ავტორი: რევაზ საყევარიშვილი

ჟურნალისტი,
ეკონომიკური ანალიტიკოსი

არც ერთი მოვლენა არსაიდან, სწორ ადგილზე არ ჩნდება. ყველას თავისი წინაისტორია და გამომწვევი გარემოებები გააჩნია. ამ თვალსაზრისით არც 2008 წლის აგვისტოს ომია გამონაკლისი. ომი, რომელსაც ჯერ საბოლოოდ სახელიც კი არ აქვს დარქმეული. ომს, რომელშიც საქართველომ თავის თავზე კიდევ ერთხელ გამოსცადა რუსული აგრესიის სიმძაფრე და დაუნდობლობა და დღეს ამ ღრმა და მრავალწახნაგოვანი შოკიდან გამოსვლას ცდილობს.

დღესაც, ისევე როგორც ომის დაწყების პირველსავე წუთებში და ისევე, როგორც მისი დასრულებიდან ბევრი წლის შემდეგაც, მუდმივად აქტუალური იქნება შეკითხვა, თუ ვინ დაიწყო ომი ცხინვალის რეგიონში? რაოდენ ცინიკურადაც არ უნდა ჟღერდეს ასეთი განცხადება, დღეს - ომის შემდგომ განვითარებული მოვლენებისა და გამოვლენილი ინფორმაციის შედეგად - იკვეთება, რომ ამას არსებითი მნიშვნელობა ნაკლებად აქვს. ფაქტია ის, რომ ეს ომი გარდაუვალი იყო და მისი დაწყება, ნებისმიერ შემთხვევაში, არ იყო შორეული მომავლის საქმე.

არავისთვის საიდუმლო არ არის, რომ მთელი პოსტსაბჭოთა ისტორიის მანძილზე საქართველოსა და რუსეთის ურთიერთობები არასოდეს ყოფილა უღრუბლო. მეტიც: მეზობლების პოსტსაბჭოთა ურთიერთობა თავიდანვე ორი ომით დაიწყო, რომელთა შედეგად რუსეთმა ჯერ კიდევ 1992-93 წლებში საქართველოს ორი ძირძველი ტრადიციული ტერიტორია ჩამოაჭრა.

დღევანდელი ომიც სწორედ იმ ომების გაგრძელებაა. ომის, რომელსაც ჯერ კიდეც არ უჩანს და, სავარაუდოდ, კიდევ საკმაოდ დიდხანს არ გამოუჩნდება დასასრული.

ეკონომიკური ომი

საქართველოში აგვისტოში განვითარებული საომარი მოქმედებების გამო, სავარაუდოდ, ჩვენი სახელმწიფოს ეკონომიკური პროფილი სერიოზულ ცვლილებებს განიცდის. ისევე, როგორც პრაქტიკულად ყველა სხვა სფეროში, ეკონომიკის უამრავ სექტორში და მიმართულებით საკმაოდ მკვეთრი წყალგამყოფი გაჩნდება ომამდელი და ომის შემდგომი პერიოდების თვალსაზრისით.

საომარი მოქმედებების ვითარებაში საქართველოს ეკონომიკამ მდგრადობის ტესტი ჩააბარა. მიუხედავად იმ სოლიდური ზარალისა და ეკონომიკის ცალკეული სექტორების საქმიანობაში გაჩენილი წყვეტისა, ქვეყნის მეურნეობა სამხედრო მოქმედებების უარყოფით გავლენას საკმაოდ მყარად დაუხვდა და მეტ-ნაკლებად გაუმკლავდა.

რასაკვირველია, არასერიოზული იქნებოდა მტკიცება, რომ საომარი მოქმედებები ქვეყანას და მის ეკონომიკას არაფერს ავნებს. ცხადია, ვნებს და საკმაოდ სერიოზულადაც. პირდაპირ დანაკარგებს რომ თავი დავანებოთ (და, მათ შორის, უპირველესად, ადამიანურ დანაკარგებს, რაც ყველაზე აუნაზღაურებელი დანაკლისია), უამრავი ოდენობის სახსრები იმ დანგრეული ინფრასტრუქტურის აღსადგენად იქნება მისამართი, რასაც რუსული სამხედრო ინტერვენცია ჯერ კიდევ ანადგურებს და კიდევ გაანადგურებს, სანამ საქართველოს ტერიტორიის სხვა და სხვა ნაწილებში ჯარი უყენია და სამოქალაქო აქტივობას აფერხებს. და ეს არის არა მხოლოდ სამხედრო, არამედ უპირატესად სწორედაც რომ სამოქალაქო და ეკონომიკური ინფრასტრუქტურა - გზები, კომუნიკაციები თუ სხვა და სხვა ტიპის და მასშტაბის სამრეწველო თუ საწარმოო ობიექტები, რომელზეც რუსულმა ტანკებმა და ავიაგამანადგურებლებმა არაერთი იერიში მიიტანეს.

არაერთგზის დაიბომბა ისეთი ობიექტები, რომელთა გამართულ მუშაობაზეც დიდწილად არის დამოკიდებული მთლიანად ქართული ეკონომიკის გამართული მუშაობა. რუსული ჭურვები ჩამოიყარა, მაგალითად, თბილისის საავიაციო გაერთიანებაში, რომელიც წინა წლებში ქართული ექსპორტის 10%25-მდე უზრუნველყოფდა. არაერთგზის დაიბომბა ქვეყნის მთავარი საზღვაო ეკონომიკური კარიბჭე - არაბული „რაკ ინვესტმენტის” მფლობელობაში გადასული ფოთის პორტი, რომელიც ჯერაც ვერ აღდგა ჩვეულ სამუშაო რეჟიმში და სერიოზული სარეაბილიტაციო თანხები და სამუშაოები ესაჭიროება. ავიადაბომბვის მსხვერპლი გახდა კასპის ცემენტის ქარხანა - გერმანული „ჰაიდელბერგ ცემენტის“ კუთვნილი ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული საწარმოო ობიექტი. და ამ სიის გაგრძელება კიდევ შეიძლება. მით უფრო, დღეს, როდესაც რუსი სამხედროები და ჩრდილოკავკასიელი დაქირავებულები ჯერ კიდევ უმოწყალოდ ძარცვავენ და ანადგურებენ მცირე და საშუალო საწარმოებს სამეგრელოსა და შიდა ქართლში - ამ რეგიონების ეკონომიკის ხერხემალს. ასევე მათ დაქვემდებარებაშია, მაგალითად, უკვე თურქული „ეფესის“ კუთვნილი „ლომისის“ ახალგორის ქარხანა, რომელიც გაძარცვული და გაჩერებულია. ჯერ უცნობია, აპირებენ თუ არა ეს კომპანიები სასამართლოში ჩივილს და საკუთარი ქონების ასე დაბრუნებას და ზარალის ანაზღაურებას.

მძიმე დარტყმა მიადგათ იმ სფეროებსაც, რომლებიც ქვეყნის ეკონომიკის ზრდას დიდწილად განაპირობებდნენ. მაგალითისთვის, საომარი დღეების განმავლობაში წამყვან სამშენებლო კომპანიებს თბილისში ერთი ბინაც კი არ გაუყიდიათ, რაც, ისედაც კრიზისში მყოფი სამშენებლო სექტორისთვის, რომელიც ბოლო წლების განმავლობაში საქართველოს ეკონომიკურ ზრდას დიდწილად განაპირობებს, კიდევ ერთი დამატებითი განსაცდელია.

გარდა ამისა, როგორც მოსალოდნელი იყო, საომარი მოქმედებების დაწყებისთანავე საქართველოს სუვერენული რეიტინგები ჩამოაკლო ორივე წამყვანმა საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტომ - Fitch-ma da Standard & Poor's-მა. საომარი მოქმედებების გაგრძელების შემთხვევაში საქართველოს ეკონომიკის ზრდის შეფერხება იწინასწარმეტყველა ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკმა. უსაფრთხოების გარანტიების აღდგენამდე, ენერგორესურსების ტრანზიტის შეჩერების გადაწყვეტილება მიიღეს ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის, ბაქო-სუფსისა და ბაქო-თბილისი-ერზერუმის ოპერატორმა ბრიტანულმა BP-მ და ბათუმის პორტის მფლობელმა ყაზახურმა „ყაზმუნაიგაზმა“ (თუმცა, დღეს ბრიტანული კომპანიის საქმიანობა უმეტესწილად აღდგა, უსაფრთხოების მოსაზრებებით მხოლოდ ბაქო-სუფსის ნავთობსადენია კვლავაც გაჩერებული. „ყაზმუნაიგაზმა“ კი სულ სხვა გადაწყვეტილოება მიიღო - ბათუმზე გასატარებელი ნავთობის დიდი წილი შიდა ბაზარზე გადაამისამართა, ოფიციალური ვერსიით, შიდა დეფიციტის აღმოსაფხვრელად).

ეს არის ის ნეგატიური შედეგი, რაც გარდაუვლად უნდა მოჰყოლოდა რუსეთის საომარ ინტერვენციას და მოჰყვა კიდეც. ნათელია, რომ რუსული სამხედრო მანქანის აღვირახსნილი თარეში ქართულ მიწებზე მიზნად არა მხოლოდ ტერიტორიების მიტაცებას, ქვეყნის სამხედრო პოტენციალის შერყევას და სახელმწიფო ხელისუფლების შეცვლას, არამედ ქვეყნის ეკონომიკურ დაუძლურებასაც ისახავდა მიზნად.

დახმარება - ამერიკელები და... სხვებიც

ამ ფონზე კრიტიკულად მნიშვნელოვანია იმ ყოველდღიური რეჟიმის აღდგენა, რომელშიც საქართველოს ეკონომიკა საომარი მოქმედებების დაწყებამდე ფუნქციონირებდა. ამ მხრივ საყურადღებოა ის თითოეული სიახლე და ნაბიჯი, რომელსაც საქართველოს ეკონომიკური პარტნიორები და დონორები ავრცელებენ და რომელთა რეალური განხორციელებაც საქართველოს პოსტსაომარი რეაბილიტაციის ღონისძიებების უზრუნველყოფაში უნდა დაეხმაროს.

წინასწარი მონაცემებით, მთლიანი ზარალი, რომელიც ქვეყნის ინფრასტრუქტურას ომის შედეგად მიადგა, მილიარდიდან ორ მილიარდ დოლარამდე მიაღწევს. განვლილ კვირებში უკვე გამოიკვეთა იმ დონორ ორგანიზაციათა და პარტნიორ სახელმწიფო- თა ნუსხა, ვინც ჩვენს ქვეყანას დანაკარგების აღდგენაში დაუჭერს მხარს.

ქვეყნის ეკონომიკის ერთ-ერთი უმსხვილესი დონორი - მსოფლიო ბანკი, საქართველოს მხარდაჭერის ნიშნად, საქართველოსთვის ახალი კრედიტის გამოყოფის საკითხს განიხილავს. საქართველოსთვის განსაზღვრული მსოფლიო ბანკის ახალი კრედიტების მოცულობა 300-350 მილიონი დოლარის ფარგლებში იქნება. ეს თანხები საქართველოს ხელისუფლებას დაეხმარება, მომავალი ერთი წლის განმავლობაში, გააგრძელოს რეფორმების კურსი და განავითაროს ქვეყნის ინფრასტრუქტურა.

საქართველოს მხარდაჭერის გადაწყვეტილება ჯერ კიდევ ომის მიმდინარეობის დროს მიიღო ქვეყნის მეორე უმსხვილესმა დონორმა - საერთაშორისო სავალუტო ფონდმაც. „ფონდი მზად არის, საქართველოს აღმოუჩინოს დამატებითი ფინანსური მხარდაჭერა რუსეთ-საქართველოს საომარ კონფლიქტთან დაკავშირებით. სავალუტო ფონდი მჭიდრო კონტაქტშია საქართველოს ხელისუფლებასთან და მისგან მიმდინარე ეკონომიკური პოლიტიკის გაგრძელებას მოელის“, - ითქვა ფონდის განცხადებაში, - „ამის საფუძველზე, ფონდი მზად არის მხარი დაუჭიროს საქართველოს კონსულტაციებით, ტექნიკური და, საჭიროების შემთხვევაში, ფინანსური დახმარებით“.

სწორედ ამ განცხადების ფარგლებში საერთაშორისო სავალუტო ფონდი საქართველოს 750 მილიონი დოლარის ოდენობის საკრედიტო-სარეზერვო ხაზს გამოუყოფს, რაც ფონდის წესებით საქართველოსთვის დადგენილ ლიმიტს სამჯერ აღემატება. საჭიროების შემთხვევაში, ეს თანხა ეროვნული ბანკის ანაგარიშზე ჩაირიცხება და სავალუტო რეზერვებს გაზრდის. გადაწყვეტილებას, რომელიც, პრაქტიკულად, უკვე მიღებულია, უახლოეს მომავალში საერთაშორისო სავალუტო ფონდის დირექტორთა საბჭო დაადასტურებს.

დიდი შვიდეულის ქვეყნები საქართველოს ეკონომიკის აღორძინებაში დაეხმარებიან. აღნიშნული ერთობლივი გადაწყვეტილება იაპონიის ფინანსთა სამინისტროს მიერ გახმოვანდა. აშშ, საფრანგეთი, გერმანია, დიდი ბრიტანეთი, იაპონია, კანადა და იტალია მზად არიან რუსული აგრესიის შედეგად საქართველოს ხელისუფლებას დაზარალებული ფინანსური სისტემისა და ეკონომიკური სექტორის რეკონსტრუქციაში დაეხმარონ. ამისათვის შვიდეულის ქვეყნები ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკს, მსოფლიო ბანკსა და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებსაც მიმართავენ. ინიციატივის ავტორია აშშ-ის ადმინისტრაცია.

გაერო საქართველოს გადაუდებელი ჰუმანიტარული დახმარებისთვის 57 მილიონი დოლარის მობილიზებას ცდილობს. მანამდე კი საქართველოში დღეისათვის 450 ტონამდე ჰუმანიტარული ტვირთია ჩამოტანილი. ჰუმანიტარული ტვირთის გამომგზავნი პირების და ორგანიზაციების ოდენობა კი დღითი დღე იზრდება. ტვირთი საქართველოში ევროპის თითქმის ყველა სახელმწიფომ და აშშ-მ გამოგზავნა. ჰუმანიტარული ტვირთის გადანაწილების თვალსაზრისით პრიორიტეტულად გორის, ქარელისა და ხაშურის რაიონები ითვლება.

ევროკავშირის სამიტმა რუსეთს სანქციები არ დაუწესა. თუმცა, მისი საბოლოო გადაწყვეტილება მაინც საკმაოდ მკაცრი იყო, ვიდრე დაქსაქსული ევროპისგან იყო მოსალოდნელი. „ევროპა მიიღებს მონაწილეობას საქართველოს აღდგენაში, კერძოდ, ჰუმანიტარული დახმარების გაწევაში. უახლოეს მომავალში ჩვენ მოვიწვევთ დონორთა საერთაშორისო კონფერენციას საქართველოსა და ევროპას შორის ურთიერთობების თაობაზე“, - განაცხადა ევროკავშირის მოქმედმა თავმჯდომარემ ნიკოლა სარკოზიმ.

უფრო მკაცრი იყო ევროპარლამენტი. მის რეზოლუციაში ჩაიწერა, რომ თუ რუსეთი 8 სექტემბრამდე არ შეასრულებს აღებულ ვალდებულებებს, მის მიმართ სერიოზული სანქციები გატარდება. ევროპარლამენტარები სანქციების პრინციპზეც საუბრობენ - ისინი დაწესდება არა ჩვეულებრივ მოქალაქეებზე, არამედ ბიზნესმენებსა და კონკრეტული გადაწყვეტიებების მიმღებებზე. ამასთან, რეზოლუციაში გაწერილია საქართველოს ეკონომიკური დახმარებების საკითხიც, მათ შორის დახმარება რუსული აგრესიის შედეგად დანგრეული ინფრასტრუქტურის აღდგენის და ეკონომიკური ზრდის განახლების მიზნით.

ამერიკის შეერთებული შტატები მილიარდ დოლარს გამოყოფს, აქედან 700 მილიონი პრეზიდენტ ბუშის ადმინისტრაციის მმართველობის პერიოდში გადმოირიცხება, დანარჩენი კი - მისი მემკვიდრის დროს.

აშშ-ს მთავრობა, კერძოდ, ვაჭრობის მინისტრი გუტიერესი ხელს შეუწყობს ამერიკულ კომპანიებს, რომლებიც საქართველოში ინვესტიციების განხორციელებას გეგმავენ. კერძოდ, ისინი სოლიდური შეღავათებით ისარგებლებენ.

ამერიკა მხარს უჭერს საქართველოში მიმდინარე ეკონომიკურ რეფორმებს და მზადყოფნას გამოთქვამს, შეუერთდეს სხვა ქვეყნებს სწრაფვაში, დაეხმარონ საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციებს, რომლებიც საქართველოს განვითარებაში ინვესტიციებს დებენ, - ომის შეწყვეტის პირველსავე დღეებში განაცხადა აშშ-ის ეკონომიკის მინისტრის მოადგილემ რობერტ კამიტმა. „ძლიერი მაკროეკონომიკური ბაზისა და საბიუჯეტო პოლიტიკის, ასევე საბაზრო ეკონომიკის ტრანსფორმირებაში უდიდესი პროგრესის გათვალისწინებით, საქართველო მზად არის გადაიტანოს ამჟამინდელი კრიზისი“, - მიიჩნევს კამიტი. მისივე თქმით, ქართული ეკონომიკა გატარებული რეფორმების მიხედვით ერთ-ერთი უძლიერესია რეგიონში და რეფორმებისადმი სწრაფვა საერთაშორისო მხარდაჭერას იმსახურებს.

აგვისტოს ბოლოს საქართველოში მიყენებული ზარალის შემსწავლელი საგანგებო ამერიკული დელეგაცია ჩამოვიდა აშშ-ს სახელმწიფო მდივნის ეკონომიკის, ენერგეტიკისა და სოფლის მეურნეობის დარგში მოადგილის რუბენ ჯეფრის ხელმძღვანელობით. ეკონომიკისა და ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაციის საჭიროებებს აშშ-ს სხვადასხვა სააგენტოების მაღალჩინოსნები, მათ შორის აშშ-ს განვითარების სააგენტოს, კომერციულ საქმეთა დეპარტამენტის, ათასწლეულის გამოწვევის ფონდის, საზღვარგარეთ კერძო ინვესტირების კორპორაციის, აშშ-ს ვაჭრობისა და განვითარების სააგენტოს, აშშ-ს სავაჭრო წარმომადგენლობის ოფისის და ხაზინის დეპარტამენტის წარმომადგენლები გაეცნენ.

მათი დასკვნა ჯერჯერობით უცნობია. სამაგიეროდ, უკვე ცნობილია, რამდენად შეაფასა საქართველოს ეკონომიკის აღდგენა და კალაპოტში ჩაჯდომა სენატორმა რიჩარდ ლუგარმა. მისი ოფისის განცხადებით, ამას 3-დან 4 მილიარდამდე დოლარი დასჭირდება. ლუგარმა გაიზიარა საქართველოს პრემიერის შეშფოთება და განაცხადა, რომ თუ დახმარება არ იქნება დროული, საქართველოს მშპ-ს, 10%25-იანი ზრდის ნაცვლად, ამავე მოცულობის დაცემა ემუქრება.

პრეზიდენტმა ბუშმა კი საქართველოსთვის ჰუმანიტარული დახმარების გასაწევად 5,75 მილიონი დოლარი გამოყო. ეს თანხა მიმართულია კონფლიქტის ზონაში ჰუმანიტარული საჭიროებისთვის. აშშ-დან საქართველოში ჰუმანტარული ტვირთი თვითმფრინავებისა და გემების მეშვეობით შემოდის.

გრძელდება საქართველოს ინტეგრაცია ნატოს ფარგლებშიც. საქართველოს საჰაერო შეტყობინების კონტროლის სისტემა ნატოს ანალოგიურ სისტემას მიუერთდა. საჰაერო კონტროლის ქართული სისტემა საომარი მოქმდებების გამო მწყობრიდან გამოვიდა და გარკვეული დროა საჭირო იმისათვის, რათა დაკმაყოფილდეს თბილისის თხოვნა რადარების აღდგენის შესახებ. ნატოს პროგრამასთან საქართველოს მიერთების გადაწყვეტილება 2008 წლის მარტშია მიღებული. ამ დროისთვის ნატოს საჰაერო კონტროლის ერთიან სისტემაში შედიან ალიანსის წევრი სახელმწიფოები და ავსტრია. გარდა ამისა, ნატოს სისტემასთან მიერთებაზე ხელშეკრულებას ხელი ალბანეთმა, ფინეთმა და უკრაინამაც მოაწერეს.

გაჭირვებით, მაგრამ უპანიკოდ

საერთაშორისო დახმარებასთან ერთად, უმნიშვნელოვანესია ის ფონი, რაც იქმნება უშუალოდ ქვეყნის შიგნით. ერთდღიანი შესვენების შემდეგ, საქართველოში მოქმედი ყველა ბანკი მუშაობას ჩვეულ რეჟიმში განაგრძობს. გარკვეული შეზღუდვები მაინც რჩება მხოლოდ კრედიტების გაცემასა და ინტერნეტ- ბანკინგზე. ინტერნეტ-ბანკინგის მომსახურების შეზღუდვა უსაფრთხოების დაცვის მიზნით ხდება, რათა ჰაკერებმა არ მოახდინონ ბაზის დაზიანება ან ლიკვიცადია.

ნელ-ნელა სრული სვლით ამოქმედებული საბანკო სექტორის მხარდასაჭერად კონკრეტული ნაბიჯი გადადგა ეროვნულმა ბანკმაც. ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტმა პოლიტიკის ძირითადი - ერთკვირიანი სადეპოზიტო სერტიფიკატების საპროცენტო განაკვეთი 12%25-დან 11%25-მდე შეამცირა. კომიტეტის სხდომაზე აღინიშნა, რომ ქვეყანაში განვითარებული საომარი მოქმედებების შედეგად, ლიკვიდურ რესურსებზე მოთხოვნის გაზრდისა და ეკონომიკური აქტივობის შესაძლო შენელების გამო, მიზანშეწონილია მონეტარული პოლიტიკის გარკვეული შემსუბუქება. ამასთან, ბოლო პერიოდის პროგნოზებით, ინფლაციაზე მოქმედი ფაქტორები შემცირებისკენ არის მიმართული. თუმცა, ზემოაღნიშნული მოვლენების შედეგად ინფლაციის მოსალოდნელი დინამიკის მიმართ გაურკვევლობა გაზრდილია, ვინაიდან, ამ ეტაპზე, რთულია ცალკეული მნიშვნელოვანი პოლიტიკურ-ეკონომიკური ტენდენციების ზუსტი პროგნოზის გაკეთება.

აღსანიშნავია, რომ საბანკო სისტემამ გამოავლინა მდგრადობა კრიზისული სიტუაციის მიმართ. ამასთან, გაზრდილი რისკების გამო სესხების ზრდის ტემპის შენელებას ექნება ადგილი, რაც შეამცირებს ინფლაციურ ზეწოლას.

საინვესტიციო გარემოს გაუარესების გამო, სავარაუდოდ, კაპიტალის შემოდინება, წლის დარჩენილი პერიოდის განმავლობაში, გარკვეულწილად შენელდება. ასევე გაგრძელდება მონეტარული აგრეგატების ზრდის ტემპის შენელება. აგვისტოში საერთაშორისო სასაქონლო ბაზრის ძირითად სასაქონლო ჯგუფებზე, ნავთობპროდუქტებსა და მარცვლეულზე, შეინიშნება ფასების დაწევის ტენდენცია. გრძელდება საბაზო ინფლაციის მაჩვენებლის შემცირება.

იმ დაშვებების გათვალისწინებით, რომ არ მოხდება დაძაბულობის კიდევ უფრო მეტად ესკალაცია და საერთაშორისო ბაზრებზე ძირითად სასაქონლო პროდუქტებზე ფასების ცვლილება შესაბამისობაში იქნება არსებულ პროგნოზებთან, არსებული პოლიტიკის განაკვეთი შესაბამისობაშია წლის ბოლოსათვის ინფლაციის 8%25-ის ფარგლებში მოქცევის ამოცანასთან.

18 აგვისტოდან კომერციულ ბანკებს მოეხსნათ სესხებზე დაწესებული შეზღუდვები და ისინი განაგრძობენ ჩვეულ რეჟიმში ფუნქციონირებას. ამასთან, საფინანსო ზედამხედველობის სააგენტო რეკომენდაციას აძლევს კომერციულ ბანკებს, რომ, არსებული რეალობის გათვალისწინებით, გაამკაცრონ კონტროლი სესხების გაცემაზე.

მოკლედ, ბანკებმა გაუძლეს. თუმცა, დანაკარგებიც აშკარაა. საომარი მოქმედებების დროს მარტო „საქართველოს ბანკიდან“ კლიენტებმა 165 მილიონი დოლარის დეპოზიტები გაიტანეს. სექტემბრისთვის დაგეგმილი პრეზენტაცია გადადო კახი კალაძის „პროგრესბანკმაც“.

რაც შეეხება სავალუტო ბაზრის მდგომარეობას, მთელი განვლილი პერიოდის განმავლობაში ლარის კურსი დოლართან მიმართებაში არ შეცვლილა და 1,41 ნიშნულის გარშემო ირყეოდა. სერიოზული სავალუტო რყევები მოსალოდნელი არც მომავალში არის, თუმცა, თუ მსგავსი რამ მაინც მოხდა, ეროვნულ ბანკს აქვს საკმარისი რესურსი, რათა სავალუტო ბაზარზე სტაბილურობა შეინარჩუნოს.

რაც შეეხება საბიუჯეტო პროცესს, ის რყევებს, გასაგები მიზეზების გამო, ვერ გადაურჩა. ომის და მის შემდგომ პირველ დღეებში ფუნქციონირება შეუქცევადი იყო. მაგალითისთვის, მარტო ერთ დღეს - 13 აგვისტოს ქვეყნის ბიუჯეტმა 18 მილიონი ლარის შემოსავალი მიიღო, მაშინ, როდესაც საშუალო დღიური მაჩვენებელი 15-16 მილიონი ლარია ხოლმე. მაგრამ მომდევნო პერიოდში სახელმწიფო ბიუჯეტში შემოსავლების კლების ტენდენცია გამოიკვეთა, რაც საქართველოს მთავრობამ და საექსპერტო წრეებმაც ქვეყნის ტერიტორიაზე ტვირთების გადაადგილების შეზღუდვას დაუკავშირეს. უფრო კონკრეტულად, 18-22 აგვისტოს სამუშაო კვირის განმავლობაში ბიუჯეტის შემოსავლების საშუალო დღიური მაჩვენებელი 10,1 მილიონ ლარს შეადგენდა, რაც 11-15 აგვისტოს სამუშაო კვირის მონაცემთან შედარებით 38%25-ით ნაკლები და იანვარ-ივლისის საშუალო მაჩვენებელზე 29%25-ით ნაკლები იყო.

აგვისტოს მესამე დეკადის დასაწყისში ყველაზე მნიშვნელოვანი სიახლე ის იყო, რომ, როგორც იქნა, გაიხსნა ქვეყნის ცენტრალური ავტომაგისტრალი, რაც როგორც ადამიანების, ასე ტვირთების (როგორც შიდა მოხმარების, ასევე სატრანზიტო) შეუფერხებელი გადაადგილების აუცილებელი წინაპირობა იყო.

უდიდესი იყო ზარალი, რომელიც განიცადა საქართველოს რკინიგზამ. კასპთან დაზიანებულმა სარკინიგზო ხიდმა ორმხრივი ზარალი გამოიწვია: ერთი მხრივ, პირდაპირი ხარჯები, რომელიც აღდგენაზე იქნება გაწეული და მეორე, ყოველდღიურად ტვირთების გაუტარებლობის შედეგად დაკარგული შემოსავალი. ეკონომიკური ზარალი ჯერ დათვლილი არ არის, რაც შეეხება ფინანსურ ზარალს, ის 30 მილიონ ლარს აღწევს. ამასთან, „საქართველოს რკინიგზას“ მოუწევს სოფელ სკრასთან მომხდარი აფეთქების დროს განადგურებული შემადგენლობის ღირებულების ანაზღურებაც.

რაც შეეხება სატვირთო ოპერაციებს, ისინი რამდენიმე დღის წინ დაიწყო და უკვე მოხდა დაგროვილი ტვირთების რკინიგზაზე დატვირთვა. დაგროვილი ტვირთების ტრანსპორტირებას რამდენიმე დღე დასჭირდა. ტვირთების მოძრაობა როგორც აზერბაიჯანის, ასევე სომხეთის მიმართულებით აღდგა, მათ შორის საქართველოს შავი ზღვის პორტებიდან. პირველი სექტემბრიდან ყველა მიმართულებით აღდგა შეწყვეტილი სამგზავრო რეისებიც. თუმცა, მათი წყვეტით გამოწვეული ზარალიც საკმაოდ სოლიდური იყო, რაც ასევე უახლოეს ხანებში გამოითვლება.

შექმნილი კრიზისული ვითარების მიუხედავად, ბაქო-თბილისი-ყარსის სარკინიგზო მაგისტრალის ქართული მონაკვეთის მშენებლობაც განახლდა, რომელიც საომარი მოქმედებების მიმდინარეობისას შეჩერებული იყო.

ტვირთნაკადების შემცირების ან შეფერხების გამო სერიოზულ ზარალშია ქვეყნის მთავარი საზღვაო ეკონომიკური კარიბჭე - ფოთის პორტიც, მისი სამხედრო ნაწილი სერიოზულადაა დაზიანებული.

ნელ-ნელა იწყება ამ ზარალის ცალკეული კომპონენტების დათვლაც. ფოთის ნავსადგურმა პორტის დაბომბვისას მიყენებული ზარალი დაითვალა. პორტის ცალკეული ელემენტების პარალიზების გამო, დღეისათვის პორტი მხოლოდ 35%25 დატვირთვით მუშაობს. ტვირთნაკადის შემცირების გამო, ნავსადგურმა მხოლოდ ომის პირველსავე დღეებში 2 მილიონი დოლარი იზარალა.

დაბომბვის შედეგად მწყობრიდან გამოვიდა 279 ათასი დოლარის ტექნიკა და ქონება. 100 ათასი დოლარით დაზარალდნენ პორტის მეიჯარე კომპანიები. 1,1 მილიონი დოლარის ზარალი მიადგა თურქულ-ქართულ ნავთობკომპანია „ჩენელ ენერჯის“ - კასეტური ბომბის ნამსხვრევებმა მისი რეზერვუარები დააზიანა. ფოთის ნავსადგური რუსეთის წინააღმდეგ საერთაშორისო სასამართლოს მიმართავს და სარჩელში ზარალის ამსახველი ყველა ფაქტი შევა.

რუსი სამხედროების თვითნებობის გამო პროტესტს რეგიონული გამანაწილებელი ქსელების მფლობელი ჩეხური კომპანია „ენერგო პროც“ გამოთქვამს. დასავლეთ საქართველოში მიმობნეულმა ოკუპანტებმა უკვე საკუთარი ყოფის მოწყობა დაიწყეს და ელექტროენერგიასაც იტაცებენ. „ენერგო პრომ“ ზუგდიდში, წალენჯიხასა და ხობში უკვე რამდენჯერმე ჩაჭრა უკანონო მიერთებები, მაგრამ რუსები კვლავ განაგრძობენ დენის მოპარვას და „ენერგო პროს“ თანამშრომლებს უკანონო ხაზების ჩაჭრის შემთხვევაში ანგარიშსწორებით ემუქრებიან.

რუსული შეტევა ქართულ ეკონომიკაზე რუსეთის სახელმწიფო სტრუქტურების მხრიდანაც გრძელდება. რუსეთის აერონავიგაციის სამსახურმა ავიაკომპანიებს მოუწოდა, არ გამოიყენონ საქართველოს საჰაერო სივრცე ფრენებისთვის ვითომდა მისი მაღალი რისკიანობის გამო და გამოიყენონ ალტერნატიული მარშრუტები. თუმცა, ფაქტია, რომ საქართველოს საერთაშორისო საჰაერო ტრასებს დღე-ღამეში 200-მდე ავიაკომპანია იყენებს და სატრანზიტო გადაფრენები ჩვეულებრივ რეჟიმში გრძელდება.

რუსული აგრესიის შედეგად ბორჯომ-ხარაგაულის, კოლხეთის ეროვნული პარკისა და ატენის ხეობისთვის მიყენებული ზარალი, წინასწარი მონაცემებით, ნახევარ მილიარდ ევროს შეადგენს. ბორჯომხარაგაულის ეროვნულ პარკში გაჩენილმა ხანძარმა ტყის მასივის 950 ჰა მოიცვა. ხანძრის შედეგად სასიცოცხლო ფუნქცია შეუწყდა 150 ათას კბმ ზეზემდგომ ხეს. 70%25-ით განადგურდა 700 ჰა, სადაც სასიცოცხლო ფუნქცია 140 ათას კბმ ხეს შეუწყდა. „წითელ ნუსხაში“ შეყვანილ რამდენიმე სახეობასთან ერთად, მთლიანად განადგურდა კავკასიის ენდემური სახეობა - უთხოვარი, რომელიც მთელი კავკასიის მასშტაბით მხოლოდ ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ პარკში გვხვდება. მნიშვნელოვანი ზიანი განიცადა ფაუნამაც, დაიწყო ცხოველთა მიგრაცია. კავკასიური ირემი, შველი, ციყვი, მურა დათვი, კავკასიური გველგესლა - ეს ის სახეობებია, რომლებიც შეტანილი არიან ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის წითელ ნუსხაში, გადაშენების საფრთხის ქვეშ მყოფის სტატუსით.

არანაკლებ დიდია ეკოლოგიური ზარალი, რომელიც რუსების მიერ აფეთქებული და ჩაძირული ქართული გემებიდან ზღვაში ჩაღვრილმა ნავთობმა გამოიწვია. საერთოდაც, ეკოლოგიური კატასტროფების კერების შექმნა რუსული აგრესიის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი აღმოჩნდა: რუსეთის სამხედრო ავიაციამ ცეცხლგამჩენი ჭურვები თბილისის მიმდებარედ, კიკეთის ტყის თავზეც ჩამოყარა, რის შედეგადაც დამწვარია 1500 კვადრატულ მეტრამდე ტყის მასივი.

გარემოს დაცვის სამინისტრომ შავი ზღვის დაცვის კონვენციიდან რუსეთის გარიცხვაც კი მოითხოვა. კონვენციის მმართველ სამდივნოს მიმართვა უკვე გაეგზავნა, რომელშიც ფოთის პორტში ჩაძირული გემებისა და იქ ჩაღვრილი ნავთობპროდუქტების შესახებ არის საუბარი. „რუსეთმა საქართველოს დიდი ზარალი მიაყენა, ააფეთქა ფოთის პორტი და ჩაძირა რამდენიმე ხომალდი. ზღვაში გემების საწვავი ნავთობპროდუქტები ტონობით ჩაიღვარა, რამაც შავი ზღვის დაბინძურება და ეკოლოგიური კატასტროფის საფრთხე გამოიწვია“, - ნათქვამია მიმართვაში. „შავი ზღვის დაცვის კონვენციის“ მინისტერიალი 31 ოქტომბერს უნდა გაიმართოს. საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტრო მინისტერიალის დღის წესრიგში რუსეთის გარიცხვის საკითხს შეიტანს.

ინვესტორთა დასამაგრებლად

ინვესტორების, კონტრაქტორების და სხვა პირთა ინტერესების დაცვის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების შესახებ საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის ბრძანება კი მთელი საომარი მდგომარეობის დროს ძალაში იყო. თავდაპირველად მოქმედების ვადა მას 24 აგვისტომდე ჰქონდა, თუმცა ქვეყნის ტერიტორიაზე საომარი მდგომარეობის 8 სექტემბრამდე გადავადების შესაბამისად გაგრძელდა.

ბრძანების თანახმად, ქვეყანაში გამოცხადებული საომარი მდგომარეობის დასრულებამდე ინვესტორების, კონტრაქტორებისა და სხვა პირების მიერ საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს (მისი ტერიტორიული ორგანოების) მიმართ სახელშეკრულებო ვალდებულებების შეუსრულებლობა და, შესაბამისად, გამოწვეული ზარალიც საპატიოდ მიიჩნევა.

საომარი მდგომარეობის მიუხედავად, უცხოელი ინვესტორები ენერგეტიკის სექტორში ინვესტიციების განხორციელებისთვის მზად არიან. ნავთობისა და გაზის ხუთი სალიცენზიო ბლოკისთვის ინდური კომპანიები 37,1 მილიონ დოლარს გადაიხდიან. ნავთობისა და გაზის ეროვნულმა სააგენტომ ინდური კომპანიებიდან ENSearch Petroleum LTD და GSPL Oil and Natural Gas LTD საბანკო გარანტიები უკვე მიიღო.

„მადნეულის“ და „კვარციტის“ მფლობელმა რუსულმა კომპანია „ჯეოპრომაინინგმა“ კი ნავთობის და გაზის მოპოვების და ძებნა-ძიების ლიცენზიის მოპოვებაზე უარი თქვა იმის მიუხედავად, რომ მან XIV სალიცენზიო ბლოკზე გამოცხადებულ ტენდერში, რომელიც ახალციხის, ასპინძის, ახალქალაქის, ნინოწმინდის, დმანისის, წალკის და ბორჯომის ტერიტორიას მოიცავს, ოფიციალურად გაიმარჯვა.

სამაგიეროდ, ინტერესს არ კარგავს მეორე რუსული კომპანია - „თელასის“ მფლობელი „ინტერ რაო“, რომელმაც რაჭაში ჰესების მშენებლობით დაინტერესება დაადასტურა. „თელასის” მიერ ჰესის მშენებლობას საქართველოს მთავრობასა და „რაო ეეს“-ს შორის გაფორმებული მემორანდუმი ითვალისწინებს. სექტემბრის ბოლოს გამოცხადდება კონკურსი ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობის თაობაზე, რომელშიც „თელასს“ მონაწილეობის მიღება შეეძლება. რაც შეეხება ყველაზე დიდ ენერგეტიკულ პროექტს საქართველოს ტერიტორიაზე - „ხუდონჰესს“, მის განხორციელებას ბოლო მოვლენების გამო საფრთხე არ შეექმნება.

ფუნქციონირებას ნორმალურ რეჟიმში აგრძელებს „ენგურჰესიც“ და გამომუშავებული ელექტროენერგია საქართველოსაც და რუსეთსაც მიეწოდება და თითქმის მთლიანად ამარაგებს აფხაზეთს. ამ ინფორმაციას ენერგეტიკის სამინისტროც ადასტურებს.

უზრუნველყოფილია ქვეყნის 24-საათიანი ელექტრომომარაგება და გაზით უზრუნველყოფა და ამ კუთხით საკმარისი რეზერვებია. ასევე, არსებობს საწვავის, ხორბლისა და ფქვილის საჭირო რეზერვიც. უფრო მეტი თავდაჯერებულობისთვის, შპს „სახელმწიფო უზრუნველყოფას“ დამატებით 5 მილიონი ლარი გამოეყო ხორბლის არსებული მარაგის კიდევ უფრო გასაზრდელად.

თუმცა, საფრთხისგან არ არის დაზღვეული რთველი-2008, რომელიც უკვე დაიწყო. სამწუხაროდ, წინასწარი პროგნოზით, წლევანდელი მოსავალი, სავარაუდოდ, 130 ათასი ტონა იქნება, რაც შარშანდელზე 100 ათასი ტონით ნაკლებია. ამის მიზეზია არა მხოლოდ ცუდი კლიმატური პირობები, არამედ ისევ და ისევ რუსული აგრესია, რომელმაც ქართლში ვენახების სოლიდური ნაწილი დააზიანა.

ომის შემდეგ

საომარი მოქმედებების დროს ფოთის პორტის ბლოკირებისა და საავტომობილო მაგისტრალების გადაკეტვის, აგრეთვე სარკინიგზო ინფრასტრუქტურის დაზიანების და საავიაციო მიმოსვლის შემცირების, ასევე საბანკო და სხვა სექტორებში ამუშავებული დროებითი შეზღუდვების გამო ქვეყანაში ტვირთების მოძრაობა და სავაჭრო ოპერაციების მოცულობა მნიშვნელოვანწილად შემცირდა.

ამაზე მიუთითებს ის გარემოებაც, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტში შემოსავლების კლების ტენდენცია გამოიკვეთა. ამ პერიოდში ბევრ იმპორტიორს ექმნებოდა პრობლემა საქართველოს საზღვრიდან თბილისის და აღმოსავლეთ საქართველოს სხვა რეგიონების მიმართულებით ტვირთების გადაადგილებაში.

მეტიც: მთელი რიგი საიმპორტო ტვირთები, რომელმაც იმპორტის სტრუქტურაში სოლიდური წილი უკავიათ, ქვეყანაში საერთოდ ვერ შემოდიოდა და უმეტესწილად დღესაც ჯერ ვერ შემოდის. უპირველესად, ეს ითქმის საიმპორტო სიაში წილით მეორე ადგილზე მყოფ მუბუქ ავტომობილებზე, რომელთა შემოტანას ვერ ახერხებენ ვერც საავტომობილო კომპანიების ოფიციალური დილერები და ვერც ინდივიდუალური იმპორტიორები.

უკეთეს დღეში არც ექსპორტიორები იყვნენ, ვინაიდან მათი წარმოებული პროდუქციის გატანაც ყველანაირად შეფერხებული იყო. ექსპორტის ძირითადი საზღვაო არხი, რომელიც ფოთის პორტზე გადის, პარალიზებული იყო, ტვირთების სხვა არხებისკენ გადამისამართება კი - ნაკლებად შესაძლებელი უსაფრთხოების მოსაზრებების, ასვე დროისა და ხარჯების მნიშვნელოვანი ზრდის გამო.

იმ მიზეზით, რომ ამ ეტაპზე რთულია ცალკეული მნიშვნელოვანი პოლიტიკურ-ეკონომიკური ტენდენციების ზუსტი პროგნოზირება, ასევე საინვესტიციო გარემოს გაუარესების გამო, სავარაუდოდ, კაპიტალის შემოდინება წლის დარჩენილი პერიოდის განმავლობაში, გარკვეულწილად, შენელდება.

ამასთან, გაზრდილი რისკების გამო სესხების ზრდის ტემპის შენელებას ექნება ადგილი, რაც ასევე ჰპოვებს ასახვას ქვეყნის სავაჭრო პოლიტიკის მახასიათებლებსა და კონფიგურაციაზე.

კომერციული ბანკების მიერ ეროვნული ეკონომიკის დაკრედიტება 2008 წლის პირველ ნახევარში, გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, 2 მილიარდი ლარით (56,9%25-ით) გაიზარდა და 5,4 მილიარდ ლარს გადააჭარბა.

აქედან იურიდიული პირების დაკრედიტების მთლიან მოცულობაში ყველაზე დიდი ხვედრითი წილი - მთელი 47%25 ვაჭრობის სფეროზე მოდიოდა. შედარებისთვის: ბოლო ერთ წელიწადში ვაჭრობის სფეროსათვის გაცემული სესხების მოცულობა 37,5%25-ით გაიზარდა და 1,5 მილიარდ ლარს მიაღწია.

სესხების გაცემის გამკაცრება უდავოდ ნეგატიურ გავლენას მოახდენს ამ მაჩვენებელსა და დინამიკაზე, რაც საქართველოს სავაჭრო პოლიტიკის შემდგომი განვითარების კიდევ ერთი ხელისშემშლელი გარემოება იქნება.

ქვეყნის ეკონომიკის კრიზისული სიტუაციებისთვის მზაობამ საომარი მოქმედებებით გამოწვეული ზარალი შეამცირა, თუმცა მისი სრული ნეიტრალიზება, ცხადია, ვერ მოხერხდა.

ნათელია, რომ ის ტენდენციები, რაც ეკონომიკის თითოეულ სეგმენტზე ომის შემდგომ პერიოდში გამოიკვეთება, ჯერ ბოლომდე არ ჩანს. მით უფრო, დღეს, როდესაც რუსული სამხედრო ძალები კვლავაც საქართველოს ტერიტორიაზე არიან და შეძლებისდაგვარად აფერხებენ მისი ეკონომიკის ფუნქციონირებას. მათ შორის, ეს პირდაპირ ეხება საგარეო ვაჭრობასაც, რომელიც აშკარად შეფერხებულია იმ პირობებში, როდესაც რუსებს ბლოკირებული აქვთ ფოთის პორტი, ასევე გადაკეტილი ჰქონდათ და ზოგჯერ დღესაც კეტავენ ავტომაგისტრალებს, რაც ტვირთების გადაადგილებას აფერხებს.

თუმცა, ცნობილია, როგორი იყო მდგომარეობა ომამდე. შესაბამისად, გვაქვს ის სურათი და მოცემულობა, რასთანაც მოგვიხდება მომავალში შედარება როგორც შედეგების სალიკვიდაციოდ, ასევე პერსპექტივების დასანახადაც.

ფაქტი უკვე ის არის, რომ წლეულს ეკონომიკური ზრდის პროგნოზი 9,3%25-დან უკვე 5-6%25-მდე დაეცა. თუ შარშან საქართველოში 2 მილიარდი დოლარის ოდენობის პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები განხორციელდა, წელს მთავრობა ინვესტიციების მოცულობის შემცირებას, საუკეთესო შემთხვევაში, 1,7 მილიარდ დოლარამდე ვარაუდობს. ეს კი საქართველოს ეკონომიკისთვის, რომელიც ჰაერივით საჭიროებს უცხოურ ინვესტიციებს, მძიმე დარტყმაა. მით უფრო, იმის გათვალისწინებით, რომ 1,7 მილიარდი უცხოური ინვესტიციის პროგნოზიც საეჭვოა და საინვესტიციო დანაკარგების მოცულობა კიდევ უფრო მეტი შეიძლება იყოს.

ერთი სიტყვით, სამედიცინო ტერმინოლოგია რომ გამოვიყენოთ, საქართველოს ეკონომიკაში მდგომარეობა მძიმეა, მაგრამ სტაბილური.

ფაქტია, რომ ქვეყნის ეკონომიკამ საომარ შოკს, ავად თუ კარგად, გაუძლო. ახლა კრიტიკულად მნიშვნელოვანი მისი საომარი რეჟიმიდან ნაკლები დანაკარგებით გამოყვანაა.

ევროპული ზურგი

სადაც საქართველომ ომი უდავოდ მოიგო, საერთაშორისო ასპარეზია. ეს არის ამ ომის ყველაზე პოზიტიური შედეგი. მოიგო იმის მიუხედავად, რომ ეს სულაც არ იყო იოლი. განსაკუთრებით, ევროპულ სივრცეში, რომელსაც მჭიდროდ აქვს შემორტყმული რუსული საცეცები და მათზე მიბმული ინტერესთა ჯგუფებიც, როგორც ჩანს, კიდევ უფრო მეტია, ვიდრე ომის დაწყებამდე ჩანდა.

ამიტომაც ევროკავშირის 27 ქვეყნის ერთიანი პოზიციის გენერირება უკიდურესად რთულია. თავად განსაჯეთ, საერთო აზრის მიღწევა (თუნდაც ყველაზე ნაკლებად სადავო თემებზე) 4,5-მილიონიან საქართველოშიც კი ჭირს და წარმოიდგინეთ, რამდენად რთულია ერთიანი პოზიციის ჩამოყალიბება იმ ორგანიზაციაში, სადაც სრულიად განსხვავებული ისტორიის, კულტურის, მისწრაფებების, პარტნიორული და მტრული დამოკიდებულებების 3 ათეულამდე ქვეყანაა თავმოყრილი.

ფაქტია, რომ საქართველოს მოვლენების გამო თვით ევროპის ყველაზე დიდი ეკონომიკა და ევროკავშირის ლოკომოტივი გერმანიაც კი გაიყო. მისმა ექსკანცლერმა კი, რომელიც, არც მეტი, არც ნაკლები, რუსული „გაზპრომის“ ჩინოვნიკია, საქართველო დაადანაშაულა. მართალია, მას ამის გამო მშობლიური სოციალ-დემოკრატიული პარტიისაგანაც კი მოხვდა, მაგრამ ფაქტია, რომ ასეთები - სხვა და სხვა ინტერესების ჯაჭვებით რუსეთზე მკვიდრად მიბმული ადამიანები ევროპაში უხვად არიან. და ეს არა მხოლოდ შედარებით ნაკლებად განვითარებული ევროპული სახელმწიფოები, არამედ თუნდაც დიდი რვიანის წევრი იტალიაა, რომელსაც მთელი კონფლიქტის განმავლობაში საკმაოდ მშვიდი და აუღელვებელი პოზიცია ეკავა და დიდად არ უჩქარია რუსული აგრესიის დაგმობა.

ამის მიუხედავად, ევროკავშირის სახელმწიფოს მეთაურთა საბჭო საგანგებო რეჟიმით - ევროკავშირის თავმჯდომარე ქვეყნის დაჟინებული მოთხოვნით შეიკრიბა. ამ მექანიზმის გამოყენება მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევებში ხდება და, როგორც ჩანს, ევროპამ სცნო რუსული აგრესია საქართველოს წინააღმდეგ სწორედ ასეთ გადაუდებელ გარემოებად.

ამის დასტური 5 ევროპელი ქვეყნის პრეზიდენტის მყისიერი თბილისური ვიზიტიც იყო (პოლონეთი, ლიტვა, ლატვია, ესტონეთი, უკრაინა და, მოგვიანებით, რუმინეთიც). იმ ქვეყნების პირველი პირებისა, რომლებიც უშუალოდ არტყიან გარს რუსეთს და, მისგან აგრესიის გაგრძელების შემთხვევაში, მორიგ დარტყმას საკუთარ თავზე ელიან.

სწორედ მათი ინიცირებული იყო ევროკავშირის მიერ სანქციების დაწესების საკითხიც, რაც რუსებისთვის საკმაოდ მკაცრი შეზღუდვების დაწესებას ითვალისწინებდა. საერთოდ, რუსეთთან დაკავშირებით ევროკავშირის სამიტზე საბოლოო განცხადების ორი - პოლონური და იტალიური პროექტები არსებობდა. ამის შესახებ კონფლიქტის მონაწილე კიდევ ერთმა აქტიურმა პერსონამ - საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ბერნარ კუშნერმა ღიად განაცხადა. პოლონური პროექტი რუსეთის წინააღმდეგ მკაცრი ღონისძიებების გატარებას ითვალისწინებდა, იტალიური კი რუსეთის მიმართ მხოლოდ კრიტიკას შეიცავდა.

ე.წ. რბილი ვარიანტი საქართველოს ტერიტორიიდან, მათ შორის, ფოთიდან და ე.წ. ბუფერული ზონებიდან რუსეთის ჯარების გაყვანას ითვალისწინებდა. გარდა ამისა, დოკუმენტით ევროკავშირი რუსეთისგან მოითხოვდა გარანტიებს, რომ მოსკოვი საქართველოს მსგავსად სხვა ქვეყნების მიმართაც არ იმოქმედებს.

რუსეთის მოქმედებებთან დაკავშირებით შემუშავებული განცხადების მკაცრ ვარიანტში კი საუბარი იყო მოსკოვის წინააღმდეგ ფინანსურ-ეკონომიკური სანქციების დაწესებაზე. ევროკავშირს რეკომენდაციით უნდა მიემართა მსხვილი ბიზნესისთვის, რათა მან შეამციროს რუსეთში თავისი კაპიტალის დაბანდება, რითაც აღიარებს, რომ რუსული ბაზარი არამყარია და რისკებთანაა დაკავშირებული. დაბოლოს, ევროკავშირს შეეძლო ერჩია ევროპული ბანკებისთვის, აღარ გასცეს ან არ გაზარდოს ლიმიტები რუსულ კომპანიებზე გაცემული ან გასაცემი სესხების ნაწილში.

სამიტამდე რუსეთი ცდილობდა, დაერწმუნებინა ევროპელი პარტნიორები, რომ ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს მხარი დაეჭირათ იტალიური პროექტისთვის, რომელიც, პოლონურისგან განსხვავებით, მოსკოვის წინააღმდეგ სანქციების დაწესებას არ ითვალისწინებდა.

ამ მიზნით რუსეთი აქტიურ მოლაპარაკებებს აწარმოებდა გერმანიასთან, იტალიასთან, ესპანეთთან და ფინეთთან. მოსკოვი პარტნიორებს, რუსეთისთვის მხარის დაჭერის სანაცვლოდ, ირანის საკითხში პოზიციის შეცვლასა და ეკონომიკურ პრეფერენციებს ჰპირდებოდა.

საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ბერნარ კუშნერმა ოფიციალურად აღიარა, რომ პირველი სექტემბრისათვის დაგეგმილ ევროკავშირის სამიტზე ბრიუსელი რუსეთის წინააღმდეგ ეკონომიკური სანქციების დაწესების საკითხს განიხილავს. კუშნერის თქმით, პირადად მას არანაირი სანქციების დაწესება არ შეუთავაზებია, მაგრამ არიან ქვეყნები, რომლებიც ამგვარ სანქციებს ითხოვენ.

მოსკოვი ევროკავშირისგან ეკონომიკური სანქციების დაწესებას მართლაც დღემდე ელოდება. სამი ნაბიჯი, რომელიც ევროპელებში კამათს არ იწვევს, არის რუსეთთან ევროკავშირის პარტნიორობასა და თანამშრომლობაზე მოლაპარაკებების შეჩერება; რუსეთთან სავიზო რეჟიმის შერბილებაზე უარის თქმა; ევროპაში რუსული ენერგომატარებლების მიწოდების შემცირება და არხების დივერსიფიკაცია.

ეს უკანასკნელი კი რუსეთს ძალიან აღელვებს, რადგან შესაძლოა, აღმოჩნდეს ხელისშემშლელი ფაქტორი რუსული პროექტების - „ჩრდილოეთის ნაკადისა“ და „სამხრეთ ნაკადის“ განხორციელებისთვის.

ასე იყო თუ ისე, ევროკავშირმა საქართველოსთან დაკავშირებით საგანგებო დოკუმენტი მიიღო და მასში ისეთი დეტალები გაწერა, რაც ოპტიმისტებისთვის არასაკმარისი, პესიმისტებისთვის კი მოსალოდნელზე მეტი აღმოჩნდა.

კერძოდ, დოკუმენტში აღინიშნა, რომ ევროკავშირი შეშფოთებულია ღია კონფლიქტით, რომელიც საქართველოში მოხდა, ასევე, შედეგად გამოწვეული ძალადობით და რუსეთის რეაქციის დისპროპორციულობით. ამ კონფლიქტმა გამოიწვია მძიმე შედეგები ორივე მხრიდან. ასეთი ტიპის სამხედრო მოქმედება არ არის გამოსავალი და მიუღებელია. ევროკავშირი წუხს ადამიანთა სიკვდილის, მოსახლეობისთვის მიყენებული ზარალის, გადაადგილებულ პირთა და დევნილთა რიცხვის და მნიშვნელოვანი მატერიალური ზარალის გამო.

იმავდროულად, ევროკავშირი გმობს რუსეთის ერთპიროვნულ გადაწყვეტილებას აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობის აღიარების შესახებ. ეს გადაწყვეტილება მიუღებელია და ევროკავშირი მოუწოდებს სხვა ქვეყნებს, არ აღიარონ გამოცხადებული დამოუკიდებლობა და მოუწოდებს ევროკომისიას, შეისწავლოს პრაქტიკული შედეგები. საქართველოს კონფლიქტის მშვიდობიანი გადაწყვეტა უნდა იყოს დაფუძნებული საერთაშორისო სამართლის მიერ აღიარებული დამოუკიდებლობის, სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის პრინციპების დაცვაზე, ეუთოს 1975 წლის აქტზე და გაეროს რეზოლუციებზე.

ამავე დროს, ევროკავშირმა საბოლოო დოკუმენტში ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ევროპის ქვეყნებს უფლება აქვთ განსაზღვრონ საგარეო პოლიტიკა და ალიანსები, საერთაშორისო სამართლის პატივისცემით, მეზობლური ურთიერთობების პრინციპებისა და მშვიდობიანი კოოპერაციის დაცვით.

ევროკავშირმა კიდევ ერთხელ მოიწონა 6-პუნქტიანი შეთანხმება (მიღწეული 12 აგვისტოს ევროკავშირის დახმარებით), რომელმაც გამოიწვია ცეცხლის შეწყვეტა, ჰუმანიტარული დახმარების უკეთესი გაწევა დაზარალებულებისთვის და რუსული საჯარისო ნაწილების ნაწილობრივი გაყვანა. გეგმა ბოლომდე ჯერ კიდევ შესასრულებელია. სამხედრო ძალებმა, რომლებიც არ დაბრუნდნენ იმ ადგილებზე, სადაც კონფლიქტამდე იყვნენ განლაგებულნი, ეს დაუყოვნებლივ უნდა გააკეთონ. უნდა დასრულდეს საერთაშორისო მონიტორინგის მექანიზმის შემუშავება, რომელშიც ევროკავშირი მზად არის მიიღოს მონაწილეობა. ევროკავშირი ასევე მზად არის ჩაანაცვლოს ამ მონიტორინგის მექანიზმით რუსეთის დამატებითი უსაფრთხოების ზომები სამხრეთ ოსეთთან მოსაზღვრე ტერიტორიაზე. უნდა დაიწყოს ასევე აფხაზეთის და სამხრეთ ოსეთის უსაფრთხოების საკითხების განხილვა.

ევროკავშირი მზად არის, მხარი დაუჭიროს საქართველოში კონფლიქტის მშვიდობიან და საბოლოო მოგვარებას. წევრი-ქვეყნები განსაკუთრებულად მონაწილეობენ ეუთოს სადამკვირვებლო მისიის გაძლიერებაში სამხრეთ ოსეთში, კერძოდ, დამკვირვებლების გაგზავნით და მატერიალური და ფინანსური დახმარებების უზრუნველყოფით.

ევროკავშირმა უკვე განახორციელა სასწრაფო ზომები საქართველოსთვის დახმარების აღმოჩენისთვის. ორგანიზაცია მზად არის აღმოუჩინოს დახმარება საქართველოს, მათ შორის, სამხრეთ ოსეთის და აფხაზეთის რეგიონების აღდგენისთვის. იგი მზადყოფნას გამოთქვამს, მხარი დაუჭიროს ნდობის აღდგენის ზომებს და რეგიონული თანამშრომლობის განვითარებას. საქართველოსთან ურთიერთობების განვითარების ფარგლებში უნდა იქნას მიღებული ზომები სავიზო მიმოსვლასთან დაკავშირებით, ასევე უნდა მოხდეს სრული და მრავალმხრივი თავისუფალი ეკონომიკური ზონის შესაძლო შექმნის საკითხის განხილვა, როგორც კი ამის პირობები იქნება შეთანხმებული. ევროკავშირი გამოდის ინიციატივით, მოწვეულ იქნას საერთაშორისო კონფერენცია საქართველოში რეკონსტრუქციისთვის საჭირო დახმარებისთვის და მოუწოდებს ევროკომისიას დაიწყოს ამ კონფერენციის მომზადება.

ევროკავშირი მწუხარებას გამოთქვამს, რომ ამჟამინდელი კრიზისი გავლენას ახდენს მთელს რეგიონზე. ევროკავშირი მიიჩნევს, რომ, როგორც არასდროს, აუცილებელია რეგიონული თანამშრომლობის მხარდაჭერა, ასევე ურთიერთობის განვითარება აღმოსავლეთ მეზობლებთან, განსაკუთრებით, ევროპის მეზობლური პოლიტიკის მონაწილეებთან; „შავი ზღვის სინერგიის“ ინიციატივის განვითარება და „აღმოსავლური პარტნიორობა“, რომლის დამტკიცებას ევროკავშირი 2009 წლის მარტში გეგმავს. ევროკავშირი სთავაზობს ევროკომისიას, აღნიშნულთან დაკავშირებით წინადადებები 2008 წლის დეკემბერში წარადგინოს.

ევროკავშირი იღებს გადაწყვეტილებას, შექმნილი კრიზისის გამო საქართველოში სპეციალური წარმომადგენლის დანიშვნის შესახებ, რისთვისაც შესაბამისი პროცედურები უნდა დაიწყოს.

გარდა ამისა, ბოლო მოვლენებმა დაადასტურეს, რომ ევროპამ უნდა გაააქტიუროს მცდელობები ენერგორესურსების უსაფრთხოების კუთხით. ევროკავშირმა, ევროკომისიასთან ერთად, უნდა შეისწავლოს ინიციატივები, ენერგოწყაროების და ენერგომარშრუტების დივერსიფიკაციის მხრივ. სწორედ ამიტომ მიღებულია გადაწყვეტილება, მოხდეს „ნაბუკოს“ (ნავთობსადენი კასპიის ზღვიდან ევროპაში რუსეთის გვერდის ავლით) პროექტის ფორსირება.

ევროკავშირი აღიარებს, რომ, საქართველოში კრიზისის გამო, ევროკავშირისა და რუსეთის ურთიერთობებმა გზაგასაყარს მიაღწია. ევროკავშირი მიიჩნევს, რომ რუსეთისა და ევროკავშირის ურთიერთდამოკიდებულების გათვალისწინებით და მათ წინაშე არსებული გლობალური პრობლემებიდან გამომდინარე, არ არსებობს ალტერნატივა, გარდა ძლიერი ურთიერთობებისა, დამყარებული თანამშრომლობაზე, ნდობაზე და დიალოგზე, საერთაშორისო პრინციპების პატივისცემაზე, რომლებიც აღიარებულია გაეროსა და ეუთოს მიერ. ეს არის მიზეზი, რის გამოც დაიწყო მოლაპარაკებები რუსეთთან ახალი ჩარჩო ხელშეკრულების ხელმოწერაზე.

ამიტომაც მოუწოდებს ევროკავშირი რუსეთს, შეუერთდეს ევროპულ არჩევანს, ორმხრივი ინტერესის, ურთიერთგაგებისა და თანამშრომლობის სასარგებლოდ. რუსეთის ინტერესებში არ შედის ევროპისგან იზოლაცია. ევროკავშირმა, თავის მხრივ, აჩვენა სურვილი, ჩაერთოს პარტნიორობასა და თანამშრომლობაში, იმ პრინციპების და ღირებულებების გათვალისწინებით, რაზეცაა იგი დაფუძნებული. ევროპა მოელის, რომ რუსეთი მოიქცევა პასუხისმგებლობით და შეასრულებს მის ვალდებულებებს. ევროკავშირი მიადევნებს თვალყურს სიტუაციას, გააგრძელებს სიტუაციის ღრმა შესწავლას. შეფასება უნდა დაიწყოს ახლა და გაგრძელდეს 14 ნოემბერს ნიცაში დაგეგმილ სამიტამდე. ევროკავშირი აძლევს მანდატს ევროკავშირის პრეზიდენტს, გააგრძელოს ექვსი პუნქტისგან შემდგარი დოკუმენტის შესრულებასთან დაკავშირებით განხილვები. ნებისმიერ შემთხვევაში, სანამ ჯარები არ იქნება დაბრუნებული პოზიციებზე, რომლებზეც 7 აგვისტომდე იყვნენ განლაგებულნი, შეხვედრები და მოლაპარაკებები რუსეთსა და ევროკავშირს შორის პარტნიორული ხელშეკრულების გაფორმებაზე გადატანილი იქნება.

საბოლოო სიტყვა

ასეთი იყო ევროკავშირის საკმაოდ მტკიცე ვერდიქტი, რომელიც ერთი კვირის თავზე საქართველოში ევროპის სამი უმსხვილესი ჩინოვნიკის - ევროკავშირის პრეზიდენტის, ევროკავშირის თავმჯდომარე ქვეყნის პრეზიდენტის და ევროკავშირის საგარეო და უსაფრთხოების საკითხებში უმაღლესი ევროკომისრის ხელით, მოსკოვის გავლით და შეთანხმებით, ახალ დოკუმენტად გადაიქცა და თბილისში ჩამოვიდა.

თუმცა, მოლაპარაკებები არ ყოფილა უღრუბლო და იოლი. მეტიც: როგორც ფრანგული მედია იუწყებოდა, რომელიც თავის პრეზიდენტს ყველგან ახლდა, მოსკოვის შეხვედრაზე სარკოზი მოლაპარაკებათა დატოვებით დაიმუქრა. სარკოზის მუქარის შესახებ მათ საფრანგეთის პრეზიდენტის კანცელარიაში აცნობეს.

საფრანგეთის პრეზიდენტის კანცელარიის ინფორმაციით, სარკოზისა და მედვედევს შორის მოსკოვის მახლობლად გამართულ მოლაპარაკებებზე საკმაოდ დაძაბული მომენტები იყო. იმავე წყაროს მტკიცებით, მაშინ, როცა რუსეთის პრეზიდენტი დროებით ოთახიდან გავიდა, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვი და რუსული დელეგაციის სხვა წევრები შეეცადნენ დოკუმენტიდან ამოეღოთ ფრაზა, რომ მოსკოვი იღებდა ვალდებულებას, გაეყვანა რუსეთის სამხედრო ძალები კონფლიქტის დაწყებამდე არსებულ ხაზზე. მაშინ სარკოზი ამდგარა და უთქვამს - „ჩვენ მივდივართ. ეს განხილვას არ ექვემდებარება, ჩვენ არ შეგვიძლია, დავეთანხმოთ ერთი ქვეყნის მეორე ქვეყნის ტერიტორიაზე შეჭრას“.

ამის შემდეგ რუსული დელეგაციის წევრები გავიდნენ დიმიტრი მედვედევის მოსაძებნად, რომელმაც დაბრუნებისთანავე თქვა: „მოდით, დავწყნარდეთ“.

იმავე წყაროს განმარტებით, ამ ინციდენტის შემდეგ მოლაპარაკებები შეთანხმების მიღწევამდე გაგრძელდა.

შეთანხმება კი ასეთია: რუსული ძალები აფხაზეთის და სამხრეთ ოსეთის გარეთ მდებარე ტერიტორიებს ერთი თვის ვადაში დატოვებენ; ამ ტერიტორიებზე ევროკავშირის სულ ცოტა 200 დამკვირვებელი განთავსდება; ეუთოს დამკვირვებლები ცხინვალში დაბრუნებას შეძლებენ; გაეროს დამკვირვებლები აფხაზეთში დარჩებიან; 15 ოქტომბერს საერთაშორისო განხილვები დაიწყება; საქართველომ ძალის გამოუყენებლობის პირობა დადო.

უფრო კონკრეტულად, მაქსიმუმ 15 სექტემბრისთვის მოხდება ფოთიდან სენაკისკენ არსებულ მთელ ხაზზე მდებარე ხუთივე საგუშაგოდან რუსული სამშვიდობო ძალების გაყვანა. ასევე მოხდება რუსული სამშვიდობო ძალების სრული გაყვანა სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის მიმდებარე ზონებიდან ხაზზე, რომელიც საბრძოლო მოქმედებების დაწყებამდე არსებობდა. ეს გაყვანა განხორციელდება 10 დღეში მას შემდეგ, რაც ამ ზონებში საერთაშორისო მექანიზმები ამოქმედდება, მათ შორის განთავსდება არანაკლებ 200 დამკვირვებელი ევროკავშირიდან, რაც უნდა მოხდეს არა უგვიანეს 2008 წლის 1 ოქტომბრისა იმ იურიდიულად სავალდებულო დოკუმენტების ხელმოწერის გათვალისწინებით, რომლებიც გარანტიას იძლევა აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის წინააღმდეგ ძალის გამოუყენებლობაზე (პრეზიდენტმა სარკოზიმ პრეზიდენტ მედვედევს გადასცა პრეზიდენტ სააკაშვილის წერილი, რომელშიც საქართველო იღებს ვალდებულებას, არ გამოიყენოს ძალა).

შეთანხმების სხვა პუნქტები კი შემდეგს ითვალისწინებს: გაეროს დამკვირვებლები საქართველოში კვლავაც გააგრძელებენ თავიანთი მანდატის შესრულებას თავიანთი პასუხისმგებლობის ზონაში 7 აგვისტოს მდგომარეობის რიცხოვნობის და დისლოკაციის სქემის მიხედვით გაეროს უშიშროების საბჭოს მიერ შესაძლო სამომავლო კორექტივების გათვალისწინებით.

გაეროს დამკვირვებლები აფხაზეთის კონფლიქტის ზონაში, კოდორის ხეობის ჩათვლით, ქართულ და აფხაზურ მხარეებს შორის ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ მოსკოვის 1994 წლის შეთანხმების განხორციელებას გააკონტროლებენ. მიუხედავად იმისა, რომ თბილისმა ამ შეთანხმების ანულირება მოახდინა, 8 სექტემბრის შეთანხმება ქმნის იმის გარანტიებს, რომ გაეროს დამკვირვებელთა მისიამ განაგრძოს თავისი საქმიანობა აფხაზეთის ადმინისტრაციული საზღვრის ორივე მხარეს.

რაც შეეხება ეუთოს დამკვირვებლებს, შეთანხმებაში ნათქვამია, რომ ეუთოს საერთაშორისო დამკვირვებლები ისევ შეასრულებენ თავიანთ მანდატს თავიანთი პასუხისმგებლობის ფარგლებში 7 აგვისტოს მდგომარეობის რიცხოვნობის და დისლოკაციის სქემის მიხედვით ეუთოს მუდმივი საბჭოს მიერ შესაძლო სამომავლო კორექტივების გათვალისწინებით. ანუ, ეს ნიშნავს, რომ ეუთოს უიარაღო დამკვირვებლები შეძლებენ ცხინვალის ოფისში დაბრუნებას და განაგრძობენ ცხინვალის გარშემო 15-კილომეტრიანი რადიუსის ტერიტორიის გაკონტროლებას, როგორც ამას ისინი კონფლიქტის დაწყებამდე აკეთებდნენ.

8 სექტემბრის შეთანხმებაში ასევე ნათქვამია, რომ საჭიროა დამატებითი დამკვირვებლების განთავსების მომზადების დაჩქარება სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის მიმდებარე ზონებში იმ რაოდენობით, რაც საკმარისი იქნება რუსული სამშვიდობო ძალების შესაცვლელად 2008 წლის 1 ოქტომბრამდე, მათ შორის, მინიმუმ 200 დამკვირვებლის ევროკავშირიდან. ევროკავშირი კი, როგორც ძალის გამოუყენებლობის პრინციპის გარანტი, აქტიურად ამზადებს დამატებითი მისიის განთავსების საკითხს, არსებული სადამკვირვებლო მექანიზმების დამატების სახით.

არსებულ ვითარებასთან დაკავშირებით საერთაშორისო განხილვები, როგორც ამას 2008 წლის 12 აგვისტოს ხელმოწერილი სამშვიდობო გეგმა ითვალისწინებს, 2008 წლის 15 ოქტომბერს ჟენევაში დაიწყება და შეეხება სტაბილურობასა და უსაფრთხოებას რეგიონში, ასევე დევნილთა დაბრუნებას საერთაშორისო დონეზე აღიარებული პრინციპების და პოსტ-კონფლიქტური მოგვარების პრაქტიკის საფუძველზე.

ევროკავშირი და მისი ლიდერები იმედოვნებენ, რომ რუსეთი აღნიშნულ შეთანხმებას არ დაარღვევს და 15 ოქტომბერს საქართველოში არც ერთი რუსი ჯარისკაცი აღარ იქნება. მაგრამ, თუ ეს მაინც მოხდება, „საქმე სულ სხვაგვარად იქნება“.

სარკოზის განცხადებით, მნიშვნელოვანია ასევე ის შეთანხმება, რომელიც საქართველოდან რუსული ჯარის გასვლას მოჰყვება. საქართველოში ევროკავშირის დამკვირვებლები შემოვლენ. და, რაც მნიშვნელოვანია, სარკოზიმ აღნიშნა, რომ დამკვირვებლები განთავსდებიან არა მარტო საქართველოს ხელისუფლების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე, არამედ საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე, რომელიც საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ არის აღიარებული. რაც იმას გულისხმობს, რომ ევროკავშირის დამკვირვებლები შევლენ როგორც აფხაზეთის, ასევე სამხრეთ ოსეთის ტერიტორიებზე.

სარკოზის თქმით, ოსეთსა და აფხაზეთში საერთაშორისო დამკვირვებლები აუცილებლად ჩავლენ, ვინაიდან „ჩვენ ვერ დავუშვებთ იმას, რომ იმ ადამიანებმა, რომლებიც ორი დღის წინ შეიარაღებულ კონფლიქტში მონაწილეობდნენ, სამშვიდობო მისია შეასრულონ“. სარკოზიმ ასევე განაცხადა, რომ დამკვირვებლები იმ პროცესებსაც მიადევნებენ თვალს, თუ რა ინტენსივობით უბრუნდებიან დევნილები თავიანთ საცხოვრებელ ადგილებს. მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ აქ საუბარია არა მხოლოდ იმ დევნილებზე, რომლებიც ბოლო შეიარაღებული დაპირისპირების დროს იქნენ გამოძევებული საკუთარი სახლებიდან, არამედ 1992 წელს საკუთარი ოჯახებიდან გამოყრილ ადამიანებზე.

ეს თემა განსაკუთრებული მსჯელობის საგანი გახდება იმ მაღალი რანგის კონფერენციაზე, რომელიც თბილისში ოქტომბერში იგეგმება და რომელიც ომის შემდეგ საქართველოს აღდგენას მიეძღვნება. მას რამდენიმე დასავლელი ლიდერიც დაესწრება, კერძოდ, საფრანგეთის პრეზიდენტი და გერმანიის კანცლერი ანგელა მერკელი აპირებენ კონფერენციაში მონაწილეობას. ჩამოსვლას გეგმავს აშშ-ს პრეზიდენტიც.

ეს უფრო პოლიტიკური ხასიათის კონფერენცია იქნება, საქართველოს მეგობართა სამიტი. ცალკე იგეგმება ევროკავშირის კონფერენცია, რომელიც, სავარაუდოდ, ბრიუსელში გაიმართება და მიზნად ისახავს საქართველოსთვის ეკონომიკური დახმარების გაწევისთვის საჭირო სახსრების მობილიზებას.

ენერგოსახრჩობელის მოლოდინში

ასეთი აღმოჩნდა ევროპის პოზიცია. რამდენად მტკიცე და თანმიმდევრული, თავად განსაჯეთ. ცხადია, გაცილებით უფრო სუსტი, ვიდრე ამერიკული ისტებლიშმენტისა, მაგრამ გაცილებით უფრო ძლიერი, ვიდრე ბევრი სკეპტიკოსი თავად ევროპასა და საქართველოში მოელოდა.

ფაქტია, რომ ევროპაში არავინ აპირებს რუსეთთან ურთიერთობის დასრულებას. თუმცა, ისიც ფაქტია, რომ არც რუსეთი აპირებს ევროპის ენერგორესურსების გარეშე დატოვებას - მას, ბოლოს და ბოლოს, საამისო კონტრაქტები აქვს დადებული და თავის ისედაც შელახულ იმიჯს მეტად ვეღარ დააზარალებს.

თუმცა, პროგნოზებისგან დღეს თავს მაინც ყველა იკავებს და რუსეთისგან ექვსპუნქტიანი გეგმის შესრულებას ელის, რომლის რეალური შედეგიც, ოპტიმისტური გათვლებითაც კი, შეიძლება რუსი სამხედროების გასვლა იყოს სეპარატისტულ ზონებს მიღმა არსებული ქართული ტერიტორიებიდან. თუმცა, სამხედრო ძალის გარდა, რუსეთს კვლავ რჩება ენერგოზეწოლის დიდი რესურსი, რის გამოყენებასაც იგი არა მხოლოდ საქართველოს, არამედ ევროკავშირის ქვეყნების წინააღმდეგაც უცერემონიოდ ცდილობს.

გავიხსენოთ თუნდაც უკანასკნელი დღეები, როცა სწორედ ევროკავშირის ქვეყნების მეთაურთა სამიტის დაწყების მომენტისთვის რუსეთმა პოლონეთს და გერმანიას გაზის მიწოდება სამი დღით შეუზღუდა. ოფიციალური რუსული ვერსიით, ამ დღეებში გეგმიური სარეაბილიტაციო სამუშაოები ტარდებოდა, რის გამოც მილსადენი „იამალი-ევროპა“ 2-3 სექტემბერს გაჩერდა, ხოლო 3-4 სექტემბერს გაზის ტრანსპორტირება შეზღუდულ რეჟიმში ხორციელდებოდა.

მართალია, ამ ინფორმაციას პუტინის განცხადებაც მოჰყვა, სადაც იგი იუწყებოდა, რომ მიუხედავად გართულებული ურთიერთობისა, რუსეთი ევროპისთვის გაზის შეზღუდვას არ აპირებს, მაგრამ რუსული „სარეაბილიტაციო შეზღუდვები“ ზოგადად სწორედ ისე იქნა აღქმული, როგორც უნდა ყოფილიყო. ამიტომ ევროკავშირის ქვეყნების მეთაურთა სამიტის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი თემა ალტერნატიული ენერგორესურსების მოძიება გახლდათ. ექსპერტების მოსაზრებით, ეს თემა აშშ-ს სახელმწიფო მდივნის კონდოლიზა რაისის ჩრდილოეთ აფრიკაში ვიზიტის მთავარი საკითხიც იყო.

მიიჩნევენ, რომ 55 წლის მანძილზე აშშ-ს მაღალი თანამდებობის პირის პირველი ვიზიტი ლიბიაში სწორედ ლიბიური გაზის მარაგებზე „გაზპრომისთვის“ გზის გადაჭრის მიზნით შედგა. ნავთობრესურსები იყო ამერიკის ვიცე-პრეზიდენტის დიკ ჩეინის აზერბაიჯანი-საქართველო-უკრაინა-იტალიის მარშრუტის ერთერთი უმთავრესი საკითხიც. თუმცა, სანამ დასავლეთი რუსეთზე ენერგოდამოკიდებულების შემცირების გზებს ეძებს, რუსეთისთვის ენერგორესურსები კვლავ რჩება პოლიტიკური ზეწოლის მთავარ ბერკეტად.

ზამთარი სულ რამდენიმე თვეში დადგება და კვლავ ისმის კითხვა, ომის შემდეგ, რუსული აგრესიის გაზრდის პირობებში, რომელიც, სავარაუდოდ, კიდევ დიდხანს არ დასრულდება, რამდენად მზად არის დღეს საქართველო, გაუძლოს მოსალოდნელ ენერგოზეწოლას? მით უფრო მაშინ, როცა ქართული ენერგეტიკის უდიდესი ნაწილი რუსების ხელშია, „ენგურჰესის“ მართვის პულტი კი რუსების მიერ დამოუკიდებლად აღიარებულ აფხაზეთის ტერიტორიაზე?

მართალია, დღეს ელექტროენერგიისა და ბუნებრივი აირის კუთხით, საქართველოში არანაირი პრობლემები არ არსებობს და მიმდინარეობს დაგეგმილი სარეაბილიტაციო სამუშაოები, რათა ზამთრის პერიოდში არ შეიქმნას პრობლემები, მაგრამ უსიამოვნო სიურპრიზებისგან დაზღვეული ნამდვილად არავინ არის. ამიტომაც კიდევ დიდხანს იქნება ყველაზე აქტუალური კითხვა, მოახერხა თუ არა საქართველომ რეალურად ის, რაც ჯერჯერობით ვერ შეძლო ევროპამ - ენერგოდივერსიფიკაციის გზით ენერგოსაფრთხეების შემცირება?

ენერგეტიკოსები ხშირად აღნიშნავენ, რომ უკვე ორი წელია ქვეყანაში ელექტროენერგიის იმპორტი, პრაქტიკულად, აღარ ხორციელდება. ზამთარში ქვეყნის ელექტროენერგიით მომარაგება შიდა რესურსებით („ენგურჰესი“, „თბილსრესი“, სხვა ჰესები) და ზაფხულში ექსპორტირებული ელექტროენერგიის სანაცვლოდ მიღებული უცხოური ელექტროენერგიით ხდება. „ენგურჰესს“ ამ ეტაპზეც რუსი სამხედროები აკონტროლებენ, თუმცა ქართველი ენერგეტიკოსები ირწმუნებიან, რომ ჰესი ჩვეულ რეჟიმში მუშაობს, საქართველოსთვის ელექტროენერგიის მიწოდების შეზღუდვა კი, წმინდა ტექნიკური მიზეზების გამო, შეუძლებელია. თბილისის ენერგომომარაგებას რუსული სახელმწიფო ენერგოკომპანია „ინტერ რაოს“ საკუთრებაში მყოფი „თელასი“ ახორციელებს. მის საკუთრებაშია ასევე გარდაბნის მეცხრე და მეათე ბლოკები, რომლებიც ზამთარში ქვეყნის ელექტროენერგიით უზრუნველყოფის ერთ-ერთი საყრდენია.

საქართველოს ხელისუფლებაში დღეს აცხადებენ, რომ ქვეყანაში რუსული კომპანიების მუშაობას მთავრობის მხრიდან პრობლემები არ შეექმნება. თუმცა, საკითხავია, რამდენად არის იგივე განწყობა რუსული მხრიდან. გამორიცხულია თუ არა მიზანმიმართული საბოტაჟი და გასული წლების მსგავსად, კრიტიკულ სიტუაციაში ამ ბლოკების დაზიანება და აფეთქება, ან სულაც რუსეთიდან გაზის მოწოდების შეწყვეტა, ამაზე დღეს, ცხადია, ღიად ვერავინ საუბრობს.

რაც შეეხება ქვეყნის გაზმომარაგებას: დღეს საქართველო ბუნებრივ აირს, მართლაც, დივერსიფიცირებული წყაროებიდან იღებს. კერძოდ: აზერბაიჯანის სახელმწიფო ნავთობკომპანიამ საქართველოს გაზისა და ნავთობის კორპორაციას, ახალი კონტრაქტის საფუძველზე, გაზმომარაგება 2008 წლის 10 მაისს განუახლა. კონტრაქტის თანახმად, 2008 წელს საქართველო დღეში 1,5 მილიონ კუბურ მეტრს მიიღებს. 2007 წლის განმავლობაში საქართველო ამ წყაროდან დღეში 1,3 მილიონ კუბურ მეტრ ბუნებრივ აირს იღებდა. ბუნებრივი აირის ფასს არც ერთი მხარე არ ახმაურებს, თუმცა ის, სავარაუდოდ, არ არის 1000 კუბურ მეტრზე 200 დოლარზე იაფი.

გარდა ამისა, სახელმწიფო კორპორაცია ბუნებრივ აირს იღებს „შაჰ-დენიზის“ პროექტის ფარგლებში, ასევე „გაზპრომისგან“ სომხეთისთვის მიწოდებული ბუნებრივი აირის სატრანზიტო წილს 10%25-ის ოდენობით. ასე რომ, ოფიციალური ინფორმაციით, „გაზპრომისგან“ საქართველოს სახელმწიფო კორპორაცია ამ ეტაპზე ბუნებრივ აირს არ ყიდულობს. თუმცა, „გაზპრომის“ კონტრაქტორებად რჩებიან კერძო კომპანიები, რომელთაც რუსულ სახელმწიფო კომპანიასთან პირდაპირი კონტრაქტები აქვთ გაფორმებული. ამ კომპანიებს შორის დღევანდელი მდგომარეობით არ არის „ყაზტრანსგაზ-თბილისი“, რომელიც დედაქალაქის გაზმომარაგებას ახდენს. აქვე სათქმელია, რომ საქართველოს 12 რეგიონის გაზმომარაგებას რუსული კომპანია „იტერა“ ახორციელებს, დანარჩენისას კი - აზერბაიჯანის სახელმწიფო ნავთობკომპანია.

ექსპერტები აცხადებენ, რომ დივერსიფიკაციის მიუხედავად, ზამთრის თვეებში „გაზპრომის“ ბუნებრივი აირის გარეშე ქვეყნის სრული ენერგომომარაგების უზრუნველყოფა ვერ მოხერხდება და მიუხედავად იმისა, ვინ აწარმოებს მოლაპარაკებებს - სახელმწიფო თუ კერძო კომპანიები, „გაზპრომისგან“ ბუნებრივი აირის საფასურის გაზრდა გარდაუვალია. ესეც კიდევ ერთი საფრთხე და მოსალოდნელი დარტყმა ქართული საზოგადოებისა და ეკონომიკისთვის, რომელსაც რუსეთი, სავარაუდოდ, ძალიან მალე განახორციელებს.

არსებობს კიდევ ერთი საფრთხე, რაც უკვე აზერბაიჯანულ მხარეს უკავშირდება: „გაზპრომმა“ აზერბაიჯანს მოპოვებული გაზის სრულად შესყიდვა შესთავაზა. მართალია, ამ შეთავაზებას მსგავსი წინადადება თურქეთიდანაც მოჰყვა, თუმცა ფაქტია, რომ ამ თემაზე საუბარი ჯერჯერობით კვლავ გრძელდება და კონკრეტული შედეგი, საით გადაიხრება აზერბაიჯანის არჩევანი, ჯერაც უცნობია. რუსეთი კი აშკარად გეგმავს (და ამას ბოლო დღეებში განვითარებული მოვლენებიც ცხადყოფს), რომ აზერბაიჯანზე ზეწოლისთვის მთიანი ყარაბაღის საკითხი გამოიყენოს.

აშშ-ს ვიცე-პრეზიდენტ დიკ ჩეინის ბაქოში ვიზიტის მთავარი თემაც, გავრცელებული ინფორმაციით, ენერგოსაკითხები გახლდათ. სწორედ ამერიკული და ბრიტანული კაპიტალის დომინირების გამო, ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ აზერბაიჯანი პრორუსული გადაწყვეტილების მიღებისგან თავს შეიკავებს. თუმცა, თავად დიკ ჩეინის ვიზიტს დასავლეთმა უკვე უწოდა ნაკლებად წარმატებული. მართალია, რუსული წყაროების მიერ აქტიურად ატაცებული თემა, რომ ალიევმა ჩეინის „ნაბუკოს“ პროექტთან დაკავშირებით ცივი წყალი გადაასხა, არ დადასტურდა, მაგრამ ფაქტია, რომ პრობლემები ამ მიმართულებით ჯერ ბოლომდე მაინც არ არის მოხსნილი დღის წესრიგიდან.

ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ საქართველოს ენერგოდამოუკიდებლობის გაზრდის პოტენციალი ჯერ კიდევ ასამუშავებელი აქვს. მაგალითად, თუნდაც თავის დროზე დაწყებული ინტეგრირებული ბლოკების მშენებლობის დასრულება, რომელიც ელექტროენერგიის საწარმოებლად დღევანდელზე 40%25-ით ნაკლებ ბუნებრივ აირს მოიხმარს. ასევე აუცილებელია მაღალი ძაბვის გადამცემი ხაზების მშენებლობა, რათა საქართველომ ჰიდროელექტროსადგურებზე ზაფხულში არსებული ჭარბი ელექტროენერგიის მეზობლებისთვის მიყიდვა შეძლოს - მით უმეტეს, რომ აზერბაიჯანიც და სომხეთიც თბოელექტროსადგურებზე წარმოებულ ძვირ ელექტროენერგიას მოიხმარენ, ზამთარში კი ამავე ხაზებით ეს ელექტროენერგია თავად მიიღოს.

ენერგოუსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად გადასადგმელ ნაბიჯებს შორის არის ასევე გაზის საცავის მშენებლობა, რომელმაც ბუნებრივ აირზე სეზონური მოთხოვნა უნდა დააბალანსოს. სხვათა შორის, გაზსაცავის ტექნიკური დასაბუთების მომზადება საქარ- თველოში, „ათასწლეულის პროგრამის ფარგლებში“ უკვე დაწყებულია და შექმნილი სიტუაციის ფონზე ეს პროცესი, შესაძლოა, კიდევ უფრო დაჩქარდეს. არსებობს ასევე ქვანახშირის გარკვეული რესურსიც. ყველა ამ მიმართულების ამოქმედება კი, ექსპერტების მოლოდინით, საბოლოო ჯამში, რუსეთისგან საქართველოს სრულ ენერგოდამოუკიდებლობას უზრუნველყოფს, რომელიც ამ ეტაპზე დიდწილად მის პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას და მდგრადობასაც აშკარად განსაზღვრავს.

ანუ, ახლა საქართვლო სწორედ იმ ფაზაში შედის, როცა ომი დამთავრდა და მშვიდობის უნდა გვეშინოდეს. მშვიდობისა, რომელიც ძალიან ძვირი ჯდება და ბევრ ბეწვის ხიდზე გასვლას გულისხმობს.

21-მილიარდიანი აგრესია

რუსული ოკუპაციის დაწყებიდან უკვე თვეზე მეტი გავიდა. განვლილმა პერიოდმა ცხადყო, რომ საქართველოს ეკონომიკამ უმძიმეს გამოცდას გაუძლო და თუ მისი დროული რეაბილიტაცია განხორციელდა, დანაკარგების ლოკალიზება საკმაოდ ეფექტიანად იქნება შესაძლებელი. თუმცა, ისიც ფაქტია, რომ რუსები არ ჩქარობენ ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიის დატოვებას და ცდილობენ კიდევ უფრო მეტი ზარალი მიაყენონ ქვეყნის, როგორც პოლიტიკურ ცხოვრებას, ასევე მეურნეობის ფუნქციონირებასაც.

საქართველოსთვის მიყენებული ზარალი, სხვა და სხვა წყაროებით, 1-დან 2 მილიარდამდე დოლარის ფარგლებში მერყეობს. საიმისოდ, რომ ქვეყნის ეკონომიკის ზრდა ისევ იყოს უზრუნველყოფილი, მასში 3-დან 4 მილიარდ დოლარამდე ინვესტირებაა საჭირო. აი, ასეთია რუსული აგრესიის ფასი საქართველოსთვის.

მაგრამ რამდენია რუსული აგრესიის ფასი თავად რუსეთისთვის? რა მოიგო მისმა ეკონომიკამ საქართველოზე ასეთი გავეშებული შეტევისგან?

მიკერძოება რომ არ დაგვწამონ, თავად რუსების მონაცემებსვე დავეყრდნოთ: 7 აგვისტოს, ომის დაწყების დღეს, რუსეთის სავაჭრო სისტემის (РТС) ინდექსი 1842,58 პუნქტი იყო. დაცემა 8 აგვისტოდანვე დაიწყო და მისი მოცულობა კატასტროფული იყო. მარტო იმ ერთ დღეს РТС-მა 6,51%25 დაკარგა. ცხადია, ამაში მაშინ, ისევე როგორც დღეს, თავისი წვლილი მიუძღვის ნავთობზე ფასების ვარდნას, დოლარის რუბლთან მიმართებით გამყარებას და ძვირფასი ლითონების თუ სხვა ინდიკატური პროდუქტების გაიაფებას. მაგრამ ფაქტია, რომ ყველამ დაუფარავად აღიარა: რუსული აქციების ასეთი დაცემა მაინც საქართველოში ინტერვენციის პირდაპირი შედეგი იყო და ამ გარემოებაზე თვალის დახუჭვა თავად რუსეთის საფონდო ბაზრის ანალიტიკოსებსაც კი არ უცდიათ.

ის, რომ რუსული აგრესია მისი ეკონომიკის ერთერთი ყველაზე სწრაფად და დინამიურად მზარდი სეგმენტის - საფონდო ბაზრის ჩამოქცევის ყველაზე მეტად ხელშემწყობი გარემოება გახდა, განვლილმა პერიოდმა კიდევ ერთხელ და თვალსაჩინოდ დაადასტურა.

თავად განსაჯეთ: 7 აგვისტოდან 5 სექტემბრამდე რუსეთის სავაჭრო სისტემაში 20 ვაჭრობა გაიმართა. აქედან, ბაზარზე 8 დღის განმავლობაში ინდექსი წინა დღის მონაცემთან შედარებით იზრდებოდა, 13 დღის განმავლობაში იკლებდა. მაგრამ ეს სტატისტიკა ვერანაირად ვერ ასახავს რეალურ ვითარებას, ვინაიდან ზრდა ამ პერიოდში, ტრადიციულად, უმნიშვნელო იყო, კლება კი - სოლიდური.

შედეგმაც არ დააყოვნა: უბრალო არითმეტიკული გამოთვლა ცხადყოფს, რომ არასრული ერთი თვის განმავლობაში რუსულმა საფონდო ბაზარმა, არც მეტი, არც ნაკლები, 17,15%25 დაკარგა. და ეს ტენდენცია რომ ჯერაც შეუქცევადია და გრძელვადიანი, მასშტაბური დაცემის ხასიათს ატარებს, უკანასკნელმა დღეებმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა.

შორს რომ არ წავიდეთ, მარტო ორიოდე დღის მონაცემების მოხმობაც კმარა: 4 სექტემბერს ინდექსი ერთი სესიის განმავლობაში 1659,48 ნიშნულიდან 1589,19-მდე ანუ მთელი 4,25%25-ით დაეცა, 5 სექტემბერს კი რუსული სავაჭრო ინდექსი ასევე ერთი სავაჭრო სესიის განმავლობაში 1589,19-დან კიდევ 3,94%25-ით - 1526,57 პუნქტამდე გაიაფდა. ეს არა მხოლოდ ძალიან დიდი ფინანსურ-ეკონომიკური ზარალი, არამედ არანაკლები მნიშვნელობის ფსიქოლოგიური დარტყმაც იყო, ვინაიდან 1550 პუნქტს ქვემოთ ჩამოსვლით ინდექსმა ერთწლიანი მინიმუმის ქვედა ზღვარი „გაარღვია“ და ანალიტიკოსებს მისცა იმის მტკიცების საფუძველი, რომ ესეც არ არის ფსკერი და შემდგომი დაცემაც გარდაუვალია.

ცხადია, აქაც, ისევე, როგორც აგვისტოს დასაწყისში, გასათვალისწინებელია გლობალური რისკების წილი: ისევ და ისევ ნავთობის გაიაფება, ცუდი კორპორატიული ანგარიშები როგორც ამერიკაში, ისევე ევროპაში, ბუნებრივი კატაკლიზმების ნეგატიური გავლენა და უამრავი სხვაც. მაგრამ, ამჯერადაც, ფაქტი ის არის, რომ რუსეთიდან კაპიტალის მიგრაციის უსერიოზულესი განმაპირობებელი მისი სამხედრო-პოლიტიკური აგრესიაა, რომელმაც გარდაუვალი ასახვა ჰპოვა ქვეყნის ეკონომიკის იმიჯსა და სანდოობაზეც.

შედეგიც ნათელია: მარტო აგვისტოში რუსეთიდან კაპიტალის გადინების ოდენობამ 5 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა. ამ ინფორმაციის ავტორი თავად რუსეთის ცენტრალური ბანკია. თუმცა, რუსული ეკონომიკური ინსტიტუტები არ გამორიცხავენ, რომ ეს მაჩვენებელი სინამდვილეში 8-10 მილიარდის ფარგლებშიც მერყეობდეს. ყოველ შემთხვევაში, კიდევ ერთი ოფიციალური წყარო - რუსეთის ფინანსთა მინისტრი ომის დაწყების პირველ დღეებში 8 მილიარდის გადინებაზე საუბრობდა. „ფაინენშნლ თაიმსმა“ კი რუსეთიდან გაზიდული კაპიტალის სიდიდედ მთელი 21 მილიარდი დოლარი დაასახელა.

როგორც ირკვევა, ესეც გრძელვადიანი ტენდენციის ნაწილია: წლეულს წლის პირველ ნახევარში რუსეთში კაპიტალის შედინება, შარშანდელ ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, 5,5-ჯერ შემცირდა და, 2007 წლის იანვარ-ივნისის 68,7 მილიარდის ნაცვლად, წლევანდელ პირველ 6 თვეში მხოლოდ 12,3 მილიარდი შეადგინა. და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, რუსეთში შესული ფულის უდიდესი ნაწილი კომპანიების (მათ შორის, სახელმწიფო კომპანიების) მიერ აღებული სესხებია. ამ მაჩვენებელმაც უკვე კრიტიკულ ზღვარს მიაღწია, მათი უმეტესობა მოკლევადიანია და სასწრაფო გასტუმრებას ითხოვს. დასავლური ბანკები კი, პრაქტიკულად, წურავენ ან უკვე ხურავენ იმ ლიმიტებს, რაც რუსი მსესხებლებისთვის ჰქონდათ გახსნილი.

ცხადია, ასეთ დროს გეოპოლიტიკური დაძაბულობის გაზრდა, მით უფრო, იმ ფონზე, როცა რუსული კაპიტალი სულ უფრო მეტად არის სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი და მართული, ჩვენი მეზობლის ეკონომიკას უფრო მიმზიდველს ნამდვილად არ ხდის. ამდენად, უახლოეს მომავალში რუსეთს დიდი ფულადი ინექციები დასავლეთისგან არ ელის. მეტიც: ის უკვე გადავიდა იმ ქვეყნების რიგში, რომლებსაც პოტენციური სანქციების მსხვერპლად მოიაზრებენ.

და ის, რომ ევროკავშირმა სანქციები არ დააწესა, სულაც არ ნიშნავს, რომ ეს სანქციები არ არსებობს ან უკვე არ მუშაობს. მათზე ასე გამალებული მსჯელობაც კი საკმარისი აღმოჩნდა საიმისოდ, რომ რუსული ბაზარი კაპიტალის დამატებით ნაკადებს დაეტოვებინა. ამდენად, ამ საკითხით აპელირებამ და თემაზე მრავალდღიანმა ხმამაღალმა მსჯელობებმა თავისი საქმე უკვე გააკეთა.

ევროზონის ქვეყნების გახლეჩამ კი ნათელი გახადა, რომ ამიერიდან კიდევ უფრო მაღალი ალბათობით მოსალოდნელი იქნება როგორც, ერთი მხრივ, რუსეთის მიმართ მკაცრი სანქციების ბლოკირება, ასევე, მეორე მხრივ, ყველა იმ ინიციატივის ჩაგდება, რომელიც ჩრდილოელ მეზობელთან ევროპის დამოკიდებულების შერბილებას გამოიწვევს. რუსეთ-ევროკავშირის ახალ ჩარჩო-ხელშეკრულებაზე მოლაპარაკებების განუსაზღვრელი ვადით შეჩერება და სავიზო რეჟიმის გამარტივების იდეის უკუგდება ამის ნათელი დასტურია.

და, კიდევ ერთიც: ხშირად ძალიან მაღალი ტრიბუნიდან და გავლენიანი ადამიანის მიერ ნათქვამ სიტყვაზე გაცილებით მეტი წონა მცირე საგაზეთო პუბლიკაციას შეიძლება ჰქონდეს. ორიოდე დღის წინ მსოფლიო საქმიანი პრესის ლიდერმა - ბრიტანულმა „ფაინენშნლ თაიმსმა“ მცირე სტატია გამოაქვეყნა, რომელშიც მიუთითა, რომ კრემლი ვეღარ აკონტროლებს რუსულ გენერალიტეტს. გენერალიტეტს, რომლის ბიზნესიც არა ნავთობი ან გაზი, არამედ საომარი მოქმედებებია. ისინი აქ ახდენენ თვითრეალიზაციას, აქ შოულობენ ფულს და აქ იხვეჭენ გავლენას და კეთილდღეობას. ამ სამხედრო ერთობას ცხინვალის კამპანიის შემდეგ მადა უკიდურესად გაეხსნა და ახლა მისი მოთოკვა სულ უფრო და უფრო რთული გახდება.

მსგავსი პუბლიკაციის ნახვა „ფაინენშნლ თაიმსში“, რომლის ყოველ ბწკარსაც მთელი საქმიანი სამყარო გაფაციცებით კითხულობს, ალბათ, ვერაფრით წაახალისებს რუსეთში საქმიანობის სურვილს და მისწრაფებას. მით უფრო, რომ მსგავსი პუბლიკაციები მთელ მსოფლიოში ბოლო ერთ თვეში ასეულობით და ათასეულობით დაიბეჭდა. მათი დიდი დამსახურებაცაა რუსული ეკონომიკის ის მცოცავი ეროზია, რომელსაც სწორედ ახლა ეყრება საფუძველი.

ცხადია, საქართველოსთვის არანაირი პირდაპირი სარგებელი არ დევს რუსული ეკონომიკის რღვევაში. ეს პირდაპირ არც ჩვენი ქვეყნის აყვავებას და არც სხვა პოზიტიურ მოვლენებს უკავშირდება. მით უფრო, ეს ვერაფრით გადაფარავს იმ უდიდესი ეკონომიკური, ფსიქოლოგიური და, რაც მთავარია, უდანაშაულო ადამიანური მსხვერპლით გამოწვეულ დანაკარგებს, რაც საქართველოსთვის რუსულ აგრესიას მოჰყვა.

მაგრამ, ეს კიდევ ერთი ნათელი დასტურია იმისა, რომ აგრესია და ძალადობა დაუსჯელი არ რჩება და მასზე გაცილებით ადეკვატური რეაგირება რუსული ეკონომიკის დასავლური ინექციებისგან დაწრეტა შეიძლება იყოს, ვიდრე მათ ტანკებთან შეჯახება და ავიაციით შერკინება. დღეს სწორედ ასეთი ასიმეტრიული პასუხებით შეიძლება მიეჩინოს რუსეთს თავისი კუთვნილი ადგილი და კისერი მოეგრიხოს მის ზღვარგადასულ აგრესიას ყველას და ყველაფრის მიმართ.

თუ ასე გაგრძელდა და რუსული პოლიტიკის უიმედო ტყვეობაში მოქცეული რუსული ეკონომიკა ასე დაზარალდა, ის უბრალოდ „ნაკერებზე გაიხევა“ ყველა აქედან გამომდინარე შედეგებით. სხვა და სხვა ანალიტიკური ეკონომიკური ცენტრები უკვე თავად რუსეთში მიუთითებენ, რომ გაზაფხულიდან მოსალოდნელია ხელფასებისა და სამუშაო ადგილების შემცირება, რაც სწორედ დღევანდელი მოვლენების ლოგიკური დაგვირგვინება იქნება. ეს კი თავად რუსეთში დიდი წინააღმდეგობის პოტენციური საფუძველია. იმავე საფონდო ბაზარზე რუსულმა ბიზნესმაც ძალიან ბევრი იზარალა. და დღეს აღარანაირი სურვილი არ აქვს, მომავალშიც ასეთივე პირობებში მოუხდეს ცხოვრება და საქმიანობა.

და ეს მხოლოდ ეკონომიკური ზარალია. რაც შეეხება სხვა ზარალებს, არც ეს არის ძნელი დასათვლელი. იგივე რუსეთის ბირჟა 2006 წლის დონეზე დავარდა. მაშინ, როცა ბოლო დრომდე რუსეთი წარმოდგენილი იყო, როგორც ინვესტიციებისთვის მიმზიდველი ქვეყანა, დღეს თავად რუსები ამბობენ, რომ ეს აღარ გაგრძელდება, რადგან რუსეთი პოლიტიკური და, აქედან გამომდინარე, ეკონომიკური იზოლაციონიზმის გზას ადგას.

რუსეთი უახლოეს მომავალში ვერ გახდება ვაჭრობის მსოფლიო ორგანიზაციის წევრი. ამის გამო, ერთ-ერთი ცნობილი ეკონომიკური ექსპერტის აზრით, რუსეთი წელიწადში ეკონომიკური ზრდის 1%25-ზე მეტს დაკარგავს.

„არავინაა დაინტერესებული, რუსეთის ფედერაციის გაწევრიანება ვაჭრობის მსოფლიო ორგანიზაციაში (ვმო) სამხრეთ ოსეთის და აფხაზეთის გარშემო მოვლენების გამო გააჭიანუროს, - განაცხადა ევროკავშირის კომისარმა ვაჭრობის საკითხებში პიტერ მანდელსონმა, - არა მგონია, რომ ვინმეს ინტერესებშია რუსეთი ვმო-ში არ დაუშვას ერთი დღით დიდხანს, თუ ამის თავიდან არიდება შესაძლებელია. ჩვენთვის აუცილებელია, ამას გრძელვადიან პერსპექტივაში შევხედოთ. რუსეთს, როგორც ჩანს, ამჟამად თავის პოსტსაბჭოთა საზღვრებთან შეგუების პრობლემები აქვს, მაგრამ არც ერთი დიდი სახელმწიფო ადვილად არ შემცირებულა“, - განაცხადა ევროკომისარმა.

მანდელსონის თქმით, „ევროპის რეაქცია ამ ზაფხულის მოვლენებზე სიმტკიცის და რეალიზმის შერწყმა უნდა იყოს“.

მანამდე აშშ-ის და ევროპის ზოგიერთი ქვეყნის მაღალი წრეების რიგი წარმომადგენლები რუსეთის ვმო-ში გაწევრიანების ვადების გადახედვის შესახებ ქართულ-ოსურ კონფლიქტთან მიმართებაში მოსკოვის პოზიციასთან დაკავშირებით ადრევე აცხადებდნენ.

რუსეთმა 1993 წელს დაიწყო მოლაპარაკებები ტარიფების და ვაჭრობის გენერალურ შეთანხმებასთან მიერთების თაობაზე, რომელიც 1995 წელს ვაჭრობის მსოფლიო ორგანიზაციად გარდაიქმნა. მოლაპარაკებები რუსეთის ვმო-ში გაწევრიანების შესახებ 1995 წელს დაიწყო.

რუსეთი ვმო-ში გაწევრიანების თაობაზე მრავალმხრივი მოლაპარაკებების დასრულებას 2008 წლის შემოდგომაზე გეგმავდა, ხოლო ევროკავშირის კომისარმა ვაჭრობის საკითხებში პიტერ მანდელსონმა ივნისში განაცხადა, რომ სურს რუსეთის ფედერაცია 2009 წლის თებერვლისთვის ვმო-ს სრულუფლებიან წევრად იხილოს. დღეისთვის რუსეთმა 60 პარტნიორ ქვეყანასთან ორმხრივი მოლაპარაკებები დაასრულა, მაგრამ რიგი პრინციპული პოზიციები არ შეუთანხმებია, მათ შორის სოფლის მეურნეობასთან, ხის მასალაზე საექსპორტო გადასახადების ტარიფებთან და რიგი სახელმწიფო კომპანიების საქმიანობის მოგვარებასთან დაკავშირებით. არ არის მოხსნილი დღის წესრიგიდან რიგი საკითხები უახლოეს მეზობლებთან - საქართველოსა და უკრაინასთან.

რუსეთის ფედერაციის პირველი ვიცე-პრემიერის იგორ შუვალოვის თქმით, რუსეთის მთავრობას ვმო-ში გაწევრიანება რაც შეიძლება, სწრაფად სურს, მაგრამ პარტნიორები მოლაპარაკებების დასრულების საშუალებას არ იძლევიან.

მანამდე ცოტა ხნით ადრე შუვალოვმა თავისი აზრი გაახმოვანა და თქვა, რომ კავკასიაში კრიზისის შემდეგ რუსეთი ხედავს, რომ ვმო-ში შესვლის პერსპექტივები არამც თუ უახლოეს თვეებში, არამედ უახლოეს წელსაც არ ექნება.

გარდა ამისა, ჩავლილი ომი საბოლოო და უტყუარი ნიშანია იმისა, რომ კრემლში გაძლიერდნენ ძალოვანი მეთოდების მოტრფიალენი. შესაბამისად, არ იქნება ან ძალიან დიდ ბორძიკით განხორციელდება ის ეკონომიკური რეფორმები, რომელიც ასე სჭირდება რუსეთს.

შეწყდება მსხვილი უცხოური ინვესტიციების ნაკადი, მათ შორის - ენერგეტიკის სექტორში. ენერგეტიკიდან უზარმაზარი შემოსავლების მიღების მიუხედავად, ქვეყანაში ინფრასტრუქტურა არ არის მნიშვნელოვნად მოდერნიზებული. მაგალითად, გზების მშენებლობისთვის თანხების გამოყოფა წელიწადში დაახლოებით 1%25-ით იზრდება, რაც ძალიან ცოტაა.

გარდა ამისა, რუსეთი აღარ არის ენერგორესურსების მონოპოლისტი ევროპაში. მან იმას მიაღწია, რომ ევროპაში სანდო პარტნიორად აღარ ითვლება. ევროპა გააგრძელებს ალტერნატიული ენერგორესურსების ძებნას. ამას, შესაძლოა, არაერთი წელიწადი დასჭირდეს, მაგრამ რუსეთისთვის გაცილებით მომგებიანი იქნებოდა, ევროპისთვის სანდო პარტნიორი ყოფილიყო.

საქართველოს მსგავსად, უკვე ბევრ სახელმწიფოს მოუხდება ეკონომიკის გადამისამართება ევროპისკენ. ეს კი რუსეთის კიდევ ერთი და ძალიან დიდი, შეიძლება - აუნაზღაურებელიც კი, დანაკარგია.

დანაკარგები დღითი დღე იზრდება: რუსეთის ცენტრალურ ბანკში საკორესპონდენტო ანგარიშებზე საკრედიტო ორგანიზაციების ფულადი სახსრების ნაშთი, მაგალითად, მარტო ერთ დღეს 8 სექტემბერს, 5 სექტემბრის მაჩვენებელთან შედარებით, 37 მილიარდი რუბლით შემცირდა და 675,6 მილიარდი რუბლი შეადგინა. ამას ოფიციალურად იუწყებოდა ცენტრალური ბანკის საგარეო და საზოგადოებრივ ურთიერთობათა დეპარტამენტი. ნაშთი სადეპოზიტო ანგარიშებზე 1,3 მილიარდი რუბლით - 83,1 მილიარდ რუბლამდე შემცირდა.

რუსეთის ცენტრალური ბანკის უცხოური ვალუტის ნეტო-შეძენა აგვისტოში თითქმის ნულოვანი იყო, მაშინ, როცა მიმდინარე წლის პირველ რვა თვეში მან 100 მილიარდი დოლარი შეადგინა, განაცხადა რუსეთის ფედერაციის ცენტრალური ბანკის თავმჯდომარის პირველმა მოადგილემ ალექსეი ილიუკაევმა. სამაგიეროდ, დაფიქსირდა კოლოსალური ოდენობის ვალუტის გაყიდვები. „გუშინ, ისევე, როგორც ყველა ბოლო დღეს, ჩვენ საკმაოდ (დოლარები) გავყიდეთ”, - განაცხადა მან.

რუსეთის ფედერაციის ეკონომიკიდან კაპიტალის გადინება რუბლის სავალუტო კურსის დინამიკაზე გავლენას მოახდენს, რაც უკვე თვალსაჩინოა, თქვა ცენტრალური ბანკის ხელმძღვანელმა სერგეი იგნატევმა რუსეთის ფედერაციის პრემიერ-მინისტრთან ვლადიმერ პუტინთან შეხვედრაზე. ცენტრალური ბანკის ხელმძღვანელმა აღნიშნა, რომ ბოლო დროს შეინიშნება რუბლის დასუსტება დოლართან მიმართებაში და ეს, შესაძლოა, ნეგატიურად აისახოს ინფლაციაზე.

ასეთი ფაქტი უამრავია. ყველა მათგანი მიუთითებს, რომ პირდაპირ თუ ირიბად რუსეთის სახელმწიფომ გაცილებით სერიოზულად იზარალა. აღარაფერს ვამბობ იმ საფრთხეებზე, რომლის წინაშეც თავად რუსული სახელმწიფოს ერთიანობა აღმოჩნდა. ცხინვალის აღიარების შემდეგ გააქტიურებული ინგუშეთის, დაღესტნის და ჩეჩნეთის წინააღმდეგობის მოძრაობები, რომლებიც უკვე დამოუკიდებლობას ითხოვენ, ამის ძალიან თვალსაჩინო დასტურია, რასაც თავად რუსეთისთვის შორს მიმავალი დამღუპველი ეფექტის გამოწვევა შეუძლია.

ინგუშეთის ოპოზიცია უკვე განიხილავს მიმართვას მსოფლიო საზოგადოებისადმი, რომელიც რესპუბლიკის რუსეთისგან გამოყოფას შეეხება. „ჩვენ უნდა ვთხოვოთ ევროპას ან ამერიკას, რათა რუსეთიდან გამოგვყონ. ამასთან აუცილებელია, შეწყდეს ინგუში ხალხის გენოციდი, რომელსაც კრემლი ახორციელებს“, - ასეთია მათი პოზიცია, რომელიც სულ უფრო პოპულარული ხდება მთელ ჩრდილოეთ კავკასიაში.

და კიდევ ერთი: ყველა ომი, როგორც წესი, ბოლოს მაინც მოლაპარაკებით სრულდება. და ამ მოლაპარაკებების დროს შედეგი ყოველთვის არ არის ისეთი, როგორც ომის ან მის შემდგომ მოკლე პერიოდში ჩანს.

ომის შედეგად გამოკვეთილ ახალ ვითარებაში ხშირად სულაც არ იმარჯვებს ის, ვინც გამარჯვებული ჩანს ან საომარი მოქმედებებისას დაამარცხა მეტოქე. ბოლოს და ბოლოს, საქართველო და რუსეთი ცალკე კონტინენტზე ან პლანეტაზე არ ცხოვრობენ, რომ მათ ურთიერთობას მხოლოდ მათზე ჰქონდეს გავლენა.

შევხედოთ, რა ხდება პარალელურად? ირანის ბირთვული იდეის გარშემო სრულიად ახლებური კონფიგურაცია იკვეთება; სომხეთი და თურქეთი აქამდე წარმოუდგენელ რამეზე - დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარებაზე ალაპარაკდნენ და ა.შ. და ა.შ. მოკლედ, კავკასიურ საჭადრაკო დაფაზე ფიგურები სულ სხვა კომბინაციით ლაგდებიან. პაიკებს დედოფლობის მეტი შანსი უჩნდებათ, მეფეები კი ახალ ქიშებს და შამათებს ელოდებიან. თუმცა, ეს უკვე სულ სხვა წერილის თემაა.

ავტორები: ნიკოლოზ მარკოზაშვილი

სასწავლო ცენტრი „Sapienti Sat“- პარტნიორი.
GMCG Ltd - პარტნიორი.
ESM-თბილისი - მენეჯმენტის პროგრამის ხელმძღვანელი

აკაკი თავაძე

ESM-თბილისი - მენეჯმენტის პროგრამის მასწავლებელი

ძიუდოში გამარჯვება მიიღწევა მოწინააღმდეგის წონისა და ძალის მის საწინააღმდეგოდ გამოყენების უნარით, რაც ნაკლებად ძლიერ ადამიანს აძლევს შანსს, მასზე ძლიერს აჯობოს.

„კოლუმბიის ენციკლოპედია“

მეტაფორა მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ბიზნესისა და ეკონომიკის მექანიზმების აღქმაში, ჩვენი აზრებისა და იდეების გასაგები ფორმით წარმოდგენაში. მეტაფორის აზრი ადვილი აღსაქმელია და ადამიანების მეხსიერებაში დიდხანს რჩება.

ძიუდოში გამარჯვების მოსაპოვებლად საჭიროა სისწრაფე, მოხერხებულობა და ბრძოლის მოქნილი ტაქტიკა. ძიუდოში ის იმარჯვებს, ვინც მოწინააღმდეგის უპირატესობებს წონასა და ძალაში თავის სასარგებლოდ იყენებს. ანალოგიურად - ძიუდოს სტრატეგიის გამოყენება მცირე ფირმებს ბიზნესში საშუალებას აძლევს, კონკურენტულ უპირატესობას მიაღწიონ მძლავრ ფირმებთან ბრძოლისას. მეტიც, ძიუდოს სტრატეგიის ცოდნა გარკვეულ დახმარებას გაუწევს პატარა სახელმწიფოს დიდ სახელმწიფოაგრესორთან დაპირისპირების შემთხვევაში.

ბიზნესში ძიუდოს სტრატეგიის გამოყენებას მიეძღვნა ჰარვარდის ბიზნეს-სკოლის სპეციალისტების მიერ წლების განმავლობაში ჩატარებული კვლევები, რომელთა შედეგები აისახა ბესტსელერად აღიარებულ წიგნში: David B. Yoffe, Mary Kwak, „Judo Strategy“, 2001, by Harvard Business School Publishing Corporation.

ცხადია, მეტაფორას არ შეუძლია ამომწურავი ინფორმაციისა თუ ცოდნის მოცემა. და ანალოგიაც ვერასდროს იქნება სრული. „ძიუდოს მეტაფორის“ მიზანია, დაეხმაროს ბიზნესმენს ან პოლიტიკოსს, ძიუდოსათვის დამახასიათებელი განსაკუთრებული აზროვნების სტილი აითვისოს. ამისათვის ძიუდოს სამი ძირითადი პრინციპის დეტალური ანალიზია საჭირო: მოძრაობა, წონასწორობა და ბერკეტის ეფექტი. მოძრაობით თქვენ შეძლებთ, მოწინააღმდეგეს წონასწორობა დააკარგვინოთ, რაც მას ხელს შეუშლის თავისი საწყისი უპირატესობის სრულად გამოყენებაში; წონასწორობის შენარ- ჩუნება საშუალებას მოგცემთ, მოწინააღმდეგის შეტევა მოიგერიოთ; დაბოლოს, ბერკეტის საშუალებით თქვენ შეძლებთ, მოწინააღმდეგე „მიწას დაანარცხოთ“.

ბიზნესში და პოლიტიკაში, როგორც ძიუდოში, შეიძლება, სხვადასხვა ტიპის მოწინააღმდეგე შეგხვდეთ. აქედან ის გამოდის, რომ ყოველ კონკრეტულ სიტუაციაში ილეთების შესაბამისი, კონკრეტული ერთობლიობა უნდა შეიმუშავოთ.

ვინ უნდა გამოიყენოს ძიუდოს სტრატეგია?

უპირველეს ყოვლისა, მცირე ფირმებმა და პატარა სახელმწიფოებმა, რომლებიც უპირატესობას აღწევენ არა ორგანიზაციის სიდიდის ხარჯზე, არამედ - მოხერხებულობითა და ბრძოლის სწორად წარმართვით. გამოიყენეთ ძიუდოს სტრატეგია მაშინ, როცა:

როდის უნდა გამოიყენონ ძიუდოს სტრატეგია?

როცა წარმატების მისაღწევად მნიშვნელოვანი როლი მოქნილობას, სისწრაფეს და ბრძოლის წარმოებისადმი შემოქმედებით მიდგომას ენიჭება. ეს თვისებები განსაკუთრებით ფასეულია მაღალი ტექნოლოგიების ბიზნესში, ამიტომაც, არსებული მაგალითები ძირითადად ამ სფეროს ეხება. თუმცა, ისინი საკმაოდ ეფექტიანი შეიძლება აღმოჩნდეს ტრადიციულ ეკონომიკაშიც, სადაც დომინანტის პოზიცია „მოუქნელ და ტლანქ“ ფირმებს უჭირავთ. ეს კი „ძიუდოისტისთვის“ იდეალური სამიზნეა. მაშასადამე, გამოიყენეთ ძიუდოს სტრატეგია, თუ:

ძირითადად ვისაუბრებთ ძიუდოს სტრატეგიის გამოყენებაზე ბიზნესში, მაგრამ ხშირად მოვიყვანთ პოლიტიკური დაპირისპირების მაგალითებსაც, მით უმეტეს - საქართველოში შექმნილი სიტუაცია ამის საშუალებას გვაძლევს.

მოძრაობა

ძიუდოს სტრატეგია მოძრაობით იწყება. ცნობილია, რომ ყოველ კონკრეტულ ბაზარზე არსებულ მდგომარეობას განსაზღვრავენ მსხვილი, სოლიდური ორგანიზაციები, რომლებმაც ბევრი დრო და სახსრები დახარჯეს, კლიენტების ნდობა მოიპოვეს, მომწოდებლებთან და დისტრიბუტორებთან მჭიდრო კავშირები დაამყარეს. ისინი კარგად ერკვევიან ბაზრის უმნიშვნელო ნიუანსებშიც კი. მაგრამ გარკვეული უპირატესობები მცირე ფირმებსაც აქვთ: როგორც ახალ მოთამაშეებს, მათ შეუძლიათ, ბაზარს კონკურენტული ბრძოლის საკუთარი წესები შესთავაზონ. არსებობს მოძრაობისთვის დამახასიათებელი მრავალი ილეთი. სამი ძირითადი პრინციპი ასეთია:

ნუ მოახდენთ შეტევის პროვოცირებას, იმის მიუხედავადაც კი, რომ ბაზარზე ადგილის დამკვიდრების მცდელობისას ახალბედა ფირმა, უმეტესწილად, აგრესიულია. ეს ბუნებრივია, რადგან მას სჭირდება, მომხმარებელთა ყურადღება მიიქციოს და, შესაბამისად, საკუთარი პროდუქციის საბაზრო ღირებულება გაზარდოს. ძიუდოს სტრატეგია კი სხვა ტაქტიკას გვთავაზობს. მცირე ფირმა უნდა მოქმედებდეს ისე, რომ კონკურენტებმა დროზე ადრე არ აღიქვან იგი საკუთარი ბიზნესის საფრთხედ. შედეგი - ბაზარზე მცირე ფირმების გამოჩენის იგნორირებაა.

მაგალითი 1.

საიდუმლოს ძალა.

ე.წ. Silicon Valley-ის ერთ-ერთი მობინადრე კომპანია - Transmeta 1995 წელს დაარსდა. მისი ძირითადი საქმიანობა მიკროსქემების შემუშავება იყო. აღიარებულია, რომ კომპიუტერული ტექნოლოგიების სფეროში მოღვაწე ფირმებისთვის მნიშვნელოვანია მცირე წარმატებაზეც კი მომხმარებელთა ფართო ფენების ყურადღების მიპყრობა. მიუხედავად ამისა, Transmeta ჩრდილში ყოფნას ამჯობინებდა და მისი საქმიანობა იმ დონეზე იყო გასაიდუმლოებული, რომ ფირმას ტელეფონიც კი არ ჰქონდა რეგისტრირებული. Transmeta-სადმი ინტერესი მას შემდეგ გაიზარდა, როცა კომპანიის რიგებს ოპერაციული სისტემა Linux-ის შემქმნელი ლინუს ტორვალდსი შეემატა. ხუთი წლის გასაიდუმლოებული საქმიანობის შემდეგ, კომპანიამ საკმაოდ პომპეზური ფორმით განაცხადა ახალი მიკროპროცესორის, Crusoe-ის გამოშვების შესახებ. Crusoe-ს შეეძლო ემუშავა როგორც ოპერაციულ სისტემა Windows-თან, ისე Linux-თან. გარდა ამისა, იგი მოიხმარდა გაცილებით ნაკლებ ენერგიას, ვიდრე ჩიპების ცნობილი მწარმოებლის - Intel-ის მიერ შექმნილი პროცესორები. ამასთან, Crusoe-ს კონფიგურაცია მათი ნოუთბუკებში გამოყენების ფართო შესაძლებლობას იძლეოდა. ამ მოვლენამ ჩიპების მთელი ბაზარი შეაზანზარა. სწორედ ამიტომაც ცდილობდა თრანსმეტა, ადრე არ მიეპყრო საზოგადოების ყურადღება და არ გამოწვია Intel-ის საპასუხო რეაქცია. საბოლოოდ, Transmeta-ს ამ ტაქტიკამ გაამართლა. ინვესტორებმა - Gateway-მ და AOL-მა გადაწყვიტეს, ახალი თაობის ქსელურ მოწყობილობებში Crusoe გამოეყენებინათ. მათ კვალდაკვალ მიჰყვნენ კომპიუტერების მწარმოებლები IBM და Sony, რომლებმაც გამოაცხადეს ახალი მოდელის ნოუთბუკების Crusoe-ს პროცესორით დაკომპლექტების შესახებ.

Transmeta-ს შეეძლო, კიდევ უფრო დიდი წარმატებისთვის მიეღწია, გასაიდუმლოებული საქმიანობა უფრო მეტი ხნით რომ შეენარჩუნებინა და უფრო მოკრძალებული ფორმით მოეხდინა ახალი პროდუქტის წარდგენა. მართალია, მან სწრაფად მოახერხა მნიშვნელოვანი და საკმაოდ მომგებიანი კონტრაქტების გაფორმება, მაგრამ ამგვარმა ქმედებამ Intelis საპასუხო რეაქცია გამოიწვია - მან სულ რამდენიმე თვეში გამოუშვა Crusoe-ს კონკურენტი პროდუქტი და Transmeta-ს პარტნიორების გადაბირებაც მოახერხა. მიუხედავად ამისა, Transmeta-ს ზრდა იმდენად სწრაფი იყო, რომ 2000 წლისათვის იგი საჯარო კომპანია გახდა და თავისი აქციები საფონდო ბირჟაზე განათავსა.

მაგალითი 2.

გოლიათებზე გამარჯვებული

კომპანია Netscape საკუთარ თავს „გოლიათებზე გამარჯვებულად“ მიიჩნევდა. მიუხედავად Netscape-ის ბაზარზე არამყარი პოზიციისა, მისი დამაარსებლები, ჯიმ კლარკი და მარკ ანდერსენი, ყველანაირად ცდილობდნენ პირდაპირ შეეტიათ Microsoft-ისთვის. 1995 წელს ერთ-ერთ პრესკონფერენციაზე კლარკმა მოიყვანა ანალოგია ფილმიდან „ვარსკვლავური ომები“ და Microsoft-ს „სიკვდილის ვარსკვლავი“ უწოდა, ხოლო საკუთარი კომპანია „მეამბოხეთა რესპუბლიკას“ შეადარა, რომლის მისია სამყაროს ამ ბოროტებისაგან ხსნაა. თავის მხრივ, ანდერსენი, რომელიც მხოლოდ 24 წლის იყო, ჟურნალისტებთან აცხადებდა, რომ ინტერნეტის განვითარება გამოიწვევდა Windows-ის პოპულარობის დაცემას და, საბოლოოდ, იგი გახდებოდა „მხოლოდ ცუდად შედგენილი დრაივერების უბრალო კრებული“. ახალგაზრდების აგრესიულმა პოზიციამ მართლაც მოუტანა Netscape-ს მოკლევადიანი პოპულარობა, მაგრამ Microsoft-ის მისამართით მათმა მუდმივმა გამოხტომებმა ბილ გეიტსი აიძულა, Microsoft-ის უმნიშვნელოვანეს ამოცანად ინტერნეტისთვის იმ პროგრამული უზრუნველყოფის შემუშავება დაესახა, რომელსაც Internet Explorer-ი უწოდეს. ასე იქცა Netscape მძლავრი კორპორაციის სამიზნედ და, ათთვიანი „ბრძოლის“ შემდეგ, Netscape-ს აქციების ფასი ნულამდე დაეცა.

მაგალითი 3.

საქართველო vs რუსეთი.

როგორც ჩანს, რუსეთის აგრესიის პროვოცირება მოახდინა საქართველოს ნატოში შესვლის შესახებ რუმინეთში გახმოვანებულმა განაცხადმა და, რაც მთავარია, იქ დაფიქსირებულმა დროებითმა უარმა. შედეგად, რუსეთმა მოამზადა საქართველოზე შეტევის გეგმა და პირდაპირი დარტყმის განხორციელებისათვის შესაფერისი დრო შეარჩია. ცხადია, სამხედრო თვალსაზრისით, ასეთი ტიპის შეტაკების დროს პატარა სახელმწიფო განწირულია.

გამოკვეთეთ თქვენი კონკურენტული სივრცე. ბაზარზე შესვლის ამ ეტაპზე უნდა მოახერხოთ, არამარტო გადარჩეთ, არამედ მიაღწიოთ უპირატესობას თამაშის საკუთარი წესებისა და პარამეტრების შემოღებით. Netscape Communications-ის ყოფილი ტოპმენეჯერი, ჯიმ ბარკსდეილი, ამ აზრს მეტაფორით გამოხატავს: „ნიანგისა და დათვის ბრძოლის შედეგი მნიშვნელოვნად განპირობებულია ადგილის რელიეფით“. თითოეული მათგანი განსაკუთრებით საშიშია თავის ტერიტორიაზე, მაგრამ დათვი ეფლობა ჭაობში, ხოლო ნიანგს არ შეუძლია თავისი ძალის სრულად დემონსტრირება ხმელეთზე. ამიტომაა, რომ თანაბარი ძალის მქონე მოწინააღმდეგეების შერკინებისას გამარჯვება იმას რჩება, ვინც საკუთარ ტერიტორიაზე იბრძვის.

ამ მეტაფორის აზრი შემდეგია: ეცადეთ კონკურენტული ბრძოლა მოწინააღმდეგისათვის უჩვეულო პირობებში აწარმოოთ; აიძულეთ იგი, ითამაშოს ახალი წესებით; ეძებეთ ბაზრის ახალი სეგმენტები; შექმენით „სწორი“ პროდუქტი; განსაზღვრეთ, სად შეიძლება დომინანტის პოზიციის დაკავება. ისიც გაითვალისწინეთ, რომ ყოველ „ჩემპიონს“ სუსტი წერტილები აქვს, რადგანაც თითოეული მათგანი ზედმეტად ენდობა საყვარელ „ილეთებს“.

ამ ტაქტიკის გამოყენება ორ უპირატესობას მოგცემთ: ერთი მხრივ, კონკურენტს მისთვის უცხო პირობებში ბრძოლა მოუხდება და, მეორე მხრივ, მოულოდნელობის ფაქტორით ისარგებლებთ. მართალია, გრძელვადიან პერიოდში თქვენი კონკურენტი ახალ წესებს შეეჩვევა, მაგრამ მოკლევადიანი პერიოდი საკმარისია, რათა კონკურენტი შეასუსტოთ. ეს კი თქვენს ქმედებებზე სერიოზული საპასუხო რეაქციის დაგვიანებას გამოიწვევს.

მაგალითი 4.

პარადიგმის ცვლილება.

80-იანი წლებიდან დაწყებული, ფინანსური კომპიუტერული პროგრამების პოპულარობა სულ უფრო იზრდება. იმ დროს გავრცელებული იყო დარგის პარადიგმა - პროგრამული უზრუნველყოფა იქმნება მსხვილი კომპანიებისათვის და ეყრდნობა შემდეგ პრინციპს: „პროგრამა მით უკეთესია, რაც უფრო მეტი ფუნქცია აქვს“. აქედან გამომდინარე, ისეთი თვისებები, როგორებიცაა სიმარტივე და მოხერხებულობა ნაკლებად მნიშვნელოვნად ითვლებოდა. შედეგად, ლიდერის პოზიცია ყოველთვის მრავალფუნქციურ პროგრამას ეკავა. მაშინ ასეთ პროგრამას ენდი ტობაიასას მიერ ფინანსური ანგარიშებისათვის შექმნილი Managing Your Money წარმოადგენდა, რომელიც, კონკურენტებთან შედარებით მეტი ფუნქციის რეალიზაციის გამო, ბაზრის 70%25-ს ფლობდა. ამ პერიოდში ბაზარზე გამოჩნდა კომპანია Intuit, რომლის დამაარსებელი ჰარვარდის ბიზნეს ადმინისტრირების მაგისტრი, სკოტ კუკი გახდა. მან გაითვალისწინა Procter & Gamble-ში მიღებული ოთხწლიანი გამოცდილება, რომლის თანახმად, უნდა გამოიკვლიო მომხმარებელთა მოთხოვნები, ახალი პროდუქტი მყიდველთა რეალური ინტერესების გათვალისწინებით შეიმუშავო და პროდუქტების სამომხმარებლო ტესტირება ჩაატარო. შედეგად მან დარგს Procter & Gamble-ის სამომხმარებლო პარადიგმის ანალოგი ახალი პარადიგმა შესძინა.

ერთი შეხედვით, ასეთ პირობებში Intuit-ს ბაზარზე შესვლის არავითარი შანსი არ ჰქონდა. კუკი არც კი ფიქრობდა „უკეთესი“ პროდუქტის შექმნაზე. მან გადაწყვიტა შეექმნა „სწორი“ პროდუქტი - Quicken. ამ პროგრამას მხოლოდ შეზღუდული რაოდენობის ფუნქციები ჰქონდა, მაგრამ იგი ასრულებდა ყველა იმ ფუნქციას, რაც რეალურ ცხოვრებაშია საჭირო: ჩეკების გამოწერა, ანგარიშების შედარება და ა.შ. ამასთან, ამ ფუნქციებს Quicken-ი გაცილებით უფრო სწრაფად ასრულებდა და ამ პროგრამით მუშაობა შეეძლო ყველა მსურველს სპეციალური განათლების გარეშე. თავისი პროგრამის უპირატესობის დემონსტრირებას სკოტ კუკი ყოველ პრესკონფერენციაზე ახდენდა და თავისი ნოუთბუქის საშუალებით „იმპროვიზებულ“ ტესტს ატარებდა: ყოველ მსურველს შეეძლო ფინანსური ოპერაციები სხვადასხვა პროგრამით შეესრულებინა და ისინი ერთმანეთთან შეედარებინა.

ახალი წესების შემოტანით Intuit-მა კონკურენტები რთული ამოცანის გადაწყვეტის აუცილებლობის წინაშე დააყენა. დარგის ლიდერებმა ცადეს საფასო ომის წარმოება (Quicken 99 დოლარი, ხოლო Managing Your Money - 199 დოლარი ღირდა), თუმცა კრახი განიცადეს. მაშინაც კი, როცა Intuit უკვე ბაზრის 70%25-ს ფლობდა, დარგის ყოფილმა ლიდერებმა ვერ გაიგეს, თუ რაში იყო საქმე. სწორედ ეს გახლდათ ახალი პარადიგმის ძალა. თუ კომპანია დარწმუნებულია მხოლოდ ერთი მოსაზრების სისწორეში, მაშინ გაუჭირდება, სამყაროს სხვა თვალით შეხედოს.

მაგალითი 5.

საქართველო vs რუსეთი.

რას არ ელოდებოდნენ რუსები? საქართველოს მხრიდან ცეცხლის შეწყვეტას და ჯარის პოზიციებიდან მოხსნას. მათ ინერციით გააგრძელეს მოქმედება შემუშავებული გეგმის მიხედვით და აღმოჩნდნენ სიტუაციაში, როდესაც მსოფლიო საზოგადოების წინაშე თავის მართლება დასჭირდათ. სწორედ ამ სიტუაციაში ცხადად გამოიკვეთა რუსეთის პოლიტიკის ცინიზმი და იგი რამდენიმე დღეში პოლიტიკურ იზოლაციაში აღმოჩნდა. რუსეთმა ვერ შეძლო საკუთარი გეგმის ბოლომდე მიყვანა და მოქმედება მას მისთვისვე მოულოდნელ და მოუხერხებელ კონკურენტულ სივრცეში მოუხდა. მეორე მხრივ, საქართველომ მსოფლიო საზოგადოების ყურადღება მიიქცია და მკვეთრად გაზარდა ნატო-ში გაწევრიანების შანსები.

იმოქმედე მიზანმიმართულად. ზემოთ აღწერილი ორი მეთოდი საშუალებას იძლევა, მოიგოთ დრო და განახორციელოთ მანევრი, გამოიყენოთ მოხერხებული მომენტი და საკუთარი პოზიცია განიმტკიცოთ. ადრე თუ გვიან კონკურენტები მიხვდებიან, რომ ბაზარზე თქვენი გამოჩენა მათთვის საფრთხეს წარმოადგენს. მართალია, დასაწყისში მათ ქმედებებს შეიძლება აკლდეს დამაჯერებლობა, მაგრამ გარკვეული დროის შემდეგ ისინიც დაიწყებენ თქვენი წესებით და მეთოდებით თამაშს. უდავოა, რომ თქვენი წარმატება თქვენს სისწრაფეზე იქნება დამოკიდებული. მაგრამ სისწრაფემ არ უნდა დაჩრდილოს ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხები, როგორიცაა პროდუქციის ხარისხი და მომხმარებელთა კმაყოფილება. ზედმეტად არც კომპანიის სახსრები უნდა დაიხარჯოს. ძიუდოს სტრატეგებისთვის სისწრაფე საშუალებაა და არა მიზანი!

მაგალითი 6.

სისწრაფე, როგორც სწრაფი ზრდის საშუალება.

კომპანია Ariba იმ დროს შევიდა მონაცემთა ბაზების მართვის სისტემების ბაზარზე, როცა ბაზრის ერთპიროვნული ლიდერი Oracle იყო. თუმცა, Ariba-ს მხოლოდ 4 წელი დასჭირდა იმისათვის, რომ დარგის ლიდერი გამხდარიყო. კომპანიის ყურადღება ორი ძირითადი ამოცანის გადაწყვეტისკენ იყო მიმართული: კონკურენტებთან მიმართებაში მნიშვნელოვანი უპირატესობის მოპოვება და წარმოების მასშტაბების სწრაფი ზრდა.

თავდაპირველად Ariba ცდილობდა, თავისი პროდუქციის სწრაფად გასაღების ბაზარი მოეძებნა. „წარმატებული ბიზნეს-საქმიანობა ყოველთვის მყიდველით იწყება, - აცხადებდა კომპანიის ვიცე-პრეზიდენტი სტრატეგიული განვითარების დარგში ბობი ლენტა, - მყიდველი კი მოიზიდავს მომწოდებელს, როგორც სადრენაჟო ჭა იზიდავს წყალს“. Ariba-მ მოახერხა მყიდველთა ყურადღების მიპყრობა, შეძლო მომწოდებლებთან მჭიდრო კავშირების დამყარება და საკუთარი კომერციული ქსელის შექმნა დაიწყო. Ariba თანმიმდევრობით გადადიოდა ერთი ეტაპიდან მომდევნოზე და მოახერხა ბაზარზე სასურველი პოზიციის დაკავება, თანაც ისე, რომ კლიენტების ნდობა არ დაუკარგავს.

პარალელურად, დაარსების დღიდან, ორგანიზაციის ხელმძღვანელობამ შეიმუშავა კომპანიის განვითარების გეგმა, რომელშიც მოკლედ იყო ჩამოყალიბებული კომპანიის მისია, გრძელვადიანი მიზნები, სტრატეგია, ორგანიზაციის ფასეულობები. კომპანიის ტოპ-მენეჯმენტი მიიჩნევდა, რომ სანამ კომპანია პატარაა, მათ ყველაფრის გაკონტროლება შეუძლიათ. მაგრამ ისიც კარგად ესმოდათ, რომ, კომპანიის სწრაფი ზრდის შემთხვევაში, კონტროლი საკმაოდ გართულდებოდა.

ამ პრობლემის გადაწყვეტა კომპანიის მთავარმა აღმასრულებელმა დირექტორმა კეიტ კრეჩმა იკისრა, რომელიც წელიწადნახევრის განმავლობაში უშუალოდ აცნობდა ყოველ ახალ თანამშრომელს კომპანიის გეგმებს. კომპანიის ზრდასთან ერთად, ასეთი ინდივიდუალური მიდგომა შეიცვალა კოლექტიური შეხვედრებით და სასწავლო სემინარებით, თუმცა, ორგანიზაცია მაინც ცდილობდა, კონტროლი არ შეესუსტებინა.

ასევე საფუძვლიანი მიდგომა ჰქონდა Ariba-ს ახლად შეძენილი ფირმის კომპანიაში ინტეგრაციის საკითხში. მიუხედავად კომპანიის სწრაფი ზრდისა, მას არ შეეძლო საკუთარი ძალებით, დამატებითი ტექნოლოგიებისა და კომპეტენტური სპეციალისტების გარეშე, კონკურენცია გაეწია Oracle-სთვის. აუცილებელი გახდა ახალი ფირმების ინტეგრაცია არსებულ კომპანიაში. აქ კარგად ესმოდათ, რომ ბევრ სხვა სწრაფად განვითარებად კომპანიაზე ასეთმა ნაბიჯებმა უარყოფითი გავლენა მოახდინა განსხვავებული კორპორაციული კულტურების არათავსებადობის გამო. Ariba-მ გაითვალისწინა Cisco-სა და GE-ის გამოცდილება - მან ახალი ფირმების ინტეგრაციის პროცესი რამდენიმე ეტაპად დაყო. უპირველესად, შესაძენი ფირმის კორპორაციული კულტურა უნდა ყოფილიყო მისაღები Ariba-სთვის; შემდეგ, კომპანიაში აუცილებლად ინიშნებოდა მაღალი რანგის მენეჯერი, რომელიც პასუხს აგებდა ახალი ფირმის არამარტო შეძენაზე, არამედ კორპორაციაში მის ინტეგრაციაზე. ახლად შეძენილი ფირმის თანამშრომლებს პირველივე შეხვედრისას გარკვევით უხსნიდნენ, რომ ისინიც იმავე უფლებებით ისარგებლებდნენ, როგორითაც ძველი თანამშრომლები. მართალია, ასეთი მიდგომით Ariba-ს შინაგანი პოტენციალი სწრაფი ტემპებით იზრდებოდა, მაგრამ ეს მაინც არ იყო საკმარისი კონკურენტული უპირატესობის მოსაპოვებლად. ამიტომ, მათ გადაწყვიტეს, ახალი პროექტების შემუშავებაში პარტნიორებიც ჩაერთოთ. ეს, თავის მხრივ, სწავლების ისეთი მეთოდებისა და სახელმძღვანელოების შემუშავების აუცილებლობას იწვევდა, რომლებიც საშუალებას მისცემდა პარტნიორ კომპანიას, დამოუკიდებლად მოეხდინა Ariba-ს მიერ შემუშავებული სისტემების ინსტალაცია და გამართვა. ასეთი მიდგომა დამახასიათებელია კორპორაციული პროგრამული უზრუნველყოფის ბაზრისათვის, მაგრამ Ariba ძალ-ღონეს არ იშურებდა, რომ პროცესი მაქსიმალურად მოქნილი ყოფილიყო. შედეგად, თუ Ariba-ს პროდუქტის ინსტალაცია-გამართვაში ფირმა-პარტნიორის ყოველ 15 ადამიანზე მისი ერთი ან ორი თანამშრომელი მონაწილეობდა, ანალოგიური დავალების შესასრულებლად კონკურენტები იყენებდნენ საკუთარ 50 და ფირმა პარტნიორის 200 თანამშრომელს. ამიტომაც სარგებლობდა Ariba-ს პროდუქცია მეტი პოპულარობით (შედარებისათვის: 2000 წელს Ariba-მ გააფორმა 200 კონტრაქტი, მაშინ, როცა Oracle-მ - მხოლოდ 30). 2000 წლიდან Ariba-ს ახალ კონკურენტებთან შერკინება და ახალი ამოცანების გადაჭრა მოუხდა. Ariba-ს ხელმძღვანელებს შეუძლიათ იამაყონ იმით, რომ მათ პროგრამული უზრუნველყოფის ბაზარზე ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფად მზარდი კომპანია შექმნეს.

მაგალითი 7.

საქართველო vs რუსეთი.

საქართველო დღემდე საკმაოდ სწრაფად მოქმედებდა და შეძლო მსოფლიო საზოგადოების ინფორმირება რუსეთის აგრესიის შესახებ. დღეს რუსეთს თავისმართლება უხდება გაეროში და ევროკავშირის სახელმწიფოების წინაშე. ამავე დროს, რუსეთმა „მოახერხა“ გარკვეული ხასიათის რეაგირებაც: უხეშად დაარღვია გაეროს მშვიდობისმყოფელის მანდატი და საქართველოს ტერიტორიაზე შექმნა ე.წ. ბუფერული ზონები, რაც, პრაქტიკულად, ტერიტორიის ანექსიის ტოლფასი ქმედებაა. გარდა ამისა, მოსკოვმა ოფიციალურად აღიარა სეპარატისტების დამოუკიდებლობა.

საქართველო შეზღუდულია მოქმედებების სისწრაფის მხრივ: ამერიკის პრეზიდენტის არჩევნები ჩატარდება ნოემბერში (მანამდე კი არაბუნებრივია ბუშის ადმინისტრაციამ მიიღოს მკაცრი ზომები, რადგან მათი რეალიზება და კონტროლი სხვას მოუწევს), ხოლო ნატო მხოლოდ დეკემბერში თუ მიიღებს გადწყვეტილებას. როგორც ჩანს, რუსეთის სტრატეგია „ვაჭრობასთანაა“ დაკავშირებული: თუ ზეწოლა გაიზრდება - ბუფერულ ზონებს გავაუქმებ, სეპარატისტების დამოუკიდებლობის აღიარებას კი არ დავთმობ.

ძიუდოს სტრატეგიის განხილვას ჟურნალის შემდეგ ნომერში გავაგრძელებთ.

„მიზანი ამართლებს საშუალებებს“

ნიკოლო მაკიაველი

სახელმწიფო ორგანიზაციაა. და, როგორც ნებისმიერი ორგანიზაცია, იგი მართვას ექვემდებარება. რა თქმა უნდა, სახელმწიფო არაა ბიზნეს-ორგანიზაცია ჩვეულებრივი გაგებით, თუმცა, ეკონომიკური მდგენელი არსებით როლს თამაშობს სახელმწიფოს ფუნქციონირებაში.

სახელმწიფოს, როგორც ორგანიზაციას, მთელი რიგი თავისებურებები აქვს. აი, ზოგიერთი მათგანი:

მაგალითის სახით განვიხილოთ საქართველოში მომხდარი მოვლენები. ამ მოვლენებში ჩართულებია: „ზე“-სახელმწიფო - რუსეთი, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ დამოუკიდებელი საქართველო და სულ ცოტა ხნის წინ თვითაღიარებული სახელმწიფოების სტატუსის მქონე აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი. გარდა ამისა, აქ მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ ნატო-ს სტრუქტურაში გაერთიანებული - აშშ და ევროკავშირის სახელმწიფოები.

დავიწყოთ რუსეთით. როგორ აპირებს დღევანდელი რუსეთი კეთილდღეობის მიღწევას? პასუხი ცხადია: ე.წ. „держава“-ს (ანუ იმპერიის) აღდგენა-აშენების გზით. მენეჯმენტის ერთ-ერთი პირველადი პრინციპია: ორგანიზაციაში მომუშავე პერსონალი უნდა იზიარებდეს მფლობელების და ტოპ-მენეჯერების მიერ ჩამოყალიბებულ მისიას. ამ თვალსაზრისით, უნდა ვაღიაროთ, რომ რუსეთის მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი ეთანხმება იმპერიის აღდგენის გზას და სურს, თავისი წვლილი შეიტანოს „დერჟავის“ აშენების საქმეში. მაგრამ ერთია სურვილი, ხოლო სხვა - მისი რეალური განხორციელების შესაძლებლობა, რომელიც ცდება ცალკეული სახელმწიფოს საზღვრებს და წინაღმდეგობებს აწყდება სხვა სახელმწიფოების მხრიდან (რადგან ერთის გაძლიერება აქაც, როგორც ბიზნესში, სხვების ხარჯზე ხდება). საჭიროა კონკურენტული უპირატესობა. და თან ისეთი, რომლის გამეორება, ან გვერდის ავლა სხვა სახელმწიფოებს არ შეუძლიათ. ამ შემთხვევაში, მძლავრი სამხედრო პოტენციალი აუცილებელი პირობაა. მაგრამ ის არაა საკმარისი, რადგან ამ სიბრტყეში უპირატესობის შენარჩუნება დიდი ხნით, როგორც პრაქტიკა გვიჩვენებს, შეუძლებელია.

მაშ, რაზე ამყარებს იმედებს რუსეთი? თავისი წინაპრების სხვისი მიწების დაპყრობაზე ორიენტირებული სტრატეგიის შედეგზე: ბუნებრივი რესურსების (ნავთობი და აირი) დიდ მარაგზე. ენერგორესურსების დეფიციტის გამო, ევროპული სახელმწიფოები დღეს ცალსახად არიან დამოკიდებულნი რუსეთიდან მიღებულ ენერგომატარებლებზე (განსაკუთრებით - ბუნებრივ აირზე). რუსეთისთვის მნიშვნელოვანია ის გარემოებაც, რომ არ უნდა არსებობდეს მომარაგების ალტერნატიული ვარიანტები. გარდა ამისა, რუსეთი ძირითად კონკურენტად მასზე ტექნოლოგიური თვალსაზრისით გაცილებით უფრო მძლავრ ქვეყანას - ამერიკის შეერთებულ შტატებს მიიჩნევს, რომელსაც ევროკავშირის ქვეყნებთან ტრადიციულად ძლიერი ეკონომიკური და პოლიტიკური პოზიცია აქვს. მათ შორის არსებული ურთიერთობები ფორმალურად სპეციალურად შექმნილ ორგანიზაციაში გამოიხატება, რომელიც ცნობილია ნატოს სახელით. მაშასადამე, რუსეთის სტრატეგიული მიზანია ნატოს დასუსტება აშშ-ის და ევროკავშირის ქვეყნებს შორის აზრთა და ინტერესების სხვაობის დაფიქსირებისა და გაღრმავების გზით. რუსეთი ცდილობს ისეთი სიტუაციების გენერირებას, რომლებიც ამერიკელების მხრიდან უარყოფით რეაქციას იწვევს, შემდეგ კი იყენებს რესურსების ბერკეტს, რათა აიძულოს ევროპის ქვეყნები, მხარი არ დაუჭირონ აშშ-ის პოზიციას. ევროპელები პრინციპულობით არც არასდროს გამოირჩეოდნენ (ალბათ, არ არის შემთხვევითი, რომ ორივე მსოფლიო ომი, ძირითადად, ევროპის ტერიტორიაზე მიმდინარეობდა) და, ალტერნატივის არარსებობის პირობებში, ხშირად ნაწილობრივ მაინც ეთანხმებიან სიტუაციის რუსეთის მიერ შემოთავაზებულ ინტერპრეტაციას (მაშინაც კი, როდესაც მშვენივრად ხედავენ ამ ინტერპრეტაციის სიყალბეს). ენერგოშანტაჟის სტრატეგიის წარმატების უტყუარი ნიშანია ევროპელების ფრაზა: „რუსეთი ჩვენი პარტნიორია!“. რუსეთი კი ამ დროს კატა ლეოპოლდის როლს ასრულებს და თაგვებს მოუწოდებს: „Давайте, ребята, жить дружно!“

მეორე მხრივ, რუსეთის მიერ არჩეული სტრატეგია მაშინაა ეფექტიანი, როდესაც ენერგომატარებლების მიწოდების ალტერნატიული ვარიანტები არ არსებობს. როგორ ფიქრობთ, რატომ გაიყვანა ასე ადვილად რუსეთმა საკუთარი ჯარი ნავთობით მდიდარი აზერბაიჯანიდან? თურქმენეთი მდიდარია ბუნებრივი აირით, მაგრამ, ადგილმდებარეობიდან გამომდინარე, მას არ შეუძლია საკუთარი ძალებით მიაწოდოს აირი ევროპას ან ჩინეთს. ამიტომ ყიდულობს რუსეთი მისგან და შემდეგ თავად ყიდის ბუნებრივ აირს. ამასთან, როგორც რესურსის მფლობელთან, ასევე, პოტენციურ მომხმარებელთანაც, რუსეთს უფრო ძლიერი პოზიცია აქვს: ერთს არ შეუძლია მიაწოდოს, მეორეს კი - სხვაგან იშოვოს. ამიტომაც, რუსეთი ყიდულობს იაფად, ყიდის ძვირად, ანუ ამ თამაშში „მილის მფლობელი“ იგებს.

როგორც ჩანს, გარკვეული ანალოგია დაინახა რუსეთმა აზერბაიჯანული ნავთობის შემთხვევაშიც: სამხრეთით ირანია, რომელსაც საკუთარი ნავთობი აქვს, აღმოსავლეთის გზა ჩაკეტილია არასტაბილური და ეკონომიკურად სუსტი ავღანეთით. ჩრდილოეთის გზა კი რუსეთში (გროზნოს გავლით, ნოვოროსიისკის მიმართულებით) გადის. ამ გზის ამუშავება სრულად შეესაბამება რუსეთის მიერ არჩეულ სტრატეგიას. ამით, სხვათა შორის, აიხსნება კიდეც ჩეჩნების მიმართ რუსეთის მიერ გამოჩენილი სისასტიკეც: „მილს“ საფრთხე დაემუქრა.

და სწორედ აქ ჩნდება საქართველო, რომელსაც, საკუთარი გეოპოლიტიკური მდგომარეობის გამო, შეუძლია ჩაშალოს რუსეთის მიერ აწყობილი სტრატეგია. აზერბაიჯანის მეზობელი ქვეყანა საკუთარ კეთილდღეობას თავისი ადგილმდებარეობის გამოყენებას უკავშირებს. ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილის სტრატეგიული მნიშვნელობა ენერგომატარებლების ევროპაში მიწოდების ალტერნატიული შესაძლებლობის შექმნაშია. მომავალში ამ გზას შეიძლება შეუერთდეს ყაზახეთი (და თურქმენეთიც კი) და ევროპას მიეწოდოს არამარტო ნავთობი, არამედ ბუნებრივი აირიც. ევროპა ამით თავს დააღწევს ენერგოშანტაჟს... სცენარის ასეთი განვითარებისას, რუსეთის მხრიდან „დერჟავის“ შექმნის სტრატეგიას საფრთხე ემუქრება - დღეს სხვა სტრატეგიული შესაძლებლობა რუსეთს უბრალოდ არ გააჩნია და თავისი ნებით მისიაზე უარს არ იტყვის. საქართველოს ნატოში შესვლის სურვილი სწორედ ამ სტრატეგიული მოსაზრებებით უნდა ავხსნათ: ენერგომატარებლების ტრანსფერი საქართველოს ტერიტორიის გამოყენებით მნიშვნელოვანია ქვეყნის ეკონომიკის განვითარებისთვის და, ამავე დროს, მოითხოვს დაცვას, რადგან ძირს უთხრის „ზე“-სახელმწიფოს სტრატეგიას.

რუსეთისთვის მიუღებელია საქართველოს სტრატეგია „მილი + ნატო“, ანუ ნატო საქართველოში, რომელიც მილს იცავს. უბრალოდ „ნატო“ ამ რეგიონში დიდ საფრთხეს არ უნდა წარმოადგენდეს: ნატო ისედაც ხომ უკვე თურქეთშია! რუსეთისთვის პრობლემურია სტრატეგია „მილი“. მაგრამ დაუცველი მილი რუსეთს სხვადასხვა ვარიანტის გათამაშების საშუალებას აძლევს, რომლებშიც ძირითადი მაინც არსებული მმართველი გუნდის შეცვლაა.

გავიხსენოთ - ბიზნესში ორგანიზაცია თავის განვითარებას ხშირად უკავშირებს სხვა ორგანიზაციების ე.წ. შთანთქმა-შესყიდვის სტრატეგიას (merger-acquisition strategy). ამასთან, არსებობს შთანთქმის ორი განსხვავებული ვარიანტი: მეგობრული და მტრული. მეგობრული შთანთქმის დროს შეძენილი ფირმის მენეჯმენტი ორგანიზაცია-აგრესორთან თანამშრომლობს. შესყიდვის შემდეგ ფირმა ხშირად რჩება დამოუკიდებელი ოპერაციული თვალსაზრისით, ხოლო მენეჯმენტი საკუთარ პოზიციებს ინარჩუნებს. ორგანიზაციამყიდველი მფლობელის როლით კმაყოფილდება და ფირმის ფინანსურ პოლიტიკას აკონტროლებს. თუმცა, ზოგჯერ შეძენილი ფირმა დამოუკიდებლობას კარგავს და ორგანიზაცია-აგრესორის ქვედანაყოფად გარდაიქმნება. ამ შემთხვევაშიც, მენეჯმენტი ქვედანაყოფის სათავეში რჩება. მტრული შთანთქმის დროს კი ფირმის მენეჯმენტი ეწინააღმდეგება საკუთარი დამოუკიდებლობის დაკარგვას. თუ შთანთქმა მაინც განხორციელდა, ორგანიზაცია-აგრესორი ცვლის მენეჯმენტს და მოჰყავს მის მიმართ ერთგულ მმართველთა გუნდი.

სახელმწიფოებს შორის მფლობელის ფორმალური სტატუსი არ არსებობს, მაგრამ არსებობს „ქვეყანა სატელიტის“ ცნება: ეს ისეთი სახელმწიფოა, რომელიც ფორმალურად დამოუკიდებელია, მაგრამ რეალურად სახელმწიფო-პატრონის ინტერესების სრული დაცვით მოქმედებს. ხშირად იგი იძულებულია ასე ობიექტური გარემოებების გამო მოიქცეს (მაგალითად, საკუთარი არასასურველი ადგილმდებარეობიდან გამომდინარე). შეიძლება გავიხსენოთ ყოფილ საბჭოთა კავშირში შემავალი შუა აზიის რესპუბლიკები და სომხეთი. ეს მეგობრული შთანთქმის ანალოგიაა. საქართველოს უაღრესად ხელსაყრელი ადგილმდებარეობა აქვს, რაც მას საშუალებას აძლევს, რეალურ დამოუკიდებლობაზე იფიქროს. ამ შემთხვევაში, რუსეთისთვის გამოსავალია „მეგობრული“ მმართველური გუნდის არსებობა. ამის მიღწევა კი რთულია. მაგრამ „მილი + ნატო“ სტრატეგიის ვარიანტში ეს გამოსავალი ერთადერთია და განსაზღვრავს „ზე“-სახელმწიფოს პოლიტიკის მიმართულებას. ამ თვალსაზრისით, საინტერესოა რუსეთის მიერ აღიარებული სეპარატისტი რესპუბლიკების - აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის - მისწრაფებები. აფხაზეთი შავი ზღვის სანაპიროს გასწვრივ მდებარეობს, რაც მას ტურიზმის განვითარების საშუალებას აძლევს. ამიტომაა იგი დაინტერესებული „მეგობრული“ დამოუკიდებლობის შენარჩუნებაში. სამხრეთ ოსეთს კი დამოუკიდებელი არსებობა, უბრალოდ, არ შეუძლია. ამიტომ „ნატრობს“ იგი რუსეთის შემადგენლობაში პირდაპირ შესვლას.

საქართველოს „მილი+ნატო“ სტრატეგიის ჩაშლა არსებულ პირობებში რუსეთისგან მოითხოვდა ძალისმიერ ჩარევას ანუ პირდაპირ სამხედრო აგრესიას. ამას კი შეეძლო, საგრძნობლად გაეფუჭებინა რუსეთის ურთიერთობები ევროკავშირის ქვეყნებთან (როგორც ეს მოხდა უნგრეთსა და ჩეხოსლოვაკიაში სამხედრო შეჭრის დროს). აქ კი გადამწვეტი როლი შეასრულა რუმინეთში საფრანგეთის და გერმანიის „თამადობით“ საქართველოს ნატოში შესვლაზე უარის თქმამ. ამ გადაწყვეტილებით ევროპის ქვეყნები აშშ-ს დაუპირისპირდნენ. რუსეთმა სწორედ აქ დაინახა შესაძლებლობა - ერთდროულად შეუტიოს საქართველოს და არ „დაკარგოს“ ევროკავშირის ქვეყნები: თუ დაგეგმილ აგრესიას ევროპული ქვეყნები საბოლოო ჯამში შეეგუებიან, ამით მათი დაპირისპირება ამერიკელებთან კიდევ უფრო გაღრმავდება. ამასთან, რუმინეთში ნატომ რუსეთს, ფაქტობრივად, „დედლაინიც“ დაუწესა: 2008 წლის დეკემბერი, როდესაც იგი ამ საკითხის ხელახალ განხილვას გეგმავდა.

მენეჯმენტში მოქმედებს წესი: „ნუ გაიტან დირექტორთა საბჭოზე მოუმზადებელ საკითხს“. მენეჯერი წინასწარ უნდა დარწმუნდეს, რომ საბჭო მხარს დაუჭერს მის წინადადებას. სხვანაირად შეიძლება უარი ეთქვას მართლაც ღირებულ წინადადებას. „მილი“-ს სტრატეგია, რა თქმა უნდა, ევროპული ქვეყნების ინტერესებშია, მაგრამ ეს „ხვალინდელი ქათამია“, ხოლო დღეს კი რუსეთმა შეიძლება მათ ბუნებრივი აირის მიწოდება შეუზღუდოს. ამიტომ ისინი არც უარს ამბობენ და არც გადაწყვეტილებას იღებენ. ეს კი საქართველოსთვის ომს ნიშნავს, ომს, რომლის მოგება შეუძლებელია...

მოკლედ ჩამოვაყალიბოთ რუსეთის მიერ არსებული სიტუაციის აღქმა:

საქართველოს „მილი+ნატო“ სტრატეგია;

ქვეყნის „ურჩი“ მმართველი გუნდი;

კავკასიაში თავისუფალი ქვეყნის არსებობის პრეცედენტი.

ბოლო პუნქტთან დაკავშირებით საინტერესოა რუსი ჟურნალისტის იულია ლატინინას შემდეგი მოსაზრება:

„...реальная причина недовольства режимом Саакашвили, конечно, заключалась в том, что Грузия при нем становилась европейской страной. Это в Грузии чувствуется и в поведении людей на улицах - вот понимаете, приезжаешь из Грузии в Армению - уже приезжаешь в другую страну, там, в Армении, царит совок (იგულისხმება საბჭოთა კავშირისთვის დამახასიათებელი საერთო ატმოსფერო). Это ощущение, которое невозможно передать. Даже в сейчасошнем, полувоенном Тбилиси люди ведут себя свободно.… И я помню, что когда я стояла в Батуми на набережной и мне премьер Аджарии объяснял, что это дом правительства и мы его продали, это здание МВД, мы его продали, я впервые подумала, что может есть шансы на воссоединение Грузиии Абхазии, потому что рано или поздно приедет какой-нибудь человек из Сухуми, где сплошной совок и где эти страшные гостиницы образца 70-х годов, посмотрит на начинающийся Дубай - на «Хаятт» и «Мариотт» и спросит себя - ну хорошо, независимость независимостью, все понятно, но почему у нас вот такая труба с туристами? А ведь туристическую инфраструктуру невозможно поменять, не поменяв инфраструктуру государства. И когда я на это смотрела, я это подумала, и я не понимала, что на самом деле я смотрю на основание для будущей войны. Потому что это и являлось основной проблемой“.

სხვა დაბრკოლება რუსეთისთვის არ არსებობდა. საინტერესოა, რატომ გაურბის რუსეთს ყველა მეზობელი სახელმწიფო (ვისაც სირბილი შეუძლია; ამ თვალსაზრისით, ყაზახეთი „განწირულია“ - ყველა მიმართულებით რუსეთია - სად გაიქცევი). მიზეზი - რუსეთის ყველა სუტუაციაში ძალაზე ორიენტირებული „ტრადიციული“ მიდგომაა. მონღოლების ბატონობას ამ ქვეყნისთვის უკვალოდ არ ჩაუვლია: აქ არ იციან, რა არის ნდობა; ურთიერთობა მათთვის, როგორც წესი, იძულებას ნიშნავს. იძულება კი ცინიზმის წინაპირობაა. ცინიზმის მოკლე ფორმულა ეპიგრაფად მოყვანილი მაკიაველის სიტყვებია: „მიზანი ამართლებს საშუალებებს“. აი, როგორ განმარტავს ცინიზმს რუსული წყაროები:

„а вот что такое цинизм по научному: „ЦИНИЗМ, негативное моральное качество, выражающееся в презрительном отношении к культурным и нравственным ценностям общества; форма морального зла. Циник, как правило, демонстрирует собственную аморальность. ЦИНИЗМ характерен для людей, добивающихся своих целей любым, даже безнравственным способом. ЦИНИЗМ проявляется в ситуациях, когда человек ощущает собственную безнаказанность либо отчаяние (когда ему нечего терять). ЦИНИЗМ тесно связан с грубостью, хамством, бестактностью и пр“.

სწორედ ცინიზმით აიხსნება რუსეთის ყველა დროის პოლიტიკისთვის დამახასიათებელი შეუსაბამობა სიტყვასა და საქმეს შორის. მოვიყვანოთ ბოლო მოვლენებთან დაკავშირებული რამდენიმე მაგალითი:

აი, რას წერს ამასთან დაკავშირებით ლატინინა:

„...это именно российско-грузинская война, причём давно спланированная. Понятно, что такие людские массы, особенно в России, не разворачиваются ни за день, ни за два... И говорить о том, что это война за Южную Осетию, это приблизительно то же, как если бы Вторую мировую войну объясняли бы битвой за права немцев в Судетах“.

კიდევ ერთხელ მივმართოთ რუსულ წყაროებს და ვნახოთ, როგორ განმარტავენ ისინი ფაშიზმის ცნებას:

„Фашизм - это идеология и практика, утверждающие превосходство и исключительность определенной нации или расы, отрицание демократии, установление культа вождя; применение насилия и террора для подавления политических противников и любых форм инакомыслия; оправдание войны как средства решения межгосударственных проблем“.

„დერჟავა“, სუვერენული დემოკრატიის ცნება, სკინჰედები, ცინიზმი, ძალადობა ... აი, რისი უნდა ეშინოდეს რუსეთს...

სეპარატისტების აღიარებისას რუსებმა აღნიშნეს, რომ ისინი აკმაყოფილებენ დამოუკიდებელი ქვეყნისთვის არსებულ სტანდარტებს. ამასთან დაკავშირებით, აღსანიშნავია კოკოითის მიერ პირდაპირ ეთერში გაკეთებული შემდეგი ორი განცხადება. პირველი: „Я назначу новое правительство“. მაშასადამე, ბატონი კოკოითი თვლის, რომ დამოუკიდებელ სახელმწიფოში მთავრობა ინიშნება. მეორე: „Я попрошу Россию на территории признанной республики Южная Осетия открыть свои военные базы“.

აქ ჩვენ ვუბრუნდებით დასაწყისში მოყვანილ მოსაზრებას, რომ სახელმწიფოს მისია დაკავშირებულია მოსახლეობის კეთილდღეობის უზრუნველყოფასთან. ეს კი ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს სათავეში მყოფმა ადამიანებმა საკუთარი ინტერესები სახელმწიფოს ინტერესებს უნდა დაუქვემდებარონ.

იულია ლატინინა აღნიშნავს:

„Россия _ это страна, в которой у чиновников есть счета за границей, виллы за границей, и разумеется, эти чиновники не хотят, чтобы по их счетам или виллам был нанесен такой же сокрушительный удар, какой, скажем, грузины нанесли по Цхинвали или Россия нанесла по грузинским селам... Это не исключение из ВТО, это не превращение Восьмерки в Семерку. Это именно преследование личных счетов. А все остальное наше руководство мало заботит“.

რუსეთი დიდი კულტურის ქვეყანაა. მაგრამ რუსი მმართველები, როგორც წესი, არ უსმენენ საკუთარ პოეტებს. ჩვენ კი სტატიას ცნობილი რუსული სიმღერის შემდეგი სიტყვებით დავამთავრებთ:

„Любовь нельзя купить,
Стократ поправ законы“.

კლიფორდ ლევი
სტატიის დაწერაში მონაწილეობდა ვიკტორ კლიმენკო
New York Times
22.08.2008

მასმედიაზე კრემლის კონტროლი საქართველოში გაჩაღებული კონფლიქტის დღეებში ბევრად უფრო შესამჩნევი გახდა. ეს ნათლად ჩანს რუსეთის ტელეარხების მიერ საქართველოს ლიდერის გამოსვლათა გადმოცემებიდანაც, სადაც სააკაშვილის სიტყვებს ყივანა ხმით თარგმნიან, რომ წარმოაჩინონ იგი პატარა ტირანად, რომელიც რეგიონს მანიაკალური შემართებით მიაქანებს კრიზისისაკენ.

ახალი ამბების მიწოდების ორგანიზებაში მიღწეული დიდი წამატებების მიუხედავად, რუსეთის მთავრობა საერთაშორისო დონეზე საკუთარი პოზიციის დაცვისთვის მზად არ აღმოჩნდა. ამის გამო, რუსები (ყოველ შემთხვევაში, თავიდან) რთულ მდგომარეობაში ჩაცვივდნენ.

კითხვის ნიშნის ქვეშ მხოლოდ რუსეთის იმიჯი არ დამდგარა. რუსეთიცა და საქართველოც ცდილობდნენ, მსოფლიო დაერწმუნებინათ, რომ კონფლიქტის დაწყებაში მეორე მხარე იყო დამნაშავე, რომ მეორე მხარე იქცეოდა ბარბაროსულად და არ ასრულებდა ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების პირობებს. ამ საკითხებზე საბოლოო დასკვნას საერთაშორისო დამკვირვებლები გააკეთებენ. ამასთან ერთად, კრიზისი საერთაშორისო განსჯის საგნადაც იქცა. ეს განსაკუთრებით ევროპაზე ითქმის, რომელმაც, ვითარების დაძაბვის პარალელურად, ვაშინგტონსა და მოსკოვს შორის არბიტრის როლი იკისრა.

კრემლის მაღალჩინოსანი წარმომადგენელი კონფლიქტის დაწყებიდან მხოლოდ ოთხი დღის შემდეგ (ეს კი სამყაროში, სადაც ახალი ამბების მიწოდება დღე-ღამის განმავლობაში უწყვეტად ხორციელდება, მთელ საუკუნეს უდრის) გამოვიდა CNN-ზე. ამ მაღალჩინოსანმა - პრემიერ-მინისტრ ვლადიმერ პუტინის ნდობით აღჭურვილმა პირმა, სერგეი ივანოვმა - რომელიც ბრწყინვალედ ფლობს ინგლისურს და დასავლეთში მუშაობის დიდი გამოცდილებაც აქვს, მალევე აღიარა, რომ მოხდა სამწუხარო გაუგებრობა.

„ყველას ჰგონია, - განაცხადა მან, - რომ პატარა, მშვიდობისმოყვარე საქართველოს უზარმაზარი რუსული დათვი დაესხა თავს. სინამდვილეში, ყველაფერი პირიქითაა. სწორედ საქართველო დაესხა თავს პატარა და დაუცველ, თვითაღიარებულ სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკას“.

ის ფაქტი, რომ კრემლი ისეთივე ენთუზიაზმით არ იცავს თავის პოზიციას, როგორი ენთუზიაზმითაც ტანკები შეაქანა საქართველოში, თვალნათლივ ასახავს მსოფლიოს მისეულ ხედვას. პუტინის მმართველობისას დასავლეთის მიმართ მისი დამოკიდებულება ერთგვარად გაორდა. იგი დისკომფორტს განიცდის, როცა საკუთარი ქმედებებისთვის დასავლეთის წინაშე უხდება თავის მართლება და გამუდმებით ღრღნის ეჭვი, რომ რაც გინდა თქვას, მაინც ყველაფერი მის საწინააღმდეგოდ შეტრიალდება.

რუსეთის მაღალჩინოსანმა წარმომადგენლებმა, რომლებისთვისაც სრულადაა ხელმისაწვდომი ქვეყნის მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები, საკუთარი პოზიციის გამოხატვა დამამცირებლად მიიჩნიეს. მათთვის სააკაშვილი არარაობა და დასავლეთის პაიკია, რომელიც მათს „უკანა ეზოში“ NATO-ს მოყვანას ცდილობს. ისინი ვერ ეგუებიან იმ აზრს, რომ საქართველოს - განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც რუსეთმა მისი ჯარები დაამარცხა - მსოფლიო არენაზე თანასწორ პარტნიორად მიიჩნევენ.

გარდა ამისა, კრემლი, პერიოდულად, ინფორმაციის მართვის საბჭოურ სტილსაც უკეთებდა კოპირებას: მან მასმედიას ჩინოვნიკებამდე მისასვლელი გზები მოუჭრა და საერთაშორისო კამერების წინაშე ინგლისურად მოლაპარაკე ოფიციალური პირების მიერ დეკლარირებული მაღალფარდოვანი პროკლამაციებით გამოდიოდა.

საქმე ის კი არაა, რომ კრემლს ჭკვიანური რჩევის მიმცემი არ ჰყავდა - ბოლო წლების განმავლობაში მას საზოგადოებასთან ურთიერთობის ნიუ-იორკული კომპანია Ketchum-ი ემსახურება, რომელმაც სწორედ მეტი გახსნილობისკენ მოუწოდა სახელმწიფო მოხელეებს. ბოლო დღეებში ამ რჩევამ ნაყოფი გამოიღო. ეს ალბათ იმიტომ მოხდა, რომ რუსები, როგორც იქნა, მიხვდნენ, რამდენად ჩამორჩნენ ქართველებს.

პუტინის პრეს-მდივანმა, დიმიტრი პესკოვმა აღნიშნა: „ეს ისეთი საქმეა, რომელსაც პროფესიონალები უნდა აკეთებდნენ, და რომელსაც მეტი აქტიურობა ესაჭიროება. მაგრამ მედია-სპექტაკლებს ჩვენ არასოდეს დავდგამთ“.

ქართველებსაც ემსახურება საზოგადოებასთან ურთიერთობების დასავლური ფირმა, მაგრამ მათ მის გარეშეც აქვთ გარკვეული უპირატესობა. სააკაშვილის მსგავსად, საქართველოს მაღალჩინოსან წარმომადგენელთა უმრავლესობა შედარებით ახალგაზრდაა, ტელეგენურია, თავისუფლად ლაპარაკობს ინგლისურად და კავშირებიც აქვს დასავლეთთან.

სააკაშვილის თანაგუნდელები მიხვდნენ, რომ რუსეთის საომარ მანქანასთან შეჯახების შემთხვევაში, დასავლეთის მხარდაჭერის მოპოვებისკენ მიმართული პიარ-კამპანიის აგორება იქნებოდა აუცილებელი.

მიუხედავად იმისა, რომ კრემლმა ინფორმაციული სტრატეგიის განხორციელებას მიჰყო ხელი, მაინც თავისი კლასიკური ტაქტიკით დაიწყო მოქმედება. ავიღოთ, თუნდაც, 12 წლის კალიფორნიელი გოგონას საეჭვო მაგალითი.

გასულ კვირას პატარა გოგონამ, დეიდასთან ერთად, ინტერიუ მისცა Fox News Channel-ს იმის შესახებ, თუ როგორ სტუმრობდა ნათესავებს სამხრეთ ოსეთის თვითაღიარებულ რესპუბლიკაში, როცა ომი დაიწყო. რუსი ჩინოვნიკები ირწმუნებიან, რომ ინტერვიუ მაშინ შეწყდა, როცა სტუმრებმა ქართველების კრიტიკა დაიწყეს. საუბრის ეს ნაწყვეტი მრავალგზის აჩვენეს რუსეთის ტელევიზიის არხებზე.

Fox News-მა განაცხადა, რომ მათ საბოდიშო არაფერი აქვთ და რომ არასრული ოთხი წუთი ჩვეულებრივი ინტერვიუსთვის ნორმალური ხანგრძლივობაა. Fox News-ის წამყვანი შეპარდ სმიტი დიდი პატივისცემით ესაუბრა გოგონას, ამანდა კოკოევას, შეაქო მისი გმირული საქციელი და, დროის ამოწურვის შემდეგ, ბოდიში მოუხადა დეიდამისს. ერთი სიტყვით, ქართველების გაკრიტიკებაში მათთვის ხელი არავის შეუშლია.

მაგრამ კრემლი ჩაეჭიდა ამ ინტერვიუს და სხაგვარად ცადა საქმის წარმოჩენა. მისთვის ეს ჩანაწერი დამამტკიცებელი საბუთი იყო იმისა, თუ როგორ ხვდება შეერთებულ შტატებში ცენზურის ქვეშ სააკაშვილის კრიტიკა. რუსი წამყვანის თქმით, სტუმრების მიმართ ასეთი მოპყრობა იმაზე მეტყველებს, რომ შეერთებული შტატები რუსეთის წინააღმდეგ დეზინფორმაციის კამპანიის საწარმოებლად ყველანაირ საშუალებას იყენებს.

რუსებმა ინტერვიუ ისე გაარედაქტირეს, რომ Fox News-ი აშკარად მტრულად განწყობილი მოგეჩვენებათ. ადამიანი, რომელიც რუსულ დუბლირებას უკეთებს სმიტის ლაპარაკს, მაშინ იწყებს ხვნეშას და ხველებას, როცა გოგონას დეიდა სააკაშვილს კონფლიქტის დაწყებაში ადანაშაულებს. სინამდვილეში მსგავსი რამ არ მომხდარა.

ფრაგმენტები

ნარგიზ ასადოვა
Эхо москвы
19.08.2008

ახლა უკვე თამამად შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოსა და რუსეთს შორის მიმდინარე სამხედრო კონფლიქტის მსვლელობისას, მოსკოვი საინფორმაციო ომში დამარცხდა.

სინფორმაციო ომში თამაშის წესები ძალიან ჰგავს თამაშ „მაფიის“ წესებს: მონაწილეებს ბანქოს ქაღალდი ურიგდებათ. ვისაც ყვავის პაპა და ქალი შეხვდება, ის მაფიოზოა, ვისაც არა - უბრალო მოქალაქე, პოლიციელი, ექიმი და ა.შ. მთავარი მიზანი თამაშის მსვლელობისას მაფიოზოების გამოვლენა და მათი დახოცვაა. თავიდან, ვინ ვინ არის - გაუგებარია, რადგან კარტი პერანგით ზემოთ რიგდება. შემდეგ იწყება თათბირი, მონაწილეები მაფიოზოების გამოვლენას ცდილობენ და ყველას ყველაში ეპარება ეჭვი. თამაშს ის იგებს, ვინც დამსწრეებს თავის უდანაშაულობაში დაარწმუნებს.

აშკარაა, რომ ამ თამაშში მიხეილ სააკაშვილმა გაიმარჯვა.

გამარჯვება კი ორმა ფაქტორმა განაპირობა: ჟურნალისტებთან კრემლის უუნარო მუშაობამ და უკანასკნელი რვა წლის განმავლობაში დამკვიდრებულმა რუსეთის ნეგატიურმა იმიჯმა.

რუსეთის ხელმძღვანელობა იმდენად შეეჩვია ქვეყნის მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების უმეტესობის სრულად გაკონტროლებას, რომ უბრალოდ აღარ ახსოვს, როგორ უნდა იმუშაოს დასავლეთის დამოუკიდებელ ჟურნალისტებთან. კრემლმა არამარტო არ იცის, ეს როგორ გააკეთოს, არამედ ვერც ხვდება, რომ ეს აუცილებელია.

სხვაგვარად რით აიხსნება, რომ საქართველოში ჯარების შეყვანამდე (სამხრეთ ოსეთს კი რუსეთი საქართველოდ აღიარებს) არც პუტინსა და არც მედვედევს არ გაუმართავთ არც ერთი პრესკონფერენცია, რომელზეც ომის დაწყების მიზეზებს აუწყებდნენ მსოფლიო საზოგადოებას? ან რატომ არ უშვებდნენ რუსი სამხედროები მსოფლიო მასმედიის წარმომადგენლებს ცხინვალში საბრძოლო მოქმედებების დაწყების პირველ დღეებში? ამგვარ ვითარებაში დასავლელ ჟურნალისტს ასეთი კითხვა უჩნდება: „რატომ არ მიშვებენ კონფლიქტის ზონაში, რას მალავს რუსეთის ხელისუფლება?“

მიხეილ სააკაშვილი კი სრულიად საწინააღმდეგოდ მოიქცა. მან მაშინვე მიიწვია დასავლეთის წამყვანი საინფორმაციო საშუალებების წარმომადგენლები და უშურველად იძლეოდა ინტერვიუებს მსოფლიო ტელეარხებისათვის. ჟურნალისტებთან ერთად დადიოდა რუსული ავიაციის მიერ დაბომბილ ობიექტებზე და ყველას უჩვენებდა: აი, გორის განადგურებული რადარი, საცხოვრებელი სახლი, აი, თავზე როგორ გადაგვიფრინეს რუსულმა ბომბდამშენებმა და სამხედრო თვითმფრინავებმაო.

შედეგად, ცხინვალში ძლივსშეღწეული რამდენიმე ჟურნალისტის ხმა სრულიად ჩაიკარგა რუსული არმიის მიერ განხორციელებული სამხედრო მოქმედებების დროს დანგრეული გორიდან, ფოთიდან და ქართული სოფლებიდან მოწოდებული რეპორტაჟების სიმრავლეში.

ამ საინფორაციო ომში სააკაშვილის კიდევ ერთი კოზირი ის იყო, რომ იგი ინტერვიუებს ინგლისურად იძლეოდა. ასევე იქცეოდნენ საქართველოს მინისტრთა კაბინეტის წევრები, რომელთაგან ბევრს დასავლეთის უმაღლესებში აქვს განათლება მიღებული. შეერთებული შტატების ტელეარხებზე გამოსვლისას სააკაშვილი ამერიკელებისათვის კარგად ნაცნობ ცნებებს იშველიებდა. მაგალითად, იგი არწმუნებდა მათ, რომ საქართველო ისწრაფვის, გახდეს „ბორცვზე მდგარი ქალაქი“ (city on a hill), ანუ ხორცი შეასხას ამერიკის დამაარსებლების ოცნებას, და იქცეს სახელმწიფოდ, რომელშიც კანონი და სამართლიანობა, თანასწორობა და კეთილდღეობა გამეფდება. რუსი პოლიტიკოსები კი, პირიქით, ან ფორმალურ ინგლისურ ენაზე საუბრობდნენ, რომელსაც ძნელად აღიქვამს ჩვეულებრივი ადამიანი, ან სულაც რუსულად ელაპარაკებოდნენ თარჯიმნებს. მე საერთოდ გამაოგნა ჩემი მეგობრის, გაზეთ „კომერსანტის“ კორესპონდენტის, ალექსანდრ გაბუევის, მონაყოლმა, რომელიც საგარეო საქმეთა მინისტრის, სერგეი ლავროვის, ბრიფინგს ესწრებოდა. როცა ტელეკომპანია ВВС-ის ჟურნალისტებმა სთხოვეს ლავროვს, მათს კითხვებზე ინგლისურად ეპასუხა (დროის დაზოგვის მიზნით), მინისტრმა, რომელიც ათ წელიწადს მუშაობდა შეერთებულ შტატებში, მათ მიუგო: „ინგლისურად? მაგ თხოვნით სააკაშვილს მიმართეთო“. და კითხვას რუსულად უპასუხა.

სააკაშვილის წისქვილზე იმანაც დაასხა წყალი, რომ დასავლეთი უნდობლადაა განწყობილი რუსეთის მიმართ, რომლის იმიჯიც ბოლო წლებში საკმაოდ შეილახა.

რუსი პოლიტიკოსების განცხადებას, თითქოს, საქართველო დაესხა თავს სამხრეთ ოსეთს და რუსეთი იძულებული გახდა, ცხინვალში სამშვიდობო ოპერაცია ჩაეტარებინა, დასავლეთის მასმედიამ ეჭვის თვალით შეხედა. ყველასათვის ცნობილია, რომ ედუარდ კოკოითის სეპარატისტული რეჟიმი იარაღსა და ფინანსურ დახმარებას მოსკოვიდან იღებს. რუსეთის ფედერაციამ რუსული პასპორტები დაურიგა სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობის 90%25-ს. ოსებსა და ქართულ ჯარს შორის ბოლო თვეების მანძილზე გახშირდა სროლები. არც ისე დიდი ხანია, რაც სეპარატისტებმა ქართველი სამხედროები და მათი მანქანა ააფე- თქეს. საქართველოს უშიშროების საბჭოს მდივანმა კახა ლომაიამ, თავის მხრივ, განაცხადა, რომ ოსმა სეპარატისტებმა ცეცხლი გაუხსნეს ქართულ სოფლებს და მხოლოდ ათი კაცის სიკვდილის შემდეგ გასცა სააკაშვილმა ცხინვალზე შეტევის განხორციელების ბრძანება. სწორედ ამიტომ გაჩნდა დასავლეთში ეჭვები, რომ რუსეთმა და მისმა ერთგულმა ედუარდ კოკოითის რეჟიმმა მოახდინეს ომის პროვოცირება. ჟურნალისტებმა ვერ მოახერხეს თავიანთი თვალით ენახათ, რა ხდებოდა ცხინვალში, რადგან ისინი ქალაქში არ შეუშვეს.

დასავლეთმა არც მაშინ დაუჯერა რუს პოლიტიკოსებს, როცა მათ თქვეს, სააკაშვილმა და ქართულმა ჯარმა ეთნიკური წმენდა მოაწყვეს ცხინვალში, რის შედეგადაც 2000 ადამიანი დაიღუპაო. დასავლელ ჟურნალისტებს კარგად ახსოვთ, როგორ ცრუობდნენ კრემლი და მისი მორჩილი ჟურნალისტები ბესლანის მსხვერპლთა რაოდენობის შესახებ. ასე რომ, ამ მონაცემების დამოუკიდებელი წყაროების მიერ დადასტურების გარეშე, არც ამერიკაში და არც ევროპაში, მათ არავინ დაუჯერებს. ტელეარხ FOX-ის წამყვანიც სწორედ ამიტომ შეეცადა, სწრაფად დაესრულებინა საუბარი ცხინვალის მკვიდრ ოს ქალბატონთან, როდესაც ამ უკანასკნელმა 2000 დაღუპულის შესახებ დაიწყო ლაპარაკი. „დიახ, ეს სწორედ ისაა, რისი გაგონებაც რუსებს სურთო“, თქვა წამყვანმა. მას შემდეგაც კი, რაც ჟურნალისტები სამხრეთ ოსეთის ტერიტორიაზე შეუშვეს, ცნობები ეთნიკური წმენდის შესახებ არ დადასტურებულა. კორესპონდენტები გვიამბობდნენ სროლებისა და დაბომბვების შედეგად დაღუპულებსა და დაჭრილებზე, და არა ოსების მასობრივ ჟლეტაზე, როგორც ამას რუსეთის ტელეარხები გადმოსცემდნენ.

ქართული ხელისუფლებისა და პარლამენტის საიტებზე ჰაკერების შეტევა კი იმაზე მიანიშნებს, რომ რუსეთი ამ სფეროშიც საფრთხეს წარმოადგენს. რაღა თქმა უნდა, უპირველესად, ტექნოლოგიურად განვითარებული დასავლეთის ქვეყნებისათვის.

მოკლედ, რუსეთის ხელისუფლებამ მაინც ვერ მოახერხა ქართველი სადამ ჰუსეინი შეექმნა მიხეილ სააკაშვილისგან, რომელმაც, ერაყელი მმართველის მსგავსად, საკუთარი სახელმწიფოს მოქალაქეების ეთნიკური წმენდის ბრძანება გასცა. პირიქით, მსოფლიო საზოგადოების თვალში საქართველოს პრეზიდენტი წააგავს კომუნისტური ჩეხოსლოვაკიის ლიდერ ალექსანდრ დუბჩეკს, რომელიც მოსკოვისგან დამოუკიდებლობას მიელტვოდა და ლიბერალურ რეფორმებს ახორციელებდა. რუსეთის მიერ საქართველოში ჩატარებული საომარი ოპერაცია კი ძალიან ჰგავს 1968 წლის აგვისტოში ჩეხოსლოვაკიაში საბჭოთა ტანკების შეყვანას.

რედაქცია
Washington Post
18.08.2008

გასულ კვირას პატარა კავკასიურ რესპუბლიკაში განვითარებული მოვლენები უსათუოდ გამოიწვევს გაცხარებულ კამათს შეერთებულ შტატებსა და რუსეთს შორის შემდგომი ურთიერთობის თაობაზე. ჩვენი აზრით, ეს მოვლენები აშკარად მიგვითითებს იმ საფრთხეზე, რომელიც ყოფილი იმპერიული სამფლობელოების სუვერენიტეტის აღიარების არმოსურნე ავტორიტარული რეჟიმებისგან მომდინარეობს. არსებულ პრობლემას მრავალი ადამიანი უყურებს ამ კუთხით. ეს ბუნებრივიცაა, მაგრამ კამათში ფაქტებზე დაყრდნობაა საჭირო. მიუხედავად ამისა, კვლავაც ცირკულირებს რუსეთის ხელმძღვანელობის ფაქტების საპირისპირო განცხადებები. ესენია:

- საქართველომ ოსი ხალხის გენოციდი მოაწყო. თავდაპირველად, ამ ბრალდებით პრემიერ-მინისტრი ვლადიმერ პუტინი გამოვიდა და შემდეგ აიტაცეს ის სხვებმა, მათ შორის, პრეზიდენტმა დიმიტრი მედვედევმაც. ხუთშაბათს მან საზოგადოებას ძალიან საინტერესო ფორმულირება შესთავაზა, როცა განაცხადა, რომ ოსმა ხალხმა „გენოციდი გადაიტანა“. მედვედევმა „ათასობით“ დაღუპული ახსენა, ხოლო რუსეთის ოფიციალური პირები გაიძახოდნენ, რომ დაღუპულია სამხრეთ ოსეთის 2 ათასი მაცხოვრებელი (რესპუბლიკის მოსახლების საერთო რაოდენობა 70 ათასია). მათ განაცხადეს, რომ ქართველებმა დაანგრიეს სამხრეთ ოსეთის დედაქალაქი - ცხინვალი. რუსეთის სამხედრო ჩარევის მთავარ მოტივად სწორედ ამ მტაცებლურ თავდასხმაში ბრალდება იქცა.

ორგანიზაცია Human Rights Watch-ის ცხინვალში მყოფმა წარმომადგენელმა განაცხადა: „ცხინვალის რაიონული საავადმყოფოს ექიმმა (რომელიც 7 აგვისტოდან მორიგეობდა) Human Rights Watch-ს შეატყობინა, რომ 6-იდან 12 აგვისტოს ჩათვლით საავადმყოფომ 273 დაჭრილ სამხედრო და სამოქალაქო პირს გაუწია დახმარება... მან აგრეთვე თქვა, რომ ბრძოლების დაწყებიდან საავადმყოფოში 44 გვამი მოასვენეს - მათ შორის იყვნენ მშვიდობიანი მოქალაქეებიც და სამხედროებიც. ექიმი დარწმუნებულია, რომ ქალაქში დაღუპულთა უმრავლესობა მხოლოდ საავადმყოფოში მიყვანის მერე დაასაფლავეს, რადგან ელექტრომომარაგების შეწყვეტის გამო ქალაქის მორგი არ ფუნქციონირებდა“.

Human Rights Watch-ის ცნობა დამოუკიდებელმა ჟურნალისტებმაც დაადასტურეს. მაგალითად, გუშინ The Wall Street Journal-ის კორესპონდენტმა გვაცნობა, რომ ცხინვალი, სადაც ძირითადი ბრძოლები მიმდინარეობდა, უმეტესწილად არ დანგრეულა და რომ „დაღუპულთა ასეთი დიდი რაოდენობის არსებობის საკმარისი დამამტკიცებელი საბუთი არ არსებობს“.

- რუსები მშვიდობისმყოფელები არიან და საქართველოში სამოქალაქო მოსახლეობის დაცვის ჰუმანიტარულ მისიას ასრულებენ. ამ ტიპის განცხადებები გამუდმებით ენაცვლება რუსული მხარის შეტყობინებებს იმის თაობაზე, რომ საქართველოში რუსეთის სამხედრო ძალები აღარ დარჩა და რომ ისინი ტოვებენ ან აპირებენ ქვეყნის დატოვებას (ამ ინფორმაციის საწინააღმდეგო ფაქტებს გამუდმებით ვაწყდებით). სინამდვილეში, ჟურნალისტები, ადამიანის უფლებათა დამცველები და სხვა დამკვირვებლები აღნიშნავენ, რომ რუსები საქართველოს ტერიტორიის სიღრმეში შეიჭრნენ და გორი და ფოთის პორტი დაიკავეს. ისინი ანგრევენ, ნაღმავენ და ძარცვავენ ქართულ სამხედრო ბაზებსა თუ მშვიდობიანი მოსახლეობის საცხოვრებელ სახლებს.

რუსეთის ჯარების შემადგენლობაში შედიან სამხრეთ ოსეთისა და რუსეთის სხვა რეგიონების მაცხოვრებლებიც. შეერთებული შტატების სახელმწიფო მდივნის მოადგილე, მეთიუ ბრაიზა მათ უწოდებს „ჩრდილოკავკასიელთა არარეგულარულ ჯარებს, რომლებიც რუსმა სამხედროებმა სამხრეთ ოსეთში ხალხის დასახოცად და გასაძარცვად შერეკეს“. ისინი თავს ესხმოდნენ გორის მცხოვრებთ და სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობის ეთნიკურ წმენდაში მონაწილეობდნენ. საგულისხმოა, რომ გუშინ რუსეთის ერთგულმა სამხრეთ ოსეთის „პრეზიდენტმა“ რუსულ გაზეთ „Коммерсант“-ისთვის მიცემულ ინტერვიუში ეთნიკური წმენდა აღიარა, თუმცა, მშვიდობიანი ქართველების ხოცვის - დამკვირვებელთა მიერ დოკუმენტურად დაფიქსირებული - ფაქტები კი უარყო.

ედუარდ კოკოითიმ განაცხადა, რომ მისმა ჯარმა „კორიდორი გააკეთა და მშვიდობიან მოსახლეობას წასვლის საშუალება მისცა“, მაგრამ იგი „არ აპირებს“ მათთვის უკან დაბრუნების უფლების მიცემას.

ეს სამხედრო დანაშაულია. მაგრამ კოკოითი მაინც გულწრფელად საუბრობს ამაზე.

ალექსანდრ გოლცი
Ежедневный журнал-ი
2008 წლის 1 სექტემბერი

ჯერ კიდევ სულ ცოტა ხნის წინ მეჩვენებოდა, რომ რუსეთის ხელმძღვანელები, განცხადებებით გამოსვლისას, შეგნებულად ისულელებდნენ თავს. იმ პოლიტიკისთვის, რომელსაც დღესდღეობით მოსკოვი ატარებს, არაადეკვატურობის სიმულირება უაღრესად სასარგებლოა - მსოფლიო ლიდერები მოგისმენენ, შეეშინდებათ გიჟთან საქმის დაჭერა და თავს დაგანებებენ.

მაგრამ ვლადიმერ პუტინის მიერ ამერიკული ტელეკომპანია CNN-ისთვის, შემდეგ კი გერმანული ARD-ისთვის მიცემული იტერვიუები უფრო შემაშფოთებელ ეჭვებს ბადებს. საქმე ისაა, რომ რუსეთის პრემიერი რასაც ფიქრობს, იმას ლაპარაკობს. CNN-ისათვის მიცემულ ინტერვიუში პრემიერმა აშკარა კმაყოფილებით დაიწყო საუბარი იმაზე, თუ როგორ უშლიდა ხელს 12 წლის გოგონას და მის დეიდას ცხინვალის მოვლენებზე სიმართლის თქმაში ამერიკული ტელეარხის, FOX-ის წამყვანი. „იგი მას გამუდმებით აწყვეტინებდა. როცა მისი სიტყვები არ მოეწონა, დაიწყო ხველება, ხროტინი, ჭრაჭუნი... ერთი ჩასვრაღა დააკლდა, ოღონდ ეს ისე მეტყველად უნდა ექნა, რომ რესპონდენტები გაჩუმებულიყვნენ“. უნდა აღინიშნოს, რომ სამართლიანი მრისხანებით მოცული ვლადიმერ პუტინი არაფრით განსხვავდებოდა უბრალო რუსი ადამიანებისგან, ანუ ტელეარხ РТР-ის მაყურებლებისგან. რადგან, როგორც აღმოჩნდა, ისიც, რუსეთის მოქალაქეთა უმრავლესობის მსგავსად, ჩვენს ტელევიზიაში დამზადებული ნაყალბევი ფირით იყო მოტყუებული. უკვე კვირაზე მეტია, რაც ქსელში განთავსებულია ფალსიფიცირების დამადასტურებელი საკმაოდ დამაჯერებელი მტკიცებულება - უფრო ზუსტად კი, FOX-ზე გასული სიუჟეტის სრული ვერსია. ერთადერთი, რაზეც ამ ვერსიის მიხედვით შარის მოდება შეიძლება, ისაა, რომ წამყვანმა ერთხელ მართლაც შეაწყვეტინა რესპონდენტებს ლაპარაკი და სარეკლამო პაუზა გამოაცხადა. მაგრამ მას არც უხველებია, არც უხროტინია და არც უჭრაჭუნია - ეს ხმები ფირს РТР-ის სპეციალისტებმა „დაურთეს“.

პუტინს რომ ამერიკული აუდიტორიისთვის რაიმე ძნელად შესამოწმებელი დეზინფორმაცია შეეპარებინა, ჯანდაბას, არაფერს ვიტყოდი. აი, თუნდაც, სამხედრო მოქმედებებში ამერიკელი სპეცრაზმელების მონაწილეობის ზღაპრის მსგავსი, რომელსაც ჩვენი გენშტაბი ავრცელებდა. მართალია, ამ ინფორმაციის დამადასტურებელ საბუთად ჯერჯერობით მხოლოდ სამი წლის წინ დაკარგული და გაუქმებული ამერიკული პასპორტი მოჰყავთ, თუმცა, ამაში მაინც არის რაღაც ლოგიკა. მაგრამ არგუმენტად მოიყვანო სიყალბე, რომლის გამოაშკარავებაც ხუთ წუთში შეიძლება, რბილად რომ ვთქვათ, უგუნურებაა.

აქედან გამომდინარეობს, რომ პუტინი მოატყუეს. და თუ ეს მართლა ასეა, მაშინ ცუდად ყოფილა ჩვენი საქმე. უკვე ათასჯერ თქმულა, რომ ის, ვინც სახელისუფლო ვერტიკალს ქმნის, საბოლოო ჯამში საკუთარი მდივნების მძევალი ხდება - რადგან მათ მისთვის მისაწოდებელი ინფორმაციით მანიპულირება შეუძლიათ. ამიტომაც ცდილობენ გამოცდილი დიქტატორები სხვადასხვა სპეცსამსახურს შორის პერმანენტული კონფლიქტის შენარჩუნებას. თუმცა, თავისი პრეზიდენტობის ბოლო თვეებში პუტინმა ძლივს დააშოშმინა ერთმანეთზე გადაკიდებული ძალოვანთა კლანები. ასეთ ვითარებაში კი ინფორმაციის სისწორეზე ზრუნვისთვის აღარავის ცხელა. ქართულრუსული კონფლიქტის დროს სამხედრო დაზვერვამ ტყუილად კი არ დაიმსახურა ამდენი კრიტიკა.

დემოკრატიულ ქვეყნებში ხელისუფლების (და მასთან ერთად, ხალხის) ინფორმირების საქმეში მზვერავებს მასმედია ცვლის. მახსოვს, ჯერ კიდევ დიდი ხნის წინ როგორ გამაოცა იმის ნახვამ, რომ პენტაგონის მიწისქვეშა სამეთაურო ცენტრში დიდ ეკრანზე CNN-ი ჰქონდათ ჩართული. ჟურნალისტები კრიზისის რაიონიდან სამხედრო მზვერავებზე ბევრად უფრო ადრე მოგვაწვდიან ინფორმაციასო - ამბობდნენ ამერიკელი სამხედროები. მაგრამ ამას აზრი მაშინ აქვს, როცა ჟურნალისტები განზრახ არ თითხნიან ყალბ სიუჟეტებს.

პრესის გასრესით და დეზინფორმაციის სახელმწიფო მანქანის შექმნით პუტინმა, პრაქტიკულად, თავისთვისაც ხელმიუწვდომელი გახადა სიმართლე. სწორედ ამას გულისხმობდა პრემიერის მომდევნო ინტერვიუერი - გერმანული არხის, ARD-ს კორესპონდენტი. ერთ-ერთი მისი კითხვა ასეთი იყო: „თვლით თუ არა, რომ თქვენ თავად იმყოფებით ავტორიტარული სახელმწიფოს მარყუჟებში? ...მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებიც კი სულ იმის შიშში არიან, ისეთი რამე არ თქვან, რისი მოსმენაც არ გესიამოვნებათ. ხომ არ მიგაჩნიათ, რომ თქვენ მიერ შექმნილი სისტემა თქვენვე გივიწროებთ თვალსაწიერს და არ გაძლევთ ევროპასა და სხვა ქვეყნებში მიმდინარე რეალური პროცესების დანახვის საშუალებას?“ ამის პასუხად, პუტინი, უკვე კარგად ცნობილი სოფიზმების გამოყენებით, მოჰყვა იმის მტკიცებას, რომ რუსეთი ავტორიტარული სახელმწიფო არ არის და რომ თავად დასავლური პრესა არაა თავისუფალი. ხოლო როცა მას ჰკითხეს - კმაყოფილია თუ არა იგი მისთვის მიწოდებული ინფორმაციით, - არაფერი უპასუხა. ან არ მოისურვა, ან თავად შეკითხვა ჩათვალა არაარსებითად.

საგულისხმოა, რომ სახელმწიფოს ნებისმიერ ხელმძღვანელს, გინდ დემოკრატი იყოს და გინდ - ტირანი, უსათუოდ აღაშფოთებდა იმის გაგება, რომ მისით სახელმწიფო ტელევიზიის საშუალები მანიპულირებენ. თუმცა, დღესაც არავინ იცის, გაბედა თუ არა ვინმემ - მოეხსენებინა პუტინისთვის, რომ მისი სიტყვები ფალსიფიკაციას ეფუძნებოდა. აი, დიმიტრი მედვედევმა კი, როგორც ინტერნეტის აქტიურმა მომხმარებელმა, უნდა იცოდეს სიმართლე. მას ხომ მაინც შეუძლია პატრონისთვის თვალის ახელა? მით უმეტეს, რომ ამისათვის სამსახურიდან ვერავინ დაითხოვს.

ალექსანდრ ჩერკასოვი
Ежедневный журнал-ი
2008 წლის 27 აგვისტო

2008 წლის 26 აგვისტოს რუსეთის პრეზიდენტმა, დიმიტრი მედვედევმა, ხელი მოაწერა ბრძანებულებას რუსეთის ფედერაციის მიერ სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის ცნობის შესახებ.

ამგვარი აღიარების საერთაშორისო-სამართლებრივ საფუძვლად რუსეთის ხელისუფლება გაეროს რეზოლუციის 2625 (XXV) დებულებით გათვალისწინებულ, ერების თვითგამორკვევის უფლების პრინციპს ეყრდნობა.

წინა დღით, „არაღიარებული რესპუბლიკების“ აღიარების მოწოდებით რუსეთის პრეზიდენტს ერთხმად მიმართა რუსეთის პარლემენტის ქვედა და ზედა პალატამ.

მიმართვის დასაბუთებისას, ზედა პალატის სპიკერმა, სერგეი მირონოვმა განაცხადა, რომ სსრკ-ს კანონმდებლობის თანახმად, მოკავშირე რესპუბლიკის კავშირიდან გასვლის შემთხვევაში, მის ავტონომიურ სუბიექტებში რეფერენდუმები ცალკე უნდა ჩატარებულიყო. ამგვარად, თუკი აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურმა რესპუბლიკებმა საბჭოთა კავშირის შემადგენლობიდან საქართველოსთან ერთად გასვლა არ მოისურვეს, ისინი დამოუკიდებელ სუბიექტებად, დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად უნდა ჩაითვალოს.

მაგრამ არსებობს რამდენიმე ფორმალური პრობლემა.

ჯერ ერთი, ზემოთ მოყვანილი სიტყვებით, ფედერაციის საბჭოს სპიკერმა, ძალაუნებურად, ჩეჩნეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის აღიარების აუცილებლობაც დაასაბუთა. ჩეჩნეთს ჯერ კიდევ 1991 წლიდან, მონაწილეობა არ მიუღია საკავშირო და რუსეთის კენჭისყრებში, როცა სსრკ-ს შენარჩუნებისა თუ რუსეთის პრეზიდენტის პოსტის შემოღების საკითხები იდგა და, შემდგომ, საბჭოთა კავშირიდან და რუსეთის ფედერაციიდან გასვლის შესახებ განაცხადა.

მეორე - 1970 წლის რეზოლუცია, რომელსაც ხელისუფლება ეყრდნობა და რომლის სრული სახელწოდებაცაა - „დეკლარაცია გაერთიანებული ერების ქარტიის შესაბამისად, სახელმწიფოებს შორის მეგობრული ურთიერთობებისა და თანამშრომლობის საერთაშორისო პრინციპების შესახებ“ - ვერაფრით დაეხმარება მას აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის აღიარების დასაბუთებაში.

ეს რეზოლუცია, როგორც ტექსტიდან ჩანს, სავსებით კონკრეტულ პირობებში მიიღეს. რეზოლუციის იმ ნაწილში, სადაც ერების თვითგამორკვევის უფლების პრინციპებზეა საუბარი, ჯერ ერთი, არსებობს მითითება იმის თაობაზე, თუ რა კონტექსტში მოქმედებს იგი: „რათა ერების სურვილის გამოხატვის გზით სწრაფად მოეღოს ბოლო კოლონიალიზმს“ („To bring a speedly end to kolonialism, having due regard to the freely expressed will of the peoples concerned“). იქნებ, უმჯობესი ყოფილიყო, ეს დოკუმენტი სსრკ-ს დაშლის პერიოდში მოეშველიებინათ (თუ, რა თქმა უნდა, რუსეთის ახალი ხელისუფლება საბჭოთა კავშირს კოლონიურ იმპერიად თვლის!), მაგრამ არა ჩვიდმეტი წლის შემდეგ, როცა ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკები უკვე დიდი ხანია საერთაშორისო სამართლის აღიარებული (თანაც, ურთიერთაღიარებული!) სუბიექტები გახდნენ.

სწორედ ამ ნაწილის ბოლო აბზაცში მკაფიოდაა ხაზგასმული - რა მიზნით არ შეიძლება ხსენებული რეზოლუციის გამოყენება: „ნებისმიერმა სახელმწიფომ თავი უნდა შეიკავოს ისეთი ქმედებებისაგან, რომლებიც ნებისმიერი სხვა ქვეყნის ან სახელმწიფოს ეროვნული ერთიანობისა და ტერიტორიული მთლიანობის ნაწილობრივი თუ სრული მოშლისკენ იქნება მიმართული“ („Every State shall refrain from any action aimed at the partial or total disruption of the national unity and territorial integrity of any other State or country”).

რეზოლუციის შემდგომ ნაწილში კი ჩამოყალიბებულია „სახელმწიფოთა სუვერენიტეტის თანასწორობის პრინციპი“.

ანუ, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დოკუმენტის იმ კარს მხოლოდ კოლონიური იმპერიების დაშლის პროცესი უნდა მოეწესრიგებინა და მეტი არაფერი. სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობებში იგი არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გამოყენებულიყო.

ხოლო აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში თუ რუსეთსა და საქართველოში მცხოვრები მოსახლეობის უფლებების დაცვას დამოუკიდებლობის ცნობა რამდენად შეუწყობს ხელს - კიდევ ცალკე საკითხია.

ბოლოს და ბოლოს, კონკრეტული ადამიანების უფლებების დაცვა ხომ ორივე პრინციპზე (როგორც თვითგამორკვევის უფლებაზე, ასევე სახელმწიფოს სუვერენიტეტზე) უფრო მნიშვნელოვანია.

სიტუაციის დარეგულირება უნდა ეფუძნებოდეს სამ უმთავრეს პირობას. ესენია: ძალის არგამოყენება, ადამიანის უფლებების დაცვა, კანონის უზენაესობა.

ბოლო პირობას თუ გავითვალისწინებთ, აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის აღიარების შესახებ რუსეთის ფედერაციის ხელისუფლების გადაწყვეტილების კანონიერება ცოტა საეჭვოა, რადგან ამ გადაწყვეტილების სამართლებრივი საფუძვლები, რბილად რომ ვთქვათ, სადავოა.

მოკლედ, ტალეირანის სიტყვებით რომ ვთქვათ, „ეს შეცდომაა“.

მზადაა თუ არა ელიტა სამხედრო ფრენჩის ჩასაცმელად

ანდრეი რიაბოვი
„Новая газета“-ს მიმომხილველი
01.09.2008

რუსეთ-საქართველოს „ხუთდღიანი ომის“ გამო დასავლეთთან დაპირისპირების პირობებში, რუსეთის შიდაპოლიტიკური წყობა უწინდელი სახით ალბათ აღარ შენარჩუნდება. პირველ რიგში, საუბარია სახელისუფლებო ელიტისა და მის მიერ შექმნილი ინსტიტუტების ბედზე.

საქმე ისაა, რომ ეს წყობა თავიდან რუსეთის მმართველი ფენების გასული საუკუნის 90-იან წლებში წარმოქმნილ გაორებულ და წინააღმდეგობრივ ახალ ინტერესებს ემსახურებოდა. ქვეყნის ახალ ბატონ-პატრონებს, ერთი მხრივ, ძალიან სურდათ გლობალური ელიტის სრულუფლებიან წევრებად ქცეულიყვნენ, მეორე მხრივ კი, საკუთარ ქვეყანაში რესურსებზე სრული მონოპოლიური კონტროლის შენარჩუნებას ცდილობდნენ - რადგან სწორედ ასეთი მონოპოლია მისცემდა მათ მსოფლიო ელიტურ კლუბში შესვლის საშუალებას. მეორე მიზანი გულისხმობდა, რომ ქვეყნის მართვა მაღალი ეშელონებისთვის ოპტიმალური წესებით უნდა განხორციელებულიყო.

90-იან წლებში რუსეთის მმართველი ფენა როგორც ეკონომიკური, ასევე პოლიტიკური თვალსაზრისით, ჯერ კიდევ საკმაოდ სუსტი იყო, რადგან იძულებული გახდა „დემოკრატიზაციის“ აუცილებლობას შეჰგუებოდა. 2000 წლიდან ვითარება საგრძნობლად გაუმჯობესდა. რესურსების რჩეულთა ვიწრო წრის ხელში კონცენტრირებისკენ ლტოლვამ ელიტები კანონზომიერად „სუვერენული დემოკრატიის“ მოდელამდე მიიყვანა. ამგვარმა ვითარებამ სოციალური ყოფის შესაბამისი ფილოსოფიაც ჩამოაყალიბა. ამ ფილოსოფიის არსი ასეთია: ვშოულობთ რუსეთში, ხოლო ვაბანდებთ, ან ვხარჯავთ საზღვარგარეთ. ეს მოდელი, დასავლეთთან მეტ-ნაკლებად ნორმალური ურთიერთობების (პოლიტიკურ-იდეოლოგიური და ფასეულობრივი უთანხმოებების მიუხედავად) პირობებში, საათივით მუშაობდა. კონფრონტაცია თუკი წარმოიქმნებოდა კიდეც, მას სუფთა ბუტაფორიული ხასიათი ჰქონდა. ასეთი საჩვენებელი უთანხმოებები შიდა ბაზრისთვის იყო განკუთვნილი - რომ თანამოქალაქეებს თვალნათლივ დაენახათ, როგორ ეპოტინება ქვეყნის დოვლათს თავისი ბინძური ტორებით მსოფლიო ბურჟუაზია და როგორ იცავს ამ დოვლათს რუსული ხელისუფლება ეროვნულად ორიენტირებული პოლიტიკის წყალობით.

მაგრამ სიტუაცია შეიცვალა და კონფრონტაციამ სერიოზული ხასიათი მიიღო. მზადაა თუ არა ჰედონიზმსა და მომხმარებლობას მიჩვეული რუსული ელიტა თავისი ყოფიერების უმთავრეს არსზე უარის სათქმელად? განა გაიხდიან ისინი ძვირად ღირებულ იტალიურ კოსტიუმებს და ჩაიცვამენ ნახევრდსამხედრო ფრენჩებს, რომელსაც ტრადიციულად ატარებენ პოლიტიკოსები, როცა მათი ქვეყანა გარეშე მტერთან და „შიდა აგენტურასთან“ შეჯახების მუდმივი საფრთხის წინაშე იმყოფება? ეჭვი მეპარება.

ამგვარი პერსპექტივა და მასთან დაკავშირებული სირთულეები დღევანდელი ელიტის ყველა „რაზმს“ ემუქრება - იქნებიან ესენი სხვადასხვა სამართალდამცავი უწყების ძალოვნები, ხელისუფლების ფედერალურ სტრუქტურათა მაღალჩინოსანი სამოქალაქო ბიუროკრატები, რეგიონების ხელმძღვანელები თუ ხელისუფლებასთან მჭიდრო კავშირში მყოფი ბიზნესმენები. გაურკვეველია, ნამდვილი კონფრონტაციის პირობებში, რა უნდა უყონ სხვადასხვა ტიპის ორგანიზაციებს, რომლებიც უხვად შექმნეს „გარეშე მტრებთან“ და მათს დამქაშებთან საბრძოლველად. ან რაღაში დასჭირდებათ, მაგალითად, ყველა ეს პროკრემლური ახალგაზრდული ორგანიზაცია? თვით „Единая Россия“-ც, რომელიც იმისთვისაა შექმნილი, რომ ახალი ნომენკლატურა არხეინად, ხვალინდელი დღის შიშის გარეშე დატკბეს ნავთობ-საგაზო ბუმის ფუფუნებით, ვერანაირად აუბამს ფეხს ახალ რეალობას.

რა ბედი ეწევა იმ პროპაგანდისტულ მანქანას, რომელიც გამალებით უხსნის დასავლელ პოლიტიკოსებსა და ბიზნესმენებს, რომ დასავლეთისკენ ორიენტაციის მიუხედავად, თავისი ისტორიულ-კულტურული და პოლიტიკური ტრადიციებიდან გამომდინარე, რუსეთი იძულებულია, ამ მიმართულებით საკუთარი - სუვერენული დემოკრატიის - გზით იაროს? ახალ პირობებში, როცა დასავლეთთან დიალოგი აღარ იარსებებს, აღარც პოლიტიკური ინტერიერის დეტალები იქნება საჭირო.

სინამდვილეში, იქმნება შთაბეჭდილება, თითქოს, რუსეთის მთავრობას ჯერ არ სჯერა, რომ კონფრონტაცია სერიოზული და ხანგრძლივი იქნება. ალბათ, მათ ჰგონიათ, რომ დროთა განმავლობაში ემოციები ჩაცხრება და ცხოვრება ჩვეულ კალაპოტს დაუბრუნდება. ამიტომაც ისე იქცევიან, თითქოს, გარდაქმნა არასოდეს მოუწევთ. შესაბამისად, არც არსებობს საზოგადოებრივი წყობის ძირეული რეკონსტრუქციის ისეთი პროექტი, რომელიც „ფრონტების რკალში“ მოქცეულ ქვეყანას შეესაბამება.

თუმცა, ისტორიაში უხვადაა იმის მაგალითები, რომ მსგავსი პროექტები პოლიტიკურ მოაზროვნეთა თავებში კი არა, ნაბიჯ-ნაბიჯ - პრაქტიკის პარალელურად ყალიბდებოდა. როცა მართვის მეთოდების გამკაცრება, საბოლოო ჯამში, სრულიად ახალ პოლიტიკურ კონტრუქციას ქმნიდა. მაგრამ მოვლენების ამგვარად განვითარების შემთხვევაშიც კი, დღევანდელი ელიტის თვისებრივად ახლებურ სახელმწიფოში ცხოვრების მზაობა კითხვის ნიშნის ქვეშ რჩება. კომფორტსა და სამხედრო-მობილიზაციურ რეჟიმს შორის არჩევანის პირობებში, გამორიცხული არაა, მმართველმა ფენამ მეორეს პირველი ალტერნატივა ამჯობინოს. და დაიწყება უკან დახევა - ბუნებრივია, დიდი დანაკარგებით.

მაგრამ თუკი შეეგუებიან სიტუაციას და უკან არ დაიხევენ, სარბიელზე გამოვა „ეროვნული რეკონსტრუქციის“ ახალი ძალები, რომლებიც გაუბედაობისთვის, ნახევრულობისა და „გახრწნილობისთვის“ განდევნის წინამორბედებს. ასეთ ძალთა კონტურები ჯერ არც კი გამოკვეთილა, მაგრამ თუკი მოთხოვნა და პოლიტიკური პროცესის შესაბამისი ლოგიკა იარსებებს, აუცილებლად გამოჩნდება.

მოისეს ნაიმი
EL MUNDO
01.09.2008

ვლადიმერ პუტინმა ზუსტად იცის, რომ საქართველოში ომის დაწყების მიზეზი ამერიკის პრეზიდენტის არჩევნებია. პრემიერ-მინისტრმა CNN-თან ინტერვიუში განაცხადა, რომ მაკკეინის კანდიდატურას მხარდაჭერა დასჭირდა და რომ პატარა ომი ამის მიღწევის საუკეთესო საშუალებაა. პუტინის სიტყვებით, საქართველოს პრეზიდენტს, მიხეილ სააკაშვილს, სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის სეპარატისტულ რეგიონებზე კონტროლის ძალისმიერი გზით დამყარებისკენ თეთრმა სახლმა უბიძგა. ამერიკული ადმინისტრაციის წარმომადგენლებმა ამას „ტყუილი“, „აბსურდი“ და „ბოდვა“ უწოდეს.

შესაძლოა, კონფლიქტის მონაწილეები სხვაგვარად მოქცეულიყვნენ, თავიდანვე რომ სცოდნოდათ ის, რაც ახლა იციან. ახლა საქართველოს პრეზიდენტმა კარგად იცის, რომ შეერთებულ შტატებთან მისი მჭიდრო ალიანსი უსაფრთხოების გარანტიას არ აძლევს მას. რუსებმა კი იციან, რომ მათი არაადეკვატური რეაქცია ქვეყანას პოლიტიკურ და ეკონომიკურ (საფონდო ბაზარი ჩამოიქცა, დაიწყო კაპიტალის გადინება) საერთაშორისო იზოლაციამდე მიიყვანს. ამერიკელებმა კი იციან, რომ არ ღირს მათ მიერ ცივ ომში დამარცხებული რუსული დათვის პროვოცირება და რომ არცთუ ომის არგამხელილი მიზეზი ისე გონივრულია იმის ვარაუდი, რომ რუსეთმა დაკარგა კვლავ ზესახელმწიფოდ ქცევის სურვილი. თუმცა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ სააკაშვილი, პუტინი ან ბუში ამას აღიარებენ. ისინიც და მათი პროპაგანდისტებიც კვლავ თავიანთი ვერსიების გამოთქმასა და ყველაფრის ერთმანეთზე გადაბრალებას განაგრძობენ.

ბრალდებათა ამგვარი ურთიერთგაცვლა საჭიროა კონფლიქტის მთავარი მიზეზის მისაჩქმალად. საქმე ისაა, რომ აფხაზეთიცა და სამხრეთ ოსეთიც - უკანონო ვაჭრობის უმნიშვნელოვანესი მსოფლიო ცენტრებია. ნარკოტიკები, იარაღი, ადამიანები, გამდიდრებული ურანი, ყალბი დოლარები და სხვა აკრძალული საქონლის მთელი გამა ექსპორტირდება მთელ მსოფლიოში ძლევამოსილი დანაშაულებრივი ქსელების საშუალებით, რომლებიც ამ რეგიონებს საოპერაციო ბაზებად იყენებს. დნესტრისპირეთის მსგავსად, სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთშიც ძალაუფლება ხელისუფლებას კი არა, დამნაშავეებს უპყრიათ. სწორედ მათ აქვთ იარაღი, ფული და შესაძლებლობები საიმისოდ, რომ გულუხვად დააჯილდოვონ მოკავშირეები და მკაცრად დასაჯონ მტრები. ისინი აკონტროლებენ ძლიერ ინტეგრირებულ მსოფლიო ეკონომიკას და, შესაბამისად, ყველაზე უფრო მომგებიან და სწრაფად მზარდ სფეროს - უკანონო ვაჭრობასაც. ამ დანაშაულებრივი ქსელებისთვის status-quo-ს შენარჩუნებას სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს, რადგან სეპარატისტთა მუდმივი კონფრონტაცია იწვევს სახელმწიფო ინსტიტუტების (პოლიციის, სასამართლო სისტემის, არმიის, საბაჟოსა თუ საფინანსო ორგანოების) დასუსტებას და დანაშაულებრივ ორგანიზაციებს მსოფლიოზე საკუთარი გავლენის გავრცელების მეტ საშუალებებს აძლევს.

უდავოა, რომ რუსული რეაქციის მასშტაბები ნაციონალიზმმა, NATO-ს გაფართოების შეჩერების წადილმა, გეოპოლიტიკურმა გათვლებმა და მსოფლიოსთვის ძალის დემონსტრირების სურვილმა განაპირობა. მაგრამ არც ისაა საკამათო, რომ გასული ორი დეკადის განმავლობაში რუსეთში დანაშაულებრივი წრეების პოლიტიზაცია და პოლიტიკური წრეების ღრმა კრიმინალიზაცია განხორციელდა. როგორც ჟურნალისტმა და კრემლის მცოდნემ სუზან გლასერმა მითხრა, თუკი ელცინის დროს მიმდინარეობდა რუსული მაფიის მასშტაბური ექსპანსია, პუტინის დროს მსხვილი კრიმინალური დაჯგუფებების კონსოლიდაცია მოხდა. „ისინი მჭიდროდ თანამშრომლობენ როგორც დაზვერვის სამსახურებთან, ასევე ძირითად პოლიტიკურ მოთამაშეებთანაც, ასე რომ, დღესდღეობით, სახელმწიფოსა და მაფიის ერთმანეთისგან გარჩევა არც ისე ადვილია“.

საქართველოსა თუ მის ყოფილ (რუსეთის მიერ ცოტა ხნის წინ აღიარებულ) პროვინციებში მომხდარი და მოსახდენი ამბების ანალიზისას აუცილებელია ამ მონაცემთა გათვალისწინება. სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთში ბაზირებული კრიმინალური სტრუქტურები წელიწადში მილიონობით ევროს აკეთებენ. შეუძლებელია, ასეთი გაქანების დანაშაულებრივი საქმიანობა რუსულ კრიმინალურ საზოგადოებასთან არ იყოს დაკავშირებული. ამ საზოგადოებებს კი, თავის მხრივ, მჭიდრო კავშირი აქვთ რუსეთის სხვადასხვა სახელისუფლებო სტრუქტურასთან. ზემოთ თქმულიდან კი გამომდინარეობს, რომ მხოლოდ დამნაშავეებმა კი არ შეაღწიეს ხელისუფლებაში, არამედ, ხელისუფლებაც აკონტროლებს დანაშაულებრივ საქმიანობას.

ამის გაუთვალისწინებლად, კავკასიაში მიმდინარე მოვლენების საფუძვლიანად გააზრება შეუძლებელია.

სარედაქციო წერილი
„Газета.Ru“// ИТАР-ТАСС
25.08.2008

რუსეთის მიერ სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარება არ მისცემს ამ რესპუბლიკებს სრულფასოვანი სახელმწიფოებრიობის ჩამოყალიბების შესაძლებლობას და არც რუსეთს მოუტანს რაიმე სარგებელს.

„განგებო“ სხდომებზე შეკრებილი სახელმწიფო სათათბიროსა და ფედერაციის საბჭოს სავსებით მოსალოდნელი მიმართვა-რეკომენდაცია რუსეთის პრეზიდენტისადმი, აღიაროს სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის დამოუკიდებლობა, რუსეთს საკმაოდ რთულ პოლიტიკურ მდგომარეობაში აყენებს.

სახელმწიფოს საერთაშორისო აღიარების არსებული მექანიზმის ჩამოყალიბება პირველი მსოფლიო ომის შემდგომ დაიწყო, როცა ოთხი - ავსტრია-უნგრეთის, გერმანიის, ოტომანთა და რუსეთის იმპერიები დაიშალა. და რამდენიმე წელიწადში ფანტომურ კვაზისახელმწიფოებრივ წარმონაქმნთა ნამდვილი აღლუმი გაიმართა.

ბელორუს-ლიტვურმა რესპუბლიკამ, ესტლანდიის მშრომელთა კომუნამ, ბავარიის სოციალისტურმა რესპუბლიკამ და ბალტიის ერთიანმა საჰერცოგომ სულ რამდენიმე თვე იარსებეს და აღიარება მხოლოდ მათგან (ანტანტის ქვეყნების, მეოთხე კავშირის სახელმწიფოსა და საბჭოთა კავშირისგან) მოიპოვეს, ვის ინტერესებსაც ემსახურებოდნენ.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ახალი სახელმწიფოების ცნობა გაეროთი იწყება და მთავრდება. გაეროს წევრობა არის ერთადერთი „დამოუკიდებლობის ჭეშმარიტი დადასტურება“. მასში გაერთიანებულია ყველა საერთაშორისოდ აღიარებული სახელმწიფო, ისტორიული გამონაკლისის, ვატიკანის გარდა. გაერთიანებული ერების წევრად მიღება-არმიღების საკითხს გაეროს გენერალური ასამბლეა წყვეტს, მაგრამ ამ საკითხის თვითნებურად დასმა არც მას ხელეწიფება. ამისათვის მას უშიშროების საბჭოს თანხმობა სჭირდება და, როგორც კოსოვოს შემთხვევამ უჩვენა, უშიშროების საბჭოს ორი მუდმივი წევრი ქვეყნის (ამ შემთხვევაში რუსეთისა და ჩინეთის) ხმა აღმოჩნდა საკმარისი, რომ თვითაღიარებული სერბსკაია კრაინას სრულფასოვანი ცნობა განუსაზღვრელად ხანგრძლივი დროით გადადებულიყო.

ამჟამად მსოფლიოში არაღიარებული ან ნახევრად აღიარებული სახელმწიფოების რამდენიმე ჯგუფი არსებობს. პირველი ესაა 1991 წელს ქაოსში ჩაძირული სომალის ნარჩენებზე აღმოცენებული სომალილენდი, რომელიც არც ერთ ქვეყანას არ უღიარებია. მეორე ჯგუფში შედის ყოფილი დსთ-ს ტერიტორიაზე არსებული თვითაღიარებული რესპუბლიკები - აფხაზეთი, მთიანი ყარაბაღი, დნესტრისპირეთი და სამხრეთ ოსეთი - რომლებმაც ერთმანეთთან დიპლომატიური კავშირები დაამყარეს.

მესამე ჯგუფში შემავალ სახელმწიფოებს გაეროს წევრი ქვეყნები აღიარებენ, მაგრამ თვითონ გაერო სუვერენულად არ თვლის. ეს ქვეყნებია: კოსოვო, რომელიც 2008 წლის თებერვალში დამოუკიდებლობის აღიარების შემდეგ ცნო 40-მა ქვეყანამ, მათ შორის, შეერთებულმა შტატებმა, კანადამ და ევროკავშირის წევრი ქვეყნების უმეტესობამ; ტაივანი, რომელიც თავს ისევ ჩინეთის რესპუბლიკას უწოდებს, და რომელსაც დიპლომატიური ურთიერთობები ძირითადად წყნარი ოკეანისა და კარიბის აუზის ჯუჯა კუნძულოვან სახელმწიფოებთან აქვს; და სახარის არაბული დემოკრატიული რესპუბლიკა, რომლის ადმინისტრაციაც მხოლოდ ესპანეთის ყოფილი კოლონიის სამხრეთ სახარის ნაწილს აკონტროლებს და რომელიც, სხვადასხვა დონეზე, 49 სახელმწიფოს მიერაა აღიარებული; დაბოლოს, თურქეთის მიერ 1974 წელს ოკუპირებული კვიპროსის ჩრდილოეთ ნაწილში წარმოქმნილი ჩრდილოეთი კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა, რომელსაც მხოლოდ ანკარა ცნობს.

ქვეყნების მეოთხე ჯგუფმა ოფიციალური აღიარება თვით გაეროსა და მისი წევრების უმეტესობისკენ მოიპოვა, მაგრამ ზოგი ქვეყანა მათ ბოიკოტს უცხადებს. პირველ რიგში ესაა ისრაელი, რომლის „არსებობის უფლებასაც“ ბევრი არაბული ქვეყანა უკვე 60 წელია არ ცნობს, და ორივე კორეული, ურთიერთარმცნობი რესპუბლიკა. ტაივანის ადმინისტრაციის მაღიარებელ ქვეყნებთან დიპლომატიური ურთიერთობები გაწყვეტილი აქვს ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკასაც, რომელიც მკაცრად მისდევს „ერთი ჩინეთის“ კონცეფციას. ლიხტენშტაინის სამთავრო, მაგალითად, არ ცნობს ჩეხეთსა და სლოვაკეთს 1940-1945 წლების ე.წ. ბენეშის დეკრეტების თაობაზე წამოჭრილი მოუგვარებელი დავის გამო. იმ წლებში ჩეხოსლოვაკიის დევნილმა მთავრობამ, პრეზიდენტ ედვარდ ბენეშის მეთაურობით, გამოსცა დადგენილება, მესამე რაიხის მოქალაქეთა და თავად ლიხტენშტაინის მთავრის (რომელსაც პრაღაში ნაციზმის ხელშემწყობად თვლიდნენ) ქონების კონფისკაციის შესახებ. არც ჩეხეთსა და სლოვაკეთს დაუყოვნებია საპასუხო ჟესტი, მათაც გაწყვეტილი აქვთ დიპლომატიური ურთიერთობები ლიხტენშტაინის გულზვიად სამთავროსთან.

ასე რომ, აღიარების წარმატების იმედი მხოლოდ იმ შემთხვევაში უნდა ვიქონიოთ, თუკი მას მხარს მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესობა დაუჭერს. ეს ვარიანტი, თვითონ რუსი დიპლომატების აზრითაც კი, აბსოლუტურად საეჭვოა. საკითხავია, დაუჭერენ თუ არა მხარს ამ აღიარებას თვით დსთ-ს ქვეყნები, რომელთაც საკუთარი „ოსები“ ჰყავთ. და რომც ცნონ მათ ამ რესპუბლიკების დამოუკიდებლობა, როგორც ისტორია გვიჩვენებს, სახელმწიფოს ჩამოსაყალიბებლად რამდენიმე ქვეყნის მიერ აღიარება სულაც არაა საკმარისი.

ოსეთისა და აფხაზეთის დამოუკიდებლობის ცნობით, რუსეთის ხელისუფლება დააკმაყოფილებს მხოლოდ საზოგადოების არაჯანსაღი ნაწილის გულუბრყვილო წარმოდგენებს ქვეყნის „აღორძინებადი იმპერიული ძლიერებისა“ და „სამართლიანობის“ შესახებ.

პოლიტიკური სასწორის მეორე პინაზე შეცდომების გარდა არაფერი დევს.

საყოველთაოდ აღიარებული სტატუსისა და სამშვიდობო მექანიზმის არარსებობის პირობებში რუსეთის მიერ სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის აღიარება ამ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ადამიანებს უსაფრთხოების თვალსაზრისით არაფერს აძლევს.

ჩვენ მუდმივად უკანონოდ უნდა გვყავდეს იქ ჩვენი ჯარი, მაშინ, როდესაც საქართველოს სავსებით კანონიერი უფლება ექნება, დაიცვას (მათ შორის, სამხედრო გზითაც) თავისი ტერიტორიული მთლიანობა. რუსეთი კი, სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის დამოუკიდებლობის ცალმხრივად აღიარებით, ავტომატურად გახდება კონფლიქტის მხარე და დაკარგავს არბიტრად ან მშვიდობისმყოფელად ყოფნის შესაძლებლობას.

თუკი სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთს ვაღიარებთ, რატომ არ უნდა ვცნოთ დნესტრისპირეთი? ეს კი უკვე ორმაგი კი არა (რუსეთმა ხომ კატეგორიულად დაგმო კოსოვოს პრეცედენტი) სამმაგი სტანდარტია. დსთ-ს პარტნიორებთან ისედაც არცთუ თბილი ურთიერთობების სისტემური გაუარესება კი გარანტირებული გვაქვს. ადვილი შესაძლებელია, პოსტსაბჭოთა საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევის ცალმხრივი მცდელობები დსთ-ს ქვეყნებმა საკუთარი ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ წამოჭრილ საფრთხედ შეაფასონ.

დამოუკიდებლობის ცალმხრივი აღიარება თუ არ უგულებელყოფს, ყოველ შემთხვევაში, არსებითად აკნინებს მაინც რუსეთის როლს სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის მომავალი სტატუსის განსაზღვრის საკითხში.

ამგვარად, პოლიტიკური, ეკონომიკური, ისტორიული და მორალური თვალსაზრისითაც, სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის დამოუკიდებლობის ცალმხრივად აღიარება უაზრობაა.

ბორის ვიშნევსკი
Грани.Ру
18.08.2008

„სამხრეთ ოსეთის ხელისუფლება უკან არ შეუშვებს იმ ქართველ ლტოლვილებს, რომელთაც საომარი მოქმედებების დაწყების გამო დატოვეს ქართულ-ოსური კონფლიქტის ზონაში მდებარე სოფლები“, - განაცხადა თვითაღიარებული რესპუბლიკის პრეზიდენტმა, ედუარდ კოკოითიმ, „კომერსანტისათვის“ მიცემულ ინტერვიუში.

„ჩვენ აღარ ვაპირებთ იქ ვინმეს შეშვებას. 18 000-ზე მეტი ოსი ლტოლვილი დღეს ჩრდილოეთ ოსეთშია. ჩვენ ისინი სამხრეთ ოსეთში უნდა დავაბრუნოთ“, - ამბობს კოკოითი. კითხვაზე - ფაქტობრივად, მართლა განადგურებულია თუ არა ქართული ანკლავები სამხრეთ ოსეთში, თვითაღიარებული რესპუბლიკის პრეზიდენტმა ასეთი პასუხი გასცა: „ჩვენ იქ პრაქტიკულად ყველაფერი მიწასთან გავასწორეთ. დავადგინეთ სამხრეთ ოსეთის საზღვრები... აბა, იქიდან ჩვენთვის სროლა უნდა დაგვეშვა? ისევ ზურგში გვესროდნენ და ჩვენს ხალხს აბუჩად იგდებდნენ“.

ბორის ვიშნევსკი: თუ სიმართლე გინდათ, „ეთნიკური წმენდა“ სწორედ იმას ჰქვია, რასაც კოკოითი ასე მიამიტურად აღიარებს და რაშიც პუტინი, მედვედევი, ლავროვი და სხვები, აქაოდა, „თავდასხმა საუკეთესო თავდაცვააო“, საქართველოს სდებენ ბრალს. ამასთან, პრეზიდენტი მედვედევი კრემლში საზეიმო ვითარებაში ხვდება ბატონ კოკოითის და სამხრეთ ოსეთის სტატუსის „გარანტიებსაც“ აღუთქვამს. თუმცა, ამაში გასაკვირი არაფერია. ვინ არიან ჩვენი მეგობრები? მაჰმუდ ახმადინეჯადი და ჰამასი? თუკი მოსკოვში გულღიად ხვდებიან ჰამასისა და ირანის ლიდერებს ანუ მათ, ვინც სახალხოდ მოგვიწოდებს „ებრაელთა საკითხის გადაჭრისაკენ“, „ქართული საკითხის“ მომგვარებელი კოკოითი ვისზე ნაკლებია“?

„რუსეთის ფედერაციის პროკურატურასთან არსებული საგამოძიებო კომიტეტის თავმჯდომარის, ალექსანდრ ბასტრიკინის (რომელიც ცხინვალში რუს გამომძიებელთა საქმიანობას ხელმძღვანელობდა) განცხადებაზე დაყრდნობით, ИТАР-ТАСС-ი გვაუწყებს, რომ: სამხრეთ ოსეთში გენოციდისა და მასობრივი მკვლელობების ფაქტებთან დაკავშირებით აღძრულ სისხლის სამართლის საქმეებს დაემატება სტატიები სამხედრო დანაშაულებებისა და კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულებების შესახებ. როგორც ბასტრიკინი ამბობს, მიმდინარეობს მოკვლევა ქართველების მიერ მშვიდობიანი მოსახლეობის მიმართ შეიარაღების აკრძალული სისტემების (კერძოდ, ზალპური ცეცხლის სისტემისა, რომლის მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ გამოყენებაც, საერთაშორისო ხელშეკრულებების თანახმად, დაუშვებელია) გამოყენების ფაქტების შესახებ“.

ბორის ვიშნევსკი: როგორც მახსოვს, ეს საერთაშორისო შეთანხმებები ჩეჩნეთის ომამდე კარგა ხნით ადრე გაფორმდა. ჯერ კიდევ ჰააგის 1907 წლის კონვენციაშია ლაპარაკი იმაზე, რომ „იკრძალება დაუცველ ქალაქებზე, სოფლებზე, საცხოვრებელ სახლებსა თუ შენობებზე შეტევის განხორციელება და მათი ნებისმიერი საშუალებით დაბომბვა“. „ომის დროს სამოქალაქო მოსახლეობის დაცვის შესახებ“ 1949 წლის ჟენევის კონვენციაშიც (1977 წლის დამატებითი ოქმებით) ყველაფერია ნათქვამი მსგავსი ქმედებების დაუშვებლობის შესახებ.

ყველამ კარგად იცის, როგორც „იცავდა“ რუსეთი ამ კონვენციას ჩეჩნეთში. შესაბამისი ფაქტები დიდი ხნის გამოკვლეული და დოკუმენტირებულია დამოუკიდებელი ჟურნალისტების, ზოგი რამ კი - ადამიანთა უფლებების დამცველი ევროპის სასამართლოს მიერ. ერთი სული მაქვს, ვკითხო საგამოძიებო კომიტეტის თავმჯდომარეს: როდის აღძრავენ საქმეებს ამ დანაშაულებებში ბრალეულ პირთა წინააღმდეგ? ოდესმე მაგ კომიტეტში დაკითხვაზე მაინც თუ გამოიძახებენ (საქმის აღძვრაზე აღარაფერს ვამბობ) ყოფილ უმაღლეს მთავარსარდალ პუტინს, რუსეთის გმირ გენერალ შამანოვს, გენერალ ხრულიოვსა და სხვა „მშვიდობისმყოფელებს“?

რა თქმა უნდა, ვითომდა საქართველოს მიერ სამხრეთ ოსეთში მოწყობილი გენოციდის შესახებ ლაპარაკი ბევრად უფრო ადვილი და სასიამოვნოა. მაგრამ, ჯერ ერთი, ამ სიტყვას აბსოლუტურად მკაფიო იურიდიული განსაზღვრება აქვს. 1948 წლის 9 დეკემბერს გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ მიღებული „გენოციდის თავიდან აცილებისა და ამ დანაშაულისათვის სასჯელის შესახებ“ კონვენციის თანახმად, სიტყვა „გენოციდში“ იგულისხმება „რომელიმე ეროვნული, ეთნიკური, რასობრივი ან რელიგიური ჯგუფის ნაწილობრივი ან სრული განადგურების მიზნით ჩადენილი ქმედებები“, სახელდობრ: ა) ასეთი ჯგუფის წევრთა მკვლელობები; ბ) ასეთი ჯგუფის წევრთათვის სერიოზული ფიზიკური ან გონებრივი ზიანის მიყენება; გ) ასეთი ჯგუფისათვის წინასწარგამიზნულად ისეთი საცხოვრებელი პირობების შექმნა, რომელიც ამ ჯგუფის სრულ ან ნაწილობრივ ფიზიკურ განადგურებას გამოიწვევს; დ) ასეთ ჯგუფში შობადობის შეწყვეტის ხელშესაწყობად მიმართული ღონისძიებები; ე) ადამიანთა ერთი ჯგუფიდან მეორეში ბავშვების ძალადობრივი გადაყვანა. აქ ჩამოთვლილთაგან არც ერთი შეესაბამება იმას, რაც 8-12 აგვისტოს სამხრეთ ოსეთში მოხდა, იქნება ეს ცხინვალის შტურმი თუ საომარი მოქმედებები ქალაქსა და მის შემოგარენში. ჩვენ შეგვიძლია და უნდა ვილაპარაკოთ კიდეც საქართველოს მიერ ჟენევის, ზემოთ ხსენებული, 1949 წლის კონვენციის დარღვევაზე, მაგრამ არა გენოციდზე. რუსეთის ოფიციალური პირები კი მაინც გაუთავებლად გენოციდზე ლაპარაკობენ. ამასთან, ისიც უნდა ითქვას, რომ სულ უფრო და უფრო მეტ ეჭვს იწვევს სამხრეთ ოსეთში მშვიდობიან მოსახლეობას შორის მსხვერპლის რაოდენობის შესახებ არსებული მონაცემები. რუსეთის პროსახელისუფლებო მასმედიაში ხშირად ნახსენებ ციფრს (2000), ოფიციალურ პირთა განცხადებების გარდა, სხვა არაფერი ადასტურებს.

ამ დროისათვის ადამიანის უფლებათა დამცველი საერთაშორისო ორგანიზაცია Human Rights Watch-ი რუს მედიკოსებზე დაყრდნობით ადასტურებს 50-60 ადამიანის დაღუპვისა და დაახლოებით 500 ადამიანის დაჭრის ფაქტს. არაფერია ცნობილი 6 000 დაჭრილის (არადა, სწორედ ამდენი დაჭრილი უნდა ყოფილიყო 2000 დაღუპულის შემთხვევაში) შესახებ. მათი რაოდენობა რამდენიმე ასეულია და მათგან უმეტესობა სამოქალაქო კი არა, სამხედრო პირია. არ გამოვრიცხავ, რომ ეს მონაცემები მაინცდამაინც სარწმუნო არ იყოს და რეალური დანაკარგები მნიშვნელოვნად მეტია, მაგრამ რუსული მხარე ვერანაირ მტკიცებულებებს ვერ წარმოგვიდგენს და არც დათვლის საკუთარ მეთოდებზე გვეუბნება რამეს.

საკამათო არაა, რომ ათეულობით მშვიდობიანი მოქალაქის დაღუპვაც ტრაგედიაა. მაგრამ რადგან დაღუპულთა შემაშფოთებელი რიცხვი კონფლიქტის პირველივე დღეებში რუსეთის მხრიდან სამხედრო ჩარევის ძირითად პროპაგანდისტულ დასაბუთებად გამოიყენებოდა, ბუნებრივია, ისმება კითხვა: წინასწარგამიზნული დეზინფორმაციის გავრცელებასთან ხომ არ გვაქვს საქმე - საქართველოს მიმართ რუსეთის მოქალაქეების სიძულვილის გაღვივების მიზნით? ამ ყველაფრით საქართველოს ტერიტორიაზე რუსეთის ჯარების ყოფნის გამართლებას ხომ არ ცდილობენ?

ისე, კაცმა რომ თქვას, საინტერესოა, ამისთანა რა „სამშვიდობო მანდატი“ აქვს რუსეთს?

სოჭის (დაგომისის) 1992 წლის შეთანხმებები უკუგდებულია, რამდენადაც სწორედ ისინი უარყოფდა „კონფლიქტში რუსეთის ფედერაციის შეაიარაღებული ძალების ჩაბმის შესაძლებლობას“. ასევე უარყოფილია ამავე შეთანხმებით დამტკიცებული „დებულება ქართულ-ოსური კონფლიქტის ზონაში ვითარების ნორმალიზაციისთვის მოწოდებული სამხედრო კონტინგენტისა და სამხედრო დამკვირვებლების მოქმედების ძირითადი პრინციპების შესახებ“. სწორედ ამ დებულების თანახმად, სამშვიდობოებს უნდა აღეკვეთათ „მხარეების მიერ ნებისმიერი არაკონტროლირებადი შეიარაღებული ფორმირებების“ მოქმედება და დაუყოვნებლივ დაერეგულირებინათ ჯგუფური, მათ შორის, შეიარაღებული კონფლიქტები. სამშვიდობოებს ჰქონდათ კონფლიქტის ზონაში არსებული საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმს არდამორჩილებული შეიარაღებული ბანდ-ფორმირებების დევნისა და დაკავების, შეიარაღებული წინააღმდეგობის გაწევის შემთხვევაში კი - მათი განადგურების უფლება. კონფლიქტის ზონის გარეთ მათთან საბრძოლო მოქმედებების წარმოების აუცილებლობის შემთხვევაში, აუცილებლად უნდა გაეფრთხილებინათ ადგილობრივი სამართალდამცავი ორგანოები. დაბოლოს, სამშვიდობოებს უფლება ჰქონდათ, საბრძოლო მოქმედებების დროს გამოეყენებინათ მხოლოდ და მხოლოდ მათს ხელთ არსებული სამხედრო საშუალებები, და ისიც - სარდლის ბრძანებით. ცხადია, რომ ყველა ეს დებულება უგულებელყოფილია.

დარღვეულია 1995 წლის 23 თებერვლის ფედერალური კანონი, რომლის თანახმადაც, სამშვიდობო მოქმედებებში რუსეთის ტერიტორიის გარეთ შეიარაღებული ძალების გაგზავნის გადაწყვეტილებას ფედერაციის საბჭოს დადგენილების საფუძველზე რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტი იღებს. როგორც ვიცით, ეს საკითხი ფედერაციის საბჭოში არც განხილულა.

დაბოლოს, სამხრეთ ოსეთში სამშვიდობო მოქმედებებში მონაწილეობის გაეროს მიერ მინიჭებული მანდატი რუსეთს არ გააჩნია და არც არასდროს ჰქონია. რომ არაფერი ვთქვათ საქართველოს დანარჩენ ტერიტორიაზე - სენაკში, ფოთში, გორში, ბორჯომში, ზუგდიდში - რუსეთის „სამშვიდობო მოღვაწეობის“ თაობაზე.

ამგვარად, როდესაც დიმიტრი მედვედევი აცხადებს, რომ „რუსეთი, როგორც კავკასიასა და რეგიონში მშვიდობის გარანტი, მიიღებს გადაწყვეტილებას, რომელიც არაორაზროვნად გამოხატავს ამ ორი კავკასიელი ხალხის ნებას“ და „იგი არა მხოლოდ მიიღებს ამ ნებას, არამედ, შინა პოლიტიკაში ამ ნებით იხელმძღვანელებს და უზრუნველყოფს მის შესრულებას სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის ტერიტორიებზე იმ სამშვიდობო მანდატის შესაბამისად, რომელიც მას აქვს“, პრეზიდენტი ვერანაირ იურიდიულ ნორმას ვერ ეყრდნობა, ვინაიდან არავითარი „სამშვიდობო მანდატი“ უკვე აღარ არსებობს. იმაზე აღარაფერს ვამბობ, რომ „კავკასიასა და რეგიონში უსაფრთხოების გარანტის“ სტატუსი რუსეთის ხელმძღვანელობამ თვითონ მიაწერა საკუთარ თავს. არანაირი საერთაშორისო ნორმებითა თუ ორმხრივი შეთანხმებებით ეს არ დადგენილა.

კირილ როგოვი
დამოუკიდებელი მიმომხილველი
Новая газета
01.09.2008

პუტინის მიერ CNN-ისადმი მიცემული ინტერვიუ და რუსეთის ოფიციალური პირების დასავლეთისათვის საკუთარი თვალსაზრისის თავსმოხვევის მცდელობები თვალსაჩინო ნიმუშია იმისა, თუ რა მახეში შეიძლება გააბას თავისი ლიდერები და სამწყსო არათავისუფალმა პოლიტიკურმა რეჟიმმა.

დიდი ქვეყნის პრემიერი არ უნდა იმეორებდეს ბლოგერებისა და ტელეკომენტატორების სიტყვებს და მხოლოდ „შეთქმულების თეორიით“ არ უნდა ოპერირებდეს. საჯარო პოლიტიკის სივრცეში „შეთქმულების თეორიას“ აშკარად მარგინალური ნიშა უკავია. და პირიქით, იქ, სადაც საჯარო პოლიტიკა დისკრედიტებული და განადგურებულია, იგი მოვლენების ინტერპრეტირების ერთადერთ პატივსაცემ საშუალებად გვევლინება. საერთო ჯამში, პროპაგანდისტული მანქანა პრემიერის, ბლოგერისა თუ უბრალო ობივატელის მიერ სიტუაციის შეფასებისას, გასაოცარი ერთსულოვნების მიღწევის საშუალებას იძლევა, მაგრამ აბსოლუტურად უსუსურს ხდის მათ არგუმენტაციას იმ ადამიანთა თვალში, რომლებიც ინფორმაციული თუ ემოციური ნარკოტიკებით გაბრუებული არ არიან.

რუსეთის ოფიციალურ პირთა, დეპუტატთა და ტელეწამყვანთა (აგრეთვე, მოქალაქეთა დიდი უმრავლესობის) მთელი არგუმენტაცია, ფაქტობრივად, სამი პუნქტით შემოიფარგლება:

პირველი ორი თეზისი იმით არის აღსანიშნავი, რომ პირდაპირ უარყოფს ყველა იმ პრინციპს, რომლებსაც ბოლო ათი წლის მანძილზე რუსული ანტიდასავლური რიტორიკა ეფუძნებოდა. მთელი ამ დროის განმავლობაში განა დასავლეთი არ ამბობდა, რომ სეპარატიზმთან ბრძოლა არ შეიძლება იყოს მშვიდობიანი მოსახლეობის აწიოკების გამამართლებელი საბუთი? განა დასავლეთი არ გამოვიდა პირველად ჰუმანიტარული ოპერაციების ჩატარებისა და იძულებით მშვიდობის დამყარების იდეით? განა ამ არგუმენტებს არ ეყრდნობოდა იუგოსლავიის დაბომბვა და კოსოვოს გამოყოფა? განა ჩვენ არ მოვნათლეთ ეს ყველაფერი მსოფლიო წესრიგის მოშლად, კეთილშობილურ მიზნებს ამოფარებულ პირად ინტერესებად და სხვა ქვეყნის სუვერენიტეტის ხელყოფად?

მიზანმიმართული პროპაგანდით აღგზნებული გონება ამგვარ შეუთავსებლობებს ვერ ამჩნევს. მაგრამ გარეშე დამკვირვებლისათვის საქმე სულ სხვაგვარადაა. ეს ასეა როგორც დასავლეთში, ასევე - აღმოსავლეთშიც. ათწლეულის მანძილზე, ორივეგან ყურადღებით ადევნებდნენ თვალს რუსეთის მიერ ჩეჩნეთში წარმოებული ომის პერიპეტიებს. ამგვარად, სამხრეთ ოსეთის საომარი მოქმედებების შედეგად წარმოქმნილი, რუსეთის ხელმძღვანელობის ჰუმანიტარულ-მშვიდობისმყოფლური შემართება ვერასოდეს მოიპოვებს გულწრფელ თანაგრძნობასა და თუნდაც მინიმალურ ნდობას. საინტერესოა, როგორ ატესტაციას აძლევდნენ ვლადიმერ პუტინს (პოლიტიკოსს, რომელმაც დაიწყო და სამ წელიწადში წარმატებით დააგვირგვინა ჩეჩნეთის ომი) ის ადამიანები, რომლებიც დღეს მიხეილ სააკაშვილს ფაშისტად ნათლავენ? ნუთუ მათ სერიოზულად ჰგონიათ, რომ ჩეჩნეთის სამწლიანი ომის დროს უფრო ნაკლები ადამიანი დაიღუპა, ვიდრე სამი დღის განმავლობაში - ცხინვალში? პროპაგანდით გაჟღენთილ რუსეთში ამგვარი კითხვა უბრალოდ მკრეხელურად ჟღერს, მაგრამ იმ ადამიანებს, XXI საუკუნის ომი რომლებიც რუსეთის ტელევიზიას არ უყურებენ, ამაზე არდაფიქრება, ბუნებრივია, არ შეუძლიათ.

განსაკუთრებით საყურადღებოა სიტყვა „გენოციდი“. გასული სამი კვირის განმავლობაში რუსულ მასმედიაში მან უფრო მეტჯერ გაიჟღერა, ვიდრე მთელი ჩვენი ისტორიის მანძილზე, რადგან არც საბჭოთა და არც რუსეთის ხელმძღვანელობა მას მაინცდამაინც არ წყალობდა. ახლა კი, რუს დეპუტატებს, როგორც ჩანს, რაღაც განაწესი აქვთ დადგენილი, რადგან ამ მოდური სიტყვის ჩაჩხერას მოკლე ინტერვიუებშიც კი, სულ მცირე, ორჯერ მაინც ცდილობენ.

მაგრამ უნდა გავითვალისწინოთ, რომ კაცობრიობის მთელი სისხლიანი ისტორიის მანძილზე ეს ტერმინი მხოლოდ რამდენიმე - განსაკუთრებით ამაზრზენ - სასაკლაოს ხვდა წილად. ყოველ შემთხვევაში, ცხინვალში განვითარებული მოვლენები უფრო გვიან იქნება აღიარებული გენოციდად, ვიდრე - რუსეთის მიერ ჩეჩნეთის პირველი და მეორე ომის დროს განხორციელებული ქმედებები. რუსეთის პროპაგანდისტული ჯადოსნური სამყაროს მიღმა ორდღიანი ომის დროს განხორციელებული გენოციდის თეზისი სიტყვებით ჟონგლიორობას ჰგავს. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ადამიანებს, რომლებიც ამ ტერმინს ხმარობენ, არ ესმით, ან არ სურთ გაიგონ მისი არსი. რუსეთს ისეთივე წარმატებითა და დამაჯერებლობით შეეძლო ეთქვა მსოფლო თანამეგობრობისათვის, რომ სააკაშვილმა სამხრეთ ოსეთში ატომური იარაღი გამოიყენა.

ასევე გამაოგნებელია დასავლეთის სისუსტის თეზისიც, რომელსაც ასე გატაცებით იმეორებენ რუსი პოლიტიკოსები. საქმე ისიც კი არაა, რომ მხოლოდ ვიგინდარა ლაწირაკების ხროვას თუ შეშვენის იმით ტრაბახი, რომ ხულიგნობისთვის „ყურებზე ხახვსაც ვერავინ დააჭრის“. სამეზობლოში ჩხუბი და ყაყანი - თუგინდ მეზობლებმა წასვლისას ჭიშკარიც ჩამოგიგლიჯონ - დავიწყებას ადვილად მიეცემა. მაგრამ სტუმარს, რომელიც თქვენს საკუთარ ოჯახში შეურაცხგყოფთ და თანაც ბაქიბუქობს, რომ თქვენი სახლიდან მანამ არ მოიცვლის ფეხს, სანამ არ მოეპრიანება - არავინ აპატიებს და ადრე თუ გვიან სამაგიეროსაც გადაუხდიან.

ბოლო წლების რუსული საგარეო პოლიტიკის ტრაგიკული შეცდომა ისაა, რომ ყველაფერი, რასაც სახელმწიფო პროპაგანდა საგარეო არენაზე მიღწეულ მნიშვნელოვან წარმატებად წარმოაჩენს, და რაც შიდა კვაზიპარტიოტული ეგზალტაციის ტემპერატურას ინარჩუნებს, გარედან სრულიად სხვაგვარად გამოიყურება. და ეს ყინულის ნამსხვრევები სულ უფრო შორდება ერთმანეთს. თუმცა, შიდა ეგზალტაციის გრადუსის შენარჩუნების აუცილებლობა რუსეთის ხელმძღვანელობას კვლავაც და კვლავაც აიძულებს საგარეო არენაზე ისეთი საქციელის ჩადენას, რომელიც კიდევ უფრო ამყარებს ჩვენს არაადეკვატურ, არასრულფასოვან, არათანმიმდევრულ და სახიფათო იმიჯს.

ჯონ ო'სალივანი
The Globe and Mail
21.08.2008

ქვეყნის ლიდერები - ავტორიტარული მმართველები, მილიტარისტები, გაუმაძღარი ადამიანები არიან. ამასთან, არც თავიანთი ქვეყნის საზღვრების ადგილმდებარეობას უწევენ ანგარიშს.

„Well the Ukraine girls really knock me out They leave the West behind And Moscow girls make me sing and shout That Georgia's always on my mind. I'm back in the USSR You don't know how lucky you are boys Back in the USSR“