარა? მე კი ვიყავი მაძღარი მაშინ, როდესაც რომ მშობელი ჩემი, ჩემი დედა, რომელსაცა გაუზდივარ ძუძუთი, მოითმენდა სიმშილსა, წყურვილსა! ღმერთო ჩემო! მრავალ მოწყალეო ღმერთო! სად ვიყავ მაშინ მე?

სალომე.

ნუ სწუხარ შვილო! საყვარელო შვილო გრიგოლ! გნახე და ვიგრძენ ახლა, თუ რა არის სიხარული. ისე ვიყავი ავათა, რომ სრულებით არ მეგონა, რომ შენ გნახავდი.

გრიგოლ.

ავათ იყავი? მეკი გშორავდი და არ ვიყავი შენთან! ახლა დედაჯან, აღარაოდეს აღარ მოგშორდები, მხედამ დედაჯან როგორ გავიზარდე და დავვაჟკაცდი; მე ახლა უნდა ვიმუშავო და შენკი შეგინახო კარგათ.

მიკიტანი.

(გამოდის დუქნითგან ჩარექით.) აი ღვინო! მერე რა ღვინო! მგონია კახეთშიაც არ იყოს ამისთანა ღვინო! პა! პა! პა...პა! სწორეთ შაფაცკია!

გრიგოლ.

მომეცი აქა! რა ღირს ეს საძაგელი?

მიკიტანი.

საძაგელი? ჩემი ღვინო საძაგელი არ არის!... ამაზედ უფრო კიდევ სხვა კარგი მაქვს!... (გრიგოლს უნდა გამოართვას საჩქაროთ.) მოიცა! მოიცა, ჯერ ფული მამეცი! ეს ღვინო აქა ღირს, ექვს აბაზათ თუნგი, კიდევაც იაფია ამ სიძვირეში.

გრიგოლ.

(აძლევს სრულებითა ფულსა,) ჰა, დაიჭი (სტაქანზედ უსხავს დედას, რომელიცა სვამს და პურსატანს.)

მიკიტანი.

(სთვლის ფულსა.) აქ აკლია გონია რამდენიმე გროში, მაგრამ თუნდა კარგი, თქუჱნთჳს მიჩუქებია რაც აკლია! გაუფრთხილდით სტაქანსა არ გატეხოთ. (გავა,)

სალომე.

მადლობელი ვარ შვილო გრიგოლ!-ღვინო ხომ სიმრთელეს მიმატებს, მაგრამ უფრო უმეტეს სიმრთელეს და სიცოცხლეს მიმატებს, რომ ვსვამ შენის ხელით!

გრიგოლ.

ბევრს ნუ ლაპარაკობ დედაჯან! ჯერ მოისვენე!

სალომე.

მითხარი შვილო! ამ ხუთს წელიწადს როგორ გაატარე დრო? რომელს მხარეზედ იყავი და რა ნახე?

გრიგოლ.

ბევრი კარგი ვნახე დედაჯან და ბევრი ავი! ზოგჯერ ბევრი მქონდა ხოლმე და ზოგჯერ სრულებით არაფერი.

სალომე.

შვილო! ჩემო ორივ თვალის სინათლევ შვილო! წიგნიცარი მაინც როგორ არ მამწერე?

გრიგოლ.

ახ, დედაჯან! განა არ იცი რომ საწყალს მილიციონერს იმდენი არ ექმნება რომ თავის თავიც დაარჩინოს და წიგნის გაგზავნაშიაც აძლიოს! კარგათ იცი რა ჯამაგირიცა მაქვს, მე ყოველთჳს იმასა ვფიქრობდი, რომ დედა ჩემს რა უშავს მეთქი, მაძღარიც იქნება და მშვიდობითაცა მეთქი, ერთს კვირას კიდევ მოვიცდი და წავალ სანახავათა მეთქი, კვირები გარბოდნენ და იმისთანა შემთხვევები მეძლეოდა რომ ძნელი იყო მოსვლა. მაპატივე დედაჯან, თუმცა დიდი დამნაშავე ვარ!

სალომე.

მიპატივებია ყოველივე შვილო!... ხომ დაეთხოვე შენს მეუფროსეს?

გრიგოლ.

დიახ დედაჯან, დავეთხოვე ორის თჳთა, მაგრამ ვხედავ რომ მე შენთჳს საჭირო ვარ და აქ დავრჩები ყოველთჳს. მე შენ ვეღრ მოგშორდები!

სალომე.

არა გრიგოლჯან! რაკი გნახე შენ, სწორეთ მოვრჩები და მომემატება ახალი ძალიცა; მაშინ შეგიძლიან კიდევ წახვიდე შენს სამსახურში. მე ვერ დაგაბრკოლებ, რომ ბედნიერებას არ მიახწიო! მითხარი შვილო! უფრო რა იყო მიზეზი შენის დათხოვნისა?

გრიგოლ.

თუ ნებას მიბოძებ დედაჯან, მე ყოველისფერს მოგახსენებ: ამ ხუთის წლის წინათ, როდესაც რომ გაგშორდი შენ, ყოველივე გამატანე თანა რაც საჭირო იყო, მაგრამ უპირველესი რამკი დაგვიწყებოდა. მოწმობა ჩემის ნათლობისა. მე მაშინ კარგად იცი დედაჯან ვიყავი თხუთმეტის წლისა, და ასე ყმაწვილს სად მეცოდინებოდა თუ მოწმობა ესე დამჭირდებოდა, მაგრამ ბოლოს ისე საჭირო შეიქმნა, რომ მეტი აღარ შეიძლება, ასე რომ ჩვენს ურადნიკს ძალიან შეუყვარდი და ამისთჳს მირჩივა სამხედრო სამსახურში გადავსულვიყავი, მეუბნებოდა, იუნკერათ მიგიღებენო და რამდენსამე დროს უკან აფიცერი შეიქმნებიო, მაგრამ რადგანც დაბადების და ნათლიობის მოწმობა არა მქონდა დავბრკოლდი და ამან დიდად შემაწუხა, ეს კიდევ არა ფერი; ამხანაკებმა რა შეიტყეს რომ მოწმობა არა მქონდა, იძახდნენ, უთუოთ ბუში არისო და უკანონო შვილს მეძახდნენ, რამდენჯერ ჩხუბი მომივიდა და რამდენჯერ გავიწკიპე ამის გულისათჳს, ბოლოს ურადნიკმა დამიძახა და მითხრა: გრიგოლ! დიდათ მიყვარხარ და მიყვარდი ადრევაცა ვხედავდი რა შენს სიმშვიდესა და ნიჭსა სწავლისასაო, მაგრამ ყოველთჳს ასე ჩხუბში ყოფნა და შენი დასჯა ჩემთჳს დიდი შესაწუხებელი არისო, თუ გინდა, დაგითხოვ ორის თჳთა, წადი შენს მშობელთან, იმას უსათუოთ ექნება მოწმობა, გამოართჳ, მომიტანე და მე შენ გაგაბედნიერებო. როდესაც მე ეს გულმტკივნეული რჩევა მესმოდა, ასე მეგონა თჳთან შენ მელაპარაკებოდი დედაჯან და მარიგებდი, რა ეს მითხრა აიღო ორიოდ შაურიც მაჩუქა და გამამისტუმრა, ახლა ხომ შეიტყე დედაჯან, მიზეზი ჩემის აქ მოსვლისა.

სალომე.

(მოისმინა რა დიდის შეწუხებით და შეშფოთებით.) მაშ აგრეა საქმე, შვილო გრიგოლ? რომ მოსულხარ მოწმობისათჳს?

გრიგოლ.

დიახ, დედაჯან!

სალომე.

ახ, ღმერთო ჩემო!

გრიგოლ.

რა ანბავია დედაჯან! (სალომე ცრემლებს იწმენს.)

გრიგოლ.

მითხარი დედაჯან! რაზედა სტირი? რა დაგემართა?

სალომე.

როგორ არ უნდა ვიტირო შვილო, რომ არცა მოწმობა მაქვს შენის დაბადებისა და არცა შემიძლიან აგირთო საიდგანაც წესია.

გრიგოლ.

როგორ თუ არა აქვს დედაჯან?

სალომე.

ამისთჳს არა მაქვს შვილო, როგორ არ გითხრა და როგორ დაგიმალო, რომ შენა ხარ შვილი უმანკოებისა.

გრიგოლ.

როგორ თუ უმანკოებისა!!

სალომე.

ასე რომ, შვილო რაც უთქვამთ შენს ამხანაგებს, სწორეთ იმ გვარი შვილი ხარ!

გრიგოლი.

(შეშფოთებული.) როგორც უნდა ვიყო შვილი, ეგ სულ ერთია, მაგრამ ხომ არ შეიძლება მაინც, რომ მამა არა მყოლოდეს?... ვინ არის მამა ჩემი? მითხარი დედავ?

სალომე.

(ოხვრით.) ახ!-შენი ეგე შეშფოთება მტანჯავს მე!

გრიგოლ.

(ადრინდლიესავე სახით.) რათა გტანჯავს? დედაჯან! როგორც უნდა ვიყო, გინდა უმანკოების შვილი, გინდა სხვისა, მაინც შენი შვილი ვარ სიკვდილამდე. მაგრამ მაინც კიდევ მითხარ, თუ ვინ იყო და თუ ცოცხალია ვინ არის მამა ჩემი?

სალომე.

როდესაც რომ გამშორდი და მიდიოდი კახეთს მილიციაში, შენ იყავი პატარა და ამისთჳს ვერ მოგენდე და ვერ გითხარი ჩემი საიდუმლოება; ახლა კი ვაჟკაცი ხარ და შეიძლება რომ მოგენდო, გაგიტყდე შვილო და გითხრა (მხარზედ) ახ, რამდენჯერ გამიგია, კაცი რომ თავის მწუხარებას გამოსთქვამს ვისთანმე, იმის გულს შემსუბუქება მიეცემაო. მადლობა ღმერთს, ბოლოს მომივიდა ის დრო, რომელშიაც შემიძლიან გამოვსთქვა ჩემის გულის დარდი და მწუხარება შევიმსუბუქო; გმადლობ მრავალ მოწყალეო ღმერთო! რომ მომივლინე ამ მწუხარებით დასნეულებულს დროს, ამისთანა სარწმუნო მეგობარი, რომელსაც შემიძლიან ვუთხრა ჩემი მწუხარება, და იმით უფრო გმადლობ რომ ეს სარწმუნო მეგობარი არის ჩემი შვილი.

გრიგოლ.

მითხარი დედაჯან! შეიმსუბუქე გულის მწუხარება!

სალომე.

ახ! შვილო გრიგოლ! დიდათ მინდა რომ გამოვთქო სრულებით ჩემი ყოველივე დარდი, მაგრამ ენა მიდუნდება შვილო! სირცხვილისაგან თავი ჩაჰკიდე შვილო განა? ვერ მიყურებ თვალებში?

გრიგოლ.

განა არ ვიცი, როგორ გულიცა აქვს დედაჩემსა! ჰსთქვი დედავ ყოველივე, ნუ გერიდება ჩემი!

სალომე.

შავი და უკუღმა იყოს ის დღე, რა დღესაც მე დავიბადე, აგერ შვილო, იმ სოფელში (თითით აჩვენებს) რომელსაცა ვხედავთ, პირ და პირ. მშობელნი ჩემნი იყვნენ კეთილნი და პატიოსანნი გლეხკაცნი, კარგის ოჯახის შვილები როდესაც რომ შევიქმენ ცამეტის წლისა, მაშინ სადღაცა მნახა, იმ სოფლის მებატონის ცოლმა, რომელიცა იყო ქვრივი, დიდად მოვეწონე და სთხოვა ჩემთა მშობელთა, მე მომეცით გავზდი კარგათაო. რა მიმიყვანა სახლში, მასწავლა წიგნი და ბევრი რამ სამღთო საერო, როდესაც რომ შევიქენი თექვსმეტის წლისა, ამ დროს მოუვიდა სამსახურითაგან შვილი, ახალგაზდა აფიცარი, თავადი დიასამიძე რომელიცა მე ჯერ არ მენახა და რომელიცა დასთხოვნოდა თავის მეუფროსეს სამის თჳს ვადითა. ის ყმაწვილ კაცი იყო მეტად მშვენიერი და ყოველთჳს სიყვარულზედ მელაპარაკებოდა ხოლმე და ცოლქმრობაზედ. ბოლოს გამიტყდა და მითხრა მიყვარხარო... ნუ მიყურებ შვილო თვალებში, საყვარელო შვილო ჩემო! თორემ ვეღარ შევიძლებ დასრულებასა. (გრიგოლ იყურება წინ და ხელი მშობლისა მიკრული აქვს გულზედ.)

სალომე.

(ცოტას ხანს შემდგომს.) მეც შვილო, ჩემის უგონობით და გულწრფელობით მოვაკლდი უმანკოებასა! იმან აღმითქვა, ჯვარს დავიწერ დედის ჩემის სიკვდილის შემდგომსაო; აღმითქვამდა ხოლმე და მეტყოდა: სიკვდილამდინ შენი და ყოველთჳს შენი ვიქნები, გეფიცები ღმერთსაო (ოხრავს.) დავივიწყე რა კეთილნი და პატიოსანნი მშობელნი ჩემნი, დარიგება მოძღვრისა და ჩემის აღმზრდელისა, შევიქმენი ორსულათ. ფიქრი მომავალს დროზედ მეტად მტანჯავდა მე, ჩემის ორსულობის მიზეზს კი ეშინოდა დედამ არ შემიტყოსო და მთხოვდა ხოლმე არავის უთხრა, აღმითქვამდა ხოლმე თავის დროზედ დიდად დაგსაჩუქრებო, მეცა აღვუთქვი უთქმელობა და ყოველსავე შეიწროებასა მოვითმენდი რადგანაც დიდად მიყვარდა. როცა მოუვიდა დათხოვნის ვადის შესრულება, წავიდა თავისვე სამსახურში და გამომეთხოვა გულგრილად. როცა მომიახლოვდა დრო შობისა, დამითხოვა აღმზრდელმა ჩემმა სასახლითგან ამ გვარი შემთხვევისათჳს, მეცა მწარედ ყოვლის გზით უნუგეშო მივადექი მშობელთა ჩემთა, რომელთაცა არცკი მიმიკარეს, წადი შენ გვართა მარცხვენელოვო. დედას კიდევ მცირედი გული დაეწვა, აიღო, გულითგან მოიხსნა ჯვარი და გადმომიგდო, აიღე მხოლოდ ეს და თვალით აღარ დამენახოვო, ეს ჯვარი ახლაც გულზედან მკიდია. (აჩვენებს) რა დავრჩი ესრედ საწყლად და არ ვიცოდი სად შემეფარებინა თავი, იმ ღამეს დავდიოდი მინდორზედ და ამ სიარულში მივადექი ერთს წისქვილსა და რა ვნახე წყალი, ვიფიქრე, ჩავარდები თავს დავირჩობ და ამით მოუღებ ბოლოს ჩემს ცხოვრებასა მეთქი. რა ამ აზრში ვიყავი. ამ დროს დამიხვდა მოხუცებული მღვდელი, რომელმაცა შეიტყო რა ყოველივე ჩემი მწუხარება და გარემოება, მიმიყვანა თავის სახლში და მითხრა: წარსულს დროს აღარა ეშველებარაო. მომცა ბევრი დარიგება კეთილი, ერთი ოქრო მაჩუქა, მიმიწერა წიგნი ქალაქში ერთს ქვრივს კეთილს მოქმედს დედაკაცსა, ვისთანაცა შემეძლო მეცხოვრა და შევენახე, აღმითქვა შობის შემდგომს ვეცდები შენ მშობელთა შეგარიგოვო, გასწივე დანიშნულს ადგილისაკენ და აღუთქვამდი ღმერთსა კეთილს გზაზედ სიარულსა. აღთქმა ჩემი დავიცევი წმინდად! შემომხედე შვილო გრიგოლ? (გრიგოლ მოეხვევა და სალომე კიდევ დაუწყებს თავის გარდასავალსა) შენმა დაბადებამა მომიმატა ბევრი მწუხარება და ბევრი სიხარულიცა. მე მივწერე ორჯელ წიგნი მამა შენს იმერეთში, სადაცა გარდიყვანეს მილიციის მეუფროსედ მაგრამ ღმერთმა იცის მიიღო თუ არა წიგნი, პასუხი არცა ერთი არ მიმიღია.

გრიგოლ.

(გაჯავრებით.) არ მიგიღია?!

სალომე.

ნუ ჯავრობ შვილო გრიგოლ! აქამდისინ იმ მხარეზედ ომი იყო ოსმალებზედ, აბა სად მოიცლიდა წერასა, ან იქნება წიგნი არ მიუვიდა და გზაზედ დაიკარგა სადმე, თვარამ ის არ არის ბოროტი კაცი, არა მგონია რომ დავევიწყებინე. მე მეტი წიგნი აღარ მივწერე, ვფიქრობდი: თუ რომე უყვარვარ და თავის პატიოსან სიტყვას აღასრულებს, აქაცა კარგათ მოვა და მნახავს მეთქი!... მაგრამ არც მოვიდა და არცარა მნახა და რამდენისამე დროს უკან გავიგე რომ... (ამოიოხრებს.) იქ ცოლი შეურთავს!... რას ვიქმოდი! ქვრივს დედაკაცთან ვცხოვრებდი ერთს ქოხში, და ვარჩენდი ჩემს თავსა ხელსაქმითა, ვასწავლიდი რამდენსამე ყმაწვილ ქალებსა იმას, რაც მესწავლა მე თჳთან, ერთი მხოლოდ ჩემი ნაღველი ის იყო რომ შენ გამეზარდე კარგათ საყვარელო შვილო გრიგოლ! ღმერთმანცა მომცა შენი თავი, გასწავლე წიგნი და რა გახდი თხუთმეტის წლისა, და პირველი შენი სურვილი იყო ჯარში შესვლა, არ დაგიშალე მეც, წაგიყვანე და მიგეცი მილიციაში, რომელიცა შეიკრიფა წასასვლელად კახეთის დასაცველად მტერთაგან!... რა გაგისტუმრე შვილო! შეველ ფიქრში: რად მიყო დიასამიძე ამისთანა უწესური საქმე მეთქი, მეტის სინანულისაგან დავსნეულდი, დამაწყებინა ცივებამ, ხელსაქმით სადღა შემეძლო ცხოვრება, და თავი დავანებე იმ ქოხსა, რაშიაცა ვიდექი, ამისათჳს რომ საითგან მიმეცა ქირა და რით მერჩინა თავი, ავსდექი და გამოვმგზავრდი ამ სოფელში, ვიფიქრე: წავალ ჩემს ძვლებს იქ ჩავყრი, სადაც დავიბადე და გავუბედურდი მეთქი, გზაზედ მომივიდა ციება და ამ დუქანში თავი შევაფარე და ხომ ხედავ რა მდგომარეობაში ვარ შვილო!

გრიგოლ.

ახ მშობელო! ეგ რომ სცოდნებოდა შენს შვილს, ყოველი ლუკმა უნდა იცოდე თუ რა მწარე იქნებოდა იმისათჳს! ახ! მადლობა ღმერთსა, რომ ცოცხალი დამხვდი! შენთან დავრჩები დედაჯან, და აღარაოდეს არ მოგშორდები ახ! რა ვწუხვარ. რომ ხელობა არა ვისწავლე რა, რითაც შემძლებოდა შენი შენახვა! მაგრამ არა უშავსრა, ღონიერი მკლავები მქონან, შემიძლიან ხვნა, თესვა, ღამითაც ვიმუშავებ დედაჯან, გავაკეთებ რასმეს! ღმერთი გვიშველის, ის არ დააგდებს უმოწყალოთ იმას, ვისაც უყვარს თავისი მშობელი.

სალომე.

(გულმტკივნელობით ეხვევა შვილსა.) ახლა კი შვილო აღარავინა მჯობს ბედნიერებით და სიმდიდრითა!... მრავალ მოწყალეო ღმერთო! ნეტა კიდევ ეყოლება ვისმეს ამისთანა შვილი?

გრიგოლ.

ერთი კიდევ მითხარი დედაჯან! რა გვარია მამა ჩემი?

სალომე.

თავადი დიასამიძე.

გრიგოლ.

თითონაც აქა დგას? ამ სოფელში?

სალომე.

ადრე იდგა აქა იმისი დედა, ის დიდი ხანია რაც რომ მოკვდა!.. შვილმა წეღანაც გითხარ, შეირთო ცოლი იმერეთში და იქვე თავის ცოლის მზითჳს მამულში დასახლებულა. იძახიან ახლა მაიორი შექმნილაო.

გრიგოლ.

მე მოვნახავ იმას! გაბედვით მივალ! დაეხსენი მნახოს თვალით! შე ნკი მშობელო ზურგით მიგიტან იქამდისინ. როგორი შორს წასულა ის წყეული! სინიდის ხომ შორს ვერ წაუვა, მაგრამ არა! რა საჭირო არის რომ შევიტყო ვინ არის მამა ჩემი მაშინ, როდესაც რომ არის ბოროტი და ავი კაცი! ჩემთჳს ესეც საკმაოა, რომ მყავს კარგი და კეთილი დედა! დედა, რომელსაცა უსწავლებია ჩემთჳს მშობლიური სიყვარული. მე არ მინდა იმისთანა მამა, რომელსაც ვძულვარ თვალის დასანახავათა. არა! არ მოვნახავ მამა ჩემს! დაეხსენ საცა უნდა იცხოვროს, სინიდის დაბრმავებულის თვალებითა. როდესაც რომ მოუახლოვდება დრო სიკვდილისა, როდესაც რომ დაუსრულდება ჟამი სიცოცხლისა და წარდგება ღვთის წინ, დაესხენ იქ მისცეს შემომქმედს პასუხი! განა დედაჯან რომ საჭირო არ არის ის ჩვენთჳს? ახ! ეგ რა გემართება! თვალები გეხუჭებიან! ყვითლდები! რა დაგემართა!

სალომე.

(დასუსტებული და გულშეწუხებული) არაფერი... არაფერი... სიხარული...

გრიგოლ.

ღმერთო ჩემო! ახლა მამაგონდა, რომ ჩვენ შარა გზაზედა ვართ, (დუქნის კარებსა სცემს.) ეი! მიკიტანო!

მიკიტანი.

(დუქნითგან მარტო თავს გამოყოფს.) ო! რაო? კიდევ გინდათ რამე?

გრიგოლ.

მოამზადე ახლავე კარგი ლბილი ქვეშაგები დედიჩემისათჳს!

მიკიტანი.

(შეზიზღებით). ქვეშაგები?... რასაკვირველია!... დიახ!... ამ საათში! როგორ არა!... მაგას ბალახზედაც კარგა ეკადრება დაწვეს.

გრიგოლ.

(გაჯავრებული დასწვდება ქვასა, მიკიტანი კარებს მოაკეტს.) აი შენ საზიზღარო, ბოროტო კაცო! (შეხედავს თავის დედას და ისევ დააგდებს ქვას) რა ვქნა ახლა!... ვის მივმართო?... ახ! მშობელო!... (მივა და არახუნებს ერთის სოფლელის სახლსა, რომელიცა არის დუქნის მოშორებით.) ეი!... სახლის პატრონო!... გამომხედეთ თუ ვინდე ხართ მანდ!... თუ ღმერთი გრწამთ გამამხედეთ!

გამოსვლა 8

გლეხკაცი გამოდის სახლითგან და ისინივე.

გლეხ-კაცი.

რა გინდა? ვინა ხარ?

გრიგოლ.

საყვარელო ძმაო! უყურე საწყალს ავათმყოფს დედაკაცსა, ხომ ხედავ ძმაო ძლივსღა ცოცხალია!... ეს საწყალობელი დედა ჩემია; შეგვიშვით სახლში, ნახევარ საათსაცარი, ცოტას ხანს მოვასვენო. ღვთის გულისათჳს შეგვიშვით! ღმერთი დაგსაჩუქრებთ ამ კეთილის საქმისათჳს...

გლეხ-კაცი.

კარკი! გეყოფა მამა გიცხონდა მაგდენი ჩემი დარიგება, მე თჳთანაც კარგათ ვიცი საქმე როგორც არის (არახუნებს თავის კარებს.) ეი! დედაკაცო! დააგე ჩქარა ქვეშგები, ლბილი ბალიშები დააწყე, აბა და ო ჩქარა!... საცოდავი ცახცახებს ცივებისაგან! აბა შემოიყვანე, წყნარა! ლბილი ქვეშაგები მაქვს, მაგრამ სხვას კი ნურაფერს მოითხოვ ძმაო. (შეჰყავთ სალომე წყნარა სახლში.)

(ფარდა დაეშვებაა.)

დასასრული პირველის მოქმედების.

მოქმედება 2

გამოსვლა 1

ჰსცენა წარმოადგენს სოფლურ სახლსა.

სალომე, გლეხ-კაცი, იმისი ცოლი და გრიგოლ. (სალომე ტახტზედ წევს ქვეშაგებში, ცალი ხელი თავ ქვეშ უძევს და მეორე ხელი გრიგოლს უჭირავს.)

გრიგოლ.

(გლეხ-კაცებს და იმათ პატარა შვილებს, რომელნიცა ეხვევიან გარეშემო სალომეს.) საყვარელნო ძმანო! დავიჯერო რომ არა გქონდესთრა რომ ვაჭამოთ ავათმყოფსა, რომ ცოტა ყუათი მიეცეს? თქუჱნი ჭირიმეთ, შემეწიენით, მომეხმარენით, მომიტანეთ რამე ვაჭამო.

გლეხ-კაცის ცოლი.

(პატარა ყმაწვილს.) წადი ჩქარა, აიღე საღვინე, მიირბინე ჩვენს ახლოს რომ დუქანი არის და ერთი ჩარექი ღვინო მოიტანე,

გრიგოლ.

ღვინო არ არის საჭირო, ღვინო დალია და ამისთჳს უფრო ასრე ცუდათ შეიქმნა, რადგანც საჭმელი არა ჰქონდა.

გლეხ-კაცი.

დედაკაცო! ღვინოზედ გაგზავნას ის არა სჯობს გაგზავნო ბოსელში, გამოატანინო კვერცხები და ერბოკვერცხი მოუწვა.

გლეხ-კაცის ცოლი.

(სალომე.) არა სჭავ დედავ ნაღებსა?

გლეხ-კაცი.

თუ გვაქს რამე არას დავიშურებთ.

გრიგოლ.

(გრძნობით.) ღმერთმან დაგსაჩუქროთ საყვარელნო! მაგ თქუჱნ კეთილის მოქმედებისათჳს! (სალომეს.) დედაჯან! რა კეთილს ხალხში ხარ ახლა! არ ინებებ დედაჯან, რასაც გეუბნებიან. (სალომე ხელს იქნევს, არ მინდაო.)

გრიგოლ.

არ უნდა! ახ! ღმერთო ჩემო, ნეტა რა ვქნა! საყვარელნო ჩემნო, კეთილნო კაცნო! ხომ არავინ იქნება აქიმი ამ გარეშემოში.

გლეხ-კაცი. ჩვენთჳს მადლობა ღმერთსა, თავის დღეში აქ აქიმი საჭირო არ ყოფილა, თვალითაც არ გვინახავს აქიმი, ჩვენი აქიმი ღმერთია.

გრიგოლ.

მაშ რა ვქნა! რა უყო, რომ ასრე უწყალოთ ხელში მიკვდება მშობელი! მრავალთ მოწყალეო ღმერთო! მომივლინე მოწყალება შენი! კეთილნო კაცნო! ილოცეთ ღვთის გულისათჳს, ამ საბრალობლის დედის ჩემისათჳს. მე არ შემიძლიან ლოცვა მწუხარებით.

სალომე.

(კვნესით.) დამშვიდდი გრიგოლ! ცოტა კარგათ მყოფობასა ვგრძნობ! მხოლოდ უყუათო ვარ უჭმელობითა.

გრიგოლ.

ამ საათში დედაჯან? ამ საათში სადაც იქნება და არ იქნება გიშოვნი სადმე. მაგრამ ფული რომ არა მაქვს? ახ ღმერთო! ნეტა რა ვქნა? ვის მივმართო?...

გლეხ-კაცის ცოლი.

(ქმარს.) კაცო! რაღა გუშინ წაუღე ხარჯი ბატონსა, ახლა რომ გვქონოდა რა კეთილს საქმეს ვიქმოდით!

გლეხ-კაცი.

რასაკვირველია რომ არ მიმეტანა გუშინ, ამ საწყლებს შევეწევოდი, მაგრამ ღმერთსა ვფიცავ რომ ახლა ერთი გროშიც არა მაქვს.

გრიგოლ.

მეტი გზა არ არის: რა ვქნა? უნდა მოწყალება ვითხოვო, თუ არავინ არას მამცემს, მოვიპარამ სადმე. ძმანო! აქ იყავით დედაჩემთან, ღვთის გულისათჳს მარტო არ გაუშვათ; მეც რაც შემიძლიან ჩქარა დავბრუნდები. (გარბის სცენითგან.)

გამოსვლა 2

(ადრინდელივენი, გარდა გრიგოლისა.)

გლეხ-კაცი.

ჩვენ სოფლის ღვდელთან რომ მივიდეს, უთუოთ მისცემს რასმეს. ის მადლიანი კაცია. მეტადრე იმისი დიაკვანი, სულ მადლის საქმეზედ დადის, უთუოთ მსწავლული რომ არის იმისათჳს.

სალომე.

განა ის მოხუცებული მღვდელი კიდევ ცოცხალია.

გლეხ-კაცის ცოლი.

არა, იმ კეთილმა მოხუცებულმა მღვდელმა, კარგა ხანი იცხოვრა და ეგერ ეს ერთი წელიწადია რაც მოკვდა.

გლეხ-კაცი.

ის მოხუცებული, ისე უცებ გაქრა, თავის კეთილის მოქმედებით, როგოც (როგორც) სამთელი.

გლეხ-კაცის ცოლი.

(იწმენდს ცრემლებს.) ბევრი ვიტირეთ იმის გარდაცვალებაზედ.

გლეხ-კაცი.

(აგრეთვე ტირის.) ბევრი ვიტირედ, ის სწორეთ ჩვენი მამა იყო.

სალომე.

(გულმტკინველობით.) მამა!...

გლეხ-კაცის ცოლი.

სადღა ვნახავთ ჩვენ იმას.

გლეხ-კაცი.

კარგი, საკმაო არის ტირილი, თუმცა მართალია იმისთანა კაცი არ არის ახლანდელი მღვდელი მაგრამ ასეთი დიაკვანი ჰყავს იმასა რომ, სწორეთ ახლა მამობას ის გვიშრება ჩვენ.

გლეხ-კაცის ცოლი.

მართალია, ცოტა ახალგაზდა კია მაგრამ... (სალომეს)

ისეთი მსწავლული კაცი არის, რომ ყოველ დღე თითქმის ჩვენის ბატონის სახლშია და იმის შვილს ასწავლის, სამღთო საეროს წიგნებს აკითხებს.

გლეხ-კაცი.

თითონ კეთილი კაცი არის და ჩვენ ბატონის ქალსაც კეთილს საქმეს ასწავლის.

გლეხ-კაცის ცოლი.

კეთილს როგორ არ ასწავლის რომა, როდესაც საყდარში მოვა ხოლმე კვირაობით, ჯერ მძიმეთ პირჯვარს დაიწერს და მერე ყველას თავს დაგვიკრავს ხოლმე! რა თავდაბალია!...

სალომე.

(განკვირვებით.) ვინ არის განა თქუჱნი ბატონი?

გლეხ-კაცის ცოლი.

განა არ იცნობ ჩვენს ბატონს? აგერ მესამე კვირა არის, რაც მოვიდა თავის სოფელში და დადგა სამუდამოდ.

სალომე.

გვარად დიასამიძე ხომ არ არის?

გლეხ-კაცის ცოლი.

სწორეთ.

სალომე.

ცოლიც თან მოუყვანია?

გლეხ-კაცის ცოლი.

ცოლი მოჰკვდომია!... იმერეთში რომ იყო და ცოცხალი ჰყვანდა მინამდისინ ცოლი, თავის სოფელში არ გაუვლია. ძალიან ვწუხდით იმისი ყმები ამაზედ. (მდაბალ ხმაზედ.) ამბობენ, ცოლი თურმე ძალიან ანჩხლი რამ ჰყოლია, იმისთანა მშვიდს კაცსა. რამწავს მოჰკვდომია თუ არა და, აქეთ გამოუწევია. ამ სოფელში არის დაბადებული და აქ გაზდილი. (გლეხ-კაცი) მახსოვს პატარაობისას რომ ვბურთაობდით და ერთათ ვთამაშობდით ხოლმე! შენ არ გახსოვს დედაკაცო? (ცოლს.)

გლეხ-კაცის ცოლი.

როგორ არ მახსოვს.

გლეხ-კაცი.

ცოტა მაშინ კი ქალების არშიყობა იცოდა როდესაც აფიცარი შეიქნა და მოვიდა სამსახურითგან დროებით დედასთან. მაგრამ ვინ არ ყოფილა ყმაწვილკაცი.

გლეხ-კაცის ცოლი.

მე მგონია იცი შენც კაცო, თუ რა იყო საწყალს ჩვენის სოფლის პირველი ოჯახის ქალსა სალომეს! ეს ძალიან დიდი ცოდვა ქნა.

გლეხ-კაცი.

ეგ რა ჩვენი საქმე არის!... ჩვენ რა გვრჯის!...ვინ იცის ის ყმაწვილი, რომელიცა შობა სალომემ, იმისგან იყო თუ არა?

გლეხ-კაცის ცოლი.

სხვა აბა ვისგან იქნებოდა!... ცხადად ვიცით ყველამ რომ იმისაგან იყო!... შენ რაზე გიჭირავს იმისი მხარე, ეგ კარგი არ არის. რა ვიცით, იქნება ის საწყალი სალომე მწუხარებით მოკვდა, ან კიდევ სიმშილით!... და იმ საწყლის მამასაცა თუ დედასა, იქნება კარგა ხანს ეცხოვრათ, რომ არ შემთხვეოდათ ამისთანა უპატიურობა. (სალომეს გული უწუხდება),

გლეხ-კაცი.

(რა შენიშნავს.) დედაკაცო! დედაკაცო! ლავიწები გაუწივე გულს უწუხდება!... წყალი!... წყალი!... გლეხ-კაცის ცოლი. ახ! ღმერთო!... რა უყო ამ საწყალს დედაკაცსა?...

გლეხ-კაცი.

ღვდლისათჳს მაინც გავგზავნოთ უზიარებელი არ მოკვდეს, ცოდვა დაგვედება!... ღმერთო! ღვდლის მოსულამდინ მაინც იცოცხლოს. (სცენა უცებ გამოიცვლება, გლეხ-კაცის სახლი შეიცვლება, დიასამიძის ოთახად, რომელშიაცა აწყვია სკამები, მდივანი და წინ სტოლი უდგას; დიასამიძეს შემოაქვს სამთელი და სტოლზედა სდგამს.)

გამოსვლა 3

დიასამიძე და ბიჭი.

დიასამიძე.

(ქართული კაბა აცვია და მხარზედ მაიორის ეპოლეტები უწყვია. ჩიბუხით შემოდის და ბიჭს ეუბნება.) ბიჭო! ჩვენი ფრანტ სტუმარს კიდევა სძინავს თუ გაიღვიძა?

ბიჭი.

არა თუ გაიღვიძა შენიჭირიმე, თავიც დაივარცხნა და ერთი მუჭა გონია ერბო გახლდათ შენი ჭირიმე და ის თავზე წაიცხო.

დიასამიძე.

(თავისთჳს.) უთუოდ პომადა იქნებოდა. (მაღლა.) რასაკვირველია რომ ახლა ჩვენი ოთახი გაივსება სუნითა. დამიძახე ბიჭო ჩემს ქალსა! (ბიჭი გავა, დიასამიძე ჩიბუხს მოუკიდებს და ეწევა.) მე როგორც ვატყოფ, ეს ჩემი სტუმარი ტუტუცსა გავს. რასაც კი ლაპარაკობს, იმ ლაპარაკს არცარა თავი აქვს და არცარა ბოლო, ერთს აქეთგან გარდასცემს, მეორეს იქითგან. მე მიყვარს ჩემი პელაგია, ძალას ვერ დავატან რომ ის შეირთოს, იმის სურვილზედ მიმიგდია, ვისიც სურვილი აქვს და სიყვარული დაეხსენ ის შეირთოს. მაგრამ ვაი თუ უციდვინელობისა გამო თანახმა შეიქნეს, მერე რა ვქნა? მე ვიქმნება ხომ მიზეზი, ჩემის ქალის უბედურობისა.-ძალიან ვწუხვარ, მეტათა ვწუხვარ, რომ დამრჩა ქალი დაარა ვაჟი. გავათხოვებ იმასა თუ არა და, გვარი დიასამიძისა გაწყდება კიდეც, და გაქრება ესრეთ, როგორც (აქრობს სამთელსა.) ეს სამთელი. მშვენიერი სოფელი ჩემი, მამულები და ყმები დარჩებიან სხვა გვარის კაცსა. ეს ძალიან სამწუხარო არის ჩემთჳს. (ოხრავს.)

გამოსვლა 4

პელაგია და დიასამიძე.

პელაგია.

რას მიბრძანებდი მამა?

დიასამიძე.

არაფერსა შვილო, ხომ კარგათ გეძინა წუხელის?

პელაგია.

მე ყოველთჳს კარგათა მძინავს?

დიასამიძე.

ძალიან კარგი. მაშ წუხელი შენ არავის არ შეუწუხებიხარ?

პელაგია.

განა რამ უნდა შემაწუხოს მამავ?

დიასამიძე.

ეგ უფრო კარგი! რასაკვირველია შვილო, რომ ვერავინ გაბედავს შენს შეწუხებას, რადგანც გყევარ იმისთანა მამა, რომელსაც ძალიან უყვარხარ.-მაგრამ ახლა საქმე დამოკიდებულია შენს გათხოვებაზედ!მითხარი შვილო! მოგწონს მიხეილ შერაშიძე?

პელაგია.

(თავ ჩაკიდებით.) არვიცი თუ რა გიპასუხო მამა! დიასამიძე. როდესაც გაგიხსენე იმის სახელი, გულში ხომ არაფერი იგრძენ?

პელაგია.

სრულებით არაფერი მამა,

დიასამიძე.

მაშ წუხელის სიზმარში, არ ნახე ისა?

პელაგია.

არა.

დიასამიძე.

მაშ დავიჯერო რომ წუხელის სიზმარში არა გინახავსრა?

პელაგია.

ის კი არა და, ჩვენი მღვდლის დიაკვანი კი ვნახე.

დიასამიძე.

ო! არა! ეგ კი არა! ეს ვნახე როს ვითომც ისევ იმერეთში ვიყავით და ჩვენი დიაკვანი დიონოსე წიგნს მასწავლიდა, მერე წასვლა დააპირა საითღაც და ამაზედ ტირილს მოვყევი.

დიასამიძე.

მეც ვიცინოდი შენს ტირილზედ განა შვილო?

პელაგია.

როდესაც გამომეღვიძა, ვნახე რომ თვალები მართლა კი სველი მქონდა.

დიასამიძე.

პელაგია! გესმის რას გეუბნები? მე ძალიან მსურს რომ კიდევ ნახო მაგისთანა სიზმარი. ჩვენი ღვდელი ჯვარსა გწერდეს და დიონოსე წიგნს იკითხავდეს. შენ რას ფიქრობ ამაზედ?

პელაგია.

თქუჱნი ნებაა მამავ.

დიასამიძე.

ეგ მიქარვა არის! მე ჩემს ნებას კი არ გკითხავ, მე მინდა შევიტყო შენი ნება. გიყვარს თუ არა მიხეილ შერაშიძე? აკი ქალაქში რომ ვიყავით ნახე სტუმრობაში ორ სამს ალაგს.

პელაგია.

განა ვისაც ვნახავ სტუმრობაში მამავ, უნდა ყველა შევიყვარო?

დიასამიძე.

კარგათ მოიგონე. როგორ გიალერსებდა, გარს დაგტრიალებდა და დუხიც დაგისხა ხელცახოცზედ. რაები გიყო და რაები არა!

პელაგია.

მართალია რაღაებსაც მელაპარაკებოდა, მაგრამ მე სრულებით არა გამიგიარა.

დიასამიძე.

არა გეყურებოდა რა? მაშ სჩანს რომ არაგყვარებია?

პელაგია.

არა მგონია.

დიასამიძე.

ერთის სიტყვით უნდა გითხრა რომ იმას აქ მოსვლას და ჩემს კითხვას ერთმანეთში შეკავშირება აქვსთ. მამა ჰყავს თავადის შვილი, მდიდარი და კარგი, თითონაც ნასწავლი და რუსეთში გაზდილია, გესმის თუ არა?

პელაგია.

მესმის მამა! თქუჱნი ნებაა...

დიასამიძე.

(გაჯავრებით.) შენ გაგიკვეთნია და ამოგიჩემებია ერთი სიტყვა: თქუჱნი ნებაა, რატომ არ იცი რომ თავადობას დიდი ხანი მამაპაპით ჩვენი მეგობრობა აქვს. მამასა აქვს დიდი სურვილი, რომ შვილმა დაიწეროს შენზედ ჯვარი. რას იტყვი ამაზედ შენ პელაგია?

პელაგია.

მე მგონია მამა, რომ... მაგრამ რა ვსთქვა, თქუჱნი ნებაა.

დიასამიძე.

კიდევ თქუჱნი ნებაა!... შენ მაგ ამოჩემებულ სიტყვით მოთმინებითგან გამომიყვან... აკი გითხარ რომ ქმრის შერთვა და ამორჩევა შენს ნებაზედ მომიგდია მეთქი, უსიყვარულოდ ცოლის შერთვას ციმბირში გაგზავნა სჯობია. თუ რომ გიყვართ ერთმანეთი, ძალიან კარგი და თუ არა და, საქმე გათავებულია, (დამშვიდებით.) ხომ ხედავ პელაგია რომ გელაპარაკები გულმტკივნელობით, მაშასადამე შენც უნდა იყო ჩემთან პირუთვნელობით.

პელაგია.

მე თქუჱნთჳს ტყვილი არაოდეს არ მითქვამს.

დიასამიძე.

როდესაც გელაპარაკები შერაშიძეზედ, ხომ ხალისით მიგდებ ყურსა?

პელაგია.

მე ყოველთჳს ხალისით გიგდებ ყურსა მამა!...

დიასამიძე.

როდესაც კარგს გეუბნები მაშინ?

პელაგია.

რასაკვირველია რომ როდესაც კარგსა.

დიასამიძე.

როდესაც რომ იმაზედ გელაპარაკებიან კარგს, გული ხომ არ გიცემს? (პელაგია თავს იქნევს.) ხომ არ გინდა რომ ყოველთჳს ლაპარაკობდნენ? (ის კიდევ თავს იქნევს.) გეჯავრება ხოლმე თუ არა, როდესაც იმაზედ ცუდს რასმეს ლაპარაკობენ?

პელაგია.

რასაკვირველია! ჩვენი დიონოსე...

დიასამიძე.

(სიტყვას ართმევს.) თავი დაანებე ახლა დიონოსეს! იმაზედ არ გელაპარაკებიან. როდესაც რომ ნახავ ხოლმე შერაშიძეს, რასა გრძნობ მაშინ?

პელაგია.

მე ყოველთჳს კარგს რაღასაც ვგრძნობ.

დიასამიძე.

როდესაც რომ დაგიახლოვდება ხოლმე, გული ხომ არ აგემღვრევა ხოლმე?

პელაგია.

არა! (უცებ მოიგონებს.) ერთხელ მგონია...

დიასამიძე.

ძლივს არ მოგაგონდა!

პელაგია.

ერთხელ სტუმრობაში სადღაც ვიყავი და ფეხი დამადგა.

დიასამიძე.

ეგ მაამე პელაგია, ერთი ესეც მითხარი, თავს ხომ არ ჩაჰკიდებ ხოლმე იმასთან ლაპარაკის დროს.

პელაგია.

მე არავის წინ არ ვკიდებ თავსა.

დიასამიძე.

არ გაუნაზდები ხოლმე, როდესაც ჩამოგიგდებს ლაპარაკს სიყვარულზედ?

პელაგია.

განა მამა ჩემო! სიყვარულზედ ლაპარაკიც შეუძლიან და იცის ან სიყვარული რა არის? მე იმისაგან ერთი ალერსიანი სიტყვაც არ გამიგია.

დიასამიძე.

(გაიღიმებს.) არ დაგიმთქნარებია მაინც იმაზედ?რომ ულაპარაკნია ვისმეს? ან შენთან ულაპარაკნია?

პელაგია.

ბარებ კი მდომებია დამთქნარება, მაგრამ რა რიგია.

დიასამიძე.

მანდედგან სჩანს უიმედობა!... თვალათ და ტანათაც არი როგორ გეჩვენება?

პელაგია.

მე ეგ ფიქრითაც არ მოგსვლია.

დიასამიძე.

განა ვერ შეატყობ, ერთის შეხედვით რომელია კარგი და რომელია ავი?

პელაგია.

სწორედ უნდა გითხრა მამაო, რომ თავის დღეში იმისათჳს მე რიგიანად არ შემიხედავს.

დიასამიძე.

ეგ ძალიან ცუდია. გუშინ რომ მოვიდა ქალაქითგან, რა იგრძენ?

პელაგია.

ის ვიგრძენ რომა ძალიან მეწყინა. უფრო ამაზედ მეწყინა, რომ უფროოთ მოვიდა და დამიშალა გასეირობა, მე და დიონოსე რომ ვაპირებდით.

დიასამიძე.

ერთს კიდევა გკითხავ: დღეს კავები რისთჳს დაგიხუჭუჭებია და კაბაც გუშინდელზედ კარგი ჩაგიცვამს?

პელაგია.

(დაფიქრება.) კავები იმის მოსვლამდინ დახუჭუჭებული მქონდა და კაბა სისუფთავისათჳს ჩავიცვი.

დიასამიძე.

(თავისთჳს.) იმედი როგორღაც არ არი.(მაღლა.) რადგანც აგრე არის პელაგია! შერაშიძე აღარ იქნება შენი ქმარი.

პელაგია.

თქუჱნი ნებაა...

დიასამიძე.

ახა ღმერთო ჩემო!... კიდევ თქუჱნი ნებაა! (გაჯავრებით) გესმის პელაგია? თუ ხელს არაიღებ მაგ საძაგელის სიტყვისაგან, თქუჱნი ნებაა, მაშინ მრთლად მოვიხმარებ ჩემს ნებასა. (დამშვიდებით) ყოველთჳს ჩემი სურვილი მდგომარეობს იმაში, რომ იყო შენ ბედნიერი, შენ ბედნიერად გახდომის ბრძანება მე არ შემიძლიან. უნდა შეგატყობინო შენა, თუ რა არის ქორწინება, ვთხოვ დიონისეს, რომ იმან შეგასწავლოს.

პელაგია.

დიონოსეს?

დიასამიძე.

იმას უფრო უკეთ შეუძლიან შეგატყობინოს. მერმე იფიქრე და თუ რომ დაგიჯდა ჭკუაში შერაშიძეზედ ჯვარის დაწერა, მეც თანახმა ვარ. ღმერთმა გაგაბედნიეროს!... (ყვირის.) ბიჭო! (ბიჭი შემოდის.) მიირბინე დიონისესთან და სთხოვე რომერთ წამს არა მოვიდეს, თუ რომე მოცლით არის. (ბიჭი გავა)

პელაგია.

(ბიჭს მისძახის.) ჩემს მაგიერათაც თავი დაუკარ.

დიასამიძე.

(საათზედ იყურება.) რა დიდხანსა გრძელდება ამ ფრანტების ჩაცმა! ეშმაკმა იცის და ქაჯმა რაებსა სჩადის ახლა. (იყურება ფანჯარაში.) პა... პა... პა... რა დღე დგება, რა დღე!... პელაგია! ერთი გარდახედე მინდვრებსა და!

პელაგია.

დღეს ადრე დილით ჩავედი ბაღში... ასეთი მშვენიერი დილა იყო, რომ მეტი არ შეიძლება.

დიასამიძე.

რა სანადირო დღე არის... ახლა გაირეკე ძაღლები და დაუარე სანადიროსა, მაგრამ ეს სტუმარი ცუდ დროს ამიტყდა! სუს, აგერ იცის მოდის.

გამოსვლა 5

თ. მიხეილ შერაშიძე და ადრინდელნივე.

შერაშიძე.

(სტატსკის სერთუკით, შლაპით და ხლისტით.) კნიაზს ვახლავარ უმორჩილესი მონა!

(პელაგია თავს მძიმედ უკრავს.)

დიასამიძე.

გამარჯობა კნიაზო მიხეილ! გამარჯობა! რათა ხანია გათენდა... სოფელში კაცი ადრე უნდა ადგეს.

შერაშიძე.

მომიტევეთ კნიაზო. მე ავდექი დღეს მეშჳდე საათზედ... მაგრამ ჩემმა მოსამსახურემ ისეთი რამ დააშავა, რომ მეტად შემაწუხა... სრულებით არა ღონისძიებით არ შეიძლება საქმე გავისწორო.

დიასამიძე.

ეგ ძალიან მეწყინა ჭეშმარიტად! თუ რა ამბავი, რა საქმე?

შერაშიძე.

თუ არ გავაგდე სახლითგან ის სწყეული, არ შეიძლება!... ისე გამიხადა მე ახლა საქმე, რომ თუ წიგნი არ მივსწერე მამა ჩემსა და არ გაუგზავნე განგებ კაცი, საქმე ჩემი ძნელათ არის.

პელაგია.

ბრძანეთ კნიაზო, კარგი რამ ხომ არა დაკარგეთრა? დიასამიძე.(მხარზედ.) ჭკუა და გონება.

დიასამიძე.

(მხარეზედ.) ჭკუა და გონება.

შერაშიძე.

რადგანც მიბრძანეთ კნიაჟნა, ბრძნებასა თქუჱნსა უნდა დავმორჩილდე! საძაგელი მოსამსახურე მყავს, შე ნუ მომიკვდები, ბატონო! ბარგს რომ ალაგებდა, ყოველიფერი ჩაულაგებია და პომადა კი დევიწყებია, რომელიცა იდვა ჩემს სპალნის ფანჯარაში. ახლა არ ვიცი რა ვქნა? ნეტავი ერთხელ მეთქვას და ორჯელ, ასჯერ ვუთხარ არ დაგავიწყდეს მეთქი. რომ უიმისოთ ჩემი დადგომა არ შეიძლება მეთქი. იმისთანას პომადას აქ სად ვიშოვნი. თუმცა მაქვს აქ სხვა, მაგრამ იმისთანა არ გახლავსთ, გავუბედავ თქუჱნ ბრწყინვალებას, რომ პარიჟში გახლავსთ გაკეთებული! როდესაც რო ღუბერნატართან გახლავარ ხოლმე სადილათ მიწვეული, იმ პომადას ვისვამ ხოლმე თავზედ, იმის სუნით ღუბერნატორის ცოლი გაოცებულია! რამდენჯერ უთქვამს ჩემთჳს. Боже мой князь! Когда вы бываете у насъ говоритъ, то все комнаты порфированы, говоритъ. ახლა იფიქრეთ, თუ რა შესაწუხებელია ამ პომადის უქონლობა ამ დროში!

პელაგია.

(ქვეშ ქვეშ იცინის.) მართლად რომ ეგ ძნელი საქმე გახლავსთ და ძნელი მოსათმენი.

დიასამიძე.

მიკვირს თუ რათ მოგსვლიათ ესე საქმე?...

შერაშიძე.

მერმე რა კნიაზო, ეს მოსამსაყურე(მოსამსახურე) ოც და ათი წელიწადია რაც ჩვენს სახლში გახლავსთ, ყოველისფერი უკლებელათა აქვს, მადლობის მაგიერათ აი რა მიყო. გაჯავრებულმა მეც დავიჭირე და გავაგდე. დიასამიძე. (უკან დაიწევს.) როგორ თუ გააგდე!... ოც და ათის წლის ნამსახური კაცი?

შერაშიძე.

ნუ გაიკვირვებთ კნიაზო... მე დიდი ხანია, იმის სამაგიერო, სხვა კაცი მყავს.-მერე იმისთანა კაცი, რომ იმის სამსახურზედ გაოცდებით?

პელაგია.

ადრინდელი კაცი კი ასე უსაბუთოთ უბრალოს საქმისათჳს უნდა გაგეგდოთ!...

შერაშიძე.

მაგას როგორ ბრძანებთ კნიაჟნა, რომ უბრალო საქმისათჳსაო.

პელაგია.

ახლა რა ქმნას იმ საწყალმა?

შერაშიძე.

მაშ რა მექნა!... ხომ ხედამთ რომ ასე უპომადოთ დამაგდო.

პელაგია.

მე გთხოვ, რომ ისევ მიიღოთ.

შერაშიძე.

თქუჱნი თხოვნა ჩემთჳს ისე მტკიცეა და შეურყეველი, რომ დედამიწაზედ არ დაეშვება, მაგრამ მაგ თხოვნის აღსრულება კი ძნელია... თუ ბრძანებთ რით იცხოვროსო, არა უშავსრა, ბლომათა ჰყავს შვილები, გაეზდებიან და შეინახამენ მამასა.

პელაგია.

(მხარზედ.) ახ! რა უსინდისობაა, სწორეთ სულელია, თორემ ამას როგორა იქს გონიერი კაცი. (მაღლა.) რადგანც შვილებიცა ჰყოლია, უფრო ცუდი, აბა რა ქნას წვრილ შვილის პატრონმა. გთხოვთ რომ მიიღოთ.

შერაშიძე.

რადგანც თქუჱნ მიბრძანეთ კნიაჟნა ამისთჳს მონაცა თქუჱნი თხოვნასა აღასრულებს... იმ მოსამსახურეს ისევ მივიღებ; მაგრამ დიდი მოვალე კი არის რომ მოვიდეს და თქუჱნს ფეხის მტვერს ეთაყვანოს.

დიასამიძე.

(იწმეს ოფლსა მოუთმენლივ და თავისთჳს ანბობს.) ეს რა სულელს ვისმეს შევეყარე... სწორეთ პირუტყვია, დათჳა! აი, გაეზარდოს შვილი კაცსა, ამისთანა! (მაღლა.) არ ინებებთ კნიაზო მინამ სადილი მოახლოვებამდინ წავიდეთ სანადიროთ?

შერაშიძე.

(იკოცნის თითებზედ.) ბრავო! კნიაზო! ბრავო!... ეგ ძალიან კარგი მოიგონეთ... თქუჱნ ნახავთ ახლა კნიაზო ჩემს სანადირო ტანისამოსსა და სწორეთ გაგიკვირდებათ... თქუჱნმა მზემა პარიჟში გახლამსთ შეკერილი... მერმე რა ბატონო, ახლის მოდისა. საგანგებოთ შემიკერვინებია... მერე თოფი! პირველი ეს რომ ლულა ჩამოსხმული გახლამსთ ლონდონში, კონდახი სრულად შევერცხლილი აქვს და ოქროთ შეჭედილია! არა მგონია კნიაზო რომ ჩემზედ უკეთესი...

დიასამიძე.

(თავის თჳს.) თქუჱნ ნუ მომიკვდებით რომ სრულებით შეშლილია. (მაღლა და ღიმილით.) თოფის ღირსება ძვირფას შემკულობაზედ კი არ არის დამოკიდებული, სიტყვა ის არის რომ მიზანს სწორეთესროდეს.

შერაშიძე.

რაც თვალი ამიხილებია სულ ორჯელ გხლებივართ სანადიროთ, ისიც მაშინ, როდესაც გახლდით რუსეთში, მაგრამ არაფერი კი არა მომიკლავს რა?

დიასამიძე.

მე მაქვს ერთი ძველი თოფი, არცა ვერცხლით არის შეჭედილი და არცარა ოქროთი, მაგრამ რასაც დაუმიზნებ კი შეუძლებელია რომ ავაცდინო. (ბიჭი შემოდის.)

ბიჭი.

დიონოსე გიახლება.

დიასამიძე.

მიბრძანდით კნიაზო, მიბრძანდით, მოემზადენით სანადიროთ; მეც გამოგივლი ცოტას ხანს შემდგომს და წავიდეთ ერთად.

შერაშიძე.

აი გიახლებით, მაგრამ კიდევ კი მოგახსენებთ რომ, ჩემი ტანისამოსი სანადირო ნახო უთუოდ კამყოფილი შეიქნებით.(გავა.)

დიასამიძე.

თქუჱნი ცოდვა მქონდეს, თუ ამ საცოდავს თავში ჭკუა ჰქონდეს.(ქალს.) პელაგია! შენ გადი მეორეს ოთახში, მე მინდა მოველაპარაკო დიონოსეს! ამასთან ცოტა ოდენი საიდუმლო საქმე მაქვს.

პელაგია.

(თან გადის.) მამა ჩემო! მე ისე მგონია რო ეგ სულელი შერაშიძეა თუ რაღაც, ძალიან ტუტუცი უნდა იყოს, მე ეგ არ მომწონს.

დიასამიძე.

როგორც გინდა შვილო, გინდ მოიწონე, გინდა დაიწუნე ეგ შენი საქმეა.

პელაგია.

(რა გადის, დახვდება დიონოსე.) მშვიდობა შენი ნახვა დიონოსე! (გავა.)

გამოსვლა 4

დიასამიძე და დიონოსე.

დიასამიძე.

მომიტევეთ დიონოსე, რომ გაგსარჯეთ. თქუჱნთან მცირედი საქმე მაქვს, თუ რომე ნებას მომცემთ გეტყვით, მოკლედ ორის სიტყვით: ტფილისითგან მოსულა ერთი ყმაწვილ-კაცი, ფრანტი, რუსეთში აღზრდილი და მთხოვს ქალსა.

დიონოსე.

(გაოცებით) იქნება მართლა?... აი ახალი ანბავი!...

დიასამიძე.

ის ყმაწვილ-კაცი ღუბერნატარის კანცელარიაში მსახურებს. ის... ის... ერთის სიტყვით, ის კაცი მე სრულებით არ მამწონს.

დიონოსე.

(მიტანებით.) თქუჱნს ქალსა?...

დიასამიძე.

(გაღიმებით.) ჩემს ქალს ასე მოსწონს რომ, რასაც ვკითხავ იმაზედ სულ ამას იძახის: თუ თქუჱნი ნებაა, თუ რომ თქუჱნ ნება იქნება, თუ რომ თქუჱნ მიბრძანებთ. მე მგონია დიონოსე იმდენი თუმცა არა ვიცი, მაგრამ მაინც ეს გაგება მქონდეს რო ამ გვარ საქმეში ბრძანება არ გავა. ეს კიდევ ვსთქვათ არაფერი! იმ ყმაწვილ კაცს, ცოტა თავშიაცარი რომ ჰქონდეს რამე და გული ჰქონდეს თავის ალაგს, არ იყო დასაწუნი... იმისი მამა ჩემი მეგობარია, მდიდარი და კარგი კაცი.

დიონოსე

ეგ სუყველა კარგი მაგრამ რომ იძახი თავში არა აქვსრაო აბა იმისთანას კაცისაგან კაცი რა კეთილსა და კარგს უნდა მოელოდეს.

დიასამიძე.

რასაკვირველია, მე მხოლოდ ისე გეუბნები, რადგანც მინდა რომ შეიტყო ჩემი განძრახვა ამ საქმეზედ, რომ ვიცოდე ჩემს ქალს სხვა ხომ არ უყვარს, მაშინ აღარ მოვაცდენდი ტყვილათ პირსა ლაპარაკით. არც თუ ვიცი რა აქვს (გულზედ იდებ ხელს) გულში, უეჭველად მივცემ... მაგრამ ძნელი ეს არის, რომ არ ვიცი ვინ უნდა იმის გულს?

დიონოსე.

დავიჯერო რომ არა ვინ შეიყვაროს.

დიასამიძე.

აი ეგ კიდევ სხვა არის, მე ჩემს ქალს არ შემიძლიანაუკრძალო რომ გრძნობა დაიკარგოს, მაშასადამე არა მაქვს შეძლება რომ მოვსპო იმის გულში სიყვარული, მხოლოდ მსურს ის, რომ ვქნმა(ვქმნა) კეთილი რაც რომ მე შემეხება. ეს ხომ ესე, მაგრამ არც მინდა რომ მამა მისი დამემდუროს და ამისათჳს მოვიხმარე ასვა ღონის-ძიება. ახლა ხომ მიხვდი დიონოსე ჩემს აზრსა. უნდა შეასწაოთ ჩემს ქალსა თუ რა არის ცოლქმრობა და რა დიდი თანამდებობა აძევთ იმ ორთ პირთა, ისიცა ჰკითხეთ: შეირთვს თუ არა იმ ყმაწვილ კაცს? თუ რომ უარსა ჰყოფს, საქმე გათავდება. თქუჱნ ამას როგორა ფიქრობთ?

დიონოსე.

მე... მე თუმცა მოვალე გახლავართ აღვასრულო თქუჱნი ბრძანება... მაგრამ ნება მიბოძეთ ჯერ მოვილაპარაკო თქუჱნს ქალთან.

დიასამიძე.

დიახ მოილაპარაკეთ. (ოხრავს.) როგორც მთა, ახლა კი ისე მამეშო, მაგრამ სრულებით კიდევ არ მომშვებია, იმისთანა სენი მაწუხებს კიდევ, რომელიცა ათასობს რამდენჯერმე ამაზედ. გესმის დიონოსე რაზედ ვამბობ ამას? ხომ არა შეგიტყვია რა?

დიონოსე.

ყოველივე ჩემი ღონის ძიება დავასრულე მაგაზედ და დღევანდელამდინ ვერა შევიტყერა.

დიასამიძე.

არ მერწმუნებით, რომ ზოგჯერ მაგაზედ მრთელს ღამეს არა მძინამს ხოლმე!... ახ! უგონოებით ყმაწვილ კაცობის დროების გატარებისათჳს მივცემდი ახლა დიდის კმაყოფილებით სრულებით ჩემს ქონებასა, ოღონდკი აღარ მომაგონდებოდა ის დროება, ახლა კი ვგრძნობ, თუ რა საშინელებაა მდგომარეობა იმ გვარ კაცისა, რომელიცა მიუბრუნდება ყურადღებით წარსულს დროს და ნახავს მეტად საზიზღარსა. ეს არის ბოლო ყოვლის ბოროტის საქმისა. ამისათჳს რომ წასრულს დროს აქვს შეკავშირება ახლანდელისა... ვნახო კიდევ რა იქნება. დაეხსენ ისევ ესრეთ დარჩეს... მშვიდობით! ახლა ვაპირებ სანადიროთ წასვლასა, თქუჱნ კი მოელაპარაკენით პელაგიასა და ერთათ შევექცეთ სადილსა, რა დავბრუნდებით ნადირობითგან. (გავა.)

დიონოსე.

(მარტო) ოხ!... ნეტა ვითარი ტვირთია ეს საქმე ჩემთჳს... ნეტა შემიძლიან მე?... მე?... (კრძალვით იყურება ოთხ კუთხივ) პირველად არ შემხვდეს მაინც პელაგია!... ჯერ უნდა ვიფიქრო, თუ როგორ დავიწყო ლაპარაკი და შემდგომს ისე მოუყვე... ახლა არ შემიძლიან... მოდი ჩავალ ჯერ ბაღში და გულმხურვალედ ვთხოვ ღმერთსა რომ დავბურდე(დავბრუნდე) ისევ ჩემს სახლში ყოვლის უმიზეზოთ და გულ აუმღვრევად. (გავა.) დასასრული მეორეს მოქმედებისა.

(განგრძელება შემდგომს წიგნში იქნება.)