უმანკო სისხლი

ამბავი.

ვინ იცის რავდენი ამბავი მომხდარა ჩვენს ქვეყნებში, დიდი ანუ მცირე; მგონია ერთი მცირედი ადგილი არ იყოს ჩვენს ქვეყანაში, რომ ჩვენს წინაპართ სისხლი არ დაეღვაროთ იმ ადგილზედ თავის მამულისათვის და სარწმუნოებისათვის. ამაზედ ბევრი სათქმელია, მაგრამ ლაპარაკის გაუგრძელებლობისათვის ეს ვიკმაროთ და ამის შემდგომი წავიკითხოთ, ამ უმანკო სისხლის ამბავი.

ერთს ქართველის დიდის კაცის სახლში აღიზარდნენ სამნი ყმაწვილნი ქალები: საღმრთო საერო წერილები დაასრულეს, კერვა ხელ საქმეში გავითარდნენ, წყნარი მშვიდობიანი ქცევა მიიღეს, უფროსების პატივის ცემა დაიხსოვეს, დედ მამისა მორჩილება დაიმარხეს, კრძალული ყოფა ცხოვრება შეიძინეს, თანა-სწორის პირებისათვის შესაფერი ზრდილობა ისწავლეს და დარბაზობის საუბარსაც უცხოდ მიმოხვრიდნენ, სადაც კი ადგილი ექმნებოდათ უბნობისა. ერთის სიტყვით: მართებული ხასიათი დაიმკვიდრეს და ყოვლის კეთილის ზნეობით შეიმკნენ.აი ძველი სწავლა ჩვენი ქალებისა.[1]

იმ ქალებს ერქვათ: ანა, ბარბარე და მართა. სამნივე იყვნენ მშვენიერები, სამნივე პირ მრგვალნი, სამნივე შავთვალ-წარბანი, სამნივე ტანადობით სრულნი, მაგრამ ერთმანეთს კი არა გვანდნენ სახით. ანა იყო იმ სახლის თავადის ქალი და ის ორნი იყვნენ იმისი აზნაურობისა, რომელნიცა იმ თავადის ცოლმა გააზდევინა თავის ქალთან სიყმაწვილითვე ერთად და დებისავით სიყვარულით.

ამ ქალების გამდელი იყო მოხუცებული ფერია (სახელი), მშვიდობიანის სახის მქონე და სრულებით თეთრი თმიანი. ამ მოხუცებულის გამდელს თავის დროზედ მოეთხოვა ხარკი სოფლისა, იმანაც მისცა დამყუდროებულს გულით.

იმ თოთხმეტ თოთხმეტ წლის ქალმა, თუმცა წესისამებრ თავიანთი მბზინვადე შავი ღულამბრები და გრძელი დალაები არ დაიშალეს თავიანთის ნაზის თითებითა, რადგანაც ყმაწვილები იყვნენ, მაგრამ გულმოსაწყვლელის სიტყვებით დასტიროდნენ წყნარის მოთქმით და გულსაკლავათა ცრემლთა დააფრქვევდნენ თავიანთ მოჭინახულეს ცხედარზედ იმათ მაყურებლებს გული უდუღდებოდათ და შორიდამ ჰქვითინებდნენ იმათ.

იმის დასაფლავების შემდეგ, იმ ღამეს ის ქალები ისხდნენ თავიანთს ოთახში შეწუხებულები, სადაც ამ დროს არავინ არ იყო და ამას ამბობდნენ.

ანა. ღმერთმა საუკუნო განსვენება მისცეს ჩვენს გამდელს ფერიას.

ბარბარე. ოჰ, ჭეშმარიტად.

მართა. ახ, რა კარგი რამ იყო.აბრაამის წიაღში განუსვენოს ღმერთმა.

ანა. ჩემო უსაყვარლესო დებო: იმისი სწავლა კარგათ გვახსოვს, ეს სოფელი კეთილისათვის არის დაარსებული ღვთისაგან, მაგრამ როგორღაც ბოროტად არის შეცვლილი; ამისთვის იმისი სწავლისამებრ, გვმართებს ეხლანდელს მდგომარეობას მოვშორდეთ სოფლისასა და ღმერთსა შეუდგეთ;

მართა. დიაღ კარგი იქმნება, ჩემო სიცოცხლე დებო.

ბარბარე. მართლა, დიაღ კარგი კარგი იქმნება, ჩემო მანუგეშებლებო დებო, მარამ სად და რომელს ადგილს შევიდეთ?

ანა. ქ. თბილისის მახლობლად, რომ ეკკლესია არის მთაწმინდის შუა გულს მთაში, წ. დავითისა, იქ შევიდეთ; იმ ეკკლესიის მღვდელი და იმისი ცოლი მეტად კეთილები არიან ორნივე -მე დარწმუნებულ ვარ, კარგათ მიგვიღებენ ის საწყალი უშვილოები.

მართა. ბევრჯერ ვყოფილვართ ქალაქში. შარშანაც ხომ იქ ბრძანდებოდნენ შენი დედმამა, და ჩვენც იქ ვიყავით? -ერთხელ რომ წავედით სამნივე ჩვენ, იმ წ. დავითის ეკკლესიაში სალოცავათ, მაშინ ეგ აზრი წარმომიდგა გონებაში, რაც ეხლა ჩვენ განზრახვა გვაქვს.

ბარბარე.როგორც იქნება იქამდინ მივალთ, მაგრამ იმ მღვდელმა რომ გაგვამჟღავნოს?

ანა. რას გვიცნობს ვინა ვართო? თუნდა გვიცნოს, მღვთისთვის შეგვიწირავს თავი და მისთვის დიდათაც უნდა იამოს.

კარგად მოლაპარაკების და ვახშმის შემდეგ, როდესაც ფერხის ხმა მისწყდა კარზე, და ამ ჟამად იმათ ოთახში არავინ არ იყო, ამ დროს ღვთის სახელი ახსენეს, სამნივე მამაცურად წარმოდგნენ ფერხზედ, პური და ყველი ხელსახოცში შეახვიეს, კარებში გაიხედეს, ნახეს ყველას ეძინათ, გარდა იმისა რომ თექვსმეტი დღის მთვარე იყურებოდა მოწმენდილის ზეცითგან და ვითომდა ტალარს ჰსწევდა უმანკოთა იმათთვისა, გზა ეჩვენებინა.

ტრედები ბუდითგან გამოფრინდნენ და სასუფევლის კარებისაკენ წასვლა ისწრაფეს. იმათ არც აბზარავის ფრინველებისა ეშინოდა, არც მტაცებლის მხეცებისა.

გამოიარეს სახლის ეზო, - გაიარეს სოფლის ორღობე და დიდ შარას გზაზედ გავიდნენ მხნედ ის პატარა ფეხებიანები გაწყობილს წითელის წუღებით; ასე ჩქარა მიდიოდნენ უქოშონი, რომ კარგი შიკრიკიც ვერ მიჰყვებოდა იმათ. კარგი ის იყო, რომ გზა კარგათ იცოდნენ ქალაქისა და არც მგზავრი შეხვდათ ვინმე:

გარიჟრაჟზე მცხეთის ხიდზე გავიდნენ; შარას გზაზე ვეღარ გაბედეს წასვლა მგზავრების შიშით და ამისთვის მაღალს მთასა შეუდგნენ იქვე ხიდის მოახლოვებად მტკვართან; მინამ კარგათ ინათლებდა მთის წვერზედ ავიდნენ, და იქიდამ ქალაქის მთები დაინახეს დიდის სიამოვნით. ახლა მთათა იარეს ტყის პირს, ქალაქი არ დაჰკარგოდათ თვალითგან, დაბინდზე დიღმის ხეობაში შევიდნენ წყალის პირზე; ამ დროს მთვარეც ამოვიდა.

მცირეს ხანს წყალის პირზე დასხდნენ, ცოტა დაისვენეს, პური იგემეს და მას უკან გზასვე შეუდგნენ. ახლა სწორეს გზაზე იარეს; შუაღამეზე ადრე მთაწმინდაში ავიდნენ, წ. დავითის ეკკლესიას თაყვანი სცეს, იქიდგან გამობრუნდნენ და მღვდლის სახლის კარი დაარაკუნეს.

იოსებ მღვდელსა და იმის ცოლს ანასტასიას ჯერ არ ეძინათ, ლოცვის წიგნი ხელში ეჭირათ და გულ მხურვალედ ილოცვიდნენ. უდროო კარის დარაკუნება არც ერთს არ იამა, მაგრამ მაშინვე მივიდა მღვდელი, კარები გააღო და ანთებული წმინდა სანთელი გაანათა კარებში, შეხედა, იცნა სამნივე და გაკვირვებით ჰკითხა:

„ანა, რა ამბავია ასე უდროოთ თქვენი მობრძანება?“ ცნობისათვის, თუმცა დიდად შეკრთნენ ქალები, მარამ ანამ თავიანთი განძრახვა ყოველივე უთხრა გადაწყვეტით. - მღვდელსა და სახით საუცხოვოს, იმისს ტან წვრილს და ტანადს ცოლს, თუმცა დიდად იამათ, მარამ კიდეც შეშინდნენ.

რასაკვირველია იმ ღამეს დიდი პატივი მიაპყრეს სამსავ. მეორე დღეს მღვდელი ქათალიკოზთან წავიდა მოადრეოდ და ყოველივე მოახსენა, რომლებთანაც ორი ეკკლესიის დიაკონები დარჩნენ, ერთი ორმოცი წლისა და მეორე ორმოცდა ათისა. ეს დიაკონები დიაღ უცხო მოსამსახურენი იყვნენ ეკკლესიისა და მღვდლისა დიდი მორჩილნი. ორმოცის წლისას ერქო პეტრე და ორმოცდა ათისას თევდორე.

უკეთილესმა ქათალიკოსმა, რომ მოისმინა მღვდლისაგან, დიდად მოიწონა, მაგრამ იქით ზევით მხარებს ბევრი აძებნინეს ის ქალები ანას მშობლებმა; ბოლოს შეიტყეს როგორც იყო და ქართლის მეფეს ლუარსაბსა წიგნი მოართვეს. ამაში ორი სამი დღე აღარ გამოვიდა, ანასთან აბრძანდა მეფე; ამ დროს ეს ქალები ეკკლესიაში იყვნენ დაჩოქილნი ამბიონის წინ და გალობით ქებას შიასხავდნენ ღმერთსა.

მეფე დიაღ ახლო ნათესავი იყო ანასი: -ერთმანეთს რომ არ მოშორდებოდნენ ის ქალები მოინდომა სამნივე გამოეყვანა და ანა დედმამასთანვე დაებრუნებინა. ყოველს მეფის ბრძანებაზე დიაღ კრძალვით მოახსენებდნენ სამნივე და გადაწყვეტილის სიტყვით, რომ უთუოდ იქ უნდა დამკვიდრებულ იყვნენ, ერთი მეორეს განუშორებლად. ვერას ჩაგონებით ვერ შეძლო მეფემ იმათი გამოყვანა, ამისთვის მთაწმინდაში დაემკვიდრნენ ღვთის შვილებად.

ერთი თვე აღარ გასულა, ქალაქში განიქთვა. - „ხვალ სამი ქალი უნდა იკურთხნენო მოლოზნებად“. ამაზედ მთელი ქალაქის მცხოვრებნი შეიძრნენ რაღაც საამოს ფიქრით: ზოგი რას ამბობდა და ზოგი რასა. -მეორეს დღეს, მრავალნი ქალნი და კაცნი შეიყარნენ სიონთა მღვთის-მშობლის ეკკლესიაში მოლოზნების კურთხევის საყურებლად. მცირეს ხან უკან ის ქალები მოიყვანეს და ქათალიკოზის ხელი იკურთხნენ მოლოზნებად. როდესაც მოლოზნების კურთხევის დრო მოვიდა, ქათალიკოზი ამბიონზე გამობრძანდა თავისის სამღვდელოთი, აქედგან მოლოზნები მივიდნენ და იმის წინ დაიჩოქეს; ქათალიკოზმაც იმათ შავი მაზარები გადააფინა. მასუკან მოლოზნები მოჰყვნენ და ღმერთს მადლობას შესწირავდნენ გალობითა. ამბიონითგანაც ქათალიკოზი და მისი სამღვდელონი მოსძახოდნენ, ზოგი თქმასა, ზოგი მოძახილსა, ზოგი ბანსა და უცხოდ შეწყობილს გალობას დიაღ მშვენიერად გალობდნენ.

აქამდისინ ეკკლესიაში მდგომნი სურვილის თვალით უყურებდნენ იმათ; ახლა ამ სახეზედ და ამ გალობაზედ, საერთო შესაბრალისი ქვითინი შეიქმნა; იმ მოლოზნების დედ-მამებმა ხომ ვეღარ მოითმინეს, თითქმის გულ შეწუხებულები გავიდნენ კარზე. ეგონათ მომკვდარანო და ჩვენსა მკვდრებსა ვმარხამთო. რაღათ გავაგრძელო ლაპარაკი, მხიარულის ტანისამოსებით შევიდნენ ის სამი ქალი ეკკლესიაში და მძიმის შავებით გამოვიდნენ, მღთის მადლობელნი გულ მხიარულად.

ორი წელიწადი დიაღ მშვიდობიანს ცხოვრებაში იყვნენ ის ზეციური ქალები; ყოველთვის ღმერთს ევედრებოდნენ თავიანთი ქვეყნის ბედნიერებას და ხშირადცა შეჰგალობდნენ ზეციერებასა. მღვდელი თავის ცოლით დასტრფიალებდა იმ მოლოზნებს, როგორც საკუთარს დებს. - მეტის სიხარულით აღარ იცოდნენ სად იყვნენ, ასე ბედნიერათ მიაჩნდათ თავი. ის მოლოზნებიც დიდ პატივსა სცემდნენ იმათ.

ბევრჯელ შუაღამეზედ, წინ თუ უკან, ის მოლოზნები გადმოსხდებოდნენ ეკკლესიის წინა მთაზედ; აქეთ მღვდელი მოუჯდებოდა იმათ გვერდით და იქით მისი ცოლი, რომლებზედაც უწმინდესი ჰაერი გადმოჰფენოდა და ვარსკულავნი მკრთოლვარებდნენ ზეცაში.

ამ დროს საქართველოზედ თვალს გადაავლებდნენ, საიდგანაცა დიდი სივრცე დაინახება საქართველოსი. საქართველოს მყუდროს მშვიდობიანობას, რომ წარმოიდგენდნენ იმ დროსას, მეტის სიამოვნებით სასიხარულოს გალობას მოჰყვებოდნენ ეს ხუთნი წმიდანი და მაშინვე ის გალობა მოიცავდა თავისის საუკეთესოს ხმოვანებით იმათ გარემოს არეთ.

ვინც ამ გალობას გაგონებდა, ქალი თუ კაცი ყველანი ყურს მიუპყრობდნენ იმ ტკბილ ხმოვანებას; ყველანი ძლიერ იგრძნობდნენ ამ საუცხოვოს მელოდიას და ყოველთა სანატრელად მიაჩნდათ იმათი განშორებული ტკბილი ცხოვრება სოფლისაგან.

ერთს ჟამის შემდგომ გასწყდა ის მიმოქცეული გალობა მთაწმიდის შუა მთაში, თავისი გაძახილი ეჰო და ისინიც გულმობილი მადლობელი დაშთებოდნენ, ვინცა კარგს ხმას ყურს უგდებდნენ გალობისას.

ზეციურისა ამის ცხოვრებითა, ასე გაატარეს ორი წელიწადი იმ ხუთთა წმინდათა. რაც მისართმევი მიუვიდოდათ საქართველოს ერისაგან, თავიანთ სარჩოს გარდა, სხვას სულ საწყალსა, დავრდომილისადა გლახაკთა აძლევდნენ.

ორის წლის დასრულებასთანვე სპარსეთის ხელმწიფე აღიძრა საქართველოზედ ძლიერის ჯარებით და განძვინებული წამოვიდა უსამართლო შაჰთაბას. გმადლობ ღმერთო! რა შეედრება ახლანდელს სწავლის... განვითრებას... და განათლებას!... განათლებამ დასცა სიბრიყვე და ვეღარ აღსდგება იმისი მხეცური ყოფა-ქცევა.

შვიდობიანს, მოსვენებულს, ტკბილს და კეთილ-ცხოვრებაში მყოფნი, ახლა ერთს დილაზედ მთაწმინდიდგან დაინახეს იმ ხუთთა წმინდათა შათაბაზის ძლიერი მხედრობა, მრავალ ტოტებად დაყოფილი; სხვასა და სხვას ადგილებში მოვიდნენ, დროშებ გაშლილები, და საქართველოს ნაყოფიერნი მინდვრები წაელეკათ იმათ ნიაღრულს მომდინარეობას.

ეს ხუთნი წმინდანი ამით სიხარულობდნენ, რომ საქართველო მშვიდობიანს ცხოვრებაში იყო და მცხოვრებნი თავიანთს ნაყოფიერს მამულებს აკეთებდნენ გულ-მოდგინედ, ღვთისაგან მომადლებულის კეთილის ჯილდოს მისაღებად. ნაცვლად ამისა, ახლა საქართველოზე ამხედრებული სპარსელები დაინახეს უეცრად, - და გულ-ლმობიერო იგრძენ იმათი სული რა საშინელს ბორგვაში ჩავარდებოდა! სპარსეთის ცხენოსანნი ჯარები მოვიდნენ მეტად გაამაყებულნი, ისინიც მთაწმინდიდგან დაჰყურებდნენ მეტად დაღონებულები,რა იცოდნენ რა ომი მოხდებოდა.

მოწინავე ჯარი ქ. თბილისს რომ დაახლოვდნენ აქ თფილისელების საქონელი დახვდათ სპარსელებს,რომელიცა რამდენსამე ყმაწვილ ბიჭს დაუდიოდათ საძოვარზე. ბრძანებისამებრ შათაბაზისა: - „ცოცხალს ნურავის ნუ გაუშვებთო“ სპარსელებმა ხმლებს ხელი გაისვეს, ის მწყემსები იქვე აკუწეს და საქონელი გამოირეკეს. ამათ მახლობლად რამდენიმე დედაკაცი მოვიდნენ ზევით სოფლისაკენ, წმინდა - პაჭიჭის ქსოვითა და მხიარულნი მიმგზავრობდნენ, რომელიცა ისინიც სპარსელების ხმლებით დაიხოცნენ და იმათი სისხლით შეიღება იმ ადგილის მწვანოვანი მოლი.

ამ დროს ქ. თბილისში უეცარი ამბავი მოხდა, რომ ვაების ხმა გამრავლლდებოდა, დედაკაცებისა და კაცებისაგან. რა იცოდნენ რა ამბავი იყო; ამ ჟამს ქ. თბილისში შემოსცვივდნენ სპარსელების ცხენიანი ჯარი და დაერივნენ მცხოვრებში, დაუწყეს კაფა დედაკაცსა და კაცსა; ჰკაფდნენ გამხეცებულნი სპარსელები უიარაღოს თფილისელებს, როგორთაც შესეულნი კაცები ტყესა და თფილისელების სისხლი იღვრებოდა უსამართლოდ.

ქ. თბილისში ასეთი წივილსა და ძახილის ხმა შევარდებოდა ჰერში, ქალისა და კაცისაგან, რომ სრულიად მოიცო ჰაერი იმათმა შესაბრალისმა ხმოანებამ, მაგრამ ვინ გაიკითხავდა იმათ?

რამდენიმე მშვენიერი ქალები მამაცად და უშიშრად წინ წამოუდგნენ მოღერებულს სპარსთა ხმლებს; ხელები განუპყრეს და სთხოვეს სალმობიერთა ხმითა; არ დასთხიონ იმათი უმანკო სისხლი. რა ბრძანებაა, ვერც იმათმა მშვენიერებამ ლმობილჰყო სპარსელების გული ვერც იმათმა ვედრებამ. მხეციც მოლბებოდა იმათის ვედრებითა, მაგრამ სპარსელებს სულ არ მიეკარათ იმათი ვერდრება და არც იმათი მშვენიერის თვალებიდგან მომდინარე ცრემლი. დაუყოვნად ის მშვენიერი ქალები დახოცეს და იმათი სისხლით შეისვარეს ხელები მტარვალებმა. შემდეგ დაერივნენ შიგნით თბილისელებში; დაუწყეს სვრა გაუკითხავებმა, ქალისა, კაცისა და წვრილთა ყმაწვილებს. იმათი საცოდაობის სისხლი შჩქეფდა, იმათის ხოცისაგან, რომლისაგანაც სხვასა და სხვასა ადგილებზე მიდიოდა დარუებულისავით იმათი უმანკო სისხლი. წივილ ძახილის ვედრება და გულ-მტკივნეული ხვეწნა ვის ესმოდა? ვინ იყო ამ საშინელების სახის მოწაფე? თუ არ დამშვიდებულიცა, მყუდროდ მაყურებელი იმათზედ.

ამ ვაების დროს ნახეს, ერთი ჰაეროვანი, უცხო სახის ყმაწვილი კაცი მორბოდა სიონთა მღვთის მშობლის ეკკლესიის წინ ქუჩაში და ძლიერის მუშტით იგერებდა თანამომდევართა სპარსელებსა, მარამ ოთხსავე კუთხივ მოასწრეს ხმლიანმა მკვლელებმა; ის იყო უნდოდათ აეკუწნათ ის ყმაწვილი კაცი, ამ დროს ასეთი კივილი მოისმა, რომ მოღერებული ხმლები ისე დარჩათ სპარსელებს. შეხედეს, ერთი მშვენიერი ყმაწვილ ქალი მოვარდა, ამ ყმაწვილს კაცს ყელზედ გადეხვია და სურვილათ უთხრა.

-„შენ გეთაყვანოს ჩემი თავი, მეც შენთან მოვკვდები, ჩემო გიორგი“.

ამ სიტყვაზედ იმ ყმაწვილმა კაცმა შეხედა, ნახა რომ იმისი ცოლი, რომელიც გიჟისავით გადეხვია და ეგრეთისავე სურვილით უთხრა.

- მოდი ჩემო ნინუცი, ორნივე ერთად დავიხოცნეთ მტარვალების ხელისაგან.

ერთის კვირის ჯვარ-დაწერილები და გაგიჟებით მოყვარულნი ერთმანეთისა, უწყალოებმა ზედ ეკკლესიის მახლობლად ჩაკაფეს, ის უმანკოები და იმათი წმინდა სისხლით მოისხურა ის ადგილი.

ის იყო მოღერებულთ ხმლიანებსა უნდოდათ შესვლა სიონთა მღვთის მშობლისა ეკკლესიაში, ამ დროს ერთი მაღალი ხმა მოესმათ უკანიდგან.„ხელი შეინახეთ. ეკკლესიაში უჩემოთ არავინ არ შევიდესო“. შეხედეს, შათაბაზ მობრძანდებოდა ოქროს დარახტულის თეთრის ცხენითა, რომელიცა ყოველი სპარსი განკრძალული დადგა;

შათაბაზ ცხენიდგან გადახტა და ეკკლესიაში შებრძანდა. იქ შესულთ ქალებმა შემობღავლეს და კაცები კი გაჩუმებულნი იყვნენ. აქედგან ბრძანებულმა ანიშნა დაჩუმებულ-იყვნენ. თუმცა დაჩუმდნენ, მაგრამ თრთოლით მოელოდნენ. -„სადაც არის უბრძანებს ჩვენს გაწყვეტასაო.“

შათაბაზ მივიდა და შუა ეკკლესიაში დასდგა. ამ საუცხოვოდ შემკობილს ეკკლესიას თვალი რომ შემოავლო, დაიძახა „მღვთის სახლს რომ იტყვიან, სწორედ ეს ის სახლი არისო. „ მერე მკაცრი ბრძანება გასცა“. არავინ არ ავნოსრა, ამ მღვთის სახლსაო. იქ შესული ქალი და კაცები აღარ გააწყვეტინა, იმ ეკკლესიის პატივის ცემისთვის.

ამ თბილისელების საცოდაობის კივილ-ძახილის ხმა ესმოდათ იმ ხუთთა წმიდასა მთაწმიდაში, რომლებსაცა შეეძლოთ გაქცეულ-იყვნენ, მთაზედ გადევლოთ და ერთს მიფარებულს ადგილს თავი მოერჩინათ, მაგრამ თქვეს: რაც თბილისელებს მოუვიდათ ჩვენც ის დაგვემართოსო და მტარვალების ხელით დავიხოცნეთ, ჩვენი მამა-პაპურის სახელოვანის სიკვდილით, ვინაიდგან სასუფეველი მიგველის ზეცაში სარწმუნოების გამოვო.“

ამ სიტყვაზედ დადგნენ და დედა-მიწაზედ დამხობილნი, საცოდავათ ბღაოდნენ თბილისელებისათვის ის ოთხი ქალი და მწარესა ცრემლსა აფრქვევდნენ გულამოსკვნილები. - გულგანხურვებულს მღვდელსაც მოეხადა ქუდი, ზეცად ხელები განეპყრა და გულმტკივნეულად შესძახოდა ღმერთსა. ამ ვაებაში და ამ მწუხარებაში რომ იყვნენ, ქ. თბილისს ავარდა ასეთი საშინელი ალი, რომ მთელი ქალაქი ცეცხლად გადაიქცა და იმისი ალი უმაღლესსა ჰაერს შესწევდა! ამის მნახველთ უდიდესი მწუხარება და ვაება გამრავლეს. ვინ იცის რამდენი წვრილი ყმაწვილები დაწვეს იმ საშინელს ცეცხლში?...

რამდენ გუნდგუნდს მიიყვანდნენ დედაკაცთ და კაცებს: ეტყოდნენ გათათრდით; ნაცვლად პასუხის ესენი თავს მიუშვერდნენ სარწმუნოებისათვის და სპარსელებიც აყრევინებდნენ შეუბრალად, გალესილის ხმლებით. ამდენი თავები დაყრევინეს, რომ ბეზარს მოვიდნენ და შათაბაზმა უბრძანა, მხოლოდ ტყვედ ჰყონ დანარჩენნი. არა მხოლოდ თბილისში იყო ეს ამბავი, არამედ სადაცკი სპარსელები შევიდნენ ყველგან ეს საშინელება ასტეხეს.

ამ ვაებაში რომ იყვნენ ის ხუთნი მწინდანი, ამ დროს ერთი მცირედი გუნდი დაინახეს იმათზე მიმავალი სპარსელებისა.

აქამდისინ დავრდომილებმა, სპარსნი, რომ დაინახეს იმათზე მიმავალი, მაშინვე გული დაიმშვიდეს და როცა იმათთან მივიდნენ, ისინიც შეურყეველი გულით დახვდნენ და ანამ უშიშრათ უთხრა.

-„მოდით მტარვალებო. მაინც არ გეწყალვისთ ჩვენი სისხლი სპარსელებსა და ჩვენც ისე დაგვხოცეთ როგორც თბილისელები.“

ერთი ხნიანი თეთრ-წვერა კაცი ერია; ის იყო იმათი ათასის თავი, რომელსაცა დიაღ კეთილი სახე ჰქონდა. ის ცხენიდგან გადახტა, სხვანიც იმასთანა. იმ ათასის თავსა ბრძანება ჰქონდა, თბილისის მიდამო ადგილები დაეარა და თუ ენახა ვინმე, უნდა გაეწყვიტა, ამისგამო იმასთან მიჩენილი იყო ერთი საქართველოში გაზდილი სპარსი, კარგათ მცოდნე ქართულისა. - ანას სიტყვაზედ, იმ ათასის თავმა იმ მიჩენილ სპარსსა ჰკითხა. - „ის შაოსანი ქალი რას ამბობსო.“ იმან გადუთარგმნა და ათასის თავმა გაღიმებით უთხრა.

-„იქნება უარესის სასჯელით დაიხოცნეთ თქვენ, მინამ თფილისელები.“

-„ჩვენ არ გვეშინიან, რომლის სასჯელითაც გინდოდესთ დაგვხოცეთ,“

ანამ უშიშრათ უთხრა ეს სიტყვა. და ამ თქმაზე ამისი ამხანაგებიც შეუპოვრად მოუდგნენ ანას გვერდით. - ათასის თავმა იმათი შეუპოვრობა რომ ნახა, ლმობიერის გულით უთხრა.

-„ვითომ რა უნდა ჰქნათ? -აჰა მიიხედეთ ამ ქვეყანას. როგორ აივსნენ ჩვენის ჯარებით. - აბა რასა იქთ? -ბრძანება არის შათაბაზისაგან, ზოგი უნდა გაწყვიტონ და დანარჩენნი ტყვედ წაიყვანონ.“

- მითხარ,რა ბრალი აქვსთ ქართველებს სპარსელებთან?

-„უკუ-უდექით შათაბაზს.“

ანას პასუხი უნდა ეთქვა, მაგრამ ათასის თავმა აღარ დააცალა და უთხრა.

-„მშვენიერო ქალო, ნება არა გვაქვს, რომ ბევრი გელაპარაკოთ. ამისთვის მოკლეთ გეტყვი ჩემი რჩევით მრავალნი გაბედნიერებულან და თქვენც ისე გაბედნიერებით, თუ ჩემს რჩევას დაიჯერებთ.“

მოდიდურის და მრისხანის სახით მიუგო ანამ.

-„აბა თქვი რა გაქვს სარჩევი?“

-„ჩვენი სარწმუნოება მიიღეთ.“ დაუყოვნად უთხეა ათასის თავმა, ეგონა ამით ასიამოვნებდა.

- მგონია, უფრო მაგისთვის ჟლეტო ჩვენს ქართველებს, რომ ჩვენ ქრისტიანები ვართ და თქვენ გაძლიერებული მაჰმადიანი, თორემ მაგისთანა ტყუილს რათ მოგვიგონებდით? -„უკუგვიდექითო?“ აბა ვინ აღგიდგათ წინა?-

მაგრამ არა. რადგანაც ქრისტიანები ვართ ჩვენ ამისთვის ტყუილი მიზეზი გიპოვნიათ და უსამართლოდ ჟლეტთ ქართველებს, ნამეტნავად უიარაღოდ. მე დედაკაცი ვარ და თქვენ მაგიერათ მე მცხვენიან.

მართლა, ყველას ასე შერცხვათ სპარსელებსა ვინც იქ იყვნენ, რომ თვალი ვეღარ გაუმართავს ანასა.

ერთი გულ ფიცხელი სპარსი წამოდგა წინა, - ეს იყო ათასის თავის თანა შემწე და აგფიცხებულმა უთხრა.

-„თუ გათათრდები დიაღ კარგი, თუ არადა ეხლავ უნდა დაგხოცოთო. ბევრი ლაპარაკი აღარ უნდა.“

ანამ დიახ დამშვიდებით და თაკილობით უთხრა.

- ნუ გვაშინებთ სიკვდილით ჩვენ, - ოღონდ იმთენი დრო მოგვეცით ჩვენის სარწმუნოების წესი შევასრულოთო და მას უკან თქვენი სურვილი აღასრულეთო.-

თუმცა სპარსნი თანახმანი შეიქმნენ, მაგრამ გაკვირვებულნი იყვნენ იმათ უშიშარობაზედ, ისინი რომ თანახმანი შეიქნენ, ესენი დავით გარეჯელის ეკკლესიაში შევიდნენ და კარგახანი დაჰყვეს. იქ მღვდელმან ლოცვები წაიკითხა. შემდეგ გულ მხურვალეს ცრემლით წმინდა საიდუმლო მიიღეს და მერე გამოვიდნენ. შეხედეს ამ ოთხს მშვენიერს ქალს თავები მოხდილი ჰქონდათ; თავიანთი გრძელი შავი ბზინვარე თმები შუბლზევიდგან თავზე შემოებორბლად და განსპეტაკებული თეთრი ყელი სრულიად უჩნდათ მხრებამდისინ. ეს ის ნიშანი იყო. „უფრო ადვილად გაგვაგდებინებენ თავსაო.“ ასე და ამ სახით უფრო მომატებული შვენება მოჰფენოდა იმათ სახეს და ერთი მეორეს მეტად აშვენებდნენ, ეტყობოდათ ზეციური ნათელი სწვეოდათ იმათ.

ამათ მოუძღოდა მღვდელი ანთებული წმინდა სანთელით, დიაღ მაღალი ტანისა. სახე იმისი იყო მეგიდური, (მედიდური,) თუმცა დიაღ შავი ჰქონდა და ხუთნივე დაწყნარებულის სახით მოვიდოდნენ მტკიცის ნაბიჯებით.

მოვიდნენ ჯვარი მწვანოვანსა ადგილსა დაასვენა მღვდელმა, წმინდა სანთელი წინ დაუნთო; მერე ხუთთავ დაუჩოქეს ჯვარსა და შეწყობილი გალობა აუშვეს უუმშვენიერესის ხმით.

ის ხნიანი ათასის თავი ამ დროს ერთს საფლავის ქვაზე იჯდა იმათ მახლობლად; ასე ეცოდებოდა ისინი, და ასე ელმო იმათი გალობა, რომ შესაბრალისად ატირდა, წამოხტა, მოუთმენლად და ხელგანპყრობით ზეცას შესძახა.

„ოჰ ღმერთო! რა ბრალი აქვსთ ამ საცოდავებს?“

ამ თქმაზედ გულადი ცეცხლმა თანა-შემწემ დაიძახა -„არ იქნა ესეც გაქრისტიანდა.“

იშიშვლეს ხმლები; გამხეცებულებმა ექვსნივე ერთად დაკაფეს ის წმინდანი და იმათი სისხლით გაწითლდა ყვავილ შერეული ის მწვანოვანი ადგილი.

ასე დაიხოცნენ ის ხუთნი სული სარწმუნოებისათვის და მეექვსე სიწყალულისათვის.

მიმავალი სპარსელებს ტყვები, რომ მოუდიოდათ ჩვენის ქვეყნიდგან, გუნდ გუნდად, ხელებ გაკრულები, ქვევითები, ფეხშიშველანი და დაგენძილი ტანისამოსით; ზოგი დედმამას ტიროდა, ზოგი ძმებსა, ზოგი დებსა, ზოგი შვილებს და ამ სავაგლახოს მწუხარებით თავიანთს ქვეყანასა ესალმებოდნენ საუკუნოდ, მაგრამ უფროსი ერთი მოთმინების მდუმარებით იყვნენ და ხმას არ იღებდნენ.

იმ დიაკვანების აღარა ითქვარა აქ, ამისთვის რომ მინამ ის უწყალობა შეემთხვეოდათ იმის წინა დღეებში მახლობელს სოფლებში გაგზავნეს სარჩოს მოსაკრეფად. საშაბუროში, რომ მივიდნენ, იქ ბარბარე მოლოზნის დას შეხვდნენ, იქვე გათხოვილსა; ეს ქალი უფრო მინაზებული ლამაზი ქალი იყო სუსტის სიამისა, ახლად დაქვრიებული და არც შვილი ჰყავდა, რომელმანცა დიაკონები კარგათ მიიღო.

მეორეს დილას ესეც დიაკონებს გამოჰყვა, შვიდი ცხენოსანის მოსამსახურით, საუცხოვოს საგზლით და სთქვა. -„რახანია დაი არ მინახავს წავალ და მცირეს ხანს იმასთან დავყოფო.“

ქ. თბილისზედ ცოტა მოშორებით, რომ მოვიდნენ, ვერის ხეობაში, იქ რამდენიმე კაცები და დედაკაცები მორბოდნენ თავიანთის შვილებით და ამას მოიძახოდნენ. - „არ იქნა, თქვენს თავს უშველეთი; ქალაქელებს ყიზილბაშის ჯარი შემოგვესია, ქალაქელებს წყვეტა დაგვიწყეს და აქაც ჩქარა მოვლენო. მინამ ზევით პირში, ჩვენს მხარეს ამოვიდოდნენ, გიჟისავით გამოვცვივდით და ამ ჭალისაკენ გამოვიქეცითო.“

ამათ გაკვირვებით მიუგეს. - „რას ამბობთ, როგორ თუ ყიზილბაშები?“

ამ სიტყვაზე იმათ ამოიოხრეს და უპასუხეს. - „უეცრად შემოგვესივნენ, თორემ თუ შეგვეტყო, თავიანთ ყოფას ნახავდნენ.“

ეს რო სთქვეს, მაშინვე ვერის ხეობაში შეცვივდნენ ხშირ ჭალაში და წვრილმალიანში დაიმალნენ. გაკვირვებულები ესენიც ჭალაში შევიდნენ და წყნარ-წყუნარა შეუდგნენ ხეობას ამ ლაპარაკით.

თქო თევდორე დიაკვანმა: „ღმერთო, შენ დაიფარე ლუარსაბ მეფე; დღეს დილას მე ვნახე, თავის შვილს რომ მარხევდა მცხეთის ეკკლესიაში, სადაც თავიანთი მამა-პაპის სასაფლაოა; თუ ეს შეჩვენებული ყიზილბაშებიც იქ წავიდნენ, სახლეულობით დატყვევდება ლუარსაბ მეფეც. შვილის სიკვდილზე მეტად შეწუხებულია მეფე. ასე რომ გონება დაკარგული აქვს, ამისთვის ამ ყიზილბაშების შემოსვლის ამბავი სრულებით არა იცისრა და მეშინიან არ დატყვევდეს.“

პეტრემ უპასუხა. -„იმისთანა კარგს მეფეს ღმერთი დაიფარავს და იმედი მაქვს, რომ ყიზილბაშები იქ აღარ წავიდნენ.“

-„ღმერთმა ინებოს“ თევდორემ მიუგო. თუმცა იმათი ლაპარაკი ქვრივს ქალს ესმოდა, მაგრამ მეტად დაღონებული იყო, ისე უეცრად ყიზილბაშების შემოსვლაზე.

მწყნეთის მთიდგან ქ. თბილისს რომ გადმოხედეს ნახეს ქალაქი ცეცხლად იყო გადაქცეული, რომელნიცა მწუხარებამ აიტაცა და ქვრივმა ქალმაც თავი გაიწეწა საცოდავმა.

- სადაც სპარსელები ვეღარ შევიდნენ, ეს საშინელი ხმა მაინც ჩქარა მივიდა იმისთთანა, საიდგანაც მცხოვრებნი გამოცვივდნენ და ტყიანს მთებს მიმართეს საჩქაროდ. რომელთაცა ქონება სულ სახლებში დარჩათ, ასე სწრაფად გამოცვივდნენ.

სპარსელების დაბრუნების შემდეგ, ორი დღის დახოცილები იყვნენ მოლოზნები რომ ესენი მივიდნენ. დახოცილს მოლოზნებს და სხვებს რომ დახედეს, გულმტკივნეულად ატირდნენ, ნამეტნავად ბარბარეს დაი. ტირილით რომ გული მოიოხეს, მიწა გასჭრეს ეკკლესიის მახლობლად და ხუთნივე ერთათ დაასაფლავეს. იმ მოხუცებულის სპარსის სიკვდილიც შეიტყეს როგორც იყო და იმასაც იმათ გვერდით დაუმკვიდრეს საუკუნო სანსასვენებელი. ამ ამბავში კიდეც დაღამდა.

იმ ღამეს ის დიაკონები და ის ქალი ისხდნენ საფლავებთანა გულ-ხელ დაკრეფილები; ხანდისხან შესაბრალის კვნესას ამოუშვებდნენ და თან მწარეს ცრემლს აბნევდა დაქვრიებული ქალი. ამ მწუხარებაში იმ დიაკონმა განიძრახეს ბერად შედგომა, რომლებიცა მეორე დღეს შიო მღვიმის უდაბნოსკენ წავიდნენ, სადაც მტერი აღარ შევიდა შიშის გამო: არც იქ და არც მცხეთაში.

ეს დიაკონები შიო მღვიმის წმინდა კრებასთან, ძმათა მოვიდნენ და მონაზონად შედგნენ იქა, სადაც ბოროტებისა აღარა ისმოდა რა, თვინიერ ძმობისა, სიწმინდისა და სიკვდილისა.

ბოლოს იმ ქვრივის ქალისა თქვეს: სამს თვეს უკან მწუხარებით მოკვდაო.

თ. ალ. ვახტანგის-ძე ჯ. ორბელიანი.

______________

1 თუ ვისმე შინაურობაში არ შეეძლო აღზრდა შეუძლებლობისა გამო, სადაც კარგი დედაკაცი იყო და კარგათ გაზრდილი იმას მიაბარებდნენ თავის ქალს, რომელიცა დიდის ყურადღებით აღზდიდა სწორეთ ისე, როგორც ზევით ითქვა.