2008 წლის 5 იანვარს საქართველოს პრეზიდენტად, განმეორებითი ვადით, მიხეილ სააკაშვილი ავირჩიე. ამ არჩევანზე ფიქრი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და რთული პროცესი იყო ჩემთვის. ამ გადაწყვეტილების გამო, თავდაუზოგავად მკიცხავდნენ, შენ ამერიკაში კი არა, საუდის არაბეთში გაქვს განათლება მიღებული, როგორ შეგიძლია ისევ იმ ხელისუფლებას მისცე ხმა, ვინც დემოკრატია, მთელი თავისი ატრიბუტიკითა და ინსტიტუტებით, წიხლქვეშ გაიგდოო. ამაზე მქონდა გრძელი პასუხი, სადაც ფიგურირებდა სიტყვები - ლიბერალური ღირებულებები, სისტემური რეფორმები, ობიექტური სირთულეები, ძლიერი მტერი, სწორი ორიენტირები… თუმცა, ჩემი ოპონენტების არგუმენტებსაც ვიზიარებდი - ძალაუფლების კონცენტრაცია, დემოკრატიული ინსტიტუტების შესუსტება, ტოტალიტარიზმის ნიშნები, ბიზნესის დაშინება, მილიტარისტული რიტორიკის გაძლიერება და ასე შემდეგ. საბოლოო ჯამში გადაწონა ჩემმა იდეალიზმმა და ვთქვი - ვაძლევ შანსს ამ ხელისუფლებას შეასრულოს აღებული ვალდებულებები და გამოასწოროს თავისი შეცდომები. რაც ასევე მნიშვნელოვანია, 5 იანვარს შევეცადე საბოლოოდ გავთავისუფლებულიყავი ილუზიებისაგან, რომ ხელისუფლების შეცვლით, ჩვენს გარშემო რეალობა რადიკალურად შეიცვლება, რომ საზოგადოება მყისიერად გახდება უფრო ლიბერალური, გახსნილი, განათლებული, მაღალი სამოქალაქო თვითშეგნების მქონე, თვითრეგულირებადი და სხვა მსგავსი სიკეთეებით დახუნძლული, სადაც, მაგალითად, გიორგი თარგამაძე ან ლევან გაჩეჩილაძე აღარ იქნებიან მაღალრეიტინგული პოლიტიკოსები. 5 იანვარს საკუთარ თავსაც მივეცი შანსი, გავმხდარიყავი უკეთესი მოქალაქე და ძალიან მნიშვნელოვან საპარლამენტო არჩევნებამდე, „ცხელი შოკოლადის“ მთავარი აქცენტიც პოლიტიკაა. თუ საპრეზიდენტო არჩევნებამდე ვთვლიდით, რომ სერიოზული საფრთხეების წინაშე იდგა ქვეყანა და კრიტიკული აზრიც „საგანგებო რეჟიმის“ პირობებში არსებობდა, ახლა უკვე ვფიქრობ, რომ დროა კრიტიკულად გავიაზროთ და შევაფასოთ ჩვენი რეალობა, მათ შორის ამ რეალობის პოლიტიკური კონტექსტი.

ჟურნალის ამ ნომრის გმირებიც იდეალისტები არიან და სწორედ ისინი გვევლინებიან რეალობის კრიტიკულ კომენტატორებად. ისინი თანმიმდევრულად, შეუნიღბავად და ხშირად ხისტად იბრძვიან თავიანთი იდეალების დასაცავად და არ აღელვებთ ძალაუფლებისათვის ბრძოლის კონიუნქტურა.

ბექა მინდიაშვილის მთელი ცხოვრება ეკლესიას უკავშირდება, ის ამ წიაღის ნაწილია და მიუხედავად ამისა თვლის, რომ ჩვენი ეკლესია, თავისი ქმედებით, მნიშვნელოვნად დაშორდა ქრისტიანულ ღირებულებებს და ჩამოყალიბდა ყველაზე მაღალრეიტინგულ ინსტიტუტად, რომელიც ავტორიტეტისა და ძალაუფლების მოსახვეჭად იბრძვის და ხშირად ადამიანებს კი არ ათავისუფლებს, პირიქით, მათ დამორჩილებას ცდილობს. როგორც სემინარიის სტუდენტი, როგორც მორჩილი მონასტერში, როგორც რელიგიური უმცირესობების უფლებების დამცველი, ბექა ყოველთვის ცდილობდა ქრისტიანობის კონტექსტში გაეაზრებინა გარემო და ეთქვა სიმართლე. სიმართლის თქმა კი, ხშირად რთულ განსაცდელად იქცევა ხოლმე. ჩვენი ეკლესიის კრიტიკა დღევანდელ საქართველოში ყველაზე არაპოპულარული და საშიში განზრახვაა, რადგან ეკლესიის ავტორიტეტიდან გამომდინარე, მას უფრთხის ყველა, როგორც პოლიტიკური ელიტა, ისე საზოგადოება.

24-საათიანი ომბუდსმენი, სოზარ სუბარი, მანამდეც ადამიანების უფლებებს იცავდა, ვიდრე ომბუდსმენი გახდებოდა და დარწმუნებული ვარ, იმავეს გააკეთებს მას შემდეგ, რაც ომბუდსმენი აღარ იქნება. მისთვის „უფლებათადამცველობა“ მოწოდებაა და არა სტატუსი. მიუხედავად იმისა, რომ ამბობენ, სუბარისთვის ხელისუფლების კრიტიკა თვითმიზნად იქცა და ამით ცდილობს საკუთარი ავტორიტეტის დამკვიდრებასო, ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ეს ასე არ არის და იქნებ თქვენც დაგარწმუნოთ ამაში.

ნინო ზურიაშვილი ჟურნალისტია, ყოფილი „60 წუთელი“, რომლის გამოცდილების და შეფასებების დახმარებით, შეიძლება, დავფიქრდეთ სიტყვის თავისუფლებაზე, როგორც ერთ-ერთ ყველაზე ფუნდამენტურ ღირებულებაზე, ქართული მედიის სიცოცხლესა და სიკვდილზე, მის პოტენციალსა და შესაძლებლობებზე.

ფილმის „კმარა, ანუ 10 ნაბიჯი თავისუფლებისაკენ“ გმირებიც 2003 წელს იდეალისტები იყვნენ. მათ მოახერხეს იმ ნაბიჯების ჩამოყალიბება, რომლის გარეშეც ვერ ხედავდნენ ქვეყნის განვითარებას. 5 წლის შემდეგ გთავაზობთ ამ დეკლარაციის „ცხელი შოკოლადისეულ“ ვერსიას. პროექტში მონაწილეობენ ადამიანები, ვინც დღეს ხელისუფლებად და ოპოზიციად დაიყვნენ. თავად გადაწყვიტეთ, უერთგულეს თუ არა მათ იმ პრინციპებსა და პოსტულატებს, რომლის გარეშეც თავისუფლება ვერ წარმოედგინათ.

სრულად გამოვიყენეთ ჩვენი ავტორების იდეალისტური შემართებაც და ძალიან დიდი იმედი გვაქვს, რომ „ცხელი შოკოლადის“ ეს ნომერი თქვენთვისაც ინსპირაციის წყარო გახდება.

ველი თქვენს გამოხმაურებებს ახლა უკვე ამ მისამართზე
editor@shokoladi.ge

შორენა შავერდაშვილი

ნინო ბექიშვილი

ვარდების რევოლუციის დღეებში გერმანიიდან ერთი უცხოელი მეგობარი მირეკავდა ხოლმე, არა, რამდენიმე რეკავდა, მაგრამ იმ ერთს განსაკუთრებით დიდხანს და დაწვრილებით ვუყვებოდი არა მარტო იმაზე, რაც ხდებოდა, არამედ ჩემს იმედებზე ველაპარაკებოდი - მჯეროდა, მთავარი შევარდნაძისა და მისი გუნდის მოშორება იყო, თორემ ახალი ხელისუფლება ყველაფერს შეცვლიდა და მართლა დემოკრატიული იქნებოდა და მეც, ძალიან მალე ძლიერი და თავისუფალი სახელმწიფოს მოქალაქე გავხდებოდი. მეგობარი მთხოვდა, მთხოვდა კი არა მეხვეწებოდა, ერთი რვეული აიღე და ეს ყველაფერი, რაზეც ახლა ვლაპარკობთ, დაწვრილებით ჩაიწერეო. მე ყოველ ჯერზე ვპირდებოდი, მაგრამ მაშინ საწერად, სამწუხაროდ, ვერ მოვიცალე; ჯერ ერთი, ძალიან აჟიტირებული ვიყავი, მეორეც, იმდენად მჯეროდა იმ ადამიანებისა, ვინც მაშინ იბრძოდა ხელისუფლებაში მოსასვლელად, რომ ოდნავი იმედგაცრუებაც კი ვერაფრით წარმომედგინა. მეგობარმა შარშან, ნოემბერშიც დამირეკა და მითხრა - აბა, ამოიღე ის რვეული და შენს ნაწერს გადახედე, ხედავ, არ შენდება დემოკრატია ეგრე ადვილად, შენ რომ გეგონაო. რაც არ მქონდა, აბა, რას ამოვიღებდი და გადავხედავდი, მაგრამ სახელმწიფოს შენება რომ ძალიან ძნელი საქმეა, 2007 წლის 7 ნოემბერი რად უნდოდა, განვლილი ოთხი წლის ყოველი დღე მარწმუნებდა ამაში.

„10 ნაბიჯიც“ და ის ფილმიც, რომელზედაც მე და თამარ ბაბუაძემ ჩვენი სტატია ავაგეთ, ბუნებრივია, მახსოვდა. და როცა ფილმის ერთერთმა თანაავტორმა, კახა თოლორდავამ რედაქციაში CD მოიტანა, რომელზედაც „კმარა ანუ 10 ნაბიჯი თავისუფლებისაკენ“ იყო ჩაწერილი, სიმართლე გითხრათ, სულ სხვა ინტერესით ვუყურე; არა იმედისა და მოლოდინის, არამედ, სწორედ შემფასებლის თვალით და ეს ძალიან საინტერესო გახლდათ, საინტერესო იყო პროექტზე მუშაობაც - იმ ადამიანებთან შეხვედრა და საუბარი, ვისაც, ჩემთვის მაშინ რომ გეკითხათ, არც მეტი არც ნაკლები, პირდაპირ უნდა შევეგრიალებინეთ დემოკრატიასა და თავისუფლებაში!

პროექტი გრძელი გამოგვივიდა, იქნებ დაგღალოთ კიდეც მისმა კითხვამ, მაგრამ დარწმუნებული ვარ - ძალიან საინტერესოა დღეს როგორ ფიქრობენ ვარდების რევოლუციის მთავარი შემოქმედები, რომლებიც ახლა ხელისუფლებად და ოპოზიციად დაიყვნენ, როგორ აფასებენ იმ ყველაფერს, რაც ამ ოთხწელიწად-ნახევარში მოხდა.

საბჭოთა ადამიანებს რაღაც სასაცილო გულობრყვილობა ისევ შემოგვრჩა, ამას, ალბათ, ვერც ვერაფერს მოვუხერხებთ, თუმცა, ამ წლებმა ერთი რამ ნამდვილად მასწავლა - როგორც ერთ ჩემ მეგობარს უყვარს ხოლმე თქმა - დემოკრატია ხომ პროცესია, პროცედურებია და მჯერა - დღეს თუ არა, ხვალ აუცილებლად უკეთ იქნება ყველაფერი.

გაზაფხულია!

თამარ ბაბუაძე

პირველად, ჩემი მომავალი შვილის მომავალზე მაშინ ჩავფიქრდი, როცა ექიმმა წოლითი რეჟიმი გამომიწერა და მთელი დღეების განმავლობაში ლოგინიდან ვადევნებდი თვალს ნოემბრის მოვლენებს. „რა ემოციების ფონზე ვითარდება, რეებს ვასმენინებ!“ - ვშფოთავდი და ვფიქრობდი, რომ, ალბათ, ყველაზე პოლიტიზებული ჩანასახი იყო ამქვეყნად. თუმცა, პატარას, ყველაფერი წინ ჰქონდა - საგანგებო მდგომარეობაც, 5 იანვარიც, კარვების ქალაქის მუქარაც, შიმშილობებიც, კოსოვოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებაც, ბუქარესტის სამიტიც და ბოლოს დედის მიერ სამსახურში მიღებული გადაწყვეტილება: გაიხსენონ ის იდეალიზმი, რითაც ოთხწელიწად-ნახევრის წინ, ვარდების რევოლუციას შეხვდნენ და ნახონ, ქვეყნის ფეხზე დასაყენებლად საჭირო ათი ნაბიჯიდან, რომლები გადადგა საქართველომ...

აი, როდის მიაღწია ჩემი მომავალი შვილის პოლიტიზების ხარისხმა პიკს - ერთად ვიარეთ ინტერვიუებზე, ერთად ვისმინეთ განვლილი ხუთი წლის პოლიტ-ეკონომიკური შეჯამებები - ხან არგუმენტირებული და ღრმა, ხან ემოციური მსჯელობებით, ვშიფრეთ და ვალაგეთ ტექსტები და, საბოლოოდ, ნინო ბექიშვილთან ერთად, უზარმაზარი პროექტი ავაწყვეთ. ამ პროექტის მთავარი პლუსი მიღწეულის შეფასების მცდელობა, შეცდომების გაშიფვრა და შემდეგი ათი ნაბიჯის გამოვლენა მგონია. ყოველი შემთხვევისთვის, ვეცადეთ მაინც, გაგვეთვალისწინებინა ჩვენივე ხელისუფლების წარმომადგენლების რჩევა - იზრუნეთ საკუთარი პროფესიონალიზმის ამაღლებაზე და ეცადეთ, მაღალი სამოქალაქო სტანდარტები დანერგოთო. ჩვენც მოვინდომეთ კრიტიკულად და ანალიტიკურად გვეაზროვნა და გვენახა, მაინც რამდენი წახნაგი აქვს დღევანდელ ქართულ სინამდვილეს.

ვფიქრობ, ჩვენი, რიგითი მოქალაქეების პოლიტიზების ხარისხი ჯერ კიდევ დიდხანს დარჩება პიკზე. ამიტომ სჯობს, სანახაობად ქცეულ პოლიტრეალობას და პოლიტიკურ ემოციებს ფიქრი და შეფასება უფრო ხშირად დავაყოლოთ ხოლმე და იქნებ, ამასობაში, სამოქალაქო სტანდარტებიც უფრო აგვიმაღლდეს... აი, მეც ფიქრებით ისევ არჩევნებს და ჩვენი საზოგადოების მიერ გასავლელ გზებს ვუტრიალებ... ალბათ, ჩემი მომავალი შვილი, სულ ცოტა, პოლიტმიმომხილველი გამოვა.

დათო ტურაშვილი

ამ სვეტში მინდოდა დამეწერა სოსო ჯაჭვლიანის ახალი ფილმის შესახებ, რომელსაც ჰქვია „სვანი“ და რომელიც კინოთეატრ „ამირანში“ ვნახე რამდენიმე დღის წინ. მერე მოვისმინე თვითონ სოსოს (მართლა კარგი ადამიანის) ინტერვიუ, სადაც მან აღნიშნა, რომ ეს ფილმი რამდენიმე საერთაშორისო ფესტივალზე უკვე მიწვეულია. ჰოდა იმის თქმა მინდოდა, რომ თუ ამ ფილმს, ქართველების გარდა, სხვებიც ნახავენ, არათუ მაპს არ მოგვცემენ და ნატოსა და ევროკავშირში არ მიგვიღებენ, არამედ მაკდონალდსში შესვლასაც აგვიკრძალავენ.

ასევე მინდოდა დამეწერა საუკეთესო ქართველების შესახებ, რომლებმაც რაგბში რუსეთის ნაკრები მაინც დაამარცხეს, მიუხედავად იმისა, რომ თამაში დაგვინიშნეს ჩრდილოეთ პოლუსთან ძალიან ახლოს და მატჩის მთავარი მსაჯი კი იყო თვითონ ვლადიმერ პუტინი.

დავიწყე კიდეც ამეებზე წერა და ამ დროს აღელვებულმა გიო მგელაძემ დამირეკა, რომელსაც ღმერთიც გაახარებს, რადგან მე რომ წინა სვეტში პავლე ინგოროყვას მცირერიცხოვანი გასვენება ვახსენე, თურმე ძალიან ვცდებოდი და სინამდვილეში ბატონი პავლე უკანასკნელ გზაზე, ათასობით ქართველმა გააცილა. თურმე თითქმის ასი ათასი ადამიანი მიუყვებოდა სამგლოვიარო პროცესიას და სულ ტყუილად მეგონა, რომ პავლე ინგოროყვაც ისეთივე დაუფასებელი დაკრძალეს, როგორც ექვთიმე თაყაიშვილი. ბატონი პავლეს საამაყო შვილიშვილისაგან ისიც შევიტყე, რომ თურმე დიდი მეცნიერის სასახლე ბოლოს ქალებმაც ასწიეს, რაც განსაკუთრებული პატივია ნებისმიერი კაცისათვის. იმ სატელეფონო ზარის მადლობელი კი იმის გამოც ვიქნები რომ მანამდე ქართველი ხალხის შესახებ ასეთი კარგი აზრი სულაც არ მქონდა (ყოველ შემთხვევაში პავლე ინგოროყვასთან მიმართებაში) და როცა ვინმეს შესახებ აზრი უკეთესობისკენ გეცვლება, თავისთავად სასიხარულოა.

თუმცა ტელეფონში ძალიან გაკვირვებული ხმა კი ჰქონდა (რამდენჯერმე მკითხა კიდეც) - პავლეს დაკრძალვა როგორ არ გახსოვსო, მაგრამ ოპერაციის შემდეგ საკუთარი დაკრძალვის დეტალებიც არ მახსოვს და რა გასაკვირია რომ პავლე ინგოროყვას გასვენება დამვიწყებოდა, რომელსაც საერთოდ არ დავსწრებივარ.

თვითონ კი შეიძლება ის საოცარი ამბავი აღარ ახსოვს, ახალგაზრდობაში რომ მომიყვა, როცა ის ოთახი მაჩვენა პირველად, სადაც პავლე ინგოროყვა გარდაიცვალა.

ღამით, როცა ბალზამირებას უკეთებდნენ, სწორედ მაშინ შევიდა ბაბუამისის ოთახში და თეთრი წვერით შემოსილი პავლე ინგოროყვა თურმე ისე იყო სანთელივით დამდნარი, რომ შესვლისთანავე, დანახვისთანავე ქრისტე გამახსენდაო..

ანა კორძაია-სამადაშვილი

როცა რამზეს დიდად წოდებული ჩემი მეგობარი ვინმეს შესახებ ყველაზე ცუდის თქმას ცდილობს ხოლმე, ამბობს, უადრესოაო. სწორედ ასე: „უჯიშო, უგვანი და უადრესო“. ამიერიდან, იმედია, ამ სიტყვას აღარ იტყვის, რადგან მე, მისი საყვარელი ანა, უადრესო აღმოვჩნდი. აქამდე ქუჩა რომ პეტრიაშვილისა მეგონა, ჭიაურელისა ყოფილა. ამიხსნეს, სოფიკო ჭიაურელი ამ ქუჩაზე მდებარე სკოლაში სწავლობდაო. ზღაპრული ლოგიკაა. ჩანს, ვიღაცამ ჩათვალა, რომ ვასილ პეტრიაშვილი უადრესო და ბოლშევიკი იყო. არ ყოფილა. გადახედეთ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ისტორიას და დარწმუნდებით, რომ არ ვიტყუები.

როცა ჩემი მეგობარი ალექსანდრე ვინმეს დალოცვას ცდილობს, ჯანმრთელობას, მატერიალურ კეთილდღეობას და ევროკავშირში გაერთიანებას უსურვებს ხოლმე. ღმერთმა კეთილად გისმინოს, ალექსანდრე! ამ სამის არქონა ხომ ყველაზე ცუდი რამაა, რაც კი შეიძლება შეგემთხვას. ევროკავშირის წევრი ქვეყნის შვილი რომ ვყოფილიყავი, 30 აპრილს ამსტერდამში ამოვყოფდი თავს, ბევრი ფული რომ მქონოდა, ახალი წლის შესახვედრად ქურთისტანში მეც წავიდოდი, და რომ არ მგონებოდა, ჯანი მღალატობსმეთქი - ვერ მოგართვით, ოჯოჯოებო! - არასოდეს გადავაწყდებოდი კლინიკის კედელზე ფაშისტურ გრაფიტის: „საქართველო მართლმადიდებლებისთვის“.

გულით გილოცავთ მართლმადიდებლებს - აღდგომას, კრიშნას ერთგულებს - რამას მოვლინებას, ქურთებს - ნავროზობას, ხოლო ჩემნაირ უადრესოებს - ყველაფერს ერთად, და ჯანმრთელობას, მატერიალურ კეთილდღეობას და ევროკავშირში გაერთიანებას გისურვებთ.

„ნიამორი“ 5 წლისაა!

მოდით „ნიამორის“ ისტორიას ცოტა შორიდან დავიწყებ და რამდენიმე სიტყვას მის დაარსებაზეც გეტყვით. ფესტივალი, რომლის შექმნის ისტორიას მისი ორგანიზატორები დღეს ზღაპარივით ყვებიან, „მეორე არხიდან“ დაიწყო. მაშინ, როდესაც იმ დროისთვის ერთ-ერთი წარმატებული არხის შემადგენლობის ნაწილებად დაშლა დაიწყეს, არხის თანამშრომლები ალტერნატიული გზების ძებნას შეუდგნენ და არაერთი იდეაც განიხილეს. დასაწყისისთვის „ნიამორის“ ერთ-ერთი დამფუძნებლის თამუნა ჯიშკარიანის მცდელობამ გაამართლა. მთით და კარვით „მოწამლულმა“, გადაწყვიტა კოლეგებთან მთების მისტიკა მხატვრული ხერხებითაც გაეთავისებინა და სწორედ ასე დაიბადა სამთო-სათავგადასავლო სატელევიზიო ფილმების ფესტივალი „ნიამორი“. ეს ფესტივალი ექსტრემალური სპორტის სახეობაში მორიგი აღმოჩენების გარდა, საფესტივალო დღეებში ძველი მეგობრების თავშეყრასაც ახერხებდა. მართალია, ფესტივალს მისი ორგანიზატორები პოლიტიკურ ჭრილში არ განიხილავდნენ, მაგრამ ფაქტია, რომ იდეების სრული რეალიზება „ნიამორის“ დამფუძნებლებმა 2003 წლის რევოლუციის შემდეგ შესძლეს. ჯერ ექსტრემალი ჟურნალისტები შემოიკრიბეს და ზურგჩანთებით „შეიარაღებულები“ მთისკენ სავალ გზებს გაუყვნენ. ჟურნალისტებს შორის ტრადიციული სათხილამურო ტურნირიც დაწესდა. ერთ-ერთ საფესტივალო წელს გამართული ფოტოგამოფენის შემდეგ კი ფოტოკონკურსის იდეაც გაჩნდა და „ნიამორიც“ სპორტულ საზღვრებს გასცდა.

მიუხედავად მრავალფეროვანი საკონკურსო სახეობებისა, „ნიამორი“ სათავგადასავლო თემების ძებნას განაგრძობდა და მეოთხე წელს ლიტერატურული „ნიამორიც“ დაიბადა. ფესტივალის ორგანიზატორებს არ გამოპარვიათ, რომ თავგადასავლების მაძიებლებს, განცდილი შთაბეჭდილებები, ფურცელზე გადაჰქონდათ და ამიტომაც, მოხეტიალე ჟურნალისტებს ბედი წერაშიც აცდევინეს. ჟურნალისტური ჩანაწერების კონკურსის სპონსორობა „ცხელმა შოკოლადმა“ ითავა და მას მერე ლიტერატურულ „ნიამორს“ გვერდში უდგას.

წელს, „ნიამორს“ მეხუთე, საიუბილეო წელი შეუსრულდა და სტარტი არატრადიციულ დროს, 18 მარტს, ქარვასლაში“ აიღო. იმის გამო, რომ იტალიელი ფოტოგრაფის - ვიტორიო რონკეტის აღმოჩენა (არამარტო საქართველოში, არამედ იტალიაშიც) „ნიამორს“ ეკუთვნის, მისი ფოტოების წარდგენის ექსკლუზიური უფლებაც მოიპოვა. ფესტივალის საკონკურსო თუ არასაკონკურსო ფოტოექსპოზიციამ „ქარვასლის“ სამი საგამოფენო დარბაზი აითვისა. ერთ-ერთ დარბაზში: ფოტოების, გაშლილი კარვების, ძველი ზურგჩანთებისა და სხვა სამთო აღჭურვილობის შედეგად, ქართული ალპინიზმის ისტორია „გააცოცხლეს“.

კინოფესტივალში 14 ქვეყანა მონაწილეობდა და წელს ფესტივალს მხატვრული ფილმებიც დაემატა. დასკვნითი ეტაპი - დაჯილდოების ცერემონია 2 აპრილს, კინოს სახლში გაიმართა. გამარჯვებული ფილმები 3 ძირითად ნომინაციაში (ალპინისტური, ექსტრემალური და სამოგზაურო პროექტებში) გამოვლინდნენ. საუკეთესო უცხოურ ფილმად სლოვაკური „კარანკოუსი“ აღიარეს. საუკეთესო ქართული ფილმის ნომინაციაში კი ნიკა ლებანიძის (სანგუკო) ფილმმა გაიმარჯვა.

ფოტოკონკურსში 4 ნომინაცია დასახელდა. საუკეთესო სერიაში მიშა თვარაძემ აიღო პრიზი, პორტრეტში - სერგო ბელოუსოვმა, პეიზაჟში - რომან ლომიძემ. საუკეთესო ალპინისტურ ფოტოს, კომპანია „ელიტელმა“ გაუკეთა რეკლამა. ლიტერატურულ კონკურსში, საკონკურსო ნაწერები „ცხელი შოკოლადის“ წარმომადგენლებთან ერთად, ნინო ქადაგიძემაც შეაფასა. „ცხელი შოკოლადის“ გადაწყვეტილებით კი ამ ნომინაციაში დაწესებული ფულადი პრიზი ორად გაიყო და ორი გამარჯვებულიც გამოვლინდა. ლიტერატურული ჯილდო შორენა ლებანიძეს და ვანო ჯაფარიძეს ერგოთ.

რაც შეეხება ჟურნალისტებს შორის გამართულ სათხილამურო ტურნირს, წელს პირველ ადგილზე გიგა ოთხმეზური (იურიდიული ჟურნალიდან) გავიდა. გოგონებში კი პირველი ადგილი ქეთი ებანოიძემ მოიპოვა. გუნდურ შეჯიბრში, დეპარტამენტის თასი რუსთავი 2-მა აიღო. დემოკრატიული წესებითვე გამოვლინდა „ჩაინიკების“ კატეგორიაც.

ასეთი დატვირთული გახლდათ მეხუთე „ნიამორის“ საფესტივალო პროგრამა. ვინაიდან ფესტივალი მშობლიურ საზღვრებს გასცდა და საერთაშორისო სტატუსის შეძენის გარდა, ჟანრობრივადაც გაიზარდა, ადვილი სავარაუდოა, რომ მომდევნო „ნიამორი“ კიდევ უფრო დატვირთული იქნება. იქამდე კი ფესტივალის მასპინძლები და სტუმრები მიღებულ შთაბეჭდილებებს ხალისით გაიხსენებენ.

ვტორი: მაია ცეცაძე,
ფოტო: ქეთო ცაავა

გურამ წიბახაშვილის პორტფოლიო

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

მაშინ, როდესაც გურამ წიბახაშვილმა 80-იანელ მხატვრებთან ერთად სერიული ნამუშევრები გამოფინა, საქართველოში პირველად აღიარეს, რომ მხატვრობის მსგავსად, ფოტოგრაფიაც დამოუკიდებელი მხატვრული მიმდინარეობაა. მას შემდეგ გურამ წიბახაშვილმა შემოქმედებითი ასპარეზი ვიზუალურ ხელოვნებას დაუთმო. მისი ფოტოგრაფია არ ასახავს შემთხვევით დაფიქსირებულ წამებს. სერიები, რომლებსაც ფოტოგრაფი ინტენსიურად გვთავაზობს, მის მხატვრულ ხედვასა და შემოქმედებით პრინციპებს გამოხატავს.

ქართველი ფოტოგრაფის მრავალფეროვანი შემოქმედება, არტ გაერთიანება „არქიდრომის“ ინიციატივამ, უჩვეულოდ წარმოაჩინა. „არქიდრომი“ პროფესიონალ ხელოვანთა და ხელოვნების მკვლევართა ჯგუფს წარმოადგენს, რომელიც თანამედროვე ქართველ ხელოვანთა შესახებ არსებული ინფორმაციის დაგროვებასა და დოკუმენტირებას ემსახურება. ეს ჯგუფი, თანამედროვე ქართული ხელოვნების არქივისა და მონაცემთა ბაზის შექმნაზე მუშაობს. ინტენსიური პრეზენტაციების შედეგად კი საზოგადოებაში დისკუსიისა და კრიტიკული აზროვნების ჩამოყალიბებას ცდილობს. 29 მარტს, „არსის“ გალერეაში წარმოდგენილი გურამ წიბახაშვილის პორტფოლიოს პრეზენტაცია, რიგით მეორე გახლდათ „არქიდრომის“ ჩვენებათა სერიაში. 90-იანი წლებიდან შექმნილი შავ-თეთრი ფოტოექსპოზიციით და სხვადასხვა ფოტოსერიებიდან სლაიდ-შოუზე წარმოდგენილი ფრაგმენტებით (რაც ავტორმა მონოლოგის სახით კიდევ უფრო განავრცო), ბევრმა „წიბახა“ განსხვავებული კუთხიდანაც დაინახა.

საინტერესო ავტორების წარდგენას „არქიდრომი“ ორ კვირაში ერთხელ გეგმავს. ავტორებს კი სტუმართა მიერ შევსებული კითხვარების გათვალისწინებითაც შეარჩევს. თანაც, პრეზენტაციებს გამოჩენილ არტისტებსაც მიუძღვნიან და დებიუტანტებსაც მოიწვევენ.

მხატვრების გაზაფხული „ვერნისაჟში“

ფოტო: ქეთო ცაავა

თვალისმომჭრელი ბროწეულები, მრავალფეროვანი თაიგულები, ფერადოვანი პეიზაჟები... პატარა, მაგრამ მრავალფეროვან სივრცეში თითქოს, მართლაც, ტრიალებდა გაზაფხულის სურნელი. გალერისტებისა და გამოფენის ავტორების სურვილიც სწორედ ეს გახლდათ - კერძო კოლექციებში ისეთი ნამუშევრები მოეძიათ, რომელიც საგაზაფხულო თემას მიესადაგებოდა.

გალერეა „ვერნისაჟმა“ ამჯერად სხვადასხვა თაობის ისეთ ფერმწერებს მოუყარა თავი, რომლებთანაც მუდმივად თანამშრომლობს და რომელთა შემოქმედებაც დამთვალიერებლისთვისაც კარგად ნაცნობია. ლევან ხარანაული, ნიკოლოზ აბესაძე, ირაკლი გამრეკელი, ლევან ჭოღოშვილი, დიმიტრი ერისთავი, ზურაბ ნიჟარაძე, კოტე ამირეჯიბი, ოლეგ ტიმჩენკო, გია მირზაშვილი, დავით გაგოშიძე, თემურ შვანგირაძე... ასეთი მრავალრიცხოვანი გახლდათ მორიგი ვერნისაჟის შემადგენლობა. შესაძლოა ლევან ხარანაულის ან გია მირზაშვილის ნატურმორტის შემდეგ, ლევან ჭოღოშვილის ტილო - სერიიდან „განადგურებული არისტოკრატია“ სრულიად განსხვავებული თემატური სიუჟეტია, მაგრამ, ამის მიუხედავად ავტორებს საერთო მიზანი ნამდვილად აერთიანებდათ. დიმიტრი ერისთავის „იების გამყიდველს“, ზურაბ ნიჟარაძის „ნიუს“ ან გნებავთ დავით გაგოშიძის „მეომრებს“, განწყობა ჰქონდა ერთი - საგაზაფხულო.

ავტორი: მაია ცეცაძე

ცხენის ქურდი

გერმანიის მკიდრი და Art Club Caucasus Internationai-ის დამფუძნებელი, ჰანს ჰაინერ ბური, საიათნოვას ქუჩაზე, ძველი თბილისის ისტორიული ადგილების შესწავლის მიზნით დასახლდა. მას შემდეგ კი, რაც საქართველოს შორეულ რეგიონებში იმოგზაურა და უჩვეულო ტრადიციების მოწმე გახდა, ამ ქვეყნისადმი ინტერესი კიდევ უფრო გაუღრმავდა. ცნობისმოყვარეობამ განსაკუთრებით მაშინ სძლია, როდესაც ასლან წიტაიშვილის სახელოსნოში კავკასიელ ცხენის ქურდზე ლითოგრაფიას გაეცნო. თანაც, 6-7 წლის წინ, კახეთში კინაღამ სამი ცხენი მასაც მოპარეს. ისიც კარგად იცოდა, რომ ცხენის მოპარვის შემთხვევაში მის გამოსყიდვას, ყვარლის მახლობლად ერთ-ერთ საიდუმლო ბაზაზე თუ ვერ შეძლებდა, დაღესტანში გასაყიდად გადაყვანის შემდეგ, ცხენს ვეღარასოდეს ნახავდა... მსგავსი მოგონებების, უჩვეულო თავგადასავლებისა და ძველი თბილისის გავლენით, 2007 წლის მარტში დაიბადა სერია „ცხენის ქურდი - საიათნოვას ქუჩა.“ დროის განმავლობაში ავტორის წარმოსახვაში შექმნილი ცხენის ქურდი, გახდა მისი ალტერ ეგო, მისი ნაწილი. ფოტოგრაფ ლელა მეფარიშვილთან ერთად ამ თემაზე რუსთავის მახლობლად ფოტოსესიაც მოაწყო. წარმოსახვამ კი უამრავი მხატვრული ხერხის გამოყენება აიძულა. ციფრულ კოლაჟებში, ძველი თბილისის ქუჩების ფოტოებში, თუში და ხევსური მხედრები ჩასვა. სერიას კი (ამავე თემაზე შექმნილი) ფერწერული, გაფიკული ინსტალაციებიც შემატა. კი განმარტა ავტორმა, სერია ამ რომანტიკულ თემაზე, ჩემს მხატვრულ ხედვას წარმოაჩენსო, მაგრამ სხვა საქმეა, რამდენად რომანტიკულია ეს თემა იმ ქვეყნისთვის, სადაც მსგავსი ფაქტები ჯერ კიდევ ხდება. გერმანელი მხატვრის უცნაური გატაცების შედეგი ქართველმა დამთვალიერებელმა „ბაია გალერეაში“ იხილა.

ავტორი: მაია ცეცაძე,
ფოტო: ქეთო ცაავა

გამოფენა „ეძღვნება მედეა ჩიხლაძეს“

12 აპრილს „ქარვასლას“ ფარშევანგებმა გადაუფრინეს. ყველამ ვიცით, რომ ფარშევანგები გაცილებით უკეთ ჩხავიან, ვიდრე ფრენენ, მაგრამ ისინი, ვინც „ქარვასლაში“ შეიკრიბნენ, სულ სხვანაირები იყვნენ. მათ კუდებზე მეტად ფრთები ჰქონდათ განვითარებული. სიმაღლეების დაპყრობის დროსაც - მეტი გაქანება. თავისუფლება ამ ფარშევანგებს მათმა ავტორებმა ასწავლეს, ავტორებს კი - მათმა პედაგოგმა. მედეა ჩიხლაძე - „ქარვასლაში“ ათი დღით შეკრებილ 32 ავტორსა და მათ ნამუშევარს სწორედ ეს სახელი აერთიანებდა. გამოფენა ტექსტილის მხატვრებმა მიუძღვნეს იმ ქალბატონს, რომელმაც არა მარტო მათ ასწავლა და შეაყვარა ქსოვილის ხელოვნება, არამედ ზოგადად, საქართველოში გახდა ამ დარგის პიონერი - 1980 წელს თბილისის სამხატვრო აკადემიაში ქსოვილის ხელით მოხატვის დარგს ჩაუდგა სათავეში, როცა მანამდე მსგავსი სისტემა ჩვენთან, თურმე, არ არსებობდა

ხელოვნებათმცოდნე ნანა კიკნაძემ მედეა ჩიხლაძის შესახებ მითხრა: - ისეთ ადამიანებს, როგორიც მედიკო იყო, გამტარებს ეძახიან. მუდამ იდეებით იყო სავსე, რომელთაც თავისთვის არასდროს ინახავდა, ყოველთვის უშურველად გასცემდა და შთაგონებით ყველას ერთნაირად ავსებდა - კოლეგებსაც და სტუდენტებსაცო.

პედაგოგის გახსენება ერთდროულად ამდენმა სხვადასხვა თაობის მხატვარმა, ეტყობა, იმიტომაც მოახერხა, რომ მედეა ჩიხლაძე მათთვის არა მხოლოდ ტექსტილის პედაგოგი იყო. გამოფენის იდეის ავტორი ნინო (ჩუკა) კუპრავა ამბობს: „მისთვის არ არსებობდა დრო, შეეძლო, ერთი თვის მერე ეთქვა, - „გუშინ იმ თქვენს ესკიზზე ვფიქრობდი...“ და მერე ისეთი საჭირო იდეა მოეწოდებინა, რომ სულ სხვა თვალით დაენახვებინა ყველაფერი. მედეა საზღვრებს სცდებოდა. ის გვასწავლიდა - რა შუაშია ტექსტილი, ეს ხელოვნებაა. ტექსტილით ჩემს სათქმელს ვამბობ ხელოვნებაში“

მედეა ჩიხლაძემ თავისი ფარშევანგი გარდაცვალებამდე რამდენიმე წლით ადრე შექმნა. მის ფარშევანგს დიდი კუდის ნაცვლად დიდი ფრთები აქვს და ესე იგი - გასაფრენად მზად არის. „ქარვასლაში“ შეკრებილი ფარშევანგების შთაგონების წყაროც ეს პირველი ფრინველი იყო. მისი იდეა კი - თავისუფლება და ინდივიდუალობა ხელოვნებაში.

ავტორი: თამარ ბაბუაძე,
ფოტო: ქეთო ცაავა

ტაიმ-აუტი

MARNI-ს კოლექცია ვიმეით ბიზნეს ჯგუფისგან

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ვიმეით ბიზნეს ჯგუფი New Trend-ის მაღაზიათა ქსელს აერთიანებს. ცნობილი პრემიუმ-კლასის ბრენდების ერთადერთი ოფიციალური პარტნიორი კომპანია, ამჯერად ცნობილი იტალიური ბრენდის, ქალის ტანსაცმლის მწარმოებლის Marni-ს ოფიციალური პარტნიორიც გახდა. ამ სიახლის მანიშნებელად კი 18 აპრილს, მაღაზია New Trend 46-ში (ჭავჭავაძის გამზ. 46) Marni-ს 2008 წლის გაზაფხული-ზაფხულის უახლესი კოლექციების პრეზენტაცია გაიმართა. საღამოს დიზაინერები, ბიზნეს-სექტორის წამომადგენლები და სხვა ოფიციალური თუ არაოფიციალური პირები სტუმრობდნენ.

რადგან კომპანიის დევიზი მომხმარებლის ჩაცმულობაზე, გარეგნულ სილამაზესა და ჯანმრთელობაზე მუდმივი ზრუნვაა, ვიმეით ბიზნეს ჯგუფი საკუთარ მომხმარებელს კიდევ უამრავ სიურპრიზს უმზადებს და 2008 წლისთვის კაფეს და სილამაზის სალონის გახსნასაც გეგმავს. 2009 წლის გაზაფხულისთვის კი New Trend-ის მაღაზიათა ქსელში Gucci-ს პირველი კოლექციებიც გამოჩნდება.

„რენოს“ განახლებული ცენტრი

10 აპრილს, „იბერია ბიზნეს ჯგუფმა“ ავტომოყვარულებს მორიგი სიახლე შესთავაზა. „რენოს“ განახლებული ცენტრი საპრეზენტაციო დღეს საზეიმოდ მორთეს და საგანგებოდ მოწვეულ სტუმრებს, სასიამოვნო სიურპრიზებიც დაახვედრეს. განახლებულ საავტომობილო ცენტრში წითელი ლენტის გაჭრა რენოს ცენტრის უკრაინიდან მოწვეულ რეგიონალურ ხელმძღვანელს მიანდეს. სტუმრებმა კი მრავალფეროვანი ფურშეტის დაგემოვნების შემდეგ უკვე „Renault“-ის მრავალფეროვანი მოდელებიც დაათვალიერეს. განახლებული ცენტრის გახსნას „საქართველოს ბანკის“ და „Renault“ ცენტრის ერთობლივი აქცია „ავტო + საჩუქარი“ ერთვოდა, ავტომობილის შეძენის (ახალი მოდელი Clio 3) შემთხვევაში მყიდველებს საჩუქრებით აჯილდოვებდნენ. „თიბისი ბანკისა“ და შპს. „ავტომობილის“ სპეციალური შემოთავაზება კი ავტოგანვადებით სარგებლობის შემთხვევაში, მყიდველებს რენოს ავტომობილებზე 5%25-იან ფასდაკლებას სთავაზობდა. აქცია ძალაში 30 ივნისამდეა.

მოსაწვევების მფლობელი სტუმრები კიდევ ერთი სასიამოვნო სიახლის მონაწილეებიც გახდნენ. სპონტანური და დემოკრატიული გათამაშების შედეგად, დამსწრეთა შორის გამარჯვებულიც გამოვლინდა, რომელმაც თურქეთში „ფორმულა1“-ის შეჯიბრზე დასწრების უფლება მოიპოვა.

ამიერიდან, „რენოს“ ცენტრი ახალ ავტომობილებს და კიდევ ბევრ სიახლეს საკუთარ მომხმარებელს ხშირად შესთავაზებს.

ავტორი: მაია ცეცაძე

აქცენტი

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ის, ამერიკული პრესის შეფასებით, „ხვალინდელი ჯაზის ერთ-ერთი ვარსკვლავი“, პარიზში გაიზარდა. კოლეჯში ასტროფიზიკას სწავლობდა, შემდეგ ბოსტონში მაგისტრატურა ჯაზის ფორტეპიანოს განხრით დაამთავრა. დენ ტეპფერი თავის ტრიოსთან ერთად კონცერტებს ხშირად საზღვარგარეთ მართავს. თუმცა, კონფლიქტის ზონაში პირველად აღმოჩნდა. ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩოს მოწვევით, ალბათ, კარიერაში ყველაზე უცნაური ტურნე ჰქონდა. მარშრუტით ბათუმი - სოხუმი - ზუგდიდი - თბილისი. ჩვენს ინტერვიუს ამ უჩვეულო პროექტში ჩართული ორი ადამიანი ესწრებოდა: ამერიკის პიანისტთა ასოციაციის სამხატვრო დირექტორი ჯოელ ჰარისონი და აშშ-ს საელჩოს განათლების, კულტურის და ინფორმაციის განყოფილების უფროსი სინტია უიტლსი.

ნატა ამაღლობელი - როგორია თქვენი პირველი შთაბეჭდილება სოხუმისგან? ჩვენთვის ეს ჩაკეტილი სამყაროა, იზოლირებული ზონაა. ის, რასაც ჩვენ ტელევიზიით ვხედავთ, ან ომის ძველი კადრებია ან ობიექტურ რეალობასთან ნაკლებადაა კავშირში. ფიქრობდი თუ არა, რომ სხვა ქვეყანაში მოხვდი?

დენ ტეპფერი - პირველი, რაც შემიძლია ვთქვა - ეს ნამდვილად ძალიან განსხვავებული ადგილია. დაცვით დადიხარ და საათობით ძალიან ცუდ გზაზე მიყავხარ მანქანას. როგორც ვიცი, ამ გზით ნაკლებად სარგებლობენ. ძალიან მიტოვებულ გზას ჰგავს. კიდევ ერთი, რაც თვალში მომხვდა, ისაა, ჩემი რუსული ძალიან გამომადგა. თუ არ ვცდები, ძირითადად რუსულად ლაპარაკობენ. ჩამოსვლამდე ვცდილობდი რუსული გამეხსენებინა. ბათუმშიც და ზუგდიდშიც ჩემი უკეთესად ესმოდათ, როცა რუსულად ვლაპარაკობდი, მაგრამ აფხაზეთში ნამდვილად ბედნიერები იყვნენ, რომ ჩემთან საერთო ენა რუსული აღმოჩნდა.

რაც შეეხება ხალხს, დაუვიწყარი შთაბეჭდილება იყო. ისეთი რთული იყო იქ მოხვედრა. კონსერვატორიაში მსმენელები ისეთივე თბილები და სტუმართმოყვარენი იყვნენ, როგორც საქართველოს სხვა კუთხეებში. ყველგან ძალიან დიდი სიხარულითა და სითბოთი დამხვდნენ. ზოგადად, შთაბეჭდილებები საკმაოდ მწირი და ლიმიტირებული მაქვს. ჯერ სასტუმროში მიგვიყვანეს, მერე კონსერვატორიაში და მერე ისევ სასტუმროში. შემდეგ ამ საშინელი გზით ზუგდიდში დავბრუნდით. სოხუმზე მოკლედ შეიძლება ასე ვთქვა: ეტყობა, ოდესღაც ძალიან ლამაზი ადგილი იყო და ახლაც, თითქოს ცდილობენ პირვანდელი სახე დაუბრუნონ ქალაქს, თუმცა რესტავრაციისა მაინც არაფერი ეტყობა. ძალიან იგრძნობა სტაგნაცია. თავს გრძნობ, როგორც „აჩრდილთა ქალაქში“. ეს არის ჩემი შთაბეჭდილება. ამ უცნაურ ქალაქში არაჩვეულებრივი ადამიანები ვნახე.

ნ.ა. - ქალაქი უცნაურად მოგეჩვენათ?

დ.ტ. - უჩვეულო ქალაქია, ვერავინ იტყვის, რომ უცნაური ქალაქი არ არის.

საუბარში დიპლომატიურად ერთვება სინტია უიტლსი.

სინტია - ეს ხომ მუსიკოსია. მისი მისია იქ იყო ადამიანების მუსიკის ენის დაკავშირება გარესამყაროსთან. ჩემთვისაც, ამ მოგზაურობაში მთავარი იყო, რომ ადამიანებთან კავშირი მუსიკის უნივერსალური ენით დაგვემყარებინა.

ნ.ა. - რატომ ჩაგეკითხეთ, ჩემთვის ეს სხვა პლანეტასავითაა. ჩემს ქვეყანაში არის საზღვარი, რომელსაც მე და ჩემი მეგობრები ვერ ვკვეთავთ. ასე მოხდა. პარიზში შეგვიძლია წავიდეთ, პრაღაში, მადრიდში - იქ არ შეგვიძლია. XXI საუკუნეში ეს ძალიან უცნაურად მეჩვენება...

დ.ტ. - იგრძნობა, რომ ეს ძალიან იზოლირებული ადგილია. მაგრამ იქ ისეთივე ადამიანები ცხოვრობენ, როგორც სხვაგან საქართველოში, პარადოქსია, კონცერტის შემდეგ ჩემთან ერთი ხანში შესული ადამიანი მოვიდა. ბევრი მედალი ეკიდა გულზე და მადლიერების ნიშნად ხელს დიდხანს მართმევდა. ეტყობოდა, ძალიან ისიამოვნა კონცერტით, ისიამოვნა ჩვენთან ურთიერთობით. რუსულად მკითხა, იცით სად ხართ, იცით, რა არის აფხაზეთიო. ამ დროს მივხვდი, ამ ადამიანთან კონტაქტი მუსიკით რომ არ დამემყარებინა, შეიძლებოდა, მისი რეაქცია უფრო ნეგატიური ყოფილიყო.

ნ.ა. - ჯაზი, ალბათ, ყველაზე მეტად თავისუფალი მუსიკალური მიმდინარეობაა. აფხაზეთი დღემდე კონფლიქტის ზონად ითვლება. მუსიკალურად როგორ ააწყვეთ პროგრამა? განწყობის გამო ხომ არ შეიცვალა მუსიკალური თემები, ხომ არ შეიცვალა იმპროვიზაციის სტილი? რომელი მუსიკალური ასოციაცია მოგდის თავში, როდესაც სოხუმში მოგზაურობა გახსენდება?

დ.ტ. - ძალიან რთული კითხვაა. მე ყოველთვის იმპროვიზაციას ვუკრავ. ჩემთვის უფრო დიდი მნიშვნელობა აქვს არა იმას, რას ვუკრავ, არამედ იმას, თუ როგორ ვასრულებ. ძალიან მნიშვნელოვანია ისე დავუკრა, როგორც იმ მომენტში ვგრძნობ. თან გააჩნია, როგორი აუდიტორია გისმენს. სიტყვებით ჩემი შეგრძნებების გამოხატვა გამიჭირდება. იქ კონსერვატორიაში ძალიან მჭიდრო კონტაქტი მქონდა აუდიტორიასთან. მგონი, რაც დავუკარი, იმ მომენტში მსმენელს სჭირდებოდა.

ნ.ა. - ალბათ, ყველა მუსიკოსს ინდივიდუალური განწყობა აქვს ყოველი კონცერტის წინ. როგორი კავშირი დამყარდა თქვენსა და მსმენელს შორის ზუგდიდში, ბათუმში და თბილისის კონსერვატორიაში? იყო თუ არა ის განსხვავებული სოხუმისგან?

დ.ტ. - საქართველოს კონცერტებმა ძალიან მასიამოვნა. ტიპური ამერიკელი არა ვარ. გავიზარდე საფრანგეთში, ვუკრავდი პროკოფიევს და შოსტაკოვიჩს. დედაჩემმა საოპერო ტრადიციებზე გამზარდა. ჩემი მუსიკალური გემოვნება ძალიან განსხვავებული და უფრო ევროპულია, ვიდრე ამერიკული. რას ვუკრავ, ყოველთვის დამოკიდებულია აუდიტორიაზე. როგორც წესი, კონცერტამდე მაქვს გადაწყვეტილი რას შევასრულებ, მაგრამ სცენაზე რომ გავდივარ, ვცდილობ, ყველაფერი დავივიწყო. აფხაზეთში უფრო გამიჭირდა დაკვრა, ვიდრე საქართველოს სხვა ქალაქებში. ისე, სცენაზე თავს ყველგან კომფორტულად ვგრძნობდი. ყველგან გულწრფელად ვუკრავდი.

სინტია - ჩემი აზრით, ეს იყო მუსიკით დამყარებული, ძალიან გამოხატული კავშირი აუდიტორიასთან. სოხუმში აუდიტორია ნაკლები იყო, დარბაზიც უფრო პატარა. ბათუმში დარბაზი უფრო დიდი იყო. დისტანცია დარბაზთან ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ ყველა აუდიტორია ერთმანეთს ჰგავდა.

ჯოელ ჰარისონი - ჩემი შთაბეჭდილებით, აუდიტორია ამ სამ ქალაქში კონცერტზე სიხარულით, ძალიან დიდი მოლოდინით და ღია გულით მოვიდა. ხალხი ყველგან იმისთვის მოდიოდა, რომ მუსიკისთვის მოესმინა, და მოესმინა ამ კონკრეტული მუსიკოსის შესრულებით. გახსნილები იყვნენ ამ მუსიკალური ურთიერთობისთვის. სოხუმში დიდი განსხვავება არ მიგრძვნია.

ნ.ა. - თქვენთვის სოხუმი რაიმე კონკრეტულ მელოდიასთან ასოცირდება? რა მუსიკალურ განწყობაზე გაყენებდათ?

დ.ტ. - ჩემთვის მელოდია უმაღლესი ღირებულებაა. ჯაზის მთელი ხიბლი ის არის, რომ უკრავ მელოდიას და იმპროვიზაციის სრული თავისუფლება გაქვს. სამ კონცერტზე შემიძლია დავუკრა ერთი და იგივე თემები და სამივე კონცერტზე მათ სხვადასხვანაირად იგრძნობენ. სოხუმში რაც დამეუფლა, მომწარო სითბო იყო. თბილისი ჩემთვის სულ სხვანაირად ჟღერს. აქ ბევრი სიცოცხლე და ენერგიაა.

ნ.ა. - ზუგდიდზე რას იტყვით?

დ.ტ. - იქ საკმაოდ დეპრესიული განწყობა იგრძნობა. ზუგდიდში შევჩერდით, როცა აფხაზეთიდან ვბრუნდებოდით. სასაზღვრო ქალაქია. სიღარიბე იგრძნობა. სასტუმროს ნაცვლად ერთ-ერთი „ბაბუშკას“ სახლში გავჩერდით. დაახლოებით სამოცის იქნებოდა. საღამოობით რუსულად ველაპარაკებოდი. ჯოელსა და სინტიას ეძინათ, მე ქვემოთ ჩავედი ფეხბურთის საყურებლად. როდესაც მატჩი დასრულდა, კარგი დრო გავატარეთ. ორის ნახევრამდე ვისხედით მასპინძელთან ერთად. იმას უნდოდა მეტი ინგლისური ესწავლა, მე კიდევ რუსული. ძალიან გრძელი და გამაოგნებელი საუბარი გვქონდა.

კითხვა სინტიას - ძალიან კარგი პროგრამა იყო, ბრწყინვალე იდეით. მარშრუტი კიდევ უფრო ორიგინალური და საინტერესო. რატომ და როგორ დაგეგმეთ ეს მოგზაურობა?

სინტია - ჩვენ შევეცადეთ მრავალწახნაგოვანი პროექტი შეგვექმნა, არა მხოლოდ კონცერტები. რამდენიმე პროექტი გვაქვს, რომელიც სოხუმელი ბავშვების დახმარებას ითვალისწინებს. გალელი ბავშვები დენის ზუგდიდის კონცერტს დაესწრნენ. დენმა და ჯოელმა რამდენიმე მასტერკლასი ჩაატარეს. კიდევ გვქონდა ღონისძიება ქურთისა დ თამარაშენის მოსახლეობისთვის საელჩოში. ჩვენ ყოველთვის ვცდილობთ გავაკეთოთ ის, რაც რეალურია და შედეგიც მივიღოთ.

ჯოელი - ძალიან პოზიტიურად ვუყურებ ამ პროექტს. ეს არ იყო უბრალოდ კონცერტები. ეს ყველაზე კარგი კომბინაცია იყო. ყველგან გვქონდა მასტერ კლასები, როგორც კლასიკურ, ასევე ჯაზურ მუსიკაში.

სოხუმში კონსერვატორია ძალიან კარგად ფუნქციონირებს. ჩვენ რამდენიმე მოსწავლის შესრულება მოვისმინეთ, ერთს განსაკუთრებით გამოვყოფდი, სამწუხაროდ, ამ გოგონას სახელი არ მახსოვს.

ნ.ა. - რა პერსპექტივა აქვს იმ პიანისტ გოგონას?

ჯოელი - ერთი პერსპექტივა ამ საოცრად ნიჭიერ გოგონას ნამდვილად აქვს. განაგრძოს სწავლა და მეცადინეობა. ალბათ, მისთვის შეუძლებელია თბილისის კონსერვატორიაში ჩაბარება, მაგრამ მოსკოვსაც კლასიკური მუსიკის ბრწყინვალე ტრადიციები და სკოლა აქვს. როგორც მესმის, აფხაზებს რუსეთში ჩასვლა უპრობლემოდ შეუძლიათ, ასე რომ, მას ნამდვილად აქვს შანსი სწავლა მოსკოვის კონსერვატორიაში განაგრძოს. მიუხედვად პოლიტიკური ვითარებებისა, მან ეს ნიჭი არ უნდა გაფანტოს. არ ვიცი, ამერიკის შეერთებულ შტატებში შეუძლია თუ არა ჩამოსვლა.

ნ.ა. - რამდენად სტაბილურად გრძნობს თავს ეს თაობა ამ ვითარებაში? როგორია მათი განწყობა, მომავლის შიში ხომ არა აქვთ?

სინტია - სამწუხაროდ, სოხუმში ორივე ვიზიტისას, უბრალო ხალხთან დიდხანს ურთიერთობის საშუალება არ მქონია. ეს მოკლე შეხვედრები იყო. კონსერვატორიის ბავშვებზე შემიძლია ვთქვა, რომ საკმაოდ გაოცებულები იყვნენ, როდესაც დაგვინახეს. მაგრამ ბათუმელებსაც ასევე გაუკვირდათ ამერიკელების ნახვა.

ჯოელი - ეს საზღვრების გადაკვეთა, გაეროს მანქანებით გადაადგილება საკმაოდ დამთრგუნველია. ჯერ ვიყავით ბათუმში, მერე გადავედით სოხუმში. მუსიკალურ სკოლებში ბავშვებს შორის დიდი განსხვავება არ მიგრძვნია.

დ.ტ. - სოხუმში საკონცერტო „ესტონიაზე“ ვუკრავდი. საკმაოდ ცუდ მდგომარეობაში იყო ინსტრუმენტი, მაგრამ არც ზუგდიდში იყო უკეთესი. დიდად ამას ჩემზე არ უმოქმედია. კონცერტებით და აუდიტორიით ძალიან ვისიამოვნე.

სინტია - ჩემი პირადი აზრი ასეთია - ეს ხალხია და მათ უნდათ, რომ ჰქონდეთ მომავალი.

კომენტარი

ავტორი: ნინო დანელია

ფოტო: გოგიტა ბუხაიძე

ქრისტიანულ-დემოკრატიული პარტიის დროშის შემხედვარეს, შეუძლებელია არ გაგახსენდეს ფაშისტური ჰერალდიკა. მათი საარჩევნო ლოზუნგების მოსმენისას კი - გერმანიის ნაციონალურ-სოციალისტური მუშათა პარტია. ჰიტლერი ამბობდა, რომ წითელი ფერი მისი მოძრაობის სოციალურ იდეას გამოხატავდა, თეთრი - ნაციონალურ იდეას და სვასტიკა კი - არიული რასის გამარჯვებას...

გერმანიის ნაციონალურ-სოციალისტური მუშათა პარტია პოლიტიკურ ასპარეზზე ინტენსიურად მაშინ გამოჩნდა, როცა ამერიკული საფონდო ბირჟის კოლაფსს გერმანიაში ფინანსური კრიზისი და ფასების ზრდა მოყვა. პოლიტიკური პარტიები დაყოფილნი იყვნენ ერთმანეთთან დიალოგის არამოსურნე უკომპრომისო ჯგუფებად. გერმანელი ხალხი კი პრობლემების გადაწყვეტას ითხოვდა. პრეზიდენტმა ჰინდენბურგმა პოლიტიკური კრიზისის გადაწყვეტის მიზნით, ახალი საპარლამენტო არჩევნები დანიშნა. ჰიტლერის პოლიტიკური გააქტიურების დროც დადგა.

მას შემდეგ, რაც ჰიტლერმა ვერ მოახერხა ახალგაზრდა გერმანული დემოკრატიის ძალისმიერი მეთოდებით შეცვლა, მან ამის გაკეთება კანონიერი გზით სცადა. ჰიტლერმა გერმანელი ამომრჩევლის ნდობის მოპოვებაზე დაიწყო მუშაობა. მთავარი მისი კოზირი კი ორატორული ნიჭი და იმის თქმა იყო, რისი გაგონებაც გერმანელ ხალხს უნდოდა. იგი იძლეოდა ბუნდოვან დაპირებებს და არაფერს ამბობდა ამ დაპირებების შესრულების კონკრეტულ გზებზე. ის იყენებდა მარტივ, ადვილად დასამახსოვრებელ ფრაზებს და ძალიან ხშირად იმეორებდა მათ. იგი ყველა ფენას რაღაცას სთავაზობდა: სამუშაო ადგილებს უმუშევრებს, ფინანსურ კეთილდღეობას ბიზნესმენებს, გერმანელების დიდ გერმანიად გაერთიანებას, განათლების სისტემის გარდაქმნას ნაციონალური მოთხოვნების შესაბამისად, რელიგიურ თავისუფლებას მხოლოდ იმ რელიგიებისათვის, ვინც საფრთხეს არ უქმნიდა გერმანული რასის არსებობას ან არ შეურაცხყოფდა მის მორალურ და ეთიკურ ნორმებს.

ამ ისტორიულმა ფაქტებმა ალბათ ყველას საქართველოს პოლიტიკურ-ეკონომიკური ვითარება, ნოემბრის მოვლენებისას ბადრი პატარკაციშვილის მიერ გაკეთებული განცხადებები და თოქ-შოუ პრაიმ-თაიმში ქრისტიანულ-დემოკრატიული პარტიის პრეზენტაცია გაგახსენათ. როგორც ჩანს, ქართველი ელექტორატის მოსახიბლად მათ გერმანელი ნაცისტების პროპაგანდის დახვეწილი ტექნოლოგიების გამოყენება გადაწყვიტეს.

„ეს საქართველოა! ჩვენ ქართველები ვართ!“

სკანდირებდა სატელევიზიო სტუდიის გარეთ მხარდამჭერთა გუნდი. მათ არავინ უთხრა, რომ ქართველობას ყიჟინით, თვალების ბრიალით და გულში მჯიღის ცემით არავინ ამტკიცებს. ასე, თვალების ბრიალით ყვირილი კი ნაცისტებმა იციან. ასე თვალებდაქაჩულები უყვიროდნენ ებრაელებს ეს გერმანიაა და ჩვენ გერმანელები ვართო. ახლა კი სცხვენიათ, რომ ასე იქცეოდნენ. ასე უყვიროდნენ ლე-პენი და მისი მომხრეები საფრანგეთში არაბებს და ამით დააფრთხეს ევროპის ქვეყნები, რომელთაც კრიტიკის ქარცეცხლში გაატარეს მათი ნეონაცისტური იდეოლოგია. ასე ყვირიან სკინჰედები რუსეთში და საბარგო თვითმფრინავებით ერეკებიან და კლავენ ქართველებს, სომხებს, უზბეკებს. არა, არ გვინდა ჩვენ ასეთი მყვირალა, თვალების მობრიალე და უსიყვარულო საქართველო! სირცხვილია ასე ღრიალი ვაჟა-ფშაველას ქვეყანაში. ჯერ კიდევ როდის წერდა არა მხოლოდ მოყვასის, არამედ, თავად მოსისხლე მტრის სიყვარულსა და პიროვნების ღირსების პატივისცემაზე. არ მოწონდა ფსევდო-ნაციონალურ-ორთოდოქსული ამპარტავნება და ამბობდა

„ჩვენ ვიტყვით, კაცნი ჩვენა ვართ,
მარტოთ ჩვენ გვზდიან დედანი;
ჩვენა ვსცხონდებით, ურჯულოთ
კუპრში მოელით ქშენანი.
ამის თქმით ვწარა-მარაობთ,
ღვთიშვილთ უკეთეს იციან.
ყველანი მართალს ამბობენ
განა ვინაცა ჰფიციან?!“

სამწუხაროდ, დღესაც იმავე მართლმადიდებლობით „ვწარამარაობთ“, როცა ეკლესიის დანახვაზე სამარშრუტო ტაქსში ინტენსიურად ვიწყებთ პირჯვრის წერას და მერე, თვალების ბრიალით ვღრიალებთ, რომ ეს საქართველოა და ჩვენ კი ქართველები ვართ. ძნელია იფიქრო, რომ პარტიის ლიდერს, გიორგი თარგამაძეს ესმის მართლმადიდებლობის არსი - სიყვარული, მით უფრო გასაჭირში მყოფი ადამიანის სიყვარული. ეს რომ ესმოდეს, ისეთი ზიზღით აღარ იტყოდა, რომ „მათხოვრების“ და „ხელმოცარული“ ადამიანების ადგილი არ არის მის პარტიაში და ამავე დროს, თვითონვე ტელეეკრანიდან ხელს არ გაიწვდიდა ბიზნესმენებისკენ, ფული მოგვეცითო. მას არ უყვარს ხელმოკლე საქართველოს მოქალაქეები. ისინი მისთვის მხოლოდ ხმების მისაღებ საჭირო რესურსს წარმოადგენენ.

ორი პატრონი - ორივე მდიდარი და ორივე კრიმინალური წარსულის მქონე

19 წელი ეს ის ასაკია, როცა ადამიანი იდეალისტია, მეოცნებეა, რომანტიკოსია, მეამბოხეა, თავისუფლების მოყვარულია, ღირსების დამცველია, მისი ქვეყნისთვის, მისი საზოგადოებისათვის უკეთესი მომავალი უნდა. 19 წლის გიორგი თარგამაძე კი ასლან აბაშიძის კარზე იწყებს მსახურს და ამას მოგვიანებით, წინასაარჩევნოდ, შევარდნაძესთან ბრძოლას არქმევს. ჩვენ კი კარგად გვახსოვს, რომ აბაშიძე შევარდნაძეს მხოლოდ იმიტომ უპირისპირდებოდა, რომ მისი ავტოკრატული ბატონობა არ შესუსტებულიყო აჭარაში, რომ პოლიციური ავტონომია შეენარჩუნებინა და მისი კლანის ფინანსურ წარმატებაზე ეზრუნა. სწორედ მაშინ, აჭარაში გიორგი თარგამაძე ასლან აბაშიძის სიტყვას ავრცელებდა, პატიმრობაში უმიზეზოდ მყოფი თამაზ ასანიძის ბედი საერთოდ არ ანაღვლებდა, არც კორუფცია და არც აბაშიძის ჯიბის სასამართლო ახსენდებოდა. რა მოხდა მერე, მოგვიანებით ხომ დადო ჯენტლმენური შეთანხმება ბადრი პატარკაციშვილთან სიმართლისმოყვარული ტელევიზიის შექმნის თაობაზე. შეთანხმდნენ და სიმართლის მოყვარულმა ბატონმა ბადრიმ საჭირო დროს „ერთი-ორი მეშოკი ყალბი ბიულეტენების აფრიალება“ მოითხოვა. ეგონა, რომ ქართული საზოგადოება მტყუან-მართალს ვეღარ გაარჩევდა და მშვენივრად გაცუცურაკდებოდა. როგორ ფიქრობთ, ეს სიმართლისმოყვარეობის დასტურად გამოდგება? მგონი, არა.

პროფესიონალი თუ არაეთიკური ჟურნალისტი?

პროფესიონალმა ჟურნალისტმა, მით უფრო სატელევიზიო პოლიტიკური პროგრამების უფროსმა უნდა იცოდეს, რომ ჟურნალისტიკის ერთ-ერთი უმთავრესი პრინციპი ძალაუფლების - პოლიტიკური და ფინანსური ძალაუფლების - მქონე ადამიანების მეთვალყურეობა, მათი კრიტიკაა და არა მათი მსახურება და მათ პოლიტიკურ იარაღად გადაქცევა. დამოუკიდებლობა კი მხოლოდ ხელისუფლებისგან დამოუკიდებლობას არ ნიშნავს და გულისხმობს ყველა პოლიტიკური, ფინანსური თუ რაიმე სხვა ინტერეს-ჯგუფისაგან დამოუკიდებლობას.

პროფესიონალმა ჟურნალისტმა ასევე უნდა იცოდეს, რომ უნარშეზღუდულ ადამიანებზე საუბრისას სიტყვა „ინვალიდი“ არ უნდა იხიმაროს, რადგან ეს შეურაცხმყოფელ სიტყვად მიიჩნევა თანამედროვე მსოფლიოში და თარგმანში „არაღირებულს“ ნიშნავს.

პროფესიონალი ჟურნალისტი ასევე უნდა ერკვეოდეს, რომ რაც უნდა პათეტიკურად შემოსძახოს, რომ ქართველი ქალები მოწყვიტეს საკუთარ ოჯახებსა და სამზარეულოებს, ქართველ ქალებს უფრო ფართო ასპარეზი აქვთ და მათ უკან სამზარეულოში ვეღარ დააბრუნებენ და მხოლოდ ხაჭაპურის ცხობით დაკმაყოფილებას ვეღარ აიძულებენ.

პროფესიონალმა ჟურნალისტმა უნდა იცოდეს, რომ მადლიერი ბიზნესმენები არ უნდა ჰყავდეს, რომლებიც მათი ბიზნესის რეკლამისთვის ვალში არ დარჩებიან და საჭირო დროს მის პოლიტიკურ კამპანიას დააფინანსებენ.

პროფესიონალმა პოლიტიკოსმა ნამდვილად უნდა იცოდეს, რომ საუდის არაბეთში საქართველოდან გაყვანილი ღელეს იმედად ვერ იქნება, სოციალურ დახმარებებს და მომატებულ ხელფასებს ვერ დაარიგებს და ვერც უფასოდ უმკურნალებს ბავშვებს.

და ისევ მოძმე რუსეთი, აბა სხვა ვინ?

ქრისტიან-დემოკრატიული პარტიის საგარეო პოლიტიკის ნაწილმა მშვენივრად დააგვირგვინა ამ პარტიის იდეოლოგიის პრეზენტაცია. თურმე, მაინცდამაინც საჭირო არ არის ევრო-ატლანტიკურ ალიანსში ინტეგრაცია, თუკი რუსეთი ამით ძალიან გვინაწყენდება. რა უჭირს, დავყვეთ გავლენიანი და დიდი რუსეთის ნებას და ჩავბარდეთ ეს პატარა საქართველო დიდ პატრონს. ასე ხედავენ გიორგი თარგამაძე და მისი მომხრეები საქართველოს მომავალს. ქართული საზოგადოება კი უკვე დიდი ხანია რუსეთის წნეხის ევროპული ღირებულებებისკენ სწრაფვით შეცვლას ცდილობს. თავად არ იმეორებდა ყველა გამომსვლელი საარჩევნოდ შექმნილ მარტივ და ადვილად დასამახსოვრებელ სლოგანს - „ცვლილებების დროა“. ქვეყანაში მართლაც ცვლილებების დროა. საქართველო მონური და პატრონ-ყმული ფსიქოლოგიით ვეღარ იცხოვრებს, ვერც რუსეთისმოყვარული ფსევდოპატრიოტები, ფარისევლები და უშუშროების თანამშრომლები ვერ მოვლენ ხელისუფლებაში. და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ნაციზმი ვერაფრით გახდება ჩვენი ქვეყნის იდეოლოგია.

სწორედ იმიტომ, რომ ქართული საზოგადოება ყველაზე მეტად საკუთარ ტრადიციებს აფასებს და საკუთარი კულტურა უყვარს, სულხან-საბა ორბელიანის იხვისა და მყვარის იგავს გაიხსენებს. გონიერმა ადამიანმა ყოველთვის იცის როგორ დაიცვას ტრადიცია და ამავე დროს, გადარჩეს, განვითარდეს და არ ამოვარდეს თანამედროვე მსოფლიოს კონტექსტიდან.

მაშ ასე, ქრისტიან-დემოკრატებმა ქართულ საზოგადოებას მუხანათური ანკესი გადაუგდეს და ზედ მოაბეს სატყუარა: ფსევდოქართველობა, ფსევდო-მართლმადიდებლობა, ფსევდო-ტრადიციები. ჯერი ქართულ საზოგადოებაზეა, გადაყლაპავს ამ ანკესს და ამით განაჩენს გამოუტანს საკუთარ მომავალს, თუ სწრაფად მიხვდება ამ იდეოლოგიის ფარისევლობას და არ მისცემს ნეონაციზმს საქართველოში აღორძინების საშუალებას.

კომენტარი

ავტორი: დავით გაბუნია

ტელევიზორს 2003 წლის შემოდგომაზე გამოვეთხოვე, საზეიმოდ დავდე ფიცი, რომ აღარ ვუყურებ და დღემდე მეტ-ნაკლები წარმატებით ვასრულებ პირობას. თუმცა, გამონაკლისებიც ხდება, ნაცნობმეგობრებსაც ხომ ვერ მოსთხოვ, შენსავით დიოგენეობას მისდიონ. ხალხს აინტერესებს ტელევიზია, ართობს, ინფორმაციას აწვდის და თქვენ წარმოიდგინეთ, ანალიზსაც კი სთავაზობს. მაშ როგორ, თუ არხი საკუთარ თავს პატივს სცემს, ანალიტიკური გადაცემაც უნდა ჰქონდეს, „რუსთავის 2“-საც აქვს, N გადაცემა, სახელად „პოსტ სკრიპტუმი“, ხალხში სიყვარულით „პი ესს“ რომ ეძახიან. ხსენებული არხის ხსენებული გადაცემის ინტერნეტგვერდზე თუ შეიხედავთ, აი, ასეთი ტექსტი შემოგეგებებათ: ჩვენ ვპასუხობთ კითხვას - არა მარტო რა მოხდა, არამედ რატომ და რისთვის? კვირის ყველაზე აქტუალური და ცხელი ამბები, ახალი დეტალები და აქამდე უცნობი ფაქტები. ყველაფერი ეს P.S.-ია.

ვერაფერს იტყვი, ამბიცია დიდია და მისასალმებელი. ამას რა ჯობია, თუ კვირის ბოლოს ჟურნალისტებთან ერთად შევაჯამებთ, გავაანალიზებთ უმნიშვნელოვანეს მოვლენებს. მაგრამ, დახეთ, რა უცნაური რამ ხდება - ინფორმაციას ნამდვილად ვიღებთ, ამბების ნაწილი მართლაც აქტუალურია, ნაწილი ცხელი თუ არა, ნელ-თბილი მაინცაა, დეტალებით მეტისმეტად მდიდარიც კია, უცნობი ფაქტების გამომზეურებაზე უკვე აღარაფერს ვამბობ, ეს თავისთავად იგულისხმება, მაგრამ ეს ყველაფერი სრულიად ჩვეულებრივი საინფორმაციო გამოშვების ფორმატშიც თავისუფლად ჯდება, გადაცემას კი პრეტენზია აქვს, აგვიხსნას, „რატომ და რისთვის“ ხდება ესა თუ ის მოვლენა.

ასე იყო 5 აპრილსაც, როდესაც თბილისის ფორუმზე აღშფოთებულმა მომხმარებლებმა „პი ესის“ ერთ-ერთ სიუჟეტს სპეციალური თემა მიუძღვნეს. დავინტერესდი, არ დამეზარა და თავიდან ბოლომდე, გმირული მოთმინებით ვუყურე გადაცემის ინტერნეტვერსიას, გადახვევა არც მიცდია, მაინტერესებდა, როგორ ამიხსნიდნენ ჟურნალისტები, რატომ და რისთვის ხდება ის, რაც ხდება ჩვენს ქვეყანაში. პრეზიდენტ სააკაშვილთან ექსკლუზიური ინტერვიუც ბოლომდე მოვისმინე (ლამის 15 წუთს რომ გრძელდებოდა), თუმცა, უნდა ვაღიარო, კომენტარი და ანალიზი ან მე გამომრჩა, ან გადაცემაში სულ არ ყოფილა. არადა, პრეზიდენტი ისეთ მნიშვნელოვან საკითხზე ლაპარაკობდა, როგორიც საქართველოსთვის ე.წ. „მაპ“-ზე უარის თქმაა. ცოტაც დაველოდე და გადაცემის წამყვანმა, ბ-ნმა კიკალიშვილმა, მისთვის ჩვეული მრავალმნიშვნელოვანი ინტონაციით გვამცნო, ახლა კახეთის ერთ-ერთ სოფელში მომხდარ დანაშაულზე მოგითხრობთ, რედაქციაში ზარი შემოვიდა და ჩვენც გადასაღებად გავემგზავრეთო. თან, ისიც დასძინა, რა სამწუხაროა, რომ საქართველოში, სადაც ოდითგანვე ქალის განსაკუთრებული პატივისცემით ამაყობდნენ, ასეთი რამ ხდებაო. მოკლედ, ვიხილეთ ქ-ნ ასათიანის სიუჟეტი კახეთის „ერთ-ერთ“ სოფელში მომხდარ გაუპატიურებაზე.

ვისაც არ უნახავს, ალბათ, ოდნავ მაინც შერჩება იმედი, რომ წამყვანის მიერ შესავალში ნათქვამი „ერთ-ერთი სოფელი“ რესპონდენტების ანონიმურობის დაცვას მოასწავებდა, მაგრამ ნურას უკაცრავად, სიუჟეტში დეტალურად განვიხილეთ კახეთის გეოგრაფია, რომელი სოფელი რომელს ესაზღვრება, სად ცხოვრობს მე-11 კლასელი გოგონა, სად ცხოვრობს ბიჭი, რომელსაც ამ გოგონას გაუპატიურებაში ადანაშაულებენ. როგორ გამოიყურება ერთიც და მეორეც - მართალია, ჟურნალისტები „ეცადნენ“ გოგონასთვის სახე დაემალათ, მაგრამ სხვა ყველა და ყველაფერი კადრში კარგად ჩანს, სახელიც იცი, გვარიც, მშობლებიც გაჩვენეს ახლო ხედით და ა.შ.

მივყვეთ ისევ „ცხელ“ სიუჟეტს - თურმე, მეზობლის ცნობისმოყვარე ქალს გაუხმაურებია ეს ამბავი, დაუნახავს მიტოვებულ სახლში შესული წყვილი და „რაც დასანახი“ იყო, ისიც არ გამოჰპარვია. ახლა დავაკვირდეთ, როგორ გვაჩვენებენ ამ ყველაფერს სიუჟეტის ავტორები: კამერა თავდაუზოგავად მუშაობს, კვალში მივყვებით მთხრობელს, გადაცემა დაპირებულ დეტალებს უხვად გვაწვდის. მეზობლის ქალის და გოგონას შეპირისპირებით დაკითხვასაც ვუსმენთ. სოფლის ბირჟაზეც გავდივართ, იქაც ცდილობს ჟურნალისტი, გაიკითხ-გამოიკითხოს, როგორი „სახელი“ აქვს გოგონას (ამას, ალბათ, ჟურნალის-ტური გამოიძიება ან რაღაც მსგავსი მაღალფარდოვანი პროფესიული სახელი ჰქვია). გოგონას ნათესავი მამაკაცი გინებით მისდევს ბიჭს (სტანდარატებს აქაც ვიცავთ - ჩვენი სათუთი სმენა უხეშმა გინებამ რომ არ გააღიზიანოს, ავტორებს ზედ საგულდაგულოდ დაუდიათ სიგნალის ხმა); თავ-პირდასისხლიანებულ ბიჭს სულ არ უნდა კამერის წინ დგომა, მაგრამ ოპერატორი სასწაულებრივად ახერხებს, მაინც გამოაჩინოს კადრში. ბიჭის დედაც სახეზე იფარებს ხელს, ოპერატორი ისევ იმარჯვებს და ქალის სახეს მაინც ვხედავთ. ერთი სიტყვით, შესაშური პროფესიონალიზმია. და ამ ყველაფრის მერე, სიუჟეტს ჟურნალისტის გაუგებარი კომენტარი მოსდევს: „მე-11 კლასელ ლიდას სკოლაში მისვლა რცხვენია“. აქ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ამ სიუჟეტის ეთერში გასვლის შემდეგ აღარ შერცხვება?

უყურებ სიუჟეტს და ელოდები, რომ სადაცაა გაირკვევა, რატომ გვიჩვენებენ კვირის მთავარ გადაცემაში ამ ამბავს, იქნებ შესაბამისი ანალიზი მოაყოლონ, კომენტარი მაინც გაუკეთონ. ნურას უკაცრავად, სიუჟეტი მთავრდება და ბ-ნი კიკალიშვილი მხოლოდ მრავალმნიშვნელოვანი, „ა ლა ლეონიდ პარფიონოვ“ პაუზით კმაყოფილდება. მერე ერთს ასევე მრავალმნიშვნელოვნად ამოიოხრებს და უკვე სხვა სიუჟეტის შესავალზე გადადის. ალბათ, სწორედ ეს ოხვრაა ანალიტიკა და ასე უნდა გავიგოთ: აი, ხალხო, რაღა კომენტარი უნდა ამ ამბავს, ხომ ისედაც ნათელია ყველაფერი. ნახეთ, რა სიბნელეა საქართველოს სოფლებში; ჩვენ ჟურნალისტური მოვალეობა შევასრულეთ, მიუკერძოებლად გაჩვენეთ ფაქტები, დასკვნა კი თავად გამოიტანეთო.

თქვენი არ ვიცი და მე, პირადად, ერთი დასკვნა ნამდვილად გამოვიტანე: გამოდის, რომ გოგონას ბედი, მომავალი, რეპუტაცია არავის არ ადარდებს, ოღონდ კი „ცხელი“ სიუჟეტი მოამზადონ და ყველაფერზე ილაპარაკონ, იმის გარდა, რაც მთავარია. არსად, არცერთი სიტყვით არ განმარტავენ ავტორები, რას ნიშნავს გაუპატიურება, და ამით მეზობლის ჭორიკანა ქალის პოზიციას იზიარებენ, „წამხარეთ, აბა, როგორ წამხრითო“ ამაყად რომ მიმართავს ჟურნალისტს. ამ ლოგიკით, გამოდის, რომ თუ დაზარალებულს, მაინცდამაინც, ხელ-ფეხის მოტეხილობა, დალურჯებული თვალები და შემოხეული ტანსაცმელი არ აღმოაჩნდა, გაუპატიურება არ მომხდარა. სოფლის ქალის და ჟურნალისტების ერთსულოვნება პირდაპირ გაკვირვებას იწვევს, რა იოლად გამოუტანიათ დასკვნები, რას შეიძლება ეწოდოს გაუპატიურება და რას - არა. მაყურებელმა კი ისიც არ უნდა შეიმჩნიოს, რომ სიუჟეტის ავტორები თითქოს საგულდაგულოდ ეძებენ ხალხს, ვინც დაზარალებულს გალანძღავს, მის ტრაგედიას გააქარწყლებს, მოკლედ, ყველაფერი ამხანაგური სასამართლოს დიადი ტრადიციების დაცვით ხდება. რაოდენ ირონიულადაც არ უნდა ჟღერდეს, ეს სიუჟეტი თავისთავად ემსგავსება საჯარო გაუპატიურებას. ფალოსად კამერა აურჩევიათ, კუდში დასდევენ ბრალდების მოწმეებს და მთელი მონდომებით ცდილობენ, გოგონას გასაჭირი სახალხო სანახაობად აქციონ. ეს ყველაფერი რომ ანალიტიკურ გადაცემაში ხდება, სადაც ვრცელი თუ არა, სულ მცირედი კომენტარი მაინც რომ უნდა მოჰყვეს სიუჟეტს, ჩვენც გვავიწყდება და გადაცემის ავტორებსაც. როგორც ჩანს, გულამოსკვნილი ოხვრა და დრამატული პაუზა სრულებით საკმარისი კომენტარია.

კეთილი, აკვიატებულ ანალიტიკას რომ თავი დავანებოთ, ჟურნალისტების სახელმძღვანელო პრინციპებს მაინც მივაქციოთ ყურადღება, „მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის“ მე-6 თავი ხომ მთლიანად პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას ეძღვნება და მასში შავით თეთრზე, სრულიად ცხადად წერია:

1. დაუშვებელია მაუწყებლის მიერ ადამიანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების გაუმართლებელი ხელყოფა. მაუწყებელი ვალდებულია დაიცვას ბალანსი ინფორმაციის თავისუფლებასა და ადამიანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის კანონიერ მოლოდინს შორის.

2. პროგრამის მომზადებისა და გადაცემისას ადამიანის პირად ცხოვრებაში ჩარევა მხოლოდ მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ინტერესით შეიძლება იყოს გამართლებული.

4. ინფორმაცია პირის საცხოვრებელი ადგილის, ტელეფონის, ფოსტის თუ სხვა პირადი მონაცემების შესახებ შეიძლება გამჟღავნდეს მხოლოდ მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ინტერესის არსებობისას.

(ციტატა მე-18 მუხლიდან)

როგორც ჩანს, ამ გოგონას პირად ცხოვრებაში ჩარევა „რუსთავი 2“-ს საზოგადოებრივმა ინტერესმა უკარნახა, მისი და სიუჟეტში გადაღებული სხვა ადამიანების პირადი საცხოვრებელი ადგილის აფიშირებაც სახელმწიფო მნიშვნელობისა იყო, ალბათ.…

სულ ერთი წამით წარმოვიდგინოთ, რომ ეს ყველაფერი საქართველოში კი არა, სკანდინავიის რომელიმე ქვეყანაში ხდება, დავუშვათ, შვედეთში. იქაც აჩვენებენ ტელევიზიით სიუჟეტებს გაუპატიურებისა და სექსუალურ ნიადაგზე ჩადენილი სხვა დანაშაულების შესახებ, სიმწვავე და ცხელ-ცხელი ამბები ყველგან უყვართ. თუმცა, საქართველოსგან განსხვავებით, ვერც დაზარალებულის ან ბრალდებულის სახეებს ნახავთ, ვერც მათ სახელებსა და მისამართებს გაიგებთ. იქ კანონი ავალდებულებს მედიას, დაიცვას ეთიკის ელემენტარული ნორმები, ასე უხეშად არ ჩაერიოს ადამიანის პირად ცხოვრებაში, საკუთარი სარგებლის გამო რესპონდენტებს ცხოვრება არ დაუნგრიოს. და სრულებით წარმოუდგენელია, დაახლოებით იმის მსგავსი სიუჟეტის შემდეგ, რაც „რუსთავი 2“-ის ეთერში 5 აპრილს ვიხილეთ, ავტორები სამსახურიდან არ დაითხოვონ. მოკლედ, ჟურნალისტებს საქმისადმი პასუხისმგებლობით მოპყრობას ასწავლიან და სთხოვენ კიდეც. ჩვენს მედიას კი ტოტალური შემოდგომა დაებედა, ბულვარულ ჟურნალგაზეთებსა თუ პრესტიჟულ ტელე-გადაცემებში ერთნაირად ცვივა ყვითელი ფოთლები და ამ სტიქიურ უბედურებას ბოლო არ უჩანს. მართალია, ოცნებას კაცი არ მოუკლავს, მაგრამ დიდი ეჭვი მაქვს, „გაშვედეთებამდე“ წინ ხანგრძლივი შემოდგომა გველის.

ახლა შვედეთიდან სოფელ ბაკურციხეში გადმოვინაცვლოთ. წარმოვიდგინოთ, როგორ სხედან „პოსტ სკრიპტუმის“ შემოქმედებითი კოლექტივის წევრები სოფლის ბირჟაზე და მთელი მონდომებით არჩევენ საჩოთირო ამბავს, დეტალებს უკირკიტებენ, ჯერ ერთ მხარეს უსმენენ, მერე - მეორეს და ასე გაუთავებლად.

ჩვენ კი იქვე ვდგავართ და სულ ტყუილად ველოდებით ქარს, რომელიც ფოთლებს თან წაიღებს, სადღაც შორს კი, უკვე 10 წელიწადზე მეტია, ქართული ანალიტიკური მედიის შუქურა ანათებს.

კომენტარი

ავტორი: რევაზ საყევარიშვილი

მიხეილ სააკაშვილი და ვლადიმერ პუტინი, პეტერბურგი, 10 ივნისი 2007
REUTERS

7 ნოემბერს თბილისში არ ვყოფილვარ. დღეს უკვე სულ უფრო ნაკლებად ან საერთოდაც აღარ ვფიქრობ, ეს კარგი იყო თუ ცუდი. გამიმართლა თუ, პირიქით. აღარც იმაზე ვფიქრობ, სად ვიქნებოდი, რას ვიზამდი, რას გავუძლებდი, რას ვერა, ვის დავკარგავდი, ვინ დამკარგავდა, რას იტყოდნენ ჩემზე, რას ვიტყოდი მე და რით დამთავრდებოდა ყველაფერი.

არ ვფიქრობ, რადგან აზრი არა აქვს - არარეალურ ჰიპოთეტურ ვერსიებზე, ვცდილობ, დრო აღარ დავხარჯო. თუმცა, ოქსფორდში ვფიქრობდი. ვფიქრობდი, რადგან სხვა გზა არ მქონდა. ვერც თავიდან ვიგდებდი და ვერც ინფორმაციას ვიღებდი, რადგან ყველა ქართული საიტი ვერ ან ძლივს იხსნებოდა. ჩემი ცოდვით სავსე მუშარაფიც მაინც და მაინც მაშინ გადელდა და, ცხადია, დიდ ბრიტანეთში ბრიტანეთის თანამეგობრობაში შემავალი პაკისტანის ამბები უფრო აინტერესებდათ, ვიდრე საქართველოსი.

სრულიად დიდი ბრიტანეთისგან განსხვავებით, ჩემს მცირე ინტერნაციონალურ მეოქსფორდე პილიგრიმების ჯგუფში საქართველოს ამბები აინტერესებდათ. არგენტინელი აბელი, იდეაში, ცივილიზაციაზე ინტერნეტის გავლენას იკვლევდა და ფოკლენდის კუნძულების ამბავს განიცდიდა. თუმცა, ჩვენი სალაპარაკო თემა არც ერთი გამხდარა და არც მეორე. ყველაზე ხშირად იმაზე ვყაყანებდით, ქართველებმა და არგენტინელებმა სარაგბო ევროპას რომ გაუკეთეს. უფრო იშვიათად ვიკვლევდით, მესი ჯობია თუ ტევესი, ან არის თუ არა საქართველოში კაბერნე. ანუ, დიდად პრობლემატური საუბარი არასოდეს გვქონია. თუმცა, როცა დილით ჩვენი საცხოვრებლის სამზარეულოში შემოყრილს ვუთხარი, რომ საქართველოში საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდა, აშკარად შევეცოდე. Take it easy, man, everything will be OK - ფრაზა, რომელიც იმ მომენტში აშკარად „იბერია მაინც გაბრწყინდებას“ შესატყვისად ჟღერდა, ათჯერ მაინც გამიმეორა.

ჰონგ-კონგელი ჯოისი იმ ტელეკომპანიის დარბევას, სადაც ოქსფორდში წასვლამდე ვმუშაობდი, ჩემზე არანაკლებ განიცდიდა და ყველა იმ პუბლიკაციითაც მამარაგებდა, რომელიც მის მშობლიურ International Herald Tribune-ში შემდეგ დაიბეჭდა. ჩინელი იაო, რომელმაც რატომღაც ისიც კი იცოდა, რომ ოდესღაც ავლაბარში არალეგალური სტამბა არსებობდა, აშკარად მხრებში გაიშალა, რადგან დადასტურდა, რომ ადამიანის უფლებებს მარტო ჩინეთში კი არა, დემოკრატიის შუქურებშიც არღვევენ. ინდოელი პალავი და შრილანკელი მირა სერიოზულად მთავაზობდნენ, როიტერის ინსტიტუტის საბჭოს დაელაპარაკე და როგორც უმუშევრად დარჩენილს, იქნებ აქ ყოფნის ვადა გაგიხანგრძლივონო (ჩემი უმუშევრობა ნელნელა სახალისო თემაც გახდა: ოქსფორდში აპლიკაციის გაგზავნისას ჯერ კიდევ „იმედის“ თანამშრომელი ვიყავი. ამიტომაც ყველგან, პირველ რიგში, ამ სამუშაო ადგილით მახსენებდნენ. თუმცა, 7 ნოემბრის მერე, ტექსტი შეიცვალა და წინადადებაში I work for TV Company IMEDI ზმნა გახდა I worked).

ანგლო-საქსები - ამერიკელი ჯონი და ინგლისელი რიჩარდი კი აშკარად დაიბნენ, რადგან ერთსაც და მეორესაც მშობლიურ მედიაში საქართველოზე სულ სხვა რამეები ჰქონდათ წაკითხული.

რეინკარნაცია

„ამერიკაში განათლებული, ოთხი ენის და თავისუფალი საბაზრო დემოკრატიების ღირებულებათა სრულყოფილად მცოდნე მიხეილ სააკაშვილი სრულიად განსხვავებულ ლიდერად მიიჩნევა. უსისხლო ვარდების რევოლუციის შემდეგ ის პოსტსაბჭოთა ლანდშაფტის მხსნელად ისახება“, - ეს ძირძველი ქართული პანეგირიკი არ გეგონოთ, პატივცემულ დასავლურ გამოცემაში გამოფენილი ოდის ფრაგმენტია. არც გამოცემის დასახელებას აქვს აზრი და არც მსგავსი ტექსტების გავრცობას. ეს არის ის კლიშე, რომელიც დასავლურმა მედიამ საქართველოს 2003 წლის ნოემბერში მოარგო და მთელი 4 წელიწადი დაუღალავად შტამპა.

მაგრამ მოხდა 7 ნოემბერი. მოხდა და მთელი ანგლო-საქსური მედია ისე ამოაყირავა, რუსული მედიის პწკენა-ღრენა ამასთან რა მოსატანია.

The New York Times-მა არ დაიზარა და სააკაშვილის მასწავლებელიც კი მოიძია: „ვფიქრობ, მიშა ავტორიტარიზმისკენაა მიდრეკილი, - დაასკვნა სქოთ ჰორტონმა, რომელიც მიშას კოლუმბიის უნივერსიტეტის სამართლის სკოლაში ასწავლიდა, - მიშას და პუტინს შორის გასაოცარი მსგავსებაა პრეზიდენტის უფლებებისა და ძალაუფლების ხედვასთან დაკავშირებით. პუტინის მსგავსად, სააკაშვილმაც მოახდინა პარლამენტის მარგინალიზაცია და დაამცრო ოპოზიცია“.

ცხადია, ჰორტონს არ სჯერა, რომ საქართველო დიქტატურაში გადაეშვება და სააკაშვილიც ისეთივე სასტიკი გახდება, როგორც პუტინი. აი, სხვას კი, მაგალითად, The Slate Magazine-ს სჯერა:

„საფრანგეთის რევოლუციას თავისი იაკობინელები ჰყავდა. რუსული რევოლუცია წითელ ტერორში გადაიზარდა. უკანასკნელი წლების ბევრ მშვიდობიან რევოლუციას არ ჰქონია მიზნად მოძალადე კონტრრევოლუციონერების შობა. თუმცა, ერთმა უკვე შვა. აშკარაა, რომ ერთკვირიან ინტერვალში საქართველოს პრეზიდენტმა გაცილებით მეტი რეალური საფრთხე შეუქმნა ამერიკულ „დემოკრატიის მხარდაჭერას“, ვიდრე მუშარაფების მთელი წყება მოახერხებდა. ბოლოს და ბოლოს, არავინ ელოდა განსაკუთრებულ დემოკრატიას პაკისტანისგან. მაგრამ გასაოცრად დიდი იყო მოლოდინი საქართველოსგან - რუსეთს და თურქეთს შორის ჩაჭეჭყილი პატარა, კლანური, მთაგორიანი ქვეყნისგან. მოლოდინი, რომელიც გავეშებული პოლიციელების მასასა და ცრემლსადენი გაზის ღრუბლებში ჩაიკარგა.“ გარდამავალი დემოკრატიების პროექტის პრეზიდენტმა, ბრიუს ჯექსონმა ყველაზე მოხდენილად შენიშნა: „ჩვენთვისაც კი, ვინც პროფესიულად ვმუშაობთ თვითმკვლელ სახელმწიფოებთან, ეს უკიდურესად ცუდი დღე იყო“.

სრული სურათისთვის კიდევ ერთ ნაგლეჯს მოვიხმობ The National Interest-იდან და ამით მოვრჩეთ: „არც ერთი ბრიტანელი, ფრანგი ან გერმანელი საგარეო პოლიტიკის ექსპერტი არ მიიჩნევს საქართველოს პრეზიდენტს დემოკრატად. პირიქით, გაცილებით მეტი აზრთა თანხვედრა იყო იმაზე, რომ სააკაშვილმა და მისმა მრჩევლებმა საგარეო ვოიაჟების დროს ისწავლეს დემოკრატიის საკვანძო მანტრების გამეორება, მაგრამ ასევე არ დავიწყნიათ მათი სრული იგნორირება ქვეყნის მართვისას. სააკაშვილმა მოხერხებულად გააუქმა სხვა პოლიტიკური ძალის ცენტრები და ალტერნატიული პერსპექტივების წყაროები პარლამენტსა და მედიაში, ისევე როგორც შექმნა დამოუკიდებელი სასამართლოს დიდი დეფიციტი.

ამის გათვალისწინებით, ანალიტიკოსები ღრმა სკეპტიციზმით ხვდებიან ბუშის ადმინისტრაციის მიზანს, მიიყვანოს საქართველო ნატოში. საქართველოს საშინაო კონდიციები ფუნდამენტურად განსხვავდება ალიანსის ბევრი სხვა ახალი წევრის მახასიათებლებისგან, რომელთაც აქვთ დემოკრატიული მმართველობის გაცილებით მეტი გამოცდილება, განსხვავებული პოლიტიკური კულტურა და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ჰყავთ ლიდერები, რომლებიც უფლებებით აღჭურვავენ დემოკრატიულ მთავრობებს და არა მხოლოდ საკუთარ თავს“.

ყველანი ადამიანები ვართ

ხშირად მესმის, რომ ყველაფერი იქიდანაც კარგად ჩანს. ყველაფერიც ძალიან კარგად იციან. შეიძლება, მართალიც არის. თუმცა, ხშირად ამაში ეჭვი მაინც საფუძვლიანად გეპარება. როცა Financial Times-ში კიდევ ერთ თანაჯგუფელთან - რუს მაშასთანერთად ვიყავი და საქმიანი სადილი დასრულდა, თანაჯგუფელმა გაოცება ვერ დამალა: „Реваз, у них целая арава своих журналистов и корпунктов в России и все же как поверхностно все знают и обо всем говорят?“

რა უნდა მეთქვა? მე იმითაც ვერ დავიკვეხნიდი, რომ ჩვენთან ბევრი ჟურნალისტი ჰყავთ და ბევრი კორპუნქტი აქვთ. თუმცა, როგორც ჩანს, არც ამ რაოდენობებშია საქმე. მთავარი უფრო მოცულობაა, ქვეყნის მასშტაბი. ან კიდევ უფრო საინტერესო - ბიზნესის კეთების შესაძლებლობა. თუნდაც მცირესი და თუნდაც ერთჯერადის.

სამი ერთმანეთზე მიწყობილი Invest In Georgia 29 და 31 ოქტომბერს და 5 ნოემბერს ვენაში, ლონდონსა და ნიუ-იორკში, მსოფლიოს სამი უცნობილესი საქმიანი წყაროს - The Economist-ის, Financial Times-ის და Dow Jones-ის ორგანიზებით გაიმართა. საქართველომ მთელ მსოფლიოს ამ სამი გამოცემის თანადგომით მოუწოდა, რომ საქართველოში ინვესტიციები დააბანდონ.

და თუ ვენისა და ლონდონის ფორუმებზე პოლიტიკური რისკები ნაკლებად ჩანდა, ნიუ-იორკში უკვე ეჭვი და სკეპტიციზმი მეტი იყო - მესამე ფორუმი ხომ 2 ნოემბრის მერე გაიმართა. ესეც ყისმათის ამბავი იყო, თორემ სამივე ფორუმი ნოემბერში რომ ყოფილიყო, გამოხმაურება კიდევ უფრო ნაკლებად რიხიანი იქნებოდა.

31 ოქტომბერს ლონდონის ფორუმს Financial Times-მა საქართველოს მთავრობის დაფინანსებული საგანგებო ჩანართი მიუძღვნა. ამ ჩანართში ერთ-ერთ პოლიტოლოგს, რომელიც მოგვიანებით საქართველოს მთავრობის მინისტრიც გახდა, ქვეყანაში განხორციელებულ დემოკრატიულ რეფორმებზე საკმაოდ შთამბეჭდავი სტატია ჰქონდა გამოქვეყნებული. ჩანართში ასევე ბევრი იყო თქმული რუსეთის ავ ზრახვებსა და საქართველოს გზის რუსული გზისგან ცალსახა გაყრაზე, რასაც უკვე თავად Financial Times-ის ჟურნალისტები იუწყებოდნენ. რამდენიმე დღეში კი იმავე Financial Times-ში ასეთი რამ დაიწერა: „ამჟამად მიხეილ სააკაშვილი ემსგავსება ლიდერს, რომელმაც საკუთარი ქვეყნის „ამოსაქაჩად“ ქცევებით სხვა ლიდერს მიბაძა - ვლადიმერ პუტინს რუსეთიდან, რომელიც საქართველოს მეზობელი, ყოფილი ბატონი, დღეს კი ხშირად მოწინააღმდეგეა“.

აი, ასე იცვლიან აზრებს. ისევე, როგორც ჩვენ. ბოლოს და ბოლოს, ყველანი ადამიანები ვართ და აზროვნებაც ძალიან ხშირად კონკრეტული მიზეზების გამო ტრანსფორმირდება ხოლმე. „მიშას, ალბათ, აქვს ცდუნება, პუტინი გახდეს. მე მესმის მისი. მით უფრო, როცა ხედავს მეზობლად, ამხელა სახელმწიფოში ეს გეგმა როგორი განსაკუთრებული პრობლემების გარეშე განხორციელდა. საქართველოში მიმდინარე ბევრი პროცესიც ძალიან ჰგავს რუსულს. ხშირად მეჩვენება, რომ მიშაც არ არის წინააღმდეგი, ისეთი „მართვადი დემოკრატია“ ან „სუვერენული დემოკრატია“ ჰქონდეს, მოდელი, რომელიც პუტინს წარმოედგინა რეალური დემოკრატიის მოსათოკად და ვიწრო ჩარჩოებში მოსაქცევად“, - მითხრა Financial Times-ის პოსტსაბჭოთა სივრცეზე სპეციალიზებულმა ასაკოვანმა ჟურნალისტმა

მრუდე სარკე

პარალელი, ალბათ, მართლაც ბევრია. „მართვადი დემოკრატიის“ დამყარება მეზობლებმაც მედიით დაიწყეს. ჯერ თოქ-შოუები და საავტორო გადაცემები გაქრა, მერე ცნობილი ჟურნალისტები „დაარქივდნენ“, ბოლოს თავად ტელეაქტივების გადანაწილების ჯერი დადგა. ბევრმა აქტივმა ბევრი ხელი გამოიარა და დღესაც იცვლის პატრონებს. მეთოდების დიაპაზონი ფართო იყო: ТВ-6-ს სხვა რომ ვერაფერი მოუხერხეს, უბრალოდ დაკეტეს, დანარჩენები ან სახელმწიფო მონოპოლიებს აყიდინეს (Газпром, РАО ЕЭС), ან გასართობი გახადეს. სულ ცოტა ხნის წინ უკანასკნელი დამოუკიდებელი ტელეარხი РЕН ТВ პუტინის მეგობრების ბანკმა Россия-მ შეიძინა.

საქართველოშიც ეს ყველაფერი ასლის სიზუსტით მოხდა. ჯერ სადებატო სივრცე მოისპო, მერე ავტორიტეტული ჟურნალისტების „კამერისგან მორიდება“ დაიწყო, ბოლოს კი ტელეაქტივების გადაჯგუფება-გადანაწილების ჯერაც დაუსრულებელი პროცესები, რომლებშიც ასევე ზუსტად იმავე სტატუსის ადამიანები - პრეზიდენტის მეგობრები, მათი მეგობრები, მინისტრები და დეპუტატები მონაწილეობდნენ და კიდევ დიდხანს მიიღებენ მონაწილეობას. მოუხერხებელი არხი დაიხურა, დანარჩენები სახელისუფლოდ გაჰოლდინგდა და ოფშორებიდან იმართება.

ბიზნესშიც საინტერესო თანხვედრებია. მთელი 90-იანი წლები რუსეთში სისხლიანი პრივატიზების ნიშნით გავიდა. ყოფილი საბჭოთა დოვლათის გადანაწილებამ არაერთი ასეული ბიზნესმენი თუ მათი ლობისტი შეიწირა. და მთელი ამგვარი შესავლის შემდეგ, ჰოი, საოცრებავ, დღეს ბიზნესმენები დამწკრივდნენ და ნებაყოფლობით, უშურველად აბარებენ ამ მილიარდებიან ქონებას ხელახლა შეკოწიწებულ რუსულ სახელმწიფო ჰოლდინგებს, ცხადია, სრულიად უსასყიდლოდ.

ბიზნესმენთა ეს კეთილშობილი აღტყინება არც საქართველოს ასცდა. ხომ ყველას გვახსოვს, ერთ ცისმარე დილას რიყეზე მოფენილი რესტორნების მეპატრონეებს თავში ცხოვრების მანძილზე ყველაზე ნათელი აზრი რომ მოუვიდათ და ჯოგურად გადაწყვიტეს, რიყეზე მდებარე რესტორნები, რომელთაც თითოეული მათგანისთვის წლების განმავლობაში სოლიდური მოგება მოჰქონდა, სახელმწიფოსთვის ეჩუქებინათ. ცხადია, ისევე სრულიად უსასყიდლოდ, როგორც რუსეთში. ჰოდა, აჩუქეს კიდეც. თან, ყველამ ერთ ნოტარიუსთან გადააფორმა, ზედმეტი რია-რიას გარეშე. გორში საკოლმეურნეო ბაზრის ერთ-ერთი მესაკუთრე ისე გაერთო, რომ მთელი ბაზარი 13 მესაკუთრის სახელით სახელმწიფოს ერთპიროვნულად აჩუქა. სახელმწიფომ მორცხვად, უჩუმრად მიიღო საჩუქარი. 12 განრისხებული მამაკაციც უჩუმრად სხვა ბიზნესში წავიდა.

და განა მარტო ბიზნესმენები? როცა საქმე საქვეყნო ამბავს ეხება, უბრალო, რიგითი ადამიანები განა ნაკლები პატრიოტიზმით და შეგნებით გამოირჩევიან? როგორც კი გაიგეს, რომ რუსეთი ოლიმპიადას მასპინძლობს, სოჭელებმა საკუთარი სამოსახლოების სახელმწიფოსთვის უსასყიდლოდ ჩუქება დაიწყეს. მართალია, ცრემლიც ბევრი ღვარეს, მაგრამ განა ვინმეს რამეს ემართლებიან? თუ არ გჯერათ, დოკუმენტები ნახეთ - ყველამ ნებაყოფლობით აირჩია უსახლკარობა და, თან, ყველანაირი კომპენსაციის გარეშე.

არც ჩვენი სიღნაღელები ჩამორჩნენ. როგორც კი გაიგეს, რომ მათი ქალაქი საქართველოს ტურისტული მექა უნდა გახდეს, მაშინვე სახელმწიფოსთვის თავიანთი სახლების გადაცემის სურვილმა შემოუტიათ. არა, რუსულისგან განსხვავებული როგორ არ იყო ეს შემთხვევა? კომპენსაცია აშკარად გაიცა. მართალია, 5 წლის წინანდელი ნიხრით და პროკურორების დაწესებული მაზანდით, მაგრამ მთავარი ხომ ფაქტია და არა ოდენობა? სამართლიანობა სადღაც იქვე ახლოს ტრიალებდა.

რუსეთში ყველაზე მსხვილი გასანაწილებელი ლუკმა ნავთობკომპანია ЮКОС-ის მომპოვებელი შვილობილის Юганскнефтегаз-ის ქონება იყო. რომელი მსოფლიო ნავთობგიგანტი აღარ ეჯაჯგურებოდა ამ მსუყე სიმდიდრეს. გაგიკვირდებათ და ამ უთანასწორო ბრძოლაში მოწყვეტილმა ვარსკვლავმა - БайкалФинансГрупп-მა იმარჯვა. მოწყდა, კუდი მოიქნია, 13 მილიარდ დოლარად ამხელა ქონება „შეიტყაპუნა“, მერე რუსულ სახელმწიფო Роснефть-ს მიჰყიდა და სულიც განუტევა. ბოროტი ხმები ამბობენ, იმ 13 მილიარდიდან 2 მილიარდი მაშინვე კრემლში მივიდაო.

ქართულ კრემლში კი ნამდვილად არაფერი მისულა. იმიტომ, რომ გასაყიდი საბოლოოდ არ გაიყიდა. საქართველოს ხელისუფლებამ მრავალწლიანი ყოყმანის შემდეგ რკინიგზის გასხვისება გადაწყვიტა. მსურველი ყოველთვის ბევრი იყო, მაგრამ სახელმწიფომ რკინიგზა 99-წლიანი მართვით იდუმალ ბრიტანულ კომპანია Parkfi eld Investment-ს გადასცა. Parkfi eld Investment-ს საქმეში 10 წელიწადში მილიარდი დოლარი უნდა ჩაედო. აი, ასეთი სერიოზული იყო ჩვენი რკინიგზის მყიდველი, რომელსაც ამ პროექტზე იმდენი დრო და ჯაფა მისდიოდა, რომ ინტერნეტში საიტის გახსნაც კი ვერ მოასწრო. ვერ მოასწრო და პატრონსაც ჩაბარდა.

პოლიტიკაში ტყუპიანობის ნიშნები ხომ არის და არის: მმართველი მონოლითური პარტია აქაც და იქაც - გვაქვს, დანიშნული გუბერნატორები აქაც და იქაც - გვყავს, სასამართლო (ორივეგან ესეც პოლიტიკაში გადის) - დამოუკიდებლად ფეხზე ვერ დგება და ციხე - აქაც და იქაც სავსეა. აბა, ბოლოს და ბოლოს, 200 წელი ტყუილად ხომ არ ვიყავით ერთად

ექსტრემალური კლასტერი

რაც მართალი, მართალია - ცოტა გართულებულია ამ ყველაფრის მიმზიდველად შეფუთვა. ბოლოს და ბოლოს, მსოფლიოში ხომ ამხელა კონკურენციაა. ყველას უნდა, თავის ქვეყანას მზის ქვეშ ადგილი დაუბევოს. მეც ძალიან მინდოდა, მაგრამ ვინ გაცალა.

თქმა დამავიწყდა: ოქსფორდში აკადემიური კვლევისთვის ვიყავი. უნდა გამომეკვლია, რამდენად სიცოცხლისუნარიანი შეიძლება იყოს საქართველოში ეკონომიკის ცალკეული სეგმენტების კლასტერული მოდელით აგება.

კლასტერი რა არის? გეოგრაფიულად ლოკალიზებული ერთმანეთთან დაკავშირებული კომპანიათა ჯგუფი, რომლებიც ავსებენ, უზრუნველყოფენ ერთმანეთს, აძლიერებენ მთლიან კლასტერსაც და მთელ ეკონომიკასაც. და რა დარგი უნდა იყოს ქართული კლასტერის გული? ვფიქრობ, ტურიზმი. როგორი? ყველანაირი, ზღვის, მთის, კულტურული, რელიგიური, ღვინის, ველური, მოკლედ, ყველანაირი. ოღონდ თქვენ ჩამოდით: იქ ძეგლებით გაგაკვირვებთ, აქ ბუნებით დაგასვენებთ, მერე სასმელით გაგახალისებთ, თან სუფრით გასიამოვნებთ, ფონად სიმღერით დაგატკბობთ, ზედ ცეკვას დაგირთავთ, ზღვაში ჩაგაგდებთ, თხილამურზე შეგაყენებთ, „ბორჯომს“ დაგალევინებთ, ჩურჩხელას დაგაყოლებინებთ, მოკლედ, ზედ გადაგყვებით და, თან, სხვაზე იაფად.

მოკლედ, არ ვიცი, რამდენად გამომივიდა, მაგრამ ცდა არ დამიკლია. პირველი შედეგებიც მოვიმკე: ერთმა საქართველოზე ინტერნეტ-რესურსები მთხოვა, მეორემ „ქართული ლეგენდა“ ნახა, მესამემ, ერთი კვირა გუდაური რა დაჯდებაო...

ჰო, ასეთი სტარტის მერე დიდი ვერაფერი სიამოვნება იყო ინტერნაციონალურ ჯგუფში მომხსენებლად ჯდომა და საქართველოზე ლამის გასამხედროებული სიახლეების გადაცემა: მიტინგი დაარბიეს, ტელევიზია ზედ მიაყოლეს, სახალხო დამცველი ცემეს, საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადეს...

„აქ გვეპატიჟებოდი?“, - რა გინდა უპასუხო? „ასეთი ექსტრემალური ტურიზმისთვის ჯერ მზად არ ვარ“, - გულწრფელად მეუბნება მეორე ჩინელი თანაჯგუფელი. თან, თუ მაინცდამაინც საგანგებო მდგომარეობა იზიდავს, რაღა ამხელა გზაზე გამოეკრას, იქვე არა აქვს პაკისტანი?

კიდევ სად არის საგანგებო მდგომარეობა? ინებეთ ნუსხა: ეგვიპტე, სირია, ღაზას სექტორი, ბრუნეი, ბანგლადეში, ტონგო, ვანუატუ, ფიჯი...

ჰო, კიდევ კალიფორნია. ოღონდ დიდად ნუ აყვებით ფანტაზიას. რკინის არნოლდს საგანგებო მდგომარეობა მხოლოდ იმიტომ გამოუცხადებია, რომ შტატის სანაპირო ტანკერიდან ჩაღვრილი ნავთობისგან გაწმინდოს.

ეს ამბავი CNN-ს პირველ სიახლედ გამოაქვს. მერე პაკისტანში მუშარაფის დატრიალებულ უმსგავსობებზე გვიყვებიან. ბოლოს კენიელ აჯანყებულებზე ზღაპრობენ, რომლებიც ვერა და ვერ დაშოშმინდნენ. საქართველო თავისი საგანგებოთი აღარავის ახსოვს. ცხადია, რუსების გარდა. მათ ტელეეთერებში პირველობას ვერავინ გვეცილება.

კომენტარი

ავტორი: მარკ მალენი
ინგლისურიდან თარგმნა რუსიკო ამირეჯიბმა

REUTERS

საქართველოში მიმდინარე პროცესებით დაინტერესებულ უცხოელთა უმრავლესობას სჯერა, რომ საქართველოს ხელისუფლების მტკიცება წარმატებით გატარებული რეფორმების შესახებ სინამდვილეს შეეფერება, თუმცა, მათთვის ჯერ კიდევ საკამათო საკითხია დემოკრატიულობის ხარისხი საქართველოში. დემოკრატიას მრავალი რამ განსაზღვრავს და მისი ხარისხი კომპონენტთა ხვედრით წონაზეა დამოკიდებული. ამავე დროს მთელი მსოფლიო თანხმდება იმაზე, რომ, რეგიონის ბევრ სხვა ქვეყანასთან ერთად, საქართველოს წინაშეც დგას ხელისუფლების ცვლის პრობლემა. დღევანდელი მთავრობა საქართველოს იმ ქვეყანათა ჯგუფში განიხილავს, რომელთაც უკვე აქვთ მშვიდობიანი, არჩევნების გზით ხელისუფლების ცვლის გამოცდილება. საქართველოში კი ასეთი რამ ჯერ არ მომხდარა. მოხდება კი ოდესმე?

პრობლემაა ისიც, რომ საქართველოს ლიდერები საკუთარ თავს სახელმწიფოსთან აიგივებენ. შევარდნაძე რომ სწორედ ასე იქცეოდა, მისი ცნობილი დაბალანსების პოლიტიკიდანაც ჩანს. ის ერთმანეთს უპირისპირებდა სხვადასხვა ინტერესებს და თვითონ შუალედურ პოზიციას იკავებდა. ამავე პრობლემის სხვაგვარი გამოვლინებაა ამჟამინდელი მთავრობის მიერ მისი პოლიტიკით და ქმედებებით უკმაყოფილოთა დადანაშაულება ქვეყნის დასუსტების მცდელობაში. კრიტიკისა და კრიტიკოსებისადმი ამგვარი მიდგომა მოსახერხებელი, მაგრამ არასწორია. როგორ უნდა მოხდეს ხელისუფლების ცვლა, როცა პრეზიდენტი და სახელმწიფო მეტ-ნაკლებად გაიგივებულია? საქართველოსთვის ამ, იქნებ, ყველაზე მნიშვნელოვან საზრუნავს, რომლის მოუგვარებლობაც სხვა საკითხების მოგვარებასაც უშლის ხელს, ჯერ კიდევ არ ექცევა სათანადო ყურადღება.

საქართველოში განსაკუთრებული მნიშვნელობა აღმასრულებელი ხელისუფლების გადაცემას ენიჭება, ვინაიდან ის ბევრად უფრო გავლენიანია აქ, ვიდრე ნებისმიერ სხვა ქვეყანაში, რომელთან შედარების სურვილიც აქვს საქართველოს. როცა 2004 წლის თებერვლის საკონსტიტუციო ცვლილებებმა საქართველოს პრეზიდენტს ბევრად მეტი ძალაუფლება მიანიჭა, ვიდრე ნებისმიერ განვითარებულ ქვეყანაშია შესაძლებელი, მაშინ, ამის გამო მხოლოდ რამდენიმე ადამიანმა გამოხატა შეშფოთება. ამის მიზეზი ხელისუფლების სამი შტოს (აღმასრულებელი, საკანონმდებლო და სასამართლო) გამიჯვნის და მათ შორის ძალაუფლების დაბალანსების პრინციპის გაუცნობიერებლობა უნდა იყოს, რაც, თავის მხრივ, საბჭოთა და პოსტ-საბჭოთა გამოცდილებიდან მომდინარეობს.

ძველი დემოკრატიის ქვეყნებში ხელისუფლების გადაცემა მკაფიო წესებით და განსაზღვრული პროცედურებით მიმდინარეობს. ამას თან ახლავს სტაბილურობა და ნებისმიერი ქვეყნის სურვილის ხორცშესხმა: სტაბილურობას მოაქვს ინვესტიციები, ინვესტიციებს - სამუშაო ადგილები. ამ მთავრობას ხელისუფლების ცვლასთან დაკავშირებული წესები და პროცესები მკაფიოდ არ განუსაზღვრავს. ეს საკმაოდ რთული საქმეა და საჯარო განხილვას მოითხოვს. არ შეიძლება, მთავრობა ნაჩქარევად და მარტო იღებდეს გადაწყვეტილებებს და მხოლოდ ამის შემდეგ, ტელევიზიის საშუალებით აუწყებდეს მოსახლეობას ხელმოწერილი დოკუმენტების შესახებ და თანაც, მისგან მხარდაჭერას მოელოდეს. დისკუსიის დაწყებამდე ეს წესები მეტ-ნაკლებად მისაღები უნდა იყოს ყველასთვის, მათი გაცნობა უნდა ხდებოდეს ნელ-ნელა, საზოგადოებაში კონსენსუსის მიღწევასთან პარალელურად. დღევანდელ საქართველოში კი კონსენსუსის მიღწევა ძალიან ჭირს. ძალაუფლების გადაცემისთვის აუცილებელი წესების და პროცედურების დადგენის გარეშე, სამ წელიწადში საქართველო დიდი პრობლემის წინაშე დადგება. დღევანდელ ადმინისტრაციას მოკლევადიანი ხედვა აქვს როგორც პოლიტიკაში, ისე რეფორმების თვალსაზრისით. არადა, ამ წესებზე კონსენსუსის მიღწევას გრძელვადიანი ხედვა, მკაცრად განსაზღვრული გეგმა და სამუშაოს დროზე დასრულების ძლიერი სურვილი სჭირდება.

უნდა აღმოიფხვრას მმართველი პარტიის სასარგებლოდ საარჩევნო კანონში ნაჩქარევად, არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ან კვრით ადრე ცვლილებების შეტანის პრაქტიკა. თუ საარჩევნო კანონში ცვლილებების შეტანა აუცილებელია, ეს ფრთხილად უნდა მოხდეს, არჩევნებამდე ბევრად უფრო ადრე. ასევე არ შეიძლება კონსტიტუციის სწრაფი შეცვლა. ასეთ ცვლილებებს, რომლებიც არ უნდა ეფუძნებოდეს ინდივიდუალურ ინტერესებს ან მავანთა მოსაზრებებს სახელმწიფოს მართვის დღევანდელი საჭიროებების შესახებ, წინ უნდა უძღოდეს ხანგრძლივი და ფორმალური საჯარო განხილვა.

ხელისუფლების ცვლის ოთხი შესაძლო სცენარი არსებობს. პირველია სამოქალაქო ომი, რომელიც ასე შეიძლება წარმოვიდგინოთ: მიშას არ სურს პრეზიდენტის სავარძლის დათმობა, ხალხის უმრავლესობა მისი წასვლის მომხრეა და ამის გამო შეიარაღებული დაპირისპირება იწყება. ეს ნაცნობი სცენარია, არა? იმედი ვიქონიოთ, რომ ეს არ მოხდება. ასევე, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მშვიდობიანი რევოლუციის გზით მოსულმა ხელისუფლებამ, რომელიც კარგად იცნობს ასეთი რევოლუციების ტაქტიკას, მისი იმავე გზით გადაყენება დაუშვას.

მეორე სცენარით, ბოლო წუთამდე არავინ ფიქრობს ძალაუფლების გადაცემის პროცესსა და წესებზე. ამ საკითხზე მსჯელობა მხოლოდ ვადის ამოწურვამდე ცოტა ხნით ადრე იწყება. გადაწყვეტილების მიმღებთა შორის ბევრს თვითონ უჩნდება პრეზიდენტობის სურვილი ან შერჩეული ჰყავს სასურველი კანდიდატი. ასეთ ვითარებაში მოლაპარაკებების ძირითადი საგანი ქვეყნის ინტერესები კი არა, კერძო პირთა ინტერესები ხდება. დროში შეზღუდულობის გამო სიტუაცია ძალიან იძაბება. იმართება კონსულტაციები და შეხვედრები, მაგრამ განსაზღვრული სტრუქტურის გარეშე. ყველა ცდილობს მედიის ყურადღების ცენტრში ყოფნას. როცა დაძაბულობა კულმინაციას აღწევს და დრო თითქმის ამოწურულია, მიშა აცხადებს, რომ „ჩიხიდან გამოსვლის მიზნით“, აუცილებელია დროებითი ზომების მიღება, ქვეყნის უსაფრთხოება მოითხოვს მის დარჩენას ხელისუფლებაში. შეიძლება ზუსტად ასე არა, მაგრამ რაიმე ამის მსგავსი მოხდეს. თუმცა, ეს მხოლოდ დროებითი ზომაა, ვინაიდან ისიც კი, ვინც თავიდან ეს მართლაც კარგ გამოსავლად ჩათვალა, მალევე აცნობიერებს, რომ ეს მხოლოდ ხრიკი იყო ხელისუფლების მხრიდან.

მესამე შესაძლო ვარიანტია ხელისუფლების წინასწარი შეთანხმების საფუძველზე გადაცემა, მთლად ისე დაუფარავად არა, როგორც პუტინისა და მედვედევის შემთხვევაში, მაგრამ მაინც ამის მსგავსად. მემკვიდრის ვინაობას საიდუმლოდ ინახავენ, რათა პოლიტიკურ სამიზნედ ან საფრთხედ არ აქციონ. ამავდროულად ნიადაგს ამზადებენ საიმისოდ, რომ მმართველი პარტიის კანდიდატურას პრეზიდენტის თანამდებობაზე რეალური კონკურენცია ვერავინ გაუწიოს. აკვირდებიან საზოგადოების განწყობას ამ პიროვნებისადმი და ამის მიხედვით წყვეტენ, საჯაროდ დაუჭირონ მხარი მას თუ შეფარულად. ეს სცენარი მხოლოდ მაშინ არის შესაძლებელი, როცა მთავრობას გარკვეული მხარდაჭერა აქვს მოსახლეობაში. მიუხედავად ამისა, ოპოზიციაში განხეთქილების შეტანის და ნებისმიერი სხვა კანდიდატის დისკრედიტაციის მრავალგვარი ხერხი არსებობს. ამასთან, ხელისუფლებამ, შეიძლება, აშკარა მხარდაჭერა გამოხატოს რომელიმე არაპოპულარული კანდიდატის მიმართ იმ მიზნით, რომ რაც შეიძლება ნაკლები არჩევანი დაუტოვოს საზოგადოებას, როგორც ეს მოხდა შევარდნაძის დროს 1999 წელს, როცა მოსახლეობას უნდა აერჩია „მოქალაქეთა კავშირსა“ და „აღორძინებას“ შორის.

მეოთხე სცენარით, ხელისუფლება შეიმუშავებს ძალაუფლების გადაცემის წესებს და განსაზღვრავს პროცესს, რათა შესაძლებლობა მისცეს საზოგადოებას, აირჩიოს სასურველი კანდიდატი, იქნება ეს მთავრობის მომხრე თუ მოწინააღმდეგე. ამისთვის რამდენიმე აუცილებელი პირობა უნდა დაკმაყოფილდეს.

პირველ რიგში, ამჟამინდელი მთავრობა, დამარცხების შემთხვევაში, დარწმუნებული უნდა იყოს ხელშეუხებლობაში. როცა ოპოზიცია აგრესიულია ხელისუფლების მიმართ, მთავრობის წარმომადგენლები უფრო მეტად ღელავენ თავის მომავალზე. მათ ახსენდებათ შევარდნაძის მომხრეთა ბედი და აცნობიერებენ, რომ მათ ინტერესებშია ძალაუფლების წინასწარ შეთანხმებული გადაცემა (მესამე სცენარი). ასეთი დამოკიდებულება კი მათ ხელს შეუშლის ნამდვილი არჩევნების ჩატარებაში.

მეორე აუცილებელი პირობა ამ სცენარის განსახორციელებლად გახლავთ სერიოზული დაფიქრება მომავალი პრეზიდენტის ძალაუფლებაზე. მასაც ისეთი უპრეცედენტო აღმასრულებელი ძალაუფლება ექნება, როგორიც ახლანდელ პრეზიდენტს აქვს? და თუ ასე იქნა, რას უზამს ახალი პრეზიდენტი საჯარო სამსახურებს: ყველას გაათავისუფლებს და მათ მაგივრად თავის ხალხს დანიშნავს? თუ ასე არ იზამს, მაშინ როგორ მიუდგება საჯარო სამსახურებს? როდის შეიზღუდება პრეზიდენტის უფლებები? პოლიტიკურად სწორედ დროის ფაქტორს აქვს მნიშვნელობა, ვინაიდან უსამართლობა იქნებოდა პრეზიდენტის უფლებების შეზღუდვა უშუალოდ ამ მთავრობის ვადის ამოწურვის წინ, რათა მომავალმა პრეზიდენტმა ძველის მიერ დანიშნული ხალხი ვერ გაათავისუფლოს, როგორც, ვთქვათ, ამჟამინდელი მმართველი ძალის ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ მოხდა. თუ მთავრობას გატარებული რეფორმების დაცვა სურს, ის უნდა დაფიქრდეს, როგორ აამაღლოს საჯარო სამსახურის პროფესიონალიზმი და სტაბილურობა.

ვთქვათ, ძალაუფლების გადაცემის წესებზე და პროცედურებზე შეთანხმება მოხდა და ხალხს რეალურად მიეცა შანსი სასურველი პიროვნების არჩევისა. ვის აირჩევს მოსახლეობა? ხალხს დღეს უჭირს არჩევანის გაკეთება, ვინაიდან მხოლოდ მიშასთან დაახლოებულ პირებს აქვთ თავიანთი საქმიანობის წარმოჩენის შესაძლებლობა. როგორც წესი, პიროვნებას თუ პარტიას ერთი გზით შეუძლია უჩვენოს ხალხს, თუ რის გაკეთება ძალუძს. ეს გახლავთ ადგილობრივი თვითმმართველობა. მერს ირჩევენ, ის კარგ საქმეს აკეთებს, ხალხი ამას ხედავს და შემდეგ მას უფრო მაღალ თანამდებობაზე ირჩევს. მაგრამ საქართველოში ასე არ ხდება, ვინაიდან აქ არ ტარდება პირდაპირი არჩევნები ადგილობრივ თვითმმართველობაში. ამასთანავე, ადგილობრივი ორგანოების დაფინანსების წესი ისეთია, რომ, პირდაპირი არჩევნების შემთხვევაშიც კი, ხელისუფლება იოლად უზრუნველყოფს გამარჯვებულის მორჩილებას და მიუღებელ განზრახვაზე ხელის აღებინებას. ერთი სიტყვით, ადგილობრივი მმართველობის დაფინანსების წესი, რომლისთვისაც ფორმულა არ არსებობს, ხელს უშლის ხელისუფლების დეცენტრალიზაციას. მთავრობა კი არ ჩქარობს ამ წესის შეცვლას და მოსახლეობისთვის ადგილობრივ დონეზე არჩევანის შესაძლებლობის მიცემას.

აქამდე, ძირითადად, მთავრობასა და პრეზიდენტზე მოგახსენებდით, მაგრამ იგივე შეიძლება ითქვას პარლამენტზე, რომელიც საქართველოს შემთხვევაში იშვიათად თუ წყვეტს რამეს აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან შეუთანხმებლად, არადა, ზემოჩამოთვლილ საკითხებს სწორედ პარლამენტი უნდა წყვეტდეს. პარლამენტი ყველაფერს აკეთებს იმისთვის, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების ჩანაფიქრი განხორციელდეს, ხოლო მმართველი პარტიის მოწინააღმდეგეებს, რომელნიც მოკლებულნი არიან ყოველგვარ ძალაუფლებას, ისღა დარჩენიათ, რომ უკმაყოფილება გამოხატონ. მთავრობის წევრები და პარლამენტი გადაწყვეტილებებს დახურულ კარს მიღმა იღებენ და მხოლოდ რამდენიმე ადამიანმა იცის ზუსტად, ვინ ესწრებოდა შეხვედრას ან რა ითქვა ამ შეხვედრაზე. მართალია, ეს ხელს აძლევს მმართველ ძალას, მაგრამ მოსახლეობას ართმევს შესაძლებლობას გადაწყვიტოს, სამომავლოდ ვინ იქნებოდა კარგი პრეზიდენტი. რადგანაც მთავრობა, კრიტიკაზე პასუხისაგან თავის არიდების მიზნით, ან საუბრის თემას ცვლის ან კრემლის აგენტებად, კრიმინალებად, სუსტებად და ბრიყვებად ნათლავს კრიტიკოსებს, ოპოზიციას ყურადღების მიქცევის მეტი შესაძლებლობა ეძლევა. ისინი განსჯის ნაცვლად, ყვირიან და ასეთ ვითარებაში მოსახლეობას კიდევ უფრო უჭირს მომავალი ლიდერის იდენტიფიცირება.

სასწრაფოდ მოსაგვარებელი საკითხების გადაჭრა მომავალ არჩევნებში ნაციონალური მოძრაობის გამარჯვებისკენ მიმავალ იოლ გზას გაართულებდა. წინა არჩევნებისადმი მოსახლეობის დამოკიდებულების გათვალისწინება, ხელისუფლებას უბიძგებს, რაც შეიძლება მეტად აუბნიოს თავგზა საზოგადოებას არჩევნების წესების შესახებ, დამალოს ინფორმაცია, მიაჩუმათოს საჩივრები და მოწინააღმდეგეებს არაკომპეტენტური, შეუსაბამო და სახიფათო პიროვნებების იმიჯი შეუქმნას.

მიშას მიერ ძალაუფლების გადაცემის შესახებ შემდგომი ორი წლის განმავლობაში მიღებული გადაწყვეტილებები განსაზღვრავს იმას, თუ როგორ შეფასდება მისი საქმიანობა შორეულ მომავალში, ვთქვათ, ოცი წლის შემდეგ, როცა იგი სამოცი წლის იქნება. შევარდნაძისა და აბაშიძის გადასაყენებლად ხალხის მობილიზება ძალიან მნიშვნელოვანი დამსახურებაა, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანია ხალხს მისცე უფლება, თავად აირჩიოს მომავალი პრეზიდენტი. ეს მთავარი გამოცდაა განვითარებულ სახელმწიფოთა ჯგუფის წევრი ქვეყნისთვის. რაზეც უნდა მეტყველებდეს ათასგვარი ინდექსები და პერცეფციები, თუ ძალაუფლების გადაცემა კონკურენტუნარიან პირობებში მშვიდობიანი გზით მოხდება, მიშა დაამტკიცებს, რომ დემოკრატია და არა დიქტატორი, როგორც ზოგიერთებს ჰგონიათ.

კომენტარი

ავტორი: ზვიად ქორიძე

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭომ დაზღვეული ბარათი გამომიგზავნა:

„ბ-ნ ზ. ქორიძეს,

მადლობას მოგახსენებთ „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ გენერალური დირექტორის ვაკანტურ თანამდებობაზე სამეურვეო საბჭოს მიერ გამოცხადებულ კონკურსში მონაწილეობისათვის და თქვენი სურვილის შემთხვევაში, სამეურვეო საბჭო მზად არის გაგიწიოთ რეკომენდაცია ახალ გენერალურ დირექტორთან, თქვენი პროფესიული და საქმიანი თვისებების ეფექტურად გამოყენების მიზნით.

პატივისცემით, სამეურვეო საბჭო“

ვერაფერს იტყვი.

27 მარტს, როდესაც სამეურვეო საბჭომ პირველი ტურის შედეგები გამოაქვეყნა, GIPA-ში ინტერვიუსთვის შემომიარა ლანა ბერიძემ, გაზეთ „რეზონანსის“ ახალგაზრდა ჟურნალისტმა, საკმაოდ ენერგიულმა და მიზანდასახულმა კოლეგამ. საუბრის ბოლოს ვუთხარი: „ჩემთვის ტრაგედია არ იქნება, თუ დირექტორი არ გავხდები, მაგრამ საზოგადოებისათვის გარკვეულწილად ტრაგიკული იქნება, თუ ეს ტელევიზია მორიგ კრიზისში მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ ჩავარდება, რომ ფარულად წარიმართა პროცესები“. იმ დღეს მე საწუწუნო ნაღდად არაფერი მქონდა, რადგან პირველი ტურის შედეგებით, ლიდერთა სამეულში შევდიოდი და საბჭოს 7 წევრმა დამიჭირა მხარი პირველ ტურში.

სამეურვეო საბჭო არ აღმოჩნდა მზად ღია და გამჭვირვალე საქმიანობისთვის. მან ვერ დაძლია კონსპირაციულობის თანდაყოლილი კომპლექსი. ვერავის აუხსნა საბჭომ, რატომ დაეწყვნენ და რატომ ეახლნენ პარლამენტის თავმჯდომარეს სამუშაო კაბინეტში. ვერც იმაზე ჰქონდათ ერთიანი პასუხი, თუ რატომ გადასწიეს გენერალური დირექტორის კანდიდატთა საბუთების მიღება 15 მარტიდან 23 მარტამდე: საბჭოს ერთმა წევრმა მოიმიზეზა, რომ ძალიან ცოტა დრო მივეცით კანდიდატებსო. მეორემ თქვა, რეგიონებიდან ვერ ასწრებენ ჩამოსვლას კანდიდატებიო. ყველაზე გულწრფელი საბჭოს თავმჯდომარე ირაკლი ტრიპოლსკი აღმოჩნდა, საჯაროდ რომ წამოსცდა, ნინო ბურჯანაძემ გვთხოვა და ხათრი ვერ გავუტეხეთო; თუმცა, ის კი ვერ აუხსნა საზოგადოებას, თუ რატომ ვერ გაუტეხეს მან და მისმა კოლეგებმა ხათრი პარლამენტის თავმჯდომარეს.

განაცხადების ჩაბარების დასრულების მეორე დღეს ია ანთაძემ, დოდო შონავამ, ლაშა ბაქრაძემ, სულხან მელაძემ და მე მივმართეთ სამეურვეო საბჭოს, მაქსიმალურად გამჭვირვალედ წარემართა გენერალური დირექტორის არჩევის პროცესი: პირდაპირ ეთერში გადაეცათ საბჭოს ის სხდომები, სადაც აირჩევდნენ მეორე ტურში გასულ კანდიდატებს და სადაც აირჩევდნენ გენერალურ დირექტორს; პირდაპირ ეთერში გადაეცათ სამეურვეო საბჭოს წევრებისა და მეორე ტურში გასული გენერალური დირექტორობის კანდიდატების გასაუბრება. მართლა გვჯეროდა, რომ გადაწყვეტილების ასეთი ფორმით მიღება გაზრდიდა ნდობას საზოგადოების დიდ ნაწილში. საბჭო დაფრთხა და საპასუხოდ მოიფიქრა საჯარო დებატები მეორე ტურში გასულ კანდიდატებს შორის. თან საბჭოს წევრები ამტკიცებდნენ, რომ კანდიდატებს რაღაც ეშლებათ, ჩვენ ხომ გადაწყვეტილებას ფარულად ვიღებთო.

ვერაფერს იზამ: საქართველოში ფარული კენჭისყრა გადაწყვეტილების ფარულად მიღება ჰგონიათ.

ჩემთვის დღემდე უპასუხოდ დარჩა კითხვა, თუ რატომ ვერ გავიდნენ კონკურსის მეორე ტურში ია ანთაძე, ლაშა ტუღუში, ლაშა ბაქრაძე. საბჭო ამ კითხვას მტკივნეულად განიცდის. ვეჭვობ, რომ მის წევრებს პასუხი არ აქვთ. მათ ხომ ფარულად გადაწყვიტეს და საზოგადოებას კითხვა ღიად დაუტოვეს.

სამეურვეო საბჭოსა და კანდიდატების გასაუბრება წარმოაჩენდა არა მხოლოდ გენერალური დირექტორობის მსურველთა სურვილებსა და შესაძლებლობებს, არამედ იმასაც, თუ რა კითხვები აწუხებს სამეურვეო საბჭოს წევრებს. მაგალითად, ირმა სოხაძეს აინტერესებდა, თუ როგორ ვითანამშრომლებდი გამარჯვების შემთხვევაში სამეურვეო საბჭოსთან, ზურაბ ხარატიშვილს (საბჭოს ერთადერთი წევრია, რომელსაც მანამდე არ ვიცნობდი, აუდიტორი ყოფილა) - ჩემი ხასიათის დადებითი და უარყოფითი თვისებები, მარინა ვეკუას ერთი საათისა და25 წუთის განმავლობაში ერთი კითხვაც კი არ გაუჩნდა, ხოლო მიხეილ ჭიაურელი და ბაკურ სულაკაური საერთოდაც არ მოვიდნენ გასაუბრებაზე. ეტყობა, მათ გასაუბრების გარეშეც გააკეთეს არჩევანი.

ვერაფერს იფიქრებ: ფარული (ან, გნებავთ, ბრმა) გადაწყვეტილების მიღება დღევანდელ საქართველოში დამატებითი ინდულგენციების წყაროა.

ისე არ გაიგოთ, რომ საბჭოს წევრებს საქმიანი კითხვები არ ჰქონდათ. როგორ არ ჰქონდათ. აბა, მართლა რატომ დაიხარჯებოდა 85 წუთი ჩემთან გასაუბრებაზე. უბრალოდ, გასაუბრების პირდაპირი ტრანსლირება ახლა ჩემს სუბიექტურობასა და მიკერძოებულობას გამორიცხავდა. ყველა ისედაც ყველაფერს დაინახავდა საკუთარი თვალით და გაიგონებდა საკუთარი ყურით. სამეურვეო საბჭომ ფარულად დატოვა ის კრიტერიუმებიც, რომლის საფუძველზე 8 კანდიდატიდან აარჩია 2 ფინალისტი - ლევან ყუბანეიშვილი და პაატა ნაცვლიშვილი.

ლევან ყუბანეიშვილმა თავიდან დათქმულ ვადაში საბუთები არ შეიტანა. მას არც საბუთების შეგროვებაზე დააკლდა დრო და არც რეგიონიდან დაგვიანებია ჩამოსვლა. უბრალოდ, ერთი კვირით მეტი ფიქრი დასჭირდა საიმისოდ, ეყარა თუ არა კენჭი. ეტყობა, საგანგებო სამთავრობო გარანტიებსაც ელოდა. თუ post factum ვიმსჯელებთ და კონკურსის შედეგებსაც გავითვალისწინებთ, იქნებ სწორედ ამიტომ სთხოვა ნინო ბურჯანაძემ საბჭოს კონკურსის ვადის გაგრძელება ერთი კვირით: ცალკერძ, ლევან ყუბანეიშვილს გადაეწყვიტა და, ცალკერძ, მთავრობას აეწონ-დაეწონა მისი კანდიდატურა. ამის განსჯა დღეს ადვილია, რადგან ლევან ყუბანეიშვილი უკვე საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალური დირექტორია.

TBC-TV-სტუდიამ, რომლის ხელმძღვანელი იყო ლევან ყუბანეიშვილი, თავის შემოქმედებითსა და ბიზნესპიკს 2007 წლის 7 ნოემბრის შემდეგ მიაღწია. 7 ნოემბერმა და ტელეკომპანია „იმედის“ დახურვამ სხვა აღმაფრენა შესძინა ამ სტუდიას. „იმედიდან“ წამოსულთა უმრავლესობა TBC-TV-სტუდიას თანამშრომელი გახდა. სტუდიამ იკისრა მათი პირგასამტეხლო „იმედის“ წინაშე, დაუფარა კრედიტები, შესთავაზა ახალი სამუშაო, მაღალი ხელფასები და დაიწყო ახალი პროექტები მათი მონაწილეობით. საამისოდ დიდძალი ფული დაიხარჯა და ამ ფულის გამტარი სწორედ TBC-TV-სტუდია იყო. სტუდიამ თავისი ფუნქცია იკისრა, ხელისუფლების არცთუ სუფთა საქმე წარმატებით შეასრულა და, ბუნებრივია, მადლიერებაც დაიმსახურა.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ერთ-ერთი სერიოზული მომწოდებელი TBC-TV-სტუდია იქნება. პროდუქციას, რომლის წარმოებაში ერთხელ უკვე გადაიხადეს ფარული წარმომავლობის თანხა, ახლა უკვე საზოგადოებრივი მაუწყებელი შეიძენს თავისი ბიუჯეტით. ქართულ საბჭოთა ენაზე ამას „ატკატი“ ჰქვია. ეს სიტყვა მაგიურია ქართული ბიზნესისთვის და მედიაბიზნესშიც უკვე კარგად ხარობს. საზოგადოებრივი მაუწყებლის ახალი გენერალური დირექტორი გარემწარმოებელი სტუდიების წახალისებას იწყებს და საზოგადოებრივი მაუწყებლის ლამაზად შეფუთვას აპირებს.

ის, რაც მისაღებია ხელისუფალთათვის, მისაღებია სამეურვეო საბჭოსთვის. ლევან ყუბანეიშვილმა საბჭოს წევრთაგან 5 ხმა მიიღო. 4 ხმა დააგროვა პაატა ნაცვლიშვილმა, რომელმაც ყველაზე პროპაგანდისტული ტელევიზიის პროექტი წარმოადგინა. სატელევიზიო დისკუსიის დროს იგი ზუსტად იმაზე მეკამათა, რომ ტელევიზიის მთავარი ფუნქცია საზოგადოების აღზრდაა. მე მაინც იმ აზრზე ვრჩები, რომ მედიის ფუნქცია საზოგადოების ინფორმირებაა, რადგან მხოლოდ კარგად ინფორმირებულ საზოგადოებას შეუძლია არჩევანის გაკეთება, თან არა მხოლოდ საპარლამენტო ან საპრეზიდენტო არჩევნებზე.

პროპაგანდაზე ინტუიტიურად ნუგზარ ფოფხაძე მახსენდება, რომელიც ცნობილია, როგორც ყველაზე პროპაგანდისტული მედიის შემქმნელი საქართველოში. სამეურვეო საბჭოში მის ხედვას მარინა ვეკუა უპირობოდ იზიარებს. ვეკუა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის ფაკულტეტის დეკანის მოადგილე იყო ფოფხაძის დეკანობისას, შემდეგ კი მისი მემკვიდრე გახდა. პროპაგანდისტული საზოგადოებრივი მედიის ტრფიალი სამეურვეო საბჭოში კიდევ 3 ადამიანი აღმოჩნდა. ისინი არ არიან პოლიტიკური კონსულტაციების დროს მხოლოდ ოპოზიციის კვოტით გასული წევრები. თავად მარინა ვეკუა ნინო ბურჯანაძის მხარდაჭერით მოხვდა საბჭოში. სხვათა შორის, საზოგადოებრივი მაუწყებლის გარშემო ხმაურის ატეხვის ინიციატორი ნინო ბურჯანაძე იყო. თუ ფარულ აზრებს გასაქანს მივცემთ, ისიც შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ამღვრეულ წყალში საკუთარი თევზის დაჭერას ნუგზარ ფოფხაძეც შეეცადა და საამისოდ ნინო ბურჯანაძის პოლიტიკური აქტივობა გამოიყენა. ასე იცის ფარულმა ბჭობამ და ფარულმა აზროვნებამ. მოგწონთ? მე არა, მაგრამ ფაქტი ჯიუტია, ვერაფერს იზამ.

ზაზა შენგელია ნუგზარ ფოფხაძის წინააღმდეგ. კორუფცია პროპაგანდის წინააღმდეგ. ხუთით ოთხი. გადამწყვეტი ერთი ხმაა. იყიდი ამ ერთ ხმას და ბალანსი რადიკალურად იცვლება. ასე იცის კონსპირაციამ და ფარულმა გარიგებებმა. შეიძლება, ეს ერთგვარი ტაქტიკაც იყოს, რადგან პროპაგანდიდან კორუფციამდე ერთი ნაბიჯია. ფაქტია: სამეურვეო საბჭოს გადაწყვეტილება ფასეულობების გათვალისწინებით ნამდვილად არ მიუღია.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოსა და გენერალურ დირექტორს კატეგორიულად არ მოსწონთ არხის სახელწოდება და იბრძვიან, რომ აღადგინონ სახელწოდება „პირველი არხი“. როგორც თავად ამბობენ, ყველაფერი ახალი კარგად დავიწყებული ძველია. არ ვარგა ეს ანდაზა. სიბრძნედ არ გამოდგება. იგი უფრო მათი მოგონილია, ვისაც ყოველივე სიახლისადმი გამძაფრებული შიში აქვთ და თანახმანი არიან, რომ თავადაც და მათი გარშემომყოფნიც ძველ დროში დააბრუნონ, სადაც ცხოვრების წესი იყო ფარული გარიგებები და ფარული გადაწყვეტილებები.

მე მომწონს ტერმინი „საზოგადოებრივი მაუწყებელი“ და ძალიან მინდა, რომ ჩვენი საზოგადოება იყოს ღია.

კომენტარი

ავტორი: მანანა ცხადაია

რა ვქნა, მიყვარს ეს ოხერი ჟურნალ-გაზეთები! ისე მიყვარს, ისე, მაგალითად, გულქანს რომ „სასისკი“ უყვარდა, ვაჟა-ფშაველას გულქანზე მოგახსენებთ, ეთერ თათარაიძეს რომ გაუმჟღავნა, „სასისკზე“ ვგიჟდები, მოუხარშავადაც ვჭამო; რომ შესჩივლა, ციცამ მომპარა გაზეთში გახვეული ორი „სასისკი“ და ვცემეო (ეთერ თათარაიძის წიგნიდან „მამამა ღმერთს ჩამაჰყარა პატივი“). მაშინ გულქანისა და ჩემი პრეზიდენტი არ ყოფილა მიხეილ სააკაშვილი, თორემ, მთელ „ეშელონ“ „ნიკორას“ არ გაუგზავნიდა რომელიმე ახალგამოჩეკილი, ვთქვათ, სურსათის მინისტრის ხელით დიდი ვაჟას ქალიშვილს ჩარგალში?!

გაზეთი არც გულქანსა ჰყვარებია, თორემ რატომ გაიმეტებდა შესაფუთ მასალად? აკი, პრეზიდენტმაც გადაიყვარა და ახლა მედიაზე გულაყრილია. ცნობილი ჭეშმარიტებაა, რომ „შეფი ყოველთვის მართალია“ და თუ ამას გავითვალისწინებთ, ისიც უეჭვოა, რომ არც მთავრობის წევრებს (ყველას არ ეხება) უნდა უყვარდეთ ჟურნალგაზეთების კითხვა. „სანქცირებულიც“ აქვთ ალბათ. ჩვენ მაინც, ჯიუტად ფურცლით ვეუბნებით სათქმელს, რადგან უფრო ეფექტურ და ჩვენთვის ხელმისაწვდომ ფორმას ვერ მივაგენით.

ვუსმენთ, ვუსმენთ საქართველოს მთავრობას და „ვკვირდებით“, უფრო იმერულად - „გვიკვირია“, მაგრამ კუთხურობაზე კი არ მოგახსენებთ - მათ „ჩაკვანჩხულ“ ფრაზებთან შედარებით ყოველგვარი კუთხურობა უწყინარი რამ არის - არამედ არაქართულ სტილისტიკაზე, მგონი, შეგნებულად დამახინჯებულ სინტაქსზე, რომელიც კარგად გამეცადინებული და ნასწავლი ყურებისთვისაც გაუგებარი რჩება და სათქმელს მისტიკურ ბურუსში გახვეულს ტოვებს. ახლა არ გვითხრათ, კაზუისტიკური, იურისპრუდენციული ენაო და მისთანანი. ქალბატონი ეკა, ქალბატონი ნინო, ბატონი ნიკა, ბატონი ვანო და სხვები რომ „მარგალიტების“ კორიანტელს დააყენებენ: იანვრის თვეშიო, პირველ რიგშიო, ხშირ შემთხვევაშიო, იქნა მიღებულიო... გვაგიჟებს, როგორ არ ურეკავენ პირდაპირ „ლაივში“ „ზემდგომები“ და ერთი გურული სიმღერის ტექსტს არ ახსენებენ ჩამოთვლილთაგან, თუნდაც, სიის პირველ ნომერს

„ეკა, ეკა,
ეკა, ეკა,
მაგ სიტყვებით მოთამაშეს
გაგასწორებს ჩეკა“.

ჩვენ კი, ჩვენდა თავად, აუცილებლად მივიჩნევთ ისეთი მარტივი „თრენინგის“ ჩატარებას, რომელიც შემდგომში მაინც დაეხმარებათ მშობლიური ენის გადაგვარების სირცხვილისგან იხსნან თავები და ვუხსნით: ქალბატონო ეკა, მოგახსენებთ, რომ „ში“ ქართულში თანდებულია და ისეთი ძლიერი, რომ თვის სახელწოდებას დამატებულს, სხვა „მეშველი“ სიტყვა აღარ სჭირდება, უნდა ითქვას „იანვარში“ და არა თქვენებრ; ქალბატონო ნინო, რიგი და „ოჩერედი“ რუსულ-საბჭოური გადმონაშთია და აბა, ნატოში შემსვლელებს როგორ გვეკადრება?! და რაგინდ არქაულადაც მოგეჩვენოთ, უნდა ითქვას - „თავდაპირველად“ და არა - „პირველ რიგში“ - თქვენებრ; ბატონო ნიკა, „ხშირ შემთხვევაში“-ც ვერ არის ქართული, ქართულია „ხშირად“ და მრავალი ასეთი, რომელიც, დაგვერწმუნეთ, თქვენს მეტყველებას არაქართულს ხდის და გაუგებარსაც. გეწყინებათ და ლუარსაბისა არ იყოს, იკითხავთ, რაღა ჩვენ ამოგვარჩიეთ, როცა მთელი ქვეყანა ასე ლაპარაკობსო?! მართალია, ისიც, რომ, როცა ენის დაკნინების პროცესი ქვეყანაში აშკარა და დინამიკურია, ამის თანამონაწილე უკლებლივ ყველა ვხდებით - ჟურნალისტიც, პედაგოგიც, მწერალიცა და მინისტრიც, მაგრამ ეჭვგარეშეა, რომ ენის დაკნინების პოლიტიკა, მთავრობის უგულისყურობით არის პროვოცირებული. ამის არგუმენტაცია გრძელია: სწორედ მთავრობამ არ დაიშურა ძალისხმევა და იმდენი ილაპარაკა „არაქართული ქართულით“, სანამ ჩემმა 6 წლის შვილმა არ გამიპროტესტა - რა საშინელი ენაა ქართული, მას ფასო აკლიაო, არადა, სწორედ იმითია ის გენიალური, რომ არც არაფერი აკლია და ვერც ავსტრიის კანცლერივით (მოცარტს რომ მიახალა) ვერავინ ეტყვის - слишком много нот-ო.

ენის დაცვა ხელისუფლების პოლიტიკის შედეგად ხდება, რადგან ერს ცხოვრებაში ამ პრიორიტეტის გატარება არ ხელეწიფება, მაშინ, როცა, ხელისუფლებისთვის ეს არ არის საძნელო საქმე. რა თქმა უნდა, აქ სამაგალითო არ არის გამსახურდიას პერიოდი და იმის თქმა არ გვინდა, რომ ყველა ცუდი მექართულე კეტის რტყმით უნდა გავყაროთ ქვეყნიდან, იმას კი გაგახსენებთ, რომ როდესაც ხელისუფლებამ დაიწყო ზრუნვა, ჩვენც მოვიკვნიტეთ რამდენჯერმე ენა, როცა გაუმართავი ქართული წამოგვცდა, თანაც ტელეეკრანების წინ კი არა, უბრალოდ, სახლში. ესე იგი, ჩვენშიც გაიღვიძა საკუთარი ლოგოსის პატივისცემამ, მაგრამ როცა ხელისუფლებამ მიუშვა ენა ასამღვრევ კალაპოტში, ყველანი ვთანამონაწილეობთ ამ პროცესში. დღევანდელ ქართულ პოლიტიკურ სპექტრში ასეთი „ოქროპირების“ მომრავლებას სიმპტომატურ მოვლენად მივიჩნევთ, რაზეც, ალბათ, „თქმა სჯობს არათქმასა“. მართლაც, „ზევით“ „გაბევრდნენ“ ისინი, ვინც ლოგოსს უმნიშვნელოდ მიიჩნევენ და ავიწყდებათ, რომ გარდა ბევრი სხვისა, მეტყველება აზროვნების სტილის ერთგვარი სიგნალიც არის. ისიც უწყინარი, ხშირად სახალისო რეალობაა, ხოლმე, რომ ესა თუ ის მოაზროვნე გენიალობებს კი ამბობს, მაგრამ არც ისე გამართულად, მაგალითად, მერაბ მამარდაშვილი, რომელმაც, რაღა თქმა უნდა, იცოდა, რომ დიდი მოაზროვნე იყო, მაგრამ, იცოდა თავისი „ნაკლიც“ (თუ შეიძლება მამარდაშვილის ქართულს ასე დავარქვათ) და თავად არასოდეს წერდა. ტელევიზიას რომ არ ხარბდებოდა, საბჭოური პერიოდის დამსახურებაა, მაგრამ ირიბად, ზემოთთქმულისაც. სწორედ ენისადმი მამარდაშვილის ასეთი პატივისცემის გამო, მისი ზეპირი ლექციების დიდი ნაწილი, ვაგლახ, დაიკარგა, ხოლო რაც გამოიცა - სხვათა მიერ ჩაწერილი. მამარდაშვილსა და მისნაირ „სიდიდეებს“ გრამატიკა ვერაფერს აკლებს, დაახლოებით ისე, როგორც გალაკტიონს - ლოთობა, გოიას - სიგიჟე, მოსეს - ენაბრგეობა ან ფიროსმანს - უბირობა. თითით შეგვიძლია გიჩვენოთ ისეთი ქართველი კლასიკოსები, რომლებიც წერტილ-მძიმეს მაშინ ჩამოჰკრავენ, როცა გაახსენდებათ, და არა საჭიროებისამებრ, მაგრამ ეს მათ ლიტერატურას წკიპურტსაც ვერ არტყამს, პიროვნებებს კი წვრილმანებისგან თავისუფალთ და უფრო საყვარლებს ხდის, ვიდრე მართლა.

მაგრამ ამას ხომ ჩვენს პოლიტიკურ სპექტრზე ვერ განვაზოგადებთ? მათი და სხვა ჩვეულებრივი ადამიანის მეტყველება აზროვნების შესაძლებლობებზეც გვაძლევს წარმოდგენას. ესე იგი, არგუმენტი, რომ ოღონდ საქმე აკეთონ კარგად და როგორმე ავიტანთ მათ ლაპარაკსო, აქ არ გამოგვადგება - რა გენიალურ ნააზრევს ამბობენ ასეთს „როგორმე რომ ავატანინოთ“ ჩვენს ყურებს მათი მოსმენა?! და თუ უაზროდ აზროვნებენ, როგორც მათი მეტყველებიდან ჩანს, საქმეს კარგად როგორღა გააკეთებენ? მათი ქართულის გამგონემ ჰკითხო უპრიანია: „თქვენ რას ჩამოყევით?“ და ამით პროვინციიდან ჩამოჩუქუჩუქებული მატარებელი კი არ იგულისხმო, არამედ დიდი მეგაპოლისების აეროპორტებიდან ჩამოფრენილი ბოინგები, რომლებმაც მამულს დაუბრუნეს განსწავლული შვილები, გამორჩეულად ერთი მიზნით - განათლების შემოსატანად. საზღვარგარეთ განათლების წინააღმდეგი ვინ შეიძლება იყოს?! აკი, დიდი ილია და სხვა თერგდალეულებიც წავიდნენ და იმ განზრახვით დაუბრუნდნენ სამშობლოს, რომელზეც ზემოთ მოგახსენეთ, მაგრამ ისიც დავამატოთ, რომ სწორედ მათ წამოიწყეს ცნობილი „მამათა და შვილთა ბრძოლა“, რომელიც ენის სიწმინდეს მოემსახურა და არა პირიქით. აქვე თავს გვახსენებს დავით კლდიაშვილის მაგალითიც, რომელიც სამშობლოში სრულიად ენადავიწყებული დაბრუნდა, მაგრამ ის კი არ დაუყვედრებია თანამემამულეებისთვის, ნახეთ, უცხოური როგორ ვიციო, ანიდან ჰაემდე ჩაუჯდა დედა-ანბანს და როგორი ქართული შეისწავლა ხელმეორედ, იცით. ასეთს ჩვენს მინისტრებს ვინ სთხოვს, ბოლოს და ბოლოს, მწერლები ხომ არ არიან, მაგრამ გამართული ქართულით კი - ნება იბოძონ. მათ, ალბათ, გალაკტიონის სიტყვებით უნდა სთხოვდეს ერი - „ილაპარაკეთ, ილაპარაკეთ, ოღონდ ქართულად!“ თორემ, იმათი დახვეწილი ინგლისურისა რა გაეგება ერს?!

არ შეგვიძლია უფრო არ გავართულოთ და უთქმელი დაგვრჩეს, რომ ენისა და მეტყველების საკითხი ხელისუფლების ერისადმი დამოკიდებულებასაც მოიცავს. როგორც ილიამ გვითხრა, თუ ენა არ გიყვარს, არც მამული გეყვარება. მამული კი მარტო გეოგრაფია არ არის, არამედ, უპირველესად - ხალხი. მერე კი დაამატა, რომ ენისა და ხალხის სიყვარულის გარეშე ღმერთს რაღა შეგაყვარებსო. მიწიდან ენით დაწყებული ვერტიკალი ილიამ ზეცით დაამთავრა.

ჩვენი „ქვეყნის მამები“ პირიქით კი იქცევიან და ეს მხოლოდ თანამედროვე ხელისუფლების ცოდვა არ არის, თუმცა, ამ საქმეში რომ ისინიც ვირტუოზებია, ცხადია - რაკი მედიდურად ჩამოსცქერიან ხალხს, პრინციპით - ამათ უხსენი კიდევო! - საჭიროდ არ მიიჩნევენ წესიერად ლაპარაკს. ეს კი არა მარტო მათ კერძო მეტყველებაზე, ზოგადად, ენაზეც აისახება (ენა ხომ ცოცხალი ორგანიზმია). რა თქმა უნდა, ყველა „ლაივ“-ჩაწერისას საშუალება არა აქვთ, სიტყვები დაალაგონ და ისე გვითხრან, მაგრამ, ემჩნევათ, არც „ულაივოდ“ ზრუნავენ ამაზე და ისე გველაპარაკებიან, როგორც „ხოში“ აქვთ. ჰოდა, გამოდის, რომ უცხოურს ყურგაჩვეული და ქართულ წერა-კითხვა-ლაპარაკს გადაჩვეული მთავრობა კი ბევრს საუბრობს ხალხზე და ხალხთან, მაგრამ მარტო მაშინ და ისე, როგორც თავად უნდა. აქ ქართული კი არა, „გამგებმა გაიგოს!“ - პრინციპი გადასარევად ადგებათ.

საუბარი შემთხვევით არ დაგვიწყია ვაჟას გულქანით. გულქანი ჩარგალში ისე დაიბადა და ისე მოკვდა (80-იან წლებში), რომ სხვა სამზეო არ უნახავს. მამასავით მასაც შეეძლო ეთქვა - „რა ფერის არის ქვეყანა, ნეტავ, მაჩვენა თვალითა“. „არა“ მთავრობას (არადა, ბევრი გამოიცვალა) არ მოფიქრებია თბილისში მარტოხელას ჩამოყვანა და მამის საფლავის ჩვენება.

ჩვენს დროშიც, უაღრესად კოლორიტულმა მწერალმა გოდერძი ჩოხელმა ისე დაიცა გულში დანა (უკიდურეს სიღატაკეში ჩავარდნილს, თვითმკვლელობის მცდელობა სიკვდილამდე ერთი წლით ადრე ჰქონდა), რომ მთავრობის არც ერთ წევრს ამაზე სიტყვის დასასველებლად არ მოუცლია, ალბათ, იმიტომ, რომ, ხალხოსნური პოზის მიუხედავად, მათ ოპტიკურ პრიზმაში ადამიანები „მასებად“ ჩანან. როგორ დავიჯეროთ, მაშინდელმა კულტურის მინისტრმა, პრეზიდენტს, როგორც მეგობარმა მეგობარს, ისე მაინც არ უთხრა: ჩოხელმა ქართულ ლიტერატურას უკვე შეჰმატა გუდამაყრის გასაგიჟებლად კეთილი სამყარო და აწი რომც აღარაფერი შექმნას, მაინც ღირს მისი პატრონობაო! ლეიბორისტების დანიშნული პენსიის ამარა რომ დატოვეს ავადმყოფი და ერთ წელიწადში გარდაიცვალა კიდეც! ეს მაგალითები იმის დასტურადაც გვჭირდება, რომ ლიტერატურის და საერთოდ, კითხვის სიყვარულიც უკავშირდება ენასთან დამოკიდებულებას. თუ ეს სიყვარული არა გაქვს, განყენებულად, ენა რა ბედენაა! ყველაფერი ერთად კი „ბედენაა“ და ადამიანებისა და ხელისუფლების წარმომადგენელი ადამიანების ასეთი „აცდენები“ თუ „გაუცხოებები“, უცნაურადაც რომ მოგეჩვენოთ, მაინც ენით იწყება. სწორედ ეს არის ილიას ვერტიკალის ჩამოშლა - ენას არ ვუფრთხილდებით, ამით მამულიც გვიუცხოვდება, გაჭირვებულის სიბრალული და სათნოება კი ისე გვეკარგება, ღმერთთან მისასვლელი გზის საპოვნელად, „რავი“, რა კომპასი გვიშველის?!

რეპორტაჟი

ავტორები: CANDY CACTUS, ანა კორძაია-სამადაშვილი
ფოტო: CANDY CACTUS

„მე მომხრე ვარ იმისა, რომ არაცივილიზირებული ერების
წინააღმდეგ გაზი იქნეს გამოყენებული.“
უინსტონ ჩერჩილი, დიდი ბრიტანეთის სამხედრო მდივანი იმ
დროს, როცა ბრიტანელი მფრინავები ერაყში ქურთულ სოფლებს
ლონდონისთვის სასურველი საზღვრების გასამტკიცებლად ბომბავდნენ.

რუკაზე თურქეთს, სირიას, ირანსა და ერაყს შორის დახრილი ასოებით წერია: ქურთისტანი. ასეთი შრიფტით მთები ან პლატოებია აღნიშნული. პოლიტიკურ რუკაზე ქურთისტანი არ არსებობს, მაგრამ დემოგრაფიული ფაქტი ფაქტად რჩება.

მაშინ, როცა მეოცე საუკუნის დასაწყისში ეგრეთ წოდებული ხალხების გაზაფხულის შედეგად მრავალმა ერმა, მაგალითად, ბალტიისპირეთის ქვეყნებში, სახელმწიფოებრიობა მოიპოვა, ქურთებს ამ ლატარეაში ასანთის მოკლე ღერი შეხვდათ. 30 მილიონიანი ერი, მსოფლიოს ყველაზე დიდი ეროვნული უმცირესობა, საკუთარი სახელმწიფოს და დე ფაქტო საკუთარი ენის გარეშე დარჩა. არადა, თურქეთში 15 მილიონი ქურთი ცხოვრობს და ქვეყნის მთელი მოსახლეობის ოც პროცენტს შეადგენს. წმინდა სტატისტიკური თვალსაზრისით, თურქეთის ყოველი მეხუთე მოქალაქე ქურთია.

. . .

სწავლის გაგრძელებას ვფიქრობდი და გადავწყვიტე, მანამდე კვლავ მემოგზაურა. სამყაროს რეალობის დიდი ნაწილი ხომ უნივერსიტეტის აუდიტორიაში ვერასოდეს შემოაღწევს. სხვადასხვა მიზეზების გამო მრავალი ფაქტი წერილობითი სახით ვერ გადმოიცემა.

შესაძლოა, ქურთებსაც დაეწერათ რამე, მაგრამ არ შეუძლიათ. დიარბაკირში, თურქეთის ტერიტორიაზე ქურთების არაოფიციალურ დედაქალაქში, ამაოდ ვეძებდი ქურთულ წიგნებს. კარგა ხანი მოვანდომე ქურთული ლექსიკონის პოვნას, ბოლოს ნავროზობის დღესასწაულზე მივაგენი, საჭმელთან ერთად იყიდებოდა. რამდენიმე სიტყვა ხალხისგან ვისწავლე. ეს იყო და ეს.

როცა ავტობუსის თურქ მძღოლს ავუხსენი, რომ ქურთისტანში მინდა მოხვედრა - თურქეთის ქურთისტანს ვგულისხმობდი - მან მომიგო, ეგრე თუ გინდა, ერაყში წადიო. თურქებს ქურთისტანის გაგონება არ უნდათ.

როცა ინგლისურად მომმართავენ და ქურთულად ვპასუხობ, ყველა იბნევა, თურქიც და ქურთიც. მიუხედავად იმისა, რომ 1991 წლიდან საზოგადოებრივ თავშეყრის ადგილებში ქურთულად ლაპარაკი აკრძალული აღარაა, მაინც არ ღირს, და ქუჩაში ხალხი ძირითადად თურქულად ლაპარაკობს - ქურთების დისკრიმინაცია ახლაც ყოველდღიური ამბავია.

აჰმედ კაია, სტამბულელი ტაქსის მძღოლი, რომელიც თავის დროზე ძალიან პოპულარული მომღერალი გახდა, ქურთულად ვერ მღეროდა. ახლა ქურთული სიმღერების მოსმენა უკვე შეიძლება - ევროკავშირში შესვლის მსურველ თურქეთს უმცირესობების უფლებებისთვის ზრუნვა უწევს. ოფიციალურად დღეში ერთი საათით ქურთული ტელევიზიაც მაუწყებლობს, მაგრამ ამის შესახებ ვისაც კი ვკითხე, მსგავსი არაფერი სმენოდათ.

არცთუ დიდი ხნის წინათ, 1994 წელს, ლეილა ზანას, პირველ ქურთ პარლამენტარ ქალს, ქურთული გამონათქვამისთვის, რომ დემოკრატიის ფარგლებში ქურთებისა და თურქების მშვიდობიანი თანაცხოვრებისთვის ყველაფერს გააკეთებს, 15 წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. მიუხედავად იმისა, რომ მასობრივი ღონისძიებები არ მიყვარს, სასჯელმოხდილი ორმოცდაათი წლის ქალის სიტყვას სუნთქვაშეკრული ვუსმენდი...

ბერძენი ისტორიკოსის, ქსენოფონტეს თქმით, ქურთები, რომლებიც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 400 წლის წინათ ბერძნულ ჯარს თავს დაესხნენ, სახიფათონი არიან. ფრეია სტარკი, რომელიც XIX საუკუნეში ამ მიდამოში მოგზაურობდა, ჰყვება, რომ ქურთები სტუმართმოყვარე, მაგრამ არცთუ სანდო ხალხია: სახლიდან გასვლისთანავე სტუმართმოყვარეობის კანონები აღარ მოქმედებს და თამამად შეიძლება, მასპინძლის მსხვერპლი გახდეო.

ამბობენ, რომ ქურთები აბრაამის ჩამომავლები არიან. ბრიტანული ენციკლოპედიის თანახმად, ისინი, ისევე, როგორც სპარსები, არიელები ყოფილან. სახელი „ქურთი“, როგორც ჩანს, ქორთუას სამეფოს სახელიდან მომდინარეობს, რომელიც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე სამი ათასი წლის წინათ სპარსეთსა და მესოპოტამიას შორის, ვანის ტბის მიდამოში არსებობდა. დღევანდელ პოლიტიკურ რუკაზე ეს თურქეთის, სირიის, ირანისა და ერაყის გზაჯვარედინია.

ქურთები დღესაც ამ მიწაზე ცხოვრობენ, მიუხედავად იმისა, რომ პოლიტიკური რუკა ყოველ ხუთას წელიწადში ერთხელ მაინც იცვლება. სხვადასხვა დროს ამ მიწა-წყალზე რომი, ბიზანტია, თურქ-სელჯუკები, სპარსები ბატონობდნენ, და ის კვლავ ძალაუფლების გადანაწილების მხარედ რჩება.

და ათასწლეულების შემდეგ აღმოჩნდა, რომ ქურთების ადგილი მათ კუთვნილ მიწაზე აღარაა. ითვლება, რომ ისინი თურქები გახდნენ.

. . .

ერზერუმში ღამით ველოდი დიარბაკირისკენ მიმავალ ავტობუსს. უამრავი თურქული ჩაი დავლიე. განთიადზე ვოცნებობდი. მინდოდა, ქალაქის ირგვლივ მთებიც მენახა - სომხური მითოლოგიის თანახმად, სამოთხე სადღაც აქ უნდა ყოფილიყო.

დღეს იქაურობას სამოთხემდე ბევრი უკლია. თურქეთის აღმოსავლეთი ღარიბი მხარეა. მიუხედავად ამისა, ისლამური ლოცვები მტვრიან ავტოსადგურზე დიდი პლაზმური ტელევიზორით გადმოიცემა. ერზერუმი 2000 მეტრის სიმაღლეზეა განლაგებული და თურქეთის ერთ-ერთი ყველაზე ცივი ადგილია. გზად თოვლსა და შავად შებურულ ქალებს ვხედავდი.

დიარბაკირამდე შვიდი საათის გზაა, მაგრამ ავტობუსში დაძინება არ გამომდის - ქურთული ახალწელიწადის წინა დღეებში აქ გამკაცრებული კონტროლია. შუაგზაზე, ბინგოელში, ქურთების მუშათა პარტიასთან ომია გაჩაღებული. მეხუთედ გვამოწმებენ. საკონტროლო პუნქტში ერთი ახალგაზრდა ქურთი ქალი დაიტოვეს.

მერე კი ცივი, დათოვლილი უდაბნო დაუჯერებლად მწვანე ველებმა შეცვალა. „დიარ“ ქურთულად „ღიას“ ან „პლატოს“ ნიშნავს. ამ მიწას დიარბაკირიდან ბაღდადამდე ალ ჯაზირა, „კუნძული“ ჰქვია. აბრეშუმის გზა უდაბნოს სამხრეთით მიუყვებოდა, და ალბათ მწვანე სივრცე იმდროინდელ დაქანცულ ვაჭრებს კუნძულად ესახებოდათ. სიო აყვავებულ ნუშის ხეებს ელამუნება, ცხენები ნორჩ ბალახს წიწკნიან. გაზაფხული აშკარად იგრძნობა და ვიფიქრე, ნეტა ჩვენ რად არ ვზეიმობთ-მეთქი ახალ წელს გაზაფხულის დადგომისას?

„ნავროზ პიროზ ბე!“ - „გილოცავთ ახალ წელს!“ - დიარბაკირში ყვითელ პლაკატებს ეს წარწერა ამშვენებს. თითქმის ყველა გზაჯვარედინზე ავტომატით შეიარაღებული პატრული დგას, ხანდახან ტანკი ჩაივლის. ყველაზე მეტი შეტაკება სწორედ ნავროზობის დროს ხდება.

. . .

ამბობენ, რომ ცხოვრობდა ერთი ბოროტი ხელმწიფე. მის მხრებზე გველები იკლაკნებოდნენ, რომლებიც ყოველდღე ორი ბავშვის ტვინს ითხოვდნენ საჭმელად.

იმ ქვეყანაში ერთი მჭედელი ცხოვრობდა, სახელად კავა, და მან, სანამ თავის ნაბოლარა ქალიშვილს შესწირავდა მსხვერპლად, ხელმწიფის გაცურება სცადა: ორი ცხვარი დაკლა და მეფეს გველებისთვის ცხვრების ტვინები მიართვა. ტყუილს ვერავინ მიუხვდა, და თანამემამულეებმა მის მაგალითს მიბაძეს.

გადარჩენილი ბავშვები ხალხმა მაღალ მთას შეაფარა. ბავშვები იქ ცხოვრობდნენ და კავა მათ მებრძოლებად ზრდიდა. და ერთ დღესაც, სწორედ 21 მარტს, ისინი მთიდან დაბლობში დაეშვნენ, აიღეს ციხე-სიმაგრე და ბოროტი ხელმწიფე დაამხეს.

ახალი ცხოვრების დაწყების აღსანიშნავად ხალხმა უთვალავი კოცონი დაანთო და ასე იზეიმა თავისუფლება.

. . .

ქმპ, ქურთების მუშათა პარტია, 1978 წელს სტუდენტმა აბდულა ოჯალანმა შექმნა. შეერთებულ შტატებში, ევროკავშირსა და თურქეთში ქმპ ტერორისტულ ორგანიზაციადაა მიჩნეული. როგორც ჩანს, ის ენერგიას არამარტო მითებიდან, არამედ ქურთების მიმართ თვალშისაცემი უსამართლობიდანაც იღებს. ერთი ისაა, რომ ლეგენდისგან განსხვავებით, რეალურ ცხოვრებაში მაღალი მთები ქურთებს ვეღარაფრით ეხმარება. თურქეთი ამ მთებს უბრალოდ ანგრევს - ასე იყო გასული წლის დეკემბერში ერაყის საზღვარზე. საფუძველი ის ყოფილა, რომ მთა ქმპ-ს აქციების კონტროლირებაში უშლიდათ ხელს.

ვინ უნდა ჩაითვალოს ტერორისტად - ეს ჩემი გადასაწყვეტი არაა. მხოლოდ ნაომ ჩომსკის გამონათქვამი მახსოვს, რომ არსებობს ასეთი ფენომენი - ტერორისტი ქვეყნები. ასეთებია რუსეთი ჩეჩნეთთან, ისრაელი - პალესტინასთან და თურქეთი - ქურთებთან მიმართებაში. 1984-დან 1999 წლამდე თურქეთსა და ქმპ-ს შორის ომი იყო გამოცხადებული. შედეგი ამისა ათასობით მოკლული იყო. საერთაშორისო ორგანიზაცია Human Richt Watch იტყობინება, რომ ჯარი ხალხის იძულებით ევაკუაციას ახდენდა და შემდეგ სოფლებს მიწასთან ასწორებდა, რომ მათ უკან დასაბრუნებელი არ ჰქონოდათ. ასე განადგურდა 3000 სოფელი და 400 ათასი ადამიანი უსახლკაროდ დარჩა - displaced persons. 1999 წელს აბდულა ოჯალანი დაატყვევეს და სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯეს, მაგრამ ბრძოლა არ შეწყვეტილა. ახლაც, უკანასკნელი თვეების განმავლობაში, ასობით პარტიზანი დაიღუპა.

მსოფლიოს ცინიზმს საზღვარი არა აქვს. რა გასაკვირია, რომ თურქეთი მორალს არ დაგიდევს - მთავარი სტრატეგიაა. თავის დროზე უინსტონ ჩერჩილსაც არანაირად არ მიაჩნდა ცუდ საქციელად ერაყში ქურთული სოფლების დაბომბვა და მოსახლეობის წინააღმდეგ გაზის გამოყენება. შემდგომ, 60-იანი წლების დასაწყისში, როცა შტატებმა ქურთების ყველანაირი დახმარება შეწყვიტეს, კისინჯერს კონგრესის მორალური ვალდებულებების შესახებ დაუსვეს კითხვა. ამაზე მან გალანტურად გასცა პასუხი, თქვა, რომ საგარეო პოლიტიკა და მისიონერული სამუშაო ერთმანეთში არ უნდა აგვერიოს.

ქურთული ანდაზაა: „ქურთებს მეგობრები არა ჰყავთ“. ჩანს, არაა სიმართლეს მოკლებული. ერაყის ქურთები პირველ ამერიკულ ტანკს ჟრიამულით და ყვავილებით შეეგებნენ - ჰუსეინის რეჟიმის დროს ყველაზე მეტი განსაცდელი მათ ადგათ. ამერიკას კი ქურთები მანამდე ადარდებს, სანამ ისინი ნავთობის რესურსების კონტროლისთვის გამოადგებათ.

რა ელით ქურთებს? ჩომსკი ამბობს: „ამაზე ფიქრი მაშინებს. შეიძლება ერთგვარი გენოციდი მოხდეს. და ისინი მთავარი მოქმედი გმირები იქნებიან“.

. . .

მიუხედავად იმისა, რომ წლევანდელ 21 მარტს ცაში ბომბდამშენები ზუზუნებს, ქურთები არა გენოციდის, არამედ ნავროზობის დღესასწაულის გმირები არიან. ნავროზი „ახალ დღეს“ ნიშნავს და მას სპარსები და ქურთები მას შემდეგ ზეიმობენ, რაც ბაბილონელებმა რადიკალურად შეცვალეს დროსთან დამოკიდებულება. ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 539 წელს მათ აღმოაჩინეს, რომ 19 წელი 235 თვეა და გამოვიდა, რომ წელიწადი 360 დღისგან შედგება. ბაბილონელებმა, რომლებიც დღევანდელი დიარბაკირის სიახლოვეს, ერაყის ტერიტორიაზე ცხოვრობდნენ, შემოიღეს კალენდარი, რომლის თანახმადაც ყოველი თვე სავსემთვარობას იწყებოდა, წელიწადი კი - ნისანის თვის პირველ დღეს, ჩვენი კალენდრის თანახმად - სადღაც 21 მარტს.

1995 წლამდე ნავროზი აკრძალული იყო, მერე კი თურქეთის იმჟამინდელმა პრემიერ-მინისტრმა გადაწყვიტა, რომ ეს თურქული დღესასწაულია და მისი აღნიშვნა შეიძლება. დღეს, მიუხედავად იმისა, რომ სამუშაო დღეა, დილის ცხრა საათიდან ქალაქის განაპირას მდებარე დიდი ველისკენ ტრადიციულ ფერად სამოსში გამოწყობილი ბავშვების, ქალებისა და მამაკაცების დიდი ტალღები დაიძრა. ათასობით ადამიანს ყვითელი, წითელი და მწვანე დროშები უჭირავს. ხალხი წრეში ცეკვავს, მოხუცები პატარებს ეხუმრებიან. ერთხელ სტამბულში ერთ სწავლულ თურქთან საუბრისას ვთქვი, რომ ცოტა ქურთული ვიცი, დაიმან, სერიოზულად თავზარდაცემულმა, მითხრა - ეს ხომ ტერორისტების ენაა! ახლა კი შევყურებ ან მხიარულ ხალხს, მწეველ ქალებს, ხელჯოხებით ხელში მოცეკვავე მოხუცებს და ვფიქრობ - სადაური ტერორისტები ესენი არიან?

აი, საახალწლო ცეცხლიც დაანთეს და ცა შავი ბოლით იფარება. ქურთისტანში ხეები დიდად არ ხარობს და ალბათ ამიტომ წვავენ საბურავებს? როგორც ჩანს, ეს ჩემს გარდა არავის ადარდებს..

. . .

დიარბაკირში, ჩემი მასპინძლების ოჯახში, უზარმაზარ ბეტონის შენობაში, ვახშამი იშლება. სუფთა იატაკზე თანამედროვე ხალიჩებია დაფენილი და ზედ ზეთისხილი, პომიდორი, მაწონი, პური აწყვია. თურქეთში ყველა ეროვნების ხალხი ძალიან სტუმართმოყვარეა, თუმცა იგრძნობა, რომ ტურისტების შემოსევამ ბევრი რამ წაახდინა. უცხოსგან ყველა ფულს ელის, მაგრამ თუ ტურისტობას გადააბიჯე და მიზაფირ, სტუმარი გახდი, მასპინძელი თან გადაგყვება. ღიმილით მაგონდება, ველოსიპედით მოგზაურობისას ერთმა ოჯახმა სუპერმარკეტში წამიყვანა და ტანსაცმელი მიყიდა. ჩანს, ძალიან საცოდავად გამოვიყურებოდი და სტუმართმოყვარეობის კანონი მათგან ამის გამოსწორებას ითხოვდა.

თუმცა ქურთი ქალები ეწევიან და მსმენია, ისლამს მაინცდამაინც სერიოზულად არ ეკიდებიანო, ტრადიცია მაინც ძლიერია. სონგიული ოცი წლისაა. ის სუფრას შლის და ყველაფერს გულითადად გვთავაზობს. ის სამი თვის წინათ შემოვიდა ამ ოჯახში, ქალ-ვაჟის ოჯახებმა გადაწყვიტეს, რომ მათი შვილები უნდა დაქორწინებულიყვნენ. ერთი თვის განმავლობაში გოგონა თავის მომავალ მეუღლეს ტელეფონით ესაუბრებოდა, ნახვით კი პირველად ქორწილის დღეს ნახა. ყველაფერი გეგმის თანახმად ხდება: ის უკვე ორსულადაა და ჩინებულად ცვლის თავის დედამთილს, რომელიც დიასახლისობით დაიღალა და ახლა ცოტას ისვენებს. სონგიული ძალიან ლამაზია. ვინ იცის, ეგებ ბედნიერიც. თუმცა მე, თავისუფალს, გული მტკივა იმის შემყურეს, რომ სხვა არჩევანი არასოდეს ექნება - შინ იქნება და შვილებს მიხედავს. ტრადიციასთან დაბრუნება ილუზორული ქვეცნობიერი სტრატეგიაა, რომელიც, განათლების გარეშე, ბოლოს და ბოლოს, არაფრისმომტანია. ტრადიციის თანახმად ცხოვრება ცუდი როდია, უბრალოდ, არჩევანი თუ არა გაქვს და ყველაფერი ნებაყოფლობით არ ხდება, ქალის ცხოვრება მონობაა. მონობაა, აბა, რაა, როცა საზღაურს არ იღებ და არჩევანი არ გაგაჩნია?

ტრადიციულ ქურთულ ოჯახში, სულ მცირე, რვა ბავშვი უნდა იყოს. ფინანსური თვალსაზრისით, ეს ძალიან რთულია, ბავშვები პატარაობიდანვე მუშაობენ ფეხსაცმლის მწმენდავებად, მტვირთავებად, ნოქრებად. თურქეთის ქურთისტანში ზღვა, რაც ტურისტებისთვის შეიძლება მიმზიდველი ყოფილიყო, არ არსებობს. სახელმწიფო გამიზნულად არ აშენებს ფაბრიკებს და აღმოსავლეთ თურქეთში ნავთობის მოპოვება არ ხდება - იმის შიშით, რომ ქურთები და მათი ბრძოლა გაძლიერდება.

სამაგიეროდ, ქვები ბევრია. და ბავშვები, რომლებისთვისაც ეს ჩინებული ვარჯიშია, ყოველგვარი ბოროტი განზრახვის გარეშე ესვრიან მათ ველოსიპედით გამვლელს და მისძახიან: money money!

. . .

რა ელით წელს ქურთებს? თუმცა ერაყის პრეზიდენტი თალაბანი ქურთია, ჩრდილოეთ ერაყის ავტონომიური ოლქის მეთაური ბარზანიც ქურთია და 1998 წლის სამშვიდობო მოლაპარაკების შემდეგ ისინი მჭიდროდ თანამშრომლობენ, დამოუკიდებელი ქურთისტანის არსებობის პერსპექტივა ფრიად საეჭვო გახლავთ. იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ ქურთები მეტისმეტად დიდი რესურსების მქონე მიწაზე დგანან, ძნელი დასაჯერებელია, რომ თურქეთში ძალაუფლების ბალანსი და აქ მცხოვრები ქურთების ყოფა დიდად შეიცვლება.

ამიტომ ქურთები კავას ლეგენდით იმშვიდებენ თავს და სჯერათ, რომ ერთ დღეს მათაც ექნებათ თავისუფლება.

რეპორტაჟი

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი
ფოტო: დავით მესხი

„ბრაჰმანი ხომ მხოლოდ მოძღვრისაგან მიღებული ცოდნით
შეიცნობა, რომელსაც ერთი მოძღვარი მეორეს გადასცემს, და არა
ლოგიკის, მსჯელობის, გონების, ცოდნის სიმრავლის, ასკეზისა თუ
მსხვერპლშეწირვის წყალობით.“
შანკარა, „კენა უპანიშადის“ კომენტარები, 1.4.

საშამაც კი, აგერ ოცწლიანი მეგობრობის შემდეგ, ვერ გამიგო და მკითხა:

- რაო, არჩა, დაბერდი და მემუარების წერა დაიწყე?

არა, არა, რა დამაბერებს! მე ხომ სული ვარ და არა ეს სხეული, ეგ მაინც კარგად მაქვს ნასწავლი, პირველივე გაკვეთილი იყო. ვიცი, რომ არასოდეს დავბერდები, რადგან „არასოდეს ყოფილა, რომ მე, ან შენ, ან ყველა ამ მეფეს არ გვეარსება, და არასოდეს მოხდება, რომ რომელიმე ჩვენთაგანმა არსებობა შეწყვიტოს“ - მე ხომ ბრაჰმანის გამოცდისთვის დიდი გულისყურით ვემზადებოდი, საშა ჩემო. კიდევ კარგი, არ ჩამიბარებია, თორემ მაინც დავეცემოდი და რამხელა ცუდ კარმას წამოვიკიდებდი! თითქოს ახლა მაკლდეს კარმიული ვალები.

უბრალოდ, რომ გაზაფხულდა, კარგი რამეები მომინდა.

ვიცი, რომ მატერიალური სურვილები არ უნდა მქონდეს, მაგრამ მაქვს. არადა, ოდესღაც ყოველდღე ვიმეორებდი, თან სულით და გულით: „მე არ მსურს არც პატივი, არც დიდება, არც ქონება, არც ოჯახი, არც მიმდევრები. მე მხოლოდ შენი ერთგული მსახურება მინდა, ყოველ დაბადებაში“.

კრიშნამ არ მისმინა. მაგრამ ეგ არაფერი. შემდეგ დაბადებაში გამიგონებს, თუ შემდეგში არა - იმის შემდეგში, დაბადებებს რა დალევს, თან ჩემებს. მანამდე კი ძალიან ბევრი რამ მინდა.

ოდესღაც სოხუმთან, სოფელ ოქტომბერში, იდგა სახლი, რომელშიც მუდამ მიმესვლებოდა. იქ ერთი ძროხაც ჰყავდათ, რომელსაც კრიშნას მსახურმა ბიჭებმა მასტიტი დამართეს - არ იცოდნენ მოწველა და ჰა... ჰოდა, იმ სახლში, ნაიმიშარანიაში ასვლა და მწვანე მოლზე ერთი კარგი ბიჭის, ადიტია დუქჰის საარაკო სიმღერის მოსმენა მინდა.

კიდევ ცხოვრობდა ამქვეყნად ერთი არაჩვეულებრივი გოგო, პირველი ქართველი ბრაჰმანი, დევა მატა დევი დასი. ყველაზე მხიარული გოგო იყო, ვაიშნავური ლიტერატურის მთარგმნელი, არაჩვეულებრივი მზარეული და ყველგან და ყოველთვის - საუკეთესო თანამგზავრი. აი, მასთან ერთად მინდა ყოფნა, თუნდაც ის, რაც მაშინ ძალიან მამწარებდა საღამოს წირვის დროს, ტაძრის ოთახთან, იატაკზე, „შრიმად-ბჰაგავატამის“ ტომებში თავჩარგულს ძილი.

კიდევ მინდა, ინიციაციის ცეცხლთან ვიჯდე, თაკარა მზეში, ფეხმორთხმული ვქანაობდე ჩემს დებთან და ძმებთან ერთად და ყველასთან ერთად ვიმეორებდე: „გოვინდა, უზენაესო მბრძანებელო, გეთაყვანები!“ მახსოვს - რა დამავიწყებს? - მთავარ ქურუმს სათვალე მოეხსნა, რომ ერბოს ალის გამო მინები არ დასკდომოდა. რა გასახსენებელი ესაა...

ხომ ბევრი საშინელი ამბავი და სიტყვა მოგაყარე, მკითხველო? მაგრამ ნუ შეშინდები. სინამდვილეში, ძალიან მარტივია ეს ყველაფერი.

. . .

ალიონზე, როცა წყვიდიადის ძალები დედამიწას ტოვებენ, ყველგან - ჩრდილოეთით და სამხრეთით, აღმოსავლეთით და დასავლეთით, - ორგზისშობილები თითზე ბრაჰმანის თასმას იხვევენ და ამომავალი მზის სადიდებლად გულში იმეორებენ მანტრა გაიატრის - ლოცვას, რომელიც უშუალოდ მათ, მხოლოდ მათ და სხვას არავის, მასწავლებელმა მოწაფეობრივი თანმიმდევრობის ჯაჭვით გადასცა.

ეს - ბრაჰმანები. სხვები კი, ვისაც მეორე ინიციაცია ჯერ არ მიუღიათ, ახალი დღის დაბადებას ეგებებიან იმ სალოცავით, რომელიც ყველამ თუ არ იცის, ყველას გაუგონია მაინც. ეს ჰარე კრიშნა მაჰამანტრაა, საგალობელთა საგალობელი

ჰარე კრიშნა ჰარე კრიშნა
კრიშნა კრიშნა ჰარე ჰარე
ჰარე რამა ჰარე რამა
რამა რამა ჰარე ჰარე

კრიალოსანზე 108 ხის მძივია ასხმული, თითო მძივზე მაჰამანტრა სრულად იკითხება, და კრიალოსანმა კრიშნას ერთგული მსახურის ხელში თექვსმეტჯერ უნდა გაიაროს. ნეოფიტები მედიტაციისას თავს გულმოდგინედ იქნევენ - ფიქრი ეძალებათ, ფიქრი კი სულ არაა საჭირო, მხოლოდ სიტყვები უნდა ესმოდეთ, უდარდელი, ავდრის ღრუბლისფერი ბიჭის სახელები, რომელიც მთვარიან ღამეს იამუნას ნაპირას ფლეიტაზე უკრავს და მწყემს გოგოებს თავბრუს ახვევს, რომლის შესახებაც მეცნიერები სქელტანიან ტრაქტატებს წერენ და რომლის წყალობის მოსაპოვებლადაც ასკეტები საუკუნეებს ატარებენ ჰიმალაებში: „ყოვლისშემძლეო უფალო, იყავ მოწყალე, იყავ მოწყალე, მეჩვენე მე...“

არადა, კრიშნას წყალობის მოპოვება არც ისე რთულია. მას, ვისაც მისი ერთგული მსახურება აქვს გადაწყვეტილი, ოთხი პრინციპის დაცვა მოუწევს:

არ შეჭამს მოკლულს, ანუ ხორცს;

არ მოიწამლავს სხეულს გამაბრუებელი და აღმგზნები ნივთიერებებით;

უარს იტყვის აზარტულ თამაშებზე;

ექნება სექსი მხოლოდ იმ პირობით, რომ ჩასახულ ნაყოფს სიცოცხლეს არ წაართმევს.

ესაა და ეს. და კიდევ: კრიშნას ერთგული გალობს მაჰამანტრას - და ბედნიერია.

. . .

საუკუნეების განმავლობაში ვედური კულტურის ბედ-იღბალს აჩარიები წარმართავდნენ. აჩარია ვედური ცოდნის მასწავლებელია - გურუ. ის მოსწავლეებს წმინდა წერილების მოძღვრებას გადასცემს და პასუხს აგებს მოწაფეობრივი თანმიმდევრობის ჯაჭვზე, რომელიც ცოდნის მიღების ერთადერთ გზადაა მიჩნეული. გურუ პირადი მაგალითით ასწავლის: „ჯერ თავად გახდი სრულქმნილი და შემდეგ შეგიძლია სხვების დამოძღვრა“. თავის მხრივ, ის თავისი გურუს მოსწავლეა და მისი სიტყვები სავსებით უნდა ეთანხმებოდეს მისი გურუსა და წმინდა წერილების აზრს.

ასე გადადიოდა ეს ცოდნა, გადადიოდა, გადადიოდა და ერთხელაც მიადგა ძალიან დიდ ქვეყანას - საბჭოთა კავშირს. მისი მოქალაქეებისთვის ის არამარტო სრულქმნის, გასხივოსნებისა და გათავისუფლების გზა იყო - ამაზე ვინ იოცნებებდა! - არამედ ერთგვარი ალტერნატივა იმისა, რასაც ყოველდღიურობა სთავაზობდათ.

ყოფილ საბჭოთა კავშირში და, შესაბამისად, საქართველოში, კრიშნას ცნობიერების გავრცელების ისტორია ფრიად რომანტიკული და მხიარული იყო. მრავალი წლის განმავლობაში მხოლოდ იცოდნენ, რომ სადღაც, რკინის ფარდის მიღმა, არის გურუ, და არავის არანაირი წიგნი არ ჰქონდა წაკითხული - უბრალოდ, მღეროდნენ, კრიშნას გულის მოსაგებად გემრიელ კერძებს ამზადებდნენ და ასე...

მერე კი მთარგმნელობითი მუშაობა დაიწყო. საბჭოთა მთავრობა და ხელისუფლება ვაიშნავებს აქტიურად დევნიდა, ამიტომ, რა დასამალია და კაპიკად არ ვარგოდა ის წიგნები: იყო ცუდად თარგმნილი, საძაგლად დაბეჭდილი, მაგრამ მერე რა! სამაგიეროდ, ეს იყო „ბჰაგავად გიტა“, ნამდვილი „გიტა“: „მე ვარ წყლის გემო, მე ვარ მიწის სურნელი, მე ვარ ძლიერთა ძალა...“ და ამ წიგნების გამო კრიშნას ერთგულ მსახურებს აპატიმრებდნენ, ურალს მიღმა ასახლებდნენ, ფსიქიატრიულ საავადმყოფოებში აწამებდნენ. ბრალდებები გასაოცარი იყო, მაგალითად, „საბჭოთა მოქალაქეების ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენება“. ცოტა სასაცილოა. როგორც ერთხელ ერთმა ქართველმა ბრაჰმანმა, მადირა დევი დასიმ ბრძანა, „ნეტა, რას ერჩიან საწყალ კრიშნას ერთგულებს? რით ვერ მიხვდნენ, რომ ჩვენ არ ვმრავლდებით?“ - ქართველი ვაიშნავები ზემოთ ჩამოთვლილ პრინციპებს ძალიან მკაცრად იცავდნენ.

. . .

ქართველ ვაიშნავებთან შემთხვევით მოვხვდი. კრიშნას ნებით. ქეთამ მითხრა, წამო, მაგარ ადგილას წაგიყვანო. კუკიაზეო. და ისევე, როგორც ყველა ნორმალური ცხრამეტი წლის ადამიანი (ყოველ შემთხვევაში, მე ასე მგონია, რომ ცნობისწადილი ბუნებრივი მოვლენაა), ქეთას უმალვე დავთანხმდი და მივედით სადღაც.

ეზოში რომ შევედით, ქეთამ უცებ იდარდა, წინდა ხომ არ გაქვს გახეულიო. მეთქი, არა, რა ვიცი, აქამდე თითქოს მთელი იყო-მეთქი. ფეხზე გავიხადეთ და შევედით დიდ ოთახში, სადაც საკმევლის სუნი იდგა - ვიცოდი ეს სუნი, დედამ ჩამომიტანა სურნელოვანი ჩხირები ინდოეთიდან - და მრავალი ქალი და მამაკაცი ირეოდა. ისინი მღეროდნენ. ერთი მამაკაცი ფისგარმონიასთან იჯდა, მეორე მრიდანგაზე უკრავდა - ამ დოლის სახელიც ვიცოდი, ოღონდ ასე თუ ჟღერდა, ვერ წარმომედგინა, - სხვები კი კარატალებს აწკრიალებდნენ ან ტაშს უკრავდნენ. ჩვენც დავსხედით და ვინაიდან კარატალები არ გვქონდა, ტაშით ავყევით. თან იოლი სამღერი იყო: ფისგარმონიასთან მჯდომი მღეროდა და ჩვენ მისას ვიმეორებდით, ძალიან მარტივ სიტყვებს: ჰარე კრიშნა ჰარე კრიშნა, კრიშნა კრიშნა ჰარე ჰარე, ჰარე რამა ჰარე რამა, რამა რამა ჰარე ჰარე. ძალიან კარგი იყო. მერე კი გაგვიმასპინძლდნენ, ძალიან გემრიელად, ოღონდ რას ვჭამდი, ვერ მივხვდი, და მერე, როცა ყველაფერი დამთავრდა, ერთ კაცს მივადექი და ვკითხე, მეთქი, რა იყო ეს და როგორ კეთდება. კიდევ ვუთხარი, რომ კარატალები მინდა. ისიც ვკითხე, ვინა ხართ-მეთქი. კრიშნას ერთგულები - მე ეს არაფერს მეუბნებოდა. მომეწონა, მაგრამ ვერაფერი ვერ გავიგე-მეთქი.

ეს კაცი იყო საშა. საშამ მასწავლა ჰალავას კეთება, კარატალებზე დაკვრა და ჰარე კრიშნა მაჰამანტრას მარტივი საიდუმლო: უბრალოდ, უნდა იმღერო, და ბედნიერი იქნები.

მე ექვსი წელი ჰარე კრიშნა მაჰამანტრას ვმღეროდი და ბედნიერი ვიყავი.

მე ბედნიერი ვიყავი სოხუმის, სოჭის, მოსკოვის, სანკტ-პეტერბურგის, რიგის, ტალინის, ვილნიუსის, როსტოვის, ერევნის - რომელი ერთი ჩამოვთვალო, მთელი საბჭოთა კავშირის აშრამებში. მე სამი წელი გავატარე განდჰარვიკა-გირიდჰარის ტაძარში, სადაც ყველაზე მკაცრი სტანდარტი იყო - და მაინც ბედნიერი ვიყავი.

„კრიშნა ყოვლისმიმზიდველია,“ ისმოდა დილის რიბრაბში მასწავლებლის ხმა, „ერთადერთი, ვინც მას იზიდავს, მოცეკვავე რადჰაა, განდჰარვიკა...“

მთელი დიდება განდჰარვიკა-გირიდჰარის!

„თქვენ გგონიათ, რომ კრიშნა გიყვართ?“ სვამდა კითხვას გურუ. „აბა, რა გითხრათ. აი, რადჰას კი უყვარს. ის ღამით იპარება ხოლმე შინიდან, ვერცხლისფერ სამოსში გამოწყობილი, მხოლოდ მარგალიტით მორთული, რომ ვერავინ დაინახოს, მთვარის ნათება ეგონოთ. იცით, რადჰას ყველაზე მეტად გველებისა ეშინია, და მაინც, როცა რომელიმე თავს წამოწევს ხოლმე, რადჰა ხელს აფარებს პირზე: არ დაეშიშინოს და არავინ გაიგონოს, რომ რადჰას კრიშნასთან მიეჩქარება.“

მთელი დიდება განდჰარვიკა-გირიდჰარის!

გურუ განაგრძობდა: „როცა რუპა გოსვამიმ რადჰას ნაწნავი გველს შეადარა, სანატანა გოსვამიმ შენიშვნა მისცა და ტაეპი გადააკეთებინა. და აი, ერთხელაც, გზად მიმავალ სანატანას მწყემსი გოგოები შეხვდნენ. ერთ-ერთ მათგანს - ჰოი, საშინელებავ! ზურგზე გველი ასცოცებოდა. „თავს უშველე, გველი, გველი!“ იყვირა სანატანამ, გოგონამ მოიხედა და სანატანა მიხვდა, რომ ასეთი ლამაზი ვერასოდეს ვერავინ იქნებოდა, მხოლოდ რადჰა.“

მთელი დიდება განდჰარვიკა-გირიდჰარის!

ერთხელ, გვიან ღამით, როცა იქ ნამდვილად არაფერი მესაქმებოდა, ტაძარში შევედი. საკურთხევლის წინ მსუქანი კაცი იდგა, ყოფილი კონტრაბანდისტი, უკანასკნელი თხუთმეტი წელი კი რადჰაკრიშნას მზარეული, და მრიდანგას აბურდღუნებდა. ღამის სიჩუმე რომ არა, ვერც გავიგონებდი, რომ ის ძალიან ჩუმად, ისე, რომ ყური არავის მოეკრა, წელიწადის მხოლოდ ერთ დღეს საგალობელ, სხვა დროს კი ტაბუირებულ მანტრას იმეორებდა: „რადჰე რადჰე გოვინდე...“

მთელი დიდება განდჰარვიკა-გირიდჰარის!

. . .

მას მერე უამრავი წელი გავიდა. ბევრი რამ მოხდა. ცოტა ცუდი, მაგრამ მაია, მატერიალური ენერგია ხომ ასეთია - ბოლომდე არ გაგახარებს. მაგრამ ეგ არაფერი. მთავარია, რომ მაშინ მაინც ძალიან ბედნიერი ვიყავი.

მე აღარ ვიცავ პრინციპებს და დამცავი ნიშნების სახელები ამომივარდა თავიდან, „დიდება კეშავას“ გარდა. ძალიან მწყდება გული. მაგრამ ზოგჯერ, ცივ ღამეში, ნიჟარის ხმა ჩამესმის და მგონია, რომ სწრაფად, სწრაფად უნდა ავდგე, მოვწესრიგდე და მუხლამდე თოვლში გავიქცე ტაძრისკენ, სადაც დოლები ბურდღუნებს, ზანზალაკები წკრიალებს და ქურუმი განდჰარვიკა-გირიდჰარის ცეცხლს სწირავს. იქ ჩემს და-ძმებთან ერთად ღვთაებების წინაშე მუხლს მოვიყრი და ვიტყვი:

- დიდება ყველა შეკრებილ ერთგულს! ჰარე კრიშნა!

ისტორია

ავტორი: ნინო ბექიშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე, ბესო გულაშვილი

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ბექა მინდიაშვილი თვლის, რომ მისთვის, როგორც ქრისტიანისთვის, დიდი პატივი და პასუხისმგებლობაა დაიცვას იმ ადამიანების ინტერესები, ვინც მისგან სარწმუნოებით, აღმსარებლობით განსხვავდება და საქართველოში მცხოვრები რელიგიური უმცირესობების პრობლემებზე მუშაობს. ერთი შეხედვით, რთული საქმე არ უნდა ჰქონდეს, ქვის კოდვა ნამდვილად არ უწევს, ოღონდ ბექას, სამსახურის გამო, ყოველდღიურად უხდება იმ ადამიანებთან შეხვედრა და მუშაობა, ვისი რწმენის თავისუფლებაც ჩვენს ქვეყანაში, დღეს, სამწუხაროდ, ისევ ირღვევა. ისინი, თითქოს არც ისე ბევრნი არიან, მით უმეტეს, მედიაში იშვიათად ჩნდებიან ხოლმე და საქართველოში, მხოლოდ რამდენიმე ადამიანმა თუ იცის, რა მდგომარეობაა ამ მხრივ. მარტო იმიტომ კი არა, რომ ინფორმაცია შეზღუდულია, იმიტომ, რომ ეს საკითხი ნაკლებად გვაინტერესებს, მით უმეტეს, მას შემდეგ, რაც მძვინვარე რელიგიური ექსტრემისტები გისოსებს მიღმა აღმოჩნდნენ და სიტუაცია ასე თუ ისე დაწყნარდა.

ბოლო 20 წელიწადში ჩვენ თვალწინ ბევრი მითი დაიმსხვრა. ოდესღაც, ყველას გვეგონა, რომ მეჩეთი, სინაგოგა, გრიგორიანული და მართლმადიდებლური ეკლესიები ასე ახლოს და ერთად მხოლოდ ერთადერთ ქალაქში, თბილისში იდგა (იერუსალიმის არსებობა კი ვიცოდით, მაგრამ... ეჰ...) და რახან იდგა და ააშენეს, ე.ი. ჩვენ, ქართველები ყველაზე ტოლერანტი და შემწყნარებელი ხალხი ვიყავით მსოფლიოში. ასეთი იყო საბჭოთა საქართველოს პროპაგანდა, რომელიც ხალხთა მეგობრობას, ინტერნაციონალიზმს ქადაგებდა და რელიგიას მხოლოდ კულტურულ კონტექსტში განიხილავდა და თანაც, ებრძოდა. ეს ის დრო იყო, როცა ადამიანებს ეკლესიაში სიარულის გამო დევნიდნენ, ავიწროვებდნენ და საბჭოეთში ეს დევნა ყველა რელიგიასა და კონფესიას ერთნაირად ეხებოდა. იმის მერე ბევრმა წყალმა ჩაიარა და დღეს ვხედავთ, რომ „მართლმადიდებლობა“ სავალდებულო მოდად იქცა, ახლადგამოჩეკილ ოპოზიციურ პარტიებსა და მართლმადიდებლობით აშკარა სპეკულაციას თავი რომ გავანებოთ, მაგალითად, ჩვენი პარლამენტის თავმჯდომარე ხარებას, სამების ეზოში, თავსაბურავით შემოსილი აძლევდა ინტერვიუს ტელევიზიას, ეკლესიაში კია წესი თავსაფრის დახურვა, მაგრამ ეზოში? ინტერვიუს დროს? აი, ასეთია დღევანდელი ქართული დიკსურსი, რომელშიც ყველა ჯდება - შოუ-ბიზნესის ვარსკვლავებით დაწყებული, პოლიტიკოსებით დამთავრებული, ბექა კი ერთი იმ მცირეთთაგანია, ვინც, რამდენიმე მეგობართან ერთად, 2004 წელს საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში არსებული მდგომარეობის კრიტიკა საჯაროდ გაბედა და გაზეთ 24 საათში ღია წერილი გამოაქვეყნა. ღია წერილს სატელევიზიო დებატებიც მოჰყვა. ეს ერთგვარი ამბოხი იმით დასრულდა, რომ ბექა და მისი მეგობრები სასულიერო აკადემიიდან გარიცხეს და სოროსის მოციქულებად და მასონებად შერაცხეს.

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ყველაფერი კი იმით დაიწყო, რომ 13-14 წლის ბექა მინდიაშვილი, სერიოზულად დაინტერესდა რელიგიით, 13-14 წელი ადრეაო იტყვით, მაგრამ იშვიათად, ასეც ხდება ხოლმე, ბიჭებს ბურთის თამაშთან ერთად, ასეთი რაღაცებიც აინტერესებთ. ბექას ფეხბურთი დღესაც ისევე უყვარს, როგორც მაშინ, მაგრამ წიგნის კითხვაც პატარაობიდანვე ძალიან უყვარდა და სწორედ ამ გზით მივიდა სახარებასთან. რა არის ამაში გასაკვირი? ქრისტიანობა ხომ წიგნის რელიგიაა, ბიბლიის (ბიბილიოს - წიგნი) რელიგია.

- ვერ გეტყვით, საიდან გამიჩნდა ეს ინტერესი, სახლში გვქონდა იმ დროს რელიგიური ლიტერატურა. პირველად, ოთხთავი წავიკითხე, თანაც ძველ ქართულად. ოთხთავის გაცნობამ და შემდეგ, ეკლესიასტემ რელიგიით დამაინტერესა. იმ პერიოდში ისტორია, არქეოლოგია, ხელოვნებათმცოდნეობა, მოკლედ, ჰუმანიტარული საგნები მაინტერესებდა. დავდიოდი ხელოვნების სტუდიაში, მხატვრის სახლში და ეს ყველაფერი ქრისტიანობის შესწავლასთანაც იყო დაკავშირებული. იმ გარემოში, სადაც ვიზრდებოდი, საბჭოთა წყობას სულ აკრიტიკებდნენ. თან იმ დროს, 1987-1988 წლებიდან, უკვე გათავისუფლდა სივრცე რელიგიისათვის. ამ ფონზე სრულიად განსაკუთრებულ სხვა, პარალელურ სინამდვილედ იქცა ის ადგილი, სადაც სახარებაში აღწერილი ამბები ვითარდებოდა. სკოლაში, ჰაგიოგრაფიის სწავლისას, ასეთი ინტერესი არ გამჩენია. მეგობრების წრეც ასეთი მყავდა, ამ საკითხებით დაინტერესებული და ერთად დავიწყეთ ეკლესიაში სიარული. ამ დროს ეკლესიას იდეოლოგიური ფუნქცია ჯერ არ ჰქონდა. ეკლესიაში ადამიანები, მოდის და საზოგადოებრივი აზრის კი არა, რეალური, როგორც თეოლოგები ამბობენ ზღვრული, ინტერესის გამო დადიოდნენ. ტიპური რელიგიური ძიების სივრცეში აღმოვჩნდი, დავინტერესდი მსოფლიო რელიგიების ისტორიით. მაშინვე გამიჩნდა შეკითხვა, რატომ აცხადებდა ჩვენთან ყველა მღვდელი, რომ მართლმადიდებლობა ერთადერთი ჭეშმარიტი სწავლებაა. იმპერატიული დამოკიდებულება ჩემთვის თავიდანვე უცხო იყო, ბევრკითხვაზე მინდოდა პასუხის მიღება. მაშინ ასე მეგონა და დღესაც მგონია, რომ სახარება „მთავარ“ კითხვებზე მცემდა პასუხს, მიმაჩნდა და დღესაც ასე ვფიქრობ, რომ იქ ყველაფერი მარტივად, ყველასთვის გასაგებად არის ნათქვამი - ვინ არის ღმერთი, როგორია ერთი მხრივ ადამიანი და მეორე მხრივ მრავალი ადამიანი ერთად - ბრბო, რა არის სიკეთე და ბოროტება, ჭეშმარიტება და ხსნა, რა ხდება სიცოცხლის შემდეგ... ეს ტიპური შეკითხვებია, რომელიც ამ ასაკში ებადება ადამიანს. მაგრამ ეკლესიაში დამხვდა აზრი, რომ არ არის სასურველი სახარებისდამოუკიდებლად კითხვა და ეს პროცესი გაშუალებული უნდა იყოს წმ. მამების სწავლებით, საეკლესიო გარდამოცემით, კანონიკურ საზღვრებში უნდა იყოს მოქცეული და მოძღვარი უნდა ხელმძღვანელობდეს მას. მეორე მხრივ ამ „კანონიკურ“ ტერიტორიაზე აღარ რჩებოდა საერო ლიტერატურის ადგილი. შესაბამისად, მეუბნებოდნენ, რომ აღარ უნდა მეკითხა მხატვრული ლიტერატურა, ერთმა მღვდელმა ზუსტად ასე მითხრა: ამდენი თუ იკითხე, მორწმუნედ კი არა, მარქსად იქცევიო. ეკლესიის რიტუალურ ციკლში პროზელიტის, ახალმოქცეულის თავგამოდებით ვიღებდი მონაწილეობას, ეს ერთი მხრივ მეხმარებოდა, იმიტომ, რომ ფორმას და რიტმს იძენდა ცხოვრება, მაგრამ შეზღუდვებს, რომლებიც ქცევას კი არა, უფრო გონებას, აზროვნებას ეხებოდა, ვერ ვეგუებოდი და საკუთარ თავთან წინააღმდეგობაში მოვდიოდი. ჩემთვის, რა თქმა უნდა, ავტორიტეტი იყო პირადი მოძღვარი, სხვა სასულიერო პირები, მაგრამ სხვადასხვა საკითხთან დაკავშირებით, მუდმივ „ჭიდილში“ ვიყავი მათთან. სასულიერო პირების მხრიდან არსებობოდა ინტენცია - აბსოლუტური მორჩილება მოძღვრის მიმართ, რადგან მხოლოდ მათი და არა საკუთარი გონებისა და გულის კარნახით შეიძლებოდა გადაგერჩინა თავი, ანუ საეკლესიო ენით თუ ვიტყვით, ცხონებულიყავი. ასეთი მიდგომა აშკარად განსხვავდებოდა სახარებისეული სიხალასისა და თავისუფლებისმოყვარეობისგან. ვხედავდი, რომ ქრისტესა და მისი მიმდევრების ურთიერთობა განსხვავდებოდა იმისგან, რასაც ეკლესია გვთავაზობდა...

ფოტო: ბესო გულაშვილი

იმ დროს ბექას ძალიან უნდოდა, დაეჯერებინა მოძღვრებისათვის როცა ეუბნებოდნენ, სულისთვის საზიანოა რუსთაველის კითხვა, პუშკინი, გოეთე და მოცარტი მასონები იყვნენ, ბახი პროტესტენტიო და ა.შ. მაგრამ შინაგანად ვერ უჯერებდა და ვერ იღებდა ამ აკრძალვებს. კითხვასაც აგრძელებდა და ძიებასაც. შემდეგ უკვე ეკლესიის ისტორიაშიც და ბევრ მართლმადიდებელ უცხოელ ავტორთან ამოიკითხა, რომ მართლმადიდებლობა ამას, სულაც არ კრძალავდა. სკოლის დასრულებისთანავე სასულიერო სემინარიაში ჩააბარა, მისი მიზანი, როგორც დღეს ამბობს, საკუთარი თავისა და სამყაროს გაგება იყო. მაშინ არსებობდა წარმოდგენა, რომ საერო უმაღლეს სასწავლებლებში მხოლოდ პროტექციით და ქრთამით შეიძლებოდა ჩაბარება, სასულიერო სასწავლებელში კი ასეთი რამ არ ხდებოდა, იცოდა, რომ სემინარიის და აკადემიის დაარსებას საუკეთესო მეცნიერები ედგნენ სათავეში და ამ სასწავლებელს უკვე რაღაც ტრადიციაც ჰქონდა. თუმცა, ჯერ არ იცოდა, რომ მეცნიერი, ვინც არ ითვალისწინებდა და იზიარებდა იქ მყოფი კლერიკალების ყველა თვალსაზრისს ან საერო კულტურასთან ლიბერალური დამოკიდებულება ჰქონდა, იძულებული იყო წამოსულიყო აკადემიიდან, მაგალითად, ბიბლიის მთარგმნელსა და ცნობილ მეცნიერს ზურაბ კიკნაძეს აკადემიის დატოვება მოუწია.

ფოტო: ბესო გულაშვილი

- მანამდე, ორი თვე მარტყოფის მონასტერში გავატარე. ძალიან მრავალფეროვან და საინტერესო გარემოში. ეს იყო დრო, როცა სამონასტრო ცხოვრების ტრადიცია საქართველოში ფაქტობრივად შეწყვეტილი იყო და მონასტრის წინამძღვარს, ბერებსა და მორჩილებს მეტისმეტად ზედაპირული წარმოდგენა ჰქონდათ, რა იყო მონასტერი. მაშინ ამბობდნენ ხოლმე, მონასტრის გარეშე ვერ გაიგებ მართლმადიდებლობასო, მონასტერში წასვლა მოძღვარმაც მირჩია, ყველაზე მეტად თავმდაბლობის შესწავლა გჭირდება, ამპარტავნობის ვნება გაწვალებსო. მეც წავედი. გავიცანი ადამიანები, რომლებიც მონასტერში სხვადასხვა მოტივაციით მიდიოდნენ, ზოგი ცხოვრებაზე ხელის ჩაქნევის გამო, ზოგსაც სერიოზული ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა, ერთი ბერი, რომელიც ამჟამად სხვა მონასტრის წინამძღვარია, მიმტკიცებდა, რომ სვეტიცხოველი ანგელოზებმა ააშენეს, მეორე ბერს ლავრენტი ბერია მაგარ კაცად მიაჩნდა, ისიც, წინამძღვარია უკვე, კიდევ ერთი ბერი იყო ხორცის ნაჭრებს იპარავდა ხოლმე სატრაპეზოდან და თავის ოთახში ხატების უკან მალავდა, ისიც მონასტერს უძღვება ახლა. ასეთი უცნაური ადამიანები მანამდე ერთად არსად შემხვედრია. მათთან ურთიერთობა, მართლაც, საინტერესო გამოცდილება იყო ჩემთვის. მონასტერმა, როგორც ფიზიკური, ისე ნებელობის შესაძლებლობების გამოცდის საშუალება მომცა, მაგალითად, დილის ხუთ საათზე მიწევდა ადგომა, ლოცვა, შრომა. წინამძღვარმა სატრაპეზოში დამადგინა, ტრაპეზარს ვეხმარებოდი, სადილის კეთება კი არც ერთმა არ ვიცოდით. ჩვენთვის ძალიან დამახასიათებელ ეპიზოდს გავიხსენებ: კარტოფილის პიურე უნდა გაგვეკეთებინა საძმოსთვის, საღამოს დიდი ქვაბით კარტოფილი მოვხარშეთ და პიურეს მომზადება დილისთვის გადავდეთ. გაცივებული კარტოფილი რომ ვერ დავჭყლიტეთ, მუშტებს ვურახუნებდით სამი კაცი. წიგნის კითხვისთვის დრო საერთოდ არ მქონდა, თანაც ამას არც იწონებდნენ. შეკითხვები უფრო გამიმრავლდა. ამას იქ „გონებრივი ბრძოლები“ ერქვა. მაგრამ რეალურად ძალიან ბუნებრივი რამ მაწუხებდა: რატომ იყო მაინცდამაინც მხოლოდ მართლმადიდებლობა ჭეშმარიტი, რატომ ცხონდებიან მაინცდამაინც მართლმადიდებლები, სხვები კი მარადიულ ჯოჯოხეთში წავლენ, ნუთუ ჩემთვის უძვირფასესი არამართლმადიდებელი ადამიანები სამუდამოდ წარწყმდებიან, მეორედ მოსვლისას რატომ უნდა გაბრწყინდეს მაინცდამაინც საქართველო, უპირობოდ რატომ უნდა ვემორჩილებოდეთ მოძღვარს და ა.შ. ასეთ შეკითხვებზე მხოლოდ ერთი პასუხი იყო: ეს წმინდა მამებმა თქვეს, ამიტომ ეს ასეა და შენ ამაზე არ უნდა ფიქრობდე. ამაზე მე ახალი შეკითხვა მიჩნდებოდა: რატომ არ უნდა ვფიქრობდე მე?

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ჩამოვედი და სემინარიაში ჩავაბარე, სემინარიის, ისევე, როგორც მონასტრის მიმართ, თავიდან სრულიად უტოპიური დამოკიდებულება მქონდა, მეგონა, ეს იყო კუნძული, სადაც სულიერ და ინტელექტუალურ განვითარებას შევძლებდი, და ამ შეკითხვებზე, იქ გავცემდი პასუხს. მალე მივხვდი, რომ სემინარიის სტუდენტების უმეტესობას მხოლოდ სასულიერო კარიერა აინტერესებდათ, ერთი-ორი გამონაკლისის გარდა, სულაც არ იყვნენ დაინტერესებული თეოლოგიით და პედაგოგებიც, განსაკუთრებით, სასულიერო პირები რელიგიური და ინტელექტუალური „მოშურნეობით“ არ გამოირჩეოდნენ. რეალურად ვისთვისაც შეიძლებოდა იქ მოგესმინა, უნივერსიტეტელები იყვნენ, ისინი სხვა, თავისუფალ სააზროვნო კულტურას გვთავაზობდნენ, ამას კი, როგორც წესი, აპროტესტებდნენ სემინარისტებიც და რექტორატიც. ძალიან საინტერესო პედაგოგები გვყავდა ლოგიკაში, სლავისტიკაში, ძველ ქართულ ლიტერატურაში, ძველ ბერძნულში. თუმცა, მათ უმრავლესობას სასულიერო სემინარიისა და აკადემიის დატოვება მალევე მოუწიათ... უშუალოდ თეოლოგიური საგნების სწავლება კი, თუ არ ჩავთვლით პატროლოგიას, რომელსაც პროფესორი ედიშერ ჭელიძე უძღვებოდა, უკიდურესად გავერანებულ მდგომარეობაში იყო.

ბექა სემინარიის მეორეკურსელი იყო, როცა აკადემიის რექტორი შეიცვალა. ახალ რექტორი მართვის და სტუდენტებთან ურთიერთობის ძალიან ხისტი და მკაცრი სტილით გამოირჩეოდა. ბექამ, პროტესტის ნიშნად სემინარია დატოვა და უფრო ხანგრძლივად დაუბრუნდა მონასტერს. ტაბაკინის მონასტერში წავიდა, იმერეთში. იმ დროს ბერობაზე უკვე აღარ ფიქრობდა, იმ დროს, უკვე მისი დამოკიდებულება ბერობის მიმართ ამგვარი იყო - ერთადერთი, რაც განდგომას ამართლებს ისაა, რომ ამით მეტი დრო გრჩება დაეხმარო სხვა ადამიანს, იზრუნო სხვაზე. ბერობა მაშინ უკვე ისე ესმოდა, როგორც სოციალური მსახურება. მიუხედავად ამისა, მაინც წავიდა მონასტერში. მთელი თავისი წიგნები - ფილოსოფიურიც, მხატვრულიც, რელიგიურიც მოხვეტა და წელიწად-ნახევარი კითხვასა და თვითგანვითარებას მიუძღვნა. ტაბაკინის მონასტერში თავისუფალი და ლაღი გარემო იყო. მონასტრის წინამძღვარს, მამა იაკობს არ ესმოდა რელიგიური მორჩილება, როგორც მონობა. ბექა ტაბაკინის მონასტერსაც და ხალისიან იმერელ ბერს, მამა იაკობსაც მადლიერებით და სიყვარულით იხსენებს - ოქროს ხანა იყოო. ვუსმენ ბექას და თავს ვერ ვიკავებ, რომ არ ვკითხო:

- შენი მონაყოლიდან გამოდის, რომ წიგნების მეტი არაფერი გაინტერესებდა!

- ველოსიპედები 13-14 წლამდე მოვილიე, ის რაც მიყვარს, მიყვარდა და მეყვარება - ფეხბურთია, ყურებაც და თამაშიც. მონასტრიდან ერთობლივად მივდიოდით ზესტაფონის „მარგვეთის“ მატჩებზე. ვთამაშობდით კიდეც ფეხბურთს, ლაღად ვიყავით...

- გოგოებზე არ ფიქრობდი ამ დროს?

- ვფიქრობდი, როგორ არა...

ტაბაკინის მონასტერში სემინარია-აკადემიის პრორექტორი ჩავიდა და ბექას სემინარიაში დაბრუნება შესთავაზა, უთხრა, ბევრი რამ შეიცვალა და ახლა შეგიძლია დაბრუნდეო. ვინაიდან მონასტერში ცხოვრების გაგრძელებას არ აპირებდა, სემინარიას დაუბრუნდა. მიუხედავად იმისა, რომ უკვე იცოდა, რაც ხდებოდა იქ - სწავლის პროცესი მინიმუმამდე იყო დაყვანილი, სტუდენტები არ იყვნენ მოტივირებულები სწავლისთვის, ერთადერთი, რაც მოეთხოვებოდათ, ლოიალობა იყო რექტორატის მიმართ. ისეთი ფუნდამანტური საგნებიც კი, როგორიცაა ბიბლია, თითქმის არ ისწავლებოდა, ბევრი სტუდენტი სემინარიასა და აკადემიას ისე ამთავრებდა და მღვდელი ისე ხდებოდა, ეგზეგეტიკას და კომენტარებს რომ თავი დავანებოთ, სახარებები ბოლომდე ჩაკითხული არ ჰქონდა.

- ეს დაუჯერებელია, ამის დამტკიცება ძალიან ძნელია, მაგრამ ეს რეალობა იყო. ჩემი დაკვირვებით, სწორედ ისინი, ვინც არ სწავლობდა, იოლად ახერხებდა მღვდლის ხარისხის მიღებას, ხოლო ისინი, ვინც მართლა რელიგიურები იყვნენ და ცოდნითაც გამოირჩეოდნენ, ერიდებოდნენ ხელდასხმას, იმიტომ, რომ მღვდლობა ურთულესი რამაა, პროფესია კი არ არის, მოწოდებაა. როგორც პატრისტიკიდან ვიცით, ადამიანი ამ გზას მხოლოდ დიდი დაჟინებების შემდეგ თუ შეუდგებოდა ხოლმე, გავიხსენოთ, თუნდაც, გრიგოლ ხანძთელის შემთხვევა. ჩვენში ასეთი დამოკიდებულება ერთეულებს ჰქონდათ, როგორც წესი, მღვდლობა სოციალურ კიბეზე წინსვლის საშუალებად მიაჩნიათ. მიუხედავად იმისა, რომ მთელი საქართველო ეკონომიკურ სიდუხჭირეში ცხოვრობდა, მღვდლების უმეტესობას ეს პრობლემა ნამდვილად არ აწუხებდა. თანაც, სემინარია-აკადემიაში მისაღები გამოცდები ყველა გამოცდის შემდეგ ტარდებოდა და ვისაც სხვაგან ხელი მოეცარებოდა, იოლად შეეძლო აქ ჩაბარება. ამიტომაც, კონტინგენტის განათლების დონე საშუალოზე დაბალი გახლდათ.

ძალიან მინდოდა, აკადემიაში რაღაც შეცვლილიყო, მეგობრები სხვადასხვა კურსის სტუდენტებს ვხვდებოდით, ვთავაზობდით შეგვექმნა ჯგუფები, დაგვეწყო თეოლოგიის შესწავლა. პედაგოგები ამით არ დაინტერესდნენ. შეიძლებოდა მთელი სემესტრი ისე გასულიყო, რომ მაგალითად, ახალი აღთქმის ლექცია არ ჩაგვტარებოდა, ეს დაახლოვებით იგივეა, სამედიცინოს სტუდენტს რომ ანატომია არ ასწავლო. ამ დროს ეკლესიაში მძიმე მდგომარეობა იყო - საპატრიარქო თითქმის ბოლომდე იზოლირებული იყო არამარტო ქრისტიანული, არამედ მართლმადიდებელი ეკლესიებისგანაც. გარეთ „სექტანტებს“ ხატებსა და ხელკეტებად ქცეულ ჯვრებს ურტყავდნენ თავში, წვავდნენ მათ სალოცავებსა და წიგნებს, წმინდა სინოდში კი კამათობდნენ იმაზე, ცხონდებიან თუ არა მოუნათლავი ბავშვები, დასაშვებია თუ არა ეკლესიაში ქართული სამხმიანი გალობა, და ა.შ. ეს ამაზრზენი იყო.

ამგვარი „თეოლოგიური გარჩევებით“ ეკლესია ფაქტობრივად ამბობდა: ვინ არის იესო ქრისტე, ჩვენ მას არ ვიცნობთ, რადგან წარმოუდგენელია იცნობდე სახარებას, ეკლესიას, ქრისტიანად მიგაჩნდეს თავი და ასეთ საკითხებს სვამდე, სერიოზულად მსჯელობდე მათზე, განჩინებები გამოგქონდეს ბავშვების ჯოჯოხეთში მოხვედრაზე ან გულგრილად უცქერდე ადამიანების ჩაგვრასა და დევნას. არის ერთი მღვდელი რაფაელ კარელინი, ჩვენს ეკლესიაში ბოლო 30 წლის განმავლობაში, ინტელექტუალური ავტორიტეტი, და მისი „ფსევდოთეოლოგია“ მაშინ ბევრ რამეს განაპირობებდა. ის სრულიად უარყოფს საერო კულტურისა და მეცნიერების განვითარებას, კაცობრიობის დემონიზაციის პროცესად მიიჩნევს მას. მიუხედავად იმისა, რომ თვითონ, ალბათ, საკმაოდ ნაკითხი უნდა იყოს. მისთვის არსებობს მართლმადიდებლური ვიწრო წრე, რომლის მიღმა მხოლოდ უდაბნოა. ჩემი აზრით, მის მოსაზრებებს ადამიანის ფსიქოლოგიური ზიზღი უფრო უდევს საფუძვლად, ვიდრე მართლმადიდებლობის ერთგულება. მისნაირი ავტორები იყვნენ პოპულარულები ჩვენს ეკლესიაში და ეს დღესაც ასეა.

აკადემიაში პატრიარქის რექტორად მოსვლის შემდეგ თითქოს უფრო თავისუფალი გარემო შეიქმნა, მაგრამ რექტორატის წევრებს სწავლის ხარისხი არ აინტერესებდათ, პირიქით, ცოდნას საკუთარი პერსონის წინააღმდეგ დამიზნებულ იარაღად აღიქვამდნენ, იყო შემთხვევები, როცა განსაკუთრებით მოწადინებული ადამიანები გაურიცხავთ აკადემიიდან, მეტის გაგება იმას ნიშნავდა, რომ უფრო კრიტიკული იქნებოდი იმის მიმართ, რაც ეკლესიაში ხდებოდა. რამდენიმე სტუდენტი ვცდილობდით რაღაცები შეგვეცვალა, ვმონაწილეობდით სამეცნიერო კონფერენციებში, ვამუშავებდით თემებს შიშსა და სააზროვნო თავისუფლების მნიშვნელობაზე, უტოპიურ და ტრადიციონალისტურ ცნობიერებაზე, ბიბლიის ჰერმენევტიკაზე, მოვაწყვეთ გრიგოლ ფერაძის საღამო, გამოვეცით მისი ქადაგებები და ნაშრომები. მეოცე საუკუნის ამ ყველაზე გახსნილ, ინტელექტუალურ, ჰუმანისტ და გმირ წმინდანს ეკლესიაში სკეპტიკურად უყურებდნენ, რადგან ის კათოლიკე, ევანგელურ და მართლმადიდებელ ეკლესიებს ერთი ხის შტოებად განიხილავდა და მათი გაერთიანების გარდუვალობაზე საუბრობდა. სამაგიეროდ პოპულარული იყო, მაგალითად, რუსეთის კანონიზებული იმპერატორი ნიკოლოზ მეორე. როცა თეოლოგიის შემსწავლელი ჯგუფის შექმნა დავიწყეთ, 300 სტუდენტიდან მხოლოდ 10 ადამიანი გამოგვეხმაურა.

- თქვენ გამოსცემდით ჟურნალ „ზღვარს“, რომელიც მაშინ საკმაოდ პოპულარული იყო...

- ეს იყო პირველი საეკლესიო გამოცემა კურთხევის გარეშე. აკადემიის სამი სტუდენტი ვმუშაობდით მის შექმნაზე, ჩემგან განსხვავებით ჩემი ეს ორი მეგობარი შესანიშნავად ფლობდა ძველ ბერძნულს, თარგმნიდნენ ლათინურიდანაც. ასევე ორ-ორი ევროპული ენაც იცოდნენ. გარდა ამისა, მართლაც საუკეთესო სტუდენტები იყვნენ. „ზღვარში“ ძირითადად მართლმადიდებლური ლიტერატურა იბეჭდებოდა, სასულიერო პირების მიერ შექმნილი ტექსტები, მხოლოდ სრულიად განსხვავებული მიმართებით საეკლესიო ცხოვრებისა და გარესამყაროსადმი. ამ ტიპის მართლმადიდებლური ლიტერატურა მანამდე არ აღწევდა სემინარია-აკადემიაში. მოძღვრების უმეტესობა წაუკითხავად კრძალავდა ამ ავტორების გაცნობას. ეკლესიაში არ აინტერესებდათ აკადემიური განათლების მქონე მართლმადიდებელი თეოლოგების აზრი, რადგან მგონი ეშინოდათ საკუთარი წარმოდგენების დანგრევისა. სულ ხუთი ნომრის გამოცემა შევძელით. ხუთივე ნომერში დავბეჭდეთ ხუთი უძველესი ავტოკეფალური ეკლესიის: კონსტანტინეპოლის, ანლექსანდრიის, ანტიოქიის, იერუსალიმისა და საქართველოს დღევანდელი პატრიარქების სიტყვები, ბოლო ნომერში საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის 1978 წელს ეკუმენურ საბჭოზე წარმოთქმული სიტყვა გამოვაქვეყნეთ, იმის შესახებ, რომ მართლმადიდებლებმა ხიდის ფუნქცია უნდა შევასრულოთ განსხვავებული სააზროვნო, რელიგიური და კულტურული ტრადიციისთვის. ამ პატრიარქებს ჩვენი ეკლესიისგან კარდინალურად განსხვავებული ხედვა ჰქონდათ უმნიშვნელოვანესი პრობლემებისა. მაგალითად მსოფლიო პატრიარქი ბართლომეოსი საუბრობდა იმაზე, რომ რელიგიის თავისუფლების პრინციპის დაცვა თითოეული ქრისტიანის მოვალეობაა, განსხვავებულობა და მრავალფეროვნების მიღება კი სწორედ ისაა, რასაც სახარება გვასწავლის. მაგრამ რაც მთავარია, ყველა ნომერში ეკლესიის ყველაზე დიდი ღვთისმეტყველები ავალაპარაკეთ. იოანე ოქროპირი, ბასილი დიდი, გრიგოლ ნოსელი, დიონისე არეოპაგელი საუკუნეების სიღრმიდან არაორაზროვნად გვიცხადებდნენ, რომ 21-ე საუკუნის საქართველოს ეკლესიაში უკიდურესად დავშორდით მართლმადიდებლობას, ქრისტიანობას.

იმ დროს რელიგიური ლიტერატურა მხოლოდ რუსეთიდან შემოდიოდა. საეკლესიო პერიოდიკაც ძირითადად მეცხრამეტე საუკუნის, შავრაზმელი ავტორების თხზულებებით იყო შევსებული. ახლა უფრო ნაციონალისტური ელფერი შეიძინა ქართულმა საეკლესიო ჟურნალ-გაზეთებმა. ჩვენი გამოცემა კი მართლმადიდებლობაში უნივერსალური ფასეულობების შესახებ გახლდათ. „ზღვარს“ დიდი ჩოჩქოლი მოჰყვა ეკლესიაში, უპირველესად იმიტომ, რომ კურთხევის გარეშე გამოიცემოდა. თავისთავად რას გულისხმობს „კურთხევა“ დღემდე აუხსნელია არამარტო ჩემთვის, არამედ მათთვისაც, ვისაც ამ კურთხევის გაცემა ხელეწიფებოდა. პრინციპში, ჩვენს შემთხვევაში, კურთხევა მხოლოდ ცენზურას ნიშნავდა. ერთი სიტყვით, უბრალოდ, არ გვაძლევდნენ გამოცემის უფლებას, რადგან ვქადაგებდით სხვების მიმართ ღიაობას, ვამბობდით, რომ ეკლესიისათვის უმთავრესი რამ ევანგელიზაცია, კონკრეტული ადამიანის თანადგომა და სოციალური მსახურებაა, მეორეხარისხოვანია რიტუალები და ფორმა. გვაბრალებდნენ, ეს დასავლური მწვალებლური რელიგიურობის ტირაჟირებააო და სასწრაფოდ დაგვიბარეს საპატრიარქოში, სადაც ექვსმა სასულიერო პირმა გვამხილა იმაში, რომ თავისუფლად „კურთხევის“ გარეშე ვფიქრობდით და ვმოქმედებდით, თანაც მოგვთხოვეს - თუ გვსურდა აკადემიაში დარჩენა, ჟურნალის გამოცემა უნდა შეგვეწყვიტა. მიუხედავად ამისა, „ზღვარის“ გამოცემა გავაგრძელეთ და ამის შემდეგ, უკვე აკადემიის კორიდორში, რომელიც სავსე იყო სტუდენტებით, პედაგოგებით, ლამის 500 კაცის წინ „გაგვასამართლეს“. აკადემიის პრორექტორი ცალ ხელში სახარებით და მეორეში „დიდი სჯულისკანონით“ შეიარაღებული, ბრალს გვდებდა, რომ ეკუმენისტები ვიყავით, ვთვითნებობდით, ერესი შემოგვქონდა ეკლესიაში. ნამდვილ ინკვიზიტორს ჰგავდა ამ დროს. მეც მომცეს სიტყვის უფლება, და ვთქვი, რომ ჩვენ იმავეს ვცდილობდით, რასაც თავის დროზე მთაწმინდელების შრომა ემსახურებოდა, რასაც გრიგოლ ფერაძე აკეთებდა - ვთარგმნიდით და ვავრცელებდით ქრისტიანულ ლიტერატურას. სემინარია-აკადემიაში „ზღვარს“ ბევრი კითხულობდა, მართალია, სულ 500 ეგზემპლარი გამოდიოდა, მაგრამ აკრძალული ხილივით ეტანებოდნენ, მალე, დაახლოებით 30 სტუდენტი ღიად აცხადებდა, რომ ეკლესიაში ბევრი რამ უნდა გამოსწორებულიყო. ამ დროს უკვე რადიო „მწვანე ტალღაზე“ გამოვდიოდი, საინფორმაციო გამოშვებებიდან ხაშმის ეკლესიის დაგირავების ფაქტი გახმაურდა, საპატრიარქოს ბიზნესსაქმიანობის შესახებაც გახდა ცნობილი, უკვე თითქოს ტაბუ ეხსნებოდა რელიგიურ თემებს. საპატრიარქოში ძალიან შეშინდნენ.

- 2004 წლის ოქტომბერში თქვენ წერილი გამოაქვეყნეთ გაზეთ „24 საათში“, როგორც ვიცი, ამ წერილში მხოლოდ აკადემია-სემინარიის პრობლემებით არ შემოფარგლულხართ...

- ეს იყო წერილი იმის შესახებ, თუ როგორ ვხედავდით ჩვენ საეკლესიო სინამდვილეს, ზოგისთვის ბევრი რამ მიუღებელიც კი შეიძლება ყოფილიყო, მაგრამ ჩვენ გულწრფელები ვიყავით და გვინდოდა გვეთქვა, რომ შიშის გამო დუმილი დამღუპველია. ვსაუბრობდით სიბნელის და გაუნათლებლობის კულტზე, კორუფციაზე, საპატრიარქოს ბიზნესზე, იმაზე, თუ რეალურად ვინ მართავდა საპატრიარქოს, ძალიან გვაწუხებდა სასულიერო პირების ავტორიტარიზმი. დღემდე მართლმადიდებლები იმისთვის აკრიტიკებენ რომის პაპს, რომ ის ex kathedra აბსოლუტურ ჭეშმარიტებაზე აცხადებს პრეტენზიას. თუმცა, ჩვენი მღვდლების საკმაო ნაწილი ცალ-ცალკე გაცილებით უფრო დიდი რომის პაპები არიან. არსებობს აბსოლუტური ჭეშმარიტების სახელით მრევლის მართვის მთელი სისტემა, რომელიც კურთხევებისა და აკრძალვების ნუსხით იწყება და მთავრდება ადამიანის ცნობიერების სრული კონტროლით. სასულიერო პირებისთვის კი ეს, ზოგჯერ მატერიალური სიკეთის მოპოვების წყაროც ხდება. ყველაზე, რა თქმა უნდა, ამას ვერ ვიტყვი, ბევრია ამ მხრივ მორალურად წელგამართული ღვთისმსახურიც. მაგრამ ზოგადი სურათი ასეთია. დამონებული ადამიანებით მანიპულირება იოლი ხდება. მრევლს ფსიქიკურად შენზე დამოკიდებულს რომ გახდი, მერე ფიზიკურადაც იმორჩილებ. როგორც წესი, მრევლის რაღაც ნაწილი მოძღვარს ემსახურება: სახლს ულაგებენ, საკვებს უმზადებენ, ბავშვებს უმეცადინებენ, არის შემთხვევები როცა სექსუალურ ურთიერთობებშიც შედიან „მოძღვრებთან“. მრევლის უფრო შეძლებული და ამგვარი ზეგავლენისგან უფრო თავისუფალი ნაწილი ძირითადად ფინანსურ სამსახურს უწევს მღვდელს ან ეპისკოპოსს. ასეთი სასულიერო პირებისთვის ყველაზე საინტერესო სწორედ ეს შეძლებული ჯგუფი ხდება, მათთან უფრო მეგობრული „უჭირავთ“. იმ დროს საუკეთესო „მეგობრები“ კანონიერი ქურდები და კორუფციაში ჩაფლული მოხელეები იყვნენ. ახლა ბიზნესმენებთან მეგობრობა გახდა უფრო მომგებიანი. პერიოდულად უკურთხებენ მათ სახლებს, მანქანებს, ოფისებს, „ბიზნესებს“, რაც ცხადია ღვთისმსახურთა ეკონომიკურ მდგომარეობას აუმჯობესებს. ამ გზით მოპოვებულ სიკეთეები სპეციალური ტერმინითაც კი გამოიხატება: „უფალში შევიძინე“. მთლიანობაში ეს ერთგვარი „წმინდა“ ტრეფიკინგი და ბიზნესია, სანთლებით, ხატებით, ათასგვარი „წმინდა“ ზეთებით, წყლებითა და ქვებით ვაჭრობის პარალელურად. დამოკიდებულება ასეთია: თუკი სასულიერო პირს ემსახურები, მისი გავლით უფალს მსახურებ და სამოთხის კარზე ქულები გეწერება... ავტორიტარული ტიპის მოძღვარი ცდილობს მრევლის მთელი ცხოვრების რეგლამენტაციას, დაწყებული სივრცეში გადაადგილებით, სიტყვაზე, წყალტუბოდან ქუთაისში წასასვლელად, კურთხევა უნდა მიიღო, ინტიმური ცხოვრებით დამთავრებული - ცოლ-ქმარს უსაზღვრავენ სექსუალურ ურთიერთობებს, ლამის გრაფიკს უდგენენ. როგორც ჩანს, ასეთ მდგომარეობაში აღმოჩენილი ადამიანი უფრო კომფორტულად გრძნობს თავს, რადგან საკუთარ არჩევანზე, მეობაზე პასუხისმგებლობის ტვირთს იშორებს. ეს ზოგადად კოლექტივისტური რელიგიური ცხოვრებისთვის დამახასიათებელი მოვლენაა. მხოლოდ მაშინ შეიძლება გათავისუფლდე ამ ტიპის ურთიერთობებისგან, როცა რელიგიურობა პერსონალური ძალისხმევისა და პასუხისმგებლობის სფეროში გადაინაცვლებს, როცა თავს აღარ ჩათვლი ცხვრის ფარის ნაწილად, მღვდელს კი საკრალურ მწყემსად და მედიუმად, რომელიც ღმერთისკენ მიგერეკება. სწორედ ასეთი კოლექტივიზმია გამოვლენილი საპატრიარქოს ცნობილი მოწოდებით: „ქართველნო, ერთად ღვთისაკენ“. სახარების თანახმად ყველა ადამიანი ღმერთთან თვითონ პირადად ურთიერთობს, და არა მოძღვრის გავლით, შუამავალი საჭირო არ არის, რადგან ნებისმიერ კონკრეტულ ადამიანშია ღმერთი, რომელსაც აუცილებლად უნდა შეხვდე შენშიც და სხვა ადამიანშიც. საკუთარ თავთან, ღმერთთან და ადამიანთან შეხვედრის ეს სივრცეა ეკლესია, მხოლოდ და მხოლოდ ამის გაცნობიერებაშია ლიტურგიის - სატაძრო მსახურებისა და სასულიერო იერარქიის ერთადერთი ფუნქცია.

კიდევ ერთი საკითხი, რომელსაც წერილში ვეხებოდით: აკადემიაშიც და საეკლესიო ამბიონებიდანაც განსაკუთრებით გვიბეჭდავდნენ თავში ეთნომესიანიზმს. ხუთშაბათობით სემინარიისა და აკადემიის სტუდენტებს ერთობლივად საჯაროდ უნდა გვეკითხა რომელიღაც რუმინელი ბერის ვიზიონები, სადაც ნათქვამი იყო, რომ მხოლოდ საქართველოს ეკლესია გადაურჩებოდა ანტიქრისტეს ბატონობას, გაბრწყინდებოდა და მთელ მსოფლიოს ამხელდა. გვეუბნებოდნენ, რომ ავლაბარში სამების ტაძარი იქნება ადგილი, საიდანაც იესო ქრისტე ქართულ ენაზე მიმართავს მსოფლიოს, ხოლო ყოველივე ამას უნდა უძღოდეს საქართველოს სამეფოს, ანუ მონარქიის აღდგენა. სწორედ ეს მესიანისტური კონცეფციაა ქართული რელიგიური ნაციონალიზმის ერთ-ერთი საფუძველი.

აკადემიაში სიტუაცია თანდათან იძაბებოდა. პატრიარქიც მიხვდა ამას, მართალია, იმ დროს ის აკადემიის რექტორი უკვე აღარ იყო, გვხვდებოდა და ვსაუბრობდით ხოლმე. გვთხოვდა, რაღაც ჯგუფი შექმნილიყო, რომელიც ჩამოაყალიბებდა, რა პრობლემები იდგა ეკლესიის წინაშე, რა სქემით უნდა გვქონოდა ურთიერთობა მედიასთან, არასამთავრობო სექტორთან და ა.შ. ეს ჯგუფი ორჯერ შევქმენით, შევიმუშავეთ აკადემიასემინარიაში და ეკლესიაში განსახორციელებელი ცვლილებების პროექტი. მაგრამ ჯგუფის საქმიანობა პატრიარქის მდივანმა ორივეჯერ ჩაშალა. ერთი სიტყვით, წერილის გამოქვეყნებამდე ჩვენ არ მოგვეცა საშუალება ეს ყველაფერი კათალიკოს-პატრიარქამდე მიგვეტანა. ძალიან ბევრ გაუაზრებელ და უგუნურ წინააღმდეგობას წავაწყდით, რაც აღარ გაძლევდა იმის საშუალებას, თანამდგომად მიგეჩნია ძალა, რომელიც ყოველივე ამას უძღვებოდა ეკლესიაში, ამ ძალას მედიის საშუალებით ვუთხარით სათქმელი. შიგნით დიდხანს ვამბობდით, მაგრამ ფაქტობრივად არავინ მოგვისმინა. წერილის გამოქვეყნებას მოჰყვა ის, რომ მისი ყველა ავტორი უნდა გავერიცხეთ, მაგრამ იფიქრეს, რომ სამოქალაქო სექტორის მხრიდან, რომელიც მაშინ ძლიერი იყო, ამას რეაქცია მოჰყვებოდა, შეშინდნენ და გადაიფიქრეს. სამაგიეროდ გადაწყვიტეს, ექვსი თვით მონასტრებში „გავესახლებინეთ“, მეფის რუსეთში რომ აციმბირებდნენ, დაახლოებით ისე. პედსაბჭოზე, ღიად მხოლოდ ერთი პედაგოგი, ედიშერ ჭელიძე შეეწინააღმდეგა ამ აზრს და გაიტანა თავისი, რადგან შინაგანად უმრავლესობა ხვდებოდა, რომ ეს გარიცხვაზე უარესი იყო, მაგრამ ამის თქმას ვერ ბედავდნენ. ბოლოს იმით შემოიფარგლნენ, რომ ჩვენი მოძღვრები დაიბარეს, რათა ისინი დაეტუქსათ, ხოლო ჩვენ მათი თანდასწრებით უნდა მოგვენანიებინა ჩადენილი. მთელი ეს პროცესი მედიით გაშუქდა. სამწუხაროდ, ისე მოხდა, რომ ჩვენი აქტიურობა, უფრო სწორედ ის, რომ მედიაში ვჩანდით, პოლიტიკოსების განხილვის საგნად იქცა, ეს ჩვენ ვეღარ გავითვალისწინეთ. ჩვენს დასაგმობად მთელი პოლიტიკური სპექტრი გამოვიდა. ოპოზიცია ჩვენს აქტიურობას ხელისუფლებას აბრალებდა და ეკლესიის დაშლის სქემაზე საუბრობდა. ხელისუფლება ეკლესიაში განხეთქილების შეტანის მცდელობაში ჩვენ გვდებდა ბრალს, პარლამენტის თავჯდომარე, პრემიერი, პრეზიდენტი თითს გვიქნევდნენ. არადა, ეს მართლაც რომ რელიგიური საზოგადოება ყოფილიყო, ამ ტიპის კრიტიკას ჯანსაღად მიუდგებოდა, და რაღაცების გაგებას და გამოსწორებას ეცდებოდა. მოხდა ისე, რომ პატრიარქმა საჯაროდ არა მარტო ეკლესიის, არამედ ერის მოღალატეებად გამოგვაცხადა, ჩვენ მას ვუხსნიდით, რომ აკადემიაში სახარებასაც არ გვასწავლიდნენ, ვესაუბრეთ კორუფციაზე ეკლესიაში, სასულიერო პირების მორალისა და განათლების პრობლემაზე, მან კი ეს ყველაფერი საკუთარი ტახტის წინააღმდეგ ბრძოლად ჩათვალა. ბოლოს, და იმის გამო, რომ ეს სიტუაცია არ მშვიდდებოდა, პატრიარქმა გადაწყვიტა, წერილი მიეწერა და დახმარება ეთხოვა წმ. ნიკოლოზისთვის, ეპისკოპოსი ნიკოლოზ ფაჩუაშვილი ამ გრაგნილით იტალიაში, ბარიში, წმინდა ნიკოლოზის საფლავზე გააგზავნა. ეს ინფორმაცია „საპატრიარქოს უწყებანშია“ გამოქვეყნებული. საბოლოოდ, ისე მოხდა, რომ ამ სტუდენტების უმეტესობა გარიცხეს, ნაწილმა თვითონ დატოვა სასწავლებელი. ერთერთ სტუდენტს, რომელიც მაშინ არც გაურიცხავთ და არც თავად წამოსულა, წელს უნდა დაემთავრებინა აკადემია, მაგრამ მას განუცხადეს, რომ მონანიების გარეშე არ დაუშვებდნენ საბოლოო გამოცდებზე. ეს სულ რაღაც ერთი თვის წინ მოხდა. გარიცხეს.

სასულიერო პირების განათლების დონე ჩვენს ეკლესიაში ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე პრობლემაა, მაგრამ მარტო ინტელექტი და ცოდნა არ არის საკმარისი, გულწრფელი უნდა იყო საკუთარ თავთან და ღმერთთან, ამას კი განსაკუთრებული ნაკითხობა არ სჭირდება, ეს გულწრფელობა ჰქონდა იმ 24 სტუდენტს, ჩვენ, უბრალოდ, გვინდოდა მართლები ვყოფილიყავით. ასე მგონია, რომ ადამიანები სიმართლეს კი აღარ ითხოვენ ეკლესიისგან, არამედ იმას, რომ მათი სიყალბე იყოს დაცული და დაფარული ეკლესიის მიერ, რათა თავს მყუდროდ გრძნობდნენ. ადამიანებს ეშინიათ უთხრან სიმართლე საკუთარ თავს, მღვდლებს ეშინიათ უთხრან სიმართლე მრევლს და პირიქით. რაღაც მოჯადოებული წრეა შეკრული. ყველას რაღაცის ეშინია და ამიტომაც, წააგავს ეს ვითარება იმ დროს, როცა უამრავი ადამიანი შინაგანად უპირისპირდებოდა საბჭოთა კავშირს, მაგრამ თან კომუნისტურ პარტიაში იყო გაწევრიანებული. ჩვენი წერილი არ ყოფილა მხილება, ამ წრის გარღვევის მცდელობა იყო. ადამიანები არ ლაპარაკობენ იმას, რასაც ფიქრობენ, არსებობს რაღაც სტერეოტიპები, კლიშეები, რომელშიც თუ არ მოთავსდი, იმავ წუთას უცხოვდები მრევლისგან, სასულიერო პირებისგან. არადა, გულში ისინიც იმავეს ფიქრობენ, მაგრამ თქმას ვერ ბედავენ.

ეკლესიაში ჩვენს გვერდით საბოლოოდ ორი გულწრფელი მღვდლის ბასილ კობახიძისა და ზაზა თევზაძის გარდა არავინ დადგა. აღმოჩნდა, რომ სასულიერო პირების ერთი ნაწილი, რომლებიც თავიდან თითქოს გვითანაგრძნობდა, მხოლოდ იმიტომ იქცეოდნენ ასე, რომ ეგონათ, ხელისუფლება გვიჭერდა მხარს. სინამდვილეში, სწორედ ხელისუფლებამ მოგვისპო საჯარო სივრცე, გადაკეტეს ყველა მედიასაშუალება, სადაც შეგვეძლო გვეთქვა ჩვენი სათქმელი. თუმცა რეალურად არსობობენ სასულიერო პირები, რომლებსაც არ მოსწონთ ის, რაც ხდება ეკლესიაში, მაგრამ უკვე ყველამ იცის, რომ არანაირი პასუხი, გარდა დასჯისა, ამ გულისტკივილის გამოთქმას არ მოყვება და ჩუმად არიან. მე დღესაც ისევე „გავკადნიერდებოდი“ როგორც ოთხი წლის წინათ, რადგან არ შემიძლია მოვიტყუო თავი, მოვატყუო ადამიანები, მოვატყუო ეკლესია. ეს იმდენად მნიშვნელოვანია ჩემთვის, რომ ამ თემაზე განსაკუთრებული რევერანსებით ვერასდროს ვისაუბრებ. ეს ჩემი რელიგიური ტკივილია, და სწორედ მისი გამოხატვის უფლების გამო ვთვლი, რომ მართლმადიდებელი ვარ. დღეს კი იმდენად მომაბეზრებელი გახდა ამ სიტყვის გამუდმებული ხმარება, მის დასაცავად მუშტებმოღერებული პოლიტიკოსების ყურება, მისი სახელით ადამიანების მიმართ სიძულვილის გამოხატვა, რომ ჩემთვის მან რაღაც უსიამოვნო ჟღერადობა შეიძინა, დაახლოებით ისეთი, როგორიც სიტყვა „ფარისეველს“ აქვს ახალ აღთქმაში. ფარისეველთა ჯგუფი იუდაურ საზოგადოებაში ძველი აღთქმის წესებისა და კანონების უბადლო დამცველები იყვნენ, მაგრამ საბოლოოდ მათ ღმერთის სახელით დევნეს და ჯვარზე გასაკრავად გაიმეტეს ღმერთი.

- როგორ გგონია, ჩანს ამ ტყუილის გარღვევის პერსპექტივა?

1965 წელს რუსეთის ეკლესიაში ორმა მღვდელმა ნიკოლაი ეშლიმანმა და გლებ იაკუნინმა ღია წერილი მისწერეს რუსეთის იმჟამინდელ პატრიარქს ალექსი I-ს და კგბ-ს თავმჯდომარეს. ამ წერილში წამოჭრილი იყო ეკლესიისა და კგბ-ს ურთიერთობის, კომუნისტური რეჟიმის მიერ ეკლესიის დევნისა და დამორჩილების საკითხები. წერილის გამო, იმის გამო, რომ ადამიანებმა თქვეს სიმართლე, ისინი პატრიარქმა დასაჯა, მღვდელმოქმედება შეუჩერა მათ. ერთ-ერთმა ყველაზე გამორჩეულმა ემიგრანტ მართლმადიდებლებს შორის, დეკანოზმა ალექსანდრე შმემანმა სპეციალური სიტყვა მიუძღვნა ამ მოვლენას. მან ასე დასვა საკითხი: რა უფრო ფასეულია, ორი ეული თუნდაც გმირი ადამიანის ხმა თუ „სიმართლე“ მათი, ვინც მოწოდებულია ზიდოს მილიონობით ადამიანის ტვირთი. როცა ეკლესიაში თავისუფალი ხმა გაისმის, მეტისმეტად იოლია მისი უკვე კარგად აპრობირებული არგუმენტებით დაწიხლვა. ეს არგუმენტები ყოველთვის ასე ჟღერენ: ეკლესიის ინტერესების დასაცავად დადუმდით, რადგან ეკლესიის სასარგებლოდ სიმართლეც შეიძლება გაიწიროს. საბოლოოდ შმემანი ამბობს, რომ „ეკლესიის სასიკეთოდ“ გარკვეულწილად არასოდეს არაფერი უნდა აკეთო, სანაცვლოდ კი საკმარისია ვიცოდეთ, რომ თუკი ვცხოვრობთ ქრისტესთვის, ვცხოვრობთ მისი ჯვარცმის სიმართლით, მაშინ ვართ ეკლესიაში და მაშინ ვართ ეკლესია. ბიბლიური წინასწარმეტყველები ამბობდნენ, რომ ისრაელი ღმერთს ღალატობს და ამის გამო მათ თემიდან აძევებდნენ, თავს კვეთდნენ, ხერხავდნენ. ყველაფერი შებრუნებული პერსპექტივით უნდა დავინახოთ. როგორც პავლე მოციქული ამბობს, ჩემი ძალა ჩემს უძლურებაშია. მატერიალური ძალაუფლება და მითებით გაბრუებული ბრბო თრგუნავს სიმართლის მთქმელს, მაგრამ საბოლოოდ, ეს სიმართლე იმარჯვებს. ჩემთვის ერთად აღებულ ფაშისტურ და კომუნისტურ იმპერიებზე გაცილებით დიდი და დამანგრეველი ძალის მქონე იყო საკონცენტრაციო ბანაკში გაზის საკანში სხვისი სიცოცხლის გადასარჩენად, თავისი ნებით გამოკეტილი, სრულიად უძლური გრიგოლ ფერაძე, რადგან ის იმ წუთას ჯვარცმული ქრისტეს ძალაუფლებით ანგრევდა ბოროტებასა და არაადამიანობას. სიმართლის თქმას ყოველთვის აქვს აზრი. შეიძლება ის დაჩაგრონ მატერიალური გაგებით, ისევე, როგორც დაჩაგრეს ბასილ კობახიძე და მამა ზაზა, მაგრამ ხვალ ამ მღვდლების და სტუდენტების სიმართლე, რომელთაც გაბედეს და თქვეს, ყოველთვის გაახსენდებათ, როცა ისაუბრებენ ეკლესიის ღირსებაზე.

- თქვენი წერილის გამოქვეყნებიდან 4 წელი გავიდა, რა პრობლემების წინაშე დგას ჩვენი ეკლესია დღეს?

- პრობლემა უამრავია, თეოლოგიურიც, ზნეობრივიც, სოციალურიც, მგონი მათი სათავე მაინც კონფორმიზმია, თუმცა, არა იმდენად გარე განმსაზღვრელ ძალასთან ადაპტირების უჩვეულოდ სწრაფი, თითქმის მეყსეული უნარი, რამდენადაც კონფორმიზმი საკუთარი ძალაუფლებისა და ავტორიტეტის მიმართ. მაგალითად, როდესაც პოლიტიკური რეალობა კარნახობდა საპატრიარქოს, რომ ეკუმენურ მოძრაობაში ყოფილიყო ჩაბმული, მონაწილეობდა კიდეც ამ მოძრაობაში, მაგრამ როცა გარემო შეიცვალა და ანტიეკუმენურმა განწყობებმა თვითონ ეკლესიის შიგნით იმდენად იმატა, რომ უკვე მკაცრი მოთხოვნებით მიმართავდნენ, ულტიმატუმის ენით ესაუბრებოდნენ პატრიარქს, მაშინ პატრიარქმა, რომლისთვისაც, როგორც ჩანს, ეკუმენიზმი თავიდანვე ბუნებრივი პოზიცია არ იყო, იოლად თქვა უარი ეკუმენურ საბჭოზე. აქვე იმასაც ვიტყვი, რომ გადაწყვეტილებაზე დიდი გავლენა რუსეთის ფაქტორმაც იქონია. ეს ის პერიოდია, 1997 წელი, როცა საქართველოს პოლიტიკური კურსი მკვეთრად შემოტრიალდა დასავლეთისკენ, დეკლარირება მოხდა ევროპული ფასეულობებისა, მივუერთდით სხვადასხვა ევროპულ კონვენციას, გამოცხადდა, რომ ევროპულ სტრუქტურებში უნდა გავწევრიანებულიყავით. საინტერესო დინამიკა ჰქონდა გამოსვლის პროცესს. თავიდან განაცხადი საბჭოს დატოვების შესახებ გააკეთა რუსეთის ეკლესიამ, მას მხარი აუბეს სერბეთმა, ბულგარეთმა და საქართველომ. მაგრამ პირველმა საქართველოს ეკლესიამ დატოვა საბჭო, ერთი წლის შემდეგ კი ბულგარეთმაც, რომელიც ახლა უკვე ისევ ბრუნდება ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოში. რუსეთისა და სერბეთის ეკლესიებს საბჭო არასდროს დაუტოვებია და ცხადია, რომ ეს მისი გეგმა იყო საქართველოს დასავლური ორიენტაციის წინააღმდეგ, რომელიც დიდწილად გაუცნობიერებლად, სწორედ ქართულმა მონასტრებმა განახორციელეს.

კონფორმიზმთან არის დაკავშირებული ისიც, რომ ჩემი ღრმა რწმენით, არაერთი სასულიერო პირი, სემინარიისა და აკადემიის სტუდენტი, საპატრიარქოს თანამშრომელი თუ უბრალოდ, რიგითი მორწმუნე საპატრიარქოს ოფიციალური პოზიციისგან განსხვავებული აზრის საჯაროდ თქმას ვერ ბედავს. ჩვენს საეკლესიო ცხოვრებას ტოტალიტარული სინამდვილისთვის დამახასიათებელი ნიშნები აქვს. ყველაფერი თითქოს განმსჭვალულია ერთი ტოტალური იდეოლოგიით, საეკლესიო იერარქიაც ჩამოყალიბებულია როგორც ადამინისტრაციულ-რეპრესიული მართვის მექანიზმი. იერარქიული სუბორდინაცია საეკლესიო ურთიერთობების ხერხემალია. მაგრამ სინამდვილეში საეკლესიო იერარქიის არსებითი პრინციპი ისაა, რომ ყველაზე წინ მდგომი უკანასკნელის მსახურია, პატრიარქიც, ეპისკოპოსებიც, მღვდლებიც მსახურები არიან ხალხისა და არა პირიქით, რადგან განკაცებული ღმერთი ფეხს ბანს ადამიანს და გვეუბნება მოვედი, რათა ადამიანებს ვემსახურო. ჩვენ კი ჩვეულებრივი ავტორიტარული სახელისუფლებო ვერტიკალი გვაქვს. მეტ-ნაკლებად ყველა ეკლესიისთვის უნივერსალური პრობლემაა ძალაუფლებისა და ავტორიტეტის აღქმა. სახარების მიხედვით, ღმერთისა და ეკლესიის ძალა არ არის რაღაც საგნობრივი, ობიექტური, მატერიალური გავლენის მქონე რეალობა. ეს დაახლოებით ისეთივე ძალაუფლებაა, როგორიც ყველაზე სუსტ არსებას, ჩვილ ბავშვს აქვს, რომლის წინაშე ფეხაკრეფით დადიხარ და რაღაც მისტიკური რიდით ხარ განმსჭვალული მის მიმართ, ერთადერთი, რითაც ის გატყვევებს, მისი არსებობით გამოწვეული ბედნიერება და განსაკუთრებული სიყვარულია. მას არ შეუძლია ვინმეს რაიმე ავნოს, თვითონ კი ყველაზე უმწეოა, ამიტომ ზრუნავ და უფრთხილდები მას. ქრისტე, ალბათ, ამის სათქმელად მოევლინა ქვეყანას ჩვილი ბავშვის სახით, რომელსაც დევნიდნენ, როგორც მიწიერ მეფეს. ადამიანებს გვინდა, რომ აბსოლუტურად მატერიალური ძალაუფლების კერად და ობიექტური ჭეშმარიტების დამდგენ ინსტიტუციად ვაქციოთ ეკლესია, ფულით და ოქროთი გავამდიდროთ, მოოქროვილ მიწიერ კერპად აღვმართოთ ის, მას კი ეს არასოდეს გამოსდის, იმიტომ, რომ ადამიანების გარდა ის ქრისტეც არის. სწორედ ამის შემდეგ იწყება ხოლმე ეკლესიის წინააღმდეგ ბრძოლა და დევნა, როგორც ეს მაგალითად რუსეთში და ბიზანტიაში მოხდა.

- მიგაჩნია, რომ ჩვენს ეკლესიაში არიან სასულიერო პირები, რომლებიც ჩუმად აკეთებენ თავის საქმეს?

- რა თქმა უნდა, არიან ღვთისმსახურები, რომლებიც თავისუფლები არიან ამ ავტორიტარიზმისგან. საქმეც ეგაა, რომ ისინი ჩუმად არიან, არ ჩანან საჯაროდ. მაგრამ რამდენად მართლები არიან საკუთარ თავთან, როდესაც მათ არ შეუძლიათ ღიად განაცხადონ სიმართლე იმ სინამდვილის შესახებ, რომელშიც დღეს ჩვენი ეკლესია მოექცა? ამიტომაც ვერ ვთავისუფლდებით, ამიტომაც ეს ავტორიტარული დისკურსი შენარჩუნებულია ეკლესიაში.

- დღეს პოლიტიკოსები ლოიალურად არიან განწყობილი ეკლესიის მიმართ. და სოციოლოგიური გამოკითხვებითაც, ეკლესიას ყველაზე მყარი ავტორიტეტი აქვს, როგორ ფიქრობ, რატომ?

- ეკლესიას მართლაც აქვს დიდი ავტორიტეტი და გავლენა, და წლების განმავლობაში ის ერთადერთი ინსტიტუციაა, რომლისადმი ნდობა ყველაზე მაღალია, და თანაც იზრდება, ეკლესიებში მრევლი მატულობს. თუკი ხუთი წლის წინ მოსახლეობის 7 პროცენტი მიიჩნევდა თავს ეკლესიის აქტიურ მრევლად, დღეს ეს რიცხვი თითქმის 15 პროცენტამდე გაიზარდა. თავის დროზე, საბჭოთა ეპოქაში ეკლესია ის ინსტიტუცია იყო, რომელიც თან ღიად არსებობდა, თანაც ალტერნატიული და განსხვავებული იყო, არ იყო კომუნისტური იდეოლოგიის მატარებელი. იმ დროს ნაკლები ხალხი დადიოდა ეკლესიაში, ძალაუფლებაც შეზღუდული ჰქონდა, თუმცა, მაშინ სპეცსამსახურებთან ურთიერთობა ჩვეულებრივი რამ იყო. ამის მიუხედავად, ქართული საზოგადოებისთვის ეკლესია იყო ტრადიციულობის და ეროვნულობის ერთ-ერთი ხატი, როგორც ივლიანე ხაინდრავა წერს ერთგან, კომუნისტების დროს ფეხბურთი, ეკლესია და ქართული ცეკვა ქართულ ეროვნულ იდეალებს განასახიერებდა. ეკლესიის დღევანდელი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ფუნქციის დადგენაში დიდი წვლილი შეიტანა შევარდნაძის ხელისუფლებამ, მას სურდა, რომ ეკლესია ყოფილიყო მისი ხელისუფლების ლეგიტიმატორი. პირველი პრეზიდენტიც დალოცა კათალიკოს-პატრიარქმა და ეს რიტუალი, რომელიც მეფედ კურთხევას წააგავს, დღემდე სრულდება ხოლმე. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი კონსტიტუციით ეკლესია და სახელმწიფო გამიჯნულია, ეკლესია, როგორც საზოგადოებაზე გავლენის წყარო, საინტერესო იყო ხელისუფლებისთვის, ის ცდილობდა ეკვება და ეზარდა ეს, 93-95 წლებში საკმაოდ შელახული ავტორიტეტი, რომ ხელისუფლებას, რომელსაც ეს ავტორიტეტი არ ჰქონდა, უმტკივნეულოდ წარემართა ბევრი სხვა პროცესი. და მართლაც, საპატრიარქო ყოველთვის ლოიალურად იყო და არის განწყობილი ხელისუფლების მიმართ. ხელისუფლებას ეხმარება ეკლესია პოლიტიკური პრობლემების გადაწყვეტაში. გავიხსენოთ, რომ პატრიარქი მონაწილეობდა პოლიტიკურ მოლაპარაკებებში, შიმშილობის შეწყვეტასთან დაკავშირებით. ქრესტომათიურად თეოკრატიული სიტყვები წარმოსთქვა ვიცე სპიკერმა მიხეილ მაჭავარიანმა პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძლიდან, მან განაცხადა - ჩვენ ყველანი პატრიარქის სულიერი შვილები ვართ და ვასრულებთ მისი უწმინდესობის კურთხევას, ოპოზიციასთან დიალოგის დაწყების თაობაზე, ხოლო ოპოზიცია არ ასრულებს პატრიარქის კურთხევას შიმშილობის შეწყვეტასთან დაკავშირებითო. ჩვენი რეალობა დღეს საკმარისზე მეტადაა განმსჭვალული ამ ფსევდორელიგიურობით, სიყალბით, ფარისევლობით, რელიგიას რომ თავი დავანებოთ, ძალიან დაბალი კულტურის მანიშნებელია, როცა გამუდმებით საუბრობენ თავიანთ მორწმუნეობაზე, ტრაბახობენ პატრიარქთან მეგობრობით, ჟურნალისტებს სთხოვენ, რომ ხატების ფონზე გადაუღონ, საპრეზიდენტო კანდიდატები ქადაგებებს გვიკითხავენ და ბრძოლას უცხადებენ ათეისტებს, ანუ საზოგადოების სულ რაღაც 0.1 პროცენტს.

მართლმადიდებლობა ნაციონალურ წმინდა იდეოლოგიად იქცა. თუ ამ იდეოლოგიას არ იღებ, გარიყული ხარ საზოგადოებისგან, მარგინალი ხდები, ამაში ლომის წილი მიუძღვის დღევანდელ ხელისუფლებასაც. ამ იდეოლოგიის კულტივირება ხელისუფლებათა ტრადიცია გახდა. მეორე მხრივ, თვითონ საპატრიარქო აცხადებს მართლმადიდებლობას ეროვნულ იდეოლოგიად და პოლიტიკური მოთხოვნებითაც გამოდის. მაგალითად, წმინდად პოლიტიკური გახლდათ პატრიარქის პოზიცია კონსტიტუციური მონარქიის აღდგენის შესახებ. მედიაში არავინ საუბრობს ამ თემებზე, ბოლო დროს ლაშა ბუღაძემ გაბედა თქვენს ჟურნალში, და ეს ნამდვილად გამონაკლისია. ამ დროს, საკუთარ თავს საზოგადოებრივი დარტყმის ქვეშ აყენებ, განსაკუთრებით, თუკი „ცნობილი სახე“ ხარ. დღეს არ მეგულება არც ერთი პოლიტიკოსი, რომელიც ამ ფარისევლობის წინააღმდეგ იტყვის რამეს. ერთადერთი თანამდებობის პირი, რომელმაც სამი წლის წინ სცადა გაეკრიტიკებინა ურთიერთობის ის ფორმა, რომელიც ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის არსებობს და უმცირესობების სასარგებლოდ, დისკრიმინაციის აღმოსაფხვრელად ესაუბრა, სოზარ სუბარი იყო. მას არც კი მოუსმინეს პარლამენტარებმა, როგორც კი წაიკითხეს მისი მოხსენების ეს თავი, თითქმის ყველა მათგანმა პროტესტის ნიშნად დარბაზი დატოვა. 2005 წლიდან თითქმის მთელი ჩვენი მედია, ელექტრონულიც და ბეჭდვითიც, მთლიანად ბლოკავს ამ თემასთან არაპანეგირიკულ მიმართებას, საპატრიარქოდანაც ხშირად რეკავენ ტელევიზიებში. ასე რომ, უნდა ვისაუბროთ თვითცენზურაზეც და საპატრიარქოს მხრიდან ცენზურაზეც. ამ ვითარებიდან გამოსავალი ის კი არ არის, რომ ხელისუფლებამ შეიცვალოს პოზიცია, ამ პერსპექტივას ვერ ვხედავ, ხელისუფლების სეკულარულ ტენდენციებს ყოველთვის შეასუსტებს ოპოზიციის რელიგიური რიტორიკა და პირიქით, ამიტომაც ეს უახლოეს მომავალში შეუძლებელია. ჩვენს პოლიტიკურ სინამდვილეში თუნდაც რომ იმატოს სეკულარიზმის ხარისხმა, საჯარო სივრცე რელიგიური სიმბოლოებისგან მთლიანადაც რომ გათავისუფლდეს, პრობლემის არსი თვითონ ეკლესიაშია, თუკი ეკლესიამ არ შეაფასა თავისი რეალობა, თუ არ მოხდა ეკლესიის რეორიენტაცია სხვადასხვა მიმართულებებით, არაფერი შეიცვლება. საწუხარი ესაა და არა ის, როგორი იქნება პოლიტიკოსების რიტორიკა.

კომუნიზმის ნგრევისას აბსურდული რამ გათამაშდა, მანამდე პარტია წყვეტდა ყველა ფუნდამენტალურ საკითხს, და როცა ეს ნიშა გათავისუფლდა, მას მართლმადიდებლობა ჩაენაცვლა, ოღონდ არა რწმენის, არამედ, სწორედ იდეოლოგიის სახით. იდეოლოგია მთავარი მტერია სარწმუნოებისა, ქრისტეს დროსაც ასე იყო, ადამიანების მიერ კონსტრუირებულმა წარმოდგენებმა განდევნეს ღვთაებრივი. მახსენდება სახარებისეული ისტორია იმის შესახებ, ვინაა ნამდვილი მორწმუნე. იესო ქრისტე მიდის თავის მშობლიურ ქალაქში, ნაზარეთში, შედის ტაძარში, სადაც კითხულობენ წინასწარმეტყველებებს, ეს ყველაფრით შემკული საზოგადოებაა, მათ შორის განკაცდა ქრისტე, ღმერთმა მათთვის არაფერი დაიშურა. ქრისტე შედის სინაგოგაში და მას სდევნიან, ვერ ცნობენ იმას, ვის შესახებაც კითხულობენ, ამ დროს მაცხოვარი ამბობს - მსგავსი ურწმუნოება არ მინახვს მთელს ისრეალშიო. და მეორე ამბავი: კაპერნაუმში ქრისტესთან ქადაგების დროს მორბის რომაელი ასისთავი, ის წარმართია, არაფერი იცის ჭეშმარიტი ღმერთის შესახებ, მიდის ქრისტესთან და ეუბნება, ჩემი მსახური სიკვდილის პირასაა მისული, შენი ერთი სიტყვაც კი საკმარისია, რომ ის განიკურნოსო; ეს ასისთავი სხვა ადამიანზე ზრუნავს და უყვარს მსახური, ისე უყვარს, რომ შეუძლია თავი დასდოს მისთვის და პოულობს კიდეც ჭეშმარიტ ღმერთს. მაცხოვარი ამბობს, რომ ამ ურჯულო რომაელ ოფიცერს აქვს ყველაზე ღრმა რწმენა. რწმენა შეხვედრის და გამოუთქმელი სულიერი გამოცდილების სფეროა და არა ინტელექტუალური აქტი და ცოდნა. წმინდა იდეოლოგიისა და ავტორიტარიზმის დასაძლევად ერთადერთი რამ უნდა მოიმოქმედოს ეკლესიამ, მან ადამიანი უნდა აქციოს უმთავრეს ღირებულებად. ძალიან საინტერესო დიალოგია II საუკუნის ერთ ქრისტიანთან, წარმართი ეუბნება მას, მიჩვენე შენი ღმერთი, აი, მე თავისუფლად შემიძლია გაჩვენო ჩემი კერპებიო, მოძღვარი პასუხობს, მაჩვენე შენი ადამიანი და მე გიჩვენებ ჩემ ღმერთსო, ანუ თავად ადამიანშია ღვთის ხატება და სწორედ ეს გამოარჩევს ქრისტიანულ რწმენას იდეოლოგიისგან, დღეს კი ჩვენთვის უმთავრესი რელიგიური ფასეულობებია ეთნომესიანიზმი, სამების ტაძარი, ოქროცურვილი გუმბათები, უზარმაზარი ხატები და სახარებები, პატრიარქის დიდი ტახტი და ა. შ. დღეს ჩვენი ეკლესიური ცხოვრება ორიენტირებულია გარეგნულ სიკაშკაშეზე, ოქროზე, სიმდიდრეზე, ეროვნული ტრადიციების აღორძინებაზე, ადამიანი კი დავიწყებულია. ამიტომაც, ეკლესიის სოციალური როლი და პასუხისმგებლობა თითქმის არ ჩანს. შეუძლებელია ჩვენნაირ საზოგადოებაში ეკლესია გვერდით არ დაუდგეს გაჭირვებულებს, გნებავთ ქალებს, რომლებიც გადიან საქართველოდან. შარშან თურქეთში კათოლიკე მღვდელი მოუკლავთ, ის ტრეფიკიორებს ებრძოდა და ტრეფიკინგის მსხვერპლებს იცავდა. ამ ქალებიდან რამდენიმე ქართველი ყოფილა, როდესაც ერთი ჩემი ნაცნობი კათოლიკე მივიდა საპატრიარქოში და სთხოვა, ავტეხოთ განგაში ამის გამო, ვისაუბროთ ამ თემაზეო, საპატრიარქოდან უარით გაისტუმრეს. მოუთხოვია ოდესმე ეკლესიას პასუხი კორუფციაზე, ან გაულაშქრებია ქურდული მენტალიტეტის წინააღმდეგ? ეკლესიას არ შეუფასებია ძალიან ბევრი საზოგადოებრივი მანკიერება, ის ძირითადად ორ რამეზე საუბრობს, ერთი, რომ ეკლესია უნდა იყოს უზენაესი ავტორიტეტი, და მეორე, რომ უნდა გადავარჩინოთ ჩვენი გენი, ტრადიციები, ქართველობა და ა.შ. პატრიარქის ერთ-ერთ ბოლო ეპისტოლეში ასეთი პოზიციაა გაშლილი: გლობალიზაცია გარდუვალია და შეიძლება, ამან ჩვენს ეროვნულ მეობას შეუქმნას საფრთხე, ამ ტალღამ რომ არ წაშალოს ჩვენი ტრადიციები და კულტურა, უნდა გავაღრმავოთ სუფრის კულტურა, აღვადგინოთ სადღეგრძელობის თანმიმდევრობა, ვიაროთ ჩოხით.

ჩვენ, მთელმა ეკლესიამ რეალურად ერთადერთი კითხვა უნდა დავუსვათ საკუთარ თავს: რამდენად გვახსოვს 2000 წლის წინ გომურში დაბადებული, ხოლო დღეს უამრავი ღატაკის, უსამართლოდ დაჩაგრული ადამიანის, უდედმამოდ დარჩენილი ბავშვის, მიტოვებული მოხუცის, გარიყული ინვალიდის, ფსიქიატრიულში გამოკეტილი ადამიანის სახით მოსული ქრისტე. ვართ თუ არა ამ უძლურთა ღმერთის ერთგული მიმდევრები?

ისტორია

ავტორი: შორენა შავერდაშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

11 აპრილს, 1 საათზე, „კინოს სახლში“ სტუდია „მონიტორის“ მორიგი ჟურნალისტური გამოძიების ჩვენება გაიმართა. თემა - ფერმერი პროკურატურის წინააღმდეგ. ფილმის ხანგრძლივობა - 27 წუთი, დარბაზი - ნახევრად ცარიელი. მათ შორის, რამდენიმე უფლებათაცვითი არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენელი, სტუდენტები და ტელეჟურნალისტები, რომლებიც სიუჟეტის მოსამზადებლად იყვნენ მოვლენილი და ვერ გაერკვიათ, რატომ შემოიფარგლა გადაცემის ავტორი, ჟურნალისტი ნინო ზურიაშვილი ამ გადაცემის „კინოს სახლში“ ჩვენებით და რატომ არ ეცადა შესაბამისი უწყებებისათვის მიემართა გადაცემის გმირის პრობლემის მოსაგვარებლად. ამაზე ნინოს პასუხი იყო: „მე ჟურნალისტი ვარ და ჩემი საქმე პრობლემების გაშუქებაა. ამ შემთხვევაში ჩემი ფუნქცია ამ გადაცემის გავრცელებაც არის“.

გადაცემა კი კასპელ ფერმერს, გაიოზ გორჯოლაძეს ეხებოდა, რომელმაც სასამართლოს არ მისცა ცრუ ჩვენება ყოფილი გუბერნატორის, ირაკლი ბოჭორიძის და სხვა ჩინოვნიკების წინააღმდეგ. ამისათვის, უსაფუძვლოდ დააკისრეს და გადაახდევინეს ჯარიმა, წაართვეს მიწები და ტექნიკა, თანასოფლელებმა დაუწვეს ფერმა, გაუნადგურეს საქონელი და გასტაცეს ავტომანქანა. ჩვენების მიცემაზე უარის თქმით, გორჯოლაძემ ხელი შეუშალა ადგილობრივი ჩინოვნიკების კორუფციული კამპანიის აღსრულებას და ამისათვის დაისაჯა კიდეც.

დარბაზში შესვლამდე, ვიდრე მზეს ვეფიცხებოდით, ნინოს ვკითხე, რადგან ეთერში ვერ უშვებ შენს გადაცემებს, „მეილ-ლისტი“ თუ გაქვს, რომლის მეშვეობითაც უფრო ეფექტურად გაავრცელებ ინფორმაციას შენი ფილმების ჩვენებების შესახებ-მეთქი. ჯერ ვერ გაიგო, რას ვეკითხებოდი, მერე მითხრა, არა მაქვს, მაგრამ მალე მექნებაო. ფილმის მერე, გამოცდილმა „უფლებათადამცველმა“ გაკიცხა, გოგო, რით ვერ გასწავლე, ფურშეტები უნდა მოაწყო, ფურშეტები, უნდა აჭამო ხალხსო. ნინოსთვის ორივე რეპლიკა უცხოა: „არ ვარ ეს „ენჯეოშნიკი“ და მომკალი, თუ გინდა! არ ვიცი ეს რაღაცები. ძალით უნდათ, რომ გამააქტივისტონ. ჟურნალისტი ვარ, რა!“

ნინო ზურიაშვილი გამომძიებელი ჟურნალისტია, ყოფილი „60 წუთელი“ და, შეიძლება ითქვას, ამ ჟანრის ერთ-ერთი უკანასკნელი მოჰიკანი საქართველოში. საგამოძიებო ჟურნალისტიკა კი ის ჟანრია, რომლის არსებობაც ქვეყანაში დემოკრატიის ხარისხის ლაკმუსის ტესტად შეიძლება განვიხილოთ. ალბათ, ამიტომაც არის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ვებგვერდის პირველივე გვერდზე აღნიშნული „ჟურნალისტური გამოძიება“, იმის მიუხედავად, რომ ამ არხის ჟურნალისტური გამოძიება შაბათის „მოამბის“ 5-წუთიანი ჩანართებით და როგორც წესი, „სამომხმარებლო თემებით“ შემოიფარგლება. სხვა ტელეარხებზე კი ის, უბრალოდ, არ არსებობს.

საქართველოს უახლეს ისტორიაში, ამ ჟანრში „რუსთავი 2“-ზე „60 წუთი“ მუშაობდა. უმრავლესობა უყურებდა და ელოდებოდა აკაკი გოგიჩაიშვილის ყოველკვირეულ საავტორო გადაცემას და ფიქრობდა, რომ ის მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა შევარდნაძის რეჟიმის სისტემური კორუფციის მხილებაში, რამაც საბოლოოდ მის დემონტაჟს შეუწყო ხელი. ამის მიუხედვად, „60 წუთს“ კრიტიკულად განწყობილი მაყურებელიც ჰყავდა, ვინც ეჭვის თვალით უყურებდა გადაცემას.

„60 წუთამდე“, ნინო გაზეთ „კავკასიონში“ მუშაობდა ვასილ მაღლაფერიძესთან, სოზარ სუბართან, ია ანთაძესთან, გიორგი ასანიშვილთან და ვახტანგ კომახიძესთან ერთად. გაზეთში მუშაობისას მიხვდა, რომ ყოველდღიური ახალი ამბები უფრო მეტ კითხვას უჩენდა, ვიდრე პასუხს, ამიტომ, გადაწყვიტა, პრესკონფერენციებზე სიარულის ნაცვლად, ჟურნალისტური გამოძიებები ეკეთებინა.

მას შემდეგ, რაც „60 წუთი“ კონტროლის პალატის მასალების გაშუქებით აღარ შემოიფარგლა და თემების მოძიება თავად დაიწყო, აკაკი გოგიჩაიშვილმა გადაცემაში, სხვა ჟურნალისტებთან ერთად, ნინოც მიიპატიჟა. 3 წლის მანძილზე, ჟურნალისტებმა 150-მდე თემა გამოიძიეს. მათ შორის, რამდენიმე გადაცემა სასამართლო დავის და ჟურნალისტურ ეთიკაზე საზოგადოებრივი დისკუსიის საგანი გახდა. თუმცა, „60 წუთი“ მაღალი რეიტინგით, მაყურებელთა ნდობით და მყისიერი შედეგებით იყო ცნობილი - გადაცემაზე რეაგირებდნენ როგორც აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენლები, პარლამენტარები და სხვა საჯარო მოხელეები, ისე საერთაშორისო და არასამთავრობო ორგანიზაციები. ნინოს ამერიკის „საგამოძიებო ჟურნალისტებისა და რედაქტორების ასოციაციის“ (IRE) პრიზი აქვს მიღებული საქართველოს რკინიგზაზე გაკეთებული გადაცემის გამო.

ვარდების რევოლუციის მერე, გადაცემა მხოლოდ რამდენჯერმე გავიდა ეთერში, მიუხედავად იმისა, რომ ჟურნალისტები აგრძელებდნენ მუშაობას და გამოძიებული მასალების თაროზე შემოდებას. 2004 წელს კი, ის უკვე ოფიციალურად შეწყდა და „60-მა წუთელებმა“ სხვადასხვა სამსახურს მიაშურეს. ნინომ არასამთავრობო ორგანიზაცია „მონიტორი“ დააარსა და ამ ორგანიზაციის ფარგლებში განაგრძო საქმიანობა. თუმცა, ჟურნალისტობიდან არასამთავრობო ორგანიზაციის დირექტორად იძულებითი ტრანსფორმირება ნინოს ძალიან გაუჭირდა და დღესაც იმას წუხს, ჩემი დროის მეტი წილი გრანტების წერას, ფინანსების მართვას და სხვა ადმინისტრაციულ საქმეებს მიაქვს და არა უშუალოდ გამოძიებებსო.

სტუდია „მონიტორს“ 2 წლის მანძილზე ოცამდე გადაცემა აქვს მომზადებული. თუმცა, ეს გადაცემები ნაციონალურმა მაუწყებლებმა ეთერში უფასოდაც არ გაუშვეს. „მონიტორის“ ჟურნალისტური გამოძიებები მხოლოდ ტელეკომპანია „კავკასიის“ ეთერით გადის და მათი ნახვა მხოლოდ კინოს სახლის დარბაზში, სპეციალურ ჩვენებებზეა შესაძლებელი

ნინო, ჩემი მთავარი კითხვა შენთან ასეთია: ვარდების რევოლუციამდე, ქვეყანაში არსებობდა ძლიერი ოპოზიცია, ძლიერი არასამთავრობო სექტორი და ძლიერი მედია, რომლებიც ფაქტობრივად კონსოლიდირებულად მოქმედებდნენ და ახალი, ლიბერალურ-დემოკრატიული ფასეულობების დამკვიდრებას ცდილობდნენ. ამ ძლიერი მედიის ნაწილი იყავი შენც და გადაცემა „60 წუთიც“. ვარდების რევოლუციამდე უფრო მეტი ბერკეტი არსებობდა სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებისათვის თუ რევოლუციის შემდეგ? ჩვენ, როგორც საზოგადოებამ, ამ თვალსაზრისით ნაბიჯი წინ გადავდგით თუ უკან?

სახელმწიფოს მშენებლობის მხრივ, ნაბიჯი წინ გადავდგით. აგერ, ჩემი მეგობარი საბა ამბობს, რომ გორიდან 40 წუთში თბილისში ვარო და მართლა არის, და ეს დიდი რაღაცაა. კიდევ, ნაბიჯი წინ გადაიდგა იმიტომ, რომ ამას წინათ ჩვენმა მეგობარმა ვასიკომ განაცხადი რომ მიიტანა პასპორტის აღებაზე, რამდენიმე წუთში, ტელეფონზე მესიჯი მიიღო, თქვენი პასპორტი დამზადებულია, მობრძანდით და ინებეთო. ჩვენი მძღოლი როცა არღვევს საგზაო წესს, სახლში მისდის ქვითარი და ინტერნეტით ამოწმებს, მართლა დაარღვია თუ არა მოძრაობის წესები. შეხვალ ნებისმიერ სასამართლოში, თუნდაც, უზნეო მოსამართლეების სასამართლოში, მაგრამ გრძნობ, რომ სახელმწიფო დაწესებულებაა. თავმოყვარეობა აღარ გელახება, გაუცხოება აღარ გემართება და ტუალეტის სუნი აღარ ასდის იქაურობას. შეიძლება ითქვას, საბჭოთა კავშირის სუნი, ტუალეტის სუნი წავიდა სახელმწიფო სტრუქტურებიდან და გულზე მალამოსავით მედება ეს ყველაფერი. მე შადრევნებიც მომწონს და არ ავიგდებ მასხრად, განათებული ქუჩებიც, შეღებილი, უსახური კორპუსებიც - შეღებილი, მართალია, უგემოვნოდ, მაგრამ არქიტექტორებიც, თურმე ცენზურის ქვეშ ცხოვრობენ, ახლა შევიტყვე ეს ამბავი. თბილისის დღევანდელი იერსახე უგულავას ესთეტიკაა, მაგრამ მირჩევნია ათეული წლების განმავლობაში გამურულს. ის რა, უმნიშვნელო მოვლენაა, უნივერსიტეტი რომ შენდება? ისიც მიხარია, რომ ვეღარ დაგვემუქრებიან. ამას წინათ, პრეზიდენტმაც იგივე თქვა და ვეთანხმები - ადრე იყო ხოლმე პანიკა, ვაიმე, პრობლემა შეგვექმნება ჯავახეთში, ნელი მოქმედების ბომბი ამუშავდა, ტერიტორიის ანექსირება მოხდება და ასე შემდეგ. ამ ჯარის პირობებში, ეს უკვე შეუძლებელია! ღირსეული ჯარის პირობებში, იმ ბიჭებს რომ აღარ შიათ, სცივათ და სწყურიათ, ტილები რომ აღარ ჭამენ ჯარისკაცებს, ესეც მიღწევაა. ჰო, კიდევ, ოცნების მინისტრია ნიკა ვაჩეიშვილი. ხარაჩოდან არ ჩამოსულა. გული მშვიდად მაქვს, იმიტომ, პროფესიონალია და სერიოზულ საქმეს აკეთებს. სტუდენტებს რომ ხელისუფლება უცხოეთში აგზავნის სასწავლებლად და ხევსურეთში რომ ინტერნეტია, ესეც მაგარია. სხვათა შორის, სიღნაღიც მომწონს და ყვარელიც. ეს ყველაფერი ჩემს ნაციონალურ თავმოყვარეობაზე მოქმედებს და კმაყოფილი ვარ, მაგრამ ჩვენს ქვეყანაში წარმატებები რატომღაც თავისუფლების სანაცვლოდ მოვიდა. მაგალითად ჩვენ, ჟურნალისტებს, შეგვექმნა სიტყვის თავისუფლების პრობლემა. ეს ორი სიტყვა ევროპელების ტრაფარეტული ლოზუნგი მეგონა, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ეს რაღაც ჰაერივით საჭირო ყოფილა. ამის გარეშე, არ მერგება, არ მერგება და არ მერგება ეს ყველაფერი! იმიტომ, რომ უფრო მნიშვნელოვანია ის, რომ გახშობენ, სიმართლეს რომ ვეღარ ამბობ!

მე ვიყავი შერცხვენილი ჟურნალისტი. სირცხვილს ვატარებდი 2004 წლის მერე. როცა მირეკავდა გორჯოლაძე და მეუბნებოდა, ინტერვიუ მოგეცი, სად წაიღე, რატო ვერ მიიტანე ტელევიზიამდეო, რა მეპასუხა? ამ დროს, როგორც ჟურნალისტს, აღარ მქონდა შესაძლებლობა, რომ ეს მასალა ეთერში გამეშვა. მთრგუნავს ის, რომ კონფორმისტი უნდა იყო, ტელევიზიაში ჟურნალისტად რომ იმუშაო. წინ გხვდება ეს პროპაგანდისტული მანქანა. თუ მაგარი ხელისუფლება ხარ, ყურებში თითს რატომ იკეთებ? მოუსმინე რა იმ ადამიანებს, ვისაც წვრილ-წვრილი პრობლემა აქვს, ეს ხომ შენთვის წამალია! ეს არის ხელისუფლების შენარჩუნების ყველაზე ეფექტური გზა და თუ შენ ადამიანებს არ უსმენ, მაშინ რეჟიმის შენარჩუნებაზე მოგიწევს ზრუნვა.

ცოტა ხნის წინ ვნახე ფილმი „სხვების ცხოვრება“. მგონი, ასე ითარგმნება სათაური ფილმისა, სადაც მთავარი გმირი გერმანიის უშიშროების სამსახურის, შტაზის თანამშრომელია, რეჟიმის ტიპური წარმომადგენელია, გარეგნულადაც, იდეოლოგიურადაც, ცოდნითაც, თვისებებითაც, ცხოვრების წესითაც. შტაზის თანამშრომელია, მაგრამ უყვარს გერმანია და ყველაზე კრიტიკულ მომენტში აკეთებს არჩევანს ქვეყნის სასარგებლოდ. ამ მოსმენა-მოსმენაში ნელ-ნელა ხვდება, რომ ამ დრამატურგების, ამ სცენარისტების ჩაწიხვლა არ არის კარგი ქვეყნისათვის, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მართლა საფრთხეს წარმოადგენენ რეჟიმისათვის, რომლის ღვიძლი შვილიც ეს კაცია. აქედან ჩანს, რომ ერთდროულად რეჟიმზეც და ქვეყანაზეც ვერ იზრუნებ.

ფილმში, როცა ქალი საკუთარ ქმარს ასმენდა, როცა მის წინააღმდეგ აძლევდა ჩვენებას შტაზის თანამშრომელს, ამ კაცის გაფართოებულ თვალებშიც იკითხებოდა, რომ მომხრე იყო, ქალს სიმტკიცე შეენარჩუნებინა. მაგრამ, სამწუხაროდ, ის გატყდა. ამ ბოლო დროს, რაღაცნაირად მაქვს ხოლმე განცდა, რომ ჩემი ქვეყანა შემზიზღდა. განსაკუთრებით იმის მერე, რაც ძალიან ბევრი ადამიანი გატყდა ჩემს თვალწინ. ორშაურა ხალხის აღლუმი იყო ბოლო ხანებში, განსაკუთრებით, მასმედიაში და ძალიან დავიწრიტე ემოციურად. ფრუსტრირებული და იმედგაცრუებული ვარ. ამდენი ადამიანი არ უნდა გატყდეს, არ უნდა დახურდავდეს, ვიღაცა ხომ უნდა გამოჩნდეს, ვინც გაუძლებს, პატარა გმირობას ჩაიდენს და ამით რაღაც შეიცვლება. არ ვიცი, რა არის ამდენი იმედგაცრუების მიზეზი, არ ვიცი, რით არის ეს გამოწვეული, სოციოლოგები და ფილოსოფოსები უკეთ იტყვიან. ამის შედეგად, მივიღეთ უზომოდ დამუხტული ქვეყანა. და ეს ყველაფერი, იცი, რატომ არის? იმიტომ, რომ ჩაიხშო თავისუფალი სიტყვა. ეს გამოიწვია იმან, რომ ადამიანებს არ მიეცათ საშუალება, პრობლემები გაეხმაურებინათ. მივიღეთ პროპაგანდისტული ტელევიზიები, რომლებიც არ ასახავს რეალობას. კობა სუბელიანი არ მივა ლტოლვილთან და ხელს არ ჩამოართმევს, თუ არ არის სამი კამერა. ამ დროს, კობა სუბელიანი გულიანი ადამიანი და კარგი მოხელეა. პირადად მისი საწინააღმდეგო კი არაფერი მაქვს, მაგრამ მე ის მაინტერესებს, ამ ლტოლვილებს რა აწუხებთ. ამ დროს, მაგას არავინ გეტყვის.

ამას აკეთებდა „60 წუთი“? მოდი, ქრონოლოგიურად მივყვეთ, როდის იწყება საქართველოში საგამოძიებო ჟურნალისტიკა, სად დაიწყო პირველად, გაზეთებში, ტელევიზიაში?...

როგორც ერთმა ძველმა ჟურნალისტმა მითხრა, შენ კი ხარ „60 წუთელი“, მაგრამ ადრე ჩვენც ვაკეთებდით „ოქროპირსო“, სადაც ამათრახებდნენ ხალხს ცუდი საქციელისთვისო. ამ დროს, მე არანაირი სურვილი არ მაქვს, რომ ის, ვისზეც ვაკეთებ გამოძიებას, გავამათრახო, მიწასთან გავასწორო. უკვე გამოცდილებამ მოიტანა ეს განცდაც. თავიდან არ მენაღვლებოდა, მაგრამ მერე გამოდიოდა ხმები, ადამიანები როგორ მძიმედ განიცდიდნენ, რომ მათზე „60 წუთში“ მასალა გაკეთდა და პასუხისმგებლობაც უფრო მძიმდებოდა და მძიმდებოდა. ამ დროს, ჩემი მიზანი ერთადერთია, ნათელი მოვფინო ბნელით მოცულ თემას და პრობლემის მოგვარებას შევუწყო ხელი. ხშირად ეს პრობლემები უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე კონკრეტული ადამიანების წყენა.

შენს კითხვას რომ დავუბრუნდეთ, სოზარ სუბარი, ვახო კომახიძე და გივი თარგამაძე ერთდროულად იწყებენ ჟურნალისტურ გამოძიებას, დაახლოებით ერთსა და იმავე დროს, 94 წელს. სამივე კარგად წერს, არც ერთს არ აკმაყოფილებს „ნიუსის“ ფორმა და წერენ ბევრად უფრო სერიოზულ სტატიებს, ვიდრე ყოველდღიური საგაზეთო წერილებია. პირველი, რაც მახსოვს, სოზარი იძიებდა თურქულ კრედიტს, ვახო - კავშირგაბმულობას და გივი იყო „თავისუფლების ინსტიტუტის“ საგამოძიებო ჟურნალისტიკის კოორდინატორი და თავის გამოძიებებს სხვადასხვა გაზეთებში, ხშირად „რეზონანსში“ და „ახალ ვერსიაში“ აქვეყნებდა. კავშირგაბმულობაზე, ენერგეტიკაზე და შევარდნაძის ნათესავებზე ძალიან სერიოზული მასალები დადეს.

ცოტა მოგვიანებით, შემოდის ოთხი ადამიანი: ელისო ჩაფიძე, ლიკა ბასილაია, ბესო კურტანიძე და მე. ელისო და ლიკა - „რეზონანსში“, მე და ბესო - „კავკასიონში“. მე და ლიკა ვაკეთებდით მასალას აზოტზე, ეს იყო ჩვენი პირველი ჟურნალისტური გამოძიება, ქრთამის შემოთავაზებაც პირველად ამ დროს სცადეს.

1999-ში, „კავკასიის ინსტიტუტმა“ - გია ნოდია იყო დირექტორი, პროგრამის კოორდინატორი ზურა ჭიაბერაშვილი - გამოაცხადა კონკურსი ჟურნალისტურ გამოძიებაზე. ამ პროექტის ფარგლებში ორი თემა გავაკეთე. მათ შორის, „ვის სასარგებლოდ ეპარება თბილგაზს გაზი“. რომელიღაცა ბროშურაში ნაზად ეწერა, რომ საქართველოში გაზის დანაკარგი 49 თუ 52%25-იაო. გავოცდი. დავიწყე გამოძიება და გაირკვა, რომ ახალი მონაცემებით, დანაკარგი 70%25 ყოფილა. ამიხსნეს, რომ არსებობს კომერციული და ტექნიკური დანაკარგები. ეს დანაკარგები გავშიფრე და აღმოვაჩინე, რომ არავის აწყობს ამ დანაკარგებთან ბრძოლა. პირიქით, „თბილგაზი“ სუბსიდიებს იღებდა და იღებდა მერიიდან და კარგადაც ხეირობდა. მოკლედ, მძვინვარებდა კორუფცია. რამხელა სტატიაც იყო - გაზეთის ორი დიდი გვერდი - იმხელავე პასუხი გამომიქვეყნა „თბილგაზმა“.

ნელ-ნელა მივხვდი, რომ ეს იყო ჟურნალისტიკა. ყოველ შემთხვევაში, ეს იყო ჩემთვის საინტერესო. როცა ახალ ამბავს კითხულობ, 80 კითხვა გიჩნდება თემის მიმართ და ხვდები, რომ რეალური პრობლემა სხვაგან დევს. ეს რეალური პრობლემა უნდა ამოწიო. საკეთებელიც ეს არის და რაღაცა ყოველთვის მეძახდა აქეთკენ.

შემდეგ დგება „60 წუთის“ ერა. თუმცა, აქაც იყო ეტაპები. თავიდან გამოძიებები კონტროლის პალატის მასალებზე იგებოდა. მერე უკვე გადაცემამ თავისი ინიციატივით დაიწყო თემების მოკვლევა: რკინიგზა, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, ქონების მართვის სამინისტრო და პრივატიზაცია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, უშიშროების სამინისტრო, პროკურატურა… როცა კვირაში ერთხელ გავდიოდით ეთერში, ფაქტობრივად, ღამეებს ვათენებდით, ფანჯრის რაფაზე გვეძინა ხოლმე, მაგრამ მაინც გვიჭირდა მოსწრება. თემის გამოძიებას ვასწრებდით, მაგრამ მერე მონტაჟისათვის არ გვყოფნიდა დრო და ამის გამო, ხშირად გადაცემა იმაზე ნაკლებად ეფექტური გამოდიოდა, ვიდრე სინამდვილეში იყო. მოგვიანებით, ჩვენი მოთხოვნით, ორკვირიან ფორმატზე გადავედით და ცოტა ამოვისუნთქეთ.

სანფრანცისკო, 2003

ეთერში გასულ გადაცემებზე გამოხმაურებებიც მყისიერი იყო?

დიახ, მთავრობის მხრიდან მეორე დღესვე რაღაც შედეგი იყო ხოლმე. ძირითადად, პრესკონფერენციებს მართავდნენ და გვლანძღავდნენ. გენერალური პროკურორი, ჯამლეტ ბაბილაშვილი, ორშაბათობით მართავდა ხოლმე პრესკონფერენციებს. ერთხელ რომ მივედი, ჩხუბი დამიწყო, როგორ შეიძლება ეკრანიდან სასამართლოებს რომ გვიმართავთ, ეს რა წესია, ვინა ხართ, თქვენ რა იცით სიმართლეო! ვუპასუხე, თქვენ თქვენი საქმე აკეთეთ, ჩვენ ჩვენსას გავაკეთებთ-თქო. ხელჩართული ომი იყო. მერე ბალუაშვილმა ხელკავით ცალკე გამომიყვანა და მითხრა, თქვენ რასაც აკეთებთ, ყურში გეტყვი, სისხლის სამართლის დანაშაულია და დაგიჭერთო! მე, რა თქმა უნდა, ბევრი ვიცინე.

ასევე მახსოვს საპარლამენტო სხდომები, სადაც იხილებოდა ხოლმე „60 წუთის“ მასალები...

კი, ყოფილა, რომ მოუწვევიათ კომიტეტის სხდომა და ჩვენ მიერ წამოწეული საკითხი განუხილავთ. ჩვენს გამოძიებებზე აღიძრებოდა ხოლმე სისხლის სამართლის საქმეები, ათობით კორუმპირებული პოლიციელი მოიხსნა, მოსამართლეებს ათავისუფლებდნენ. ერთხელ, ოღონდ ეს უკვე ვარდების რევოლუციის მერე, ჩვენი გადაცემის პასუხად გააუქმეს სასამართლო ფსიქიატრია და შეუერთეს სასამართლო ექსპერტიზას. ჩემი გამოძიება ეხებოდა იმას, თუ როგორ იღებდნენ კანონიერი ქურდები ერთი და იმავე ფსიქიატრებისაგან ცნობას, რომ იყვნენ შეურაცხადები. ამ ცნობას ისინი, როგორც განსასჯელები, წარუდგენდნენ მოსამართლეებს და თავს აღწევდნენ მართლმსაჯულებას. ამის შემდეგ ისინი წელიწად-ნახევარი მიდიოდნენ ფოთის ფსიქიატრიულში, ვითომ სამკურნალოდ, სადაც იგივე ფსიქიატრები გასცემდნენ დასკვნებს, რომ ესა და ეს კრიმინალი უკვე განიკურნა და შეგიძლიათ გაუშვათო. ჩემი გამოძიება ეხებოდა იმას, რომ ეს კრიმინალები ისევ ჩადიოდნენ მძიმე დანაშაულს - ადამიანის გატაცებას, მკვლელობას, ქურდობას და ასე შემდეგ და ისევ, როგორც ვითომ შეურაცხადები, მიდიოდნენ ფოთში... მე კი ჩემს გამოძიებებზე ვყვები, მაგრამ ყველაზე ძალიან რაც მიყვარს და მიმაჩნია, რომ „60 წუთის“ ყველაზე მაგარი გამოძიებაა - ეს იყო ყურაშვილის საქმე, ბესო კურტანიძის მიერ მომზადებული, როცა ნარკოტიკების წინააღმდეგ ბრძოლის დეპარტამენტის უფროსი, თითქმის მინისტრის მოადგილის რანგის ფიგურა, საკუთარ კაბინეტში ფარულად ჩავწერეთ, თუ როგორ ყიდდა ნარკოტიკს. შედეგიც მყისიერი იყო, ყურაშვილი მეორე დღესვე მოხსნეს და სისხლის სამართლის საქმე აღუძრეს.

რეალურად, თქვენ გეძლეოდათ საშუალება, გამოგეძიებინათ ნებისმიერი თემა და მერე ეს ეთერში გაგეშვათ?

კი, ყველანაირი დაბრკოლების გარეშე, ამას ვამბობ სუფთა სინდისით. შეიძლება, იყო ერთი-ორი თემა ჩვენს ცხოვრებაში, რომელზეც არხის ერთ-ერთმა მფლობელმა, ეროსი კიწმარიშვილმა თქვა, ჩვენი დამკვეთია, 2 თვეში მორჩება კონტრაქტი და მერე რაც გინდათ, ის ქენითო. ზოგადად, მთელი ხიბლი „60 წუთის“ ის იყო, რომ სამი წელი ვაკეთეთ მართლა თავისუფალი ჟურნალისტიკა. თამამად შემიძლია ვთქვა და ეს ჩემს მეგობრებზეც ვრცელდება, - ჩვენ ვიცით ჟურნალისტიკის გემო. ჩვენთან იდგა ხალხის რიგი, მაღალი რეიტინგი გვქონდა და ძალიან ვწუხვარ, რომ ეს ყველაფერი ისტორიას ჩაბარდა. საჩივრის წერილები, იცი, როგორ იწყებოდა? ბატონ ედუარდ შევარდნაძეს, ბატონ ზურაბ ჟვანიას, ქალბატონ ელენე თევდორაძეს და ბატონ აკაკი გოგიჩაიშვილს - ბოლო ინსტანცია ვიყავით, სადაც ადამიანები მოდიოდნენ და სიმართლეს ეძებდნენ. ერთხელ მოვიდა ერთი მოხუცი კაცი, მეუბნება, თქვენ ყველაფერს იძიებთ, ეს ერთადერთი ადგილია, სადაც ხალხი სამართალს პოულობს, ერთი დარდი მაწუხებს და იქნებ მეც შემეწიოთო. 1943 წელს, დიდ სამამულო ომში ვიბრძოდი, შეტევაზე გადავდიოდით, მე ჩავიდინე გმირობა, მაგრამ ჩემმა ოცმეთაურმა მიითვისა, ისე არ მინდა მოვკვდე, ეს სიმართლე არ გამოაშკარავდეს, გეხვეწები გამოიძიეო. ვკითხე, ის ოცმეთაური ცოცხალია-მეთქი? არაო, მთელი ოცეული მკვდარიაო. ომი დამთავრდა, ყველა მოკვდა, ოცმეთაური მოკვდა, სტალინიც მოკვდა, როგორ ვიპოვო სიმართლე, ბაბუა, ბოდიში, მაგრამ უძლური ვარ ამ საქმეში-მეთქი.

მახსოვს, ეროსი რომ შეგვხვდებოდა ხოლმე ტელევიზიაში ან ლიფტში და გვკითხავდა, ვისზე გადის გადაცემაო და ვეტყოდით, მოიცა, ჯერ წავალ მთაში და მერე დაატრიალეთ გადაცემის ანონსი, რომ რეკვით არ ამიკლონო. რამდენჯერ უთქვამს, იცი?

რამდენად მნიშვნელოვანი იყო თქვენთვის არხის მხარდაჭერა?

თავიდან გვეგონა, რომ მთელ ამ გამბედაობაში 80%25 ჩვენი იყო და მხოლოდ 20 %25 - არხის ხელმძღვანელობის. ცუდად რომ წავიდა საქმე, მერე მივხვდი, რომ პირიქით ყოფილა, ანუ, ჩვენი იყო ალბათ 20%25, დანარჩენი და შესაძლოა მეტიც - არხის მფლობელებისა და ხელმძღვანელების. როცა ბეჭებზე დაგვდეს, მივხვდი, რამდენად მნიშვნელოვანია დამფუძნებლის ნება. თუ ეს ნება არ არის, ისეთ დღეში იქნება დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკა, როგორ დღეშიც დღეს არის. შემეძლო, უფრო კომფორტული სამსახური მქონოდა, მაგრამ არ მეთმობა ჩემი პროფესია. ან რატომ უნდა დავთმო?

არანაირად არ შევეგუები იმას, რომ ჩვენმა ყოფილმა მეგობრებმა ბეჭებზე დაგვდეს და არ მსურს, რომ ბეჭებზე ვიყო გაკრული.

რას გულისხმობ?