МАРИНА ДЖИКИА
АССОЦИИРОВАННЫЙ ПРОФЕССОР
ГРУЗИНСКОГО ТЕХНИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
АКАДЕМИЧЕСКИЙ ДОКТОР ФИЛОЛОГИЧЕСКИХ НАУК

Люди Солнце разлюбили,
Надо к Солнцу их вернуть,
Свет Луны они забыли,
Потеряли Млечный путь.

Константин Бальмонт

В творчестве одного из крупнейших русских поэтов Серебряного века Константина Бальмонта (1867-1942) значительное место занимает образ Луны. Поэт символист, переводчик-полиглот, эссеист и историк литературы всю жизнь воспевал Луну, посвящал ей элегии, стансы, сонеты...и снискал себе имя „Поэта Луны“.

В сборниках К. Бальмонта „Под северным небом“ (1894 г.), „Сонеты Солнца меда и Луны“ (1917 г.), в стихотворениях „Луна“, „Печаль Луны“, „Лунный свет“, „Лунный ковер“, „Чары месяца“ и в других господствует культ Луны. Он любил ее лик, поклонялся ему и писал всегда с большой буквы слово „Луна“. Поэту-символисту свойственно космическое видение этого небесного светила. „Поэт-маг“ и „поэт-чародей“, „владевший тайнами речи“ (Максим Горький) приобретал новую поэтическую энергию от Луны - „Красавицы тоски беспеременной, Верховной владычицы печали“:

„Луна богата силою внушенья,
Вокруг нее всегда витает тайна“
„Когда Луна сверкнет во мгле ночной
Своим серпом, блистательным и нежным,
Моя душа стремится в мир иной,
Пленяясь всем далеким, всем безбрежным“
„Луна горит. В ней правда вознесенья“
„Он (Скрябин) чувствовал симфониями света
Всё Лунное годанье по звездам“
„В те ночи, как колдует здесь Луна,
С Утёса Чаек виден цвет залива“.

Луна в творчестве К. Бальмонта - символ Прекрасного. Она имеет большое эстетическое значение: использована как поэтическое украшение для описания человеческой красоты и природы:

„Красив расцвет лилейно-белых чар,
Снежистый лотос в водной колыбели,
Луна - вдали, как далека - Тамар!“
(Тамар Амиреджиби - Канчели - грузинская красавица, которой К. Бальмонт
посвятил перевод поэмы Руставели)
„Она из тех, к кому идут камеи,
Окошко в сад, жасмин, Луна, печаль“.
„Ты бледна и прекрасна, как пена
Озаренных Луною морей“.
„За рощей чуть горит Луны эмаль“.
„Безумие Луны! И вся ты - как Луна“.
„Колокольчик русской тройки
В царстве степи и Луны“.
„Я вся в своей любви к тебе, как в зачарованных лучах Луны“.
„Луна свой лучезарный лик скрывает за горою“.
„Она - как песнь весны, как пламя алтаря,
Как Лунный серп в опале небосклона“.

Поэтические выражения К. Бальмонта, посвященные Луне, полны высокого чувства, мысли, красоты, музыки и живописи, как в надписях египетских пирамид, в вавилонских и персидских молитвах, в арабской „Тысяча и одна ночь“, в поэме Шота Руставели „Витязь в тигровой шкуре“ и поэмах Низами Ганджеви: „Семь красавиц“, „Хосров и Ширин“ и „Лейли и Меджнун“.

К. Бальмонт обожествлял Слово. С помощью слов он создал поэтический храм, где все наполнено красотой, волшебством и сладкозвучием. Музыке он отдавал пальму первенства. Валерий Брюсов признавался: „....через Константина Бальмонта мне открылась тайна музыки стиха“. Александр Блок писал: „Когда слушаешь Бальмонта, всегда слушаешь весну. Никто не равен ему в его певучей силе“ [2,с.3]. Грузинский поэт-символист и ценитель Прекрасного Тициан Табидзе отмечал: „В Бальмонте сила волшебства и колдовства. В его творчестве с новой силой возродилась виртуозность формы и музыкальность русского стиха“ [1,с.115].

С сознанием своей поэтической силы Константин Бальмонт утверждал:

„Я - изысканность русской медлительной речи,
Предо мною другие поэты - предтечи“.

Общеславянское слово Луна (укр. - луна, болг. - луна, сербо-хорв. - луна, словенс. - luna, чеш. - luna, слвц. - luna, польск. - luna, ст.слав. - лоуна...) (греческое - selene, арабское - kamar) восходит к латинскому luna от luceo - блистать, сиять, сверкать. Luna также - богиня Луны, позднее отождествленная с Дианой.

Помимо слов исконно русского происхождения, в лексике современного русского литературного языка немало и заимствованных, пришедших в русский язык из других языков. Заимствавание в русский язык слов из латинского языка осуществоялось через посредство других языков: в X-XV вв. - через греческий, а в XVI - через польский, позднее - через западноевропейские. Заимствованные из латинского языка слова соотносятся к обозначениям предметов быта, общественно-политических отношений, понятий искусства и науки. В истории европейских языков (романских, германских, словянских....) и литературы латинский язык сыграл огромную роль в качестве стилистического образца и как источник лексического обогащения, особенно, в связи с потребностью постоянного пополнения технической, научной и литературной терминологии [10,с.115].

От латинизма luna в русском языке возникли многие новые слова и лексические

конструкции. Среди них:

Новолуние < luna nascens (nascentia - рождение);
Полнолуние < luna plena (plenus - наполненный);
Лунатик < lunaticus; лунатизм > lunatismus;
Лунарий < lunarium (аппаратура для наблюдения за движением Луны вогруг земли);
Лунапарк < lunapark (место для развлечений; ярмарка, толкучка);
День Луны (понедельник) < dies lunae;
Луна прибывает < luna crescit (crescentia - увеличение);
Луна на ущербе < luna seneseit (senecta - старость);
Затмение луны < defection lunae (defection - исчезновение);
При лунном сиянии < per (ad) lunam;
Лунный месяц < lunatio;
Лунный год < lunae annus; и т. (Из Вергилия, Горация, Цицерона) [4, с.604].

Слово Луна фиксируется в русских словарях с XVII века. Первое ее засвидетельствование принадлежит Ф. Поликарпову: „Лексикон трехъязычный, сиречь речений, славянских, еллиногреческих и латинских сокровище“ М. 1704

Символом Луны считается металл Серебро. Оно принадлежит к числу благородных металлов, известных человеку еще в глубокой древности. Химически чистое Серебро в слитках имеет красивый белый цвет с желтоватым оттенком. По цвету алхимики видели в Серебре связь с Луной и в своих сочинениях называли его „Луною“ и обозначали знаком Луны. И Константин Бальмонт в своей поэзии отожествляет эти два понятия - Луна и Серебро:

„Везде свой лик я обозначил,
Как сребро - месяц на воде“.
„В этом воздухе ночном
Так Лунно-серебристом“.
„В снежном царстве я застыну
Под серебряной Луной“

P.S.

В Грузии Константину Бальмонту поклоняются за то, что он своим волшебным словом утверждает красоту и гармонию в человеке, возвышает и призывает его к деянию.

В Грузии Константину Бальмонту поклоняются за то, что ему, переводчику-полиглоту, принадлежит первый перевод с грузинского на русский язык поэмы Шота Руставели „Витязь в тигровой шкуре“.

Из воспоминаний дочери Бальмонта Нины Константиновны Бруни:

„Константин Бальмонт знал много стран и много литератур. Многое из мировой культуры он сделал достоянием своей родины. Он любил многих писателей, поэтов, народы, имена которых он писал с заглавной буквы - всем он отдал должное. Однако память о нем хранят не на родине Калидасы или Кальдерона, Эдгара По или Генриха Гейне, а на родине Шота Руставели, которая хранит ему верность, делая его имя бессмертным...

Такого отношения к Бальмонту, как в Грузии, я не видела нигде“. [1, с. 137]

ლიტერატურა
Literature
Литература

РЕЗЮМЕ

ОБЩЕСЛАВЯНСКОЕ СЛОВО „ЛУНА“ В ПОЭЗИИ КОНСТАНТИНА БАЛЬМОНТА, ЕЁ ЭТИМОЛОГИЯ И СИМВОЛ

МАРИНА ДЖИКИА

В творчестве выдающегося русского поэта Константина Бальмонта значительное место занимает образ Луны. Поэт-символист, переводчик-полиглот, эссеист и историк литературы всю жизнь воспевал Луну, посвящал ей элегии, стансы, сонеты ... и снискал себе имя „Поэта- Луны“.

В поэзии К. Бальмонта Луна одухотворена. Она - символ прекрасного. Общеславянское слово Луна восходит к латинскому luna от luceo = блистать, сверкать. От латинизма Луна в русском языке возникли многие слова и словосочитания. Первое засвидельствование слова Луна принадлежит Ф. Поликарпову (Лексикон. М., 1704).

Символом Луны считается металл Серебро.

რეზიუმე

საერთო-სლავური სიტყვა „ЛУНА“ კონსტანტინე ბალმონტის პოეზიაში, მისი ეტიმოლოგია და სიმბოლო

მარინა ჯიქია

გამოჩენილი რუსი პოეტის კონსტანტინე ბალმონტის (1867-1942) შემოქმედებაში სიტყვას Луна (მთვარე) მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. პოეტი - სიმბოლისტი, მთარგმნელი - პოლიგლოტი, ესსეისტი და ლიტერატურას ისტორიკოსი მთელი ცხოვრება ხოტბას ასხამდა „მთვარეს“, უძღვნიდა მას ელეგიებს, სტანსებს, სონეტებს ... და მოიხვეჭა „მთვარის პოეტის“ სახელი.

კ. ბალმონტის პოეზიაში „მთვარე“ გასულიერებულია. იგი არის მშვენიერების სიმბოლო.

საერთო-სლავური სიტყვა Луна წარმოშობილია ლათინური სიტყვიდან luna > luceo = ბრწყინვა, ელვარება.

სიტყვა Луна პირველად გვხვდება პოლიკარპოვის ლექსიკონში 1704 წ. „მთვარის“ სიმბოლოს წარმოადგენს კეთილშობილი ლითონი ვერცხლი

სიტყვიდან Луна რუსულ ენაში ნაწარმოებია მრავალი სიტყვა და შესიტყვება.

SUMMARY

GENERAL - SLAVONIC WORD „ЛУНА“ IN THE POETRY OF KONSTANTIN BALMONT, ITS ETYMOLOGY AND SYMBOL

MARINA JIKIA

In the creation of an illustrious Russian poet, Konstantin Balmont (1867-1942) an important place takes the word Луна (the Moon). Poet-Symbolist, translator-polyglot, essayist and historian of literature, throughout his lifetime, he had been idolizing the Moon, dedicating elegies, stanzas, sonatas to it… and gained a name of a „Moon Poet“.

In the poetry of K. Balmont the Moon is animated and represents the symbol of beauty.

General Slavonic word Луна comes from the Latin word luna > luceo = shine, brilliance.

Word Луна for the first time is met in the Dictionary of Polikarpov in 1704 year. Precious metal, Silver, represents the symbol of the Moon.

There are many words and objections produced from the word Луна in Russian language.

მზისა ბუსკივაძე

ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის
თურქოლოგიის სადოქტორო პროგრამის დოქტორანტი

მე-19 საუკუნის პირველი ნახევრიდან მწვავედ დაისვა ადამიანის თავისუფალი აქტივობის, შემოქმედებითი ნებისა და ინდივიდუალური აზროვნების დაკარგვის პრობლემა. „სიცოცხლის ფილოსოფიის“ მესვეურებმა სიცოცხლის გარეგანსაზღვრულობის იდეა „მე და სამყარო“, შეცვალეს თვითგანსაზღვრულობის იდეით „სამყარო ჩემში“. შიგნით და შინაგანი ხედვის პროექცია წინ წამოსწევდა მე-ს ინდივიდუალურ ასპექტებს, ამკვიდრებდა კონდიციას, რომლის პირობებში ადამიანი აღარ სჯერდებოდა უკვე არსებული, გამყარებული, თავისთავადი „სამყაროს რეპროდუცირებას“ და კონცენტრირდებოდა საკუთარი ინდივიდუალური შესაძლებლობისა და პერსპექტივების რეალიზებაზე. არტურ შოპენჰაუერის მთავარ თხზულებაში „სამყარო როგორც ნება და წარმოდგენა“ დამაჯერებლად რეალიზდება ახალი ფილოსოფიური მიმართულების ამოსავალი დებულება „სამყარო არის ჩემი წარმოდგენა“. შოპენჰაუერის მოძღვრებაში სამყარო სუბიექტის არა მხოლოდ შემცნების ობიექტი გახლავთ, არამედ მისი წარმოდგენაც ყველა თავისი ფორმით - დროით, სივრცითა და საგნებით. შოპენჰაუერი ყურდღებას ამახვილებს სუბიექტზე, რომლესაც გააჩნია თვითცნობიერება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ადამაინი კი არ გაიგება სამყაროს საფუძველზე, არამედ სამყარო - ადამიანის საშუალებით. ადამიანი ფილოსოფოსისათვის ის მიკროკოსმოსია, რომლის გამოცანის ამოხსნა მთელი სამყაროს - მაკროკოსმოსის - გამოცანას ამოგვაცნობინებს.სორენ კირკეგორისათვის ადამიანი მით უფრო სრულყოფილია, რაც მეტად არის ის „თვითონ“. კირკეგორის მოძღვრება არის ბრძოლა ადამიანის თვითმყოფადობის შენარჩუნებისათვის .ნიცშეს ფილოსოფიური აგრესია მახინჯი რეალობის სწორ უკუფენას წარმოადგენს. სწორედ ადამიანისა და ადამიანობის ხსნის ძიების ტენდენცია ამკვიდრებს ნიცშეს ფილოსოფიაში ტრაგიკულ თემებს. შემოქმედებითი პათოსი, მუდმივი ქმნადობა, ღირებულებებით განსაზღვრული სიცოცხლე, აი ეს არის ნიცშესეული გამოსავალი შექმნილი დილემიდან.

მე-19 საუკუნის და მე-20 საუკუნის პირველი პერიოდის ფილოსოფიურმა აზროვნებამ ცხადად გამოავლინა ეპოქალური მნიშვნელობის პრობლემა, სამყარო აშკარად იდგა ინდივიდუალური ფენომენის ნიველირების საფრთხის წინაშე. „სამყარო თავის დასასრულს მიუახლოვდა“ - განაცხადა შეძერწუნებულმა შარლ ბოდლერმა.

სამყაროს გააზრების საკითხი დგას მოდერნისტულ და პოსტმოდერნისტულ მწერლობაშიც. მოდერნისტული პროზის დომინანტა ეპისტემოლოგიურია, ანუ მოდერნისტული პროზა განავითარებს სტრატეგიას, რომელიც

უკავშირდება და გამოკვეთს ამგავრ კითხვებს „როგორ უნდა გავიაზრო ის სამყარო, რომლის ნაწილიც ვარ? ან კი რა ვარ მე ამ სამყაროში?“ პოსტმოდერნისტული პროზის დომინანტა კი ონტოლოგიურია. იგი გამოკვეთს იმგვარ კითხვებს, რომელსაც დიკ ჰიგინსი „პოსტკოგნიტურს“ უწოდებს. „რა სამყაროა ეს?“ „რა უნდა მოვუხერხო მას?“ ჩემმა რომელმა „მემ“ უნდა მოახერხოს ეს?”

ადამიანის ინდივიდუალური ფენომენის, სამყაროსთან მისი ურთიერთობის და რეალობის აღქმის ტენდენციებზე ამახვილებს ყურადღებას თავის ნაწარმოებებში თანამედროვე თურქი მწერალი ქალი ფინარ ქური. მოთხრობაში „შეშლილი ხე“ ავტორი მთავარი გმირის მეშვეობით სვამს კითხვას „ვინ ვარ მე ამ სამყაროში?“

სამყაროსთან ურთიერთობის, „გამაყრებულ“ და „გადანაცვლებად“ სტრუქტურებს შორის დიქოტომიის გააზრების იდეალურ საშუალებს მე-20 საუკუნის 10-იან წლებში პოზიტიური ანთროპოლოგიის, მოგვიანებით კი სტრუქტურალისტური ანთროპოლოგიის მიერ შემუშავებული „საზღვრის“ ანუ ლიმინალობის თეორია წარმოადგენს. ტერმინისა და ცნების - „ლიმინალობა“ - ავტორია ფრანგული პოზიტიური ანთროპოლოგიის თვალსაჩინო წარმომადგენელი არნოლდ ვან გენეპი. გენეპი ნაშრომში „Rites de passage“ გადანაცვლების რიტუალი არა მხოლოდ თეორიულად განმარტავს ლიმინალობის მნიშვნელობას, არამედ პრაქტიკულად წარმოაჩენს მის მაკოორდინირებელ როლს იდნივიდუალური ცხოვრების სტილის შეცვლის პროცესში: „ადამიანთა ჯგუფისათვის, ისევე როგორც ცალკეული ინდივიდებისათვის, ცხოვრება ნიშნავს განცალკავებას და კვლავ გამთლიანებას, ფორმისა და კონდიციის ცვლილებას, სიკვდილსა და კვლავ დაბადებას. ცხოვრება თავისთავად აღიქმება, როგორც განადაცვლება“. გადანაცვლების ყოველი პროცესი სამი ფაზით ხასიათდება: 1. გამოცალკავება, გამოყოფა, ანუ სეპარაცია, 2. მარგინალობა, ანუ ლიმინალობა; 3. გაერთიანება ანუ ინკორპორცია. მოთხრობის „შეშლილი ხის“ მთვარი გმირის ცხოვრება სამივე ფაზის ერთიანობას წარმოადგენს. მოთხრობის სიუჟეტური ქარგა ასეთია: მთვარი გმირი, რომელსაც მწერალი სახელს არ არქმევს ფსიქიატრიული საავადმყოფოს პალატაშია გამომწყვდეული. მისი მთავარი „დანაშაული“ ოჯახის წევრებისაგან და საზოგადეობის უმეტესი ნაწილისაგან განსხვავებული ყოფნაა. შინაგანი თავისუფლებისაკენ სწრაფვა მას ძვირი უჯდება. საკუთარი ინდივიდუალობის გამოვლენის საშუალებას კი მას შემთხვევით გაცნობილ მხატვართან ურთიერთობა აძლევს, თუმცა ვერც მხატვარი შველის მის სულიერ მარტოობას. ერთადერთ გამოსავალს იგი სიკვდილში ხედავს. განზრახვის სისრულეში მოყვანას ოჯახი შეუშლის ხელს. გიჟად შერაცხულის ერთადერთი ნუგეში სარკმლის წინ ამოზრდილი ხეა, რომელსაც იგი გამუდმებით ესაუბრება. გმირი საკუთარ თავს მზისკენ ტოტებაწვდილ ხეში ხედავს.

როგორც აღვნიშნეთ გადანაცველბის პროცესის პირველ ფაზას გამოყოფა ანუ სეპარაცია წარმოადგენს. სეპარაცია გულისხმობს კონკრეტული ინდივიდუალური ფორმის, ან რჩეული ინდივიდის. ე.წ. „ინიციანიტის იზოლირებას ფიქსირებული სოციალური ან კულტურული სტრუქტურისაგან. იგი აღნიშნავს ინიციანტის მოწყვეტას რეალური დრო-სივრცული გარემოსგან. სოციალური გარემო, რომელშიც მოთხრობის მთავარ გმირს უწევს ცხოვრება მისთვის სულისშემხუთველია. მშობლები, რომელთაც არ აღელვებთ მისი მომავალი საჭიროდ არ თვლიან მისთვის განათლების მიცემას, მათ იგი უსარგებლო საქმედ მიაჩნიათ. გმირის მიზანს კი ოჯახიდან გაქცევა, ადამიანებს შორის გარევა და საკუთარი თავის თავისუფალ ადამიანად შეგრძნება წარმოადგენს“. სასწავლებლად სტამბოლში გააგზავნეს. დიდი ხნის ბრძოლა დასჭირდა მშობლებთან სწავლის უფლება რომ მოეპოვებინა. ყველსათვის ნაცნობი, გასაგები ბრძოლა არ ყოფილა ეს ბრძოლა. ჩუმი იყო და უსიტყვო. მთელ დღეებს საკუთარ ოთახში ატარებდა, ლუკმას არ იდებდა პირში. მშობლებმა იმ იმედით რომ ვერ ჩააბარებდა გამოცდებზე გასვლის უფლება დართეს, თუმცა გოგონა არც ისეთი სულელი იყო, როგორიც მის მშობლებს ეგონათ. ოთახში კარჩაკეტილი მთელ დღეებს მეცადინეობაში ატარებდა…..... აკი ჩააბარა კიდეც. მშობლიური ქალაქიდან გაქცევა, ოჯახის სულისშემხუთველი გარემოსგან გათავისუფლება, მცირე ხნით მაინც საკუთარი სურვილისამებრ დამოუკიდებლად ცხოვრება მის ერთადერთ მიზანს წარმოადგენდა.“ ოჯახიდან გაქცეულს არც სტამბოლში ხვდება უკეთესი მდგომარეობა, გამუდმებით დეიდის მეთვალყურეობის ქვეშ მყოფს დამოუიკიდებლად ნაბიჯის გადადგმაც კი არ შეუძლია. „ვერც სტამბოლში ჩამოსვლით მიაღწია ნანტრ ცხოვრებას, დასვენების დღეებში ან სახლში იყო, ან დეიდასთან ერთად დადიოდა საყიდლებზე“. არსებული რეალობა უფრო მეტად უმძაფრს გმირს ამ სამყაროდან გაქცევის სურვილს „ერთ დღეს უნივერსიტეტიდან სახლში მარტო დაბრუნება გადაწყვიტა, თავი ყველაზე ძლიერი და თავისუფალი ადამიანი ეგონა, მიღებულმა გადაწყვეტილებამ საკუთარი თავის რწმენა გაუმძაფრა“. მეტის ნახვისა და გაგების ,სამყაროში საკუთარი ადგილის პოვნის სურვილი წარმოადგენს იმ პირველმიზეზს, რომელიც მთავარ გმირს რეალური ფიქსირებული დროსივრცისგან წყვეტს.

გადანაცვლების პროცესის მეორე ფაზას ლიმინალური ფაზა წარმოადგენს. ლიმინალობა გამოხატავს ინიციანტის, ანუ „ტრანზიტული მგზავრის“ ამბივალენტურ მდგომარეობას, მის გადანაცვლებას შუალედურ, ამბივალენტურ სოციალურ ზონაში, ე.წ. „ლიმბოში“. ვიქტორ თერნერის აღნიშვნით, „ინდივიდის დროებით გამოყოფა გამაყრებული საზოგადოებრივი სტრუქტურისგან ანიჭებს ინდივიდს არა მხოლოდ ამბივალენტურ სოციალურ სტატუსს, არამედ ათავისუფლებს მას ნებისმიერი კანონების, ქცევის ნორმებისა და წესებისაგან“. ლიმინალობა თერნერისათვის ამჟღავნებს არა მხოლოდ გამყარებული სტრუქტურისაგან იზოლირებას, არამედ ალტერნატიული სტრუქტურების ფორმირების პოტენციურ შესაძლებლობას. მოთხრობის მთავარი გმირის ლიმინლარ ფაზაში გადასვლის იმპულსს შემთხვევით გაცნობილ მხატვართან შეხვედრა წარმოადგენს. მხატვრის სამყარო მისთვის იდეალური სამყაროა. თავად მხატვრის საცხოვრებელია ერთი მთლიანი ,ფერადი და ნათელი სამყარო: „ვიწრო კორიდორის გავლის შემდეგ უზარმაზარ, ფერად, მზის სხივებით განათებულ ადგილას ამოვყავი თავი. კედლები, სავარძლები ოთახის ყველა კუთხე-კუნჭული დასრულებული და ნახევრადდასრულებული ნახატებით იყო სავსე. ჩემთვის აქამდე უნახავი, ამოუცნობი სინათლე მჭრიდა თვალს ,თითქოს ცის თაღზე დაკიდებული ყველასაგან და ყველაფრისგან განსხავევბული სამყარო იშლებოდა ჩემ თვალწინ.“ გმირი რეალური და ირეალური სამყაროს მიჯნაზე დგას. ერთი მხრივ ვიწრო, ბნელი და ბინძური ქუჩები, ოჯახი, მისი ცხოვრებისადმი „ნეგატიურად განწყობილი ჯგუფი“, კონფლიქტი, რომელიც არღვევს „ჰარმონიას“, ანუ გარდაქმნის „ჰარმონიას“ „დისჰარმონიად“, მეორე მხრივ „ცის თაღზე დაკიდებული სამყარო“, სადაც არც შიშია და არც ტანჯვა, მთელი სიმწვავით აყენებს გმირის ტრანსფორამციის საკითხს. ტრანსფორმაცია გულისხმობს „გამოსვლას“ ანუ გამომიჯვნას ორდინალური გარემოსგან და ალტერნატიული გარემოს ფორმირებას. გმირის ტრანსფორმირება მძაფრ განცდებთანაა (ჭკუიდან შეშლა, გარდაცვალება და ა.შ) დაკავშირებული. მან უნდა დატოვოს რეალური სამყარო და წავიდეს თავისუფლებისკენ, ხსნისკენ“. ცარიელ, თეთრად შეღებილ ოთახში გამოკეტეს, თეთრხალათიანი ადამიანები აბეზრებდნენ თავს. არავინ უჯერებდა, თუმცა სარწმუნოც არაფერი უთქვამს. დღეების, კვირეების, თვეების, წლების შემდეგ აქ მოიყვანეს და სარკმლის წინ ამოზრდილი ხის ანაბარა მიატოვეს. როგორც იქნა თავი დაანებს.”

გადანაცვლების პროცესის მესამე ფაზა, ინკორპორაციის ფინალური ფაზაა. იგი შეესატყვისება ინიციანტის დაბრუნებას საზოგადოებაში, მხოლოდ განახლებული სოციალური სტატუსით ანუ ხდება ინდივიდის „რეაგრეგაცია“. მოთხრობის გმირი აღარ გრძნობს სულიერ მარტოობას, აღარც სიკვდილზე ფიქრი აწუხებს. ობიექტური სამყარო დანგრეულია როგორც გარეგნულად, ისე შინაგანად. სუბიექტური კი განახლებული და თავისუფალი. „ოთახში გამოკეტილსაც შემიძლია სასურველ ადგილას მოვხვდე, ვუყურო ხეს და მის სწრაფვას სინათლისკენ, მზისკენ“.

ფინარ ქური მოთხრობაში „შეშლილი ხე“ ყურადღებას ამახვილებს გარე სამყაროს ობიექტურ აღქმაზე და ხაზს უსვამს იმ მიზეზებს, რომლებიც წარმოქმნიან შინაგან, ინდივიდუალურ სამყაროს. ინდივიდუალური სამყარო კი რჩეული პროტაგონისტის ტრანსფორმაციული სულისკვეთების მეშვეობით ყალიბდება. ასეთ შემთხვევაში წარმოსახული სამყარო აღიქმება არა როგორც „არარსებული ობიექტი“, არამედ როგორც ალტერნატიულ ონტოლოგიურ პრინციპებზე დაფუძნებული „არსებითობა“.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

ფინარ ქურის მოთხრობის „შეშლილი ხის“ გააზრება ლიმინალობის თეორიის კონტექსტში

მზისა ბუსკივაძე

სტატიაში „ფინარ ქურის მოთხრობის „შეშლილი ხის“ გააზრება ლიმინალობის თეორიის კონტექსტში“, განხილულია ადამიანის მიერ სამყაროს აღქმის საკითხი. ლიმინალობის ცნება ეფუძნება სამყაროს სუბიექტური აღქმის ტენდენციებს. გავლებულია ზღვარი „გამყარებულ“ და „გადანაცვლებად“ სტრუქტურებს შორის. მოთხრობის გმირის ცხოვრების მაგალითზე გამოყოფილია „გადანაცვლების“ პროცესისათვის დამახასიათებელი სამი ფაზა. ყურადღება მახვილდება ინდივიდის მიერ ალტერნატიული სამყაროს გამომუშავების მიზეზებსა და შედეგებზე.

SUMMARY

COMPREHENSION OF PINAR QURI'S STORY „MAD TREE“
WITHIN THE CONTEXT THEORY OF LIMINALITY

MZISA BUSKIVADZE

In the article „Pinar Quri's story „Mad Tree“ within the context theory of liminality“, the question of man perception of the universe is studied. That liminality concept is based on the tendencies of subjective perception of the universe. There is the line between the „stable“ and „transitory“ structures. Showing the example of life of the hero there are three known phases of the „changeable“ process. The attention is paid to the purposes and results of an individual while constructing the alternative world.

РЕЗЮМЕ

РАССКАЗ ПИНАРА КУРА „СУМАСШЕДШЕЕ ДЕРЕВО“ В КОНТЕКСТЕ ТЕОРИИ ЛИМИНАЛЬНОСТИ

МЗИСА БУСКИВАДЗЕ

В статы „Рассказ Пинара Кура „Сумасшедшее Дерево“ в контексте теории лиминальности“ обсуждается вопрос восприятия человеком мира. Основой теории лиминальности является субъективное восприятие мира. Подчëркивается дихотомия „постоянными“ и „меняющимся“ структурами. На примере жизни героя рассказа выделяются три фазы перемещения и ставятса акценты на причинах которые служат к выробатыванию индивидом альтернативного мира

ЛИА СИХАРУЛИДЗЕ

ХУДОЖНИК-РЕСТАВРАТОР ОСОБО ЦЕННЫХ РУКОПИСЕЙ

Письменность - большое достояние человечества, которая представляет основу культуры и цивилизации. Письменность народов всего мира, его создание и развитие связано с историей язычества того или иного народа.

Древнейшие образцы грузинской письменности датируются V веком. Они представлены как эпиграфическими памятниками, выполненными на камне, в мозайке, а также в рукописях-палимсестах. Первоначально, до изобретения бумаги, рукописи создавались на пергаменте, который на протяжении тысячелетия, оказался самым прочным писчим материалом.

Скотоводческие народы Передней Азии издавна употребляли для письма шкуры животных. В царстве Пергаме во II веке до н.э. стали изготовлять из кожи материал для письма - пергамент, который представляет собой дефицитный, дорогостоящий материал для рукописей и свитков. В XII-XIII вв. пергамент изготовлялся монахами для монастырей и церквей.

Для пергамента был найден новый состав чернил - из сока чернильных орешков смешанного с камедью при нагревании [3,с.23-33].

При создании грузинских рукописей использовалось письмо трёх видов: „Асомтаврули“ - старогрузинская письменность, „Нусхури“ - грузинская церковная письменность, „Мхедрули“ - грузинская современная письменность.

В средние века в крупных городах мира были созданы специальные школы при мастерских письма, в результате чего возникли новые ремёсла: художник книги, переплётчик, оформитель кожаного покрытия тиснением. У каждого ремесла была своя технология [2,с.5-21]. Почти во всех кафедральных церквах и монастырях появились библиотеки, состоящие главным образом из рукописей с библеискими текстами и трудами отцов церкви.

Рукописные книги представляли собой большую материальную ценность и считались частью культурного наследия той или иной страны.

Среди многочисленных памятников духовной и материальной культуры грузинского народа особое место занимают древние рукописи: исторические, агиографические, астрономические, философские, словари и т.д.

Многие иллюстрированные рукописи своим художественным достоинством не уступают древним памятникам грузинской архитектуры, фресковой живописи, чеканки, резьбы по дереву и т.д. В развитии художественного оформления рукописной книги в Грузии большую роль сыграли монастыри, которые были не только религиозными центрами, но и подлинными очагами культурно-просвятительской деятельности. Таких монастырей в Грузии было много: Гелати, Мокви, Опиза, Ошки, Тбети, Давид-Гареджа, Шио-Мгвиме и др.

В конце X века Грузия через свои просвятительные центры, которые находились в Константинополе, на Афоне, на Синае, в самой Грузии и других местах, включались в византийскую культурную жизнь. Появилась целая плеяда выдающихся грузинских деятелей; ученых, переводчиков, философов, богословов, среди которых особенно выделялись имена Ефрема и Георгия Мтацминдели, Ефрема Мцире,Арсения Икалтоели, Иоанна Петрици и др.

В эпоху расцвета византизма в Грузии создаются роскошные рукописи на пергаменте с большим количеством художественных украшений и иллюстрации к тексту [10,с.120-122]. Переплёты рукописей изготовлялись из деревянных досок обтянутых кожей и украшенных тиснением, а также серебряные оклады с богатыми орнаментами, усыпанными драгоценными камнями и жемчугом.

На высоком уровне находилось мастерство грузинских мастеров книжных окладов. Представление о них дают такие великолепные памятники, как оклады мастеров Бека и Бешкена Опизари: „Цкароставское Четвероевангелие“ - 1195 г. И „Бертское Четвероевангелие“ XII-XIII вв. Оклады переплётов украшались также перегородчатой эмалью, напр.: „Гелатское Четвероевангелие“ - XIIв., „Алавердское Четвероевангелие“ 1054 г. и др. Высокий профессионализм мастеров окладов привёл к созданию шедевров мирового значения в области переплётного дела. Эти великолепные рукописные книги изготовлялись как в Грузии, так и в грузинских монастырях, находящихся в Константинополе, на Афоне, на Синае и др. [12,с.27-36].

Богато украшенные рукописи создавались специально для царских семей, богатых церквей и высокопоставленных лиц. Примером этого может служить „Иенашское Четвероевангелие“ - XIII в. пергамент.252 листа (историко-этнографический музей Местия-Сванетия). Этот уникальный художественный декор богат орнаментальными элементами, миниатюрами, сводами и филигранью заглавных букв в количестве 536 единиц.

Одна из самых известных древнегрузинских рукописей является „Ванское Четвероевангелие“, хранящееся в собрании коллекции национального центра рукописей Грузии (фонд А - 1335).

„Ванское Четвероевангелие“ известно как роскошно оформленная рукопись, которая занимает особое место в истории грузинских средневековых рукописных книг, датируемые временем царствования царицы Тамар, конец XII и начало XIII веков. Рукопись была создана в Византии и переписана неким Иоанном по заказу царицы Тамар, которая желала иметь богато оформленную рукопись по высшей технике визан- тийского искусства. Это доказывает, что Грузия имела тесные связи с Византией [8, с.116-120].

Как известно, многие грузинские рукописи были переписаны в грузинских монастырях за пределами Грузии, каковыми являлись: Иверский монастырь на Афонской горе, монастырь Св. Креста, недалеко от Иерусалима, монастырь Синаиской горы и др.

Хочу представить несколько уникальных, древнегрузинских, богато оформленных рукописей: - В Московском историческом музее хранится неизвестная грузинская рукопись „Тетраевангелиие“ XI в. пергамент. Рукопись богато украшена живописью, обильно употреблены золотые чернила. В 2003 году эта уникальная рукопись нами была визуально изучена [1, с.259-313]. - „Афонское Четвероевангелие“ - XII в. перга- мент. Государственный Музей литературы Грузии им. Г. Леонидзе. - „Местийское Четвероевангелие“ - 1030 год. пергамент. 310 л. Историко-этнографический музей Местия-Сванетия. - „Лабскальдское Четвероевангелие“ - XII в. пергамент. Историко- этнографический музей Местия-Сванетия.

до реставрации

после реставрации

„Афонское Четвероевангелие“ - XII в. пергамент.
Государственный Музей литературы Грузии им. Г. Леонидзе

Исследование средневековых рукописных памятников происходит фактически паралельно с реставрационными процессами.

По реставрационным законам, первым долгом реставрация начинается с микрофотографии осыпающего красочного слоя: миниатюры, своды, вставки, заглавные буквы и т.д., после чего начинается сложнейший, кропотливый и очень ответственный процесс-укрепление красочного слоя рукописей.

В течении нескольких лет, после ознакомления, изучения и консультаций с всемирнопризнанным высококвалифицированным специалистом по укреплению миниатюр Быковой Г. З. (Всероссийский художественный научно-реставрационный центр им. академика Грабаря И.Э) и по заданию руководителей института рукописей Грузии нами была начата работа по укреплению красочного слоя над грузинской рукописью „Сборник Грегория Богослова“ - XI век. пергамент. Была проделана микрофотография, затем укрепление отсталых красок [11, с.26-31].

После этой работы приступили к реставрации и укреплению осыпающих миниатюр рукописи - „Моквское Четвероевангелие“ - 1330 г. пергамент. 328 л. Рукопись вместе с другими сокровищами Грузии 24 года находилась в эмиграции очень в неблагоприятных климатических условиях.

„Моквское Четвероевангелие“ имеет много разрушений и утрат, находится в катастрофическом состоянии: пергамент деформирован, все миниатюры красочного слоя осыпаются. Было решено на первом этапе укрепить самые разрушенные и угасающие миниатюры. Во время работы был использован бинокуляр и специальный клей СЭВ (изготовленный в единственной лаборатории города Санкт-Петербурга). Нами были укреплены 12 миниатюр и 8 заглавных букв. Проделанная работа была оценена положительно [9, с.412-417].

Реставрационное вмешательство даёт уникальную возможность заглянуть „Внутрь организма“ любой рукописи во время её размантировки, т.е. дореставрационного процесса. В лучшем случае, сам реставратор производит фрагментно фотофиксацию той или иной поврежденной детали, чтобы зафиксировать первоначальный вид. Во время размантировок переплётов вырисовывались разновидности методов создания рукописей, которые со времён средневековья испытывали изменения и постепенно усовершенствовались.

рукописей подбирались и использовались особо качественные материалы: доски переплётов из крепкого дерева, кожа для покрытия крышек переплёта, тряпичная бумага или пергамент для текста, стойкие чернила, пигменты для создания красок и т.д. Следующий процесс распрямление и восполнение бумажных или пергаментных листов [4, с.11-65].

Форзацы являются элементом конструкции рукописной книги в переплёте, а не только её частью. Они имеют основное значение для сохранения книжного блока. [5, с. 16-17]

Шитьё тетрадей производилось в пропилах иглой льняными нитками. После сшивания бумажных тетрадей на корешок блока наклеивался холст или льняная ткань. Практика показала, что пергамент деформируется, когда вносят в корешок рукописи клей. Со временем корешок деформируется, становится одеревенелым и трескается, такое состояние корешка деформирует и листы. После шитья корешок пергаментного блока должен быть совершенно свободен от холста и клея.

Каптал - наиважнейшая деталь в искусстве создания рукописных кодексов, которые подшивались к блоку „головки“ и „хвостику“. Существуют разные методы плетения каптала: из кожи, цветных ниток, ткани, даже из бумаги. Каптал кроме декора играл большую роль и в укреплении тетрадей блока, пришивался к каждой тетради и добавочно удерживал блок от разрушения [7, с. 25-27].

Крышки переплёта ествественно должны были быть из древесины. Употреблялись: ель, сосна, кипарис, тополь, липа, бук, орех, груша. Чаще всего использовались дубовые крышки, старались подбирать старый, просохший и выдержанный материал.

Кожа переплётов изготовлялась, в основном, из телячих, козлиных или овечьих шкур. В процессе старения на протяжении нескольких веков происходит изменение в самой коже. Со временем потеря жировых веществ кожи старинных переплётов является одной из причин их разрушения. Жиры кожи непосредственно со временем испоряются, частично поглощаются, чему способствует климат, условия хранения, пыль и т.д. Старый кожаный переплёт становится дублёным, обезвоженным, пересохшим и ломким. Потерю жиров неразмонтированных рукописных переплётов периодически необходимо восстанавливать специальными смазками в 3-5 лет раз. Жирующие вещества - различные смазки должны хорошо впитываться в кожу, уменьшать жесткость и сохранять внешний вид переплёта [6, с. 31-45].

Замки представляют главную деталь в создании кодексов. Особенно необходимы они для пергаментных рукописей, т.к. застёгивая переплёт на замок блок рукописи находится под постоянным лёгким прессом, что особо важно для избежания деформации пергаментных листов.

Все детали переплёта должны гармонировать с внешним видом. Каждый век отличался своеобразием. Всё это должен знать рестовратор, чтобы сохранить мельчайшие особенности переплёта.

Многие рукописи вернулись к жизни благодаря самоотверженному и кропотливому труду реставраторов. По сей день богато оформленные рукописи-шедевры мирового значения продолжают восхищать и духовно возвышать целые поколения.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

ძველ ხელნაწერთა დამწერლობის, მათი ტყავგადაკრული ყდებისა და ატკეცილი მინიატიურების შენარჩუნება თანამედროვე რესტავრაციაში

ლია სიხარულიძე

დიდ ინტერესს იწვევს დამწერლობის ისტორია, როგორც ერთ-ერთი თავისებური დარგი მსოფლიო კულტურის ისტორიაში.

ქართველი ერის მრავალრიცხოვანი სასულიერო და მატერიალური კულტურის ძეგლებს შორის განსაკუთრებული ადგილი უკავია ისეთ ძველ ხელნაწერებს რო გორიცაა: ისტორიული, აგიოგრაფიული, ასტრონომიული, ფილოსოფიური, ლექსიკონები და ა. შ.

ქართული დამწერლობის უძველესი ნიმუშები თარიღდება V საუკუნით ქართული ხელნაწერების შექმნისას გამოყენებულ იქნა სამი ტიპის დამწერლობა: „ასომთავრული“, „ნუსხური“, „მხედრული“.

ქართულ ხელნაწერებს ახასიათებს დეკორატიული გაფორმება: მინიატურები, ორნამენტული კამარები და ფილიგრანული ასომთავრულები.

SUMMARY

PRESEROATION OF MANUSCRIPTS: WRITINGS, THEIR LEATHER BINDINGS
AND STREWING PICTORIAL MINIATURES IN MODERN RESTORATION

LIA SIKHARULIDZE

The history of writing is of great interest as an original branch in the history of the world culture.

Among the great number of spiritual and material monuments of Georgian culture, ancient writings (historical, astronomical, philosophical; dictionaries) occupy special place. The most ancient samples of Georgian writings are dated from the Vth century.

In Georgian writings three types of manuscripts have been used. They are: „Asomtavruli“, „Nuskhuri“ and „Mkhedruli“

The Georgian hand-written books are issued using ornamental elements, miniature, arches, endings and filigree of capital Letters.

РЕЗЮМЕ

СОХРАННОСТЬ ДРЕВНИХ РУКОПИСЕЙ: ПИСЬМЕННОСТИ, КОЖАНЫХ ПЕРЕПЛЁТОВ И УКРЕПЛЕНИЕ ОСЫПАЮЩИХСЯ ЖИВОПИСНЫХ МИНИАТЮР В СОВРЕМЕННОЙ РЕСТАВРАЦИИ

ЛИА СИХАРУЛИДЗЕ

Большой интерес представляет история писменностьи, как одна из особенных отраслей истории мировой культуры.

Письменность народов всего мира, её создание и развитие связано с историей язычества того или иного народа.

Древнейшие образцы грузинской письменности датируются V веком.

Среди многочисленных памятников духовной и материальной культуры грузинского народа особое место занимают древние рукописи: исторические, агиографические, астрономические, философские, словари и т. д.

При создании грузинских рукописей использовалось письмо трёх видов: „Асомтаврули“, „Нусхури“, и „Мхедрули“.

Грузинские рукописи характерны декоративным оформлением: миниатюрами, орнаментальными сводами и филигранными заглавными буквами.

LELA ABDUSHELISHVILI

ASSISTANT PROFESSOR OF THE CAUCASUS ACADEMIC CENTER

These days there are a lot of different methods of teaching a foreign language. Some teachers prefer old and traditional ones whereas others try to incorporate new approaches to help language learners to achieve their personal or professional goals better. Throughout my 18-year experience of working as a language instructor of adults I have tried many approaches and finally came to the conclusion that the communicative method is the most effective and useful. It aims at helping the learner to develop communication skills and achieve success. This is particularly relevant for adult learners who are grown up individuals with some experience of learning. Besides, they have their own agendas, they are different learners of the foreign language and, therefore, require a different approach. There is one more important thing to take into consideration. In the 21st century a language learner is confronted with quite a responsible task. She should be able to communicate in that language to be successful and?attain objectives. This is quite a demanding element of the learning and studying process.

Traditionally, the teacher used to be a controller, which was based on the idea that s/he was “an expert” and it was him/her who knew everything. These days the learner is the one to hold a central place in the learning process. S/he is no longer a passive receiver of knowledge, makes useful contribution into the learning process and, therefore, communication aims of the language are brought to the front.

Communicative method of language learning encompasess as much involvement of a learner as possible at the foreign language lesson, which requires using various simulations, role plays and interactive activities. Respectvely, it focuses more on what to say and not how to say. This method enables teachers to create the environment in the classroom that is close to the real one and, thus, give them an opportunity to use the foreign language more efficiently. The task-based method further encourages this.

There are a lot of definitions of a language task. I will try to give the simplest one. It is the activity which aims to provide involvement of learners at the foreign language lesson and assist them to communicate in the target language using the language devices that they need to do the task. Such a method is extremely useful while working with adults since they actively engage in doing the tasks and learn the language better and faster.

It must be mentioned here that the language task should always be followed by a certain outcome. After finishing the task the learner should see what s/he achieved and what kind of work s/he did. Therefore, I would define the language task as follows: an activity during which the foreign language learner needs to express ideas meaningfully with the view of achieving the result.

The main aim of the language task is to develop the skill of communicating in the foreign language. When the learner is involved in the language task, s/he fully participates in it which leads to the respective outcome - communication takes place.

The role of the language task is extremely important for language instructors, especially those teaching adults, researchers, materials and course designers. use the task at a traditional language lesson. Others design their courses around the task and by so doing simplify the process of learning the language. In any case, learning the foreign language in this manner helps to develop communicative skills in the foreign language. The aim of the communicative method is to enable the language learner to use the language effectively during real communication. If the structural approach focuses more on the use of language, which means that sentences should be built grammatically correctly and the learner should use respective vocabulary, the communicative method aims at enabling the language learner to talk meaningfully and according to the situation.

When having the TBL method im mind, we should take into consideration the fact that the whole syllabus should be task based as well, which, as mentioned above, makes it easier for the language learner to communicate in the foreign language. Stern (1992) offers a wide range of communicative activities, which includes specific situations, inviting guest speakers, talking about the private life of learners, etc. He calls all this a task which is an excellent opportunity to design our curriculum/syllabus so that to make it as communicative as possible, especially, in cases when the material is boring or artificial.

Let's have a look at the foreign language program based on tasks. If earlier the main focus was grammar analysis of the language, these days almost all successful language courses have as the main component doing a large amount of tasks. Students happily and actively engage and do not even realize that they are practicing the language with the view of getting used to using it in a native-speaking environment. For example, one of such activities is “Personality Cards”. The instructor asks the students to write on cards three or four important facts about themselves. Then s/he plays music. Students walk around the class and ask each other questions in order to find out all the necessary information about themselves. When the instructor switches music off, students have to present information that they have found out as a result of asking questions. When I use such activities at the foreign language lesson, I find my students more target oriented, attentive and focused.

The most significant pedagogical issue which needs to be taken into consideration is how we should fit the tasks to the learning cycle. For example, Willis (1996) likes the socalled task cycle, which is based on the understanding that there needs to be a pre-task activity in order to prepare the learner better for the task. At this stage the instructor gives to the learner input on new words and phrases. The next stage is doing the task itself and focusing on language items. Finally, the post task stage, when there is a discussion on how the task was done.

All the above-mentioned illustrates how important it is to focus on the learner and design the language program so that it gives him/her the opportunity to learn the language well.

As for the connection between the task and language acquisition, first of all, it needs to be mentioned that maintaining the conversation in the foreign language requires the learner to put a lot of effort as s/he has to understand what is said and let others understand what s/he is talking about. Therefore, s/he uses various communication strategies to do the task well.

One of the linguists, Long (1981) collected information on doing tasks from various language learners and determined that those who are native speakers of the language use various strategies to avoid misunderstanding and overcome difficulties. They additionally ask the receiver of the message if s/he got what was said and then verify this. If there are any unknown words of phrases, the speaker repeats them with the view of letting the listener understand them.

Communication strategies help the speaker to better explain the meaning and, therefore, communicate in the foreign language better. I myself used the following one. The learners got the picture or a diagram to describe. They did the task, I observed them closely, recorded their conversation to analyse it later with the view of seeing what communication strategies they use. On the one hand, it appeared that when the learner can't manage to continue talking s/he gives up the discussion whereas, on the other hand, s/he does everything to bring the conversation to an end and use such devices as paraphrasing the word, help him/herself with the native language, non-verbal communication strategies (facial expressions or gestures). Therefore, it can be concluded that the speaker uses various communication strategies at the time when s/he sees that s/he encounters problems with expressing the idea and carrying out the conversation.

It follows from all the above-mentioned that during studying communication strategies it is essential to focus on what motivates the learner to decide which strategy to use. Poulisse (1997) considers that every language learner tries to follow two main principles of communication: to speak clearly and let the listener understand what s/he wants and talk briefly, to the point and so that not to confuse the listener. This is where the problem emerges. The language learner does not always have the level of language which will enable him/her to express ideas shortly and specifically. Therefore, in order to explain the idea, the learner uses a little much more time to explain what s/he means. However, my experience shows that learners still try to follow these two principles, which helps them to communicate better.

Communication strategies are the significant component of a strategic competence which is necessary for using linguistic and pragmatic resources better. Williams (1996) considers that one of the main aims of the task-based approach is to develop strategic competence of learners. Bachman (1990) thinks that strategic competence is the main aim of any communication. It enables the foreign language learner to merge knowledge and language competence when doing the language task. This is directly linked with communication efficiency which is so important in language learning.

Yule (1996) designed the model of communication efficiency which involves two directions - identifying the referent and playing the role. In order to speak successfully the speaker should identify referents with whom s/he communicates. This skill is extremely significant for doing such tasks that require transfer of information. Yule considers that the learner requires three types of a skill:

If we wish to research how effective communication is we need to analyse the results. We will be able to do it easily if we simply observe how successfully our syudents did the language task. For instance, when the taks is intended to make the learner find the difference between two pictures, when closely observing we will see how successfully the learner can see this difference and the aim of the task is clear - to see the outcome. It also gives the instructor the possibility to evaluate how correctly and properly the language task has been selected.

Let's focus on communication strategies and language acquisition. Generally, communication strategies are extremely important for communicating successfully in the foreign language. Communicative efficiency and language acquisition fill up each other. Therefore, while doing the language task, language learners can focus attention on both communication efficiency and language acquisition. The link between these two phenomena is quite close - the more languages students acquire the more effectively they are able to communicate and the more effectively they can communicate the higher their language acquisition possibilities.

The way a foreign language instructor uses the task in the classroom affects the level of understanding of the learner and his/her use of the language. Therefore, it can be concluded that it is essential to structure and conduct the language task appropriately.

If we look at how foreign language speech is organized, we will find out that this is quite a complex and complicated phenomenon, which includes a range of stages. First of all, the speaker's aim is to communicate. Then, s/he forms an idea in mind and decides what to say for which s/he selects a respective phonological, grammatical and lexical means and turns them into a message. Finally, this plan becomes a speech.

Generally, people find it difficult to do more than one task at a time, especially, when they have not yet developed the skills and knowledge that are necessary to do the task. Such a difficult skill as speaking requires several mental operations to take place simultaneously. This puts the speaker under certain mental stress. Therefore, a question arises: how does the speaker manage to handle this difficulty and speak?

Skehan (1998) considers that speaking is possible because the speaker should know many language formulae to speak fluently, s/he first recalls ready-made phrases and expressions and not grammar rules. If we stick to this approach, we will come to the conclusion that the language is a system based on patterns.

Thus, it can be concluded that the speaker can quickly recall ready-made structures and phrases that s/he has in passive memory and, respectively, be able to talk freely. However, this may not necessarily happen as several messages require a more careful and clear formulation. In such a case, the speaker will recall rules again which will be followed by the overload, expressed in pauses or other types of delays in speech. It is also worth focusing attention on the fact that when the foreign language learner thinks a lot about what to say, s/he spends a lot of time on how to say and, as a result, makes a lot of mistakes. Although, when speaking about the task-based learning, it needs to be mentioned that language accuracy needs to be emphasized less in order not to inhibit the learner and, what's more important, develop their skill of speaking.

Robinson (1995) considers that a foreign language speaker is able to meet several demands at a time, i.e. do several things at the same time. Based on this opinion, the requirement of doing the task affects both proper and accurate speaking and complexity.

The next opinion is that the foreign language learner will be able to speak in the foreign language much more effectively if some time is given to him/her to think before starting to speak. One of such tools is strategic planning, which encompasses thinking about what to say before getting involved in communication. When the speaker is getting ready for what to say, s/he pays more attention to language accuracy and speed.

If during doing the task the instructor creates for the learner such conditions that will make him/her less inhibited, gives enough time to think about what to say and plan his/her ideas, this will simplify doing the task and, respectively, communicate in the foreign language.

There is an idea that in order to talk freely, it is necessary to make linguistic knowledge automatic. Behaviourist followers of learning and acquisition (e.g. Lado - 1964) consider that achieving control is possible. This implies that the so-called „skill“ can be formed if the learner practices only mechanically and uses activities focused on memorizing the proper form. However, conginitve theories of language acquisition are based on the fact that there has to be the need of using the language in real conditions (Johnson, 1988). What Johnson means is that language should be used and practiced in the same conditions as in the case of communicating in authentic situations when their main task is not only to form an idea correctly and clearly but also give meaning to it. This is what the task-based learning rests on when the aim of the task is to enable the language learner to show his/her competencies in such activities that are focused on using the language and not just studying it.

Overall, it can be concluded theoretically that when using the task-based learning approach it is essential to focus on the ability to speak in the foreign language, which will promote control of the language and its atomatization.

It is worth noting that how the language task is designed affects its outcome. Tong- Fredericks (1984) carried out quite large scale and interesting work. He compared three tasks out of which one was focused on problem solving and closed whereas others - role plays and exchange of ideas where students had to find out from their pair what they did on the previous day - open. It appeared that during doing the problem solving task learners were talking more spontaneously whereas speakers used a much wider spectrum of language tasks. Brown (1991) also observed that the so-called “interpretative task” which was relatively more open required learners to use a more difficult language than the task which only envisaged to make a decision.

Duff (1986) discovered that tasks that serve to achieve various aims, such as, debates, require the use of a more difficult language than those that serve one aim. For example, a discussion, the aim of which is to make a decision.

Thus, it can be concluded that in case of closed tasks the meaning is agreed whereas in the case of open ones accuracy and complexity merge.

Qualities of taks design affect how the learner will be able to do them. Besides, various types of tasks help language acquisition in various ways.

Any language task can be done using many different methods. This depends on what kind of skills and knowledge the speaker has, which will help him/her to do the task. The instructor can manipulate task fulfillment accordingly. There are three components that needto be taken into consideration: task planning, its practice and necessary requirements afterdoing it.

It's worth noting that if the task is well planned this affects its successful fulfillment. If the learner is given enough time to plan and analyse the task, s/he will do it more successfully. This is where three parts of the task come in: the pre-task activity, the task itself and the post-task activity. My experience and obserbaions have shown that when the task is planned, the learner speaks more confidently and freely, s/he does not suffer from discomfort and is not afraid of making mistakes. Crookes (1989) found out that even 10-minute planning ahead gives the learner the opportunity to build up more complicated grammatical structures and use varied vocabulary. Thus, my recommendation is to give the learner more time to plan. This will lead to a respective result. Besides, instructuions need to be clear and the leaener should be assisted in planning the task individually.

Strategic planning positively affects free speaking. This means that when the language learner clearly realized what s/he has to say, s/he creates a quick and brief plan and, therefore, does not require any detailed linguistic analysis. It is also interesting that even when students do the type of a task that focuses more on the form, they prefer to use the time given to them to put ideas in order and define semantic links. Only in case they have very limited time to do the task, they pay attention to those language means that they need to do the given task. Thus, when doing the language task, strategic planning has tremendous impact on how well they will be able to talk in that language and use necessary information. This should essentially be taken into consideration by the foreign language instructor.

Finally, I would like to state that the taks based approach mainly aims at better language learning and acquisition and development of respective skills.

My final recommendations are as follows:

ლიტერატურა
Literature
Литература

SUMMARY

THE ROLE OF THE TASK IN DEVELOPING ORAL COMMUNICATION SKILLS
OF ADULTS IN THE FOREIGN LANGUAGE CLASSROOM

LELA ABDUSHELISHVILI

The aim of the article is to inform the reader about the essence and importance of taskbased language learning for adult learners and illustrate how a well-designed language task develops their oral communication skill.

რეზიუმე

ენობრივი ამოცანის როლი უცხო ენაში ზრდასრულთა ზეპირი საკომუნიკაციო უნარის განვითარებაში

ლელა აბდუშელიშვილი

სტატიის მიზანია მკითხველს გააცნოს თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ენობრივი ამოცანა უცხო ენის ზრდასრულ შემსწავლელთათვის. მასში ძირითადად ყურადღება გამახვილებულია იმაზე, თუ როგორ უწყობს ხელს კარგად მომზადებული ენობრივი ამოცანა უცხო ენის შემსწავლელს განავითაროს ზეპირი საკომუნიკაციო უნარები.

РЕЗЮМЕ

РОЛЬ ЯЗЫКОВОЙ ЗАДАЧИ В РАЗВИТИИ УСТНОГО КОММУНИКАТИВНОГО
НАВЫКА НА ИНОСТРАННОМ ЯЗЫКЕ У ВЗРОСЛЫХ

ЛЕЛА АБДУШЕЛИШВИЛИ

Цeлью статьи является ознакомить читателя насколько значительна языковая задача в развитии устного коммуникативного навыка у зрослых.

ნინო ჩიქობავა

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის
ჰუმანიტარულ-ტექნიკური ფაკულტეტის დოქტორანტი

ინტერნეტი მასობრივი კომუნიკაციის კომპლექსური საშუალებაა, სადაც თავს იყრის გაზეთი, ჟურნალი, ტელევიზია და რადიო. თავდაპირველად ინტერნეტში შექმნილი გვერდები მათი ანალოგების (გაზეთის რადიოს) მსგავსი იყო. ტექსტი-რეკლმა-სათაური-ლიდები, და ა.შ. გამომდინარე იქიდან, რომ ინტერნეტს სპეციფიკური ტექნიკური შესაძლებლობები და მოთხოვნილებები აქვს, ტექსტური სტილისა და სიმბოლოების შეზღუდული რაოდენობა უშუალოდ ინტერნეტის სტილს თავისთავად განსაზღვრავს. 8-10 ათასი სიმბოლოების ის რაოდენობაა, რომელმაც საინტერნეტო ახალი ენა წარმოშვა.

თავდაპირველად ინტერნეტი, როგორც ჟურნალისტიკის საშუალება არ მოიაზრებოდა, ამიტომ სტატიებს და გამოქვეყნებულ ინფორმაციას ორი უკიდურესი სახე ჰქონდა. ის ან უხვსიტყვიანი ვრცელი ტექსტი, ან უშინაარსო, არაფრისმთქმელი საუბარი იყო. დღესდღეობით ამ ორი უკიდურესობის საშუალო ფორმა გამოიკვეთა და მიიღო მსუბუქი მოკლე ინფორმაციის სახე. ეს უკანასკნელი იქიდანაც გამომდინარეობს, რომ ინტერნეტის ძირითადი მომხმარებელი ახალგაზრდობაა. ამიტომ ახალგაზრდობის ინტერესს დახვეწილი, ღრმა მსჯელობა არ წარმოადგენს. თანდათანობით საინტერნეტო ენისა და სტილის ახალი, სრულიად განსხვავებული სახე მივიღეთ. მაგალითად: „ალბათ ბევრი წაწყდომია პრობლემას, როცა ჩვენს უახლესი მარკის ტელეფონებს რაიმე პროგრამა „არ მოსწონთ“ ანუ ითხოვენ რაღაც გაურკვეველ ლიცენზიასა და სერტიფიკატს ვიღაცისაგან ეს ხდება იმიტომ რომ სიმბიანი როგორც მწარმოებელი არ აძლევს სერტიფიკატს ყველა კომპანიას ან ეს კომპანია შეიქმნა უფრო გვიან ვიდრე ეს ოპერაციული სისტემა და არ აქვთ ერთმანეთთან არანაირი კავშირი; თითქოს გამოსავალი არაა, მაგრამ გთავაზობთ ამ სერტიფიკატის გვერდის ავლის ანუ გატეხვის მეთოდს...“ ტექსტი, რომელშიც ვერბალური სიმბოლოების გარდა ჰიპერტექსტს და „ღიმილებს“ ვხვდებით. ჰიპერტექსტი საშუალებას გვაძლევს დამატებითი ინფორმაცია მივიღოთ ტექსტის შემადგენილი სიტყვისა და სიტყვათშეთანხმებების შესახებ. საინტერნეტო ენა გამოკვთილად თავისუფლია და ლექსიკაც ჩვეულებრივ სასაუბო, ყოველდღიურ საურთიერთობო ენას უახლოვდება.

მხოლოდ საინტერნეტო ენის დამახასაითებელია სიმბოლოებით საუბარი, რომელსაც საერთაშორისო მნიშვნელობა აქვს და ამ სიმბოლოებით მთლიანად მოხსნილია ბარიერი ერთაშორის ურთიერთობისთვის. მაგალითისთვის მოვიყვან რამოდენიმეს:

გარდა სიმბოლოებისა არსებობს შემოკლებები ე.წ. აბრევიატურის მსგავსად, რომელსაც ასევე საერთშორისო გამოყენება აქვს. ასეთი შემოკლებები იმდენად პოპულარულია, რომ მას აბრუნებენ, აუღლებენ და პირშიც კი სვამენ. მაგალითად:

„სმაილიკებმა“ მოიცვა ყველა საურთიერთობო დონე და პროგრამა რითაც ხალხი ერთმანეთთან კონტაწქს ამყარებს. ისინი გვხვდება ტექსტში, უტექსტოდ, გაფორმებული და ა.შ. განსაკუთრებით პოპულარული “სმაილიკებია”:

ინტერნეტი ის მეხუთე განზომილებაა, სადაც ადამიანი თავს ზეთავისუფლად გრძნობს, წერს რასაც უნდა, გამოთქვამს აქამდე დაფარულ მოსაზრებებს, სვამს ნებისმიერ კითხვას, ისე რომ სირცხვილი და მორიდება საერთოდ იკარგება. მიზეზი - ადამიანი ინკოგნიტოდ რჩება და მხოლოდ სურვილის შესაბამისად ამჟღავნებს ვინაობას. ეს შებოჭილობას სპობს და ინტერნეტის მომხმარებლები ისრულებენ მთელი ცხოვრების სანუკვარ სურვილებს.

ინტერნეტში ყველა ტიპის ინფორმაცია ნაწილობრივ კლასიკური ჟურნალისტური სტატიებისგან ენის უბრალოებით, სისადავით, ჟარგონების თავისუფალი მოხმარებით გამოირჩეოდა. ეს თითქოს თანამედროვე ინტერნეტ-ჟურნალისტიკის სტილისა და ენის მახასიათებლების განმაპირობებელი გახდა. მსოფლიოს უმეტეს ქვეყანაში მიჩნეულია, რომ საინტერნეტო ყველა სახის ინფორმაცია რაც შეიძლება მარტივი და ყველასთვის ადვილად აღსაქმელი უნდა იყოს. ის სამეცნიერო სტატიებიც კი, რომელსაც ინტერნეტში ვკითხულობთ, კლასიკური სამეცნიერო სტატიისგან განსხვავებით უშუალობით და საურთიერთობო ენით გამოირჩევა.

ინტერნეტმა ტექნიკურად შესაძლებელი ახალი ჟურნალისტიკის დაბადება გახადა. მოვიყვან მაგალითს: “ერთ-ერთი ვერსიით, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ, გიგა ბოკერიამ შესაძლოა, უშიშროების საბჭოს მდივნის თანამდებობაზე ეკა ტყეშელაშვილი შეცვალოს; ეკა ტყეშელაშვილი რეინტეგრაციის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის თანამდებობაზე თემურ იაკობაშვილს შეცვლის, იაკობაშვილი კი აშშ-ში საქართველოს ელჩი იქნება.

ასევე, ვრცელდება ინფორმაცია ევროსაბჭოში საქართველოს მუდმივი წარმომადგენელის, ზურაბ ჭიაბერაშვილის ევროსაბჭოდან გამოწვევისა და მის შვეიცარიაში ელჩად დანიშვნის შესახებ.”

ეს ამონარიდი საგაზეთო ნიუსისგან არაფრით განსხვავდება, მკითხველი მისი წაკითხვით ადვილად ვერ გაერკვევა საიდან არის ამოღებული. სამაგიეროდ იგივე ტექსტის შემდეგ ვერსიაში თვალნათლივ ჩანს, რომ ის მხოლოდ და მხოლოდ ინტერნეტის ტექსტია“ერთ-ერთი ვერსიით, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ, გიგა ბოკერიამ შესაძლოა, უშიშროების საბჭოს მდივნის თანამდებობაზე ეკა ტყეშელაშვილი შეცვალოს; ეკა ტყეშელაშვილი რეინტეგრაციის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის თანამდებობაზე თემურ იაკობაშვილს შეცვლის, იაკობაშვილი კი აშშ-ში საქართველოს ელჩი იქნება.

ასევე, ვრცელდება ინფორმაცია ევროსაბჭოში საქართველოს მუდმივი წარმომადგენელის, ზურაბ ჭიაბერაშვილის ევროსაბჭოდან გამოწვევისა და მის შვეიცარიაში ელჩად დანიშვნის შესახებ.” ჰიპერტექსტი მოქნილი მექანიზმია რომელიც მცირე ზომის ტექსტსაც კი ინფორმაციის ვრცელ წყაროდ გადააქცევს.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

თანამედროვე საინტერნეტო ენის სტილი და სიმბოლიკა

ნინო ჩიქობავა

სტატიაში „თანამედროვე საინტერნეტო ენის სტილი და სიმბოლიკა“ მოცემულია ინტერნეტის ქსელის მომხმარებელთა საურთიერთობო ენისა და სტილის თავისებურებანი. სტატიაში ასევე საუბარია, თუ რა მნიშვნელობა შეიძინა ერთი შეხედვით უმნიშვნელო სიტყვათ და ასოთშეთანხმებებმა, სიმბოლოებმა.

SUMMARY

NOWADAYS INTERNET LANGUAGE STYLE AND SYMBOLS

NINO CHIKOBAVA

Essay work „Nowadays Internet Language Style and Symbols“ describes internet web's consumers' communicative language and stylistics. It makes special approach to the usage of special words and symbol compositions within communications.

РЕЗЮМЕ

СТИЛЬ И СИМВОЛИКА СОВРЕМЕННОЙ ИНТЕРНЕТ-ЖУРНАЛИСТИКИ

НИНО ЧИКОБАВА

В статье „стиль и симболика современной интернет-журналистики“ изложены своиства языка и стилья интернета. Особенно языка который насыщен жаргонами и символами. Такой язык приобрел всемирный статус, не имея границы распространился во всех странах.

_______________________

1 http://www.ac6v.com/jargon.htm#H

2 http://itre.cis.upenn.edu/myl/languagelog/archives/001829.html

თამარ ობოლაძე

ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი

კომუნიკაციური თვალთახედვით, ოჯახი არის „ორგანიზებული, ინტერაქტიული სისტემა, რომელშიც კომუნიკაცია არეგულირებს შეჭიდულობისა (cohesion) და ადაპტაციას“. (Galvin&Brommel, 1982, p. 3). სწორედ შეჭიდულობა და ადაპტაცია არის ის ორი ძირითადი ფუნქცია, რომელიც განსაზღვრავს ოჯახის წარმატებით ფუნქციონირებას (Olson, Sprenkle&Russell,1979).

შეჭიდულობა გულისხმობს „ოჯახის წევრებს შორის არსებულ ემოციურ კავშირსა და ინდივიდუალური ავტონომიის ხარისხს, რომელსაც პიროვნება განიცდის ოჯახურ სისტემაში“ (Olson,Sprenkle&Russell,1979, p.5). სხვა სიტყვებით, ოჯახი ახდენს ფიზიკური და ფსიქოლოგიური სიახლოვის რეგულირებას. ოჯახის თითოეული წევრი სწავლობს იმას, თუ როგორ უნდა გამოცალკევდეს ოჯახის სხვა წევრისაგან ან დაუახლოვდეს მას. ოჯახის შეჭიდულობა კი მჭიდროდ უკავშირდება ოჯახის წევრებს შორის არსებულ კომუნიკაციას. ოჯახში კომუნიკაციის საშუალებით ავითარებენ, ინარჩუნებენ და ცვლიან შეჭიდულობის პატერნებს. (Galvin&Brommel, 1982; Janzen&Harris, 1997).

კვლევისMმონაცემების თანახმად, როგორც უკიდურესად გადაჯაჭვულ, ისე უკიდურესად დაშორებულ ოჯახებში არის ხშირი კონფლიქტები (Galvin &Brommel, 1982). შეჭიდულობა ცვალებადი პროცესია. მეორე მნიშვნელოვანი ცნება, რითიც შეიძლება აიხსნას ოჯახური ცხოვრების შიგნით მიმდინარე ცვლილებები, არის ადაპტურობა (Olson, Spenkerle, Russell,1979). olsoni შემდეგნაირად განსაზღვრავს ადაპტურობას; ეს არის „ოჯახური ან ცოლქმრული ცხოვრების უნარი შეცვალოს ძალაუფლების სტრუქტურა, როლური ურთიერთობები, განავითაროს ახალი ურთიერთობებისათვის წესები და პრინციპები“ (Olson, Spenkerle, Russell,1979.cit. Тейлор; Пинло; Сирс ; 2004-ის მიხედვით გვ.147).

ვირჯინია სატირი (Satir,1994) საუბრობს ოჯახზე, როგორც ერთ მთლიანზე. ცვლილება ოჯახის ერთ წევრთან, ცვლილებებს იწვევს ოჯახის ცხოვრების სისტემაში. ჩვილის დაბადება მთელი ოჯახის ცხოვრების წესს ცვლის. ხდება ოჯახის წევრებს შორის ფუნქციების ახლებურად გადანაწილება, იცვლება ოჯახის ცხოვრების რიტმი და ურთიერთობები (ციტ. Тейлор; Пинло; Сирс ; 2004-ის მიხედვით).

ოჯახი არის საზოგადოების შემადგენელი მცირე სოციალური ჯგუფი, რომელიც დაფუძნებულია ცოლქმრულ კავშირსა და ნათესაურ ურთიერთობებზე, ანუ მოიცავს ცოლქმარს, მშობლებსა და შვილებს, დებსა და ძმებს. ასევე სხვა ნათესავებს შორის ურთიერთობებს; ოჯახი ასრულებს უდიდეს როლს როგორც ცალკეული პიროვნების, ასევე მთელი საზოგადოების ცხოვრებაში (Соловьев, 1979).

ჩვენი ინტერესის საგანს შეადგენს ოჯახი, რომლის ძირითად ფუნქციად ბავშვის სოციალიზაციის პროცესში მონაწილეობა განიხილება. ოჯახი არის პირველი სოციალური სამყარო, სადაც ბავშვი არსებობას იწყებს. სადაც ჩვილი ემოციური და სოციალური განვითარების რამოდენიმე ფაზას გაივლის. აქვე ყალიბდება პირველი ურთიერთობა დედასა და ახალშობილს შორის და სწორედ ამ ურთიერთობის კონტექსტში იწყება ბავშვის ემოციური განვითარება (Oeter, 2002).

ოჯახურ პირობებში მოიაზრება მშობლების სოციალური მდგომარეობა, საქმიანობის ფორმები, მათი მატერიალური და გონებრივი განვითარების დონე - ყველაფერი ეს კი მნიშვნელოვნად განაპირობებს ბავშვის ცხოვრების თავისებურებებს (Herbert, 1999). B

აღსანიშნავია ისიც, რომ მშობლის ფუნქცია ბავშვის ზრდასთან ერთად იცვლება. ბავშვის პიროვნების განვითარებაში უმნიშვნელოვანესი როლი ენიჭება მისი ავტონომიისა და მშობელთან სიახლოვის მოთხოვნილებებს შორის არსებული კონფლიქტის წარმატებით გადაწყვეტას (Bundura, 1989). სოციალური გამოცდილება, რომელსაც ბავშვი 2 წლამდე იღებს როგორც ოჯახის შიგნით, ისე მის გარეთ, უვითარებს მას სოციალური სამყაროსა და მისი წესების გაგების უნარს (Крайг, 2002).

ადრეული ბავშვობის (2-დან 6 წლამდე) ასაკისთვის გამოკვეთილი როლი ენიჭება რამოდენიმე ოჯახურ ფაქტორს - მშობლების ქცევის სტილს, ოჯახში ბავშვების რაოდენობას, მათ შორის ასაკობრივ სხვაობას, ბავშვების ურთიერთობის ხასიათს, დისიპლინარულ ზომებს. სოციალური დასწავლის პროცესზე გავლენას ახდენს ოჯახის პირობები და სტრუქტურა (სრულია თუ არა ოჯახი, ოჯახის წევრების დასაქმება, საცხოვრებელი პირობები). თუ ამ ასაკისთვის ოჯახის პირობები, ან მისი სტრუქტურა სერიოზულ ცვლილებებს განიცდის ცუდი თვალსაზრისით, შესაძლოა ბავშვის სოციალური გამოცდილება მნიშვნელოვნად შეიცვალოს. ამ ასაკში მშობლის როლია, საკმარისად იზრუნოს ბავშვზე, მისცეს მოთხოვნილების შესაბამისი სითბო და აგრძნობინოს მხარდაჭერა. ამასთან, აუცილებელია მკაცრი კონტროლი და სასურველია ავტორიტეტული მშობლები, რაც განაპირობებს ბავშვებში ცნობიერი დისიპლინის და თვითრეგულაციის ჩამოყალიბებას.

თუ ადრეულ ბავშვობაში წარმატებით იქნა დაძლეული ოჯახის ფაქტორთან დაკავშირებული პრობლემები, მაშინ საშუალო ბავშვობაში (6-დან 12 წლამდე) მშობლის ფუნქციაა, ხელი შეუწყოს ცნობიერი დისციპლინის ჩამოყალიბებას და თვითრეგულირებადი ქცევის ზრდას; ხოლო თუ ამ უკანასკნელის წახალისება მოხდება, მაშინ ბავშვს გამოუმუშავდება: 1) თანამშრომლობის კარგი უნარი და 2) ის გაიყოფს მშობლებთან პასუხისმგებლობას. საშუალო ასაკის ბავშვობის მთელი მიმდინარეობის მანძილზე ბავშვს უვითარდება საკუთარი ღირსების და პატივისცემის გრძნობა, რომლის ჩამოყალიბებაზე გავლენას ახდენენ ოჯახის წევრთა ურთიერთობები და ბავშვის მიმართ მათი კეთილგაწყობილება (Реана, 2003).

მშობლები მიმართავენ აღზრდის სხვადასხვა ხერხს. ოპტიმალურია, როდესაც მშობლები ზღუდავენ ბავშვის დამოუკიდებლობას, უყალიბებენ ღირებულებებს, უმუშავებენ „შინაგან მუხრუჭებს“ და ამას ახერხებენ ისე, რომ არ ახშობენ ბავშვურ ცნობისმოყვარეობას, ინიციატივას და საკუთარი თავის რწმენას (Крайг, 2002).

მაკკობი (Maccoby, 1980) აღნიშნავს, რომ ბავშვების ზრდასთან ერთად, მოლაპარაკებების დაწყებაა საჭირო, რათა ორივე მხარისთვის მისაღები გადაწყვეტილება იქნეს მიღებული. წინააღმდეგ შემთხვევაში წარმოიქმნება კონფლიქტი. უმცროსი სასკოლო ასაკის ბავშვები, რომლებსაც მშობლებ გამუდმებით აკონტროლბენ და მკაცრად სჯიან, თანდათანობით სცილდებიან ოჯახს და ცდილობენ სახლში ნაკლები დროის გატარებას, რაც ბავშვებში ანტისოციალური ქცევის განვითარების პირობას ქმნის. ანტისოციალურ ქცევას კი აგრესია ხშირად ახლავს თან.Oოჯახი ითვლება ბავშვებში აგრესიისა და შფოთვის განვითარების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ფაქტორად.

როგორია ოჯახის ფაქტორის გავლენა ბავშვებში აგრესიისა და შფოთვის არსებობაზე?

ა) აგრესიის და ოჯახის ფაქტორის ურთიერთმიმართება

ბავშვები აგრესიულ ქცევას შემდეგი სამი ძირითადი წყაროდან ითვისებენ:

ა) ოჯახური ურთიერთობები,
ბ) ოჯახის შემადგენლობა, ანუ „სრულია ოჯახი, თუ არასრული“,
გ) მშობელი-შვილის ურთიერთობა,
დ) ოჯახური ურთიერთობების სტილი.

ა) ოჯახური ურთიერთობები. აგრესიული ბავშვები უმეტესად იზრდებიან ისეთ ოჯახებში, სადაც მშობელსა და შვილს შორის დისტანციური ურთიერთობები არსებობს; სადაც ნაკლებად ინტერესდებიან შვილის პრობლემებით; ბავშვები ვერ იღებენ საკმარის სითბოს, მხარდაჭერას და მზრუნველობას; სადაც მზრუნველი და თავშეკავებული ახსნა-განმარტების მაგიერ მათ მიმართ იყენებენ ძალისმიერ მეთოდებს, განსაკუთრებით ფიზიკურ დასჯას (Rerry, Bussey; 1984).

მშობლის რეაქცია ბავშვის არასწორ ქცევაზე, ოჯახური ჰარმონიის ან დისჰარმონიის დონე, და-ძმებთან ურთიერთობა განსაზღვრავს ბავშვის აგრესიულ ქცევას ოჯახის შიგნით და მის გარეთ, ასევე გავლენას ახდენს ირგვლივმყოფებთან ურთიერთობაზე ზრდასრულ ასაკში.

ა) „სრული და არასრული ოჯახი“. ოჯახის შემადგენლობა არის ოჯახური მდგომარეობის ის მახასიათებელი, რომელიც გავლენას ახდენს ბავშვებში აგრესიის განვითარებაზე. თუ ბავშვი ცხოვრობს ორივე მშობელთან ერთ ჭერქვეშ (Goetting, 1989) და მშობლებს შორის მოწესრიგებული ურთიერთობაა (Peek, Fischer & Kidwell, 1985), მაშინ აგრესიის განვითარების ალბათობა მცირეა. მაგალითად, გეთინგმა (Goetting, 1989) აღმოაჩინა, რომ მცირეწლოვანი მკვლელების უმეტესობა არასრულ ოჯახშია გაზრდილი. ამავე ბავშვებზე ჩატარებული სხვა კვლევებით (McCarthy, 1974)

aსეთი მცირეწლოვანი ბავშვები გაიზარდნენ ოჯახებში, სადაც სუფევდა განუკითხაობა, უსამართლობა და სადაც ბავშვები ვერ იღებდნენ საკმარის მხარდაჭერასა და სითბოს.

გ) მშობელი-შვილის ურთიერთობა. რამოდენიმე კვლევამ (Hanson, Henggeler, Haefele & Rodick, 1984) დაადასტურა კავშირი მშობელი - შვილის ნეგატიურ ურთიერთობასა და აგრესიული ქცევის განვითარებას შორის. ასეთ ბავშვებს თანატოლები მოიხსენიებენ აგრესიულებად, ისინი მშობლებთან ურთიერთობაშიც აგრესიულობის მაღალ დონეს ავლენენ. ბავშვები, რომელთაც აქვთ ცუდი ურთიერთობა ერთ ან ორივე მშობელთან, ადვილად აღმოჩნდებიან ჩათრეული დანაშაულებრივ საქმიანობაში (Jones, Ferreira, Brown & McCarthy, 1979 ციტ. Бэpон, Ричардсон, 2000-ის მიხედვით გვ.143).

სხვა კვლევებით (Steinnetz, 1977) დადასტურდა რომ ქალებს, რომლებსაც ბავშვობაში აკლდათ ყურადღება და მშობლების მხრიდან მხარდაჭერა, მიდრეკილნი არიან საკუთარი შვილების ცემისაკენ (Бэპон, Ричардсон, 2000).

საშუალოდ აგრესიული დედების შემთხვევაში, ოჯახის წევრებს შორის ნაკლები მიზიდულობაა და მათი (დედების) მხრიდან ხდება ფიზიკური ძალადობის გამოყენება. თუმცა, ასეთი დედების ურთიერთობა შვილებთან ხასიათდება საშუალო დონის კონფლიქტით. ისინი შვილების ქცევისადმი არასოდეს არიან ინდიფერენტული (Wicks-Nelson, Cisrael. 2000).

რაც შეეხება აგრესიული მამების შემთხვევას, საშუალოდ აგრესიული მამა, საუკეთესოა. ასეთ ოჯახებში გვხვდება ყველაზე პოზიტიური ურთიერთობები ოჯახის წევრებს შორის; შვილებს ახასიათებთ ადამიანებთან ნდობითი დამოკიდებულება და თვითგახსნის მაღალი დონე; მაღალია შეჭიდულობა, ოჯახის ხელმძღვანელობის მეთოდების თანმიმდევრული გამოყენება. საშუალოდ აგრესიული მამები იშვიათად ტოვებენ შვილების ქცევას ყურადღების გარეშე.

ოჯახი, სადაც მამას აგრესიის დაბალი დონე აქვს, დადებითი ფსიქოლოგიური კლიმატით ხასიათდება. შვილებს აქვთ მეტი თვითრწმენა, ხოლო ოჯახში არის მაღალი შეჭიდულობა. ბავშვებს აღენიშნებათ საშუალო თვითგახსნა მამასთან; ადამიანებთან კი ნდობის საშუალო ხარისხი. თუ მამა ნაკლებად აგრესიულია, დედაც იშვიათად იყენებს ძალისმიერ მეთოდებს. ასეთ ოჯახებში დედებს ნაკლებად ესმით შვილების, რაც ბავშვებს შორის დაძაბულობას იწვევს.

მაღალი აგრესიის მქონე მშობლების შვილებს აქვთ ყველაზე ნაკლები მიზიდულობა (ურთიერთგაგება, ნდობა, სიყვარული) როგორც მშობლების, ისე ერთმანეთის მიმართ. ასეთ ოჯახში არათანმიმვდევრული ოჯახური ხელმძღვანელობის სტილი და შვილების მიმართ ინდიფერენტული დამოკიდებულებაა (Pagelow, 1988).

ფელსონმაF(Felson,1983) აღმოაჩინა, რომ ბავშვებში აგრესიის განვითარების ხარისხზე გავლენას ახდენს და-ძმასთან ურთიერთობის თავისებურებაც, რაც მოზარდობაში აგრესიულობის დონის წინასწარმეტყველების საფუძველსაც კი გვაძლევს. ანუ, აღმოჩნდა დადებითი კავშირი ერთ ოჯახში გაზრდილი ბავშვების აგრესიულობასა და საკუთარი აგრესიულობის პროგნოზს შორის. პატერსონმა (Patterson, 1984) aღნიშნა, რომ აგრესიული ბავშვების და-ძმები (ჩვეულებრივ ბავშვებთან შედარებით) მიდრეკილნი არიან კონტრშეტევით უპასუხონ თავდასხმას.

დ) ოჯახური ურთიერთობების სტილი. მშობლები სხვადასვა დოზით ერევიან

შვილების ცხოვრებაში. ზოგი მშობელი ბავშვის ყოველ ნაბიჯს აკონტროლებს, ნაწილი კი ბავშვის აღზრდაში ჩაურევლობის პოლიტიკას ირჩევს. არის შემთხვევები როდესაც მშობლები გაუცნობიერებლად აჯილდოვებენ შვილს აგრესიული ქცევისათვის და სჯიან საზოგადოებისათვის საყოველთაოდ მიღებული ქცევის გამო, რაც უარყოფითად აისახება ბავშვის ქცევითი მოდელის ჩამოყალიბებაზე.

ე) დადასტურდა კავშირის არსებობა ბავშის დასჯის სიმკაცრესა და აგრესიულობას შორის, ანუ, დასჯის მკაცრი ფორმა განაპირობებს აგრესიულობის მაღალ დონეს (Eron & Huesmann, 1984; Olweus, 1980. Trikett & Kuczynsky, 1986). კვლევები ადასტურებს, რომ თუ მშობლები ბავშვებს მკაცრად სჯიდნენ 8 წლის ასაკში, ამ დასჯით გამოწვეული აგრესია თავს იჩენს 18-30 წლების შუალედში (Eron & Huesmann, 1984).Aასევე, არასაკმარისი კონტროლი და მეთვალყურეობა ქმნის ასოციალური ქცევის განვითარების მნიშვნელოვან პირობას, რაც თავის მხრივ დასაბამს აძლევს აგრესიული ქცევის განვითარებას (Loeber & Dishion, 1983; Patterson & Stouthmer-Loeber, 1984 cit. Бэpон, Ричардсон, 1997 -ის მიხედვით გვ. 218).

ბ) შფოთვისა და ოჯახის ფაქტორის ურთიერთმიმართება. შედარებით ცოტა რამ არის ცნობილი შფოთვის წარმოშვებასა და ოჯახის ფაქტორს შორის არსებულ კავშირზე. ცნობილია, რომ შფოთვის წანამძღვარს წარმოადგენს მომატებული მგრძნობელობა (სენსიტიურობა). თუმცა, მაღალი მგრძნობელობის მქონე ყველა ბავშვს არ აღენიშნება შფოთვა. აგრესიის მსგავსად, შფოთვის შემთხვევაშიც ბევრია დამოკიდებული მშობელი-შვილის ურთიერთობის სტილზე. მაგალითად, დიდია ალბათობა, რომ ლიბერალური ურთიერთობების სტილით (გადამეტებული მზრუნველობა, დაბალი კონტროლი, დიდი რაოდენობის შეზღუდვები და აკრძალვები, მუდმივი გაკიცხვა) აღზრდილ ბავშვს ჰქონდეს შფოთვის მაღალი დონე.

თუ მშობლის მიერ ბავშვთან ურთიერთობისათვის არჩეული სტილი ავტორიტარულია (რაც გულისხმობს კონტროლის მაღალ დონესა და ცივ ურთიერთობებს), ბავშვი საკუთარი თავის რწმენას კარგავს, მას ეშინია უარყოფითი შეფასებების, მუდმივად ღელავს, რომ რაღაცას ისე ვერ აკეთებს. შედეგად ჯერ მღელვარების, შემდგომ კი შფოთვის ჩამოყალიბება ხდება.

აღზრდის ლიბერალური სტილი ხშირად განაპირობებს სიმბიოზის ჩამოყალიბებას რომელიმე მშობელთან, უმეტესად კი დედასთან. ასეთ შემთხვევაში მშობლის ურთიერთობის სტილი შეიძლება იყოს როგორც ავტორიტარული, ისე დემოკრატიული (მშობელი არ კარნახობს ბავშვს თავის მოთხოვნებს, ის ინტერესდება შვილის აზრით). ურთიერთობის ასეთ სტილს კი ირჩევენ შფოთვის მქონე და საკუთარ თავში დაურწმუნებელი დედები. ასეთი დედები ამყარებენ რა ახლო ემოციურ ურთიერთობას შვილებთან, გადასცემენ მათ თავიანთ შიშებს და ამით ხელს უწყობენ შვილებში შფოთვის განვითარებას (Лаврентьева, 1996).

8-12 წლის ბავშვთა მშობლებზე დაკვირვებამ აჩვენა, რომ ისინი გაცილებით ნაკლებად არიან დამოუკიდებელნი, ვიდრე სხვა, მათივე ასაკის ადამიანები. თვითონ ბავშვები აღნიშნავენ მშობლების მხრიდან ზომაზე მეტ კეთილმოსურნეობას (Sigueland, Kendall & Steinberg).

ფოთვის გამომწვევ ერთ-ერთ მიზეზად შეიძლება დასახელდეს მშობლების მხრიდან შვილების ხშირი გაკიცხვა, რაც დანაშაულის განცდას იწვევს (მაგ.; „შენი ასეთი ქცევის გამო ჩვენ ხშირად ვჩხუბობთ“ ან „ისე ცუდად მოიქეცი, რომ თავი ამტკივდა“). ასეთ სიტუაციაში ბავშვს მუდმივად ეშინია, რომ დამნაშავე აღმოჩნდება მშობლების წინაშე. მშობლების უსაფუძვლო სიმკაცრეც განაპირობებს ბავშვებში შიშების ჩამოყალიბებას, თუმცა, ეს უკანასკნელი საფრთხის წყარო შეიძლება გახდეს, მხოლოდ თავისივე სქესის მშობელთან ურთიერთობის დროს. რაც უფრო მეტ აკრძალვას უკეთებს დედა გოგონას და მამა ბიჭს, მით მეტია შიშების გამოვლენის ალბათობა. ზოგჯერ მშობლები აშინებენ ბავშვებს არარსებული საგნებით ან მოვლენებით („წაგიყვანს ტომრიანი კაცი“ ან „დაგტოვებ ბავშვთა სახლში“) (Захаров, 1997).

საკუთარ თავში დაურწმუნებელი ბავშვი ყოველთვის ეჭვით უყურებს ყველას და ყველაფერს, ეჭვი კი ადამიანებში უნდობლობას ბადებს. მაღალი შფოთვის დონის მქონე ბავშვი ერიდება სხვებს, აქვს თავდასხმის, დაცინვის, წყენინების მოლოდინი. ისინი თავს ვერ ართმევენ თამაშს და საქმეს.

მსგავსი მდგომარეობის ფონზე ვითარდება ფსიქოლოგიური დაცვის მექანიზმის შემდეგი ორი სახე: 1) აგრესია (Кондратьева, 1997) ან 2) ბავშვი „მიდის ფანტაზიების არარეალურ სამყაროში“ (Жур. „Семья и школа“ №11, - Ст. Кочубей, Новикова „Снимем маску с тревоги“,1988).

ბუნებრივია, რომ მშობელთა ქცევა არა მხოლოდ ბავშვების ქცევაზე ახდენს ზემოქმედებას, არამედ ეს თვითონ მათზეც (მშობლებზეც) ახდენს გავლენას. ეს ორმხრივი ურთიერთობაა (Pyan, Barrett & Rapee).

შფოთვითი აშლილობების მქონე ბავშვთა მშობლების შესწავლამ აჩვენა, რომ მშობლებში შფოთვითი აშლილობის არსებობა აუცილებლობით არ განაპირობებს ბავშვებშიც იგივე შედეგს. თუ მშობელი მაღალ და საშუალო სოციალურ კლასს მიეკუთვნება, მაშინ ბავშვებში შფოთვითი აშლილობის პრობლემების განვითარების ალბათობა გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე დაბალი მატერიალური შესაძლებლობის მქონე მშობლების შვილების შემთხვევაში (Beidel & Turner, 1997). შფოთვითი აშლილობის მქონე ბაშვთა ოჯახების გენეტიკურმა შესწავლამ აჩვენა, რომ ამ აშლილობის მქონე ბავშვთა ნაწილის გენეტიკური განპირობებულობა აქტუალიზდება გარკვეული ცხოვრებისეული პირობების დროს (მაგალითად ხშირი სტრესები, ოჯახის დაბალი მატერიალური შემოსავალი). შფოთვითი აშლილობების მიმართ გენეტიკურად განპირობებული ბავშვები განსაკუთრებით მოუწყვლადნი ხდებიან აღზრდის ავტორიტარული სტილის დროს. ეს ბავშვები განსაკუთრებით მგრძნობიარედ რეაგირებენ დასჯაზე (განსაკუთრებით - ფიზიკურ სასჯელზე), რამაც შესაძლოა დასაბამი მისცეს აგრესიული და დაცვითი რეაქციების განვითარებას (Golder, Lochman & Walls, 1997).

ჩვილობაში არასაკმარისი მიჯაჭვულობაც შესაძლოა გახდეს შფოთვის გამომწვევი მიზეზი. ასევე შფოთვითი აშლილობის მქონე ბავშვების მშობლებს ჩვილობაში თვითონაც ექნებოდათ არასაკმარისი მიჯაჭვულობა მშობლებთან (დაახლოებით შემთხვების 80%25) [Bowlby et al., 1991]. ჩვილობაში არასაკმარისი მიჯაჭვულობის არსებობა მიზეზი ხდება სხვა სახის (მაგალითად, დესტრუქციული ქცევის) აშლილობების ჩამოყალიბებისა, ზოგჯერ კი არანაირ აშლილობას არ განაპირობებს.

ბელსკის 1988 წელს ჩატარებული კვლევის მიხედვით, თუ ბავშვი კვირაში 20 საათზე მეტს ატარებს სხვა ადამიანებთან, მათ შორის ახლობლებთან ან მეზობლებთან, შედეგად ბავშვებში ვიღებთ მაღალი დონის შფოთვას, რაც განპირობებულია ერთდროულად დედასთან სიახლოვის და მისგან გაქცევის მოთხოვნილებით.

ბავშვის ადეკვატური ემოციური განვითარებისთვის მნიშვნელოვანია ასევე სტაბილური ემოციური დამოკიდებულებები მშობლებს შორის. დედმამას შორის კონფლიქტური დამოკიდებულება ხშირად წარმოადგენს ბავშვის ერთ-ერთ მშობელთან კოალიციის ჩამოყალიბების და მომატებული შფოთვის საფუძველს (Oeter, 2002).

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

ოჯახის ფაქტორის გავლება ბავშვებში აგრესიისა და შფოთვის განვითარებაზე

თამარ ობოლაძე

ჩვენი ინტერესის საგანს შეადგენს ოჯახი, რომლის ძირითად ფუნქციად ბავშვის სოციალიზაციის პროცესში მონაწილეობა განიხილება. ოჯახი არის პირველი სოციალური სამყარო, სადაც ბავშვი არსებობას იწყებს. ოჯახში ჩვილი ემოციური და სოციალური განვითარების რამოდენიმე ფაზას გაივლის. მრავალრიცხოვენი კვლევების თანახმად ოჯახის შემადგენლობა, ოჯახის წევრების ურთიერთობები ბავშვებთან და ერთმანეთთან, ბავშვების აღზრდის სტილი, დასჯის ფორმები, მშობლების ბავშვების დროინდელ გამოცდილება მნიშვნელოვან წილად განაპირობებს ბავშვებში აგრესიისა და შფოთვის განვითარებას.

SUMMARY

THE CONCEPT OF FAMILY AND ITS INFLUENCE ON THE DEVELOPMENT OF AGGRESSION AND ANXIETY IN CHILDREN

TAMAR OBOLADZE

The subject of our interest is family, the main function of which is considered to be?child's participation in the process of socialization. The family is the first social world where?the child begins to live in. Infants go through several stages of emotional and social?development in the family. According to numerous studies, the family structure, the?relationship between family members to each other and to children, parenting style,?punishment methods and childhood experience of parents have considerable input in the?development of aggression and anxiety in children.

РЕЗЮМЕ

ВЛИЯНИЕ ФАКТОРА СЕМЬИ НА РАЗВИТИЕ В ДЕТЯХ АГРЕССИИ И ТРЕВОГИ

ТАМАР ОБОЛАДЗЕ

Предметом нашего интереса является семья основная функция, которой рассматривается ее участие в процессе социализации ребенка. Семья является первым социальным миром, в которой ребенок начинает жить. Младенец пройдет в семье несколько фаз эмоционального и социального развития. На основе многочисленных исследований, состав семьи, взаимоотношения членов семьи между собой и их отношение к ребенку, стиль воспитания ребенка, формы наказаний, опыт родителей, который они приобрели в детстве, значительной степени обуславливают развитие в детях агрессии и тревоги.

ციალა ბუჩუკური

პედაგოგიკის მეცნიერებათა აკადემიური დოქტორი

გავეცნოთ მათემატიკური მოდელის შექმნის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მეთოდს, რომელიც ბალანსის მეთოდით არის ცნობილი. ვისარგებლოთ კონკრეტული მაგალითით: ვთქვათ Ω არის რაიმე დასახელებული პუნქტი, Σ - კი მისი საზღვარი, მაშინ ამ დასახელებულ პუნქტში მოსახლეობის G(t) რაოდენობის შეცვლის ორი ძირითადი, ერთანეთისაგან განსხვავებული მიზეზი არსებობს.

პირველი: დასახელებული პუნქტიდან იძულებითი ან ნებაყოფლობითი ემიგრაცია, დასახელებულ პუნქტში იმიგრაცია.

მეორე: დასახლებულ პუნქტში მოსახლეობის შობადობისა და მოკვდავობის რაოდენობის ცვლილება.

მოსახლეობის რაოდენობის ცვლილების ორ-ორი სახე გვაქვს. შევნიშნოთ, რომ მათემატიკური მოდელის შედგენისას გასათვალისწინებელია ყველა სახეობის ერთობლივი მოქმედების შედეგები.

G(t) სიდიდის იმ რაოდენობას, რომელიც შეიცავს როგორც ემიგრაციას, ისე იმიგრაციას, აღვნიშნოთ Q სიმბოლოთი, ხოლო G სიდიდის იმ რაოდენობას, რომელიც შეიცავს როგორც დაბადებას, ისე სიკვდილიანობას Ώ მოცულობის დროის ერთეულში. აღვნიშნოთ F-ით.

შევადგინოთ განტოლება:

თუ ვიგულისხმებთ, რომ G(t) ფუნქცია უწყვეტია და წარმოებადი, მაშინ dG/dt

წარმოებული წარმოადგენს Ω მოცულობაში G სიდიდის ცვლილების სისწრაფეს დროის ერთეულში. ამ განტოლებას ბალანსის განტოლება ეწოდება. სწორედ ეს წარმოადგენს ბალანსის მეთოდის მათემატიკურ ფორმულირებას. ამ შემთხვევაში მათემატიკური მოდელების შედგენისათვის არსებითად გამოვიყენებთ ჩვენს მიერ აღწერილი ბალანსის მეთოდს.

განვიხილოთ პოპულაციის უმარტივესი მოდელი, რომელიც ცნობილია მალთუსის მოდელის სახელწოდებით. მას საფუძვლად უდევს მარტივი დებულება. პოპულაციაში ინდივიდების რაოდენობის ცვლილების სიჩქარე t მომენტში პირდაპირპროპორციულია ინდივიდების N (t) რაოდენობის.

ვთქვათ, N (t) წარმოადგენს რაიმე პოპულაციაში ინდივიდების რაოდენობას t მომენტში, თუ A წარმოადგენს იმ ინდივიდების რაოდენობას, რომლებიც იბადებიან დროის ერთეულში, ხოლო B - ინდივიდების რაოდენობას, რომლებიც კვდებიან დროის ერთეულში, მაშინ ბალანსის მეთოდის გათვალისწინებით შეგვიძლია შევნიშნოთ, რომ არსებობს საკმაოდ სერიოზული საფუძველი, რათა N (t) სიდიდის ცვლილების სიჩქარე განვსაზღვროთ შემდეგი დიფერენციალური განტოლების საშუალებით:

სადაც A = αN , B = βN , ხოლო α=α (t,N ) , β = β (t,N ) წარმოადგენენ შესაბამისად დაბადებისა და სიკვდილიანობის კოეფიციენტს. (2) განტოლება შეიძლება ასე გადაიწეროს:

თუ α (t, N ) = α (t) და β = (t, N ) = β (t), ე.ი. თუ α და β კოეფიციენტები დამოკიდებულია მხოლოდ t დროის ცვლადზე, მაშინ ადვილად შევამოწმებთ, რომ (2) განტოლების ამონახსნს აქვს სახე:

სადაც N₀ წარმოადგენს პოპულაციაში ინდივიდების რაოდენობას t=t₀ საწყის მომენტში.

ჩვენს მიერ არჩეული თემატიკა ეხება შობადობისა და მოკვდავობის კოეფიციენტების გამოთვლას.

ჩვენი მიზანია დემოგრაფიული ვითარების გამოკვლევა დღევანდელი სოციალური თუ ეკონომიკური პირობებიდან გამომდინარე, როგორია ჩვილ ბავშვთა შობადობისა და მოკვდაობის მდგომარეობა, როგორ შეიცვალა შობადობის ბუნებრივი მატება, ამ გამოკვლევისათვის მათემატიკური აპარატის შერჩევა. რასაკვირველია, ვითვალისწინებთ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, მცხეთა-თბილისის მთავარ ეპისკოპოსის, ბიჭვინთისა და ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტის ილია II-ის მიერ ერის საკეთილდღეო საქმის წამოწყებას ოჯახში მე-3 შვილის ნათლობის შესახებ. ბოლო მონაცემებით პატრიარქის ნათლულთა რიცხვი 7000-ზე მეტია. ასევე შესასწავლია ჩვილ ბავშვთა შობადობისა და მოკვდავობის საკითხები 2000-2009 წლებში, მონაცემები მოყვანილია ცხრილებში 1, 2, 3, რომლებიც აღებულია სტატისტიკის დეპარტამენტში. ჩვენი გამოთვლები მოცემულია 2, 3, 4, 5 და 6 ცხრილებში. შობადობის ზოგადი კოეფიციენტი - წარმოადგენს გარკვეულ დროში დაბადებულთა საერთო რაოდენობის შეფარდებას იმავე პერიოდის მოსახლეობის საშუალო რაოდენობასთან. იგი გამოისახება პრომილებში (‰) და უჩვენებს დაბადებულთა საერთო რაოდენობას მოსახლეობის 1000 სულზე. მიუხედავად იმისა, რომ შ.ზ.კ. შობადობის ყველაზე მეტად გავრცელებული მაჩვენებელია, ის ამავე დროს, მისი ყველაზე მიახლოებითი და უხეში მახასიათებელია. შ.ზ.კ. (n) გამოიანგარიშება ფორმულით:

სადაც N - გარკვეულ პერიოდში (მაგ. 1 წელი) ცოცხლად დაბადებულთა საერთო რაოდენობაა; S - იმავე პერიოდში მოსახლეობის საშუალო რაოდენობა.

ჩვილთა მოკვდავობის კოეფიციენტი მაჩვენებელია, რომელიც ზომავს დაბადებიდან ერთ წლამდე ბავშვების მოკვდავობის დონეს. ჩ.მ.კ-ს გაანგარიშებისას დიდი მნიშვნელობა აქვს, ვინაიდან ჩვილთა მოკვდავობის დონე მნიშვნელოვნად მაღალია შემდგომი ასაკობრივი ჯგუფების მოკვდავობის დონესთან შედარებით (ხანდაზმული და მოხუცებულობის ასაკის გარდა). მოკვდავობის სხვა კოეფიციენტებისაგან განსხვავებით, მოცემულ შემთხვევაში, გარდაცვლილთა რაოდენობა შეეფარდება დაბადებულთა საერთო რაოდენობას. ჩ.მ.კ. გამოისახება პრომილეთი (‰) და უჩვენებს ერთ წლამდე ასაკის გარდაცვლილ ბავშვთა რაოდენობას ყოველ 1000 დაბადებულზე. არსებობს ჩ.მ.კ. (m₀ ) გამოთვლის რამდენიმე მეთოდი, მათ შორის ყველაზე მარტივია:

სადაც M არის ერთ წლამდე ასაკის გარდაცვლილ ბავშვთა რაოდენობა.

ვისარგებლოთ (5), (6) ფორმულებით და გამოვთვალეთ ჩვილ ბავშვთა შობადობისა და მოკვდავობის კოეფიციენტები, როგორც ზოგადი, ასევე სქესის მიხედვით. შემოგვაქვს აღნიშვნა: n₁, m₁ და n₂ , m₂ მამრობით და მდედრობით ჩვილთა შობადობისა და მოკვდავობის კოეფიციენტები, N (t) სიდიდის ცვლილების სიჩქარე განსაზღვრულია (4) ფორმულით.

საშუალო წლიური მოსახლეობა ასაკისა და სქესის მიხედვით (ათასებში)

ცხრილი 1

ცხრილი 2

ცხრილი 3

ცხრილი 4

ცხრილი 5

ცხრილი 6

შენიშვნა: ანალოგიურად გამოვთვალეთ ბიჭებისა და გოგონების F (t) და φ (t) სიდიდის ცვლილების სიჩქარე (4) ფორმულით.

ჩვენს მიერ განხილული 2000-2009 წლები აღვნიშნოთ კოდებით:
0,1,2,Λ,9

როგორც აღვნიშნეთ, (2) განტოლება დროის მცირე მონაკვეთში საკმაოდ ნათლად აღწერს ზოგიერთ პოპულაციაში ინდივიდთა რაოდენობის ზრდის დინამიკას, შეიძლება გარკვეულ დონეზე მოხდეს ინდივიდთა რაოდენობის სტაბილიზაცია ან ამ რაოდენობამ განიცადოს რეგულარული ან არარეგულარული შემთხვევითი გადახრები ან ეს რაოდენობა შემცირდეს.

ავაგოთ N (t) ფუნქციის გრაფიკები, როდესაც α (t) = α₀, β (t) = β₀, სადაც α₀ და β₀ მუდმივებია (ერთმანეთის მსგავს მრუდებს შეესაბამება საწყისი t₀ მომენტის სხვადასხვა მნიშვნელობა). განტოლების ამონახსნს შეადგენს ფუნქცია:

N(t) = N₀ ЕXP [(α₀ - β₀) (t - t₀)]; N (t) = N (o)e^μt , (7)

კერძოდ N (0) = 55600 , μ = - 4.4 ,

N (0.125) = 32.138.7, N (0.5) = 6160.7, N (0,75) = 2050.7 μ < 0 , როდესაც t → ∞,
მაშინ N (t) → 0 ექსპონენციალურად (იხ. ნახაზი 1).

ნახ. 1

გამოთვლილია შობადობის პროცენტული ზრდა 2006-2009 წ.წ.
α =2,2%25, 2006-2007 წწ..
α =3,3%25, 2007-2008 წწ...
α =14,64%25, 2008-2009 წწ..

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

ჩვილ ბავშვთა შობადობა და სიკვდილიანობა

ციალა ბუჩუკური

ნაშრომში განხილულია ჩვილ ბავშვთა შობადობის და სიკვდილიანობის საკითხები, გამოთვლილია მათი კოეფიციენტები 2000-2009 წლებში. ჩვილთა შობადობის კოეფიციენტი წარმოადგენს გარკვეულ დროში დაბადებულთა საერთო რაოდენობის შეფარდება იმავე პერიოდის მოსახლეობის საშუალო რაოდენობასთან, ხოლო ჩვილთა მოკვდავობის კოეფიციენტი არის გარდაცვლილთა საერთო რაოდენობა შეფარდებული დაბადებულთა რაოდენობაზე, ისინი იზომება პრომილებში.

ნაშრომში მოყვანილია ამ კოეფიციენტების გამოთვლის მათემატიკური მოდელები, გაკეთებულია შედეგების შესახებ დასკვნები.

SUMMARY

ABOUT BIRTH AND MORTALITY OF NEW-BORN CHILDREN

TSIALA BUCHUKURI

In the work are discussed the issues of birth and mortality of new-born children in the period of 2000-2009. The coefficients of birth and mortality of new-born children are calculated, mathematical models of their calculation are given, and the results of these calculations are estimated and analyzed.

РЕЗЮМЕ

О РОЖДЕНИИ И СМЕРТНОСТИ НОВОРОЖДЕННЫХ

ЦИАЛА БУЧУКУРИ

В работе разобраны вопросы о рождении и смертности новорожденных в периоде 2000-2009 г.г. Вычислены коэффициенты рождении и смертности новорожденных, даны математические модели их вычисления, оценены и проанализированы результаты этих вычислений.

VALERI MODEBADZE

DOCTOR OF SOCIAL SCIENCES
(INTERNATIONAL RELATIONS AND POLITICS)

ASSOCIATE PROFESSOR AT THE EDUCATIONAL UNIVERSITY
OF INTEATIONAL RELATIONS

Life is „the struggle for survival“ and in the fight for survival only the fittest will survive. This rule applies not only to individuals, but also to states and nations. In the anarchic world only those states and nations can survive that have particularly strong traditions and customs and particularly strong ethnic identity. In the international „state of nature“ each state is forced to give priority to its own national interests that can be defined as the state survival and the maintenance of distinctive ethnic characteristics.

The maintenance of a distinct ethnic identity is not an easy task, especially in the era of globalization. Due to the economic and cultural globalization growing number of languages will become endangered and eventually, extinct. The importance of dominant languages such as English, Chinese, Spanish, etc. is increasing and people find it more comfortable to communicate and conduct business in these languages. Globalization and modernization can be regarded as major threats to indigenous cultures and languages throughout the world. Nations and ethnic groups emerge, change and vanish through the course of history. From the history we know that many big states and nations were razed to the ground. Why are some states capable of keeping their distinctive ethnic identity whereas others loose it very quickly? Geographical factors play very important role in shaping and maintaining a distinctive ethnic identity. In order to highlight the importance of Geographical factors for the maintenance of ethnic identity we can examine the turkification process in Caucasus. Migration of Turkish tribes caused radical changes in the ethnic composition of Caucasus. When talking about the Caucasian states, it will be explained why some Caucasian states and nations managed to keep their ethnic identity and some didn't.

Caucasus has a strategic location and is the bridge between Europe and Asia. It is often referred to as the „Mountain of languages“ because of its linguistic and cultural diversity. There are more than 50 ethnic groups residing in the region. It is one of the most ethnically diverse regions on earth. Linguistically the region is divided into three different groups: Caucasian, Indo-European and the Altaic languages. It is important to note that Caucasian languages have been particularly well preserved in the Greater Caucasus, which is the major mountain range of the Caucasus Mountains and in the adjacent areas of Greater Caucasus, whereas other areas became the home of Indo-European and Altaic people.

Caucasus Mountains protected Caucasian people during invasions and migration processes. Thanks to the Caucasus Mountains Caucasian people avoided contact with the nomadic tribes, who have migrated to various parts of the world and radically changed the ethnic composition of it. In Europe only a few tribes, for instance Basques, which were residing in mountains could keep their distinctive nonIndo-European ethnic identity. Caucasian Mountains protected Caucasian people not only from the Indo-Europeans, but also from other people and linguistic groups. Despite the fact that Caucasus has experienced many invasions, high altitude and mountains enabled Caucasian people to survive and withstand invasions. Caucasus Mountains not only provided safe shelter to Caucasian people, but also shaped their national characteristics and ethnic identity. German poet, critic and philosopher Herder argued that the innate character of each national group was ultimately determined by its natural environment, climate and physical geography, which shaped the lifestyle, attitudes, traditions and customs of the people. (Heywood, 1997, p.105)

From the Caucasian nations, Georgia is one of the most developed culturally and has particularly strong native traditions and customs. Its rich literature and traditions has always attracted the attention of the world. Despite the fact that Georgia is located in a very quarrelsome region and has always been surrounded by powerful states and neighbors, Georgians always managed to keep their traditions and customs. Georgia has successfully managed to withstand all aggressions and invasions. One of the most decisive battles for the maintenance of ethnic identity took place in the 11th century, when Turkish tribes began to migrate in large numbers to Asia Minor and Caucasus.

One might well ask how could Georgia retain its distinctive ethnic identity after so many Turkish invasions, while it's neighboring country Azerbaijan was fully turkicised. Geographical factors can provide answer to this question. Turkification process affected all peoples of Caucasus, but some Caucasian nations and ethnic groups were more affected by this process than others.

Massive migration of Turkish tribes to Caucasus began in the second half of XI century, when Turks -Seljuks migrated in large numbers from Central Asia to Transcaucasus and Asia Minor. Turk-Seljuks conquered vast territories and established an immense nomadic Empire stretching from the Hindu Kush to Eastern Anatolia and from Central Asia to the Persian Gulf. They conquered Iran, Azerbaijan, Armenia, Mesopotamia, Syria and Palestine. They also managed to defeat Byzantine Empire in 1071, in the battle of Manzikert (Manaskerti). Turks captured Byzantine Emperor Romanos Diogen and forced him to cede eastern provinces to Turk-Seljuks. Turks took a firm control of Anatolia and assimilated all people and tribes living in this region. Before the arrival of Turk -Seljuks, Greek was the dominant language in Anatolia, but it began to decline and was replaced by Turkish language. Georgia, isolated and surrounded, was left alone against the huge force of the Turks. (Suny, R.G., 1983, p. 56)

First invasion of the Turk-Seljuks in Georgia took place in 1064 under the leadership of Sultan Alp - Arslan. Turk-Seljuks invaded Meskheti and captured the city of Akhalkalaki. Most of its population were taken captives and they were resettled to Iran. (Lomsadze, 2000, p.8, 9) The second invasion of the Turk-Seljuks in Georgia took place in 1068. They devastated Eastern Georgia, Meskheti and Imereti and demanded unconditional surrender from the Georgian King Bagrat IV. But Bagrat IV refused to submit to Alp Arslan and after his death his successor George II continued fighting against Turks.

From 1080 begins the massive migration of Turkish tribes to Georgia, which is also known in the Georgian historical sources as „Didi Turkoba“ (Great Turkish Yoke). As the historian of King David the Builder informs us “Klarjeti, Shavsheti, Adjara, Samtskhe, Kartli, Argueti, Samokalako and Chkondidi were filled with Turks. The inhabitants of these regions were captured and exterminated.“ (The Georgian Chronicles - „Kartlis Tskhovreba,“1942, p.201) By 1081 Most of Georgia had been conquered and devastated by Tuks-Seljuks and only mountainous areas of the country remained out of Seljuk control. George II was unable halt the Turkish expansion in Caucasus. He was compelled to submit and pay tribute to Turks. (Georgian Chronicles - “Kartlis Tskhovreba,”1942, p.202, 203) Because of the massive migration of Turkish tribes, Turk-Seljuks outnumbered Georgians. In addition, earthquakes in Meskheti inflicted a lot of damage on the country and devastated many villages. These „earthquakes lasted one year and decimated country's population“. (The Georgian Chronicles - „Kartlis Tskhovreba,“1942, p.204) In spite of these damages and difficult socio-political situation, heir of George II, King David the Builder managed to unite the country and transformed Georgia into the most powerful state of the Near East. He carried out ambitious program of domestic reforms which was aimed at strengthening central authority and king's power. Kind David created regular army and peasant militia in order to resist the Turk-Seljuk colonization of his country. He made significant progress in liberating Georgian lands from Turkish dominion. King David significantly enlarged the boundaries of his kingdom and also stopped paying the tribute to Turks. As his historian writes „he neither paid the tribute to the Sultan nor could the Turks winter in Kartli.“ (The Georgian Chronicles - „Kartlis Tskhovreba,“1942, p.206) David IV proved to be not only a brilliant statesman but also an excellent military commander. In 1121 on Didgori field David defeated an immense coalition of Seljuk-Muslim forces. (Suny, R.G., 1983, p. 58-60) By the end of his reign Georgia's borders greatly expanded stretching from Nikopsia (present day Tuapse) to Darubandi (Present day Derbent). David the Builder laid the foundations of the united and powerful Georgia that had been transformed during his reign into the leading power in the Middle East. King David's successors continued the policy of Georgia's expansion by subordinating Turkish principalities and the peoples of Caucasus. Georgia's power reached its peak during the reign of Queen Tamar, when Georgia controlled whole Transcaucasus. In addition, its neighbouring Turkish principalities and North Caucasian tribes were its vassals. Therefore, the period between the early 12th and early 13th centuries is considered the Golden Age of Georgia. (Suny, R.G., 1983, p.60-62)

Georgia Successfully withstood the turkification process in the middle ages. Although the power of thee Georgian kingdom has declined after the arrival of Tatar-Mongols in Caucasus in the 13th century and after the breakdown of Georgia into a number of independent principalities in the 15th century, small Georgian principalities still managed to retain independence, and their distinctive Georgian identity and culture. Georgian people managed to keep their Georgian national identity even in those Georgian regions which were under direct Turkish control. As it is illustrated in the map below Turks never fully conquered Georgia. Although Western Georgian principalities became tributary states of Ottoman Empire, they enjoyed certain degree of autonomy and independence. Turks only managed to establish direct control on Southern provinces of Georgia and incorporated them into Ottoman Empire. It is important to note that Turks found it hard to control highland regions and mountainous areas of Meskheti. This fact is also confirmed by European travellers and researchers. European travellers who visited Meskheti in the 18th and 19th centuries provide us with valuable information about this issue. According to them people living in the highland regions and Mountainous areas of Meskheti were homogenous and these areas were populated by ethnic Georgians, while in lowlands and valleys population was more mixed and heterogeneous.

Turks turkified and assimilated the inhabitants of plains and lowland areas, but were unable to establish firm control on highland regions of Meskheti. For instance, Turks were unable to control Georgians living in highlands of Ajaria. When the ruler of Ajaria Abulbeg Khimshiashvili invaded Guria in 1784, King Solomon I sent a note of protest to the Pasha of Akhaltskihe. Pasha replied to the king explaining him that although Ajaria was under his jurisdiction, he was unable to control Ajarians who lived in inaccessible mountainous areas and therefore, could not punish them. (Koridze, 2010, p.58)

Peoples and nations, who experienced Ottoman domination, migrated in large numbers to mountains in order to retain their distinctive identity. For instance, Greeks left plains of the Greek peninsula and resettled in the mountains, where the rugged landscape made it hard for the Ottomans to establish either military or administrative presence. Turkish domination, which is also known as “Turkokratia” lasted for a long time in Greece. Since the 15th century most of the plains and Greek islands were under Ottoman control, but the mountains and highland regions of Greece were largely untouched, and were a refuge for Greeks to escape Turkish rule. Thus, the highland regions and mountainous areas played very important role in the maintenance of Greek national identity. Despite the long period of Turkish rule, which lasted in Greece more than 400 years, Greeks managed to keep their national identity thanks to the Geographical factors and mountainous landscape of Greece.

A similar process took place in Caucasus. Highland regions of Caucasus were not affected by the Turkification process, but this process was very intensive in the lowlands and steppes of Caucasus, especially in present-day Azerbaijan. The origins of the Azerbaijanian people are one of the controversial issues of the history of Azerbaijan. Many scholars who study the ethno-genesis of the Azerbaijani people state that Albans were the ancestors of the Azerbaijanian people and Turks were latecomers in the Caucasus region. Present-day Azerbaijan was almost fully populated by Caucasian tribes. According to the Greek geographer Strabo the total number of Albanian tribes reached twenty-six. Albanian ethnic community emerged as a result of the consolidation of different native Caucasian tribes who shared common customs and culture. The kingdom of Albania emerged in the eastern Caucasus in the 2nd and 1st century B.C. and along with Iberia and Armenia formed one of the three nations of the Caucasus. Albans spoke a language which belonged to North - East Caucasian language family and was related to Nakh-Dagestanian group. Thus, the original population of present-day Azerbaijan was not Turkish in origin and this country was almost fully populated by indigenous people of Caucasus. Albans were Christianized in the 4th century, but were unable to retain their distinctive religious and ethnic identity, because of the geographical factors. Invaders found it easy to conquer the lowlands and steppes of Albania. Therefore, it was easily absorbed by Iranian and subsequently Turkish tribes. Albans have been assimilated first by Iranians and later by the Turkish speaking nomadic tribes, also known as Seljuk - Oguzic tribes. Small remnants of this ethnic group continue to exist today, and are known as the Udis. The Udis, who are one of the ancient native peoples of Caucasus, are considered to be descendants of the people of Caucasian Albania. (Schulze, W., 2003) Unlike other Albanian tribes, Udis were neither Islamized, nor turkified and managed to retain their distinct ethnicity. Some Caucasian tribes residing in the mountainous areas of Azerbaijan also managed to retain their ethnic identity. (For instance, people living in the villages of Khinalug and Gьlьstan in the mountains of Quba Raion)

Thus Caucasian peoples, especially those who resided in highland regions and mountains kept their distinctive traditions and customs despite the fact that Caucasus was always an arena of constant political and military struggle. It always formed a zone where the big Empires frontiers overlapped and geo-political interests clashed. However, the high altitude and the rugged landscape played very important role in the maintenance of Caucasian identity and enabled peoples of Caucasus to survive and withstand many invasions. On the other hand those Caucasian tribes that lived in steppes and lowlands of present-day Azerbaijan were less fortunate and became an easy pray to invaders. They were unable to retain their distinctive Caucasian identity.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

გეოგრაფიული ფაქტორების როლი ეთნიკური იდენტობის შენარჩუნებაში

ვალერი მოდებაძე

სტატიაში განხილულია თუ რა დიდი მნიშვნელობა აქვს გეოგრაფიულ ფაქტორებს ეთნიკური იდენტობისა და ეროვნული თვითმყოფადობის შენარჩუნებაში.

SUMMARY

THE IMPORTANCE OF GEOGRAPHICAL FACTORS FOR THE MAINTENANCE OF ETHNIC IDENTITY

VALERI MODEBADZE

This article emphasizes the importance of geographical factors for the maintenance of ethnic identity

РЕЗЮМЕ

РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ГЕОГРАФИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ В СОХРАНЕНИИ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ

ВАЛЕРИ МОДЕБАДЗЕ

В статье рассматривается роль и значение географических факторов в сохранении национальной идентичности.

ანა კუჭუხიძე

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის დოქტორანტი

პოლიტიკური კრიზისების გამომწვევი ფაქტორები მრავალგვარია, თუმცა ყველა მათგანი შეიძლება გავაერთიანოთ ერთ სიტყვაში - „კონფლიქტი“.

თუ ჩვვენ ტერმინს „კონფლიქტი“ ფართო მნიშვნელობით გამოვიყენებთ, აღმოვაჩენთ, რომ ნებისმიერი პოლიტიკური კრიზისის მიზეზი არის კონფლიქტი საზოგადოებასა და სახელმწიფოს შორის, კონფლიქტი სახელმწიფო ორგანოებს შორის, სახელმწიფოთაშორისი კონფლიქტები და სხვ.

სწორედ ამიტომ, თავდაპირველად, საჭიროა განისაზღვროს, თუ რა არის კონფლიქტი, რა იწვევს მას და როგორია მისი ბუნება. მართალია დასმულ კითხვებზე პასუხს იურიდიული დისციპლინები არ იძლევა, მაგრამ კონფლიქტებს და მასთან დაკავშირებულ საკითხებს არაერთი მეცნიერება შეისწავლის. კერძოდ: ფსიქოლოგია, კონფლიქტოლოგია, პოლიტოლოგია და სხვ. აღსანიშნავია, რომ ამ და სხვა დარგის მეცნიერებების მიერ ჩამოყალიბებულია ტერმინის - „კონფლიქტი“ არაერთი განმარტება, თუმცა ნაშრომში შეგნებულად არ იქნება ისინი წარმოდგენილი, რათა მკითხველი თავიდანვე არ შემოიფარგლოს წინასწარ განსაზღვრული „რეცეპტით“ და კონფლიქტის დადებითი და უარყოფითი მხარეების, მისი სახეებისა და გამომწვევი მიზეზების წარმოჩენის შედეგად თავადვე გააკეთოს დასკვნები.

დასაწყისშივე უნდა განიმარტოს ერთი რამ: მართალია, ადამიანთა უმრავლესობაში ტერმინი „კონფლიქტი“ იწვევს უსიამოვნო ემოციებს და ასოცირდება ისეთ მოვლენებთან, როგორიცაა: დაძაბულობა, აგრესია, ფიზიკური დაპირისპირება, ომები და სხვ., თუმცა, რეალურად, ცალკეულ შემთხვევებში კონფლიქტს შესაძლოა დადებითი ეფექტიც გააჩნდეს. ეს დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა სახის კონფლიქტთან გვაქვს საქმე. ფსიქოლოგები სამართლიანად მიუთითებენ, რომ არსებობს კონფლიქტის ორი სახე: დესტრუქციული და კონსტრუქციული.

დესტრუქციული კონფლიქტის დროს მხარეებს გააჩნიათ განსხვავებული მიზნები და ინტერესები და ცდილობენ თავიანთი შეხედულებების დასაცავად ზიანი მიაყენონ ერთმანეთს ან უფრო მეტიც, გაანადგურონ მოწინააღმდეგე.

კონსტრუქციული კონფლიქტისას კი არსებობს არა მხოლოდ იმის მოთხოვნილება, რომ მხარეებმა ერთმანეთს რაიმე ზიანი მიაყენონ, არამედ ასევე მისწრაფება, რომ შექმნან რაღაც ახალი და, რაც მთავარია, ამ სახის კონფლიქტში მთავარი სწორედ სიახლის შექმნის მოტივია. კიდევ ერთი და შეიძლება ითქვას ყველაზე მკაფიო განსხვავება კონსტრუქციულსა და დესტრუქციულ კონფლიქტს შორის არის ის, რომ კონსტრუქციული კონფლიქტისას მხარეები მოქმედებენ დადგენილი, შეთანხმებული ან ჩვეულების ძალით ჩამოყალიბებული პროცედურით. კონსრუქციული კონფლიქტის მაგალითად შეგვიძლია დავასახელოთ სამეცნიერო დისკუსია, სადაც, მართალია მონაწილეები ცდილობენ გააბათილონ ერთმანეთის არგუმენტები და მხოლოდ თავიანთი მოსაზრების ჭეშმარიტება დაამტკიცონ, მაგრამ ისინი მოქმედებენ გარკვეული ნორმატიული, ჩვეულებითი თუ მორალური ნორმების დაცვით. ამასთან, მათი მთავარი მიზანი არის არა ერთმანეთის წინააღმდეგ „ბრძოლა“, არამედ მეცნიერებისათვის, საზოგადოებისათვის და ა.შ., მნიშვნელოვანი სიახლეების აღმოჩენა და დამკვიდრება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მათ აქვთ საერთო მიზანი. კონსტრუქციული კონფლიქტის მაგალითს წარმოადგენს აგრეთვე სპორტული შეჯიბრება. სპორტული ორთაბრძოლისას, მართალია, მხარეები ერთმანეთს ფიზიკურ ზიანს აყენებენ, მაგრამ ორთაბრძოლა მიმდინარეობს დადგენილი წესების დაცვით. მხარეთა უმაღლესი მიზანი კი არა ერთმანეთისთვის ტრავმების მიყენება, არამედ გამარჯვების მოპოვებაა. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ შეჯიბრებისას მხარეები არკვევენ, ვინ უფრო ძლიერია, ვისი ტექნიკა ან ტაქტიკაა უფრო ეფექტური და დაშვებული შეცდომების გაანალიზების საფუძველზე ცდილობენ გააუმჯობესონ მომზადების დონე.

კონფლიქტებზე საუბრისას ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ზოგ შემთხვევაში მას დადებითი მხარეებიც გააჩნია და სწორად წარმართვის შემთხვევაში სარგებლის მოტანაც შეუძლია. ამიტომ, კონფლიქტის მოგვარების საშუალებებისა და ტექნიკის შესწავლას აქვს უდიდესი მნიშვნელობა. მხოლოდ მათი სწორი და დროული გამოყენებით არის შესაძლებელი არა მარტო მაქსიმალურად შევამციროთ კონფლიქტების თანმდევი უარყოფითი ეფექტი, არამედ, ასევე მივიღოთ პოზიტიური შედეგები.

რასაკვირველია, კონფლიქტები მხოლოდ ზემოხსენებულ ორ სახედ არ იყოფა. მათი კლასიფიკაცია შესაძლოა განხორციელდეს სხვადასხვა საფუძვლით, როგორიცაა კონფლიქტის მონაწილეთა შემადგენლობა, მათი შინაარსი, ხანგრძლივობა, მიზეზები და სხვ. მაგ.: კონფლიქტები მხარეთა მიხედვით შესაძლოა დავყოთ შემდეგ სახეებად: შიდაპიროვნული კონფლიქტი; პიროვნებათაშორისი კონფლიქტი; კონფლიქტი ჯგუფებს შორის; შიდაორგანიზაციული კონფლიქტი; კონფლიქტი პიროვნებასა და ორგანიზაციას შორის და სხვ. თუმცა მათზე დეტალურად არ შევჩერდებით.

კონფლიქტზე საუბრისას ალბათ ყველაზე საინტერესო იმ მიზეზების აღმოჩენაა, რაც ამ უთანხმოებას წარმოშობს. კონფლიქტის წარმოშობის მიზეზი უამრავია, თუმცა შესაძლოა ისინი ორ ძირითად ჯგუფად დავყოთ: სუბიექტური და ობიექტური მიზეზები. სუბიექტური მიზეზები ადამიანის გონებაში, მის ფსიქიკაში იმალება და ყოველგვარ რეალურ საფუძველსაა მოკლებული. მაგალითად: მარცხის, წარუმატებლობის, თავსდამტყდარი უბედურების დროს ადამიანი ხშირად იწყებს დამნაშავის ძებნას, რომელსაც ყველა თავის წარუმატებლობას გადააბრალებს. ამ ძიებისას კი შესაძლოა აბსოლუტურად უდანაშაულო პირები აღმოჩნდნენ „დამნაშავეების” როლში. ამასთან, სუბიექტურ საფუძველზე აღმოცენებული კონფლიქტი, რომელსაც ხშირად არარეალურ კონფლიქტს უწოდებენ, წარმოადგენს არა საშუალებას, არამედ მიზანს.

კონფლიქტის წარმოშობის მთავარი ობიექტური მიზეზები კი შემდეგია:

მოკლედ განვიხილოთ თითოეული მათგანი.

1. შეზღუდული რესურსები და მათი განაწილება. ნებისმიერი სულიერი არსების მამოძრავებელი ძალა სურვილია, რომელსაც შესაძლოა პირობითად ვუწოდოთ „მე მინდა!“.

„მე მინდაში“ იგულისხმება მოთხოვნილებები, რომლებიც ნებისმიერი სულიერი არსების ქცევას უდევს საფუძვლად. ნებისმიერი მოქმედება „მე მინდას“ ნიადაგზეა აღმოცენებული და შეიძლება ითქვას, რომ მის პროდუქტს წარმოადგენს. ნებისმიერი ცოცხალი არსება სწორედ თავისი მოთხოვნილებებიდან გამომდინარე იძულებული ხდება გარკვეული ურთიერთობა დაამყაროს გარესამყაროსთან. სწორედ მოთხოვნილებები აიძულებს ცხოველებსა და ფრინველებს გააფთრებულებმა იბრძოლონ საკვების მოსაპოვებლად, დაიცვან ნანადირევი, ააგონ ბუდეები, სწორედ „მე მინდას“ მიზეზით ადამიანები შრომობენ, არღვევენ კანონებს, იწყებენ ომებს. ფაქტია, მოთხოვნილებები გააჩნიათ ადამიანებსაც და ცხოველებსაც, ამ თვალსაზრისით ერთი შეხედვით განსხვავება არ არსებობს, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, განსხვავება მათ შორის მაინც დიდია. საქმე ისაა, რომ ცხოველის მოთხოვნილებათა ბუნება და წრე ერთხელ და სამუდამოდ არის განსაზღვრული: მათ ცოცხალი ორგანიზმის ბიოლოგიური თავისებურებები უდევს საფუძვლად. სულ სხვა საკითხია ადამიანის მოთხოვნილებები, რომელიც სოციალურ ურთიერთობათა განვითარების ნიადაგზე განუწყვეტელი ქმნადობის პროცესში იმყოფება. შედეგი ისაა, რომ არა მარტო ძველი მოთხოვნები იცვლება, არამედ განუწყვეტლივ ახალი მოთხოვნილებებიც ჩნდება. სწორედ ეს არის მიზეზი იმისა, რომ ჩვენ ხშირად ვისმენთ ასეთი შინაარსის შენიშვნებს: „თქვენ არასდროს ხართ კმაყოფილი“, ან „რაც უფრო მეტი გაგაჩნია, მით უფრო მეტი გინდა“ და სხვ. მართლაც ფაქტია, რომ თუ სულ რამდენიმე ათეული წლის წინათ ავტომობილები, ტელეფონები, ტელევიზორები ფუფუნების საგნებად მიიჩნეოდა, რომელთა შეძენაც მხოლოდ პრივილეგირებულ უმცირესობას შეეძლო, დღესდღეობით ეს ნივთები ფაქტიურად, პირველადი აუცილებლობის საგნებად ითვლება. თუმცა ტექნიკური პროგრესის საფუძველზე იქმნება კიდევ უფრო საინტერესო და მიმზიდველი საშუალებები და შესაბამისად ადამიანებს უჩნდებათ ახალი მოთხოვნილებები. მათში კვლავ და კვლავ იღვიძებს სურვილი „მე მინდა“.

სწორედ ეს მუდმივი მზარდი მოთხოვნილებები წარმოადგენს კონფლიქტების წარმოშობის წინაპირობას. ადამიანის მოთხოვნილებებს და მათი დაკმაყოფილების გზებს არა აქვთ საზღვარი, მაგრამ ყოველ მოცემულ მომენტში რესურსები, რომლებიც საჭიროა მათ დასაკმაყოფილებლად - შეზღუდულია.

სად არის გამოსავალი? შესაძლოა ითქვას, რომ ეს ერთგვარი მოჯადოებული წრეა. რა თქმა უნდა, დროთა განმავლობაში, ტექნიკური პროგრესი შესაძლებლობას გვაძლევს ვაწარმოოთ ადამიანებისათვის აუცილებელი სულ უფრო მეტი რაოდენობის საქონელი, მაგრამ პრობლემა ისაა, რომ ჩვენი მოთხოვნილებები უფრო სწრაფად იზრდება, ვიდრე საქონლისა და მომსახურების წარმოების გადიდების შესაძლებლობები. შესაბამისად რესურსების შეზღუდულობა - ეს მუდმივი და საერთო პრობლემაა, რომელიც დამახასიათებელია ნებისმიერი საზოგადოებისათვის. რესურსების შეზღუდულობა არსებობს ყველა ქვეყანაში, როგორც მდიდარში, ისე ღარიბში. შესაბამისად, ნებისმიერ საზოგადოებაში არსებობს კონფლიქტის გაღვივების მუდმივი კერა და ადამიანთა ჯფუგები, ორგანიზაციები, სახელმწიფოები, სახელმწიფოთა გაერთიანებები, ზუსტად ისევე, როგორც ცალკეული ინდივიდები, მუდმივად იბრძვიან, რომ მაქსიმალურად დააკმაყოფილონ საკუთარი და მათი წევრების მოთხოვნილებები.

2. განსხვავება მიზნებში. როგორც წესი, სხვადასხვა ორგანიზაციებში მათი მოცულობისა და განვითარების დონის შესაბამისად აუცილებლად მიმდინარეობს პროცესი, რომლის შედეგადაც ორგანიზაციას ემატება ახალი სტრუქტურული ერთეულები, ან უკვე არსებული დანაყოფები იყოფა უფრო ვიწრო სპეციალიზირებულ განყოფილებებად, დეპარტამენტებად, სამსახურებად და ა.შ. ეს ზრდის ორგანიზაციაში კონფლიქტების გაღვივების რისკს, რამდენადაც ეს სტრუქტურული ქვედანაყოფები თავადვე განსაზღვრავენ თავიანთ მიზნებს და მთელ ძალისხმევას სწორედ დასახული მიზნების შესრულებისაკენ მიმართავენ, რომლებიც შესაძლოა ეწინააღმდეგებოდეს სხვა სტრუქტურული ქვედანაყოფების ან თუნდაც თვით ორგანიზაციის მიზნებს. მაგალითისათვის, გაყიდვების დეპარტამენტი შესაძლოა დაჟინებით მოითხოვდეს მაქსიმალურად მრავალფეროვანი პროდუქციის წარმოებას, რამდენადაც ეს გაზრდის საწარმოს კონკურენტუნარიანობასა და გაყიდვების მოცულობას. მეორეს მხრივ, ფინანსური დეპარტამენტის მიზნის - „დანახარჯების შემცირების“ მიღწევა გაცილებით ადვილია ნაკლებად მრავალფეროვანი პროდუქციის არსებობისას. ასეთმა განსხვავებულმა მიზნებმა შესაძლოა წარმოშვას კონფლიქტი ორგანიზაციის შიგნით. და თუ ჩვენ სახელმწიფოსაც ერთ დიდ ორგანიზაციად წარმოვიდგენთ, აშკარა ხდება, რომ ასეთი საფრთხის წინაშე სახელმწიფოც შეიძლება აღმოჩნდეს. პოლიტიკური კრიზისები შესაძლოა გამოიწვიოს იმ ფაქტმა, რომ მოსახლეობასა და სახელმწიფო ხელისუფლებას განსხვავებული მიზნები გააჩნიათ. პრობლემა შესაძლოა წარმოიშვას მაშინაც, როდესაც სხვაობა მიზნებს შორის გააჩნიათ სხვადასხვა სახელმწიფო დაწესებულებებს, რომელთა კოორდინირებული მოქმედება სახელმწიფოებრივი ამოცანების წარმატებით განხორციელების აუცილებელი წინაპირობაა.

3. განსხვავება მეთოდებში. ჩვენ განვიხილეთ შემთხვევა, როდესაც კონფლიქტების საფუძველს ჯგუფის წევრთა განსხვავებული მიზნები წარმოადგენდა, თუმცა შესაძლებელია უთანხმოება იმ სუბიექტებს შორისაც წარმოშვას, რომელთა შორისაც ამგვარი ინტერესთა კონფლიქტი არ არსებობს. საკმაოდ ხშირად ადამიანებს, რომელთაც საერთო ინტერესები და საერთო მიზნები აქვთ, შესაძლოა ჰქონდეთ განსხვავებული შეხედულებები იმის თაობაზე, თუ რა გზებით უნდა იქნეს მიღწეული მათი საერთო მიზანი. ამასთან თითოეული მათგანი ყოველთვის დარწმუნებულია, რომ სწორედ მათი მოსაზრებაა ჭეშმარიტი. როგორც წესი, ადამიანებს ახასიათებთ აღიქვან საკუთარი თვალსაზრისი, როგორც ობიექტური. ჩვენ, ადამიანებს ტენდენცია გვაქვს გავზარდოთ განსხვავება ჩვენსა და სხვების თვალსაზრისებს შორის და ამდენად, გავზარდოთ ინტერესების კონფლიქტი. რეალობა ადასტურებს, რომ სწორედ საერთო მიზნების მიღწევის საშუალებებზე განსხვავებული შეხედულებები ხშირად ხდება საერთო ინტერესების მქონე ადამიანებს, ორგანიზაციებსა და სახელმწიფოებს შორის წარმოშობილი კონფლიქტების საფუძველი.

4. ურთიერთდამოკიდებულება ვალდებულებათა შესრულებისას. კონფლიქტის წარმოქმნის შესაძლებლობა არსებობს ყოველთვის, როდესაც ადამიანი ან ადამიანთა ჯგუფი (ორგანიზაცია, დაწესებულება და სხვ.) მის წინაშე მდგარი ამოცანების შესრულებისას დამოკიდებულია სხვა ადამიანზე ან ადამიანთა ჯგუფზე. გარკვეულ სიტუაციებში ასეთი შესაძლებლობა კიდევ უფრო იზრდება. მაგალითად, ისეთი სტრუქტურის მქონე ორგანიზაციებში, სადაც დარღვეულია ერთპიროვნული მმართველობის პრინციპი.

ერთპიროვნული მმართველობის პირობებში აღნიშნული მიზეზით კონფლიქტის წარმოშობის შესაძლებლობა შედარებით მცირეა. მიუხედავად ამისა, თანამედროვე მსოფლიოში იშვიათია სახელმწიფოები, სადაც სახელმწიფო ხელისუფლება ერთი პირის ხელშია თავმოყრილი. თანამედროვე სახელმწიფოთა უმრავლესობა ეფუძნება ხელისუფლების დანაწილების პრინციპს, რომელიც ყველაზე უკეთ უზრუნველყოფს სახელმწიფოში დემოკრატიული პრინციპების განვითარებასა და დაცვას. მაგრამ რამდენადაც, კონფლიქტების მიზეზების შესწავლისას გამოირკვა, რომ ერთპიროვნული მმართველობა ამცირებს კონფლიქტების წარმოშობის რისკს, საინტერესო იქნება ფსიქოლოგიურ მეცნიერებაზე დაყრდნობით გავცეთ პასუხი შეკითხვას: ხელისუფლების დანაწილება, ხელისუფლების სხვადასვა შტოებს შორის ერთმანეთის წინაშე პასუხისმგებლობისა და მათთან თანამშრომლობის აუცილებლობის განცდა სახელმწიფოს ფუნქციონირებაზე დადებითად აისახება, თუ უარყოფითად? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად საინტერესოა ამონარიდი რევაზ ქვარცხვას ნაშრომიდან „სოციალური ფსიქოლოგია“:

„ჯერ კიდევ გასულ საუკუნეში ნორმან ტრიპლიტმა შეამჩნია, რომ ველომრბოლელები, უკეთეს დროს აჩვენებდნენ რბოლაში შეჯიბრების დროს, ვიდრე ინდივიდუალური ვარჯიშის დროს. პირველი ექსპერიმენტები ამ პრობლემაზე ალბათ ტრიპლიტს ეკუთვნის, როცა ლაბორატორიულ პირობებში მან ბავშვებს დაავალა ძაფის დახვევა რაც შეიძლება სწრაფად, ჯერ ინდივიდუალურად და შემდეგ ჯგუფში. კვლევის შედეგები განსხვავებული იყო. ისინი ზოგ შემთხვევაში აჩვენებდნენ, რომ სხვისი არსებობა აუმჯობესებდა ინდივიდუალურ შესრულებას. მაგრამ ამის პარალელურად მიღებული იქნა საწინააღმდეგო შედეგებიც, სადაც აშკარა იყო, რომ სხვისი თანდასწრება აუარესებდა ინდივიდუალურ შესრულებას. ამის შემდეგ უამრავი გამოკვლევა მიეძღვნა ამ საკითხს.

1960-იან წლებში ამ პრობლემით დაინტერესდა რობერტ ზაიონკი (Zajonk, 1965) და სცადა ამ ურთიერთსაწინააღმდეგო შედეგების ურთიერთშეჯერება და საბოლოოდ შემდეგ შედეგამდე მივიდა: სხვისი არსებობა ხელს შეუწყობს კარგად დასწავლილი პასუხების გამოვლენას, მაგრამ ხელს შეუშლის ქცევის ჯერ კიდევ არადაოსტატებული ფორმების შესრულებას.“

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, როდესაც ინდივიდმა ზუსტად იცის თუ რა ევალება და აქვს საკმარისი შესაძლებლობა და უნარები გაართვას თავი დაკისრებულ დავალებას, „სხვისი“ არსებობა აძლევს მას დამატებით სტიმულს, რომ უკეთ შეასრულოს დაკისრებული ვალდებულებები, რაც საბოლოოდ დადებითად აისახება შედეგებზე, ხოლო, როდესაც სუბიექტმა ზუსტად არ იცის რა ევალება, ან არ გააჩნია საკმარისი უნარები ამ ვალდებულებების შესასრულებლად, მაშინ „სხვისი“ არსებობა კიდევ უფრო აბნევს მას და საბოლოოდ მიღებული შედეგი არცთუ კარგია.

ამ ლოგიკას თუ მივყვებით, შესაძლოა მივიდეთ შემდეგ დასკვნამდე: ხელისუფლების დაყოფა აღმასრულებელ, საკანონმდებლო და სასამართლო ხელისუფლებად მოგვცემს რეალურ დადებით შედეგს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ხელისუფლების თითოეულ შტოს ზუსტად ექნება განსაზღვრული თავისი ფუნქციები და ექნება საკმარისი შესაძლებლობები და რესურსები (ფინანსური, მატერიალური, ადამიანური და ა.შ.) ამ ფუნქციების შესასრულებლად.

ამრიგად, შესაძლოა ითქვას, რომ, როდესაც ხელისუფლების თითოეული შტო ეფექტურად შეასრულებს მასზე დაკისრებულ ამოცანებს, ცხადია მცირდება რისკი იმისა, რომ წარმოიშვას კონფლიქტი ხელისუფლების სხვადასხვა შტოებს შორის და პირიქით ურთიერთდამოკიდებულება ვალდებულებათა შესრულებისას იმ სუბიექტებს შორის, რომელთაც კარგად არ აქვთ გაცნობიერებული თავიანთი როლი, ან ვერ ართმევენ თავს მათზე დაკისრებული ვალდებულებების შესრულებას ზრდის კონფლიქტების წარმოშობის რისკს.

ზემოთქმული, რასაკვირველია, არ ეხება მხოლოდ სახელისუფლებო შტოებს შორის ურთიერთობას. აღნიშნული მიდგომა ვრცელდება ნებისმიერ შემთხვევაზე, როდესაც სახეზეა ურთიერთდამოკიდებულება ვალდებულებათა შესრულებისას.

5. მცდარი კომუნიკაცია. ცნობილი ფსიქოლოგის სტეგანცევის ერთერთ ნაშრომში, რომელიც ეფექტურ კომუნიკაციასა და კონფლიქტებს შეეხება, ვკითხულობთ: „სპეცნაზის ერთერთი განყოფილების უფროსმა ერთხელ ერთი ასეთი რამ თქვა: „როდესაც ორი ადამიანი პირისპირ ხვდება ერთმანეთს, ორივე მათგანმა აბსოლუტურად ზუსტად იცის, რომ ნებისმიერ მომენტში შესაძლოა ერთერთი მათგანის სისხლი დაიღვაროს“. თანამედროვე ფსიქოლოგიური გადმოსახედიდან ის აბსოლუტურად მართალი იყო. ადამიანის არაცნობიერი, ცხოველური ნაწილი ჯერ კიდევ აღიქვამს თავისნაირ სუბიექტთან შეხვედრას როგორც შესაძლო ბრძოლას. ხოლო ბრძოლა - ეს ორაზროვნად არის სტრესი.

მაგრამ, ამასთან, ადამიანის ცნობიერ ნაწილსაც კარგად ესმის, რომ სამყაროში არსებობს ძალადობა, რომ თანამოსაუბრე შესაძლოა ნებისმიერ დროს გამოვიდეს წყობიდან, რომ არსებობს ისეთი შემთხვევა, როგორიცაა აფექტი, რომელიც პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლების საფუძველს წარმოადგენს ისეთი დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაშიც კი, როგორიც მკვლელობაა.“ სწორედ ამიტომ, ადამიანებმა კარგად იციან, რომ ერთმანეთთან კომუნიკაციისას მათ უნდა დაიცვან გარკვეული ნორმები და წესები, რათა არ გააღვივონ კონფლიქტი და უთანხმოება. თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ სწორი კომუნიკაციის წესები დღესდღეობით არავისთვის საიდუმლოს არ წარმოადგენს ფაქტია, რომ ამ წესების რეალობაში გამოყენება ხშირად არ ხდება და დღესდღეობით სწორედ მცდარი კომუნიკაცია კონფლიქტების გამომწვევი ერთერთი გავრცელებული მიზეზია.

ამ თემაზე საუბრისას ხაზგასასმელია შემდეგი რამ: მცდარი კომუნიკაციის თავისებურება ისაა, რომ მან შესაძლოა გამოიწვიოს გაბრაზება ან გაღიზიანება და გახდეს კონფლიქტის მიზეზი მაშინაც კი, როდესაც მხარეებს შესაძლოა სრულიადაც არ ჰქონდეთ განსხვავებული მიზნები ან განსხვავებული ინტერესები.

თავის მხრივ, ის ტიპური შეცდომები, რომლებსაც სუბიექტები უშვებენ ერთმანეთთან კომუნიკაციისას, შემდეგია:

I. ნივთობრივი მიდგომა - მასში იგულისხმება პარტნიორის პოზიციის იგნორირება. ეს არის ე.წ. „ნივთობრივი“ მიდგომა, როდესაც ერთი მხარე მეორე მხარეს ეპყრობა როგორც ობიექტს, ნივთს. იყენებს მას, როგორც სათამაშოს, რადიოს, ერთი სიტყვით იყენებს მას ისე, როგორც უნდა და არ აღიქვამს მას როგორც პარტნიორს. ასეთ შემთხვევაში წარმოიქმნება სიტუაცია, როდესაც ქრება საერთო მიზანი და ყალიბდება საფუძველი მხარეთა შორის კონფლიქტის წარმოშობისათვის.

II. თანხმობის იმიტაცია - ეს არის შეთანხმების იმიტირება იმ მიზნით, რომ რაც შეიძლება მალე დამთავრდეს შეთანხმების დამღლელი და მტანჯველი პროცესი. ამ შემთხვევაში არ არის მიზანშეწონილი ჩავთვალოთ, რომ მოლაპარაკება შედგა. ასეთი მოლაპარაკებები იშვიათად სრულდება. როგორც წესი, ასეთ შემთხვევაში პარტნიორი გრძნობს და განიცდის იმედგაცრუებას, რის გამოც იგი ან საერთოდ წყვეტს ურთიერთობას, ან ხდება შემდგომში უფრო გამოხატული კონფლიქტის ინიციატორი.

III. დისტანცია - ეს არის მხარეების განზიდვა, როდესაც მხარეები ერთმანეთთან ურთიერთობაში ხელოვნურად ქმნიან გარკვეულ დისტანციას იმ მიზნით, რომ შეამცირონ უკვე არსებული კონფლიქტის „ტემპერატურა“. ასეთი „თამაში“ დასაშვებია, თუმცა სარისკო, რადგან აუცილებელია იმის ცოდნა, რომ მეტისმეტი დისტანცია საერთოდ კლავს კომუნიკაციას. და შესაძლოა კონფლიქტის გაღვივების მიზეზად იქცეს.

ეს არის ის ტიპური შეცდომები, რაც არცთუ იშვიათია კომუნიკაციისას. ასეთი შეცდომები ხშირია როგორც პიროვნულ ურთიერთობებში, ურთიერთობებში საზოგადოებრივ გაერთიანებებსა და სხვადასხვა კორპორაციებს შორის, ასევე ურთიერთობებში სახელმწიფოებს შორის, სახელმწიფო ორგანოებს შორის, სახელმწიფოსა და საზოგადოებას შორის, და შესაბამისად სრულიად შესაძლებელია მცდარი კომუნიკაცია გახდეს სერიოზული პოლიტიკური კრიზისების განმაპირობებელიც.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

პოლიტიკური კრიზისების წარმოშობის მიზეზები

ანა კუჭუხიძე

კონფლიქტები საზოგადოებაში არსებობდა, არსებობს და ყოველთვის იარსებებს. შესაბამისად, ყოველთვის არსებობს პოლიტიკური კონფლიქტების წარმოქმნის საშიშროება დაწყებული მცირე კონფლიქტებიდან, დასრულებული სახელმწიფოთაშორისი კონფლიქტებით. ეს რეალობაა, რომლის შეცვლაც შეუძლებელია. სწორედ ამიტომ, საინტერესოა იმ მიზეზების გაანალიზება, რაც ამ კონფლიქტებს იწვევს. მოცემულ ნაშრომში განხილულია კონფლიქტების წარმოქმნის შემდეგი ძირითადი მიზეზები: 1. შეზღუდული რესურსები და მათი განაწილება; 2. განსხვავება მიზნებში; 3. განსხვავება მეთოდებში; 4. ურთიერთდამოკიდებულება ვალდებულებათა შესრულებისას და 5. მცდარი კომუნიკაცია.

SUMMARY

THE CAUSES OF POLITICAL CRISIS

ANA KUCHUKHIDZE

There have always been conflicts within a society, they still exist and they will always exist. Accordingly, there always is a danger that political conflicts can be created, started from minor conflicts ended up by interstate conflicts. Conflict is an inevitable reality which is impossible to change. That's why it is much interesting to analyze the causes of conflicts. This work reviews the following main causes of conflict: 1. Limited Recourses and Their Distribution, 2. Differing Goals, 3. Difference in Methods, 4. Interdependence When Fulfilling Obligations and 5. Wrong Communication.

РЕЗЮМЕ

ПРИЧИНЫ ВОЗНИКНОВЕНИЯ ПОЛИТИЧЕСКИХ КОНФЛИКТОВ

АНА КУЧУХИДЗЕ

Конфликты в обществе существовали, существуют и будут существовать всегда. В соответствии с этим, всегда существует опасность возникновения политических конфликтов, начиная от малых конфликтов и завершая международными конфликтами. Это - реальность, изменение которой является невозможным. Именно поэтому интересно проанализировать причины, вызывающие данные конфликты. В данном труде рассмотрены основные причины возникновения конфликтов: 1. Ограниченные ресурсы и их распределение; 2. Различия в целях; 3. Различия в методах; 4. Взаимозависимость при исполнении обязательств и 5. Ошибочная коммуникация.

ელისო კერესელიძე

ფსიქოლოგიის აკადემიური დოქტორი
ილია ჭავჭავაძის სახელობის საქართველოს ეროვნული უნივერსიტეტის
ასოცირებული პროფესორი

საქართველოში უკანასკნელი წლების განმავლობაში სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს ძალადობის საკითხი. მრავალი დებატი თუ სატელევიზიო გადაცემა მიეძღვნა ამ საკითხს, ძალადობით გამოწვეულ უარყოფით შედეგებსა თუ პრევენციას.

საზოგადოების ინფორმირებულობის მიზნით აუცილებელია ძალადობის პრობლემის თეორიული მიმოხილვა. შესაძლებელია გავაანალიზოთ რამოდენიმე საკითხი: რა ფენომენია ძალადობა? რა სახისაა ის? რას წარმოადგენს ძალადობის რისკ-ფაქტორები და მიზეზები? ძალადობის მრავალი დეფინიცია არსებობს. ერთ-ერთის მიხედვით, ძალადობა - ეს არის კონტროლისა და დათრგუნვის საშუალება, რომელიც მოიცავს ემოციურ, სოციალურ, ეკონომიკურ, ფიზიკურ, სექსუალურ იძულებას, დათრგუნვას და ზიანს. ის შეიძლება იყოს ღია (მაგ. მუქარა, დევნა, მოტყუება).

ძალადობა არის ყოველგვარი ქმედება ან სიტყვა, რომელსაც შეუძლია ადამიანი შეურაცხყოს, ზიანი მოუტანოს მას ან შეულახოს კანონით მინიჭებული უფლებები. ძალადობის დროს ითრგუნება ადამიანის ნება, შელახულია მისი ხელშეუხებლობა, ღირსება და თავისუფლება[4].

სხვა წყაროების მიხედვით[1], ბავშვისადმი ძალადობა განიხილება არაღირსეული მოპყრობის ერთ-ერთ ფორმად.

ბავშვისადმი ცუდად მოპყრობის ექვს ტიპს გამოყოფენ:

თითოეული სახის ძალადობას ახასიათებს სპეციფიკური ფიზიკური და ქცევითი ნიშნები.

ფიზიკური ძალადობის ფიზიკური ნიშნები

ქცევითი ნიშნები:

ფსიქოლოგიური ძალადობის ფიზიკური ნიშნები:

ქცევითი ნიშნები:

სექსუალური ძალადობის ფიზიკური ნიშნები:

ქცევითი ნიშნები:

უგულებელყოფის ფიზიკური ნიშნები:

ქცევითი ნიშნები:

ძალადობა ბავშვებთან ჰიპერაქტიურობის, აგზნების, უკონტროლო ქცევის, აგრესიულობის მიზეზი ხდება. ასეთ ბავშვებს სერიოზული სიძნელეები აქვთ როგორც ყურადღების კონცენტრაციის, საკუთარი თავის ფლობის, ასევე სწავლის მხრივ. თავის ტვინის პოტენციალის ნაწილი სამუდამოდ იკარგება.

ძალადობას განაპირობებს მთელი რიგი რისკ-ფაქტორები და მიზეზები :

1. ინდივიდუალური ფაქტორები მოიცავს ბიოლოგიურ, ფსიქოლოგიურ და ქცევით მახასიათებლებს. ისინი შეიძლება გამოვლინდეს როგორც ადრეულ ბავშვობაში, ასევე მოზარდობის ასაკში.

2. ურთიერთობების ფაქტორები (მიკროსოციუმი-უშუალო სოციალური გარემო). პიროვნული ურთიერთობები ოჯახში და გარეთ (სკოლა, ქუჩა) ასევე ახდენს გავლენას აგრესიული ქცევის ფორმირებაზე ან ხასიათის ისეთი თვისებების გამომუშავებაზე, რომლებიც ხელს უწყობს აგრესიისადმი ტენდენციის განვითარებას.

3. ფაქტორები თემის დონეზე (მაკროსოციუმი). საცხოვრებელი ადგილი დიდ გავლენას ახდენს როგორც თავად მოზარდზე და მის ოჯახზე, ასევე თანატოლთა წრეზე. ქალაქი უფრო მეტ რისკს შეიცავს მოზარდებს შორის ძალადობის გამოვლენის თვალსაზრისით. ხოლო თვითონ ქალაქშიც, იმ რაიონებში უფრო მაღალია ძალადობის ფაქტები, სადაც უფრო მაღალია დანაშაულიას დონე (ბანდები, იარაღი და ნარკოტიკები, სოციალური დეზინტეგრაცია).

4. ფაქტორები საზოგადოების დონეზე (მაკროსოციუმი). ესენია: სოციალურ- დემოგრაფიული ცვლილებები, არათანაბარი შემოსავლები და საზოგადოების პოლარიზაცია, კულტურული ფაქტორები, პოლიტიკური სტრუქტურა ქვეყანაში.

არაღირსეული მოპყრობის ნიშნები და მისი გამომწვევი შედეგები თვალსაჩინო სახითაა წარმოდგენილი მიუსაფარ ბავშვებთან. კვლევა ვაწარმოეთ 450 ბავშვთან. მათთან ინტერვიუსა და ქცევაზე დაკვირვების შედეგების მიხედვით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ბავშვების 100%25 ემოციური, ფიზიკური და/ან სექსუალური ძალადობის მსხვერპლია. მათ ახასიათებთ:

არის ბავშვების კატეგორია, რომელთანაც განსაკუთრებული სიმწვავით თავს იჩენს ადაპტაციის პრობლემები, რაც დამოკიდებულია: მის პიროვნულ თავისებურებებზე, გადატანილი სტრესის სიძლიერეზე, მის მიმართ განხორციელებული ძალადობის სახეზე და ინტენსივობაზე, ქუჩაში ხანგრძლივად ყოფნის გამოცდილებაზე, სოციალური დეპრივაციის ხარისხზე.

ძალადობის პრობლემის მოგვარებისათვის მნიშვნელოვანია პრევენციულ ღონისძიებათა გატარება. ამით შესაძლებელია არა მარტო მოზარდების, არამედ მთელი საზოგადოების დაცვა. ძალადობა აზარალებს არა მარტო მსხვერპლს, არამედ თვით მოძალადეს, მის მიკრო (ოჯახი, მეგობრები, ახლობლები) და მაკრო (თემი, საზოგადოება) გარემოს-თანდათანობით ცნობიერებაში ყალიბდება აღქმა, რომ სამყარო სასტიკი და ძალადობრივია.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

ძალადობის საკითხისათვის

ელისო კერესელიძე

ძალადობის პრობლემა ჩვენი საზოგადოებისათვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საკითხია. პრევენციის მიზნით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება საზოგადოების ინფორმირებულობას. კერძოდ: რას წარმოადგენს ძალადობა, როგორია მისი გამომწვევი ფაქტორები და მიზეზები.

SUMMARY

ON PROBLEMS OF VIOLENCE

ELISO KERESELIDZE

The problem of violence is one of the serious issues for our society. In view of prevention it is of great importance, that the society should be informed about the above, namely: what violence is, what factors and reasons cause violence.

РЕЗЮМЕ

К ВОПРОСУ О НАСИЛИИ

ЭЛИСО КЕРЕСЕЛИДЗЕ

Насилие-это одна из серезных проблем нашего общества. Для превенции большое значение имеет информированность общества. Конкретно: что такое насилие, каковы факторы вызывающие его и каковы причины.

არჩილ კალანდია

საქართველო ტექნიკური უნივერსიტეტის
ჰუმანიტარულ-ტექნიკური ფაკულტეტის დოქტორანტი

ტაივანი - (ჩინეთის რესპუბლიკა) - დე-ფაქტო სუვერენული ქვეყანა. კუნძული წყნარ ოკეანეში, რომელიც 150 კილომეტრითაა დაშორებული მატერიკული ჩინეთისგან. ოფიციალური პეკინი ტაივანს ცალსახად განიხილავს ჩინეთის ერთ-ერთ პროვინციად (სულ ჩინეთში 23 პროვინციაა). მსოფლიოს სახელმწიფოების უმეტესობაც ტაივანს ჩინეთის განუყოფელ ნაწილად მიიჩნევს.

1949 წლიდან (მას შემდეგ, რაც სამოქალაქო ომის შედეგად ხელისუფლებაში კომუნისტები მოვიდნენ მაო ძედუნის მეთაურობით და დააარსეს ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა, ხოლო მაშინდელი ჩინეთის დემოკრატიული რესპუბლიკის ხელისუფლება, რომელსაც მართავდა გომინდანის პარტია გენერალისიმუს ჩან კაეშის მეთაურობით, ტაივანის კუნძულზე გაიხიზნა) დღემდე ამ კუნძულზე არ ვრცელდება ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის იურისდიქცია.

2005 წლის 14 მარტს ჩინეთის სახალხო წარმომადგენელთა ყრილობის (ჩინეთის პარლამენტი) მიერ მიღებულ იქნა ქვეყნის დაყოფის საწინააღმდეგო კანონი („Anti-secession Law“), რომლის მე-8-ე პუნქტი უტოვებს ჩინეთს ტერიტორიული მთლიანობის დაცვის მიზნით სეპარატისტების წინააღმდეგ ძალის გამოყენების უფლებას. ამავე დროს, ეს კანონი გულისხმობს ერთიანი ჩინეთის არსებობის მშვიდობიან გზებს. ჩინეთი სთავაზობს ტაივანს ფართო ავტონომიას (ჰონგ-კონგისა და მაკაოს მაგალითზე - ერთი წყობა-ორი სისტემის მოდელის მსგავსად) და მიზნად ისახავს ტაივანის პრობლემის მოგვარებას მშვიდობიანი მცდელობების მეშვეობით.

ჩინეთი არ ეწინააღმდეგება ტაივანთან უცხო ქვეყნების ეკონომიკური თანამშრომლობის განვითარებას, მაგრამ ამავე დროს კატეგორიული წინააღმდეგია ყოველგვარი პოლიტიკური კონტაქტების დამყარებისა.

ჩინეთის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი უმთავრესი პრინციპია: „მსოფლიოში არსებობს ერთი ჩინეთი, ხოლო ტაივანი მისი განუყოფელი ნაწილია“.

ნიშანდობლივია, რომ ჩინეთის დემოკრატიული რესპუბლიკა 1945 წლიდან იყო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ერთ-ერთი დამფუძნებელი წევრი, ისევე როგორც უშიშროების საბჭოს მუდმივმოქმედი წევრი. 1971 წლამდე, ვიდრე გაერო-ს წევრი სახელწიფოების ორმა მესამედმა არ დაუჭირა მხარი მაო ძედუნის ხელისუფლების ლეგიტიმაციას, გაერო-ს წევრი სახელმწიფოები ჩინეთის ლეგიტიმურ ხელისუფლებად ჩინეთის დემოკრატიულ რესპუბლიკას აღიარებდნენ.

ბუნებრივია, რომ კომუნისტური ხელისუფლების მოსვლის შემდეგ, პეკინისთვის პრობლემას არ წარმოადგენდა კუნძულ ტაივანზე გახიზნული ჩან კაეშის (რომელიც 1975 წლამდე მართავდა კუნძულს) ხელისუფლების საბოლოოდ დამხობა, რომ არ ყოფილიყო გარეშე ძალების ფაქტორი და კორეისომი (1950-1953 წწ).

1954 წელს ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა და ჩინეთის დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ ხელი მოაწერეს ურთიერთდაცვის შესახებ შეთანხმებას, რომლის მიხედვითაც მატერიკული ჩინეთიდან თავდასხმის შემთხვევაში ამერიკა იტოვებდა (და იტოვებს) უფლებას ჩარეულიყო კონფლიქტში გომინდანის ხელისუფლების მხარეს (დასაცავად).

ვაშინტონისთვის ტაივანი განსაკუთრებული ინტერესების სფეროა. ტაივანი, როგორც ერთ-ერთი დასაყრდენი და ვაშინგტონის ინტერესების გამტარებელი წყნარი ოკეანის რეგიონში.

სამოცი წლის განმავლობაში ჩინეთი და ტაივანი აძლიერებდნენ თავიანთ სამხედრო პოტენციალს. გასული საუკუნის მეორე ნახევარში იყო შემთხვევები, როცა თითქოს ჩინეთსა და ტაივანს შორის სამხედრო კონფლიქტი გარდაუვალი ჩანდა, მაგრამ მორიგ სამხედრო დაპირისპირებამდე საქმე არ მისულა. ეს დამოკიდებული იყო არ მარტო პეკინისა და ტაიპეის პოლიტიკურ ნაბიჯებზე, არამედ ვაშინგტონიც აქტიურად იყო ჩართული ამ პროცესებში.

1996 წელს ტაივანში პირველად ჩატარდა საპრეზიდენტო არჩევნები, რომელშიც გაიმარჯვა ლი დენჰუეიმ. მისი პრეზიდენტობის პერიოდში ტაიპეი ხაზს უსვამდა თავის დამოუკიდებლობას ჩინეთისგან და ჩინეთის კატეგორიული წინააღმდეგობის მიუხედავად, უშედეგოდ ცდილობდა გამხდარიყო გაერო-ს წევრი სახელმწიფო. (აღსანიშნავია, რომ 2009 წელს ტაივანის სასამართლომ ყოფილი პრეზიდენტს უვადო პატიმრობა მიუსაჯა კორუფციის მუხლით).

2000 წელს პირველად ტაივანის პრეზიდენტი გახდა ოპოზიციონერი, დემოკრატიულ-პროგრესული პარტიის ლიდერი ჩენ შუიბიენი. გომინდანმა პირველად, ნახევარი საუკუნის შემდეგ დაკარგა კონტროლი ტაივანზე.

2004 წელს კვლავ ჩენ შუიბიენი არჩიეს პრეზიდენტად. მისი მმართველობის დროს ტაივანი ძალზედ დაუახლოვდა ჩინეთს. ინტენსიურად ვითარდებოდა ჩინეთსა და ტაივანს შორის ეკონომიკური და კულტურული ურთიერთობები. ამ პერიოდისთვის მათ შორის სავაჭრო ეკონომიკური ბრუნვის მოცულობამ 100 მილიარდ აშშ დოლარს გადააჭარბა. ხორციელდება პირდაპირი ფრენები ტაიპეიდან კონტინენტური ჩინეთის თითქმის ყველა დიდ ქალაქში.

2008 წელს გომინდანის პარტიამ დაიბრუნა მმართველობა და მათი ერთ-ერთი ლიდერი მა ინგზი გახდა ტაივანის პრეზიდენტი, მიუხედავად ამისა კონტინენტურ ჩინეთთან დაახლოების პროცესი გაგრძელდა და დღევანდელ ეტაპზე განსაკუთრებული ინტენსივობით ვითარდება.

ტაივანის საკითხი და მისი პოლიტიკური სტატუსი დღესდღეობით საკამათო საკითხია მსოფლიოს წამყვან პოლიტოლოგებსა და ექსპერტებს შორის. მსოფლიოს ქვეყნების აბსოლიტური უმრავლესობა (ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკას 180-მდე ქვეყანასთან აქვს დამყარებული დიპლომატიური ურთიერთობები), მათ შორის საქართველო არ ცნობს ტაივანს, როგორც სუვერენულ სახელმწიფოს და ამ კუნძულს მხოლოდ ჩინეთის შემადგენლობაში განიხილავს, მაგრამ ამავე დროს ტაივანთან დიპლომატიური ურთიერთობების აქვს დამყარებული 23 ქვეყანას (ნიშანდობლივია, რომ მათ შორისაა აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის დამოუკიდებლობის ამღიარებელი ქვეყნები ნიკარაგუა და ნაურუ).

გარდა ამისა, ტაივანის დამოუკიდებლობის მომხრეთა მტკიცებით ჩინეთის რესპუბლიკას, რომელიც 1912 წელს დაარსდა, 1949 წლიდან უბრალოდ შეუმცირდა ტერიტორია და მათი ლეგიტიმური ხელისუფლება სამოქალაქო ომის გამო იძულებული გახდა პეკინიდან ტაიპეიზე გადაბარგებულიყო (სადაც დღემდე აგრძელებს ფუნქციონირებას) არ არსებობს იურიდიული დოკუმენტი, სადაც ჩინეთის რესპუბლიკის გაუქმება იყოს ნახსენები, მაგრამ ამავე დროს გაერო, რომლის წესდებაც უმნიშვნელოვანესი საერთაშორისო ხელშეკრულებაა არ ცნობს ტაივანს დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ და მკაფიოდ უჭერს მხარს ერთიანი ჩინეთის პოლიტიკას.

ჩინეთის პოზიცია ტაივანის საკითხთან დაკავშირებით სარგებლობს გაერო-სა და საერთაშორისო თანამეგობრობის სრული მხარდაჭერით. ამას ადასტურებს ის ფაქტიც, რომ გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ 14-ჯერ ეთქვა უარი ტაივანს ორგანიზაციის წევრობაზე.

რაში მდგომარეობს ტაივანის საკითხის დარეგულირების არსი? რაღა თქმა უნდა ჩინეთის თანმიმდევრულ პოლიტიკაში. ბოლო წლებში საგრძნობლად დაუახლოვდა ჩინეთი ტაივანს, პეკინი მაქსიმალურად ცდილობს ეკონომიკურად მასზე დამოკიდებული გახადოს ტაიპეი.

დღეისათვის ჩინეთის კონტინენტურ ნაწილსა და ტაივანს საკმაოდ მნიშვნელოვანი ეკონომიკური კავშირები გააჩნიათ (2010 წლის პირველი ნახევრის მონაცემებით ორმხრივმა სავაჭრო ეკონომიკურმა ბრუნვამ 150 მილიარდ აშშ დოლარს გადააჭარბა). პეკინი ცდილობს მაქსიმალურად კომფორტული ბიზნეს გარემო შეუქმნას და წაახალისოს ტაივანური ინვესტიციები. თავად ჩინეთიც დიდ ინვესტიციებს დებს ტაივანის ეკონომიკაში. ტაივანი შედის ჩინეთის სავაჭრო-ეკონომიკურ პარტნიორთა ათეულში. ამასთან, მატერიკული ჩინეთის ეკონომიკური სიძლიერის ფონზე ტაივანელებისთვის მიმზიდველი გახდა წარმატებით აპრობირებული ჰონგ-კონგისა და მაკაოს პოლიტიკა - „ერთი სახელმწიფო ორი სისტემა“, რომლის მიხედვით ტაივანს მიეცემა დამოუკიდებლად მოქმედების საშუალება, საგარეო პოლიტიკისა და თავდაცვის სფეროების გარდა. ეკონომიკური დაინტერესება, სრული ეთნიკური იდენტურობა, საერთაშორისო თანამეგობრობის მხარდაჭერა და რეინტეგრაციული შიდაპოლიტიკური პრიორიტეტები სწორედ ის ნიადაგია, რაც უახლოეს მომავალში ხელს შეუწყობს ჩინეთისა და ტაივანის გაერთიანებას.

ჩინეთის სწრაფი განვითარებისა და საერთაშორისო ასპარეზზე მისი ავტორიტეტის ზრდის ფონზე დღესდღეობით უკვე თითქმის აღარავის უღირს ტაივანის გამო ჩინეთთან ურთიერთობების გაფუჭება. შეიძლება ითქვას, რომ ჩინეთი არა მხოლოდ ტაივანს, არამედ მსოფლიოს სახელმწიფოთა უმრავლესობას ხდის პეკინზე დამოკიდებულს. ალბათ, დღევანდელი საერთაშორისო პოლიტიკური და ეკონომიკური ვითარებიდან გამომდინარე (განსაკუთრებით მსოფლიოს ფინანსური კრიზისისა და სხვა გლობალური გამოწვევების ფონზე) არ არის შორს ის დღე, როდესაც ტაივანში ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის იურისდიქცია დამყარდება.

წარსულს ბარდება ის დრო, როდესაც ძალისმიერი მეთოდებით ხდებოდა პრობლემების გადაჭრა. დღეს უმთავრესი იარაღი არის ეკონომიკური მდგრადობა და სტაბილურობა. სწორედ ამ იარაღის გამოყენებას ცდილობს ჩინეთი ტაივანთან მიმართებაში ქვეყნის საბოლოოდ გაერთიანების მიზნით.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

ტაივანის საკითხი

არჩილ კალანდია

მსოფლიო დღეს დგას უმნიშვნელოვანესი გამოწვევების წინაშე, როგორიცაა გლობალური კლიმატური ცვლილებები, ტერორიზმი, ექსტრემიზმი და სეპარატიზმი. დღევანდელი დრო შეიძლება შევადაროთ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მსოფლიოს რეგიონების გადანაწილების პერიოდს. დიდი მოთამაშები ცდილობენ რაც შეიძლება მეტი გავლენის სფეროების მოპოვებას ან შენარჩუნებას მსოფლიოს ამა თუ იმ რეგიონზე. ტაივანის პრობლემაც ამ გლობალური საკითხის ერთ-ერთი არცთუ უმნიშვნელო ნაწილია.

ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის თანმიმდევრული პოლიტიკა, რომელიც მიმართულია მშვიდობიანი გზებით და ეკონომიკური ბერკეტებით ქვეყნის საბოლოო გაერთიანებისკენ სამაგალითო უნდა იყოს იმ სახელმწიფოებისათვის, ვისაც სეპარატიზმის პრობლემა აქვთ.

SUMMARY

TAIWAN ISSUE

ARCHIL KALANDIA

Today World stands in the face of the most important challenges such as global climate changes, terrorism, extremism and separatism. Current situation can be compared with the world regions re-distribution period which took place after World War II. Big player's attempt to have an influence on many areas of the world to obtain or maintain a certain region. The Taiwan problem is one part of this global issue.

Consistent policy of the People's Republic of China, which is aimed by peaceful ways and by economic influence final unification of the country, should be the model for those countries that has the problem of separatism.

РЕЗЮМЕ

ТАЙВАНЬСКИЙ ВОПРОС

АРЧИЛ КАЛАНДИА

Сегодня Мир стоит перед лицом огромных проблем, такие, как глобальные климатические изменения, терроризм, экстремизм и сепаратизм. Этот период можно сравнить со временем после второй мировой войны, когда шел процесс всемирного перераспределения регионов. Крупные игроки стараются сохранить там где уже имеют, а так-же утвердить сферы своего влияния в новых регионах мира. Тайваньская пероблма является - одной из найболее серьёзных в этом глобальном вопросе.

Последовательная политика Китайской Народной Республики направленая на окончательное объеденение страны мирным путём с помощью економического влияния должна быть примером для стран имеющих сепаратистские проблемы.

ეკა დარბაიძე

ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის
პოლიტიკური მეცნიერებანის მიმართულების დოქტორანტი

იმიჯი სახელმწიფოს ძირითადი პოლიტიკური სტრატეგიის ძირითადი ნაწილი გახდა, რომლის მნიშვნელობა ძალიან გაიზარდა თანამედროვე მსოფლიოში. იმიჯი გახლავთ კომუნიკაციური ერთეული, რომელიც იდეალურად შეესაბამება კომუნიკაციური სივრცის მოთხოვნებს. ბრენდირებული პროდუქტის მსგავსად, სახელმწიფოები დამოკიდებულნი ხდებიან მომხმარებლის ნდობსა და მისი დაკმაყოფილების ხარისხზე, რაც სწორედ პოსტმოდერნული პოლიტიკის განვითარების მაუწყებელია. „იმიჯის“ მარტივი განმარტება გახლავთ ის, რომ „იმიჯი“ არის იდეა და სამიზნე, საზოგადოების სუბიექტური შეფასება კონკრეტული ქვეყნის, ერის, საგნისა თუ პროდუქტის შესახებ. თუ როგორ, რა სახით არის ჩამოყალიბებული საზოგადოების აზროვნებასა თუ წარმოსახვაში კონკრეტული ქვეყანა. შეხედულებები, იდეები, გრძნობები და შთაბეჭდილებები აყალიბებენ პიროვნების ცნობიერების სისტემას.

პოსტმოდერნული პოლიტიკა, ეს არის კონცეპტუალური მიდგომა, რომელიც ეფუძნება სუბსტანციებსა და მიმართულებებს. დღეს ევროპული პოლიტიკა განიცდის ძალიან მძაფრ ცვლილებებს. ეს არის პოლიტიკური ლანდშაფტის სივრცე, სადაც ისეთი კლასიკური ცნებები, როგორიც არის სუვერენიტეტი, ძალაუფლების პოლიტიკა და „ეროვნული ინტერესები“ ნელნელა კარგავენ თავიანთ გავლენას. პოსტმოდერნული ხედვა გულისხმობს ბევრად უფრო ნათელ და მარტივ თეორიულ მიდგომას, რომელიც გვეხმარება უფრო მკაფიოდ დავინახოთ ევროპულ საზოგადოებასა და პოლიტიკაში მიმდინარე ევოლუცია. პოსტმოდერნიზმი გულისხმობს, შექმნა მოვლენებისა და პროცესების ახალი სიტყვიერი გამოხატულებანი და ცნებები, რომელიც უდავოდ უპრეცედენტოა და ხშირად რევოლუციური ხასიათის. ბრენდ სახელმწიფო კი სწორედ ერთ-ერთი ამ ცნებათაგანია, რომელიც ჩვენ დღეს ყველაზე მეტად გვჭირდება.

რას გულისხმობს თანამედროვე პოსტმოდერნული სახელმწიფო? იგი იყენებს ზუსტად ისეთივე ბრენდინგს, მარკეტინგულ ტექნოლოგიებს, პიარს, საკონსულტაციო სააგენტოებსა და მედია საშუალებებს, რომელთაც მსხვილი კომპანიები მოიხმარენ. თუ თვალს გადავავლებთ სახელმწიფოს წარმოშობის ისტორიასა და ევოლუციას, მაშინ პოსტმოდერნული სახელმწიფოს წარმოშობის ფაქტმა ნამდვილად არ უნდა გამოიწვიოს ჩვენი გაკვირვება. ყველაზე მარტივი დასკვნა გახლავთ ის, რომ თანამედროვე სახელმწიფო საკუთარი თავის ბრენდ სახელმწიფოდ აღმოჩენის პროცესშია, რომელიც იცვლის ბუნებას პოლიტიკური თამაშის პროცესში.

დღევანდელ გლობალურ სამყაროში ნებისმიერი ქვეყნის იმიჯის განვითარებისათვის აუცილებელია ამ საკითხზე მეტად სერიოზული მუშაობა და ძალისხმევის დახარჯვა. სწორედ ამიტომ არის, რომ მსოფლიოს წამყვანი სახელმწიფოები კოლოსარულ თანხებს ხარჯავენ საკუთარი ქვეყნის პოზიტიური იმიჯის შექმნისა და განვითარებისათვის, რომელიც უდავოდ ასოცირდება ქვეყნის ტურისტულ განვითარებასთან და ხელშეწყობასთან. ქვეყნის პოზიტიური იმიჯის შექმნა და დამკვიდრება ისევე მნიშვნელოვანი და აუცილებელია, როგორც ეს ცალკე წარმოდგენილი საქონლის, სერვისის თუ პოლიტიკური ლიდერის. საკმარისია ნებისმიერი ქვეყნის სამოგზაურო სააგენტოში არსებულ ტურისტულ ბუკლეტებს გადაავლოთ თვალი და ამ აზრის სისწორეში თავადაც დარწმუნდებით. ისინი უცხოელი ტურისტების მოსაზიდად განსაკუთრებულად ცდილობენ საკუთარი ქვეყნის ტურისტული პოტენციალის წარმოჩენას. აღნიშნულ ბროშურებზე ასახული ფოტოები აუცილებლად მიიპყრობს ნებისმიერი ცნობისმოყვარე თუ არაცნობისმოყვარე ტურისტის ყურადღებას: ულამაზესი და იდუმალებით მოსილი ციხე-კოშკები, საუცხოო წითელი ცქრიალა ღვინოები, მყუდრო და გამჭვირვალე ოკეანის სანაპიროები, მაგრამ ასახავს კი ბროშურაზე გამოსახული ფოტოები იმ რეალურ გეოგრაფიულ არიალებს, რომელიც შეიძლება ნამდვილად იხილოს ტურისტმა, თუ უბრალოდ კულტურული სტერეოტიპების გამოყენებით ცდილობენ ქვეყნები საკუთარი პროდუქციის გაყიდვას მსოფლიო ეკონომიკურ ბაზარზე?

ალბათ ოციოდე წელი იქნება რაც რეკლამას ადგილი დაუთმო ბრენდინგმა, პროდუქტზე, სერვისზე, თუ სახელმწიფოზე ემოციური განზომილების მინიჭებამ, რომლის საშუალებითაც ხდება საზოგადოების იდენტიფიცირება. სწორედ ეს ქვეყნები დღეს ბრენდ სახელმწიფოებად აღიქმებიან თავიანთი გეოგრაფიული და პოლიტიკური პარამეტრებით, რომლებიც ტრივიალური მოსჩანს მათ ემოციურ რეზონანსთან შედარებით მომხარებელთა უფრო და უფრო ფართე აუდიტორიის წინაშე.

დღეს დადებითი ქვეყნის იმიჯი უდიდეს როლს თამაშობს ქვეყნის ბრენდირების სისტემაში. იგი ეხმარება ქვეყანას მოახდინოს არა მარტო თავისი პროდუქციის ბრენდირება, არამედ თავად ქვეყანა იყოს მთლიანობაში საერთაშორისო არენაზე ბრენდირებული.

მაინც რა არის ბრენდი? ბრენდი არის კლიენტის პროდუქტის შესახებ არსებული იდეისა და აზრის გამომხატველი საუკეთესო აღწერილობითი საშუალება. „ბრენდ სახელმწიფო“ გულისხმობს გარე სამყაროს ხედვასა და შთაბეჭდილებებს კონკრეტული ქვეყნის შესახებ. გლობალიზაციის მძაფრი გავლენის გამო ბრენდირების მსურველი ქვეყნების რიცხვი დღეს საგრძნობლად იზრდება. ბრენდინგი უდიდესს როლს თამაშობს ქვეყნაში, როგორც უცხოური ინვესტიციების, ასევე ტურისტთა რაოდენობის მაჩვენებლის გაზრდაში.

გვსურს ეს თუ არა, აშშ-ს, ჩინეთის, პოლონეთის, იტალიის და ა.შ ქვეყნების ხსენებისას ჩვენი წარმოდგენა მაშინათვე ასოციაციას იწვევს ქვეყნების იმიჯთა მთელ რიგ სერიასთან. ნებისმიერ ადამიანში აშშ-ს ხსენება თავისუფლებასთან და კეთილდღეობასთან, საფრანგეთის კი მოდასა და ხელოვნებასთან, ინგლისის კი კონსერვატიზმთან, ხოლო გერმანის კი პუნქტულობასთან და საიმედოებასთან ასოცირდება. გლობალური მომხმარებლის აზროვნებაში ფაქტიურად ხდება ბრენდებისა და სახელმწიფოების ერთმანეთთან შერწყმა. მაგალითად MCDonalds და Microsoft-ი არიან აშშ-ს, ხოლო Nokia კი ფინეთის ყველაზე თვალსაჩინო სავიზიტო ბარათი.

დღევანდელი ინფორმაციის სიჭარბით გადატვირთულ მსოფლიოში, ძლიერი ბრენდი აუცილებელი პირობაა ქვეყანაში პირდაპირი ინვესიტიციების და საუკეთესო ადამიანური რესურსების მოსაზიდად და რაღა თქმა უნდა საერთაშორისო ასპარეზზე პოლიტიკური გავლენის მოსახდენად. დღეს ინდივიდები, ფირმები, ქალაქები, რეგიონები, ქვეყნები და თითქმის საზოგადოების ყველა პროფესიული სეგმენტი აქტიურად იყენებს ბაზარზე აგრესიული გაყიდვების ტექნიკას. სწორედ ამიტომ, ყველა სახელმწიფოს ქმედითუნარიანობა მიმართულია მხოლოდ ერთი მიზნის უზრუნველსაყოფად - დარჩეს იგი კონკურენტუნარიანი ქვეყანა გლობალურ სამყაროში. შესაბამისად, არაბრენდირებულ ქვეყანას ძალზედ ნაკლები შანსი რჩება საერთაშორისო პოლიტიკურ სივრცეში პოლიტიკური და ეკონომიკური ნავიგაციისათვის. დღეს იმიჯი და რეპუტაცია გახდა უმთავრესი ნაწილი სახელმწიფოს პოლიტიკური სტრატეგიული მიმართულებების რეალიზებისათვის. ბრენდ პროდუქტების მსგავსად, ბრენდ სახლმწიფოები დამოკიდებულნი არიან მომხმარებლების ნდობასა და მათი დაკმაყოფილების ხარისხზე. სწორედ ანალოგიურად განვიხილავთ პროდუქტს, რომელსაც აღვწერთ და მივიჩნევთ მას, როგორც „მეგობრულს“ ე.ი დასავლეთზე ორიენტირებულს და „სანდოს“ (მოკავშირე), ან „აგრესიულს“ (ექსპასიონისტს) და (არასაიმედოს).

ეს წოდებრივი უპირატესობა მზარდად ფიგურირებს ევროპის პოლიტიკურ ლანდფშატზე, სწორედ ამ ფაქტზე მეტყველებს ასევე ნატოსა და ევროკავშირის არსებობაც. თუმცა არც ერთ კონსერვატიულად მოაზროვნე ადამიანს ეჭვიც კი არ ეპარება იმაში, რომ ეს არის რეალურად დადებითი მოვლენა, რადგანაც ბრენდ სახელმწიფო თანდათან დევნის და აძევებს ნაციონალიზმს. ამ დროს ხდება ბრენდ სახელმწიფოს ისტორიული, გეოგრაფიული და მისი ეთნიკური მოტივების გამოყენება რათა შექმნას საკუთარი, მკაფიო იმიჯი. ეს არის ე. წ კეთილთვისებიანი კამპანია, რომელსაც აკლია ღრმა ფესვები და ხშირად ეროვნული იდენტობის ანტაგონისტური გრძნობა და უნიკალურობა, რომელიც შეიძლება თან ახლდეს ნაციონალიზმს. ბევრი მეცნიერის აზრით, ნაციონალური შოვინიზმის გამოდევნით, ბრენდ სახელმწიფო დიდად შეუწყობს ხელს ევროპის მომავალ სიმშვიდესა და სტაბილურობას.

ბრენდინგი დღითი დღე იძენს ძალაუფლებას, ჭეშმარიტი ბრენდი თავისუფლად აჭარბებს რეალურ პროდუქტს. ალღოიანი ფირმები სულ უფრო და მეტ თანხებს ხარჯავენ თავიანთი ბრენდის გაუმჯობესებაში, უფრო მეტ ფოკუსირებას ახდენენ ადამიანების ემოციებსა და ფასეულობებზე, რომელიც მომხმარებლებს მათ მიმართ აქვთ, ვიდრე თავად პროდუქციის გაუმჯობესების ხარისხზე. რადგან დღეს მსოფლიო ეკონომიკური ბაზარი გადაჭედილია გაურკვეველი რაოდენობისა და სახის მასობრივი პროდუქციის ელემენტებით, სწორედ ამის გამო ფირმები ცდილობენ რომ თავიანთი საქონელი ინდივიდუალური და ასოცირებულნი გახადონ და ე.წ „განწყობის ბრენდებთან“, რომელიც უდავოდ უსვავს ხაზს პროდუქციის განსაკუთრებულობასა და ინდივიდუალურობას. დღეს საუკუნოვანი ასაკის მქონე ბრენდი ძალიან ბევრ ადამიანში ერთგვარი რელიგიის შემცვლელის ამპლუაშიც კი გვევლინება. ბრიტანეთის კონსულტანი პიტერ იორკი ამტკიცებდა, რომ „ნაიკის ხმაურიანი და ეფექტური ლოგო ნიშნავს აბსოლიტურად იგივეს, რასაც ჰეტოების წინა თაობისათვის იესოს ჯვარცმა - ის ჰპირდება გადარჩენას, დაცვას და გამოსავლას“.

დღეს ბრენდის ძალას ყველგან ვხდებით და ვგრძნობთ, ყველა სახის პროდუქციასა და სერვისში, რომელიც საოცარი სიმარტივით იკვეთება ეროვნული და კულტურული ბარიერებით. ნაომი კლეინის ცნობილი ბესტსელერი „არანაირი ლოგო“ ბიბლიის მსგავსი წიგნი გახდა ანტიკორპორატისტული მოძრაობისათვის, სადაც მას აქვს მითითებული პუნქტი ცნობილი „აბსოლუტ ვოდკა“-ს რეკლამიდან, რომელშიც „რეალური პროდუქტი გაქრა, და მისი ბრენდი დარჩა სხვა თუ არაფერი, თუ არა ბოთლის ფორმის სივრცე, რომელიც შეიძლება შევსებულიყო ისეთი შინაარსით, რომელიც მისი ბრენდიდან გამომდინარე ყველაზე მეტად უნდოდეს გარკვეულ საზოგადოებას“. სწორედ მოხერხებულ პოლიტიკურ მარკეტოლოგებს ძალუძთ, რომ ყველაზე მარტივი პროდუქტი, სერვისი და რაღა თქმა უნდა ქვეყანა ბრენდად აქციონ, როგორც ეს რიჩრდ ბრასონის (Virgin Group)-მა მოახერხა კოკა კოლასათვის, სხვადასხვა ქვეყნების ფინანსური სერვისებისა თუ ავიახაზებისათვის სპეციალურად მათთვის შექმნილი მუსიკით. იმ კომპანიებისათვის, რომლებიც მსოფლიოში გლობალური როლის სათამაშოდ მიისწრაფვიან, ბრენდ სახელწოდების დეფიციტი ფაქტიურად მათი განადგურების ტოლფასია.

დღევანდელ ბრენდირებულ საზოგადოებაში, როდესაც ყველა პოლიტიკური ძალისხმევა მიმართულია საკუთარი ქვეყნის ბრენდირებისაკენ, ძველ ყაიდაზე მომუშავე პოლიტიკური აქტორები შეშფოთებულნი რჩებიან და საკუთარ თავს ერთგვარ „მიტოვებულადაც“ კი გრძნობენ. სწორედ გლობალიზაციისა და მედია რევოლუციის დამსახურება გახლავთ ის, რომ თითოეული ქვეყანა დღეს უფრო მეტად გათვითცნობიერებულია საკუთარი ქვეყნის იმიჯისა და რეპუტაციის შესახებ. მაგალითად ბელგიის ამჟამინდელმა პრემიერ მინისტრმა გი ვერჰოშტატმა (Guy Verhofstadt) იმიჯმეიკერების მთელი არმია დაიქირავა იმისათვის, რათა მრავალი წლის შემდეგ ხელახლა შეექმნა საკუთარი ქვეყნის შერყეული იმიჯი, რომელიც სერიოზულად იყო შელახული საერთაშორისო საზოგადოებაში ქვეყნის ხელისუფლებაში გამეფებული კორუფციით, ბავშვთა პორნოგრაფიით და დიოქსინით დაბინძურებული ქათმებით. ჩატარებული კამპანიის მთავარი მიზანი გახლდათ ქვეყნის შესახებ არსებული წარმოდგენის შეცვლა და მისი ჩანაცვლება ახალი და დადებითი შთაბეჭდილებებით.

უდავოა, რომ ქვეყნის ბრენდინგი უფრო და უფრო შორს იდგავს ფესვებს, უფრო ღრმად იჭრება თანამედროვე სამყაროში. მრავალი ევროპული ქვეყანა დღეს აქტიურადაა ჩართული ბრენდინგის პროცესში, პატარა ესტონეთი არა მარტო გაურბის იარლიყს „პოსტსაბჭოთა ქვეყნა, არამედ ცდილობს, რომ არ მოიხსენიონ იგი „ბალტიის ქვეყნად“, რადგან თვლის, რომ არის „ევროპული“ (Pre - EU) ან სკანდინავიური ქვეყანა. ვინაიდან ესტონეთს არ გააჩნია ისეთი მაღალტექნოლიგიური ბრენდი, როგორც ფინეთის Nokia ან შვედეთის Volvo, ან გერმანისას Mercedes-ი, იგი საკუთარ თავს აწინაურებს, როგორც „მწვანე ქვეყანა“-ს უცხოელი ინვესტორებისა და ტურისტების მოსაზიდად.

საკუთარი ქვეყნის იმიჯის განვითარებისათვის პოლონეთის ყოფილმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა კი შექმნა სპეციალური სარეკლამო პროგრამა, რომლის მიზანს ქვეყნის იმიჯის გაუმჯობესება წარმოადგენდა. ყველასათვის ცნობილია, რომ პოლონეთი ევროკავშირის მოქალაქეების დიდ ნაწილში ასოცირდება, როგორც მხურვალე კათოლიციზმის მიმდევარ, კონსერვატიულ სახელმწიფოდ.

სლოგანების შეცვლა არ არის უბრალოდ მარტო რიტორიკული ფასადის მოპირკეთება, პირიქით, იგი ნიშნავს პოლიტიკური პარადიგმების შეცვლას, გეოპოლიტიკის თანამედროვე სამყაროს ცვლილებას და იმიჯებისა და ძალაუფლების გაძლიერებას პოსტმოდერნულ სამყაროში.

ჭკვიანი ქვეყნები ქმნიან თავიანთ ბრენდებს რეპუტაციებისა და განწყობების ირგვლივ, ისევე როგორც ჭკვიანი კომპანიები აკეთებენ ამას. ევროპული ინტეგრაციის ჰარმონიზაციის და გლობალიზაციის შედეგები ზეწოლას ახდენენ ქვეყნებზე, რათა მათ გარკვეული ბერკეტების გამოყენებით შეძლონ საკუთარი ბრენდის განვითარება და მენეჯმენტი. ევროპის განვითარებადმა ქვეყნებმა კარგად იციან, რომ მათი უმეტესობა სთავაზობს კლიენტებს ერთმანეთის მსგავს „პროდუქციას“: იდენტურ დასასვენებელ ადგილებს, ინფრასტრუქტურას, ადამიანურ რესურსებს და თითქმის ქვეყნის ანალოგიურ პოლიტიკური მართვის სისტემას. იმისათვის, რათა გამოირჩეოდე გლობალურ სამყაროში, აუცილებელია გქონდეს პოზიტიური ბრენდი. მსოფლიო ეკონომიკური სამყაროს სინელის მიუხედავად, რომელმაც გამოიწვია ამერიკის ეკონომიკური კრიზისი და შედეგად ბრენდის განვითარების ხარჯების შემცირება. ამ პრობლემის მიუხედავად, ქვეყნების უმრავლესობა ბრენდინგს გრძელვადიან სტრატეგიად და ერთობლივ ძალისხმევად მიიჩნევს, რომელიც უდავოდ ახდენს გავლენას უცხოელი ინვესტორების გადაწყვეტილებებზე და შესაბამისად ქვეყნის ბაზრის კაპიტალის გაზრდაზე.

გლობალიზაციის ეპოქაში, როდესაც სუსტდება ნაციონალური და კულტურული საზღვრები, საკუთარი, განუმეორებელი იმიჯის არსებობა დღეს ყველაზე მეტად არის აუცილებელი თვითოეული ქვეყნისათვის. სახელმწიფოები სთავაზობენ უცხოურ კომპანიებს გარკვეულ პროდუქტს, კერძოდ კი - საკუთარ თავს ტურიზმის განვითარების, ხელსაყრელი ინვესიტიციების დაბანდების, ხარისხიანი საქონლის მიწოდების სახით და ა.შ. წარმატებული ინვესტირების განსახორციელებლად სახელმწიფოს უნდა გააჩნდეს ორიგინალური, ცნობადი პოზიტიური იმიჯი, ის, რაც ბრენდს გულისხმობს.

შექმნა ბრენდი - არის არა მხოლოდ ეკონომიკური თვალსაზრისით სასურველი, არამედ მას აქვს მნიშვნელოვანი პოლიტიკური და სტრატეგიული მიზანი, რაზეც მეტყველებს ნატოსა და ევროკავშირის გაფართოების დინამიკა. მახვილი ყნოსვის და ინტუიციის მქონე უსაფრთხოების ანალიტიკოსები ხშირად ვერ ახერხებენ შეთანხმებას სახელმწიფოს იმიჯის არარელევანტურობის საკითხთან დაკავშირებით. ეკონომიკური, პოლიტიკური მიზნები და სტრატეგიული გამოანგარიშება საშუალებას იძლევა ნაწილობრივ მაინც განსაზღვრო სასურველი ქვეყნის პოლიტიკური გადაწყვეტილებანი.

გასული წლების ტრადიციული დიპლომატია ნელ-ნელა უჩინარდება. პოლიტიკური მეცნიერება იცვლება და ევოლუციას განიცდის, ძველი სტილის დიპლომატია ადგილს უთმობს ბრენდ სტრატეგიის ხელოვნებასა და იმიჯის მენეჯმენტს, რომელიც მოიცავს ყველა ეკონომიკურ და პოლიტიკურ აქტორს ევროპაში, რომელსაც ფაქტიურად უკვე აღარ ჰყავს გამონაკლისი. იმისათვის, რომ პოლიტიკოსმა შეძლოს მომავალში საკუთარი პროფესიული საქმიანობის გაგრძელება და დარჩეს სასურველი კადრი, ეს ნიშნავს, რომ მან უნდა შეძლოს ღრმად გათვიცნობიერდეს და გაიწაფოს ბრენდირების მენეჯმენტში. პოლიტიკოსზე დაკისრებული ამოცანა გულისხმობს, რომ შეძლოს და იპოვოს სასურველი ბრენდის ნიშა საკუთარი ქვეყნისათვის, მონაწილეობა მიიღოს და ჩაერთოს პოლიტიკურ კონკურენციულ მარკეტინგში, რომელიც უზრუნველყოფს „კლიენტის“ სამომხარებლო კმაყოფილებას და შექმნის ქვეყნის მყარ ბრენდს. ახლო მომავალში ბრენდ სახელმწიფოები არა მხოლოდ კონკურენციას გაუწევენ ერთმანეთს, არამედ ისინი ისეთი სუპერბრენდების კონკურენტებად მოგვევლინებიან, როგორიც არის CNN, BBC, Microsoft-ი. ბრენდ სახელმწიფო გახდა პოლიტიკური მოთამაშე, რომელიც ძალიან გონივრულად ახდენს საკუთარ განვითარებას, მაგრამ ამავე დროს უფრო მეტად აგრესიულია, ვიდრე უწინ (ეხლა კიდევ უფრო მეტად „ეფექტიანი, დემოკრატიული და ლიბერალური..“). გლობალიზაციის ეპოქაში, როდესაც სუსტდება ნაციონალური და კულტურული საზღვრები, იმ სახელმწიფოებმა, რომლებმაც ვერ მიაღწიეს საკუთარი ბრენდის აღიარებას, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მათ გადარჩენა შეძლონ.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

ბრენდ სახელმწიფოები პოსტმოდერნულ პოლიტიკაში

ეკა დარბაიძე

სახელმწიფოს საერთაშორსიო იმიჯს გლობალიზაციის მძლავრი განვითარების პირობებში დიდი პოლიტიკური და ეკონომიკური მნიშვნელობა ენიჭება. ქვეყნის იმიჯი არის პოლიტიკური მეცნიერებების აკადემიური კვლევის მუდმივი საგანი. ახალი პოსტმოდერნიზმად წოდებული კონცეპტუალური მიდგომა იძლევა საშუალებას უფრო ნათლად და მარტივად შევხედოთ თუ როგორ იცვლება ევროპის პოლიტიკა და საზოგადოება. იგი გულისხმობს ახალ ცნებებსა და მოვლენებს, რომელიც უდავოდ უპრეცედენტოა. ბრედნ სახელმწიფო სწორედ ერთი-ერთი ჩვენთვის აუცილებელი ახალი კონცეფციათაგანია.

უახლესი პუბლიკაციები ამ თემასთან დაკავშირებით იყენებნ ახალ მიდგომებსა და ტექნიკებს ქვეყნის იმიჯთან დაკავშირებით, სადაც იმიჯი ბრენდად, ანუ ქვეყნის ბრენდინგთან ასოცირდება. ახალი მიდგომა ქვეყნის იმიჯს განიხილავს, როგორც ქვეყნის ბრენდინგს და იყენებს „ქვეყნის ღირებულების“ ცნებას, როგორც „ბრენდ ღირებულებას“, რომელიც კლასიკური ბრენდების მსგავსად შეფასებულია და გათვლილი კონკრეტულ ბაზარზე. დღევანდელ მსოფლიოში გქონდეს ცუდი იმიჯი ან საერთოდ არ გქონდეს იგი გახლავთ ძალიან სერიოზული პრობლემა იმ სახელმწიფოსათვის, რომელიც ცდილობს დარჩეს კონკურენტული საერთაშორსო არენაზე.

SUMMARY

BRAND STATES IN POSTMODERN POLITICS

EKA DARBAIDZE

In the process of globalization international image of the state has a huge poltical and economic importance. The concept of country image has been under constant attention of academic research in policies. The new conceptual approach called postmodernism, it's more lighthearted look at how European society and politics are changing. This also implies that one has think up new concepts for processes and developments that are unprecedented. The brand state is just one of these new concepts which we need. The most recent publications on this topic have dealt primarily with new techniques and approaches to country image, where the country image is classified as a brand equity - country branding. A new approach consider country image related to country branding and use the concept of „country value“ in a similar way to “brand value”, witch can be in a similar way to classical brands evaluated and targeted to the market. In today' world having a bad image or none at all is a serious handicap for a state, seeking to remain competitive in the international arena.

РЕЗЮМЕ

БРЕНД ГОСУДАРСТВА В ПОСТМОДЕРНИСТСКОЙ ПОЛИТИКА

ЭКА ДАРБАИДЗЕ

В процессе глобализации международный имидж государства имеет важное политическое и экономическое значение. Концепция имиджа страны находится в центре внимания научных исследований в области политики. Новый концептуальный подход, называемый постмодернизмом, даeт возможно более ясно и доходчиво представить картину измений в европеиской политике и общественном мнении. Он подразумевает появление новых концепций, процессов и событий, которые являются беспрецедентными. Бренд „государство“ является лишь одним из этих новых понятий. Последнии публикации на эту тему исползуют новые методы и подходы к имиджу страны, которие классифицируются как брендинг страны. Новый подход рассмотривает имидж страны, как брендинг и использует понятие „значения страны“ в аналогии с „бренд-стоимостью“, и классическими брендами-оценками, и ориентированни на международныи рынок. В современном мире отрицательныи имидж является серьезным препятствием для государства, стремящeгося оставаться конкуренто способным на международной арене.

გივი აბაშიძე

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ-ტექნიკური
ფაკულტეტის დოქტორანტი
ბათუმის დამოუკიდებელი უნივერსიტეტის ასისტენტ-პროფესორი

საქართველოს ახალი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით, რომელიც 2010 წლის პირველი ოქტომბრიდან შევიდა ძალაში, საქართველოში დამკვიდრდა ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი. ამ ინსტიტუტის ფუნქციონირებასთან დაკავშირებული საკითხები უფრო ნათელი და კარგად გასაგები რომ გახდეს ჩვენთვის, შედარებითი ანალიზისათვის სასურველია განვიხილოთ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო საზღვარგარეთის იმ ქვეყნების მაგალითზე, სადაც დიდი ხანია სასამართლო პროცესი მიმდინარეობს ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით.

იმისთვის, რომ საზღვარგარეთის ქვეყნების ნაფიც მსაჯულთა სტატუსზე და ძირითად მახასიათებლებზე ზოგადი წარმოდგენა შევიქმნათ, საჭიროა სულ ცოტა სამართლის 2 სისტემის, ანგლოსაქსური და კონტინენტური ევროპის, ანუ რომანულ - გერმანული ქვეყნების მოდელები განვიხილოთ.

ბუნებრივია, საუბარი იმთავითვე უნდა შეეხოს მსაჯულთა პირველწყაროს და მის კლასიკურ ფორმას - ნაფიც მსაჯულებს. ამ ინსტიტუტის სრული წარმოდგენის შესაქმნელად, ანგლოსაქსური სამართლის ოჯახის ქვეყნებიდან საკმარისია ინგლისურ-ამერიკული მოდელის გაცნობა, ვინაიდან საერთო სამართლის სივრცეში სწორედ ეს ორი სახელმწიფოა „კანონმდებელი“ დემოკრატიული ღირებულებების დამკვიდრების სფეროში, მათ შორის ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტთან დაკავშირებითაც.

ინგლისი სამართლიანად ითვლება შუა საუკუნეების ადრეული პერიოდის ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სამშობლოდ. ზუსტი თარიღი, თუ როდის იქნა მოწვეული პირველად ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო, უცნობია. თანამედროვე ინგლისურენოვან წყაროებში, გამოთქმულია ვარაუდი, რომ იგი ჩაისახა ან შემოტანილი იქნა ნორმანდიული დაპყრობის შემდეგ, 1066 წელს. არსებობს სხვა ვერსიაც, თითქოს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ფორმირ ჯერ კიდევ IX საუკუნეში დაიწყო, მეფე „ალფრედ დიდის“ მმართველობის დროს, ხოლო ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მსგავსი სასამართლოს ფაქტის პირველი ოფიციალურ დადასტურებას, ინგლისელი მეფის „ჰენრიხ IIის“ ორდონანსები წარმოადგენს. ერთ-ერთ მათგანში (1166 წელს) გათვალისწინებული იყო მოციქულთაგან 12-12 კაცის არჩევა მსხვილი დასახლებული პუნქტის თითეული ასეული მოსახლისაგან და 4-4 კაცისა მცირე სოფლებიდან. ასეთმა თავისებურმა კოლეგიებმა მაშინვე ჟიურის სახელწოდება შეიძინა. სწორედ, ისინი იწოდებიან იმის ჩანასახად, რასაც დღეს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ვუწოდებთ.

სახელმწიფოს მიერ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს უფლების აღიარება 1215 წელს მოხდა, როდესაც მეფემ საყოველთაო სახალხო მოთხოვნის ზეგავლენით ხელი მოაწერა მაგნა კარტას, რომელიც აღიარებდა ყველა ადამიანის უფლებას, მისი საქმე განხილულიყო თანამოქალაქეთა მიერ. ამავე პერიოდში, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოში შეიქმნა დიდი ჟიური, რომელიც იწონებდა ან უარყოფდა კონკრეტული პირისადმი წაყენებულ ბრალდებას და მცირე ჟიური, რომელსაც ევალებოდა ბრალეულობისა და არაბრალეულობის შესახებ საკითხის გადაწყვეტა.

XV-ე საუკუნის დასაწყისში, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოებში პირის ბრალეულობისა თუ არაბრალეულობის საკითხი წყდებოდა არა მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, არამედ, იმაზე თუ რამდენად შეეძლო განსასჯელს გაეძლო სხვადასხვა სახის წამებისათვის, ან რამდენად დამაჯერებლად დადებდა ფიცს. ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ნაფიცი მსაჯულები, რომელთა ვერდიქტსაც არ ეთანხმებოდნენ გვირგვინის მოსამართლეები, ისჯებოდნენ, ხშირად, საკმაოდ მკაცრად (გამათრახებით, მოგვიანებით XV-ე საუკუნის მეორე ნახევრამდე ჯარიმით).

XVI საუკუნეში და XVII-საუკუნის დასაწყისში, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო სულ უფრო და უფრო ემსგავსებოდა შედარებით საშიშ დანაშაულთა სისხლის სამართლის საქმეთა განმხილველ თანამედროვე სასამართლოს. ასეთი სახით გავრცელდა იგი ბრიტანეთის იმპერიის თითქმის ყველა კოლონიაში, ხოლო მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში კონტინენტური ევროპის უმრავლეს ქვეყნებშიც. აღსანიშნავია, რომ ინგლისში ამით მისი ევოლუცია არ დასრულებულა. კერძოდ, 1933 წელს, მთლიანად გაუქმდა ნაფიც მსაჯულთა დიდი ჟიური, რომელიც წარდგენილი ბრალდების საფუძველზე წყვეტდა პირის სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში მიცემის დასაშვებობისა და სამართალში მიცემის საკითხს.

რაც შეეხება მსაჯულთა შერჩევას, გვირგვინის სასამართლოს წინაშე წარდგენილ წინასწარ შერჩეული 25-30 მოქალაქეთა შემადგენლობიდან, სასამართლო და პროცესის მონაწილეები ირჩევენ ჟიურის შემადგენლობას. აუცილებელი რაოდენობის, 12 ნაფიცი მსაჯულთა არჩევის შემდეგ, მათ ადებინებენ ფიცს. ამით მთავრდება გვირგვინის სასამართლოში საქმის წარმოების მოსამზადებელი ნაწილი. ინგლისში, სასამართლო გარჩევას და ვერდიქტის გამოტანას არ აქვს ისეთი გაყოფილი ეტაპები, როგორიც კონტინენტურ ევროპაში. აქ მხარეების მიერ მტკიცებულიების წარმოდგენა და სიტყვაში გამოსვლა განუყოფელია ერთმანეთისაგან.

საპროცესო ნორმების შესრულების შემდეგ, თავმჯდომარე სიტყვით მიმართავს ნაფიც მსაჯულებს, რომელშიც მოუწოდებს დამოუკიდებლად მიიღონ ვერდიქტი ბრალდებულის ბრალეულობის შესახებ. 1974 წლის კანონით „ნაფიც მსაჯულთა შესახებ,“ თუ მსაჯულები სწრაფად ვერ შეთანხმდებიან ვერდიქტზე, მაშინ მათ უნდა გააგრძელონ თათბირი არაუმეტეს 2 სააათისა. ვერდიქტი მიღებულად ითვლება, თუ მას ხმა მისცა კვალიფიციურმა უმრავლესობამ. როდესაც ნაფიცი მსაჯულები გამოიტანენ ვერდიქტს და პირს დამნაშავედ ცნობენ, სასჯელის დანიშვნა ევალებათ პროფესიონალ მოსამართლეებს. ნაფიცი მსაჯულები, საკუთარი ამოცანის შესრულების შემდეგ, პროცესზე აღარ მონაწილეობენ. 1907 წლამდე, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ვერდიქტი კასაციას არ ექვემდებარეობდა.

ინგლისში ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი საკმაოდ სიცოცხლისუნარიანი აღმოჩნდა, თუმცა მათი როლი ამჟამად შესუსტებულია, რაზეც ისიც მეტყველებს, რომ 1998 წელს ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით განხილულმა საქმეებმა 5%25-ზე ნაკლები შეადგინა.

აშშ-ში, რომელიც დიდი ბრიტანეთის კოლონია იყო, ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი ინგლისური სამართლის ზეგავლენის შედეგად დაინერგა. აშშ-ის კონსტიტუციაში შეტანილი მე-7 შესწორების წყალობით, ამ ინსტიტუტმა მალე მოიპოვა პოპულარობა და XVII-ე საუკუნიდან იგი იქცა თავისუფლების მთავარ მოკავშირედ.

როგორც ამერიკის კონსტიტუციის მე-7 დანამატიდან ჩანს, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო გამოიყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგნის ღირებულება 20 აშშ დოლარზე მეტია. ამასთან, საჭიროა, რომ ერთერთმა მხარემ სარჩელის აღძვრის შემდეგ მოითხოვოს საქმის განხილვა ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით. შტატებს უფლება აქვთ, თავად განსაზღვრონ ნაფიც მსაჯულთა უფლებების ფარგლები. ასეთი უფლებების გამოყენების შესაძლებლობას იძლევა ფედერალური კონსტიტუციის მე-7 დანამატი.

მსაჯულად არჩევა ხდება თანასწორობის საფუძველზე. კალიფორნიის სამოქალაქო საპროცესო კანონმდებლობით, ისევე როგორც ბევრი შტატის კანონმდებლობით, ნაფიც მსაჯულად მუშაობა მოქალაქეობრივ მოვალეობას წარმოადგენს. საერთოდ უნდა ითქვას, რომ ბევრი ამერიკელი ცდილობს მონაწილეობა მიიღოს სასამართლოში, როგორც ნაფიცმა მსაჯულმა და ემსახუროს საზოგადოებას და მართლმსაჯულებას.

1998 წლისათვის აშშ-ის 33 შტატის კანონმდებლობა ითვალისწინებდა სიკვდილით დასჯის შესაძლებლობას, მათგან 23 შტატში, წინასწარი გადაწვეტილება ასეთი სასჯელის შესახებ უნდა მიეღოთ ნაფიც მსაჯულებს. აშშ-ში ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით განხილულ საქმეთა ხვედრითი წილი მერყეობს 1-დან 15%25-მდე.

ნაფიც მსაჯულთა ჟიურის ფორმირების ეტაპს წინ უსწრებს დიდი სამუშაო. იგი იწყება იმ ნაფიც მსაჯულთა საერთო სიების შედგენით, რომლებმაც მონაწილეობა უნდა მიიღონ საქმის განხილვაში. ნაფიც მსაჯულთა სიებს, როგორც წესი, საფუძვლად უდევს მოცემულ ადგილას დარეგისტრირებული ამომრჩეველი, გადასახადების გადამხდელი, სატელეფონო ცნობარები და სხვა. იმისთვის, რომ პირი გახდეს ნაფიცი მსაჯული, უნდა იყოს აშშ-ს მოქალაქე, 18-წელს მიღწეული, მუდმივად ცხოვრობდეს შტატის ტერიტორიაზე, კითხულობდეს და ესმოდეს ინგლისური ენა, არ უნდა იყოს ნასამართლევი და პასუხობდეს მთელ რიგ მოთხოვნებს.

XX-ე საუკუნის ბოლო ათწლეულებში დაიწყო ნაფიც მსაჯულთა 12 კაციან შემადგენლობაზე უარის თქმის პროცესი. ზოგიერთი შტატის სასამართლოებში დაიშვება კოლეგიები, რომლებიც, 9, 8, 7 და უფრო ნაკლები ნაფიცი მსაჯულებისაგან შედგება. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსთან დაკავშირებით ამერიკაში ყველაზე უარყოფითი მხარე ისაა, რომ იგი ძვირადღირებული და უკვე არც ისე პოპულარული ინსტიტუტია. ამის ძირითადი მიზეზია ის რომ, ამერიკელები უარს ამბობენ მასზე ხარჯების გამო. მიუხედავად დროისა და ხარჯებისა, ხშირად ყურადღებას იპყრობს ის გარემოებაც, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოები შეცდომათა რაოდენობის მნიშვნელოვანი წყაროა, რადგან იქ გადაწყვტილებებს იღებენ არაპროფესიონალები. მოსამართლეთა გამოკითხვების შედეგების მიხედვით დაადგინეს, რომ ვერდიქტების 66%25-ი ხშირად უმძიმესი და გამოუსწორებელი შედეგის მომტანია. მიუხედავათ ამისა, აშშ-ში გავრცელებული მოსაზრებების თანახმად, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო დემოკრატიის დიდი მონაპოვარია, რომელსაც დაცვა და სრულყოფა სჭირდება. ამერიკაში მან უფრო ღრმად გაიდგა ფესვები, ვიდრე თავის სამშობლოში ინგლისში. ეს გარკვეულად განაპირობა აშშ-ის კონსტიტუციაში ზემოთხსენებულმა შესწორებებმა.

საფრანგეთი ერთ-ერთია იმ ქვეყნებთაგან, რომელმაც დანერგა ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი, თუმცა „შერეული ფორმით.“ აქ ნაფიც მსაჯულებს უწოდებენ ასიზებს.

საფრანგეთში, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მსგავსი მოდელი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით პირველად შემოიღეს 1808 წელს. მაშინ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო ორი განცალკევებული ნაწილისაგან, კერძოდ გვირგვინოსანი მოსამართლეთა კოლეგიისა და 12 ნაფიცი მსაჯულის სკამისაგან (ჟიური) შედგებოდა.

1932 წლის 5 მარტის კანონით ნაფიც მსაჯულებს დაეკისრათ ვალდებულება, იმავდროულად მონაწილეობა მიეღოთ სასჯელის დანიშვნაში. ამ კანონის მიღებაზე ფრანგებმა უარი თქვეს და გადავიდნენ „შერეულ მოდელზე“.

საფრანგეთში, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ევოლუცია გრძელდებოდა. მისი შემდგომი ეტაპი იყო 1941 წლის 25 ნოემბერს ფაშისტების მიერ საფრანგეთის ოკუპაციის დროს მიღებული კანონი, რის საფუძველზე ასიზების სასამართლო ბრალისა და სასჯელის საკითხებს ერთობლივად წყვეტდა, პროფესიონალთა და არაპროფესიონალთა მონაწილეობით.

დღესდღეობით, საფრანგეთში ასიზების სასამართლო წელიწადში განიხილავს დაახლოვებით 3000 სისხლის სამართლის საქმეს, რაც ძალიან დაბალია სასამართლოში შესულ სისხლის სამართლის საქმის რაოდენობასთან მიმართებაში.

დღეისათვის, საფრანგეთში ასიზთა სასამართლოს მდგომარეობა არასტაბილურია. მსაჯულთა რიცხვი გაიზარდა და სასამართლოში საქმე განიხილება ერთი მოსამართლისა და 9 მსაჯულის მონაწილეობით. ისინი ქმნიან ერთიან კოლეგიას და ხმათა აბსოლუტური უმრავლესობით წყვეტენ როგორც ბრალეულობას, ასევე სასჯელის სახის ზომას.

გერმანული მოდელი არ განეკუთვნება ნაფიც მსაჯულთა კლასიკურ ვარიანტს. გერმანიაში იმთავითვე დაინერგა მსაჯულთა სასამართლო, რომელსაც ბევრი არაფერი ჰქონდა საერთო ინგლისურ ანალოგიურ მოდელთან, მაგრამ კონსტიტუცია მაინც ნაფიც მსაჯულებს უწოდებდა. სინამდვილეში არც გერმანელი „შეფენები“ და არც ფრანგული „ასიზები“ არ წარმოადგენენ ნაფიც მსაჯულებს.

გერმანიაში სასამართლო სისტემა მოიცავს ოთხ ძირითად რგოლს. ესენია: საუბნო სასამართლო, სადაც მოსამართლე ერთპიროვნულად ან ორი შეფენის მონაწილეობით იხილავს სისხლის სამართლის საქმეებს; მიწის სასამართლო, რომელიც შედგება დიდი და მცირე პალატებისაგან. დიდი პალატა იხილავს მძიმე კატეგორიის საქმეებს, მცირე პალატა კი მეორე ინსტანციის სააპელაციო წესით განსახილველ საქმეებს; მიწის უმაღლესი სასამართლო, რომელიც იხილავს სახელმწიფო დანაშაულთა საქმეებს ხუთი მოსამართლის შემადგენლობით; გერმანიის ფედერაციის უზენაესი სასამართლო, რომელიც ასევე ხუთი მოსამართლის შემადგენლობით განიხილავს სისხლის სამართლის საქმეებს მეორე ინსტანციით.

გერმანიის კანონმდებლობით დგება შეფენთა კანდიდატთა სია, რომლის მიხედვით, შეფენი შეიძლება გახდეს გერმანელი. შეფენი არ შეიძლება იყოს პირი, რომელსაც არ შესრულებია 25 წელი და პირი რომელსაც შეუსრულდა 70 წელი.

მიუხედავათ იმისა, რომ გერმანელი იურისტები შეფენებს არ განიხილავენ ტიპიურ ნაფიც მსაჯულებად, მათ ხშირად მაინც ნაფიც მსაჯულებს უწოდებენ, თუმცა საერთო შეფასებით, როგორც უკვე აღინიშნა, არც გერმანული შეფენები და არც ფრანგული ასიზები, არ არიან კლასიკური ნაფიცი მსაჯულები.

ლიტერატურა
Literature
Литература

რეზიუმე

ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო ანგლოსაქსური და კონტინენტური
ევროპის ქვეყნებში

გივი აბაშიძე

წარმოდგენილ ნაშრომში განხილულია ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო საზღვარგარეთის იმ ქვეყნების მაგალითზე, სადაც დიდი ხანია სასამართლო პროცესი მიმდინარეობს ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით. გადმოცემულია სამართლის 2 სისტემის, ანგლოსაქსური და კონტინენტური ევროპის, ანუ რომანული - გერმანული ქვეყნების კერძოდ, ინგლისის, აშშ-ის, საფრანგეთის და გერმანიის მოდელები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შესახებ.

SUMMARY

COURT JURY IN ANGLO-SAXON AND
CONTINENTAL COUNTRIES OF EUROPE

GIVI ABASHIDZE

In this work the court of the jurymen abroad is considered on an example of those countries where the judicial process passes for a long time, with participation of the jurymen. Two judicial systems of Anglo-Saxon and continental countries of Europe, which is Roman- German countries, namely model of the jurymen of England, the USA and Germany are transferred.

РЕЗЮМЕ

СУД ПРИСЯЖНЫХ В СТРАНАХ АНГЛОСАКСКОЙ И

КОНТИНЕНТАЛЬНОЙ ЕВРОПЫ

ГИВИ АБАШИДЗЕ

В представленной работе рассмотрен суд присяжных на примере тех зарубежных стран, где судебный процесс давно осуществляется участием присяжных заседателей. Переданы модели судов присяжных двух правовых систем, англосакской и континентальной европы. то есть романо -германских стран, в частности, англии, сша, франции и германии.

მიხეილ მამნიაშვილი

სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
იურიდიული ფაკულტეტის სრული პროფესორი

გიმზერ ალანია
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის დოქტორანტი

ახალი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ერთ-ერთი დადებითი მხარე გამოიხატება მასში, რომ კანონმდებელმა არა მარტო დროში დააჩქარა მართლმსაჯულების განხორციელება, არამედ უფრო გაამარტივა და დახვეწა ცალკეული საგამოძიებო მოქმედებათა ჩატარების პროცედურული წესები, რითაც პრაქტიკოსი მუშაკებისათვის უფრო ადვილად გამოსაყენებელი გახადა.

ამის მკაფიო გამოხატულებაა ის, რომ ისეთი უმნიშვნელოვანესი საგამოძიებო მოქმედებები, როგორიცაა საგამოძიებო ექსპერიმენტის და ჩვენების ადგილზე შემოწმების პროცედურული წესები, დარეგულირებულია ერთ მუხლში (სსსკ 130 მ), მაშინ, როდესაც წინა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით ორივე მათგანი დამოუკიდებელ საგამოძიებო მოქმედებებად ითვლებოდა და მათი ჩატარების პროცედურულ წესებს ორი (40-41) თავი ჰქონდათ დათმობილი. ამდენად, სავსებით სამართლიანად საგამოძიებო ექსპერიმენტებთან ერთად ჩვენების ადგილზე შემოწმებამაც (საგამოძიებო ექსპერიმენტის სახელწოდებით) დაიმკვიდრა ადგილი ქართულ სისხლისსამართალწარმოების პროცესში.

ამ საკითხზე შემთხვევით არ გაგვიმახვილებია ყურადღება, რადგანაც საგამოძიებო ექსპერიმენტის, საპროცესო კოდექსში ცალკე დამოუკიდებელ საგამოძიებო მოქმედების არსებობის შესახებ ქართულ იურიდიულ ლიტერატურაში დავა არასოდეს არ ყოფილა, თვლიდნენ, რომ ის წარმოადგენდა მტკიცებულებათა შემოწმებისა და შეკრების ერთ-ერთ საუკეთესო საშუალებას, ხოლო ჩვენების ადგილზე შემოწმება, ზოგადად, როგორც საგამოძიებო მოქმედების აღიარების მიზანშეწონილებაც კი, ეჭვის ქვეშ იყო დაყენებული და მის ირგვლივ ურთიერთგანსხვავებული მოსაზრებები არსებობდა.

პროფ. ბ. ხარაზიშვილი არასწორად მიიჩნევდა ჩვენების ადგილზე შემოწმების ცალკე, დამოუკიდებელ საგამოძიებო მოქმედებას და მას თვლიდა, როგორც შემთხვევის ადგილის დათვალიერების, ექსპერიმენტისა და ჩხრეკის ერთ-ერთ ტაქტიკურ ხერხად.¹

ჩვენების ადგილზე შემოწმების უკიდურეს უარყოფით შეფასებას აძლევდნენ მ. სტროგოვიჩი და გ. ალექსანდროვი, მათი შეხედულებით, ჩვენების ადგილზე შემოწმება წარმოადგენდა შემთხვევის ადგილის განმეორებით დათვალიერებას და არა რაიმე ახალი სახის საგამოძიებო მოქმედებას.²

ცალკეული მეცნიერები მიიჩნევდნენ, რომ ჩვენების ადგილზე შემოწმება წარმოადგენს საგამოძიებო ექსპერიმენტის სახესხვაობას³

მეცნიერთა უმრავლესობას (ა. ვასილიევი, ა. რატინოვი, შ. ფაფიაშვილი და სხვა) ჩვენების ადგილზე შემოწმებას თვლიდნენ დამოუკიდებელი სახის საგამოძიებო მოქმედებად.

პროფ. შ. ფაფიაშვილის აზრით, ჩვენების ადგილზე შემოწმება სრულიად დამოუკიდებელი სახით საგამოძიებო მოქმედებაა, რომელიც თავისი ჩატარების ტაქტიკური თავისებურებებით განსხვავდება ყველა სხვა საგამოძიებო მოქმედებისაგან⁴, ამავე შეხედულებას იზიარებს რუსი პროფ. ა.ი. სოტოვიც.⁵