ჩემმა 15 წლის დამ, სალომემ, მისთვის დამახასიათებელი კატეგორიულობით, გამკიცხა: „არ მომწონს შენი სვეტები. რა არის ეს „ამას ნახავთ, იმას ნახავთ ჟურნალში“ რომ გვიყვები?! მაგას ხომ მკითხველი სარჩევშიც ამოიკითხავს. შენ რამე სხვა დაწერე, ან შენს თავზე, ან სხვა ახალი და საინტერესო ამბები მოგვიყევი. გაიგეე?!“ სალომესთან თავის მართლებას აზრი არ ჰქონდა (გიცდიათ ოდესმე 15 წლის ადამიანის გადარწმუნება?!), ამიტომ პირობა მივეცი, შენი ხათრით, შემდეგ ნომერში, სწორედ ესე მოვიქცევი-მეთქი. ეამა. თან ძალიან.

პირობა პირობაა! მაგრამ, მართლა მგონია, რომ რაც ახალი და საინტერესო ვიცი, ყველაფერს „ცხელი შოკოლადი“ გიყვებათ (თან რა მაგარ ამბებს, რომ იცოდეთ? მე ვერ გიყვებით, პირობა მაქვს დადებული, მაგრამ აუცილებლად დაწვრილებით გაეცანით სარჩევს, და მერე ჟურნალს!)

ჰოდა, იმას გეუბნებოდით რომ, შემეყარა რაღაც უსაშველო გრიპის ვირუსი (და იმედია არა ფილტვების ანთება), 40 გრადუსიანი სიცხეებით, გულის წასვლებით, ხველებით და მოკლედ, თავმოყვარე ვირუსისათვის დამახასიათებელი ყველა ატრიბუტიკით. ჰოდა, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს ძვირფასს ჟურნალს სტამბაში მიეჩქარებოდა და საქმე თავზე საყრელად გვქონდა, რედაქციას და შვილებს დავემშვიდობე და მოსავლელად, დედას ჩავბარდი. მაგრამ მთავარი ის გახლავთ, რომ „нет худа, без добра“-ო, ხომ გაგიგიათ? ძალიან მიყვარს ეს გამოთქმა! ჰოდა, რამდენიმე ისეთი კარგი საქმე ჩავიდინე, რისთვისაც სხვა დროს ვერ მოვიცლიდი.

სიამაყით გადავათვალიერე ჩემი ბიბლიოთეკა და თქვენთანაც უნდა მოვიწონო თავი. წიგნების დიდი ნაწილი ფანქრით გაკეთებული ჩანაწერებით არის აჭრელებული, ესე იგი, ეს ის წიგნებია, რომლებიც ნასწავლი მაქვს, ან რამდენჯერმე გადაკითხული. სრული ჟანრობრივი მრავალფეროვნებაა - პოლიტოლოგია, ეკონომიკა, კულტუროლოგია, კულტურული ანთროპოლოგია, ფოტოგრაფია, ისტორია, ანატომია, მათემატიკა, ლიტერატურა, ნაშრომები სხვადასხვა სოციალურ მეცნიერებებში. მოკლედ, რა ჩამოთვლის ჩემი უგზო-უკვლო განათლების ყველა მიმართულებას. მაგრამ ამ იზოლირების ჟამს აღმოვაჩინე, რომ ბევრი წიგნი მიყიდია, თაროზე შემომიდია და მისი წაკითხვა აღარც კი გამხსენებია. მაგალითად, კაფკას 50 გვერდიანი „მეტამორფოზა“ და მისივე „მამისთვის მიწერილი წერილები“. (არადა, როგორ მიყვარს წერილების და დღიურების კითხვა!) ვირჯინია ვულფის „ტალღებიც“ მიმვიწყებია, მიუხედავად იმისა, რომ ისიც კი მახოვს ჩემი საუნივერსიტეტო ქალაქის რომელ მაღაზიაში ვიყიდე ეს წიგნი. მარგარეტ უორსენერის მოთხრობები, ფუკუიამას ახალი ესეების კრებული. და ყველაზე სამარცხვინო ამბავი - წიგნის ბაზრობაზე შეძენილი აკა მორჩილაძის „მისტერ დიქსლის მდუმარე ყუთი“, რომელიც ჩვენს ბევრ ერთგულ მკითხველს მწერლის ავტოგრაფით ხვდა საჩუქრად, არც კი გამიხსნია. მოკლედ, რაღა ბევრი გავაგრძელო, ერთ აღსარებად კმარა.

დავიწყე ამ წიგნების გადმოღება და კითხვა. ვკითხულობ და ვნეტარებ, დროებით მაინც. და კიდევ ერთხელ ვრწმუნდები, რომ ჩემი ყველაზე დიდი „უძრავი ქონება“ ეს მტვერდადებული წიგნების თაროებია.

თქვენც რომ გრიპის ვირუსს არ დაელოდოთ იმისათვის, რომ წიგნის თარომდე მიხვიდეთ, ლიტერატურა „ცხელ შოკოლადში“ დაგხვდებათ, თან დიდი დოზით, თან მალხაზ ხარბედიასთან და ყველა იმ ავტორთან ერთად, ვინც წერს ლიტერატურას, უყვარს ლიტერატურა და ფიქრობს ლიტერატურაზე.

ჰა, სალომე, როგორია?!

(მგონი ბოლოში პირობა მაინც დავარღვიე, არა?!)

შორენა შავერდაშვილი

თამარ ბაბუაძე

არასდროს მდომებია, ვყოფილიყავი შონ პენი. მაგრამ სიღნაღში თავი ზუსტადაც რომ შონ პენი მეგონა, ოღონდ აი, იმ ფილმში U-Turn-ი, ანუ „მოსახვევი“ რომ ჰქვია. სიღნაღი კი ზუსტად ის ქალაქი მეგონა, შონ პენის გმირი რომ ჩარჩება და გაიჭედება...

არა, მართლა არ ვიცი, არსებობს თუ არა საქართველოში კიდევ უფრო ლამაზი და უცნაური ქალაქი, ვიდრე სიღნაღია. ამ უცნაურობის მთავარი მიზეზი ორმაგი რეალობის განცდაა, რომელიც ამ ქალაქს დაუსრულებლად მოაქვს. ორმაგი რეალობის მთავარი მიზეზი კი, ერთი მხრივ, საბჭოური ნარჩენებისა და ძველთბილისური არქიტექტურის ნაზავია; მეორე მხრივ კი - სიღნაღის უცხოელი მკვიდრი ჯონ უერდმანი და მექსიკური რესტორანი. აქ თავს მუდამ დაბნეულად იგრძნობთ: აბა, სხვა რა მოგივათ, თუ ქიზიყელების ქეიფში ამერიკელი თამადა გეყოლებათ, საღამოს ყავის დალევას კი „პანჩო ვილაში“ შემოგთავაზებენ - სიღნაღის ძველ უბანში, ერთ ძველ სახლში მოწყობილ მექსიკურ რესტორანში...

ეს უცნაურობის განცდა განსაკუთრებით შებინდების მერე გაგიმძაფრდებათ, როცა კავკასიონს გრძელ, თეთრ ზოლად ღამის სიბნელეშიც გაარჩევთ, ქვევით ალაზნის ველი აბრჭყვიალდება, თვითონ მძინარე და მდუმარე ქალაქში კი ჩქამსაც ვერ გაიგებთ. ამ სიჩუმეში თქვენი ფეხის ხმაც საშინელ ხმაურად მოგეჩვენებათ და ფანტაზიები მერე ნახეთ. სიღნაღის ცარიელ ქუჩებში სეირნობისას ყველაფერი შეიძლება მოგელანდოთ: „კუკლუქს კლანის“ მაშხლებიანი პროცესიაც და კუთხეში, ხალიჩაზე ფეხმორთხმული კახელი მეგარმონეც, ჯოკონდას დაუდგენელი ხასიათის ღიმილიც და საშოვარზე გამოსული ვარდისფერი პანტერაც.

გგონიათ, გადავაჭარბე? ჩადით სიღნაღში და თავად ნახავთ. ხოლო თუ ასეც მოიქცევით, აუცილებლად მომიკითხეთ ჯონი - ძალიან საინტერესო და სიმპათიური ადამიანი, რომელიც უკვე ათი წელია სიღნაღში ცხოვრობს და მე მას რამდენიმე გვერდის იქეთ საფუძვლიანად გაგაცნობთ.

ასე რომ, შეხვედრამდე! სიღნაღში!

ანა კორძაია-სამადაშვილი

სალამი და პატივისცემა. დავბრუნდი. რაღა დაგიმალოთ, სულ არ მომეჩქარებოდა - სამოთხეებში ვიყავი.

ვიყავი იქ, სადაც მუხლამდე თოვლი დევს და ღამით ხეები ყინვისგან ჭრიალებენ. ვიყავი სახლებში, რომლებსაც ნაკელის აგურებით ათბობენ და ქალები ყოველ გაზაფხულზე ხელახლა ღებავენ ცისფერი საღებავით. ვიყავი იქ, სადაც საქართველოს საგანძურია დაცული, მთასთან, რომლისკენ მიმავალ ყველა გზაზეც ოდესღაც ციხე-კოშკები იდგა. იმ მხარეებში უცნაური სასმელი დავლიე, უმალვე დიდ ღუმელზე ასვლა და გამოძინება რომ მომანდომა, და ერთი კვირის თავზე თოვლის ვარდნის ხმაც ვისმინე - უცებ ჩამოცვივდა ხიდან, კაცმა არ იცის, რატომ. იქ მეგონა, რომ მთელი სამყარო ჩემს ხელთაა და კარგი იყო, თან ძალიან. მაგრამ რა გაეწყობა - ჩამოვედი და ამბებს გიამბობთ, იმის იმედად, რომ კვლავ სადმე წავალ, თქვენ კი ერთ დღეს ჩემი თვალით ყურება ძალიან მოგბეზრდებათ და თავად გაუდგებით გრძელ გზას.

„- ყური მიგდე, პეპი, - თქვა ტომიმ, - შობამ ხომ რახანია, ჩაიარა.

- მერე რა, - უპასუხა პეპიმ, - უბრალოდ, ჩემი ვილა ოდნავ ჩამორჩა, ძველი საათივით. მესაათეს უნდა მივუტანო, ზამბარა გამოუცვალოს, თორემ კიდევ უფრო ჩამორჩება.

- რა კარგია, რომ დრო ჩამორჩა, - თქვა ანიკამ.“

ეს, ცხადია, ჩემი ნაამბობი არაა, ასტრიდ ლინდგრენმა დაწერა. უბრალოდ, ტომი და ანიკასი არ იყოს, ძალიან მიხარია, რომ ჩემს სამშობლოში დრო ამცდარია და ისე მიდის, როგორც მოეპრიანება. სხვაგვარად ვერც შობას ვიზეიმებდი და ვერც ახალ წელს. ძალიან მიხარია, რომ ბესო უზნაძე და გიორგი ბანძელაძე ჩემი მეგობრები არიან. სხვაგვარად ვერც ჯავახეთში მოვხვდებოდი და ვერც ლეჩხუმში.

რაც წელი დაიწყო, სულ ბედნიერი ქალი ვარ. ვეცადე, ჩემი ბედნიერება თქვენთვისაც გამეზიარებინა. იქ, სადაც ვიყავი, სულ სიკეთეს მისურვებდნენ. ამასვე გისურვებთ თქვენც.

ქეთი სადღობელაშვილი

ვერ ვიტან ამ საავტორო სვეტის წერას. რა უნდა ვთქვა, დავიწყო პათეტიკურად და სნობურიც გავურიო? - ოოო! ისე ვღელავდი გოგი მესხიშვილთან შეხვედრისას? ის ხომ ყველას არ აჯილდოებს თავისი ყურადღებით. თუ მორალისტური დავიჭირო - მაინც რა არის ეს ქართული ხასიათი! ორჯერ ჩამეშალა დისკუსია, რადგან გამოახალწლევებული ქართველების 80%25 ალკოჰოლური ინტოქსიკაციით იყო დაცემული. ან იქნებ, ინფანტილიზმს მივმართო - ვაიმეე, რა კარგია, როცა ჩვენი ჟურნალის რედაქციაში ნაცნობ სახეებს ყოველდღე თუ არა, კვირაში სამჯერ მაინც ვხვდები.

საავტოროც, სათავისოც და სასხვისოც იმ ორ მასალაშია თავმოყრილი, რომელიც ამ ნომერში იბეჭდება, სვეტიც ეგ არის და ბოძიც.

არა, არა, სვეტი მინდაო - მოითხოვს რედაქტორი. მოვითხოვო, ასე თქვა. სვეტი არა, ისა!

ხე

ძველი ბერძნები ჰყვებოდნენ, რომ მათ, ვინც ხეებს რგავენ და უვლიან, განსაკუთრებული სულები მფარველობენ - დრიადები. დრიადები უკვდავები არიან, და როგორც ყველა უკვდავს, ერთობ ჭირვეული ზნე აქვთ: თუ გადაწყვიტეს, რომ ხეებს ერჩით, აუცილებლად გადაგემტერებიან, და მათი მტრობა ცუდი ამბავია.

სახელი „გამადრიადა“ ორი ძველ-ბერძნული სიტყვისგან შედგება: „ერთად“ და „მუხა“. მუხის სულები, საოცარი საზოგადოება. დრიადებისგან განსხვავებით, გამადრიადები მოკვდავები არიან: ისინი ხესთან ერთად იბადებიან და კვდებიან.

როცა ვინმე ერისიქტონმა დემეტრას ტყეში მუხის მოჭრა ბრძანა, ტოტები გაფითრდა და ხიდან სისხლმა დაიწყო ჟონვა. ეს გამადრიადას სისხლი იყო. სიკვდილის წინ მან წმინდა ხის შეურაცხმყოფელი დაწყევლა: ის მარად მშიერი იქნებოდა, ვერასოდეს დანაყრდებოდა. რა დღე დაადგა ერისიქტონს! იმდენს ჭამდა, რომ დედამისს მისი ხალხში გამოჩენისა რცხვენოდა. ერისიქტონმა ყველაფერი ჩასანსლა, რაც კი სახლში მოიპოვებოდა, შეჭამა ჯორები, ძროხა, შეჭამა საბრძოლო ცხენი, კატა, მერე მათხოვრობა დაიწყო, მერე იქამდე მივიდა, რომ საკუთარი ქალიშვილი გაყიდა საჭმლის შესაძენი ფულის საშოვნელად, და საბოლოოდ საკუთარი სხეულიც შეახრამუნა. დრიადებთან ხუმრობა არ ვარგა.

. . .

ლეჩხუმში, სოფელ დერჩში, რომელსაც ასე რატომ ჰქვია, მაინც ვერ გავიგე, - მასპინძლები, ბანძელაძეები, დაუზარლად ერთობოდნენ ჩემს კითხვაზე, მამამ, სოსომ მითხრა, იტალიური „არივედერჩის“ ამბავიაო, ვაჟმა, გიორგიმ კი ბრძანა, ლეჩხუმში „დარჩის“ ნაცვლად „დერჩის“ ამბობენო - ასე თუ ისე, ამ სოფელში დგას მუხა.

ის ძალიან ბევრი წლისაა, რამდენისა - ეს არავინ იცის. სულ მცირე, სამ საუკუნეზეა ლაპარაკი. მექი ასათიანმაც კი არ იცოდა, ვინ და როდის დარგო, არადა, იმ კაცმა ბევრი რამ იცოდა, მუხა კი მთლად მის ეზოში იდგა, მისი მუხა იყო. შეიძლება, თქვენც იცით ეს ხე: „აკაკის მოგზაურობა რაჭა-ლეჩხუმში“ ნანახი გაქვთ? ხომ გახსოვთ ის სცენა, აკაკის სავარძლით რომ მუხის გარშემო დაატარებენ? აი, სწორედ იმ მუხაზეა საუბარი.

ეს ხე აღარაა, უფრო კიოლნის კათედრალს ჰგავს. იწყება და არ მთავრდება. მის ფესვებში ალბათ მთელი სამყაროა ჩაბუდებული. მის შესახებ მე ვერაფერს გიამბობთ, თავად უნდა ნახოთ. შესაძლოა, არ გაღელვებთ ქარი ხაბარულა, რომელიც მხოლოდ ამ სოფელში უბერავს ხოლმე ალიონზე, იმის ნიშნად, რომ კარგი დარი იქნება; ვინ იცის, არც ღრმა ხეობები გიზიდავთ, არც ხვამლის მთა გაინტერესებთ და არც ის, თუ როგორია საქართველოს ოთხი კუთხის გზასაყარი - აბა, რა გითხრათ, ხალხი ჭრელია… მაგრამ მუხა! მის გამო ნამდვილად ღირს დერჩში ასვლა.

მგონი დიდად არ ტყუოდა ჩემი მასპინძელი: „დერჩი“ „დარჩის“ ნიშნავს. მგონი ამ გამადრიადამ ჩემი სულის ნაწილი წაიღო და მხოლოდ იქ ვიქნები მთლიანი, სადაც დიდი მუხა დგას. და ასე დავრჩი დერჩში, იქაურ გამადრიადაზე შეყვარებული.

„ცხელი შოკოლადი“ და მე, თქვენი მონა-მორჩილი, გირჩევთ: იმოგზაურეთ! ნახეთ ლეჩხუმი! ეგებ თქვენც დარჩეთ დერჩში…

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

ფოტო: ნიკოლოზ ბახტაძე

„გალობანი სინანულისანი“

იცით „საავტორო სტუდიის“ არსებობის შესახებ? და მისი გამოცემული ცდების შესახებ? არა? კარგი, მაშინ ყველაფერს მოგიყვებით. მაგალითად, სხედხართ სახლში, თქვენი შვილი ტვინს გიბურღავთ და ოცნებობთ, რა შეიძლება მოხდეს ისეთი, რომ ეს ბავშვი გაჩუმდეს? გეტყვით რაც. აიღოთ და ჩაურთოთ cd - „ტელეფონით მოყოლილი ამბები“, სადაც ჯანი როდარის ზღაპრებია შესული, ანდა „ხუთკუნჭულა და ზღაპრები“, რომელიც სულ ცოტა ხანში, წიგნის და cd-ს სახით გამოვა. თქვენი ბავშვების არ ვიცი, მაგრამ თუ ცოტა დიდი ხართ და სკოლაში ჰაგიოგრაფიაზე გადახვედით, მაშინ აბოს, შუშანიკის და ხანძთელის ცხოვრებას შეგიძლიათ მოუსმინოთ ისევ cd-ზე. ან... ან ილიას „აჩრდილს“ თუ აკაკის „გამზრდელს“, რომელსაც თამარ გეგეჭკორი, ანა მირიანაშვილი და ვაკო კირკიტაძე კითხულობენ. მოკლედ, არჩევანი უკვე თქვენს გემოვნებაზეა დამოკიდებული. ერთ კვირაში კი, „საავტორო სტუდია“ და ამ ყველაფრის ერთ-ერთი ავტორი, ნინო ჯანჯღავა დავით აღმაშენებლის „გალობანი სინანულისანის“ საგუნდო ვერსიას შემოგთავაზებთ, რომელიც ავტორმა ბგერის თეატრის მსახიობებთან ერთად ჩაწერა. ჰო, კიდევ იმას ამბობენ, რამდენიმე თვეში სოსო ნემსაძე კინომსახიობთა თეატრში „გალობანი სინანულისანის“ სცენაზე დადგმას აპირებსო. ასე რომ, ხომ ხედავთ, წინ უამრავი საინტერესო რამ გელით!

ავტორი: სალომე კიკალეიშვილი

XXV კადრი

ერთი ფოტოკონკურსის შესახებ გიამბობთ. კონკურსი, სახელად „XXV კადრი“, „ცხელი შოკოლადის“, ფოტოსამყაროსა და „რონიკოს“ მხარდაჭერით ჩატარდა. მასში მონაწილეობა საქართველოს უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტებმა, 40-ამდე მოყვარულმა ფოტოგრაფმა მიიღო. სტუდენტების 140-ამდე ნამუშევარი 16 ნოემბერს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში გამოიფინა.

კონკურსის ჟიური კი „ცხელი შოკოლადის“ რედაქცია გახლდათ და გამარჯვებულებიც, 17 იანვარს სწორედ რედაქციამ დაასახელა.

ესენი არიან; პირველი ადგილის მფლობელი ალექსანდრე ნებულიშვილი, ფოტოთი „ჰიპები“. მეორე ადგილი - თაკო ბენიძე, რომლის პორტრეტმაც ასევე მაყურებლის სიმპათია დაიმსახურა. მესამე ადგილის მფლობელი კი მარიამ გაბათაშვილი გახლავთ.

პირველი სამი ადგილის მფლობელებს კონკურსის სპონსორებისაგან საჩუქრები გადაეცათ; ალექსანდრე ნებულიშვილს „რონიკოსაგან“ სათვალე ერგო, ფოტოსამყაროსაგან სამივემ მომსახურების 30%25-იანი ფასდაკლების ბარათი მიიღო, „ცხელი შოკოლადის“ საჩუქარი კი სწორედ ეს არის: მათი ნამუშევრები პირველად აქ ქვეყნდება. P.S. თუ გნებავთ კონკურსის ყველა მონაწილის ნამუშევარი ნახოთ, შემდეგ ელექტრონულ მისამართებს ეწვიეთ: www.shokoladi.ge; www.photocenter.ge; www.tsu.edu.ge, თავად ნახეთ. იქნებ ღირდა მონაწილეობა თქვენც მიგეღოთ, ვინ იცის, შეიძლება გაგემარჯვათ კიდეც.

ნინო ლომაძე

I ადგილი

II ადგილი

III ადგილი

ფერადი წარსული
თი-ბი-სი ბანკის სათავო ოფისი18 იანვარი. 18:00

ამ ფოტოებს დიდი ხნის ისტორია აქვს. ის 1909-15 წლებში, ვინმე სერგეი პროკუდინ-გორსკის მიერ, საქართველოში მოგზაურობისას არის გადაღებული. პროფესიით ქიმიკოსმა, მთელი თავისი კარიერა ფოტოგრაფიის განვითარებას მიუძღვნა. მან გადაღების საკუთარი მეთოდიც კი შეიმუშავა, რომლის მეშვეობითაც ფოტო არა შავ-თეთრი, არამედ ფერადი გამოდიოდა. გადაღებისას სერგეი ლურჯ, წითელ და მწვანე ფილტრებს იყენებდა. ამის შედეგად მიღებულ სამ შავ-თეთრ ნეგატივს ერთ შუშის ფირფიტაზე ათავსებდა და „ჯადოსნური პროექტორის“ მეშვეობით, ფოტოზე ფერებს აცოცხლებდა. ეს ყველაფერი კი ზუსტად ერთი საუკუნის წინ ხდებოდა. სწორედ ამიტომაცაა, რომ როდესაც მის ფოტოებს ათვალიერებ, ზოგჯერ ფერის ხელოვნურობა გჭრის თვალს და ზოგჯერ შეჩერებული, ფერადი წარსულის ყურებით, საუკუნის დროინდელი სახეების თვალიერებას მოყავხარ აღტაცებაში.

ამ ფოტოგამოფენაზე - „ფერადი წარსული: სერგეი პროკუდინ-გორსკის 100 ფოტო“, რომელიც საქართველოს მინისა და მინერალური წყლის კომპანიის და თბილისში აშშ-ს სალჩოს მიერ არის ორგანიზებული, წარმოდგენილია ცაიშის (დარეჯანისეული) ხელნაწერები (XII-XVII საუკუნე); მათეს და მარკოზის სახარების (დარეჯანისეული) ხელნაწერები (XII საუკუნე). დაბოლოს, ეს იყო გამოფენა, რომლის გამოტოვება ნამდვილად არ ღირდა!

პრეზენტაცია
თი-ბი-სი ბანკის სათავო ოფისი
27 დეკემბერი. 18:00

თი-ბი-სის სათავო ოფისში კომპოზიტორ ბიძინა კვერნაძის CD-ს, DVD-ს და ნოტების კრებულის პრეზენტაცია გაიმართა, სადაც ბატონ ბიძინას შვილის, გოგი კვერნაძის ფერწერული ტილოებიც იქნა გამოფენილი. ცნობილი ქართველი კომპოზიტორისთვის ეს პირველი CD-ია, სადაც ჯანსუღ კახიძის დირიჟორობით შესრულებული კომპოზიტორის სიმფონიური მუსიკაა შესული. DVD-ში, კინომასალასთან ერთად მოისმენთ კომპოზიტორის საკონცერტო მელოდიებს, რომელთაც სხვადასხვა შემსრულებლები ასრულებენ. რაც შეეხება ნოტების კრებულს, რომელიც კულტურის სამინისტროს მეშვეობით გამოიცა, ბიძინა კვერნაძის 22 სასიმღერო ლირიკაა შესული. CD-ს და DVD-ს გია ყანჩელის სიტყვები აქვს წამძღვარებული.

მედეა
კ. მარჯანიშვილის სახელობის თეატრი
15 იანვარი. 18:00

მას ხან ციდან მოვლენილ ანგელოზს ეძახდნენ და ხან ღვთისნიერ პრინცესას, ხან ზღაპრიდან გადმოსულ ფერიას და ხან - ქართული კინოს სიამაყეს. მედეა ჯაფარიძეს - უმშვენიერეს, ნიჭით და სიკეთით აღსავსე ადამიანს ხომ ამდენმა პოეტმა უძღვნა ლექსი.

„მედეა შემოქმედია,
მიზეზთა უმიზეზოსი,
მოხიბლა იაპონია,
ნაგასაკი და ხესოსი,
მედეა მართლაც ბედია
თაბუკაშვილი რეზოსი...“

- ექსპრომტად უთქვამს გოგლა ლეონიძეს იაპონიიდან დაბრუნებული მედეასთვის, 1964 წელს, ერთერთ საღამოზე.

მისი სცენური სახეები - ჯულიეტასი, კლეოპატრასი თუ ცელქი გოგონა ჭრიჭინასი - უცნობია ჩემთვის და ჩემი თაობისთვის. თუმცა მის კინოროლებზე თაობები გაიზარდნენ და ფილმში „ქეთო და კოტე“ მის განუმეორებელ სილამაზეს დღესაც იგივე აღტაცებაში მოჰყავს ახალგაზრდა თაობა, როგორც მაშინ, 1948 წელს; ან თუნდაც „ბატი ტასიკოს თავგადასავალი“ რად ღირს, რომლის ანიმაციურ გმირს მისმა ხმამ გასაოცარი კოლორიტი შემატა?!

15 იანვარს, მარჯანიშვილის თეატრში, სწორედ იქ, სადაც მედეა ჯაფარიძეს უკანასკნელად დაემშვიდობა მთელი მაშინდელი საზოგადოება, მედეასადმი მიძღვნილი საღამო გაიმართა; სადაც ამ დღეს ზაფხულში გამოცემული წიგნის „მედეა ჯაფარიძე“ პრეზენტაცია და, თუ შეიძლება სიმბოლურად ასე დავარქვა, მედეას ცხოვრების პიესის ჩვენება გაიმართა. ოდესღაც ზაზა სიამაშვილს დიქტოფონზე ჩაუწერია მედეას მონაყოლი საკუთარ ცხოვრებაზე. სწორედ ეს მასალა დაამუშავეს მედეა და ლაშა თაბუკაშვილებმა (პიესა წიგნში, სხვადასხვა წერილებთან და მოგონებებთან ერთადაა შესული) და სცენაზე გია ბურჯანაძემ და ნანი ჩიქვინიძემ საოცარი სითბოთი გააცოცხლეს.

3 წელი ბალეტში
საგამოფენო დარბაზი „ქარვასლა“. 16 იანვარი. 18:00

ქართული საბალეტო დასის ცხოვრებაში, სამი წლის წინ, ბევრი რამ შეიცვალა. ეს ყველაფერი კი მას შემდეგ დაიწყო, რაც თეატრში ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი, ნინო ანანიაშვილი დანიშნეს. ნინოს ძალისხმევით, თეატრის დასს სხვადასხვა ქვეყანაში გადახვეწილი წამყვანი მოცეკვავეები დაუბრუნდნენ; ქართულ დასთან არაერთმა გამოჩენილმა ქორეოგრაფმა თუ ბალეტმაისტერმა იმუშავა: ფრენკ ანდერსონი (დანიის სამეფო ბალეტი), მიხეილ ლავროვსკი, მარგარეტ ბარბიერი (კოვენტ გარდენის თეატრი), არაერთი საინტერესო საბალეტო დადგმის აღდგენით, თეატრის რეპერტუარი საგრძნობლად გაიზარდა და რაც მთავარია, თეატრის შენობასთან გასულს, დღეს ხომ ამდენი ახალი დადგმის მაუწყებელი აფიშა გხვდებათ.

ერთია შედეგი, ანუ ის, რაც თეატრში მისულ მაყურებელს ხვდება და მეორე - დაუღალავი, ურთულესი მუშაობის პროცესი, რაც დასის თითოეული წევრის და მათი რეპეტიტორების ცხოვრების შემადგენელი ნაწილია. ამ ყველაფრის, ანუ თეატრის სამწლიანი ცხოვრების ამსახველი ფოტოკადრები: სამუშაო პროცესი, სცენაზე გასვლამდე კულისებში სულგანაბული მოლოდინი, პრემიერები, რეპეტიციები, მოწვეულ ბალეტმაისტერებთან მუშაობა, დღის ბოლოსკენ, გადაღლილი სახეები და სხეულები - ფოტოგრაფ ლადო ვაჩნაძის 200-მდე შავ-თეთრ და ფერად ფოტოზეა წარმოდგენილი. ბალანჩინის ქორეოგრაფიების, „შოპენიანას“, „რომეო და ჯულიეტას“, დადგმების - „სიზმრები იაპონიაზე“ და „წამი გარდასახვამდე“ თუ სხვათა ამსახველ კადრებს უამრავი დამთვალიერებელი ჰყავდა „ქარვასლაში“.

დამთვალიერებელმა ლადო ვაჩნაძის მიერ შექმნილი დოკუმენტური მასალით, ამ ფოტო-ისტორიით, მთლიანად თუ არა, ნაწილობრივ მაინც დაინახა თეატრის დასის სამწლიანი, დაუღალავი შრომის ამსახველი კადრები.

კიდევ ერთხელ სერგოზე
9 იანვარი. 18:00

მისი ცხოვრება მართლაც რომ ერთი დიდი, დაუჯერებელი ამბავივითაა, სადაც აბსურდი და ტრაგიზმი ერთ დიდ მთლიანობად იქცევა; სადაც მისი კინო ახალ კინოესთეტიკას ქმნის და თუნდაც ერთხელ ნანახი „მივიწყებულ წინაპართა აჩრდილები“ სამუდამოდ გებეჭდება მეხსიერებაში. 9 იანვარს, სერგო ფარაჯანოვს 83 წელი შეუსრულდებოდა. უკვე 11 წელია, რაც ფარაჯანოვის ფონდის თავმჯდომარე, მანანა ჭყონია ყოველ 9 იანვარს მოკრძალებულ საღამოებს მართავს, სადაც მისი მეგობრები იკრიბებიან და კიდევ ერთხელ იხსენებენ მეზღაპრე სერგოს. სწორედ ამ მიზეზის გამო იყო, რომ ლალია მირ ალი-გიორგაძემ დააჩქარა ახალი სალონი-სახელოსნოს წესრიგში მოყვანა, სადაც რეჟისორის წლევანდელი იუბილე აღინიშნა. აქ ყველაფერი ერთადაა თავმოყრილი: ლალიას (რუსთაველის თეატრის მხატვარ-მოდელიორი) ხელნაკეთი თოჯინები, სერგოს ნაჩუქარი პანო თუ სოლიკო ვირსალაძის ნივთები. ეს ხომ ის ადგილი უნდა იყოს, სადაც გასახსენებელ საღამოებს მოაწყობენ და არაერთი ხელოვანის საიუბილეო საღამოს გამართავენ.

ფარაჯანოვის ფონდის თაოსნობით, დღეს უკვე ფარაჯანოვის სახელობის ორი პრიზი არსებობს. ერთი პრიზი - ბროწეულის ფორმის მინანქრის ნაკეთობაა, რომლითაც კინემატოგრაფისტები საერთაშორისო კინოფესტივალებზე ჯილდოვდებიან და მეორე, პრიზი ქართული კულტურის პოპულარიზაციისთვის, რომლითაც წელს პირველად დაჯილდოვდნენ გოგი ალექსი-მესხიშვილი და რობერტ სტურუა. „მინდა მოვუბოდიშო სოფიკო ჭიაურელს და რეზო ჩხეიძეს, რომლებიც უდავოდ პირველები უნდა ყოფილიყვნენ, ვინც ფარაჯანოვის ფონდისგან ამ პრიზს მიიღებდა. უბრალოდ, რიგ მიზეზთა გამო, პირველებმა ეს პრიზი გოგი ალექსი-მესხიშვილმა და რობიკო სტურუამ მიიღეს.“ - განაცხადა მანანა ჭყონიამ.

ავტორი: სალომე კიკალეიშვილი

ავტორი: თამარ ბაბუაძე

„ცხელი შოკოლადი - ლიტერატურა“

ეს ყველაფერი ჩვენს თვალწინ მოხდა. ამიტომ, თუ მეხსიერებას ცოტა დავძაბავ, ყველაფერს პირველადი ემოციით ვიხსენებ ხოლმე: ძალიან დიდ ლიტერატურულ ვაკუუმში გამომავალი ჟურნალი „არილი“, „ალტერნატივა“, გაზეთ „24 საათის“ დამატებები - „წიგნები“ და „ლიტერატურა“, შემდეგ წიგნის პირველი მაღაზიის გახსნაც და მერე წიგნების კითხვის მოდად გადაქცევა; პესიმისტების ფიქრები, რომ ცუდია, როცა წიგნის მაღაზიაში სიარული მოდა ხდება; ოპტიმისტების ფიქრები, რომ მერე რა, მთავარია ამ მოდურობაში ხალხმა წიგნის მაღაზიაში სიარულის კულტურა გამოიმუშაოს.

მერე თანდათან, ოპტიმისტებისა და პესიმისტების ფიქრებმა აქტუალობა დაკარგა, რადგან თითქმის ერთდროულად შეწყვიტა არსებობა ლიტერატურულმა ჟურნალებმა და გაზეთებმა, ხოლო იმ ფაქტს, რომ ხალხი წიგნის მაღაზიებში დადის, თვალი და გონება უკვე შეეჩვია, ჩვეულებრივ ამბად მიიღო; ანუ, მდგომარეობა თითქოს ერთ წერტილზე გაიყინა - ასე იცის ხოლმე ლიტერატურული პერიოდიკის არარსებობამ, ან მცირე რაოდენობით არსებობამ…

თუმცა, ყველაფერი ხომ დროებითია და რამდენიმე ხნის წინ, დიდი იმედი გამიჩნდა, რომ ლიტერატურულ პერიოდიკაში და შესაბამისად, ლიტერატურაში პროცესები კვლავაც ისეთივე სიმძლავრით დაიწყებს დუღილს, როგორც ეს რამდენიმე წლის წინ ხდებოდა. ეს ჩვენთან, „ცხელ შოკოლადში“ ორმაგად უხარიათ, რადგან ამ პროცესების სათავეში დღეს ჩვენი ჟურნალი დგას. 25 თებერვალს, როცა ჟურნალის მარტის ნომერს გადაშლით, ის შეცვლილი მოგეჩვენებათ. სრულიად მოულოდნელად, ნაცნობი რუბრიკებისა და ავტორების გვერდით, ჟურნალში ჟურნალს გადააწყდებით, უფრო სწორად - ახალ დიდ ბლოკს: იქ საკუთარი რუბრიკებითა და საკუთარი რედაქტორით, „ცხელი შოკოლადი - ლიტერატურა“ დაგხვდებათ. ბლოკის რედაქტორს, მალხაზ ხარბედიას „არილიდან“ და „წიგნებიდან“, ალბათ, უკვე იცნობთ. მისი „ცხელი შოკოლადი - ლიტერატურა“ კი ძველი და კარგად ნაცნობი ლიტერატურული ჟურნალ-გაზეთების ტრადიციებზე დაიბადება და მკითხველს სრულიად ცინცხალ ლიტერატურულ შთაბეჭდილებებს შეთავაზებს. ცხადია, შეხვდებით კარგად ნაცნობ ავტორებსაც: ბესიკ ხარანაულს, ანდრო ბუაჩიძეს, ზაზა თვარაძეს, ირაკლი სამსონაძეს, აკა მორჩილაძეს, ლაშა ბუღაძეს, რატი ამაღლობელს, ზვიად რატიანს და სხვებს.

კიდევ რა... კიდევ ამ 16-გვერდიან დამატებაში ყოველთვიურად წავიკითხავთ ახალ თარგმანებს ყველა ჟანრში - პროზაში, პოეზიაში თუ ესეისტიკაში, გავეცნობით ახლადშექმნილ ქართულ ტექსტებსაც, იქნება ინტერვიუები - მწერლებთან და გამომცემლებთან, კითხვარი - იმ კონკრეტული მომენტისთვის არსებულ აქტუალურ ლიტერატურულ პრობლემაზე; საგანგებო რუბრიკაში „მწერალი მწერლის შესახებ“ კი ქართველი მწერლები დაწერენ ერთმანეთის შესახებ ესეებს. მალხაზის აზრით, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან ქართველი ავტორები ერთმანეთზე თითქმის არასდროს არაფერს არ წერენ და ეს მაშინ, როცა დასავლეთში ყველაზე კუდაბზიკა მწერლებიც კი კოლეგების შემოქმედებას ესეებით აფასებენ. ასე რომ, მალხაზ ხარბედია თავისი დამატებით შეეცდება ქართველი მწერლები ესეს წერას შეაჩვიოს. ჟანრული რუბრიკების გარდა, დამატებაში საავტორო რუბრიკებიც იქნება. ამ რუბრიკებს თვითონ მთავარი რედაქტორი და რამდენიმე მწერალი წარმოგვიდგენენ.

მე, პირადად, უკვე ვიცი, თუ როგორ დაკომპლექტდება პირველი დამატების სარჩევი. ყველაფერს აქ ვერ მოგიყვებით, უბრალოდ გეტყვით, რომ მარტის ნომერში დაიწყება უმბერტო ეკოს მოთხრობის, „ხეობის“ ბეჭდვა გაგრძელებებით, რომელიც ჟურნალ „ნიუ იორკერში“ დაიბეჭდა. მალხაზი ამბობს, რომ ეკოს მოთხრობებით ქართველი მკითხველი განებივრებული ნამდვილად არ არის. ჩვენ წაგვიკითხავს მისი რომანები, თეორიული ნაშრომები, მაგრამ მოთხრობები - თითქმის არსად დაბეჭდილა. ასე რომ - ესეც სიახლე!

გარდა ამისა, სარჩევში ამოიკითხავთ ჰაროლდ პინტერის გვარსაც, რომელიც თავის სანობელე ლექციას წარმოგვიდგენს. პოეზიის განყოფილებაში კი ჯუანშერ ტიკარაძის ახალი ლექსები დაიბეჭდება.

…ერთი სიტყვით, ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს ლიტერატურული პერიოდიკა გაცოცხლდა. თანაც პირდაპირ ჩემს თვალწინ - „ცხელი შოკოლადის“ წიაღში. ჩვენ ყველას მოგიზიდავთ - ყველას, ვისაც ლიტერატურა ძალიან გიყვართ.

ახალი რეალითი შოუ რუსთავი2-ზე

„დასი“ შოთა რუსთაველის სახელობის აკადემიური თეატრისა და ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ის ერთობლივი პროექტია. რეალითი შოუს პრინციპით გადაღებული ახალი დოკუმენტური სერიული ფილმი ეთერში აპრილიდან გავა. კვირის განმავლობაში, „რუსთავი 2“ ხუთ დოკუმენტურ სერიას წარმოგიდგენთ, სადაც ნახავთ როგორ ცხოვრობენ და მუშაობენ ახალბედა მსახიობები ყველაზე თეატრალურ და ყველაზე შემოქმედებით სივრცეში, რასაც რუსთაველის თეატრი და მისი „სასტუმრო“ ჰქვია.

„შოუში მონაწილეთა შესარჩევად სამი ტური ჩატარდება. პირველ ეტაპზე მსახიობებს ჩვენ შევარჩევთ, მესამე ტურში კი ცამეტ მსახიობს უკვე თეატრის ხალმძღვანელობა დაასახელებს. ახალგაზრდა მსახიობები თორმეტი კვირის განმავლობაში ერთად იცხოვრებენ და ყოველ კვირას თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე „მინი სპექტაკლებს“ დადგამენ. „კვირის დავალებებს“ ისინი თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელისგან, რობერტ სტურუასგან მიიღებენ. ყოველდღიურად კი მონაწილეებს სტურუას ასისტენტი უხელმძღვანელებს,“ - ამბობს ვანო არსენიშვილი, „დასის“ პროდიუსერი.

სატელეფონო გზავნილების მეშვეობით, მაყურებელსაც ექნება საშუალება, ყოველ კვირას თავისი რჩეული გამოავლინოს. სამშაბათს გამართულ შეხვედრაზე „დასის“ მსახიობები შოუს დატოვების ერთ-ერთ კანდიდატს დაასახელებენ. რობერტ სტურუას კი „განწირული“ მონაწილის შოუში დატოვება შეეძლება, თუკი, ცხადია, ის ამას დაიმსახურებს.

არ არსებობს დაწერილი სცენარი. შესაბამისად, წინასწარ არაფერია განსაზღვრული. მთავარი პრინციპიც ესაა - სრული თავისუფლება. იმპროვიზებული სასცენო დადგმები, თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელის, მსახიობების სპონტანური გადაწყვეტილებები, რობერტ სტურუას მითითებები, შენიშვნები... მოკლედ, ახალგაზრდა მსახიობების თორმეტკვირიანი „არდადეგები“ ასეთი იქნება.

შოუში გამარჯვებულ მსახიობს კი მართლა შესანიშნავი ჯილდო ელოდება: ის შოთა რუსთაველის სახელობის აკადემიური თეატრის დასის წევრი გახდება. P.S. „დასის“ შემოქმედებითი ჯგუფი: მთავარი პროდიუსერი - გიორგი ხაბურძანია, პროდიუსერები - ვანო არსენიშვილი, ნინო ორჯონიკიძე, სოფო მეგრელიძე, მაია გუნაშვილი, გიორგი ლომსაძე; დამდგმელი ოპერატორი - ალექსანდრე კვატაშიძე.

ჯინა ლოლობრიჯიდა და სხვები

პიერ ლუიჯი პრატურლონის სახელს და გვარს იმ პერიოდში სრულად ვერავინ ამბობდა, მაგრამ კარგად მახსოვს, მთელ ქალაქს პირზე ეკერა ფრაზა: ნახე გამოფენა ქარვასლაში? ვიღაც იტალიელს იტალიური კინოს ოქროს ხანა სულ ფირზე გადაუტანია, ფელინი, მასტროიანი, მანიანი - ყველანი ქარვასლაში არიან, თან ძალიან მაგარი ფოტოებიაო. მგონი ლუიჯი ალესანდრო ჰქვია, თუ პიერ ლუიჯიო...

ეს მითქმა-მოთქმა შარშან მთელი ათი დღის განმავლობაში გრძელდებოდა და ამ ათი დღის განმავლობაში, ლუიჯი ალესანდროს თუ პიერ ლუიჯის გამოფენის სანახავად „ქარვასლაში“ 1500-ზე მეტი ადამიანი მივიდა.

მას შემდეგ კარგა ხანი გავიდა, მაგრამ იტალიური კინოს მიმართ ქართველების სიყვარულში იმდენად ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ მჯერა, მსგავსი ხმაური თბილისში 24 იანვრიდანაც ატყდება. ამჯერად „ქარვასლა“ გაცილებით იოლად წარმოსათქმელი სახელის მქონე ფოტოგრაფის ნამუშევრებს წარმოადგენს, მაგრამ თემატიკა კვლავაც საყვარელი და გამორჩეულია - რომის სინემაჰაუსი და კინემატოგრაფის დაუვიწყარი ვარსკვლავები.

ანჯელო ფრონტონი - ასე ჰქვია ფოტოგრაფს, რომელიც 1929 წელს დაიბადა, ფოტოკარიერა 1957 წელს დაიწყო, კინოსამყაროში 2000 წლამდე ტრიალებდა და სულ ფოტოკამერას აჩხაკუნებდა.

პირველი წარმატება ჯინა ლოლობრიჯიდას ფოტომ მოუტანა. ფრონტონის გამორჩეული სტილი რომ ჰქონდა, დიდმა რეჟისორებმაც მალევე შენიშნეს და ფოტოგრაფმაც თანამშრომლობა დაიწყო ეტორე სკოლასთან, ლუკინო ვისკონტისთან, რობერტო როსელინისთან, ფრანკო ძეფირელისთან, როჟე ვადიმთან...

ამიტომ, დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, რომ „ქარვასლაში“ ფრონტონი მართლაც უდიდეს ვარსკვლავებს წარმოგვიდგენს. ამ გამოფენის ხილვა განსაკუთრებულ ესთეტურ სიამოვნებას მამაკაცებს მიანიჭებს: ფრონტონის მთავარი პერსონაჟები ხომ იტალიური და მსოფლიო კინოს ულამაზესი ქალბატონები არიან. პირველად ფოტოგრაფი ლოლობრიჯიდას სილამაზემ მოხიბლა. მაგრამ იმდენი მოახერხა - კადრი ისე ორიგინალურად შეკრა, რომ ლოლობრიჯიდას მანამდე არსებულ უამრავ ფოტოპორტრეტს შორის დღეს ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სწორედ ფრონტონის ფოტოა.

ლოლობრიჯიდადან მოყოლებული, ფრონტონი კინოს ყოველ მორიგ ლამაზმანთან შეხვედრისას მიზნად ისახავდა - მისთვის ახლებურად, სრულიად განსხვავებული რაკურსით შეეხედა, კინოვარსკვლავ ქალში უშუალობა დაენახა, მისი ხიბლის საიდუმლო ამოეხსნა და ფირზე სწორედ ეს გადაეტანა. როგორც თავადაც დარწმუნდებით, ფრონტონიმ ეს მოახერხა კიდეც: მის ფოტოებზე ყველა ქალის სახე ნაცნობია, მაგრამ ასეთი სოფი ლორენი, ან კლაუდია კარდინალე, ან ანა მანიანი, ან ჯეინ ბირკინი, ან ჯულიეტა მაზინა, ანდა ორნელა მუტი - არა მგონია, სადმე გენახოთ. ერთმანეთს ცვლიან: კატრინ დენევი, ანი ჟირარდო, ბრიჯიტ ბარდო, შარლოტა რემპლინგი, ჯერალდინ ჩაპლინი, ანუკ ემე, იზაბელა როსელინი, ავა გარდნერი, ოდრი ჰეპბერნი და ახალგაზრდა ვარსკვლავები - მონიკა ბელუჩი, ნასტასია კინსკი და თქვენ უამრავ საყვარელ კინოს და კინოროლს გახსენებენ. აქვე არიან მასტროიანი, რინგო სტარი, ჩარლზ ბრონსონი და სხვა კარგი კაცები და გიჩენენ კითხვას - ნუთუ ფრონტონის ვინმე გადაუღებელი დარჩა?

ამბობენ, რომ ესაა კინოს ყველაზე სრული ფოტოგრაფიული არქივი, რადგან ანჯელო ფრონტონი, თურმე, პირადად აარქივებდა და მართავდა საკუთარ შემოქმედებას.

ასე რომ, ანჯელო ფრონტონი - აბა, რა უნდა ამ სახელის წარმოთქმას და დამახსოვრებას? ბევრი არაფერი. ასე რომ, დაათვალიერეთ გამოფენა „ქარვასლაში“ და შემდეგ თამამად მოიწონეთ თავი თანაქალაქელებს შორის: „ნახე ფრონტონის გამოფენა? - ძალიან მაგარია! გირჩევ იჩქარო!“

P.S. პროექტს „ანჯელო ფრონტონი“ თბილისის ისტორიის მუზეუმში 24 იანვარს წარმოადგენს იტალიის საელჩო საქართველოში, საქართველოს ეროვნული მუზეუმი და თბილისის ისტორიის მუზეუმი.

კირა ანდრონიკაშვილი
ხელოვნებათმცოდნე, მსახიობი

როგორი წარმოგიდგენიათ მიწიერი სამოთხე?

სამოთხეს სიტყვა მიწიერი არ შეეფერება. ეს ის ადგილია, სადაც არ არის მტრობა და სიძულვილი, არის მარტო სიხარული და სიყვარული.

თქვენი საყვარელი გმირი მხატვრული ლიტერატურიდან?

ანტუან დე სენტ ეკზიუპერის პატარა უფლისწული.

თქვენი საყვარელი ისტორიული გმირი?

თამარ მეფე.

ვინ არის თქვენთვის გმირი რეალურ ცხოვრებაში?

ვინც გმირულად უძლებს გასაჭირს და სწამს მომავლის.

თვისება, რომელიც ადამიანში ყველაზე მეტად მოგწონთ?

იუმორის გრძნობა და ოპტიმიზმი.

თქვენი საყვარელი ჭეშმარიტება?

სიყვარული.

ჭეშმარიტება, რომელიც, თქვენი აზრით, ყველაზე მეტად გაზვიადებულია?

მიწიერი ცხოვრებით ტკბობა.

თქვენი საყვარელი საქმიანობა?

დიასახლისობა და ბავშვების მოვლა.

არჩევანის საშუალება რომ გქონოდათ, ვინ იქნებოდით?

ვიქნებოდი ექიმი ან მოდელიორი.

თქვენთვის ყველაზე მეტად დამახასიათებელი თვისება?

ოპტიმიზმი და თუნდაც პატარა სიხარულით ბედნიერების შეგრძნება.

რას აფასებთ ყველაზე მეტად მეგობრებში?

ერთგულებას.

თქვენი ყველაზე დიდი ნაკლი?

საქმის ბოლომდე არმიყვანა, თუ თავიდანვე არ გამომივა.

თქვენი აზრით, რა არის ყველაზე დიდი უბედურება დედამიწაზე?

მტრობა, შური და სიძულვილი და რა თქმა უნდა, სტიქიური უბედურება.

რომელ ქვეყანაში იცხოვრებდით?

ისევ საყვარელ საქართველოში.

თქვენი საყვარელი ფერი?

მწვანე.

თქვენი საყვარელი ყვავილი?

მინდვრის ყვავილები, ია და პეონი.

თქვენი საყვარელი ჩიტი?

იადონი.

ისტორიული გმირი, რომლის მიმართაც ყველაზე ანტიპათიურად ხართ განწყობილი?

ლენინი.

რა ბუნებრივი ნიჭით გსურთ რომ იყოთ დაჯილდოვებული?

ხატვის.

როგორ სიკვდილს ისურვებდით?

მინდა ნაზიარები ვიყო.

თქვენი დევიზი?

ადამიანების სიყვარული და სირთულეების გადალახვა.

რისი გეშინიათ ყველაზე მეტად?

ახლობლების ცუდად ყოფნის და მათი ავადმყოფობის.

საკუთარ თავს ყველაზე მეტად რომელ ისტორიულ პიროვნებას ამსგავსებთ?

ვერავის ვადარებ.

თქვენი ყველაზე უცნაური თვისება?

ბავშვურობა და სილაღე.

რა შემთხვევაში ცრუობთ?

როცა ვიცი, რომ არ ვიცრუო, სიმართლის თქმით ვიღაცა ინერვიულებს.

ყველაზე ხშირად, ყოველდღიურ საუბარში რომელ ფრაზებს იყენებთ?

არა უშავს, კარგად იქნები, ღმერთი დაგიფარავს და გაგაძლებინებს.

რას ნანობთ ყველაზე მეტად?

ვნანობ დაშვებულ შეცდომებს.

განვლილი ცხოვრებიდან ერთი დეტალის შეცვლა რომ შეგეძლოთ, რას შეცვლიდით?

ცოტა გონებასაც დავატანდი გრძნობას.

რას მიიჩნევთ თქვენს პირად მონაპოვრად?

ჩემს შვილებს.

რაზე ოცნებობთ?

საქართველოს გაძლიერებაზე.

ენა და ლექსიკა

ავტორი: ქეთი სადღობელაშვილი

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

1629 წლის 1 აგვისტოს რომის კათოლიკური სარწმუნოების გამავრცელებელი საზოგადოების - „პროპაგანდა ფიდეს“ წევრმა აქილე ვენერიომ ხელი მოაწერა პაპ ურბან მერვისადმი „მიძღვნას“, რომელიც დაერთო ხსენებული საზოგადოების სტამბაში დასაბეჭდად გამზადებული, პირველი ქართულენოვანი ნაბეჭდი ტექსტების ყველაზე სოლიდურ გამოცემას: „ქართულ-იტალიური ლექსიკონი“. თითქოს ბუნებრივია ის ფაქტი, რომ პირველი ნაბეჭდი ქართულენოვანი წიგნი ლექსიკონი აღმოჩნდა, რომელსაც მოჰყვა „ქართული ანბანი ლოცვებითურთ“, 14 წლის შემდეგ კი ფრანჩესკო მარია მაჯოს „ქართული გრამატიკა“ დაისტამბა. საინტერესოა, რას უკავშირდებოდა იტალიელების ასეთი კეთილგანწყობა ქართული ენისადმი.

რომის კათოლიკური ეკლესია მართლმადიდებელ საქართველოში მოღვაწეობას დროებით მოვლენად არ განიხილავდა და მისიონერების საშუალებით ცდილობდა კათოლიციზმის გავრცელებას, რახან კარგად ესმოდათ თეორია - „თუ არ გესმის ენა ქვეყნისა, იქ მისიონერად ვერ გამოდგები“, თავიანთი გავლენის განსამტკიცებლად მისიონერთა ყოველმხრივ უზრუნველყოფას ცდილობდნენ. ქართული ენის ასათვისებლად მათ გრამატიკა და ლექსიკონები, საქადაგებლად კი ბიბლია და კატეხიზმოები სჭირდებოდათ. ამ ერთგვარი კულტურული თუ სარწმუნოებრივი ექსპანსიის დადებითი მხარე ის იყო, რომ ქართული ენის ნაბეჭდმა ლექსიკონმა, გრამატიკამ, ანბანმა და შრიფტებმა საქართველოს გზა გაუხსნა ევროპისაკენ, რომელსაც დიდი ხნით მოწყდა მანამდეც და მას შემდეგაც. გაცილებით მასშტაბური და დამანგრეველი აღმოჩნდა თურქეთის, ირანის, ოსმალეთის, არაბებისა და მოგვიანებით რუსეთის იმპერიის ექსპანსია, რომელმაც ბევრი რამ შეცვალა ქართულ ცნობიერებაში, ეს ცვლილება პირველ ყოვლისა ენაზე აისახა.

რას გაუძლო ქართულმა ენამ, როგორია დღეს ჩვენი ენა და ლექსიკა, ჩაენაცვლა თუ არა ქართულთან მიმართებაში რუსულს ინგლისური, თავს ვიმკვიდრებთ თუ თავს ვიმცირებთ ბარბარიზმებისა და სლენგების ხმარებით, გამოხატავს თუ არა ჩვენი ლექსიკა ჩვენს აზროვნებას და გამოიწვევს თუ არა ორენოვნება გენეტიკური სტრუქტურის შეცვლას - დისკუსიაში მონაწილეობენ: პოეტი ბესიკ ხარანაული, ლიგვისტი, ინგლისური ენისა და ლიტერატურის სპეციალისტი ლელა ფიროსმანაშვილი და ჟურნალისტი ზვიად ქორიძე.

ქეთი - ის ქვეყნები, რომლებიც გარკვეული პოლიტიკური, სოციალ-ეკონომიკური და კულტურული ექსპანსიით შემოდიოდნენ საქართველოში, ახდენდნენ თუ არა გავლენას ქართულ ენაზე, მათთან ურთიერთობამ გააღარიბა ჩვენი ენა თუ გაამდიდრა. წეღან ბატონი ბესიკი ამბობდა: „ნაზ ბულბულ ტანჯიკ“ ნიშნავს „ნაზი ბულბული იტანჯება“, არცერთი სიტყვა არაა ქართული, სპარსულიაო. ეგ კი არა, როგორც აღმოჩნდა, ქართველებს „ნამუსიც“ კი არ გვქონია ჩვენი.

ბესიკი - მე თუ მკითხავთ, საუკუნეების განმავლობაში ქართული ენა მდიდრდებოდა კულტურულ ერებთან ურთიერთობის შედეგად. თანაც, ქართველს აქვს ღვთისგან ბოძებული იარაღი, რომელიც შეაძლებინებს იმას, რომ კარგი შეითვისოს და ცუდი დაივიწყოს. უცხო ენა სხვადასხვა გზით შემოდიოდა და მკვიდრდებოდა. სპარსულ და არაბულ პოეზიაზე, სამეცნიერო ენაზე უარს არ ამბობდა ქართველი კაცი და ძალიანაც კარგს შვრებოდა. როცა ახალი საგანი შემოდის, ხალხი უფრო ეტანება ხოლმე არაქართულ სიტყვებს. მაგალითად, გაჩნდა ქვევრი, რომელსაც მოგვიანებით ხალხმა დაარქვა „ბოჭკა“, კაცმა რომ თქვას, რით არ არის ქართული ბოჭკა? მახსოვს იმაზეც დაობდნენ, რომ კავშირი, როგორც წინადადების წევრი, არაქართულია, აბა რატომ იწყება „ვეფხისტყაოსანი,“ „რომელმან შექმნაო“, ასევე ებრძოდნენ ქვეწყობილ წინადადებებს, ყველაზე სასტიკად საბჭოთა პერიოდმა იმოქმედა ქართული ენის განვითარებაზე. ენა არის როგორც საზოგადოების, ასევე ერთი კაცის აზროვნება, ამიტომაც განუწყვეტლივ ხდება თვითგანწმენდა, თვითრეგულირება, ძველის დავიწყება და ახლის შეძენა.

ბესიკ ხარანაული, ლელა ფიროსმანაშვილი, ზვიად ქორიძე, ქეთი სადღობელაშვილი

ზვიადი - თავისთავად ცუდს ვერაფერს ვხედავ იმაში, რომ ენა მდიდრდება სიტყვებით. როცა ექსპანსიით მოდის რომელიმე ქვეყანა, ის ცდილობს თავისი ენა გახადოს დომინანტი ამ სივრცეში, ებრძვის შენს ენას და ამკვიდრებს თავისას. ბუნებრივადაც ხდება ეს პროცესი. საკითხავია, რამდენად გაუადვილდება ჩვენს ენას შექმნას შესატყვისები ისეთი ახალი საგნისა, როგორიცაა კომპიუტერი, ან ისეთი მოვლენისა, როგორიცაა ინტერნეტი. პრობლემა ის კი არაა, რომ უცხო სიტყვები მკვიდრდება, არამედ ის, როგორი კონსტრუქცია მკვიდრდება, მეტყველება როგორი ხდება, ფრაზა როგორ იგება. ესაა მნიშვნელოვანი, თორემ დარწმუნებული ვარ, ჩვენც ბევრ ბარბარიზმს ვიხმართ ამ დისკუსიის დროს.

ბესიკი - სუფთა ენა რა არის, იცით? - ავიღე ქვა და გადავაგდე, ამაზე ხომ ვერ გაჩერდება ენა. ყველანაირი კულტურა და ცივილიზაცია ახდენს გავლენას, მთავარია, შენ როგორ მოირგებ ამა თუ იმ სიტყვას. ასანთს ადრე წუმწუმა ერქვა, ხალხმა მოძებნა და საჩქაროდ დაარქვა ასანთი. აგერ კომპიუტერიზაცია მოდის, რომელიც კაცობრიობის დიდი შენაძენია, ამას რომ ბრძოლა გაუმართო, ხომ იქნები ძალიან შეზღუდული, პირიქით, უნდა მიიღო და მოირგო. აქამდე განათლების წყარო იყო ლიტერატურა, არ ვიცი, XX საუკუნის ქართველი საზოგადოება აცნობიერებდა თუ არა იმას, რომ გალაკტიონის ენით მეტყველებდა, მაგალითად; „ისევ ნერვიულად რეკავს ტელეფონი“ პოეტურიც არის და სამეტყველოც. დღეს ლიტერატურა ყველაზე შორსაა ხალხისაგან.

ქეთი - როდის იყო ახლოს? რუსთაველი არც თავის დროს იყო მიღებული და დღეს რომ გაუგებარია ამ საზოგადოებისთვის, მგონი შუა საუკუნეებშიც არ ყოფილა ასე.

ბესიკი - სხვათა შორის ეგ საკამათოა, „ვეფხისტყაოსანში“ უამრავი უცხო სიტყვაა, ანდა ის ანდაზები, რუსთაველი რომ ხმარობს, ყველა მისი გგონიათ?

ქეთი - მოდით, ჩვენს სადისკუსიო თემას ნუ დავშორდებით და გპირდებით ერთ დისკუსიას რუსთაველის თემაზე. ისევ ენას რომ მივუბრუნდეთ, ორგანულად იღებს თუ არა ქართული სინტაქსი უცხო სიტყვებს?

ლელა - დღევანდელი ქართული ენის სინტაქსი არაორგანულია, ეს არის აბსოლუტურად რუსული კალკი, ქართულ ენას სულ სხვანაირი სინტაქსი აქვს. ერთ ისტორიულ პარალელს გავიხსენებ. იმ დროს, როცა საქართველოში ბაგრატის ტაძარი შენდებოდა, ნორმანებმა ბრიტანეთი დაიპყრეს და იქ იმდენ ხანს დარჩნენ, რამდენ ხანსაც არაბები საქართველოში, თვითონ ისინი ვიკინგები იყვნენ, მაგრამ ფრანგული კულტურა ჰქონდათ ათვისებული. ამ კულტურის მიღებით კი ბრიტანეთმა პროგრესი განიცადა. ანგლოსაქსური, კელტური ძირძველი სიტყვები განიდევნა და ინგლისურ ენაში 80%25 ფრანგული ლექსიკა შევიდა, თუმცა გრამატიკა იგივე დარჩა. როგორც ადამიანებს, ასევე ერებს, თავიანთი ბედისწერა აქვთ. ერის ბედისწერა გადადის ენის ბედისწერაში. ერის ისტორია, მისი დაცემა და აღზევება, რა თქმა უნდა, მოქმედებს ენაზე. ინგლისელებისათვის ცეზარის მიერ ბრიტანეთის დაპყრობაც პროგრესული იყო, აუშენეს, გაუკეთეს ყველაფერი, ექსპანსიაც კი მათ ბიძგს აძლევდა განვითარებისათვის. ჩვენთვის ექსპანსიები დამღუპველი აღმოჩნდა, რადგან ყველაფერი ეკონომიკისა და პოლიტიკის მოშლით მთავრდებოდა, ეს მომენტი აკნინებდა ქართულ კულტურას, ამიტომაც მოხდა ენების ჩანაცვლება. კულტურების ურთიერთშეღწევადობა სხვა რამეა და ერთი კულტურის მეორით ჩანაცვლება - სულ სხვა.

ქეთი - ჩვენი მშობლების თაობა ისე არ ისაუბრებდა ქართულად, თუ რუსულ ფრაზეოლოგიას არ გაურევდა, რაც კარგ ტონად ითვლებოდა, იგივეს იმეორებს შვილების თაობა, იმ განსხვავებით, რომ რუსულს ინგლისური ჩაუნაცვლეს. შესაძლებელია უცხო სიტყვას ითხოვდეს ესა თუ ის კონტექსტი, მაგრამ როცა სრულიად უსაფუძვლოდ ხმარობენ უცხო სიტყვებს, დიდი ბოდიში კატეგორიულობისათვის, მაგრამ ასეთი დამოკიდებულება უკულტურობის გამოვლენა უფრო მგონია.

ლელა - ყველა ერს დაემართა მსგავსი რამ. ფრანგებმა და იტალიელებმა ენის დაცვის მთელი სისტემები შექმნეს, მაგრამ სადაც შედის ამერიკული დოლარი, იქ შედის ამერიკული ცხოვრების წესი, ამერიკანიზმები, გამოთქმები, ორიენტაცია არა ბრიტანულ ინგლისურზე, არამედ ამერიკულზე. მე არასოდეს ვხმარობ ცხოვრების წესის მაგივრად „ლაიფ სტაილს“. მოვლენის მაგივრად „ივენტს“ ხმარობს ის, ვინც უნდა გიჩვენოს, რომ იცის ინგლისური, მათთვის ეს თვითდამკვიდრების ხერხია, ჩემთვის კი - არასრულფასოვნების კომპლექსი.

ზვიადი - ვიღაც ამბობს, რომ „ფართიზე“ მიდის, ვიღაც „ტუსოვკაზე“, ვიღაცა ქეიფში, თუმცა ქეიფიც არაა ქართული, არაბულია. ვინ, როგორ და რას ამბობს, ეს არის ამ პიროვნების ხასიათის მაჩვენებელი. დარწმუნებული ვარ, ნორმალური საზოგადოება ასე არ მეტყველებს.

ქეთი - როცა ასეთი მეტყველების კულტივირებას ახდენენ მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებები, ასეთივე ენით მეტყველებენ ე.წ. გავლენიანი ადამიანები, პოლიტიკოსები და რაც მთავარია, ჟურნალისტები, ეს უკვე აღარ არის ამა თუ იმ ადამიანის პრობლემა.

ზვიადი - ჩემთვის გაცილებით მნიშვნელოვანია ფრაზის ის კონსტრუქცია, რომლითაც საუბრობს ჟურნალისტი. რომ ავიღოთ შუასაუკუნეების ტექსტები, იგივე ლიტერატურა, ვნახავთ, რომ მაშინ ასეთი ძლიერი არ იყო ვნებითი გვარი, რომელიც მოგვიანებით რუსულმა დაამკვიდრა. დღესდღეობით აბსოლუტურად უსუბიექტო ენა გვაქვს, რამაც დაანგრია ქართული ზმნა. როცა ამ ენით საუბრობს ჟურნალისტი, ძნელია მისი გაგება. ქართველ ჟურნალისტებში მოდური გახდა სიტყვები: გაჟღერდა (სიტყვა არ ჟღერს, მუსიკა ჟღერს), მიღებულ იქნა, გაყიდვაშია, დაფიქსირდა და ა.შ. როცა ამას ამბობს ტელევიზია, რადიო, პრესა, უკვე ადამიანი, რომლის ფსიქიკაზეც მოქმედებს ასეთი ფრაზეოლოგია, იგივეს იმეორებს. თუ გახსოვთ, ჩვენს ბავშვობაში, ქუჩაში აჩერებდნენ ხალხს და კომენტარს თხოვდნენ, ფრაზას ვერ ამბობდნენ, წინადადებას ვერ უყრიდნენ თავს, სათქმელს ვერ გადმოსცემდნენ - ამ პრობლემამ ფორმა იცვალა და ის ადამიანები, რომლებიც გუშინ სათქმელს ვერ გეუბნებოდნენ, დღეს თავად დადგნენ კამერებთან.

ბესიკი - ხალხი ტელევიზიით ნათლდება, მაგრამ ეს განათლება კი არა, ცხოვრების შეცვლაა ინფორმაციით. შესაძლოა, ტელევიზიის ენა აღმოჩნდეს მთავარი ბოროტება. ჩემს ახალგაზრდობაში „ტო“-ს ის ხმარობდა, ვინც თავისთავს „კარენოის“ ეძახდა. თამაზ ჩხენკელი და არჩილ სულაკაური, რომლებიც მართლა „კარენოები“ იყვნენ, არ ხმარობდნენ „ტო“-ს, რომელიც ერთი პერიოდი გაქრა, ახლა ისევ დაბრუნდა და ტელევიზიაში მთავარ შორისდებულად იქცა. ეტყობა, არავინაა პატრონი. მართლია, ახალი ენა იქმნება, მაგრამ უცხო სიტყვებზე მეტად მაწუხებს სიტყვა „რამეთუ“, იმიტომ რომ ვინც „რამეთუს“ ამბობს, ის მეტს იღებს თავისთავზე, ვინც „გაჟღერდას“ ამბობს, ის ზის იმ თავის „გაჟღერდაში“. საფრანგეთში დააწესეს აკრძალვების მთელი ნუსხა, რომლისთვისაც ჯარიმებს იხდიან. მთელი თვე ვიყავი საფრანგეთში და ერთი უცხოური სიმღერა ვერ მოვისმინე რადიოში, იმიტომ, რომ აკრძალულია. 15 წუთი შეიძლება უცხოური სიმღერა, მეტი არა. აქ კი ძაღლი პატრონს ვერ ცნობს, ვისაც როგორ უნდა, ისე ახურებს.

ზვიადი - თუ ჩვენ ეგეთ კვოტირებას დავიწყებთ, სიმახინჯეებით აივსება ქართული ენა, თვითონ დაიწყებენ სიმღერის წერას და ამას ჯობია, ისევ უცხოურს ვუსმინოთ.

ბესიკი - ისიც უნდა ითქვას, რომ ენა წააწყდა ახალ ცხოვრებას, ახალ ყოფას, ახალ საუკუნეს. ამდენი ახალი არასოდეს შემოვარდნილა ასე ერთბაშად, ყველაფერს ხომ ენაში უნდა მოქცევა, ხან ისე დაგვემართება, ხან - ასე, მთავარია, ღირებულის გადარჩენა შევძლოთ.

ქეთი - ენის დაცვის კომუნისტური მეთოდები რომ მიუღებელი იყო, ფაქტია, საინტერესოა, რას ეყრდნობა ევროპული სისტემები.

ლელა - ინგლისურში, მაგალითად, ჟურნალის ენა სხვაა, ლიტერატურის ენა სხვა, გაზეთისა და რეკლამის ენა აბსოლუტურად სხვა. ჩვენ უმდიდრესი ენა გვაქვს, მაგრამ საშინლად სტიქიური და მოუწესრიგებელი, ევროპელები ხვეწენ თავიანთ ენას. „ეკონომისტს“ რომ წაიკითხავ, ან „ფაინენშელ ტაიმსს“ ან „ტაიმსს“ და „გარდიანს“, გაგიჟდები, როგორ აქვთ ამ პატარ-პატარა სტატიებში დაწნეხილი და თავმოყრილი მხატვრული, კრიტიკული, გამომსახველობითი ენა, ეს იმიტომ, რომ სხვანაირად არ გაძლევს საშუალებას კაპიტალისტური წყობა, თიშავს ყველაფერს, რაც ზედმეტია. ჩვენთან სხვა ურთიერთობებია და ვერ ვაგდებთ, ვერ ვიშორებთ ზედმეტს, ამიტომაც გვაქვს ჩენჩო. დარწმუნებული ვარ, ჩვენთანაც არსებობენ ადამიანები, ვისაც შეუძლია უკეთესი ქართულით იმეტყველოს ტელევიზიასა და რადიოში, უკეთესად წეროს ბეჭდურ მედიაში, მაგრამ ეს ადამიანები არავის სჭირდება. არ არის კრიტერიუმები, ამიტომაც იმკვიდრებენ თავს ის ადამიანები, ვინც ამბობს: „ივენტები“, „ფართები“, „დანსინგები“.

ბესიკი - ერთი გამაგებინეთ, ეს ჰედლაინი რა არის?

ქეთი - სათაური.

ბესიკი - მერე რა სჯობია სათაურს, ჰედლაინი?

ზვიადი - „დანსინგი“ და „ჰედლაინი“ რა თქმა უნდა ცუდია და ყურს ჭრის, მაგრამ ჩემთვის ბევრად მიუღებელი იყო ფრაზა, რომელიც მოვისმინე ტელევიზიით, დღეს რომ მოდაშია, ისეთი ტოპჟურნალისტისაგან. ესვენა ჩეჩენი მეთაური და ჟურნალისტმა გვამცნო: ეს გვამი რუსლან გილაევს ეკუთვნოდა.

ლელა - იმიტომ, რომ ჟურნალისტმა არ იცის, რა არის გვამი, რა არის ცხედარი, მიცვალებული, მკვდარი, მოკლული და დიდი ბოდიში, ჩაძაღლებული, მას არა აქვს ენის კომუტატიური შეგრძნება და იმიტომ.

ქეთი - დღევანდელი სასაუბრო ენა გადავიდა ლიტერატურაში და იქცა ლიტერატურის საგნად. თითქოს სატირას აკეთებენ ჩვენი თანამედროვე მწერლები, მაგრამ თავისდაუნებურად ამკვიდრებენ ისეთ სლენგურ ენას, რომლითაც შემდგომ ახალგაზრდობა საუბრობს.

ბესიკი - ფრანგი მწერალი სელინი იყო შეურიგებელი მტერი ფრანგული ენის შელახვისა და ხელყოფის. კაცს, რომელსაც შეეძლო კარგად ყოფილიყო, სიცოცხლე ჰქონდა გამწარებული ენის მდგომარეობით, იქ მთელი საზოგადოებაა მობილიზებული ფრანგული ენის სიწმინდისათვის, ჩვენთან მსგავსიც არაფერია. საუბარში ხანდახან წამომცდება ხოლმე სლენგი და ცუდად ვხდები, ისე მეჯავრება მთელი ჩემი ფრაზა. წერისას არა, იქ სულ შემართული ვარ ხოლმე. ჩვენთან საზოგადოების გამწყრალი ნაწილი არ არსებობს, „ჩემი დედაო“ - სულ იძახიან. ახლა უფრო ელასტიური გახდა ეს ფრაზა, რომელსაც ვერაფრით გადაეჩვია ჩვენი საზოგადოება.

ქეთი - ქართულში მანამდეც არსებობდა ფრაზა - „დედა შემერთოს ცოლადა.“

ბესიკი - მაშინაც, ერთი-ორი თუ ამბობდა, მაგრამ ლიტერატურამ ამოქაჩა, ყაზბეგმა დაწერა და დარჩა. როცა ამბობთ, ლიტერატურას სხვა ძალა აქვსო, მართალია, ამიტომაცაა საჭირო გამეცადინება, რადგან დაწერილს ვერ წაშლი.

ქეთი - ჩვენს ლიტერატურაში თვითდამკვიდრების ერთ-ერთ ფორმად იქცა სკაბრეზიც. ავტორი, რომელსაც არავინ კითხულობს, სკაბრეზით უცბად ხდება პოპულარული და მშვენივრადაც იყიდება.

ბესიკი - გულახდილად გეტყვით, რომ ყველაზე ძნელი სკაბრეზის ხმარებაა. იმისათვის, რომ არ დარჩე იმ ავადსახსენებელ სიტყვებში, საჭიროა დიდი მხატვრული ნიჭი. ამას აკეთებდნენ ხალხურ პოეზიაში, მაგრამ ნახეთ როგორაა, თუშების, ფშავლებისა და ხევსურების მეტყველება ნაქსოვივითაა, იმიტომ, რომ იქ პოეზიაა წინწამოწეული. ფრანგმა სიმბოლისტებმა შეუქმნეს ფრანგებს ენაო, ამბობენ. იქნებ ჩვენი ენაც პოეტებმა შეგვიქმნეს.

ლელა - მე, როგორც ფილოლოგი, სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ დღეს სალიტერატურო ენა აღარ არსებობს, ამიტომაც ხდება ქუჩური ლექსიკით ჩანაცვლება, ეს იმის ბრალიცაა, რომ აღარ არსებობს გმირი. ვინაა გმირი - ვერაფრით გაარკვია ქართულმა ლიტერატურამ.

ზვიადი - ბოლო 40-50 წლის მანძილზე საქართველოში იქმნებოდა კარგი ლიტერატურა, მაგრამ მან ვერ შეძლო წინააღმდეგობა გაეწია იმ ენისთვის, რომელიც დაამკვიდრა კონსტანტინე გამსახურდიამ და რომლითაც ჩვენ გვზარდეს. რევიზიას კი არ ვიწყებ, იმას ვამბობ, რასაც ვფიქრობ. ილიას, კლდიაშვილის, ჯავახიშვილის წმინდა სალიტერატურო ენა დაიჩრდილა, 60-იანელებმაც ვერ შეცვალეს ძირეულად გამსახურდიას ენა.

ქეთი - იგივე რობაქიძის ენა, ყალბი და მანერული.

ზვიადი - მაგის ნამსხვრევებია ის, რომ დღეს ვიღაცა გამოვა და უსახური სახით ეთერში დაგიწყებს საუბარს: ვითარმედ, რამეთუ, დაღაცათუ, იგავმიუწვდომელი და ა.შ. ენას მარტო ხალხი არ ქმნის, ენას ქმნის ჟურნალისტი, ის იურისტი, რომელიც კანონებს წერს, პარლამენტარი, რომელიც რიტორიკულ სკოლას ამკვიდრებს, იმიტომ, რომ მას აქვს ტრიბუნა და ჰყავს აუდიტორია. პოლიტიკა სხვა, ირეალურ ენას ქმნის, რომელშიც გაუგებრად უნდა იცხოვრო.

ქეთი - ენა ხომ ის სივრცეა, სადაც ვლინდება აზროვნება. რა აზროვნებაც გვაქვს, იმ ენით ვმეტყველებთ.

ლელა - ბერგსონი ასე განმარტავს ენას: ადამიანს ყველაფრის კეთება შეუძლია ერთბაშად, სხვა არის ტვინის, ნერვული სისტემის მოქმედება, როცა ის ამ ყველაფერს ივიწყებს. ადამიანის აზროვნება სელექციურია, მას შეუძლია ერთბაშად იყოს მთელი გონი და მთლიანად აღიქვას სამყარო, რომელიც არის ანთროპოსოფიური. ამას გარდა, ადამიანი არის ცხოველი, რომელსაც სჭირდება არსებობის შენარჩუნება, მასში კაშხალივით შედის უზარმაზარი სამყარო და იმ მილიდან, რომელსაც ცნობიერება ჰქვია, გამოდის პატარა, მოწანწკარე წყარო. სწორედ ეს არის ენა, ადამიანის თავდაცვის სისტემა, იმისათვის, რომ დარჩეს ფსიქიკურად ჯანსაღი, შეინარჩუნოს არსებობა, არ მოკვდეს და შიგნიდან არ აფეთქდეს. თუ ჩვენ გავაუბრალოებთ და გავავულგარულებთ ბერგსონის ამ ფორმულირებას, მივალთ იმ აზრამდე, რომ ადამიანი თავისი სოციალური გარემოს მიხედვით ცვლის დისკურსს. მაგალითად, შევარდნაძის დისკურსი იყო მარქსისტული, ამას ვერაფერს მოუხერხებდი, დღეს ამ ენაზე მეტყველებს ნინო ბურჯანაძე, რომელიც მარქსისტული დისკურსით გელაპარაკება. არსებობს ქრისტიანული დისკურსი, ვინც არ უნდა იყოს მოძღვარი, ის ამ დისკურსში გელაპარაკება. საერთო ჯამში, დისკურსშია საქმე. თუ ამას დავწურავთ და სოციალურ პლასტში გადავიყვანთ, ვნახავთ, როგორ მოქმედებს სოციალური გარემო და ყველაფერი, რაზეც ჩვენ ახლა ვსაუბრობთ არის აბსოლუტურად სოციალური, ადამიანებს სლენგების ხმარებაც სჭირდებათ სოციალური თვალსაზრისით. მე ჩემმა სოციუმმა შემიქმნა ის ენა, რომლითაც ვმეტყველებ, ვიღაცას თავის სოციუმში სჭირდება თავის დამკვიდრება იმ ენით, რომელზეც მეტყველებს. ამისაგან დაზღვეული არცერთი ერი არ არის. დღეს, XXI საუკუნეში, ერთი და იგივე ეროვნების სხვადასხვა სოციალური კლასი უფრო ცუდად უგებს ერთმანეთს, ვიდრე სხვადასხვა ეროვნების ადამიანები, ვითომ ღია საზოგადოებაში ერთი სოციალური პლასტი სხვა ენაზე მეტყველებს, მეორე - სხვა ენაზე.

ქეთი - აქვს თუ არა ქართულ ენას ისეთი მარაგი, რომ სხვისი არაფერი დასჭირდეს, გარდა იმ საერთაშორისო ტერმინოლოგიისა, რომლის შეცვლა ხშირ შემთხვევაში კომიკურ ელფერს იძენს, მართლა „ყელფანდურას“ ვერ დაარქმევ ვიოლინოს და „ცისთქვეფიას“ - ვერტმფრენს.

ბესიკი - სულხან-საბა თქვენც წაგიკითხავთ და მეც მიკითხავს, როგორც მხატვრული ნაწარმოები, ახლაც არის ხალხი, ვინც ენით ტკბება, ენა უყვარს. არა მგონია, ქართული ენა სამუზეუმო გახდეს, მთავარია, ხალხი ისე არ დამჭლევდეს, რომ ხმას ვეღარ გამოსცემდეს. საერთო ჯამში რომ ვთქვათ, ექსპანსიები კი იყო, მაგრამ რა უქნა ქართულ ენას ან რუსულმა, ან სპარსულმა. სპარსული ლიტერატურა ხომ ძალიან დიდია, მაგრამ რუსთაველს ვერ გადმოაბიჯა. არადა, რუსთაველი რომ არ დადგომოდა წინ, შეიძლება მომხდარიყო ჩანაცვლება, „სპარსული ენის სიტკბომან მასურვა მუსიკობანიო“ - ეს ხომ ისეთი ხალხის ნათქვამია, რომელთაც საქართველოსათვის ჩვენხელა ხმლები უქნევიათ.

ქეთი - ახლა ვინ უნდა დავაყენოთ, რომ არ გადმოგვაბიჯონ?

ბესიკი - ახლაც რუსთაველი უნდა ვიკითხოთ. რომ იცოდეთ, უნიჭობასაც თავისი მოსავალი აქვს. წელს თიანეთში ერთი ვაშლიც არ ება ხეებს. უნიჭობა ისეთივე მოსავალია, როგორც ბარაქიანი მოსავალი, არაფერი არაა მუდმივი. სხვათა შორის, ვაჟა ფშაველა 1901 წელს ამბობდა: საზოგადოებაში და პრესაში დღეს ხშირია ენის შებღალვაზე საუბარი და ვიცი, მომავალშიც ასე იქნებაო. კარგია, დღესაც რომ გვანაღვლებს ენის ბედი, მაგრამ სულ ტყუილად ვფორიაქობთ. თუ დაკვირვებიხართ, ბავშვი რომ ჰყავს პატარა გოგოს და ისე ვერ უჭირავს, როგორც ბებიამისს, მოუქნელია, გაუწაფავი, მაგრამ ბავშვი ნელ-ნელა იზრდება, ის გოგოც ქალდება, ასევეა საზოგადოება და ენა. განა რამდენი სიტყვაა ინგლისურში, ყველა ჩვენთან რომ გადმოვიდეს, ხალხი მაინც გაფილტრავს ეგეთ ენას.

ლელა - ენა არის ცოცხალი ორგანიზმი, სხეული. როგორც საკუთარი თავს ვერ გადავაკეთებთ, ასევე ვერაფერს მოვუხერხებთ ენას. ნიკო მარი თვლიდა, რომ ქართული ენა მსოფლიური ენაა, დღეს ის უბრალოდ დაუხვეწავია და სტიქიური. კარგია, რომ ევროპული განათლების სისტემა შემოგვაქვს, რადგან, როგორი რეტროგრადული მენტალიტეტითაც არ უნდა გაზარდო შვილი, ის მაინც თავისი თაობის შვილი იქნება. სხვა ეპოქის შვილებს სხვანაირი განთლება სჭირდებათ, რადგან არავინ ასხამს ძველ ტიკებში ახალ ღვინოს. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთებს მასობრივი კომუნიკაცია არ მოსწონთ იმიტომ, რომ ძალიან სტრუქტურიზებული და სტანდარტიზებულია, უნდა მოხდეს ყველაფრის სტანდარტიზაცია, რადგან სტიქიურად არაფერი ვითარდება.

ზვიადი - ვიღაცას გადავაბაროთ ის, რომ ენა მისი მისახედია, არ ვიქნებით მართალი, არაფერი მისახედი არ სჭირს ამ ენას, უბრალოდ, ყველამ უნდა ვისაუბროთ ქართულად. დაიხვეწება ეს ენაც, შეიქმნება მაღალი რანგის ლიტერატურაც, დარჩება ისეთიც, რომელიც მხოლოდ სკაბრეზით გავა ფონს. მთავარია, ადამიანებმა ისწავლონ ქართულ ენაზე აზრის გამოთქმა და რაც ყველაზე მთავარია, იფიქრონ მშობლიურ ენაზე. სანქციებით ენის დამკვიდრება შეუძლებელია, ეს უფრო მეტ აგრესიას გამოიწვევს, სახელმწიფო პოლიტიკაც უნდა იყოს განსაზღვრული, მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი პოლიტიკა ისაა, როცა მმართველი საუბრობს იმ ენაზე, რომელ ენაზეც საუბრობს ძირითადი მოსახლეობა. ეს არის მშობლიური ენა. როცა ყველაფრის სტრუქტურირებაზე ვსაუბრობთ, ეგეც მთავარია.

ბესიკი - ისევ იმას ვუბრუნდები, რომ ქართული ენა ვერავინ წააქცია, ვერც ნასესხებმა სიტყვებმა დააკლო რამე. ამასობაში, რამდენი ენა დაიღუპა, ქართული კი ზმნამ შეინახა. თვითონ ზმნა რა არის, ქართული აზროვნების პროდუქტია, ზმნის ერთ ფორმას უამრავი რამის გამოთქმა შეუძლია მაშინ, როცა სხვა ენაში მთელი წინადადებაა საჭირო. ზმნის მიხედვით რომ დავახასიათოთ ქართველის ბუნება, რამდენიმეპირიანი კი გამოდის, მაგრამ ამავე დროს მრავალმხრივია, მოქნილი, ფართო სულის, შინაგანი გრძნობების მქონე. ისე, ქართველი ქალები ხან სპარსულად კრუსუნებდნენ, ხან რუსულად, მაგრამ ვერც რუსთაველს დააკლეს ვერაფერი და ვერც ბარათაშვილს. ქართულ ენას ფეხებსაც ვერ მოჭამენ, სიმართლე თუ გინდათ, ეს არის.

დისკუსია გაიმართა

ლიტერატურულ კაფე „ქარავანში“

მწერალი და მისი მთარგმნელი

თბილისი-ამსტერდამი-ანტვერპენი და უკან:

ავტორი: ინგრიდ დეხრავე
ფოტო: პოლ და ანემარიკე ფლემინგი

როცა ინგრიდ დეხრავე 1999 წელს ბელგიიდან საქართველოში საცხოვრებლად გადმოვიდა და ქართული ენის შესწავლა დაიწყო, ერთ-ერთმა თბილისელმა მეგობარმა წასაკითხად ერლომ ახვლედიანის მოთხრობების კრებული „ვანო და ნიკო“ შეურჩია. წაკითხვის მერე, ინგრიდი ერლომს გასაცნობად ესტუმრა, და „ვანო და ნიკო“-ს თარგმნა გადაწყვიტა. 2003 წელს „ვანო და ნიკო“ ამსტერდამის ერთ-ერთ გამომცემლობაში, „Voetnoot“-ში, ნიდერლანდურ ენაზე გამოქვეყნდა. ეს არის პირველი წიგნი, რომელიც ქართულიდან ნიდერლანდურ ენაზე ითარგმნა. 2006 წლის ნოემბერში კი ერლომ ახვლედიანი და მისი მთარგმნელი, ინგრიდ დეხრავე ნიდერლანდებსა და ბელგიაში მიიწვიეს. იქ ინგრიდ დეხრავეს მიერ ნათარგმნი და შედგენილი მეორე წიგნის - ერლომ ახვლედიანის ნაკლებად ცნობილი მოთხრობების კრებულის პრეზენტაცია გაიმართა. წიგნს ნიდერლანდურად „ამბავი კაცისა, რომელმაც თავი დაკარგა“ ჰქვია. ორივე წიგნის თარგმანი ფლანდრიის სალიტერატურო ფონდმა დააფინანსა. გთავაზობთ, ინგრიდ დეხრავეს სამოგზაურო შთაბეჭდილებებს. თუ ინგრიდის ქართულ ენაზე დაწერილ მესიჯებს, იმეილებს და განცხადებებს არ ჩავთვლით, ეს ტექსტი მისი დებიუტია.

წიგნის პრეზენტაცია ამსტერდამში,
ნიდერლანდები, 2006 წელი

სიზმარი და მგზავრობა

ერლომის თავი ჰაერში ფარფატებს. ალიონის სინათლე თვითმფრინავის სალონში შემოდის და ერლომის სახეს ანათებს. ჩვენს წასვლამდე რამდენიმე დღით ადრე ერლომმა წიგნი მათხოვა. ოთხი წელია, რაც მპირდება, რომ მათხოვებს. სამოცდაათიან წლებში ერთმა გერმანელმა ლიტერატორმა, სახელად ადოლფ ენდლერმა, საქართველოში იმოგზაურა, რომ კარგად გაეცნო ის ქვეყანა, რომლის პოეზიაც გერმანულ ენაზე უნდა ეთარგმნა. თბილისში ამაყ და ამბიციურ მწერლებს შეხვდა. უფრო დიდი სიმპათიით აშკარად მუშებისა და სოფლელების მიმართ განეწყო. თუმცა, გაიცნო ერთი გამონაკლისი: მისი თქმით, „ბოჰემური დენდი ერლომ ახვლედიანი“.

ოთხი წელია, ერლომი აპირებს, რომ სამოცდაათიან წლებში გერმანელი ლიტერატორის მიერ დაწერილი წიგნი მათხოვოს, რათა ქართულად ავუხსნა, მასზე იქ რა წერია. ახლა ერლომის თავს მიღმა ახალი დღე თენდება, და მის პროფილს ნათლად ხაზავს. ამ წიგნის წაკითხვამდე აზრად არ მომივიდოდა, რომ ეგრეთ წოდებულ „ბოჰემურ დენდის“ ლიტერატურულ მოგზაურობაში წავიყვანდი. არიან ადამიანები, რომლებიც აცხადებენ, რომ სხვისი წარსულიდან ბევრ რამეს სწავლობენ. ამ ფართოდ გავრცელებული სიბრძნის გაზიარება მეუხერხულება და თავის წარსულზე ვერავის ვერაფერს ვეკითხები ხოლმე. ერლომზე ვიცი, რომ მწერალი და სცენარისტია; რომ თავისი მორიდებით და თავმდაბლობით სხვის გულს ათბობს. აი, ჩვენი მისიაც დასავლეთ ევროპაში: ხალხის გულის გასათბობად ჩავდივართ. ერლომის ძილის წინ საკითხავი მოთხრობები უნდა მოვყვეთ. „ვანო და ნიკოს“ წინასიტყვაობაში წერია: „მას შემდეგ, რაც ბაბუაჩემი აღარ არის, არავინ მიყვება ტკბილ ქართულ ზღაპრებს. ამიტომ მე, უკვე რამდენი წელია, ძილისწინა ოცნებითა და წარმოდგენებით ვინაზღაურებ ამ დანაკლისს. გავა დრო და დღისაგან გამოყოლილ ფიქრებში ჩამეძინება.“

ადოლფ ენდლერის 1976 წელს გამოცემული წიგნის ყდაზე ფანქრით დახატული მთიანი ლანდშაფტი იშლება, რომელზეც წვერიანი და თვალდახუჭული კაცის თავი ფარფატებს. ერლომს სამოცდაათიან წლებში წვერი ჰქონდა? მე ოთხი წლის ვიყავი. 2006 წლის 4 ნოემბრის გამთენიისას კი, ერლომი და მე თვითმფრინავში გვერდიგვერდ ვსხედვართ: ერლომი ისვენებს და მე, მისი პროფილის დანახვაზე, იმედი მაქვს, რომ ეს მგზავრობა, რომელზეც ის ძლივს დავითანხმე, მას კი არ ავნებს, არამედ გაამხნევებს და გაახარებს.

ერლომი, საშა სვოლიკოვა - მეორე წიგნის სლოვაკელი მხატვარი და ინგრიდი

ამსტერდამის აეროპორტ სკიპჰოლში ჩვენი თვითმფრინავი დაჯდა, და მასპინძელი მანქანით ძველ ქალაქში გვატარებს. სტუმრის სტატუსის გარდა, თარჯიმნის როლიც დამაკისრეს. არც კითხვებში ვერევი და არც პასუხებში. დისტანციას ვიცავ. ხან კითხვა, ხანაც პასუხი უადგილოა: კულტურათაშორისი განსხვავებები გვაბნევს, ოღონდ ეს ხელს არ გვიშლის. ერლომი თავისუფლად მოაზროვნე ადამიანია, მასპინძელი კი ჩვენი კომუნიკაციის თავისებურებებით ერთობა და ყოველდღიურობიდან განიტვირთება. კულტურათაშორის განსხვავებებთან შეხება ჩემთვის პროფესიად იქცა.

ქალაქის ვიწრო ქუჩებში და ხიდებზე მასპინძელი დიდ ამერიკულ მანქანას ოსტატურად ატარებს და იმ ძეგლების, შენობების და პარკების ისტორიას გვიხსნის, რომელსაც გვერდით ჩავუვლით. ქალაქი ამსტერდამი ცარიელია: შაბათის ადრიანი დილაა და ამსტერდამელები დატვირთული სამუშაო კვირის მერე ისვენებენ. ჩვენ ჯერ-ჯერობით მხოლოდ უსულო საგნებთან გვაქვს საქმე. მასპინძელი: „ეს შენობა ეროვნული ბანკია, სარდაფში სახელმწიფო ოქრო დევს. ყაჩაღური თავდასხმის შემთხვევაში, სარდაფი წყლით შეივსება“-ო. ნიდერლანდები ზღვის დონეზე დაბლა მდებარეობს და ბიბლიური სიბრძნე - სისუსტით ვარ ძლიერიო, - დევიზად გაიხადა. მასპინძელი: „ამ ქალაქის ალაყაფის კართან კი ქალაქში შემოტანილ საქონელს წონიდნენ.“

ნახევრადმძინარენი, ამ ძველ და ცარიელ ქალაქში დავდივართ. ნიჭიერ მასპინძელს დავყავართ და ისტორიული ცენტრის გულში პატარა და მყუდრო კაფეში ლუდზე გვპატიჟებს. მრგვალ მაგიდაზე შუშის ჭურჭელი დგას, შიგნით სანთელი მკრთალად ანათებს. მასპინძელი ჯერ ჰოლანდიურ ლუდს გვასინჯებს, მერე გერმანულს აყოლებს: ლეგენდარული ბელგიური ლუდით კი ჩემთან ვახშამზე გაგიმასპინძლდებითო. ერლომი ჭურჭელს დიდი ყურადღებით აკვირდება და გვეკითხება, ეს რა არისო? აქ სანთელს ანთებენ სიმყუდროვისთვის-მეთქი. ერლომი დაფიქრდება: სილამაზეს იმაში ვხედავ, რომ ორი უსულო საგნიდან სიცოცხლე იქმნებაო.

ერლომმა უკვე თბილისელი მეგობრებისგან იცის, რომ ნიდერლანდებში ფარდები არ უყვართ. კაფეში ვიტრინაში ვსხედვართ და გამვლელებს ვათვალიერებთ, ისინი კი ჩვენ გვიყურებენ. კაფეს რომ ვტოვებთ, გზას ფეხით ვაგრძელებთ, ჩვენს ვიტრინას ჩავუვლით და ვხედავთ: მრგვალ მაგიდას, სანთლის შუქზე ყვითლად განათებულ ჭურჭელს და ჩვენს ანარეკლს. ამსტერდამის ჯადომ მოგვიცვა. ერლომის მოთხრობაში „ამბავი კაცისა, თავი რომ დაკარგა“, კაცი შინ მიდის და მიხვდება, „რომ თავად აღარ იყო; მის ადგილას სარკეგაცრეცილი ძველი კარადა იდგა.“ რამდენიმე საათია, რაც ამსტერდამში ჩამოვედით. თავი კი უკვე დავკარგეთ.

ქალაქის გაცნობის მერე, სასტუმროსკენ მივემგზავრებით. სასტუმროს შენობა დიდი ხნის წინ, ამსტერდამის პორტის შუაგულში აშენდა და მეზღვაურთა თავშესაფარი იყო. მოგვიანებით ახალი ფუნქცია შეიძინა და არასრულწლოვანთა ციხედ იქცა. დიდი ხანია, რაც ამ უბანმა პორტის ფუნქცია დაკარგა და ყველამ მიატოვა, ნარკომანების, ლოთების და კრიმინალების გარდა. ჩვენი სასტუმროს უბანი, წლების მანძილზე, საშიშ და არასასურველ ადგილად ითვლებოდა, სანამ ურბანისტებმა ახალი გეგმები არ ჩამოაყალიბეს. ახლა სამიოდე წელია, რაც სასტუმროს უბანში უახლესი არქიტექტურის ნიმუშები აშენდა. ქუჩები და ფასადები თითქოს მუსიკალური პრინციპითაა დალაგებული. რაც აშენდა, წყალში ირეკლება. ხიდები ფეხით მოსიარულეთათვის მოპირდაპირე მხარეებს ლექსივით აკავშირებს. როცა ღამდება, განათება ცალკე სივრცულ განცდას ქმნის.

ღამდება. მასპინძელმა აგვიხსნა, სადაც ცხოვრობს: სასტუმროდან ათი წუთის სავალიაო. მის სახლს ვეძებთ. ვიკარგებით. მაღალ, ცისფრად განათებულ კორპუსებს და დაბალი, უფარდო, დიდფანჯრებიანი სახლების რიგებს გავივლით. მესოპოტამია გვახსენდება. მასპინძლის ოჯახის გაცნობით და დაპირებული ბელგიური ლუდით ვტკბებით. ბევრი სიარულის და დათვალიერების მერე მივედით იქ, სადაც მშვენიერი ვახშამი და სასიამოვნო საუბარი გველოდა. სასტუმროში დაბრუნებისას, ერლომი გვეუბნება, რომ ეს უბანი ნაცნობად ეჩვენება: სიზმარს რომ ვხედავ, სხვადასხვა სივრცეში ვხვდებიო. რასაც ამ უბანში ვხედავ, ერთ-ერთ ჩემს სიზმრისეულ სივრცეს ჰგავსო. ერლომს უხარია, რომ მისი სიზმრებიდან ნაცნობ გარემოში სეირნობს. აქ ჩამოვიყვანე და ახლა მის სიზმარში დავდივართ: „მოდიოდა ვანო ნიკოს სიზმარში და ფიქრი მისი ჭიანჭველებისაგან იყო, ოცნება მისი ფრინველებისაგან იყო, სიმღერა მისი კენჭებისაგან იყო...“ ნეტა, როდის გაგვიშვებს ერლომი თავისი სიზმრიდან?

ბიბლიოგრაფიული მონაცემები:

ერლომ ახვლედიანის
ნიდერლანდურ ენაზე ნათარგმნი
წიგნები:

ERLOM ACHVLEDIANI
DE MAN DIE ZIJN HOOFD VERLOOR
Uitgeverij Voetnoot
Antwerpen/Amsterdam

ERLOM ACHVLEDIANI
VANO & NIKO
Uitgeverij Voetnoot
Antwerpen/Amsterdam

ინგრიდის ქართულ გამომცემლობა
Link-ში ერლომ ახვლედიანის
გამოცემული წიგნები:

ერლომ ახვლედიანი
„ვანო და ნიკო“
გამომცემლობა Link
თბილისი - 2005

ერლომ ახვლედიანი
„ამბავი კაცისა, რომელმაც თავი
დაკარგა“ და სხვა მოთხრობები
გამომცემლობა Link
თბილისი - 2007 წლის გაზაფხული

ერლომის მწერლობა

რამდენიმე საათიანი გზის მერე, ჩემს სამშობლოში მოვხვდით, ბელგიაში, ქალაქ ანტვერპენში. სცენაზე მწერალი და მისი მთარგმნელი სხედან. წინ ხალხი უსმენს. ქართულ ღვინოს წრუპავენ. მწერალი და მისი მთარგმნელი გაუგებარ ენაზე ლაპარაკობენ. მთარგმნელი თარგმნის. მწერალს უკვირს, რომ ის ხალხი მწერალ ერლომ ახვლედიანთან შესახვედრად მოვიდა. ერლომი თავის თავს მწერლად არ თვლის. როცა სტუმრები ეკითხებიან, მაშინ რას წარმოადგენთო, პასუხობს: სცენარისტი ვარო. და მის მიერ დაწერილ კინოსცენარებს და მათი რეჟისორების სახელებს ჩამოთვლის.

შვიდი წლის წინ, საქართველოში, ქალაქ თბილისში გადმოვსახლდი. მანამდე ბელგიაში ვიზრდებოდი. საქართველოში ჩამოსვლისთანავე, ქართული ენის მასწავლებელი მოვძებნე და ერთი წელი ამ ენის შესწავლას მივუძღვენი. ჩემი ახალი სამშობლოს ენის დაუფლება ჩემი თავისუფლების და დამოუკიდებლობის გასაღები იყო. სწავლის პირველი წელი რომ შესრულდა, ერთმა თბილისელმა მეგობარმა ვეღარ მოითმინა და ერლომის კრებული „ვანო და ნიკო“ შემაჩეჩა. ქართული ლიტერატურის გაცნობის დროაო.

განათლებით მთარგმნელი ვარ და ნაჩუქარი კრებული რომ წავიკითხე, რასაკვირველია, გადავწყვიტე, რომ ქართულიდან ნიდერლანდურად მეთარგმნა. თარგმანი 2003 წელს ნიდერლანდურმა გამომცემლობამ გამოაქვეყნა. გამომცემელმა ერლომის მეორე წიგნის გამოცემა და ავტორის და მთარგმნელის მიწვევა გადაწყვიტა.

ამსტერდამს და ანტვერპენს შორის დამაკავშირებელ ტრასაზე ერლომი არკვევს, რომ ნიდერლანდების ყველაზე მაღალი „მთა“ 80 მეტრს არ აჭარბებს. ერლომი ჩაფიქრდება. ანტვერპენში ჩვენებურ მთას გაჩვენებმეთქი. 123 მეტრის სიმაღლის ტაძრის ძირში რომ ვდგავართ, ერლომს ვეუბნები: აი, მთა. სანამ ტაძრის საუნჯეს ვათვალიერებთ, მასპინძელი გარეთ გველოდება: რაც გავიზარდე, და მშობლიური სახლი დავტოვე, ეკლესიაში ფეხი აღარ დამიდგამსო. ტაძრის წინ მდებარე მოედანზე სპექტაკლი ტარდება: ორი მასხარა მაყურებლებს ართობს. შუასაუკუნეების ტრადიცია ისევ ცოცხალია.

უკანა გზაზე მასპინძლის მეგობარი ზის საჭესთან: თვითონ ძველი „სიტროენით“ დადის, მაგრამ გადაწყვიტა, რომ ძველი „სიტროენის“ ხანა გავიდა, და ახალი მანქანა უნდა იყიდოს, რომლითაც მასპინძელი ერთგულად და თავაზიანად გვატარებს. გული რომ არ გავუტეხოთ, ვადასტურებთ, რომ კარგი არჩევანია. ერლომს და მე არ გვინდა, რომ ვინმეს გული ვატკინოთ. სანამ ამსტერდამს მივუახლოვდებით, მეგობარი გვტოვებს და თავისი ძველი „სიტროენით“ სახლისკენ ბრუნდება.

შინ სასტუმროს თანამშრომელი შეწუხებული სახით გვხვდება: წყალი შემოვიდა და თქვენი ოთახები დაიტბორაო. ჩვენი აქ ყოფნის დროს იმდენი გველაპარაკნენ წყალზე, რომ არ გვიკვირს: ეს ხომ ბუნებრივი მოვლენაა ქვეყანაში, სადაც ზღვა მიწაზე მაღლაა. სიამოვნებით გადავდივართ უფრო დიდ ნომრებში და ბოდიშით შემოთავაზებულ ჩაის და შოკოლადის ნამცხვარს მივირთმევთ. მწერალს და მის მთარგმნელს ნელ-ნელა სახლი გვენატრება და სახლში დარეკვა მოგვინდა: მწერლის ვაჟიშვილი შინ არის, მამას შეახსენებს, როგორი მობილური უნდა უყიდოს. მე კი მთარგმნელი, ქართული ენის მცოდნე ვარ. მელოდებიან ლექსიკონები, მაგიდა, კომპიუტერი, გათბობის გადაკეტილი ონკანები, მუსიკალური დისკების კოლექცია. აქ მოკითხვა უადგილოა.

მეორე დღეს მეორე პრეზენტაცია ტარდება, ამჟამად ამსტერდამში. ერლომს წარვადგენ, როგორც უზომოდ მორიდებულ და თავმდაბალ პიროვნებას, ლაპარაკი და ყურადღება რომ არ უყვარს. მაგრამ დღეს ბევრს და ხალისიანად ლაპარაკობს. ჩვენი გამოსვლის მერე, ნიდერლანდელი პოეტი სცენაზე ადის და აცხადებს, რომ ამიერიდან მხოლოდ ქართულად დაწერს - აღმოაჩინა, რომ ქართული ძალიან ლამაზი და ძლიერი ენაა. ახლახანს დაწერილ ლექსს ქართულად გვიკითხავს - ერლომის ერთ-ერთი მოთხრობის შთაგონებით დაწერილს. „დაკარგე თავი“ ახალი ლექსის სათაურია. ერლომი სხვა მწერლებს აწერინებს. უხარია. ენერგია გასცა და ენერგია დაუბრუნეს. შემოქმედებითი წრე გამთლიანდა.

ბლოკნოტი

ფართოდ გავრცელებული აზრია, რომ უცხო ქვეყანას კარგად ვერ გაიცნობ, სანამ მისი სოფლის ტალახში არ დადგები და ბოსლის ჰაერს არ ჩაისუნთქავ. ნიდერლანდების ურბანისტული ხატის გასამთლიანებლად ამსტერდამთან ახლოს მდებარე ერთ-ერთ სოფელში ვიმგზავრეთ. ნისლიანი ზამთრის დღე იდგა. მასპინძლის მანქანაში სითბო ნელ-ნელა გროვდება და ფანჯრიდან დანახული ხედით ვტკბებით. ცნობილი ნიდერლანდური გამოთქმის მოწმეები ვხდებით: სამყარო ღმერთმა შექმნა, ნიდერლანდები კი - ნიდერლანდელებმაო. ქალაქში წყალი კალაპოტშია მოქცეული, მაგრამ აქ უკვე იშლება და ზეცას უერთდება.

ტბის ერთი ნაპირიდან დანიშნულების ადგილს ვუცქერთ: მეთევზეების უძველეს სოფელს, თავისი პატარა ხის, რაღაცნაირ მწვანედ შეღებილი სახლებით, პატარა ეკლესიით და პატარა პორტით. სამასი წლის წინ შექმნილ მიწაზე ვდგავართ და ამ სასწაულს აქედან ვუყურებთ (აქამდე ეს ადგილი მთლიანად წყლით იყო დაფარული, დღეს ხმელეთია, სახლები დგას და ქალაქის ნაწილია). ამსტერდამის მოსახლეობა და საქმიანობა იზრდება და სივრცე აღარ ყოფნის. წყლის ხმელეთად გადაქცევის ტრადიცია უკვე დიდი ხანია არსებობს.

მასპინძელს მანქანა მშენებლობის ტერიტორიაზე, მიწის ბილიკებზე დაყავს. უკანა გზაზე მშენებარე შენობებს შორის კოსტიუმში გამოწყობილი ქალების და მამაკაცების ჯგუფს ვხვდებით. ქარი მათ თმებს და შარვლებს აფრიალებს. ვინ არიან? ინვესტორები, ურბანისტული ტურისტები თუ გეოლოგები? მათი თმების და შარვლების ფრიალის დანახვაზე, კიდევ უფრო ღმად და თბილად ჩავძვერით მანქანის სავარძლებში. გზა სოფლისკენ რომ გავაგრძელეთ, ერთ უბეში გავაჩერეთ, დაბალ ჯებირზე ავცოცდით და შევამოწმეთ, წყალი მიწაზე რამდენად უფრო მაღალია. შემდეგ უბეში მასპინძელმა აგვიხსნა, რომ ამ ნაყოფიერ მინდვრებში ევროპის ბატების 70 %25 ჩამოდის ხოლმე და სამხრეთისკენ მგზავრობისთვის ემზადება.

ბოლო მოსახვევმა მეთევზეების სოფელში მიგვიყვანა. იქ, ძირითადად, მოხუცები და საბავშვო ეტლიანი ხალხი დადის ქუჩებში. ხის სახლები მწვანედაა შეღებილი და აბიბინებულ, სიმეტრიულად მოჭრილ ბალახში დგას. ამდენი სიმწვანე თვალებს მტკენს. შეკითხვაზე, ნუთუ მასპინძელს აქ გადმოსვლა არ სურს, ის გვპასუხობს: ახალი მოჭრილი ბალახის სუნს ვერ ვიტანო. ყველაფერი გასაგებია. თითქოს ღია ცის ქვეშ, მუზეუმში დავდივართ, ოღონდ დასახლებულში. მოსახლეობას ძირითადი შემოსავალი ტურიზმისგან აქვს, და სიმწვანე და თოჯინების სახლებში ცხოვრება არ ბეზრდება. ჩვენ, იმ შეგნებით, რომ აქ სასეირნოდ მოვედით და არა საცხოვრებლად, გულისრევის მსუბუქი შეგრძნების მიუხედავად, აქაურობის თვალიერება მაინც გვსიამოვნებს. სიურეალისტური სცენებით ვერთობით: როგორც ყველგან ნიდერლანდებში, აქაც ნაკადული მოედინება: მივყვებით და ერთ-ერთ მინიატურულ ხიდთან შვიდიოდე გედი შევამჩნიეთ. ძოვენ. სამივე გაშტერებული ვაკვირდებით გედების ძოვას. მაგრამ იქნებ ჩვეულებრივი მოვლენა იყოს? გედები ძოვენ. ძროხებიც ძოვენ. ჩვენი ვიწრო ბიოლოგიური ცოდნით, აქამდე ვერ გავარკვიეთ, რომ ორივე - გედიც და ძროხაც ძოვს. უვიცობა კი სახიფათოა: „- რამდენი დარჩითო? - ჰკითხა მელამ ნაბოლარას. - არც ერთიო, - უპასუხა მან. ნაბოლარამ ხომ თვლა არ იცოდა?! მელას უნდოდა ისიც გადაესანსლა, მაგრამ „არც არ იყო“, რას გადასანსლავდა?! სამაგიეროდ ნაბოლარამ გადასანსლა მელა, რადგან უვიცი დატოვეს და ისიც კი არ ასწავლეს, რომ წიწილას არ შეუძლია მელა გადასანსლოს.“

მთელი მგზავრობის დროს პირველად, ერლომმა შვილის ნაჩუქარი ბლოკნოტი ჟაკეტის ჯიბიდან ამოიღო. ერლომი ხმამაღლა წერს: „გედები ძოვენ“. ფრჩხილებში: „ინგრიდი“. ერლომი პირველი ადამიანია, რომელმაც ჩემი ნათქვამი ჩაწერის ღირსად ჩათვალა. გზას ვაგრძელებთ, და ვინაიდან ბლოკნოტი ხელში აქვს, ერლომი ჩაწერას აგრძელებს. მინიატურული ხიდების სახელებს ჩაწერს: ბეატრიქსის ხიდი, იულიანას ხიდი. ბლოკნოტს ხურავს და ისევ ჯიბეში იდებს. მანქანაში ვბრუნდებით და მეთევზეების სოფელს ვტოვებთ.

თავისუფლება ბარში

წიგნის პრეზენტაცია ანტვერპენში,
ბელგია, 2006 წელი

ამჟამად ერლომს და ჟურნალისტს შორის ვიკავებ ადგილს. მათ სამსახურში ვარ. ვთარგმნი. ჟურნალისტმა საბჭოთა დროს გამოცემული ფიროსმანის ალბომი ამოიღო ჩანთიდან. მხატვრის ცხოვრების შესახებ გადაღებული ფილმისთვის ერლომის მიერ დაწერილ სცენარზე ვსაუბრობთ. საუბრის დროს, ჟურნალისტის ყავის ფინჯანი ცარიელდება, ერლომის სიგარეტის კოლოფი ცარიელდება და თავი მათი სიტყვებით მევსება. იმავე დღეს ფიროსმანი ისევ გვახსენდება. ჩვენს ლიტერატურულ მოგზაურობას ამ გაზეთის ჟურნალისტისთვის მიცემული ინტერვიუთი და რემბრანდტის, ვერმეერის და ვან გოგის ტილოების დათვალიერებით ვამთავრებთ.

ვან გოგის მუზეუმი იკეტება. ჩვენს მერე სტუმრებს აღარ უშვებენ. გარეთ დაბნელდა. სახლებში ანთებული ლამპები არხების წყალში ირეკლება. როგორც ბოლო სტუმრებმა, მუზეუმის დაცარიელებული დარბაზები შემოვირბინეთ. ზურგში დარაჯების მზერას ვგრძნობთ. ჩემს თანამგზავრს კი დროის შეგრძნება არ აწუხებს, და თითოეულ სურათს დიდი ყურადღებით ისრუტავს. დათვალიერების დროს, ერლომი ფიქრობს: ფიროსმანი ასეთ მუზეუმს იმსახურებდაო. ერლომის ნათქვამზე, ფიქრებში თავი თბილისის მუზეუმების დარბაზებში წარმოვიდგინე. ძველი მუზეუმების საბჭოთა პერიოდის ექსპოზიციებში შიგადაშიგ შევირბენ ხოლმე: ჭურჭლის ნამსხვრევები, აღარარსებული ცხოველის კბილი, იარაღის კოლექცია, თავის ქალები, რუქები, აბრეშუმის ქუდები და აღმოსავლური ხალიჩები, თოიძე, კაკაბაძე, ხატები, ახვლედიანი, გუდიაშვილი და ფიროსმანი. იქ თითქოს რაღაცას ვეძებ. რას - არ ვიცი. იქ დაკონსერვებულ ნოსტალგიას ვხვდები: ბზარებს, სურათების საკიდ თოკებს, გაყვითლებულ დერეფნებს, ფარდების უკან დარაჯების საჭმელს, ღუმელებს, სამხატვრო აკადემიის სტუდენტების მიერ მიტოვებულ ნივთებს და გაჩერებულ დროს.

ერლომი უკვე მომდევნო სურათის გასაცნობად წავიდა. მივყვები. ბოლოს ლიფტით გასასვლელთან ჩავდივართ, ჩაბარებულ პალტოს ვიღებთ, და ბნელ ქუჩებში ვიკარგებით. მასპინძლის და გამომცემლის ოჯახის წევრები გამოსამშვიდობებელ ვახშამზე, ფრანგულ რესტორანში გველოდებიან. ჩვენი წასვლის დრო ახლოვდება. ერთმანეთს ვუმტკიცებთ, რომ ძალიან ვისიამოვნეთ, ჩვენი მეგობრების საქართველოში ჩასვლის გეგმებს ვაწყობთ, ერლომს ახალი წიგნის დაწერას უსურვებენ, თარგმანს სიამოვნებით გამოვცემთო. რამდენიმე საათის მერე, ისევ სამნი დავრჩით: მასპინძელი, ერლომი და მე. ჩვენი გამოსამშვიდობებელი ვახშმის დანარჩენი წევრები შინ დაბრუნდნენ. ყველას თავისი მიზეზი ჰქონდა: შორი გზა, პატარა ქალიშვილის ძილის დრო. დამშვიდობებას რამდენიმე წვეთი ცრემლი მოჰყვება. კულტურათაშორისი განსხვავებები ზოგიერთს გულს უჩუყებს.

რესტორნიდან სასტუმროში მასპინძელი ფეხით გვაცილებს. განსაკუთრებული განცდით ერლომის სიზმრებიდან ნაცნობ უბანს ვემშვიდობებით. სასტუმროსთან მისვლისას მასპინძელმა ქართული თვისება გამოიჩინა: მშვიდობიან ღამეს კი არ გვისურვებს, ბარში ბოლო ჭიქის დასალევად გვპატიჟებს. სასტუმროს ბარის მაღალ სკამებზე ვისხედით. როგორც თარჯიმანი, შუაში ვიჯექი. რაც უფრო ცარიელდება ჭიქები, მით უფრო ღრმავდება საუბარი. ერლომი მასპინძელს ეკითხება, თუ იცნობს დახლს გარშემო მჯდომი ხალხი ერთმანეთს. ერლომის მხდალი კაცის ამბავი მახსენდება: „მხდალი კაცი იყო, ისეთი მხდალი, რომ შინიდან გასვლაც კი ეშინოდა.“ მერე ერლომს გვერდის მესამედი სჭირდება, რომ მისი მხდალი კაცი იქამდე მიიყვანოს, ათქმევინოს: „ვაითუ ჭერი ჩამოინგრეს და მეც შიგ მოვყვე, შინ რომ დავრჩიო.“ მასპინძელი ფიქრდება და პასუხობს, რომ არაო, ერთმანეთს არ იცნობენო. საღამოობით სახლებიდან სასეირნოდ გადიან და ბარში დასალევად შედიან. გვერდზე ვინ ზის, არ იცნობენ, და თუ სურთ, ერთმანეთს დაელაპარაკებიან, თუ არა - გაზეთს კითხულობენ, ლეპტოპზე მუშაობენ ან, უბრალოდ, სვამენ და წინ იყურებიანო. ახლა ერლომის დაფიქრების დროა: საოცრებაა, ბევრი უცხოურ ფილმს იგონებს, ხალხი ერთმანეთს შემთხვევით როგორ ხვდება, ამ შეხვედრას უამრავი თავგადასავალი როგორ მოყვებაო. ეს საქართველოში არ არსებობსო. ჩვენ მეგობრების და ახლობლების გარეშე ბარში არ დავდივართო. აქაური თავისუფლება კარგიაო. ბოლო ჭიქას ბოლომდე ვსვამთ, შემდეგ დილამდე ერთმანეთს ვემშვიდობებით და ნომრებში შევდივართ. დილაადრიან, მასპინძელი გასასვლელთან გველოდება და აეროპორტისკენ მივიჩქარით.

დიდი ჩინეთი მოდის

ავტორი: ნინო ძანძავა

სულ უფრო და უფრო ხშირად ხვდება ყურს ზიზღნარევი წამოძახილები საქართველოში მოჭარბებული ჩინელების მისამართით. ხალხის ყურადღება მათ თბილისის ქუჩებში გამოჩენისთანავე მიიპყრეს, ეს კი დაახლოებით გასული წლის ზამთარში მოხდა - მაშინ, როცა ჩინელებმა რუსთაველის მეტროსადგურთან იაფფასიანი ჩუსტების გაყიდვა დაიწყეს. მაშინ ჩვენ პირველად ვნახეთ წყვილ-წყვილად და ჯგუფ-ჯგუფად მოსიარულე ადამიანები უცხო მხარიდან, რომლებიც ჯერ კიდევ საბჭოთა ეპოქაში მაღალხარისხიანი თეთრეულით იყო ჩვენში ცნობილი და მიმზიდველი. ჰო, კიდევ ფაიფურით. სტერეოტიპი, რომელიც ჩინეთთან მიმართებაში მაშინ არსებობდა, დღეს ახალი სტერეოტიპით იცვლება. ვერ ვიტყვით, რომ ეს ცვლილება მტკივნეულია, მაგრამ ფაქტია, რომ საზოგადოებას უჭირს ფაიფურის ხელოვნებით სახელგანთქმული ჩინეთი და ის ჩინეთი, რომელიც ჩვენთან უხარისხო პროდუქციით და რაც მთავარია, ყვითელკანიანი რასის სახით მკვიდრდება, ერთმანეთთან გააიგივოს, რადგანაც პატარა მაღაზიის მფლობელი „ლილიპუტი და სუნიანი ჩინელი“ (მათ ასეთი ეპითეტებითაც იხსენიებენ) ხომ შეუძლებელია ძლევამოსილი, უსწრაფესი ეკონომიკური განვითარების გზაზე მყოფი ქვეყნის სახეს წარმოადგენდეს.

ზოგჯერ ფიქრობენ, რომ ამა თუ იმ კულტურის შესახებ ყველაზე ზუსტ წარმოდგენას წიგნებში ამოკითხული ან ინტერნეტში ნავიგაციის შედეგად მიღებული ინფორმაციით მიიღებენ, თვალს გადაავლებენ ქვეყნის მონაპოვარს ხელოვნების სხვადასხვა დარგში, გასინჯავენ ამ ერის სამზარეულოს და ა.შ. მათი აზრით, შემეცნების პროცესში სულაც არ არის მნიშვნელოვანი ცოცხალ ადამიანებთან ურთიერთობით მიღებული გამოცდილება. არადა, ეს ხომ კულტურასთან შეხვედრის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა, ისეთი, როცა ეგზოტიზაციის საშიშროება ყველაზე ნაკლებია. თუმცა, ქართველებს ისევე, როგორც ბევრ სხვა ერს, გვიყვარს ეგზოტიზაცია და მითების შექმნა. მითს კი ყოველთვის ან ცალსახად დადებითი, ან ცალსახად უარყოფითი შეფასება ეძლევა. ბევრისთვის სწორედ ამაშია მითის მომხიბვლელობა.

ქართველები არა მხოლოდ უცხოების შესახებ ქმნიან მითებს, არამედ საკუთარ თავთან მიმართებაშიც. ერთ-ერთი ასეთი მითია ის, რომ ჩვენს ერს ტოლერანტულობის განსკუთრებული უნარი აქვს. ეს მოსაზრება ეროვნებებთან დამოკიდებულების ასპექტშიც ძალიან დამკვიდრებულია. ამასთან დაკავშირებით საუბრობენ, წერენ, იღებენ ფილმებს, მათ შორის დოკუმენტურ ფილმებს (დათო ჯანელიძის „მეიდანი - სამყაროს ჭიპი“, სახელოსნო ვარანის ფარგლებში შექმნილი დოკუმენტური ფილმი „ჩვენთან ვერაზე“ და ა.შ.). ამ მხრივ, ერთერთი ყველაზე გახმაურებული ბოლოდროინდელი შემთხვევა ზურაბ ჟვანიას უკავშირდება. ჯერ კიდევ პარლამენტის თავმჯდომარის მოვალეობის შესრულებისას, იგი იძულებული გახდა განემარტა, რომ დედამისი სომეხი იყო და რომ ეს ფაქტი მას სირცხვილის გრძნობას არ გვრიდა. ილია ჭავჭავაძესთან მიმართებაშიც კი არსებობს ჭორი, რომლის მიხედვითაც ილიას სომეხი დედა ჰყავდა. რა თქმა უნდა, ეს ჭორი ეროვნული მოღვაწის სახელის შებღალვის მიზნით შეიქმნა და მისმა დამცველებმა თუ თაყვანისმცემლებმაც თავიდანვე ნეგატიურ ინფორმაციად აღიქვეს, როგორც ჭავჭავაძის მისამართით გამოთქმული საყვედური. ქართველები სომეხი დედის ყოლას ძნელად თუ აპატიებენ ვინმეს. წარსულშიც და დღესაც ეროვნული კუთხით დისკრიმინაციის მაგალითები მართლაც რომ უხვად მოიძებნება. არადა, სიყალბე, რომელიც სხვა არაქართველი ერების მიმართ ქართველების ძმური სიყვარული ჰქვია, უფრო და უფრო ღრმა ფესვებს იდგამს და ყოვლისმომცველი ხდება.

დაბრკოლება, რომელსაც ქართველი საქართველოში ოდითგანვე მცხოვრებ არაქართველ ხალხებთან და, ზოგადად, უცხო ერებთან ურთიერთობაში აწყდება, სავარაუდოდ სწორედ შიშს ეფუძნება. ამ შიშს გენეზისის ხანგრძლივი, ისტორიულად ბუნებრივი და არგუმენტირებული განვითარება აქვს და იმას გულისხმობს, რომ „ის“, ვიღაც, სხვა მოვა, ადგილს დაიმკვიდრებს და დამიპყრობს (ამაში, თავისთავად, რამხელა ეროტიკაა!). შიში, რომელიც არათავისუფალ საზოგადოებებს ახასიათებს, ჩვენში კარგა ხანია პარანოიის სტადიაში გადავიდა. ამიტომ იქნებ უკეთესიც იყოს ამ გრძნობის ფარული სიძულვილის სახით მაინც გამოვლენა, ცნობიერში გადმონაცვლება. იქნებ იმის შემდეგ შეგიყვარდეს, როცა ვაღიარებთ, რომ უცხო გვძულს. თუმცა, სიყვარულის ქადაგება ამჯერად უფრო ნაკლებად მნიშვნელოვანია, ვიდრე იმის გააზრება, რომ სიყვარული გაქრა. უფრო და უფრო რთული ხდება არაჩვენნაირის მიღება, შეთვისება, მისით გამდიდრება.

თბილისის ფორუმზე გახსნილ თემას „ჩინელები საქართველოში“ (ამ პორტალის მომხმარებლების მხრიდან) ძალიან მძაფრი გამოხმაურება მოჰყვა. შეფასებები, ძირითადად, უარყოფითი ხასიათის იყო. გამოითქვა აზრი, რომ უნდა შეიქმნას მოიერიშე ჯგუფები, რომლებიც ამ „ვიწროთვალიანებს“ თავიანთ კომერციულ საქმიანობაში ხელს შეუშლიან (პერიოდულად ვიტრინების მსხვრევა, „მოლოტოვის კოქტეილი“ და ასე შემდეგ). მსგავსი აგრესიის მიზეზი კი ისევ და ისევ არის შიში იმის გამო, რომ მალე „კოსოგლაზები“ საქართველოში მთელი თავიანთი სანათესაოს ჩამოყვანას დაიწყებენ და ელვისებური სისწრაფით გამრავლდებიან. ჩინელებისადმი სიძულვილის მიზეზს ზოგი მეცნიერულად ხსნის და ამბობს, რომ მათი გამოჩენა ნებისმიერი დემოგრაფიული მონაცემების მქონე ქვეყანაში საფრთხეს ქმნის, რადგან მიზანი ყველგან ერთია - ქვეყნის ექსპანსია. აქედან გამომდინარე, ჩნდება კითხვა: „გვინდა თუ არა, რომ რამდენიმე საუკუნის შემდეგ ქართველი ადამიანი იყოს ვიწროთვალება და დაბალი?“ ასეთი ფსევდოპატრიოტული შემართების, ალბათ, მე-20 საუკუნის ცნობილ ფაშისტებსაც კი შეშურდებოდათ. ბევრს „ვიღაც აზიატებთან“ ათქვეფა ყველაზე დიდ უბედურებად და გარდაუვალ საფრთხედ ესახება, თუკი „დამპალი ჭირის“ მოშორების საშუალებებზე ფიქრს დღესვე არ დავიწყებთ.

ისტორიულად, ქართველები უფრო იოლად გასცემდნენ, ვიდრე იღებდნენ. ხოლო როცა ადამიანს გაცემის უნარი აქვს, ეს იმთავითვე არ ნიშნავს, რომ ის კეთილია. „რასაცა გასცემ, შენია, რას არა, დაკარგულია“ პრაგმატიზმის და გამორჩენის ნახვის აუცილებლობის შეგრძნების შესანიშნავი მაგალითია. უანგარო გაცემის უნარი კი სინამდვილეში ძალიან იშვიათი უნარია. ამ საკითხს შეიძლება ორგვარი ახსნაც მოვუძებნოთ. პირველი: როცა ადამიანი გასცემს, ის ასევე იტოვებს იმის გარანტიას, რომ რაღაც თვითონაც რჩება; ხოლო როცა ხვდება, რომ დასარჩენი არაფერი აქვს, გაცემას ძნელად თანხმდება. არსებობს მეორე მნიშვნელოვანი მომენტიც. ჩინელების გამოჩენასთან დაკავშირებით წამოწყებულ ერთ-ერთ საუბარში უფრო უხეში ფორმით წარმოთქმული ასეთი აზრი მოვისმინე: ქართველებს ყოველთვის ურჩევნიათ საკუთარი თესლის უცხო საშოში ღვრა, ვიდრე უცხო თესლის საკუთარ წიაღში ტარება და განვითარება, რადგან ამ უკანასკნელის მონელება აუტანლად რთული ხდება. ქართველი დედა სხვაზე არ უნდა იხარჯებოდეს, ის მხოლოდ ქართული ნაყოფის მატარებელი შეიძლება იყოს.

ჯობია ჩვენს ქვეყანას თავს დაესხან და უცხო თესლის ადამიანებმა ქართველი ქალები ძალით დაისაკუთრონ, როგორც ეს საუკუნეების მანძილზე ხდებოდა, ვიდრე მათ საკუთარი ინიციატივით, სრულიად მშვიდობიან გარემოში შავკანიანი, ვიწროთვალება თუ სხვა „სახის“ ბავშვების გაჩენა დაიწყონ. ამიტომ, ქართველს ურჩევნია გაუპატიურების შედეგად გაჩენილი ბავშვი ჰყავდეს, ვიდრე უბრალოდ ნაბუშარი. მას უყვარს, როცა აუპატიურებენ. ასე უფრო იოლად ახერხებს თავის გამართლებასაც და სხვისთვის „ცოდვის“ გადაბრალებასაც. ამით ხომ საშუალება ეძლევა, რომ საკუთარ თავს და ინტროსპექციას გაექცეს.

არაქართველთან ბიოლოგიური ურთიერთობა (როგორც თავდაცვის მექანიზმის რღვევის საშიშროება) მხოლოდ მტრულ კონტექსტში განიხილება. ამიტომ ქართველს უჭირს მტრებისგან თუ მტრობისგან დაცლილი ურთიერთობის ანალიზი. ამაში დარწმუნდებით, თუკი ფორუმზე გახსნილ თემას თავიდან ბოლომდე წაიკითხავთ, რაც, ცოტა არ იყოს, ძნელია და მკითხველში მაზოხისტური იმპულსების არსებობას მოითხოვს. თუმცა, ვინც ამ სირთულეს დაძლევს, შემდეგ ჭეშმარიტად მამულიშვილურ მოწოდებასაც გადააწყდება: „მეგობრებო, ნუ გააფორმებთ ფიქტიურ ქორწინებებს ჩინელებთან და ნუ მისცემთ მოქალაქეობის მიღების შანსს“! ხოლო წმინდა მოვალეობის აღსრულებისა და „ჩინელთა მაღაზიების ვიტრინების მსხვრევის ფონზე, ქართველი დედები ყრმა ამირანებს დააძინებენ“.

თუმცა, აღმოჩნდა, რომ ფიქტიურ ქორწინებაზე მაინც არცერთი ქართველი მამაკაცი არ იტყოდა უარს, თუკი საცოლისგან რამდენიმე ათას დოლარს მიიღებდა. გარდა ამისა, ჩინელი ქალები „კაიქალობის“ და მაჩო მამაკაცების დადებითი შეფასების ორ მთავარ კრიტერიუმსაც აკმაყოფილებენ: გემრიელ კერძებს ამზადებენ და მორჩილები არიან. ფორუმის მამრობითი სქესის მომხმარებელთა შორის, მათ სახელი სხვა თვისებებითაც გაითქვეს: „შესანიშნავ მასაჟს აკეთებენ ეგ სულწაწყმედილები“, „მანიკიური და პედიკიურიც კარგი იციან“, „საოცრად პედანტები არიან“ და „გამრავლების რაღაც დიდი საიდუმლო აქვთ, რომელსაც არ გვიმხელენ“.

ჩვენს ქვეყანაში არა მხოლოდ ჩინურ საქონელს, არამედ თავად ჩინელებსაც (ამ შემთხვევაში ქალებზეა საუბარი) მოხმარების ობიექტებად განიხილავენ. იაფფასიან ჩინელ მეძავებთან ორგიების მოწყობის და ჩინური ბორდელების გახსნის იდეამ უკვე არაერთს მოუღიტინა თავში. ასე რომ, ჩინეთიდან მომავალი საფრთხის პოლიტიკური ასპექტების განხილვამ ეროვნული ფორუმის ვირტუალურ გვერდებზე, თემის დასასრულს, სექსუალური პროვოცირების ხასიათი მიიღო და ერთ-ერთი მომხმარებლის თქმისა არ იყოს, „მწყურვალე ქართველი მამრების მიერ ჯერთ მოუპოვებელი აბსტრაქტული ჩინელი ქალების გადანაწილების სტრატეგიების შემუშავებაში გადაიზარდა“. თუმცა, საფრთხის დროულმა შეგრძნებამ არც აქ დააყოვნა და კაცები ამჯერად ტროპიკული ვენერიული დაავადებების შემოტანის საშიშროებაზე ალაპარაკდნენ.

მთავარი პრობლემა ის კი არ არის, რომ ამა თუ იმ ერთან არამეგობრული დამოკიდებულება ოდესმე შეიძლება მის აქტიურ დევნაში გადაიზარდოს (ეს ნაკლებად სავარაუდო, მაგრამ მაინც დასაშვებია), არამედ ის, რომ გულწრფელობის კოეფიციენტი არ მატულობს. რატომ არ შეგვიძლია უბრალოდ ვთქვათ, რომ პირფერი შოვინისტები ვართ, თუკი ეს სიმართლეა, და რომ ზურგსუკან კეთილ სიტყვაკაზმულობას ხშირად გინება ცვლის.

იტალიური არდადეგები

ავტორი: თამარ სუხიშვილი
ფოტო: პირადი არქივი

მილანის კათედრალი ფოტოგამოფენა დანტეს ქუჩაზე იაპონელი ტურისტები ბრერის პინაკოთეკის ფონზე

მგონი გამეორება გამომდის. წინა ნომერში ჩემი შარშანდელი საახალწლო მოგზაურობის ამბავი გიამბეთ. ეს ამბავიც ნაწილობრივ საახალწლოა, ოღონდ უკვე წლევანდელი. მაგრამ საქართველოში ასეთი გამეორება ალბათ არავის გააოცებს. ჩვენ ხომ წელიწადში ორ ახალ წელს (და ორ შობას) ვზეიმობთ და ერთმანეთის მიყოლებით ორი საახალწლო პუბლიკაცია რატომ გაუკვირდებათ? წერილის გმირებიც ისევ ჩემი მეგობრები არიან, ჩემი არააქაური თანაკურსელები (ვიღას ახსოვს აქაურები?!), რომელთა წრეშიც წლევანდელ ახალ წელს შევხვდი. რადგან შინაარსი იგივე დარჩა (ახალი წელი), ამიტომაც შევეცადე, ფორმა შემეცვალა, ჩემი და ჩემი მეგობრების წერილები (ელექტრონული, რა თქმა უნდა) შევკრიბე და ამბავიც ავაწყვე. ახლანდელ დროში, როცა რომანი SMS-ებით უკვე დაწერილია, ასეთი ფორმა დიდი სიახლე ვერ არის, მაგრამ რას იზამ, მეც უფრო მარტივად გამოვძვერი. ჩემი მეგობრები კი, იმედია, მაპატიებენ, მათი წერილები დაუკითხავად რომ გამოვამზეურე. თუმცა უფრო დიდი იმედი მაქვს, რომ ამას საერთოდ ვერ გაიგებენ.

ჯესიკას წერილი

ბოდიშს გიხდით ჩემი იტალიური ინგლისურისათვის. მინდა ყველას მადლობა გადაგიხადოთ. ძალიან მიხარია, რომ გაგიცანით. ეს წელი ჩემთვის მართლაც განსაკუთრებული იყო. ხვალ შინ ვბრუნდები - იტალიაში მივდივარ. გემშვიდობებით. ჯერ არ წავსულვარ და უკვე მენატრება აქაურობა, პირველ რიგში - თქვენ. იმის გაფიქრებაც არ მინდა, რომ ბევრი თქვენგანი შესაძლოა ვეღარც კი ვნახო.

სანამ წავალ, ჩემს მეზობლებს მინდა ვუთხრა ორიოდე სიტყვა. რას იტყვი, ჰანს, ნუთუ არ მოგენატრება ჩემი წუწუნი და ლანძღვა? რა, განა ღირსი არ იყავი? შენი გოგოების წივილ-კივილი მთელ საერთო საცხოვრებელს არ გვაძინებდა. ვინც არ იცოდა, დაე, ახლა გაიგოს, როგორი მაგარი ბიჭი ხარ. მომინდომა აქ ორგიები გაგანია სწავლის დროს.

ბობ, ახლა ვინღა მეტყვის შენნაირ კომპლიმენტს: ჯესიკა, შენ ყველაზე მაგარი გოგო ხარ მთელ მეორე სართულზე, იცი რატომ? იმიტომ, რომ შენ ამ სართულზე ერთადერთი გოგო ხარ.

შადრევანი მილანის ციხე-სიმაგრეში

რაღაც გული ისე ამიჩუყდა, რომ იქნებ საძაგელი ჯონიც კი მომენატროს. თუმცა არა, შანსი არაა.

ალექსანდრე, ნომინაცია „არაჩვეულებრივი ადამიანი“ რომ არსებობდეს, ამ პრიზს ნამდვილად შენ მოგცემდნენ. ელეონორა, ალექსანდრეს გაუფრთხილდი. ის მართლაც არაჩვეულებრივი ადამიანია.

მირკო, სამწუხაროდ, ძალიან გვიან გაგიცანი და ახლა გული მწყდება, რომ დიდი დრო არ გაგვიტარებია ერთად.

პაოლო, ეჭვი არ მეპარება, რომ ძალიან ნიჭიერი ხარ და შენგან ალბათ შესანიშნავი მეცნიერიც დადგება, მაგრამ მგონი პროფესია უნდა შეიცვალო. განა არ ჯობია, შენი მეცნიერული მიდრეკილებანი საზოგადოების ინტერესებს შესწირო? (არ ვღადაობ, მართალს გეუბნები) უშენოდ ჩვენ ხომ ძალიან მოწყენილები ვიქნებით.

ტომი, მგონი ყველაზე თავხედი იტალიელი ხარ. გუშინაც ვიხსენებდით მე და მერი ლექციის ბოლოს შენი ცნობილი გამოსვლის ამბავს: „პროფესორო, ერთი ძალიან საინტერესო კითხვა მაქვს თქვენთან და საერთოდ, ჩემს მიერ დასმული ყველა შეკითხვა უაღრესად საინტერესო და მნიშვნელოვანია.“ თანაც აღარ იკითხავთ, ამას ვის ეუბნება? პროფესორ სმიტს, მთელი აკადემია შიშითა და კრძალვით რომ ძრწის მის წინაშე.

ძალიან მიხარია, რომ ასე დავმეგობრდით და იმედი მაქვს, კიდევ შევხვდებით ერთმანეთს, ოღონდ არა ბიბლიოთეკის ჩუმ დარბაზებში. ახლა კი წერტილი უნდა დავსვა, თორემ უკვე ძალიან მოვიწყინე. მაპატიეთ, ყველას სახელი თუ არ ჩამოვთვალე, სამაგიეროდ ყველას ყველაფერ საუკეთესოს გისურვებთ, და ყველას გელოდებით იტალიაში, მილანში.

ჩემი წერილი

მილანში ნისლია. ფრენა გადაიდო. ჰოდა, ვენაში ვარ გაჩერებული და ნისლის გადაყრას ველოდები. იმათ რა ენაღვლებათ, ახლა ხომ ვიცი, ყავას სვამენ და ჩემზე ჭორაობენ: რა საშინელი ზოზინაა, აქაც ისევე აგვიანდება, როგორც სემინარებზეო. ჰოდა, ვფიქრობ ამაზეც, ნისლზეც და კიდევ უფრო მეშლება ნერვები. ვენის აეროპორტში ერთ ქალბატონს გადავეყარე. იმან კიდევ ცალკე ნერვები ამიშალა: ასეთი რამე გაგიგიათ, - რატომ ცხოვრობ ამ საქართველოში, რა მოგწონსო. მე ვინც ვიცი, ახალგაზრდებს არავის უნდათ აქ გაჩერებაო. აი, ჩემს შვილებს აქეთ გამოხედვაც არ უნდათო, რაზეც მე ბებიაჩემის საყვარელი ანდაზა გამახსენდა და კმაყოფილებით ვუპასუხე: ძაღლი შინ არ ვარგოდაო, სანადიროდ გარბოდაო. ჰო, სულ დამავიწყდა მეთქვა, ქალბატონი რუსულენოვანი იყო, მან, რა თქმა უნდა, ქართული ხალხური სიბრძნე ვერ გაიგო და საუბრის თემაც ბუნებრივად შეიცვალა. ჩვენ დიდხანს ვსაუბრობდით იმაზე, რომ „სობაკა დრუგ ჩელოვეკა“.

მილანის სავაჭრო გალერეა მილანში ძაღლებსაც მოდურად აცვიათ კაფე Sforzesco-ს დიასახლისი

ძაღლებს მილანში ძალიან თბილად აცვიათ. თბილად და მოდურად. წითელ და ვარდისფერ ჟილეტებში გამოწყობილი ჩვენი ოთხფეხა მეგობრები კმაყოფილებით დააბიჯებენ მოდის დედაქალაქის საახალწლოდ მორთულ ქუჩებში.

იტალიელები ამბობენ, რომ მილანი ყველაზე ნაკლებად იტალიური ქალაქია. ეს არც განსაკუთრებული კომპლიმენტია და არც უარყოფითი ეპითეტი. მართალია, მილანი გრანდიოზული ქალაქი არ არის, მაგრამ ის მაინც მეგაპოლისია, თანაც არც ისეთი უზარმაზარი და ქაოტური, საკუთარი მასშტაბებით რომ დაგზაფროს, ალბათ ამიტომაც მომწონს ეს ქალაქი.

ჩვენ ამ მეგაპოლისის მეორე წრეზე ვცხოვრობთ. ქალაქი წრიული დაგეგმარებით არის გაშენებული. ამიტომ ძალიანაც რომ მოინდომო, ვერ დაიკარგები, უბრალოდ შეიძლება დიდხანს მოგიწიოს წრეზე სიარული. პირველი წრე ცენტრია. მესამე წრიდან თუ გახვედით, ჩათვალეთ, რომ ქალაქიდან გასულხართ.

მაგრამ ქალაქიდან გასვლა ჯერ ადრეა. მილანის ბრერის პინაკოთეკა, „ლა სკალა“ (გარედან ხომ მაინც უნდა შევავლო თვალი), მილანის ციხე-სიმაგრე, სადაც უამრავი რამ ინახება, მაგრამ ტურისტულ მოდას აყოლილი მნახველები ძირითადად ლეონარდოს მოხატული კედლის ძლივს შემორჩენილი ფრაგმენტებისა და მიქელანჯელოს დაუმთავრებელი პიეტას სანახავად დადიან... ეგვიპტური განყოფილების ნახვაც გინდათ? - გვეკითხება ტომი. შენ? - ვუბრუნებთ კითხვას. მე არა, - აცხადებს კატეგორიულად. და შიგ რა არის? არ ვიცი, რა უნდა იყოს, ალბათ ორი ადამიანის მუმია და ერთიც - კატის.

მუმიების ნახვის სურვილი რატომღაც არავის აქვს. თანაც ამ ახალი წლის დღეებში. რესტორანში მივდივართ. El Brellin ჰქვია. ჩემი აქაური მეგობრები ამბობენ, რომ ყველაზე „სვეტსკი“ რესტორანია და მეც სხვა რა გზა მაქვს, უნდა დავუჯერო.

კალაძის რესტორნის მონახულებაც კი მინდოდა, მაგრამ თვითონ იმ დროს თბილისში იყო და...

საახალწლო სამზადისი მილანის ქუჩებში

მერის წერილი

რა უცნაურია, მილანის მაღაზიებში ფასდაკლებები არ არის. ჯესიკას ვეკითხები და არ იქნებაო, როცა დათბება, ზამთრის კოლექციაზე ფასდაკლებები მერე დაიწყებაო. გამოდის, რომ დავრჩი ასე მილანური მოდით ჩაუცმელ-დაუხურავი. სხვა რა გზა მაქვს, დავდივარ და ვიტრინებს ვათვალიერებ. პინაკოთეკაში წასვლა დამეზარა. რაღა დროს ბელინი და ვერონეზეა. მე თანამედროვე ხელოვნება უფრო მიზიდავს: მოდილიანი, არმანი, დოლჩე... (ხო არაფერი ავურიე?) რა საშინელებაა. ყველაფერი მომწონს. მაგრამ რად გინდა?! ჩემს ჭიას მაინც გავახარებ, შევდივარ მაღაზიებში და ხან არმანის კაბას ვიზომავ, ხან - გუჩის. რა მენაღვლება... გამყიდველები მაინც მიღიმიან და მადლობასაც მიხდიან. ახლა ეტროს კოლექციას დავადგი თვალი. ნამდვილი შედევრია. როგორი ფერთა გამაა?! (ხო კარგადა ვთქვი?!)

ღმერთო ჩემო, როგორ მინდა ერთი მილიონერი, მაღალი, სიმპათიური… განსაკუთრებით ამ ახალი წლის დღეებში და აქ - მილანში, სადაც ვეღარ გავიგე, რა ხდება, მგონი სულ მდიდრები ცხოვრობენ.

ჩემი წერილი

პაოლო აღშფოთებულია. რატომ უნდა გინდოდეს მუმიასთან ერთად სურათის გადაღება. ჩვენ უკვე ვხვდებით, რომ ის იაპონელ ტურისტებზე ბრაზობს. ამის მერე აკვიატებული ფრაზა გვაქვს: როცა ვინმე ჩვენიანი ფოტოაპარატის ჩხაკუნის ზღვარს (ეს ზღვარიც, რა თქმა უნდა, პაოლომ დააწესა) გადააჭარბებს, იაპონელ ტურისტს ვეძახით. სულელური გართობაა, მაგრამ მაინც ვერთობით.

ისე, აქ ვერ დავეთანხმები ჩემს ძვირფას მეგობარ პაოლოს. მუმიების მიმართ მე განსაკუთრებული დამოკიდებულება მაქვს. ორი წლის ასაკში ჩემი საყვარელი ლექსი გალაკტიონის „სარკოფაგიდან დგება მუმია“ იყო. ერთხელ დედა რომ გავაბრაზე და მითხრა: იცოდე, მოვკვდებიო, მითქვამს: არა უშავს, შენგან ჰერბარიუმს გავაკეთებმეთქი. ჩემი ერთ-ერთი ადრეული ჟურნალისტური სტატიაც მუმიას უკავშირდება, კერძოდ: გიორგი ავალიშვილის მოგზაურობის ერთ ამბავს, ეგვიპტეში 1200 ოქროდ სარკოფაგი რომ შეიძინა და როგორც იოანე ბატონიშვილი ლაღობით გვიყვება თავის „კალმასობაში“, საზღვარზე რომ გაეტარებინათ, მუმია თავის მიცვალებულ ბებიად გაასაღა.

გენუას ქუჩებში ფაბრიციო დე ანდრეს მუსიკალური მაღაზია

კიდევ ერთი გასართობი გავიჩინეთ. თუმცა ის ჩვენ არ გამოგვიგონია. მირკომ გაიხსენა, რომ ამას მგონი სწორედ მის სამშობლოში - გერმანიაში ჩაეყარა საფუძველი. სანტა კლაუსების გათავისუფლების კამპანიას ვგულისხმობ. ჰოდა, ჩვენც სანტა კლაუსების გათავისუფლების ჯგუფი შევქმენით და გადავწყვიტეთ, სახურავებზე ჩამოკიდებული საბრალო სანტა კლაუსები გადაგვერჩინა და ჩვეულებისამებრ ტყეში წაგვეყვანა.

მართალია, ეს გართობა ყველამ ძალიან ავიტაცეთ, მაგრამ ბოლოს სანტების გამოსახსნელად სახურავებზე აბობღება, რა თქმა უნდა, ყველას დაგვეზარა და ეს გართობაც მალევე გადაგვავიწყდა. მირკოს სულ ასეთი გიჟური იდეები მოსდის ხოლმე თავში. ძალიან მაგარი ტიპია. გაგანია გამოცდების დროს უცებ დაარტყამდა ხოლმე და ზღვაში მთელი კვირით იკარგებოდა. ამიტომაც მირკო პოლო შევარქვი.

ჩემი წერილი

ეს ამბავი მაშინ გავიგე, მილანს რომ ვათვალიერებდით და ქუჩების სახელებს რომ ვკითხულობდით. ერთ გაყოლებაზე ქუჩებს სულ მწერლების სახელები ჰქვია - ევრიპიდეს ქუჩა, ქსენოფონტის ქუჩა... მეორე გაყოლებაზე - იულიუსისა და სხვა მეფეკეისრების (ანტიკური ლიტერატურის საგამოცდო ბილეთებივით ვკითხულობ ამ წარწერებს), ქუჩების ერთ წყებას იტალიის ქალაქების სახელები ჰქვია. ტომი იქვე განმარტავს: მე მგონი, ყველა ქალაქია, გარდა რომისა. ჰო, რომის ქუჩა მილანში არ არსებობს, მილანი არ ცნობს რომს. როგორც მილანის მკვიდრნი ამბობენ, იტალიის ნამდვილი დედაქალაქი მილანია და ის პირველობას რომს არ დაუთმობს.

მეთევზეების უბანი გენუაში

ჩემი წერილი

დანტეს ქუჩაზე დიდხანს დავხეტიალობთ, იმდენ ხანს, სანამ სიცივეს გავუძლებთ. ეს ქუჩა მარტო თავისი სახელწოდებით არ იქცევს დამთვალიერებლის ყურადღებას, ულამაზესი ქუჩაა, თანაც ყველაზე ხალხმრავალი, ხალისიანი, ძვირფასი კაფე-ბარებით და სახელგანთქმული ფოტოექსპოზიციით. ამ ქუჩაზე ცოცხალი გამოფენაა - იტალია ცნობილი ფოტოგრაფების თვალით. ჰოდა, სანამ სიცივეს ვუძლებთ, ამ გამოფენას ვათვალიერებთ, მერე კი კაფე Sforzesco-ს ვაფარებთ თავს. ტომი ამბობს, რომ ეს მილანის ყველაზე ცნობილი კაფეა და რადგანაც ტომი ნამდვილი გურმანია, ჩვენც ბრმად ვენდობით. ცხელი შოკოლადი ხომ ამ დროს პირდაპირ მისწრებაა (ისეც და ასეც). კაფეს დიასახლისი შესანიშნავი ქალბატონია. მუდამ კეთილგანწყობილი, არასოდეს დაგიყეფებთ, თუნდაც სუფრაზე წითელი ღვინო დაგეღვაროთ, და პოზირებაზეც ხალისით თანხმდება.

დანტეს ქუჩიდან მილანის ტაძრისკენ მივდივართ. ეს კათედრალი მილანის სიმბოლოა. მის სახურავზე ასვლაც აუცილებელი რიტუალია. რა თქმა უნდა, ლიფტი მუშაობს, მაგრამ ჩვენ ფეხით ავდივართ (მე ამის დიდი გამოცდილება მაქვს). კიბეების თვლას ვიწყებ, მაგრამ მერე სათვალავი მერევა. რა კარგი ყოფილა, აქ პირველად ვარ, - ამბობს ტომი (ჩვენ რომ არ ჩამოვსულიყავით, რა გეშველებოდა?!). როგორც იქნა მშობლიური ქალაქი დაგათვალიერებინეთ, - იცინის ალექსანდრე. სახურავზე თბილა. ჩვენ კატებივით ვეფიცხებით მზეს და ვემშვიდობებით მილანს, რადგან ხვალ უკვე ფერარაში მივდივართ. ფრანჩესკამ გადაწყვიტა, ახალ წელს თავის საუნივერსიტეტო ქალაქში შეგვახვედროს. ვნახოთ.

ფრანჩესკას წერილი

ამას წინათ კიდევ ერთხელ გაუშვეს ანტონიონის Al di la delle nuvole, ფერარაშია გადაღებული. რაც უნივერსიტეტი დავამთავრე, აქ აღარ ვყოფილვარ. ცოტათი ვღელავ კიდეც. მეც ისე მემართება, როგორც სელინჯერის ბებერ გმირს, თავისი კოლეჯის ტუალეტში სტუდენტობის დროს ამოჩხაპნილ წარწერებს რომ დაეძებს. ახლა ცოტათი ვნანობ კიდეც, ძალიან წესიერი სტუდენტი ვიყავი და კედელზე არასოდეს არაფერი წამიწერია; არც კედელზე და არც ტუალეტის კარზე. რა დამემართა, ხომ არ დავბერდი?

რომეოს ვილა ფერარაში ფერარას წმინდა გიორგის კათედრალი

ბევრი არაფერი შეცვლილა. ფერარა ისევ ისეთია. ალბათ დაახლოებით ასეთივე იყო საუკუნეების წინათაც - წყნარი, მშვიდი. ქალაქს რომ ვათვალიერებდით, ვიღაც გამვლელმა გიდობა შემოგვთავაზა (პატარა ქალაქში მაინც უფრო ყურადღებიანია ხალხი). მთელი საღამო დაგვყვებოდა და გვიყვებოდა და გვიყვებოდა საინტერესო ამბებს, ბევრად უფრო საინტერესოს, ვიდრე ჩემი ისტორიის მასწავლებელი. ჩემდა გასაკვირად პოლიციელი აღმოჩნდა, საიდან უნდა სცოდნოდა ამდენი რამე იმ პოლიციელს?

ჩემი წერილი

ფრანჩესკამ ძალიან ინერვიულა, რომ საახალწლოდ ტრადიციული ოსპის გარეშე დავრჩით. მგონი, ცოტა ნაწყენიც დაგვირჩა, მაგრამ არ იმჩნევდა. არადა, რაც ჩვენ ის ოსპი თუ რაღაც ჯანდაბა ვეძებეთ, მაგრამ არსად არ იყო და რა გვექნა. ოსპის გარეშე ახალი წლის შეხვედრამ სიღარიბე იცისო, - სერიოზულად წუხდა (მე, გასაგები მიზეზის გამო, ამას ნაკლებად განვიცდიდი). სულ დაავიწყდა თავისი კომუნისტური მრწამსიც. განა ჭეშმარიტ კომუნისტს სიღარიბის უნდა შეეშინდეს ან განა ცრურწმენების უნდა სჯეროდეს? ამას გვასწავლიდნენ ჩვენი წინაპრები?!

მშვენივრად ვიზეიმეთ. მიტრო ჩამოვიდა და 30-კილოიანი ჩემოდანი ჩამოიტანა. ბურლაკებივით მივათრევდით იმ ჩემოდანს. მერე მიტრომ ყველა ერთად შეგვყარა და ჩემოდანი საზეიმოდ გახსნა. შიგთავსი ასეთი იყო: ერთი ჯემპრი და დანარჩენი - უკრაინული „ვოდკა“ (სხვას ყველას დიდი გაძლება მისცეს ღმერთმა, ჩემთვის კი რამდენიმე წვეთიც საკმარისი იყო და მეზობელი უკრაინა ჩვენს პრეზიდენტზე მეტად შემიყვარდა). მერე ისღა მახსოვს, რომ ყველას გვიხაროდა, ერთმანეთს ვულოცავდით. რას? - ჰო, ეგეც მახსოვს ბუნდოვნად. და ისიც მახსოვს, ფრანჩესკა და ტომი იდეოლოგიურად რომ შეეჯახნენ ერთმანეთს კომუნისტური თუ კაპიტალისტური მსოფლგაგების უპირატესობის მტკიცების თავგანწირული მცდელობით. მაშინ პირველად გამიხარდა, ამათი ენა რომ არ ვიცოდი, და სულ არ მენაღვლებოდა, რაზე ყაყანებდნენ. ამ პაექრობის მიზეზთა მიზეზი უკრაინელი მიტრო კი ბოთლით ხელში უწყინრად დაბარბაცებდა და გულწრფელად წუხდა: სულ იმ ოხერი ოსპის ბრალია ყველაფერი, ნუ გეშინია, ფრანჩესკა, შენც გექნება ვილა სარდინიაშიო. ისე კი ნუ იღელვებთ, კომუნისტებისა და კაპიტალისტების ადეპტების მწვავე ვერბალური შეჯახება ცივი ომის პოლიტიკაში არ გადაზრდილა. ნაბახუსევზე სასმელიცა და წყენაც ორივეს გამონელდა.

ქართული „მუკუზანი“ ბარ „ბრინდიზის“ ღვინის კოლექციაში, ფერარა ფერარას ქუჩები

ჩემი წერილი

ეს გზა რომში მიდის, - გადატანითი არა, პირდაპირი მნიშვნელობით გვიხსნის პაოლო, - პირველი დიდი მაგისტრალი, რომელიც იტალიის ჩრდილოეთ ნაწილს რომთან აკავშირებდა, ბენიტომ ააშენა. ამ სახელს ისეთი ფარული სიამაყით ამბობს, რომ მერის ბენიტო ქალაქის მთავარი არქიტექტორი მაინც ჰგონია (ყოველ შემთხვევაში, მუსოლინი არა). არა, სადღაც გულის სიღრმეში მაინც ფაშისტია ეს ბიჭი, - ქირქილებს ალექსანდრე. ყველანი ვიცინით, მერის გარდა, მერი გზას გასცქერის და თვალებს აფახულებს. არა, თქვენ იცინით და ეგ მართლაც ეგრეა, - აგრძელებს ალექსანდრე. საშიშია, მოერიდეთ! ისევ ვიცინით. ბენიტოს გზით გენუაში მივდივართ. მე ძალიან მიხარია, რადგან ვიცი, რომ იქ ზღვაა და სითბოა. რადიოში 16 გრადუსს აცხადებენ.

ალექსანდრე ფერარას ადგილობრივ გაზეთს ჩაჰკირკიტებს და სიცილით იგუდება. გაზეთის წამყვანი ინფორმაცია ასეთია: როგორ დაკარგა ფერარას ერთმა მაცხოვრებელმა საახალწლო საჩუქრებით სავსე კალათა. „ფერარა მსოფლიო მოვლენების ორომტრიალში“ - არ ჩერდება ალექსანდრე. თქვენ რა გესმით, ყველაზე მაგარი ქალაქია - იბუტება ფრანჩესკა.

ჰო, სულ დამავიწყდა მეთქვა. წელს იტალიაში ორი სახის კუსტარულ შუშხუნებს ამზადებდნენ. ერთს „პროდის ფინანსური ანგარიში“ ჰქვია, მეორეს - „ზიდანის თავური დარტყმა“.

ჩემი წერილი

პაოლოს დესკტოპზე მეთევზეების დათოვლილი უბნის (თუმცა თოვლი იქ იშვიათად მოდის) ფოტოა წარწერით - დიდი გენუა. გენუელები ძალიან ამაყობენ თავიანთი ქალაქით და გული სწყდებათ იმაზე, რომ ჩვეულებრივ ქალაქს გენუელი და ვენეციელი ვაჭრების დაპირისპირებით უფრო იცნობენ და ბევრმა არც კი იცის, რომ გენუა ბაროკოს დედაქალაქია. თუ გინდა, რომ ბავშვობის ოცნება აისრულო და დროში იმოგზაურო, გენუაში უნდა წახვიდე: რუბენსის მოხატული ქუჩიდან უცებ მე-19 საუკუნეში გადადიხარ, შეგიძლია მე-11 საუკუნეშიც გადაუხვიო, სადღაც ფაშისტური არქიტექტურაც გაიელვებს, მერე ისევ შუა საუკუნეებში ბრუნდები. დადიხარ სასახლეებში და ათვალიერებ ფრესკებს. მერე დაუყვები ვიწრო ქუჩებს, რომლებიც სავსეა ნარკობარიგებითა და მეძავებით, ძალიან შრომისმოყვარენი კი ჩანან - უჩვეულოდ ადრე იწყებენ სამუშაო დღეს. მერე პორტიდან ისმის გემის საყვირის ხმა და ყველაფერი ერთმანეთში ირევა - თევზის, ზღვის მარილისა და ზეთიანი პურის სუნი... ქუჩიდან უცებ მე-19 საუკუნეში გადადიხარ, შეგიძლია მე-11 საუკუნეშიც გადაუხვიო, სადღაც ფაშისტური არქიტექტურაც გაიელვებს, მერე ისევ შუა საუკუნეებში ბრუნდები. დადიხარ სასახლეებში და ათვალიერებ ფრესკებს. მერე დაუყვები ვიწრო ქუჩებს, რომლებიც სავსეა ნარკობარიგებითა და მეძავებით, ძალიან შრომისმოყვარენი კი ჩანან - უჩვეულოდ ადრე იწყებენ სამუშაო დღეს. მერე პორტიდან ისმის გემის საყვირის ხმა და ყველაფერი ერთმანეთში ირევა - თევზის, ზღვის მარილისა და ზეთიანი პურის სუნი...

ქალაქ პორტოფინოს სანაპირო

ნებისმიერი გენუელი აუცილებლად წაიტრაბახებს, რომ გენუა უძველესი ქალაქია, რომ ყველაფერი, რაც კარგია იტალიაში, გენუიდან მოდის, რომ აქ დაიბადა პაგანინი, აღარაფერს ვიტყვი იმ მხატვრებზე, აქ რომ ხატავდნენ და ხატავდნენ. აუცილებლად განახებთ იმ ადგილს, სადაც იტალიელი მოგზაური, წარმოშობით გენუელი კოლუმბი დაიბადა. თუმცა ეს ჩვენი ქრისტეფორე სულ ცოტათი (რამდენიმე ათეული წლით) უფრო ადრე დაბადებულა, ვიდრე ეს შენობა ააშენეს, მაგრამ რა უჭირს?! გენუელებისგან აუცილებლად მოისმენთ ლეგენდებს გენუის ფეხბურთის გუნდზე - ის პირველი ფეხბურთის კლუბი ყოფილა იტალიაში, 1891 წ. შეუქმნიათ. მართალია, ახლა დიდ ვერაფერ ფეხბურთს თამაშობს, მაგრამ მთელ იტალიაში ყველაზე გადარეული გულშემატკივრები ჰყავს. და კიდევ, აქაურებს ძალიან ეამაყებათ მომღერალი და კომპოზიტორი ფაბრიციო დე ანდრე, რომლის ლექსებს თურმე სკოლაში ასწავლიან და რომლის თაყვანისმცემლებისთვის გენუელებს საგანგებო მუსიკალური მაღაზია გაუხსნიათ. ამ მაღაზიიდან ისე ვერ გამოხვალ, თუ შთაბეჭდილებების წიგნში რამე არ ჩაწერე. მეც ვწერ რაღაცას, ქართულად. - რა ჩაწერე? - სიცილით მეკითხება ტომი, - წადით თქვენი, უკვე თავი მომაბეზრეთო?

გენუის დროშის ამბავი არ უნდა გამომრჩეს: გენუელებს წმინდა გიორგის დროშა აქვთ, თეთრ ფონზე წითელი ჯვრით. ზუსტად ისეთივე, როგორიც ინგლისის დროშა. დღესაც მოწმის სიამაყით ჰყვებიან, როგორ მიჰყიდეს ეს დროშა ინგლისელებს მე-12 საუკუნის ბოლოს, 1190 წელს. ეს იმიტომ, რომ ინგლისის გემებს მეკობრეთა თავდასხმა აერიდებინათ. გენუის ძლევამოსილ საზღვაო ფლოტს კი თვით თავზეხელაღებული მეკობრეებიც დიდ პატივს სცემდნენ.

ესეც დროშის ამბავი. ვინ არ იამაყებდა ასეთი ამბით.

პორტოფინოს ნავსადგური

ჯესიკას წერილი

ხომ გეუბნებოდით, ჩვენი მოგზაურობის ბოლოს ნამდვილ ზღაპარში წაგიყვანთ-მეთქი? ხომ მართლაც ზღაპარში ვიყავით? ვიცი, რომ ყველა ჩემსავით რომანტიკოსები არ ხართ, მაგრამ ამას ვერ უარყოფთ. როგორც პლინიუს უფროსი გვეუბნება, ეს პატარა ქალაქი - პორტოფინო რომაელებს დაუარსებიათ და სახელი Portus Delphini - დელფინების პორტი იმიტომ დაურქმევიათ, რომ აქ უამრავი დელფინი ბინადრობდა. ახლა დელფინების რა მოგახსენოთ, ტურისტები კი - იცოცხლეთ, თანაც სულ მდიდარი ტურისტები. აი, აქ თუ იპოვის მერი თავის სანუკვარ მილიონერს...

თქვენი არ ვიცი და მე კი არასოდეს დამავიწყდება პორტოფინოს მზის ჩასვლა და ზღვის პეიზაჟი. აბა, ბედნიერი მგზავრობა.

ძალიან გამიხარდა, რომ ჩამოხვედით. იმედია, კიდევ ჩამოხვალთ და კიდევ შევხვდებით ერთმანეთს სადმე რომანტიკულ ადგილას და არა ბიბლიოთეკაში. კიდევ რა გითხრათ? - ისევ ველოდები ჩემი სტიპენდიის პასუხს, Contra spem spero - იმედი არ ჩანს, მაგრამ მაინც იმედი მაქვს (ჩემი ლათინური რამეში ხომ უნდა გამოვიყენო), რამეს მოვახერხებ, ბოლოს და ბოლოს სადმე ბარში მუცლურს ვიცეკვებ და საკუთარ PHD-ს დავაფინანსებ. აბა, დროებით!

ტომის წერილი

სალამი იდიოტების ბრიგადას! მაგარი იყო არა? მომავალ ახალ წელზე რას იტყვით? მირკოსთან ხომ არ წავსულიყავით გერმანიაში? რატომ გერმანიაში? იმიტომ რომ იქ არასოდეს ვყოფილვარ. მოკლედ, შევთანხმდით. თქვენი აზრი არ მაინტერესებს.

არ დაიკარგოთ, მოიწერეთ ხოლმე. ხვალიდან უკვე სამსახურში გავდივარ. თქვენკენ ახალი რა არის?

ძალიან გთხოვთ, გრამატიკული შეცდომების გასწორება არ დამიწყოთ და ნერვები არ ამიშალოთ.

აბა, ჰე!

P.S. რაც შეეხება საქართველოში ჩამოსვლას, არა, ჯერ ნუ, რომ გაბრწყინდება, მერე ჩამოდით!

გამარჯობა, მე ჯონი ვარ, სიღნაღიდან

ავტორი: თამარ ბაბუაძე
ფოტო: დავით მესხი

დილაა. უფრო სწორად, დილის ბინდ-ბუნდია. 7-ს აკლია 15 წუთი. მაღვიძარას ზარმა ნამთვრალევი თავი ლამის ამიფეთქოს. არადა, უნდა ავდგე: ჩემი და, დარწმუნებული ვარ, მესხის ცხოვრებაშიც ყველაზე ადრეულ საათზე დათქმულ ინტერვიუზე მივდივარ - რვაზე იქ უნდა ვიყოთ. სიზმრებისგან ნახევრად თავდაღწეული ვიცვამ ყველაფერს, რაც მაბადია და სიცივესთან შესაგუებლად აივანზე გავდივარ. მაგრამ იქვე ვშეშდები: ნახევრადგახელილი თვალებითა და ტკივილისგან გადიდებული თავითაც კი ბოლომდე აღვიქვამ სურათს: ჩემთან ახლოს, ოღონდ მარცხნივ, ოდნავ ნისლსა და დილის ბინდბუნდში გახვეული სახურავები და წაგრძელებული ეკლესია ჩანს, მათ ფონზე კი, საითაც არ უნდა გავიხედო - მარცხნივ, მარჯვნივ, წინ თუ მაღლა - ყველგან ერთ დიდ საოცრებას ვხედავ: ჩანს დილის მზისგან გაწითლებული კავკასიონი. ყველგან, აბსოლუტურად ყველგან, მთელ ჰორიზონტზე კავკასიონია, მის ქვევით - ნისლიანი ალაზნის ველი - გრძელი და შორი. იმდენი ჰაერი და სიჩუმეა გარშემო, რომ უკვე მარტო კი აღარ ვსუნთქავ და ვდუმვარ, თვალითაც კი ვხედავ უამრავ ჰაერსა და ალაზნის ველის სიჩუმეს. ეს უცნაური ემოცია ერთბაშად მაფხიზლებს და ფიქრის უნარის ძლივს დაბრუნების შემდეგ, ჯერ კიდევ გაშტერებული, პირველ ფიქრად მეფიქრება: „აქ, ამ ქალაქში სიამოვნებით დავბერდებოდი“.

. . .

ათიოდე წლის წინ, დაახლოებით მსგავსი ემოცია ამერიკელმა მხატვარმა, მოსკოვში სურიკოვის ხელოვნების ინსტიტუტში განათლებამიღებულმა ჯონ უერდემანმა განიცადა. მან თავის პირველ სიღნაღურ დილას, გორაკზე მდგარ სასტუმროში გაიღვიძა. კახურ ქეიფში წინა ღამით გამოთრობილმა წესიერად არც იცოდა, სად იყო. აივანზე გავიდა. საშინელი პახმელიისგან დამძიმებული თავი, მთქნარებ-მთქნარებით ძლივს აწია და თვალი გაუსწორა თუ არა კავკასიონს, ფიქრის უნარის ძლივს დაბრუნების შემდეგ, ჯერ კიდევ გაშტერებულმა, პირველ ფიქრად გაიფიქრა: „მე აქ ვრჩები“.

. . .

ჰოდა, მე და მესხი ახლა ამ ჯონ უერდემანს ვსტუმრობთ. სანტა ფეში გაზრდილი და ვირჯინიაში ნაცხოვრები ჯონი სიღნაღში გვმასპინძლობს. ჩემი დილა რვა საათზე იწყებაო, აი, ამ ქუჩასო - ქვაფენილიან, ვიწრო აღმართზე გვანიშნებს, აქეთ-იქედან გადმოკიდებული ხის რიკულებიანი აივნებით - ალიონზე ძალიან საინტერესო შუქი ადგება ხოლმეო. ეს შუქი რომ დავიჭირო, ადრე ვდგები, მოვდივარ, აღმართის თავში ვშლი მოლბერტს და ვხატავო. მოდი, დღე ჩვენც იქედან დავიწყოთო.

მეც და მესხიც გულის სიღრმეში ძალიან არაპუნქტუალურები ვართ, მაგრამ ნამდვილად არ გვინდა, სიღნაღში ჩასახლებულ, მაგრამ მაინც ამერიკული პუნქტუალობითა და გრაფიკით მცხოვრებ ჯონთან ჩვენი ეს თვისება გამოვამჟღავნოთ და დათქმულ ადგილას, დათქმულ დროზე ცოტა ადრეც კი მივდივართ.

ქალაქში კაცის ჭაჭანება არ არის. პრინციპში, სამარისებურ სიჩუმეს განთიადს ვერ დავაბრალებთ, რადგან ამ ქალაქში თითქმის არასდროს არავინ არ დადის და სიცოცხლის ნიშან-წყალი არც სახლებსა და ეზოებს ეტყობა. დაბნელების მერე კი საერთოდ ჩქამი არ ისმის. ამ დროს, ამ ქალაქში მარტო ჩვენ ვხმაურობთ.

. . .

მოკლედ, ჩუმი და ცივი დილაა. ქვაფენილის ბოლოში, ცისფერ ნისლში გახვეული, მოლბერტითა და ხელში ფუნჯებით ჯონი დგას. აი, სიურეალიზმი! - ვფიქრობ იმ დილას პირველად და მერე, ჯონთან ერთად გატარებული მთელი იმ ერთი დღის განმავლობაში, კიდევ რამდენჯერ ვიმეორებ ამ ფრაზას, ვერც დავთვლი.

ჯონის ზურგს უკან ვდგევარ და ქურდულად ვიჭყიტები ტილოზე. ის აივნებს ხატავს და შიგადაშიგ ამბობს: „ამ ქუჩის ბოლოს, კუთხეში ვანო სარაჯიშვილის სახლი დგას, მერე იქვე, სოლომონ დოდაშვილის სახლსაც დაგანახებთ“. გაოცებისგან პირს ვაღებ და სურვილი მიჩნდება, თბილისში ჩასულმა ბავშვებს შორის ქუჩის გამოკითხვა ჩავატარო: ბავშვებო, აბა, ვინ იყო სოლომონ დოდაშვილი?“ ჯონმა კიდევ ბევრი რამ იცის ისტორიული შემოსევების, ქალაქის აშენების, საბაგიროს გაყვანის, ახლო-მახლო სოფლების, ქიზიყში ჩამოსახლებული სვანების და კიდევ ბევრი წმინდა ქართულ-კუთხური თემის შესახებ. „რატომ არ უნდა ვიცოდე? აქაური ვარ, ათი წელია, აქ ვცხოვრობ“.

ქეთევანი ჯონის მეუღლე და ნამდვილი სულიერი მეგობარია.

. . .

აქ ცხოვრებამ ჯონი მრავალმხრივ შეცვალა. ლაპარაკში ეს ამერიკულ-ქიზიყური აქცენტის შეზავებით გამოიხატა („ხალხოო, მოდით, თქვენც დასხედით სუფრასთან“ - შეუძლია უცებ თქვას ჯონმა), ყოფით ქცევებში - თამადობის, ჭაჭისა და ღვინის დაყენების შესწავლით, ძმა-ბიჭების გაჩენით, ხოლო სულიერ ცხოვრებაში - მართლმადიდებლობის აღმოჩენით.

„სულიერებას ყოველთვის ვეძებდი - კათოლიკურ ეკლესიაშიც და ინდურ მედიტაციებშიც. მერე მოსკოვში რუსი მართლმადიდებელი მეგობრები გავიჩინე. საქართველოში ჩამოსვლისას კი ერთმა მეგობარმა მთხოვა, ბავშვი მომენათლა. თელავის ფერისცვალების ეკლესიაში წავედით, მაგრამ გაირკვა, რომ მონათვლის უფლება არ მქონდა. მოძღვარმა მკითხა, ოდესმე ხომ არ გიფიქრია მართლმადიდებლობის მიღებაზეო. ფიქრით როგორ არ მიფიქრია, მაგრამ ასე სპონტანურად მოვინათლო-მეთქი? მაინც ასე მოხდა: იმ დღეს ჯერ მე მოვინათლე და ხუთი წუთის შემდეგ მეგობრის ბავშვი მოვნათლე.

მალევე მე და ჩემმა მეუღლემ, ქეთევანმაც სერიოზულად დავიწყეთ ერთმანეთზე ფიქრი. მისმა მოძღვარმა ჩემთან შეხვედრა მოისურვა. ერთად წავედით ალავერდში მოძღვრის სანახავად. ვისი მანქანით მოხვედიო, ჰკითხა მოძღვარმა ქეთევანს, ჩვენი ნივითო - უპასუხა ქეთევანმა. მოძღვარმა კი იხუმრა - ახლა ვნახავთ, შენიც არის თუ არა ეგ ნივაო და ჩემთან ერთად განმარტოვდა. ყველაფერი გამომკითხა. ძალიან დიდხანს ვსაუბრობდით. ბოლოს ქეთევანს უთხრა, კარგი, იყოს ეგ ნივა შენიცო… რამდენიმე წლის წინ, როცა მეუფე ნიკოლოზი ბოდბის მღვდელმთავარი იყო, სტიქარი შემიკერა. უკვე 6 წელია, სტიქაროსანი ვარ“.

. . .

რამდენიმე წლის წინ მოქცეული ჯონი ბევრ მართლმადიდებელზე უკეთესი მორწმუნეა, სტიქაროსნის მოვალეობას ალავერდში ასრულებს. ბოდბის მონასტერში კი ისე შინაურ კაცად ითვლება, რომ დედები ტაძრის გასაღებსაც ანდობენ. ჯონიც დილას - სანამ მონაზვნები ისვენებენ - ტაძარში შედის და ხატავს.

და ამ დილასაც, როცა მხატვრის მოსაწონი შუქი ქვაფენილიან დაღმართს სცილდება, მანქანაში ვსხდებით და ბოდბის მონასტერში მივდივართ. დრო ათ საათამდე გვაქვს. ბოქლომს ხსნის და ტაძარში შედის. შიგნით ბნელა, დღის შუქი ვიწრო, ვიტრაჟებიანი ფანჯრებიდან ზოლებად ჩამოდის. ჯონი რამდენიმე სანთელს ანთებს, მერე ისევ მოლბერტს შლის და საკურთხევლის დეტალებს ხატავს.

ეს ჯონის სახელოსნოა. დასრულებული და ჯერაც დაუმთავრებელი ტილოები, ოჯახური ფოტოები კედლებზე, საყვარელი წიგნები და მაგარი ყავა - რას აღარ აღმოაჩენს აქ ცნობისმოყვარე ადამიანი.

ეს შავი მასალაა, რომელსაც ერთი დიდი ტილოსთვის გამოიყენებს. აი, მალე მივალთ სახელოსნოში და ამ ტილოსაც ვნახავთ. ჯონის ფერწერა მშვიდია, აშკარად ეტყობა რუსული იმპრესიონიზმის კვალი. ჯონი ამ სკოლის დიდი თაყვანისმცემელი და წარმომადგენელია. სანამ სურიკოვის სახელობის ინსტიტუტში მოხვდებოდა, მთელ შტატებში სახელგანთქმულ სამხატვრო აკადემიაში, მერილენდის ინსტიტუტის ხელოვნების სკოლაში სწავლობდა. „იქ დიდი სიგიჟე იყო. ზოგი პროფესორი ნამდვილი პანკი იყო, ხო იცი, ყვითლად შეღებილი თმებით, დახეული ტანსაცმლით.“ ჯონს კი კლასიკური განათლების მიღება უნდოდა. ამიტომ მოიპოვა ცნობები ევროპული აკადემიების შესახებ და ყველაზე მეტად გულმა სურიკოვისკენ გაუწია. მოსკოვში ინსტიტუტის ადმინისტრაციის გაუფრთხილებლად ჩავიდა, იღლიაში რულონებად დახვეული ამორჩეული ტილოები ჰქონდა გაჩრილი. ეგ იყო და ეგ. უცხოელი სტუდენტების განყოფილებაში სმისგან ცხვირგაწითლებული და სახედასიებული რუსი დახვდა. დიდი ეჭვით აათვალიერ-ჩაათვალიერა, არა მგონია მიგიღონო - უთხრა, მაგრამ ზემოთ საბჭოა შეკრებილი, მაინც ვიკითხავო. ჯონს ტილოები გამოართვა და ზევით ავიდა. ცოტა ხანში სირბილით ჩამოვიდა, სწრაფად ამოდი, გეძახიანო. ჯონიც პირდაპირ საბჭოზე შეუშვეს - სიგარეტის კვამლით გაბუღულ ოთახში, პიჯაკებიანი და სათვალეებიანი პროფესორების გარემოცვაში. „თქვენ ჩემს სახელოსნოში იქნებით“ - უთხრა ჯონს ვიღაც უცხო კაცმა. „ასეთ დამოკიდებულებას არ ვიყავი მიჩვეული. ამერიკელები ყველაფერს თვითონ ირჩევენ და მეგონა, რომ პროფესორიც თვითონ უნდა ამერჩია, მაგრამ აღარაფერი აღარ ვთქვი. მთავარია, მიმიღეს და თან მერე დამამშვიდეს, რომ აკადემიის ყველაზე კარგ პედაგოგს - ვლადიმერ ზაბელინს ავუყვანივარ.“ მერე ჯონი პირველი ამერიკელი გახდა, რომელმაც სურიკოვის ინსტიტუტი დაამთავრა.

. . .

ტაძრიდან რომ გამოვდივართ, გარეთ უკვე ნათელი, სუსხიანი და მზიანი დილა გვხვდება. კავკასიონსაც ბუნებრივი ფერი დაბრუნებია - მარტივი ბელეტრისტიკის ენაზე ბოლომდე ვერაფრით რომ ვერ გამოხატავ, ისეთი. ისევ სიღნაღში ვბრუნდებით, ჯონის სახელოსნოში. პირველ საათამდე იქ მუშაობს. ეზოში შეშას ჩეხავს და ღუმელს ანთებს, მეზურნესავით ბერავს ლოყებს და ნაკვერჩხალს აღვივებს. აი, ის ტილოც - ბოდბის დედების ცხოვრებიდან. მაგრამ ახლა ჯონი ერთ სოფლურ პეიზაჟზე მუშაობს - ერთი ქალი თონეში ცეცხლს ანთებს, მეორე - ტილოს რეცხავს, კუთხეში, ხის ძირში, კატა თვლემს. რას გრძნობ ამ ტილოს რომ უყურებო - გვეკითხება. სიმშვიდეს ვგრძნობ - ისევე როგორც აქ, სიღნაღში ყოფნას შეეფერება ეს სიტყვა ყველაზე მეტად.

შეშის ღუმელზე ნალექიან ყავას ხარშავს, პატარა, თურქულ ფინჯნებში გვისხამს და ხატვას აგრძელებს. კედელზე გრაფიკი აქვს გამოკრული: 8-დან 10-მდე - პეიზაჟები, 10-დან 1-მდე სახელოსნო, 1-დან 2-მდე სადილი სახლში, 2-დან 5-მდე - სახელოსნო. ესე იგი, ჯონი არაფერს აზვიადებს: მეგაპოლისური ხმაურისგან გაქცეული, ალაზნის ველისა და კავკასიონის გარემოცვაში მართლა ამერიკული გრაფიკით ცხოვრობს.

„ბევრი თავისუფალი დრო რომ მაქვს და საკუთარ თავზე ბევრი მუშაობა რომ შემიძლია, ძალიან მომწონს. ამის უფლებას თავს იმიტომ ვაძლევ, რომ ჩემი ნახატები დასავლეთში ხშირად იყიდება. სურიკოვის ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ, მამაჩემის სურვილით და მონდომებით, როცა სურიკოვი დავამთავრე, ნიუ იორკის არტ ექსპოზე ჩემი სამი პედაგოგისა და რამდენიმე ჯგუფელის ნამუშევრები გავიტანეთ. ეს ის ადგილია, სადაც არტ-დილერები ტილოებს ყიდულობენ, მერე არტ-ბაზარზე თავიდან რომ გაყიდონ. ყველას გასაოცრად, პირველივე საათში თითქმის ყველა ჩვენი ტილო გაიყიდა. მას მერე მამაჩემი არტ-დილერობით სერიოზულად დაინტერესდა და ჩემს დედინაცვალთან ერთად, ჯეიმსის მდინარის სანაპიროზე კერძო გალერეაც გახსნა. გალერეას ჩემი შვილის სახელი ჰქვია - „ლაზარე გელერი“. იქ რუსული იმპრესიონიზმისა და რეალიზმის ნიმუშები იყიდება, მათ შორის ჩემიც ბევრია.“

საუბარსა და ხატვაში პირველი საათიც მოდის. ჯონი შინ გვეპატიჟება, ერთსაათიან სადილსა და შესვენებაზე.

. . .

ამ სახლში ჯონი ბევრი რამით ამაყობს. და ისედაც, მართლა ყველაფერი საამაყო აქვს ჭიშკრიდან დაწყებული, სარდაფით დამთავრებული. ხის რიკულებიანი აივანი, ხის დერეფანი, ძველებური გერმანული შეშის ღუმელებით გამთბარი საძინებელი, საბავშვო და სალოცავი ოთახი. კედლებზე - ჩანგები, ჩოხები, გამხმარი სუნელები და ყვავილები. აგურის კედლებიანი დიდი სამზარეულო და ჯონის მთავარი საგანძური: მარანი. ამ მარანში ჯონი უკვე ისეთ ღვინოს და ჭაჭას აყენებს, რომ სიღნაღელ მასწავლებელსაც აოცებს. ეს ძველი საწნახელი სოფელში იყიდა და აღადგენინა, ეს თუნგებიც, ძველი, რკინის სკივრი და ხის ზარდახშაც მისი კოლექციის ნაწილი გახდა. მარანში გრძელი ხის მაგიდა დგას - ზუსტად ისეთი, წინა საუკუნეებში დიდგვაროვან, ჩოხოსან ქართველებს რომ ექნებოდათ. მაგრამ დღეს ამ მაგიდის გარშემო ჯონი კრებს სტუმრებს დიდ დღესასწაულებზე და ხალისით და სიმღერით თამადობს დიდ სუფრებს.

„მაშინ ვმღერი, როცა ნასვამი ვარ. აი, ქეთევანი და მისი ძმა შალვა მღერიან არაჩვეულებრივად. ქეთევანი სიმღერის წყალობით გავიცანი. თავიდან, სიღნაღში რომ ჩამოვედი, ბევრს არავის ვიცნობდი. თან ცუდი პერიოდი იყო - უშუქობა, უწყლობა. მზის ამოსვლისას ვდგებოდი, ვხატავდი, მზე ჩადიოდა და ვწვებოდი. ერთხელაც, ქუჩიდან შემოსულმა სიმღერის ხმამ ლოგინიდან წამომაგდო. ქეთევანი, მისი ძმა და მეგობარი სახლისკენ მიდიოდნენ და მღეროდნენ. უკან ავედევნე.…იმ ღამეს ერთ საოცარ ადგილას მოვხვდი - დილამდე ერთ ოჯახში ვისხედით, ვსაუბრობდით და ვმღეროდით. შემდეგ მე და ქეთევანის ურთიერთობა თანდათან სიყვარულში გადაიზარდა.“ ახლა მათ ორი შვილი - ლაზარე და გვანცა ჰყავთ. ორმაგ - კახურამერიკულ რეალობაში რომ ვართ, ეს ბავშვებთან ურთიერთობაში კიდევ უფრო იგრძნობა. სიღნაღში დაბადებული ლაზარე უაქცენტოდ ლაპარაკობს ინგლისურად. მამის კისერზე მჯდარი გვანცა კი სტეფანწმინდიდან სახლისკენ გზაზე ხშირად უმღერის „მოციმციმე ვარსკვლავს“ ინგლისურად. ესეც რომ არა, ბავშვების ოთახში „ვარსკვლავთა ომების“ DVD დისკების მთელი კოლექციაა. ლაზარე - ჯორჯ ლუკასის ფილმების დიდი ფანია ისე, როგორც ჯონი ყოფილა - ბავშვობაში.

. . .

სამზარეულოში ვსადილობთ. ის ფაქტი, რომ სიღნაღში ვართ, კიდევ უფრო სიურეალისტური ხდება: წინ გაქიზიყელებული ამერიკელი გვიზის და ქართულად გვთხოვს, გადავიღოთ - იტალიური სალათი, მაროკოული ბრინჯის კერძი, კახური მწვადი და ბოლოს - მსუყე და გემრიელ სადილს ნამდვილი იტალიური ესპრესო დავაყოლოთ.…

ეს კიდევ არაფერი - გასტრონომიული სიურეალიზმი საღამოს, სიღნაღური პეიზაჟების დათვალიერების შემდეგ, კიდევ უფრო მძაფრდება: ჯონს მექსიკურ რესტორანში მივყავართ, რომლის მეპატრონეც მისი ცოლის ძმა, შალვაა. „პანჩო ვილა“ სიღნაღში რამდენიმე თვეა არსებობს, მისი სტუმრები კი ძირითადად უცხოელები არიან, მაგრამ ჯონი ამბობს, რომ მალე, ალბათ, უცხოური კერძების გასინჯვას კახელებიც მიეჩვევიან. მესხი „პანჩო ვილას“ ვერაფრით ელევა. უკვე თბილისისკენ გზაზეც კი „ნაჩოები“ და მექსიკური ქათამი აკერია პირზე…

. . .

ჯონი „პანჩო ვილაში“ ხშირად დადის. აქ, არასამუშაო საათებში, ქეთევანის ხალხური სიმღერების ანსამბლი „ზედაშეც“ გადის რეპეტიციებს. ჯონი ამ ანსამბლის მენეჯერია. გასტროლების განრიგს უგეგმავს და არა მხოლოდ საქართველოს ფარგლებში. სწორედ ჯონის დამსახურებაა ის, რომ „ზედაშე“ საშემოდგომოდ გასტროლზე შტატებში წავა. ამ მოგზაურობის დროს კი ჯონი არა მხოლოდ მენეჯერი, მძღოლი და თარჯიმანიც იქნება.

ჯონი ბევრს სვამს და კარგ სადღეგრძელოებს ამბობს, მაგრამ მეორე დილას ადრე ადგომა მაინც არ უჭირს. თუ არ ხატავს, ქართული ხალხური ცეკვების ანსამბლ „ჯლეხასთან“ ერთად ვარჯიშობს და ხან „ხორუმს“ ცეკვავს, ხან „სვანურს“, ხანაც ხმლებს იქნევს. ამიტომ, თავისი „ტოიოტას“ ჯიპის საბარგულში ხშირად უდევს ჩანთა - ქართული ცეკვის ფორმითა და საცეკვაო ხმლით.

. . .

სანამ სახელოსნოდან სახლამდე გადის გზას, ჯონი მეგობრებსაც ხშირად შეუვლის ხოლმე. ზოგი ქუჩაში ხვდება - მაგალითად, „ზედაშეს“ ანსამბლის წევრი და ძმაკაცი - სვანი შერგილი, ანდა დავითი - კაცი, რომელიც ძველი ქართული მეთოდით ქსოვს ხალიჩებს. მის სახელოსნოში ჯონი აუცილებლად შეივლის ხოლმე. „სიღნაღი ერთადერთი ადგილია, სადაც ხალიჩის ქსოვის ქართული ტრადიციაა შენარჩუნებული“ - ამბობს ჯონი და მერე დავითს ერთი ხალიჩის მოქსოვას თხოვს.

. . .

„მე ამ ქალაქში სიყვარულით ვცხოვრობ და რასაც ვაკეთებ, ყველაფერს სიყვარულით ვაკეთებ. მგონია, რომ ყველაფერი სიყვარულით უნდა იყოს გაკეთებული, და არა უშავს, თუ პრიმიტიული გამოვა, რადგან მთავარია, ყოველი წუთი სიყვარულით იყოს სავსე“ - ჯონი ამ ტონით მსგავს თემებზე ყოველთვის სიამოვნებით საუბრობს, მაგრამ შინ, სამზარეულოში, საკუთარი ხელით დაწურული ღვინით შემთვრალს, კიდევ უფრო ეხსნება მსჯელობის მადა:

„ადამიანისთვის ძალიან ბუნებრივი მდგომარეობაა, რომ ჰქონდეს ჩარჩო. თუ ამ ჩარჩოს ბოლომდე არღვევ, იხსნება და ჩნდება „მე“. და ამ დროს ადამიანი ფიქრობს, რომ „მე ვარ ყველაზე დიდი“. როცა ეს „მე“ დიდია, სულიერებისა და ღმერთისთვის ცოტა ადგილი რჩება. მე კი ეს არ მომწონს. მირჩევნია ჩარჩოში ვიმუშაო და ჩემზე უფრო დიდის, თუნდაც დიდი ტრადიციის ნაწილი ვიყო.“ ჯონისთვის ეს ტრადიცია, რომლის ნაწილადაც თავის თავს მოიაზრებს - ქართულია.

. . .

ჩვენ მოვდივართ, ჯონი თავის ქალაქში რჩება. თუ სიღნაღში ჩახვალთ, დღესაც ნახავთ მას, იღლიაში ამოჩრილი მოლბერტით სახელოსნოში რომ მიდის; ხოლო თუ ცოტასაც მოიცდით, სიღნაღს მოგვიანებით ეწვევით, ჯონი თავის სახელოსნოში მუდმივმოქმედ გალერეასაც დაგახვედრებთ. ერთ დიდ ოთახში ქართული ექსპონატების გამოფენა იქნება, მეორეში - ჯონის ნახატების. ესეც კიდევ ერთი ტურისტული ღირსშესანიშნაობა სიღნაღის რიკულებიანი აივნების, ქალაქის მთელ სიგრძეზე ჩაყოლებული ძველი კედლის, სტეფანწმინდის, ქვევით გაწოლილი ალაზნის ველის და მექსიკური „პანჩო ვილას“ შემდეგ. სიურეალიზმი და ორმაგი რეალობის მუდმივი განცდა მერე ნახეთ!

ისტორია

ავტორი: ქეთი სადღობელაშვილი
ფოტო: დავით მესხი

ბერტოლდ ბრეხტი „კავკასიური ცარცის წრე“ დამდგმელი რეჟისორი რობერტ სტურუა დამდგმელი მხატვარი გოგი ალექსი-მესხიშვილი რუსთაველის თეატრი

„ცარცის წრე“ 30 წელზე მეტია გადის, ბოლოს და ბოლოს დამთავრდება მაგის ისტორია. სხვა ხალხის საქმეა შეინახონ ის, რაც დარჩა.

უხეშად გათლილი ფიცრებით შემოღობილი და დაძონძილ-დაკემსილი ჯვალოს ფარდებით დახურული მოედანი. სიჩუმეში ფეხაკრეფით მიმავალი უცნაური მთხრობელი, ხელისგულებზე თვალები რომ ახატია, ალაყაფის კარიდან ურდულს აძრობს და... გია ყანჩელის მუსიკასთან ერთად, სცენაზე მოხეტიალე კომედიანტების ჭრელი გუნდი შემოიჭრება. ზოგიერთი ნიღბებშია ბერიკებივით, ზოგიც თეთრად შეთხუპნული სახით ან უგრიმოდ, ბუნებრივად. დიდგვაროვნები და გლეხები, ჯარისკაცები და მათხოვრები, ძლიერები და სუსტები, კეთილები და ავაზაკები. მოკლედ, ყველა, ვინც შეიძლება ერთმა ქვეყანამ, ერთმა ქალაქმა, ბაზრის ერთმა მოედანმა დაიტიოს. ის აცვიათ, რაც გააჩნიათ, იმას ამბობენ, რაც იციან. „კავკასიურის“ ბალაგანი (იყიდეთ რამე!), ტროასეული ცხენის ბუტაფორიით... ანდა, ნატიფი სამყარო, სადაც მართლა დომინანტურია დეკორაცია, კოსტიუმები, ნიღბები, ატრიბუტიკა - ფერადოვანი „ქალი-გველი“. ან „ჰამლეტის“ ლიანდაგები და ჯარისკაცული, უხეში ბათინკები („სატირიკონში“, კონსტანტინ რაიკინის შესრულებით), ანდა, „ვენეციელი ვაჭრის“ ცივი, მკაცრი, კომპიუტერიზებული გარემო, რომელიც საკუთარ თავს ანგრევს („ეტ სეტერას“ თეატრი იყო ჩამოსული, კალიაგინი თამაშობდა შეილოკს); ანდა „დონ ჟუანი“ და „ჩემი პატარა ქალაქი“, მიშა თუმანიშვილის სივრცეში. ოცჯერ მაინც მექნება ნანახი. რა ვიცი, რატომ ვნახე. თუ გულწრფელად ენდობი, კარგი სპექტაკლი ისე მიგიკრავს, როგორც მაგნიტი - რკინას.

თუკი თეატრი არ გიყვართ, სპექტაკლებზეც მხოლოდ პრესტიჟულობისთვის ან საერთოდ არ დადიხართ, თუ არასოდეს გიგრძვნიათ იმ გარდამავალი წამებისა და წუთების მისტიურობა, რომელშიც სცენოგრაფია მანამ გაქცევს, სანამ მსახიობები სცენაზე გამოვლენ, მაშინ ვერც ის კაცი დაგაინტერესებთ, რომელსაც ახლა უნდა შევხვდეთ. ვისაც თეატრის მიზიდულობა საკუთარ „ტყავზე“ გამოუცდია, ის წამომყვეს თეატრის მხატვართან, გოგი ალექსიმესხიშვილთან.

„მე საერთოდ გულგრილად მუშაობა არ შემიძლია, ყოველთვის მსურს, სპექტაკლში ჩავაქსოვო ის, რაც მიყვარს და ისიც, სხვათა შორის, რაც არ მიყვარს.“

(არ უყვარს სიტყვა სცენოგრაფი. კინოში რა, კინოგრაფი არსებობსო? - ამბობს).

გენეალოგიური შტოს შესახებ - მესხიშვილი უძველესი გვარია, მათი წინაპრები ამილახვრები ყოფილან, შემდეგ მესხეთიდან გადმოსახლებულან და მესხიშვილებად ჩაწერილან. სამეფო კარზე დიდად დაწინაურებულ გვარში ბევრი სასულიერი პირი, კალიგრაფი და პოეტი გახლდათ. გამოჩენილი მწიგნობარი დავით რექტორიც მესხიშვილი იყო. ანჩისხატი და ძველი შუამთა მესხიშვილების საგვარეულო ეკლესიებია. „პაპისპაპას, ალექსის, ერთ-ერთი შემოსევის დროს ანჩისხატი გადაურჩენია და ჯილდოდ უთხოვია - ჩემი სახელი დაუმატეთ გვარსო. მას შემდეგ, ალექსი-მესხიშვილებად გვიხსენიებენ. პაპაჩემი ჟორდანიას მთავრობის იუსტიციის მინისტრი იყო, რომელმაც პირველი რესპუბლიკის კონსტიტუცია შეიმუშავა. იმდენად ძლიერი ვექილი იყო, რომ არცერთი სისხლის სამართლის საქმე არ წაუგია, მათ შორის იყო სტოლერმანის გახმაურებული საქმეც. ბაბუაჩემის მამა იყო ცნობილი მსახიობი ლადო მესხიშვილი, რომლის სახელსაც ქუთაისის თეატრი ატარებს. მამაჩემი ლადო ალექსი-მესხიშვილი არქიტექტორი იყო, დედაც არქიტექტორია. ჩემი ძმა ბერლინში ცხოვრობს, ბავშვთა კარდიოქირურგია. ერთი და გერმანიაშია, მეორე აქ არის (ლადო მესხიშვილმა მეორე ოჯახი შექმნა ლანა ღოღობერიძესთან). მეუღლე მაკა მიქაძე პროფესიით ჟურნალისტია, ჩემი შვილი ქეთუთა ამერიკაში ჟურნალს რედაქტორობდა, ახლა შვეიცარიაშია. სულ ეს არის.

- როგორ უცბად ჩაამთავრეთ, სიტყვაძუნწიც ამას ჰქვია.

- მეტი რა გითხრათ, ბევრი რამ ვისწავლე ბებია-ბაბუასგან. საერთოდ, ოჯახს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს.“

იმ წელს, ომი რომ დაიწყო, ლადო ალექსი-მესხიშვილისა და თინათინ ფანიაშვილის ოჯახში ტყუპები დაიბადნენ, გოგი და ლადო. სკოლის ასაკამდე დუშეთის ჰოსპიტალში მივლინებულ ექიმ-გინეკოლოგთან, ბებია ქეთევანთან იზრდებოდნენ, ამიტომაც დღემდე უყვარს მთა, ბუნება და ხეტიალი. ბავშვობიდან ხატავდა, მამამ სერგო ქობულაძესთანაც კი მიიყვანა და მისი ნახატები აჩვენა. სამხატვრო აკადემიაში მოსახვედრად სამი წელი დასჭირდა, დიდი ნაცნობობა და ჩაწყობები იყოო - ამბობს. დავიჯერო, არავინ „იცნობდა“ მამამისს, რომელიც საქართველოს ჩემპიონი იყო კრივსა და სლალომში, მისი პროექტებით კი სპორტის სასახლე, ბიჭვინთის სასტუმრო კომპლექსი, ჭადრაკის სასახლე და მეტრო „თავისუფლების მოედანია“ აშენებული. ეტყობა, მესხიშვილების ოჯახი თავად ამბობდა ასეთ ნაცნობობით „სიკეთეებზე“ უარს.

1998 წელს გოგი მესხიშვილმა მიიღო პრემია - „წლის საუკეთესო სცენოგრაფიისათვის“ სპექტაკლში „ქალი-გველი“.

კარლო გოცი „ქალი-გველი“ დამდგმელი რეჟისორი: რობერტ სტურუა დამდგმელი მხატვარი: გოგი ალექსი-მესხიშვილი რუსთაველის თეატრი

მოკლედ, აკადემიაში სწავლას 8 წელი მოანდომა, ერთხელ კურსზეც დარჩა. სცენოგრაფია მხოლოდ ნახევარი წელი ისწავლა, რადგან სწავლების სისტემა არ მოეწონა და ფერწერის ფაკულტეტი დაამთავრა. წარმოიდგინეთ, 60-იანი წლებია, რკინის ფარდითაა ჩარაზული სსრკ, რომლის მიღმა ცხოვრობენ, მოძრაობენ, ბედნიერების უფლებას ბოლომდე იყენებენ, აქეთ კი თავისუფლების მოყვარულები ჩუმად, რადიატორებზე მიმაგრებულ ტრანზისტორებში უსმენენ „ამერიკის ხმას“, რენტგენის ქაღალდზე კონსპირაციულად იწერენ ჯაზს. რაღაც უცხო, შორეული შემოდის დახშულ სამყაროში.

„ჯაზს ვაგროვებდით. საფრანგეთიდან ნათესავი გვიგზავნიდა ჟურნალებს, რის გამოც კინაღამ კგბ-მ დაგვიჭირა. მაგ საქმეში ალიკა რონდელიც იყო ჩართული. რობიკო სტურუა ხშირად მოდიოდა ჩვენთან ჯაზის მოსასმენად. იმ პერიოდში საბავშვო თეატრის სპექტაკლისთვის გავაკეთე დეკორაცია. მერე ჩემი ნამუშევრების გამოფენა გაიმართა და რობიკომაც დამპატიჟა თეატრში. ეს იყო 1969 წელს. პირველი სპექტაკლი, რომელიც რობიკოსთან ერთად გავაკეთე, „სეჩუანელი კეთილი ადამიანი“ იყო. ასე წავიდა და წავიდა, მიშა თუმანიშვილთან, თემურ ჩხეიძესთან, ოპერაში, უცხოეთში... რომ დაითვალო, 200-ზე მეტი დრამატული და საოპერო სპექტაკლი მაქვს გაფორმებული.“

საქართველოს გარდა, გოგი მესხიშვილმა არაერთი სპექტაკლი გააფორმა მოსკოვის, პეტერბურგის, ვენეციის, ლონდონის, პარიზის, ბოლონიის, მიუნხენის, თელ-ავივის, ბუენოს აირესის, ვაშინგტონის თეატრებსა და ნიუ იორკის მეტროპოლიტენ ოპერაში. პერსონალური გამოფენებით მოიარა მოსკოვი, მიუნხენი, ვენა, ბერლინი, სანტიაგო და ვენეცია.

- საქართველო და ამერიკა - ორი სივრცე საქმიანობის, ცხოვრების, ურთიერთობების. როგორია ამ ორ სამყაროს შორის მოქცეული კაცის ცხოვრება.

- ჯერ ვთქვათ, რომ ორი სხვადასხვა სისტემაა. საქართველო ჩემი სამშობლოა და მშობლიურ სიტუაციაში უფრო ადვილია ცხოვრებაც და საქმიანობაც. ამერიკაში დორტმუნდის უძველესი კოლეჯის პროფესორი ვარ, თეატრალური განყოფილების სტუდენტებს სცენოგრაფიას ვასწავლი. იქ სულ განრიგში ხარ, რადგან ყველაფერი გათვლილია - დროც და რეჟიმიც. საქართველოდან წასულისთვის ამ სისტემაში გადასვლა თითქოს რთულია, მაგრამ ჩემთვის ასე არ აღმოჩნდა, რადგან დისციპლინას მიჩვეული ვარ. განსხვავება ამ ორ სამყაროს შორის ისაა, რომ იქ უფრო მეტი შესაძლებლობებია, მსოფლიო გახსნილია, დიდი ინფორმაციაა. სხვა მხრივ, განსხვავებას ვერ ვხედავ, რადგან თუ ადამიანი ნიჭიერია და პროფესიონალი, იმის რეალიზება ბევრად ადვილია. ამერიკაში იმ დროს წავედი, როცა აქ გახურებული ომი იყო. „მხედრიონთანაც“ პატარა უსიამოვნებები მქონდა. იმ პერიოდში ჩემი მეგობარი ამერიკელი ქალი იყო ჩამოსული, მან ერთი წლით დაგვპატიჟა შტატებში. მშვენიერ პირობებში ვიყავით, შვილიც იქ შევიყვანე სკოლაში, მალე სამუშაო გამომიჩნდა და ასე დავრჩით ამერიკაში. იქ სწავლების ისეთი სისტემაა, რომ თუ შემოდგომაზე რაიმე სამუშაო არ მაქვს, აქეთ მოვდივარ.

„გული მწყდება, „ქალი გველი“ მიმდინარე რეპერტუარიდან რომ ამოიღეს, თუმცა რობიკო შემპირდა, აღვადგენო.“

- გამოდის, რომ იქ რეალიზებისთვის მიდიხართ, აქ კი სულის მოსათქმელად ჩამოდიხართ.

- საკმარისად რეალიზებული ვარ აქაც და იქაც. რაიმე თუ განმეორდა, თორემ უფრო მაღალი დონეები არ არსებობს.

- მეჩვენება, რომ ნივთების მიმართ რაღაც გამორჩეული დამოკიდებულება გაქვთ, თქვენს საშობაო გამოფენაზეც იგრძნობოდა, რომ ნივთებს ის შთაბეჭდილება მოაქვთ, რაც მანამდე, თუნდაც ბავშვობისას დაგიგროვდათ.

- მხატვარი თუ ხარ, ყველაფერს აკვირდები, მერე შიგნით ფილტრაცია ხდება, თუმცა ეს არ არის შეგნებული. როცა გამოფენას ან სპექტაკლს აკეთებ, შინაგანი მარაგი გეხმარება. ვაგროვებ ნივთებს, სათამაშოებს, წიგნებს, მაგრამ ეს ყველაფერი რაღაც მომენტში შეიძლება საერთოდ არ გამოიყენო, შეიძლება უცებ ამოტივტივდეს მეხსიერებაში და თავი გაგახსენოს. ნაჭრების მიმართაც ასე ვარ. ქართული კოსტიუმი, ფრესკები, ათასი რაღაცაა, რომელიც რაღაც პირვანდელ, ბავშვობის შთაბეჭდილებებს უკავშირდება. ერთხელ, სოლიკო ვირსალაძემ, რომელიც მამას მეგობარი იყო, „ოტელოს“ პრემიერაზე დაგვპატიჟა, დღემდე მახსოვს ის შთაბეჭდილება, ვახტანგ ჭაბუკიანის თამაში და სოლიკოს სცენოგრაფია. ისიც კარგად მახსოვს, რა დამემართა, პირველად ყინწვისის ანგელოზის ფრესკა რომ ვნახე, ან სვანეთში რომ დავდიოდით მე და იურა გეგეშიძე. გოგი ოჩიაურს დავყავდით ფშავში, იქ სახლი ჰქონდა, თენგიზ მირზაშვილთან დავდიოდით სოფელში. ეს ყველაფერი შინაგანად გროვდება, მაგრამ ამის ანალიზს არ აკეთებ, რადგან მთლად ანალიტიკური თუა მხატვარი, შორს ვერ წავა. მარტო ნივთები კი არა, ყველაფერი ზემოქმედებს შენზე - პედაგოგები, პიროვნებები, ხალხი.

გოგი მესხიშვილის ნამუშევრების შეფასებისას ხშირად ამბობენ, რომ ის თეატრში ფერწერას ქმნის, ფერწერაში კი თეატრს.

- ყოველთვის ისეთი რანგის პროფესიონალებთან თანამშრომლობდით, ვისთან ერთადაც წარმატება, ფაქტობრივად, გარანტირებული იყო.

- ეგრე არ არის. ზოგჯერ მუშაობ, თითქოს ყველაფერი კარგად მიდის, მაგრამ საბოლოოდ სპექტაკლი ისეთი არ გამოდის, როგორიც გინდოდა. მე ბედმა გამიღიმა, რადგან ძალიან დიდ ხალხთან მომიწია მუშაობა.

- ვთქვათ, მოვიდა დამწყები რეჟისორი და თანამშრომლობა შემოგთავაზათ, დათანხმდებით?

- თუ საინტერესოა, რატომაც არა? უნდა დაელაპარაკო. არ ვიცი, სწავლების დონე დღეს როგორია. მიშა თუმანიშვილს იმხელა ღვაწლი აქვს მსახიობებისა და რეჟისორების აღზრდაში, დღემდე დაუფასებელია. ასეთი რამ არავის გაუკეთებია.

- თავად როგორი პრინციპით მუშაობთ რეჟისორთან?

- მაგალითად, თემურ ჩხეიძე მეუბნება, მგონი, ეს პიესა საინტერესოა და წაიკითხეო. რობიკო უფრო რადიკალურად ექცევა პიესებს, ვიდრე თემური. ერთიორი შტრიხით მომიხაზავს ესკიზს და ვხვდები, რა სჭირდება - დიდი სივრცე.

- კონკრეტულად რას ითხოვს?

- არაფერსაც არ ითხოვს. რაღაცას მოვახლაფორთებ, მოვა, შეხედავს, ოოო - იტყვის, წავა, მერე დაგირეკავს... მოკლედ, ისეთი აქტიური ზეწოლა არ აქვს. საერთოდ, აქტიურად რომ აწვება რეჟისორი მხატვარს, შედეგი ყოველთვის ცუდია. ამდენი ხანი რომ ვიცნობთ ერთმანეთს, ამასაც დიდი მნიშვნელობა აქვს.

- როგორც მახსოვს, სტურუამ „რიჩარდ III“-ის თქვენეული სცენოგრაფია დაიწუნა და ეს სპექტაკლი მირიან შველიძეს გააფორმებინა.

- მერე რა, მირიანი ერთ-ერთი უნიჭიერესი მხატვარია, რეჟისორმა ნახა, რომ მან ზუსტად მოძებნა ის გარემო, რომელიც სჭირდებოდა, ამაში ცუდი არაფერია. შურის გრძნობა თუ უჩნდება ადამიანს, ის დაღუპულია, არც შეურაცხყოფილად მიგრძვნია თავი. სამაგიეროდ, მე „ცარცის წრე“ გავაკეთე, „ქალი-გველი“, „მეთორმეტე ღამე“. რობიკოს პლიუსია, რომ ორივე ადამიანის გამოვლენა შეძლო.

- „ცარცის წრის“ იდეა როგორ მოვიდა?

- რუსი მხატვრის, გაგარინის ნახატია „თბილისური ბაზარი“. გაგარინი ადრეც მომწონდა. საქართველოში მოგზაურობდა და ფანტასტიკური ალბომები აქვს შექმნილი. მასალის ძებნისას, ამ ნახატს წავაწყდი და რობიკოს ვუთხარი, იქნებ ეს ყველაფერი ბაზარზე გათამაშდეს, სადაც ათასნაირი ხალხი ირევა, ერთმანეთშია აღრეული სხვადასხვა დრო და ეპოქები.

- შესაძლებელია თუ არა მხატვრის სცენოგრაფიულმა გადაწყვეტამ რეჟისორის ჩანაფიქრი შეცვალოს?

1989 წელს სერგო ფარაჯანოვის ფილმის, „აშუღ ყარიბის“ მხატვრული გაფორმებისათვის გოგი მესხიშვილმა მიიღო პრემია „ფელიქსი“, რომელსაც ევროპულ „ოსკარს“ უწოდებენ.

- თუ რეჟისორი ამაში თავისი კონცეფციის გადაწყვეტას ხედავს, მაშინ კი, თუ არა და გეუბნება - მოდი, ასე კი არა, ისე ვცადოთ, ეს ყველაფერი ურთიერთშეთანხმებაა. რეჟისორი და მხატვარი თანაავტორები არიან, იმპულსი მოდის რეჟისორისგან, შენ უნდა შეუწყო ხელი მის ხელწერას. აქ რობიკო და თემური, უცხოეთში კიდევ ბევრი დიდი რეჟისორი, ვისთანაც ვმუშაობ, ცდილობენ, არ გაჩერდნენ, თავიანთ ხელწერაში რაღაც სიახლე შეიტანონ. ყოველთვის ვითვალისწინებ იმას, რომ თანამედროვეობის სული არ დავკარგო. ძალიან მნიშვნელოვანია მათი ინტელექტის დონე, ვისთანაც ვმუშაობ. მაქვს პატარა ტესტები, რომლებსაც შევუგდებ ხოლმე რეჟისორებს; რობიკოსა და თემურს არ ვგულისხმობ, რა თქმა უნდა.

- რა ტესტებია ასეთი?

- რომელიმე მხატვრის სახელს ვუხსენებ, ან წიგნს, ან სხვა რაიმეს და თუ არავითარი რეაქცია არ აქვს, ვხდები, რომ რაღაც ისე ვერ არის; ანდა თუ რეჟისორი მოდის მოთხოვნით, მე ასეთი დეკორაცია მინდა და არა ისეთი, მასთან მუშაობა შეუძლებელია. ჩამოყალიბებულ ჩარჩოებს ვერ ვიტან.

- თითოეული მსახიობის პიროვნებას თუ ითვალისწინებთ კოსტიუმის შექმნისას?

- ეგ აუცილებელია, ხშირად მსახიობები საინტერესო წინადადებით მოდიან. რამაზ ჩხიკვაძე, მაგალითად, სანამ კოსტიუმს არ მოირგებს, არ მოისვენებს. აზდაკზე მუშაობისას, სულ ამბობდა, რაღაც მაკლიაო. როგორც კი დახეული ქუდი მოირგო, როლში ჩაჯდა. მსახიობს უნდა მისცე თავისუფლება, სხვანაირად არ გამოვა. კი არ უნდა იძახო - არა, როგორც დავხატე, ისე უნდა იყოს, არამედ გაითვალისწინო მათი მოთხოვნებიც, რადგან თუ მსახიობი პროფესიონალია, ის ყოველთვის საღად აზროვნებს. ზოგჯერ პატარა დეტალი წყვეტს ყველაფერს.

- მესხიშვილის ნამუშევრების შეფასებისას, ყველაზე ხშირად მომისმენია ფრაზები თქვენი დახვეწილი გემოვნების შესახებ.

- რაც არ უნდა გააკეთოს თეატრის მხატვარმა, მისი გემოვნება მაინც გამოსხლტება ხოლმე. არის შემთხვევა, როცა უგემოვნო დეკორაციაა გასაკეთებელი. თქვენ წარმოიდგინეთ, ამასაც გემოვნება სჭირდება. გემოვნების სწავლა შეუძლებელია. არც ის მგონია, გემოვნება ყალიბდებოდეს. ვფიქრობ, ეს შინაგანი, გენეტიკური თვისებაა. არის ხალხი, ვინც აბსოლუტურად გაუნათლებელია, მაგრამ ბრწყინვალე გემოვნება აქვს და პირიქით, ძალიან განათლებულია, მაგრამ საშინელი გემოვნების მქონე. შეიძლება ძალიან მოინდომო და ასწავლო, მაგრამ თუ უგემოვნოა, ის მაინც თავისას „გაარტყამს“. თეატრში გემოვნება მთავარია, თუმცა თვითმიზანი არ არის, გააკეთო ლამაზი სპექტაკლი. მთავარია ეგოისტური მომენტები არ გქონდეს - აი, მე და დანარჩენი არ მაინტერესებს. ყოველთვის უნდა გააკეთო ის, რაც მოცემულ მომენტში სჭირდება რეჟისორსა და მსახიობს.

უილიამ შექსპირი

„როგორც გენებოთ ანუ შობის მეთორმეტე ღამე“ დამდგმელი რეჟისორი რობერტ სტურუა დამდგმელი მხატვარი გოგი ალექსი-მესხიშვილი რუსთაველის თეატრი

„მეცინება, როცა ამბობენ, შექსპირი ტრადიციულად უნდა დადგაო. ტრადიციულად როგორ, როგორც ეცვათ შექსპირის დროს?!“

- „ქალი-გველი“ რომ გავიხსენოთ, ასეთი სანახაობითი სპექტაკლი, სცენოგრაფიის მხრივ, უიშვიათესია. ისტორიულ მასალაზე როგორ მუშაობთ, ეპოქის, ეთნოგრაფიული დეტალების სულს მიჰყვებით, ინტუიციურად აგებთ თუ საკუთარ გემოვნებას ენდობით?

- „ქალი-გველი“ ფანტასტიკური სპექტაკლია იმ მხრივ, რომ ყველაფერი ხდება - ცეცხლია, მითები ურჩხულებზე, შუასაუკუნეების ადამიანების ცხოვრება. ამიტომაც მინდოდა, იქ ყოფილიყო აბსოლუტური თავისუფლება, კანონების გარეშე; ყოფილიყო აღმოსავლურ-დასავლურის შერწყმა, რადგან ვენეცია თუ იცი და კარლო გოცი, მიხვდები, რომ ეს ქალაქი გზაჯვარედინი იყო, სადაც აღმოსავლეთის და ქრისტიანული აღორძინების კულტურის დიდი შერწყმა მოხდა. საწყენია, რომ „ქალი-გველი“ რეპერტუარიდან ამოიღეს.

- დადგება დრო, როცა თეატრში აღარ იქნებით. რას გააკეთებთ, გარდა იმისა, რომ დახატავთ?

- რა ვიცი, თუ არ იქნება, არ იქნება, ათასი რაღაც მაქვს დაგეგმილი, თუ მოვასწრებ, გავაკეთებ.

- თეატრის ბუნებიდან გამომდინარე, ინტრიგები თუ შეგხებიათ. გულწრფელი იყავით რა, ნუ ჩაიკეტებით.

- არანაირ ინტრიგასთან არ მქონია შეხება. ინტრიგები თეატრში ყოველთვის გარედან იყო, მაშინაც, როცა მიშა თუმანიშვილის მოშორება უნდოდათ და ახლაც, როცა რობიკოს მოშორება უნდათ. სამარცხვინოა დღევანდელი ინტრიგები რუსთაველის თეატრის მიმართ, რადგან ხალხი, რომელსაც არაფერი გაუკეთებია, ებრძვის მას, ვინც ქართულ თეატრს სახელი მოუტანა. ასე იყო სანდრო ახმეტელის დროიდან მოყოლებული. პირადად მე რა ინტრიგები უნდა მქონოდა, სპექტაკლს არ მომცემდნენ? გამაგდებდნენ? ეგეთი მომენტი არ მქონია. როცა საქმეს აკეთებ, ინტრიგისთვის დრო აღარ რჩება.

- სადღაც წავიკითხე დედათქვენის შეფასება: „გოგი ერთი შეხედვითაა პირქუში, თორემ ისე თბილი და გულისხმიერია“. გარედან მართლაც უკარება ადამიანის შთაბეჭდილებას ტოვებთ.

- მართლა? „უკარება“ რას ნიშნავს, ვინ უნდა მივიკარო? ვინც არ მიყვარს, არ ვიკარებ და ვინც მიყვარს, ვიკარებ. ახალგაზრდებს ვეხმარები და ვასწავლი, რაც შემიძლია. არის ხალხი, ვისთანაც არ მინდა ურთიერთობა, ვიწრო წრე მყავს. მერეც, სატრაბახოდ არ ვამბობ, მაგრამ სულ დაკავებული ვარ, მყავს რამდენიმე მეგობარი, რომლებზეც ვგიჟდები.

- ვიცი, რომ სერგო ფარაჯანოვთან გამორჩეული მეგობრობა გაკავშირებდათ.

- უჰ, ფარაჯანოვს ჯერ კიდევ როდიდან ვიცნობდი, არ მახსოვს. კიევში რომ ჰქონდა გადაღებები, მის ფილმს „აშუღ ყარიბს“ ვაფორმებდი და იქ უფრო დავახლოვდით. თბილისში რომ დაბრუნდა, ჩვენს გვერდით ცხოვრობდა, ხან ვაჭმევდით, ხან ვასმევდით, ხან ქურთუკს უკერავდა ჩემი სიდედრი, ხშირად თავისი სტუმრებიც მოჰყავდა ხოლმე. ვინც არ იცნობდა, მისთვის ქალაქის გიჟი იყო და ვინც იცნობდა, დიდი რეჟისორი და პიროვნება. ეგეც წაშალეს, არც სახლი დაუტოვეს და არც არაფერი. არადა, ფარაჯანოვი უნიკალური პიროვნება იყო კინოსა და ქალაქის ისტორიაში. ასეთი თავისუფალი აზროვნების ადამიანი იშვიათად მინახავს, ბრწყინვალედ იცოდა ქალაქი. კინტოც იყო, ვაჭარიც, ხან ყიდდა, ხან ფილმებს იღებდა, გენიალურად ჰყვებოდა ამბებს. თუ გინდა ბაჟბეუქ-მელიქოვი გავიხსენოთ, დიდებული მხატვარი, მისი სახლიც დაანგრიეს. ფარაჯანოვს და ბაჟბეუქს კათალიკოსმა ვაზგენმა ერევანში გადასვლა შესთავაზა, მაგრამ არცერთი არ წავიდა, სულით და ხორცით აქაურები იყვნენ და იმიტომ. სულ რამდენიმე კაცი შემხვდა ცხოვრებაში, ასეთი ფანტასტიკური პიროვნებები. ერთ-ერთი როსტროპოვიჩია. მასთან ერთად მე და რობიკომ სამარაში „ივანე მრისხანე“ გავაკეთეთ, ორი თვე ვიყავით ერთად. გარდა იმისა, რომ გენიალური მუსიკოსი და პიროვნებაა, არაჩვეულებრივად ჰყვება თავისი ცხოვრების ისტორიას. ყოველ საღამოს რესტორანში დავდიოდით, დალევა უყვარდა და შოსტაკოვიჩზე, პროკოფიევზე, დიდ მუსიკოსებზე ყვებოდა, უდიდესი იუმორით გადმოსცემდა ამბებს, წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა ჩემზე. დიდ ხელოვნებას ეროვნება და საზღვარი რომ ჰქონდეს, თბილისიდან ვერსად გავალთ. როცა ხელოვნება მაღალ დონეზე ადის, ის საყოველთაოა და კონკრეტულ ერს აღარ ეკუთვნის. თუნდაც მუსიკა ავიღოთ - უმაღლესი დონე ხელოვნებისა. ის ფაქტობრივად ხელშეუხებელია, მარადიულია, რესტავრაცია არ სჭირდება, არ დაიხევა, საუკუნიდან საუკუნეში გადადის. ჩვენი ძველი საგალობლები დღემდე არსებობს. ამიტომაცაა ჩემთვის საინტერესო მუსიკალურ თეატრსა და ოპერაში მუშაობა. მუსიკა ისეთი ფენომენია, პატარა შეცდომას არ გაპატიებს, თეატრში ხარვეზი დაიმალება, მუსიკაში - არა.

„კლასიკაშიც კი თანამედროვეობის სული უნდა შეინარჩუნო.“

- როცა დეკორაცია და კოსტიუმები სამუზეუმო ექსპონატი ხდება და თეატრის გარდერობში ინაცვლებს, წლების შემდეგ, მათთან შეხებისას რაიმე განცდა თუ გაქვთ?

- ზოგჯერ გენანება, რომ ის სპექტაკლები აღარ გადის. „ცარცის წრე“ 30 წელია რეპერტუარშია. ბოლოს და ბოლოს, მისი ისტორიაც დამთავრდება, ასეთია თეატრის ბუნება. ახლახანს „ურიელ აკოსტა“ აღადგინეს, არ წავალ და არ ვნახავ, რადგან ვთვლი, რომ ამ სპექტაკლმა თავისი საქმე გააკეთა, მისი სპეციფიკიდან გამომდინარე, გაქრა და დარჩა ლეგენდად.

- ხშირად გამიგია, რომ ქართველი მაყურებელი განსაკუთრებულია და ჩვენი თანამემამულეები, რომლებიც უცხოეთიდან ჩამოდიან, აქაური მაყურებლის გამორჩეულობის წინაშე თურმე ცახცახებენ. ასეთი შეფასება სიყალბე მგონია.

რობერტ სტურუა ასე იტყვის გოგი მესხიშვილზე: „მე მომწონს თეატრის მისეული - ოპტიმისტური, ამაღლებული, ფერადოვანი აღქმა, მისი ფანტასტიკური თეატრალობა, მუსიკალური, საბალეტო ფერწერულობა. მისი უნარი - ორგანულად და ჰარმონიულად დაუკავშიროს ერთმანეთს თითქოსდა შეუთავსებელი, მოგვაწოდოს ეპოქის ფაქიზი და ირონიული სტილიზება, იაზროვნოს და შეიგრძნოს საკუთარი შემოქმედება ზოგადკულტურულ კონტექსტში, ერთ ნამუშევარში მიაღწიოს კონკრეტულის საერთოსთან, ეროვნულის ზოგადსაკაცობრიოსთან, მარადიულის ისტორიულთან შეჯერება-შეპირისპირებას.“

- გერმანიაში გამიფორმებია სპექტაკლები და მინახავს გერმანელი მაყურებელი, რომელიც პიესით ხელში იჯდა პარტერში, იტალიაში სპექტაკლის დროს პარტიტურას მიჰყვებიან და ამოწმებენ. ჩვენთან იყო კარგი მაყურებელი და ახლაც შემორჩა, მაგრამ მასიურად გაუნათლებელი მაყურებელი გვყავს, განსაკუთრებით ახალგაზრდობა, იმიტომ, რომ ჩვენს მდარე ტელევიზიაზე იზრდებიან. ეს ტელეარხები კი მხოლოდ აბრუებენ მაყურებელს და სისულელეებს აჭმევენ. ჩვენთან არაა ერთი არხი მაინც, რომელიც მაყურებელს ნამდვილ ხელოვნებას მიაწვდის... ცუდი გემოვნების გამომუშავება კი ძალიან ადვილია მასკულტურის მეშვეობით. მასკულტურამ ყველაფერი წალეკა, ახალგაზრდას შედარების საშუალება არ აქვს, აშკარად ნიჭიერი თაობა მოდის, მაგრამ დამკვიდრების ნაკლები შანსი აქვთ. აქ მწირი სამყაროა. გაუნათლებელ ერზე ადვილი დასაჩაგრი კი არაფერია.

- თაობების წყვეტა არ გაშინებთ?

- არ მომწონს ის, რომ უფროსები აღარ უნდათ. ამასწინათ ახლობელი შემხვდა, თავისი საქმის პროფესიონალი და მითხრა, სახლში ჯდომამ გამაგიჟაო. არასწორია თაობათა შორის ჯაჭვის გაწყვეტა. მართალია, ნაკადი ხან განიერია, ხან ვიწრო, მაგრამ კალაპოტს უნდა ჰქონდეს დატვირთვა იმისთვის, რომ ახალგაზრდებს დაეხმაროს. ნიჭიერს უნდა დახმარება, თორემ უნიჭო ისედაც იპოვის გზას.

- მოდით, გამოვიდეთ თეატრიდან.

- ძალიან მინდოდა მთაში წასვლა, მაგრამ დრო არ მქონდა. როცა დრო მაქვს, ბუნებაში ხეტიალი მიყვარს.

- სუფრები?

- რა ჯობია კარგ სუფრას, მეგობრებთან ერთად.

- პრაქტიკული თუ ხართ?

- რა ვიცი, კარგი ღვინის არჩევა ვიცი. მეღვინე მეგობრები მყავს და ცუდი ღვინო არასოდეს მომაქვს სახლში.

- შვილთან როგორი ურთიერთობა გაქვთ?

- ძირითადად მეგობრული, თუმცა მასაც აქვს თავისი საიდუმლოებები.

- მარტოობა გჭირდებათ თუ გიყვართ?

- როცა ვმუშაობ, კი, მაგრამ თუ მეგობრები მოვლენ, კარს აუცილებლად გავუღებ. საერთოდ, სოციალური ტიპი არ ვარ, არც არანაირი პარტიის წევრი, დეპუტატი და აქტივისტი ვყოფილვარ. უფრო შინაგანად ვარ კონცენტრირებული. თუ ყველაფერს მიედ-მოედები, ვერაფერს გააკეთებ.

თბილისში, საშობაო არდადეგებზე ჩამოსულმა, თემურ ჩხეიძესთან იმუშავა ოპერის თეატრში და ლეონკავალოს „ჯამბაზები“ გააფორმა. გენერალური რეპეტიციის შემდეგ სცენაზე გადაღება ვთხოვეთ. მარტო ყოფნას ჯამბაზების კამპანია არჩია.

- ოჯახურ ბიუჯეტს ვინ გეგმავს?

- არავითარი ბიუჯეტი არ გვაქვს. ფშშშ - ასე მიდის და ქრება. ხან არის, ხან არა. ახალ წელს ამერიკაში ვხვდები, მაკა აქ რჩება. ქეთუთა შვეიცარიაში მიდის მეგობართან ერთად. მოსკოვში ვაპირებდი წასვლას, „მხატში“ სპექტაკლი უნდა გამეფორმებინა, მაგრამ რუსული ისტერიის გამო აღარ წავედი. უსირცხვილოდ იქცევიან, 24 საათის მანძილზე ტყუიან. რაც რუსებმა ქართველებს გაუკეთეს, არაფრითაა იმაზე ნაკლები, რაც თავის დროზე ებრაელებს დამართეს. თავისთავს უთხრიან ძირს. აფხაზები და ოსები კი ვერ ხვდებიან, რომ რუსეთი მათ მოსპობს და გადააგვარებს.

- რელიგიასთან რა მიმართება გაქვთ?

- ეკლესიური არ ვარ, ჯვარი მიკეთია და პირჯვარს ვიწერ. იატაკს რომ თავი ვურტყა, ეგრე არ არის. ვთვლი, რომ რელიგია, თუ ფანატიკოსი არა ხარ, ადამიანს შინაგან სისუფთავეს უნარჩუნებს. ჩვენს ულამაზეს ეკლესია-მონასტრებსაც ხომ სხვანაირი, დიდი სულიერების მქონე ხალხი აშენებდა და ხატავდა.

- ლიტერატურა და კინო?

- კარგად ვიცი რუსული და უცხოური ლიტერატურა, მაგრამ ვგიჟდები ვაჟა ფშაველაზე, სულ მგონია, რომ წარმოუჩენელი და გაუშიფრავია. მიყვარს ბარათაშვილი, გალაკტიონი. უფრო პოეზია მიყვარს. ასაკში რომ შედიხარ, სხვანაირად კითხულობ ლიტერატურასაც და სხვაგვარად გესმის ბევრი რამ. გალაკტიონი რომ ამბობს - „არის მკითხველი კარგი წიგნების და არის კიდევ გადამკითხველი“- ო, მე ასეთი გადაკითხვა არ შემიძლია. ფილმებიც ძველი, შავ-თეთრი მიყვარს, რაღაც გულუბრყვილო სისუფთავე რომ დაჰყვება. თანამედროვე კარგი ფილმებიც მომწონს, მაგრამ არა სპეც-ეფექტებით, ტექნიკურად გაკეთებული.

- რომელ დროში ისურვებდით ცხოვრებას?

- რომელ დროშიც ვარ, თუმცა ყველაზე საინტერესო მაინც აღორძინების ხანა იყო ალბათ, ეგეთი გლობალისტური აფეთქება ყველა სახელოვნებო სფეროში - მუსიკაში, ლიტერატურაში, არქიტექტურასა და მხატვრობაში აღარც ყოფილა. ეგვიპტე, ჩინეთი, აცტეკები ხომ უდიდესი კულტურაა, მაგრამ რაც აღორძინების ხანის იტალიაში მოხდა, წარმოუდგენელი სიმაღლეა.

- იქნება კიდევ ასეთი აფეთქება?

- ეგ რომ ვიცოდე, ძალიან დიდ ფულს ვიშოვიდი. მსოფლიო განვითარება ხომ არაერთხაზოვანია, ცივილიზაციის წერტილების გადაადგილება ხდება. იქნებ მსგავსი რამ კიდევ განმეორდეს.

- არ დაბერდა დედამიწა?

- არა, ჯერ ადრეა.

ისტორია

რა ქალი ხარ?
რა გქვია?
რაა შენი რწმენა?

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი
ფოტო: ბესო უზნაძე

მადლიერებით ტანია მოსკვიტინას და ყველა სხვას,
„ვისაც სიყვარულის ღმერთი სწამს და ვისი კანონიც ჭეშმარიტების კანონია“.

არც რელიგიათმცოდნე გახლავართ და არც დუხობორიეს ისტორიის მკვლევარი. როდის გაჩნდა დედამიწაზე პირველი დუხობორეცი - ვერც ამას მოგახსენებთ, და ვგონებ, ვერც ერთობ ცრუ მეცნიერება - ისტორია გაგცემთ მტკიცე პასუხს. თავად დუხობორცები ამბობენ, რომ ეს ნაპერწკალი იესო ქრისტეს დროიდან გადაეცემოდა თაობიდან თაობას, და საერთოდ - ციტატა: „ჩვენ ეს არ ვიცით და ეს არცაა ჩვენი საქმე. მხოლოდ ისაა ჩვენი საქმე, რომ ჩვენს სულებს მივხედოთ“.

ამ ხალხს დუხობორები (ან დუხობორცები, როგორც გაგიხარდებათ) 1785 წელს, გაჯავრებულ გულზე, ეკატერინოსლაველმა არქიეპისკოპოსმა ამბროსიმ უწოდა: აქაოდა, საეკლესიო სიწმინდეებს და ღმერთთან შუამავლებს რომ არ აღიარებენ, ამით სულიწმინდას ებრძვიანო. მაგრამ დუხობორებს ეს სახელი ძალიან მოეწონათ და თავისებურად განმარტეს - სულისთვის მებრძოლები, სულის მებრძოლები.

სულის მებრძოლებს არც საეკლესიო გადასახადების გადახდა მიაჩნდათ საჭიროდ - ვაი?! შესაბამისად, მათ სასტიკი ბრძოლა გამოუცხადეს. ყველაფერს არ მოვყვები, სხვა თუ არაფერი, „ცხელი შოკოლადია“ და ჰორორები არ ეკადრება. მხოლოდ იმას მოგახსენებთ, რომ დუხობორების წამებით სიკვდილისთვის ვიღაც ძალიან ჭკვიანს სვეტში ჩასმა გამოუგონებია. სულ მარტივი ამბავია: ჰკითხავდნენ ადამიანს, რა კაცი ხარო, ის იტყოდა, დუხობორიო, და უმალვე საგანგებოდ ამ საქმისთვის აშენებულ, მაღალ სვეტში უკრავდნენ თავს. სვეტის ღრუში მსხდომნი დიდხანს ცოცხლობდნენ, თუ ძალიან არ გაუმართლებდათ და ზამთარი არ იყო, და როგორ ცოცხლობდნენ და ხავსით როგორ იფარებოდნენ... - გავაგრძელო?

1841 წელს დუხობორები ჯავახეთში ჩამოასახლეს, არა იმიტომ, რომ მათი კარგად ყოფნა უნდოდათ, არამედ იმიტომ, რომ ყველამ იცოდა: აქ, უსასტიკეს პირობებში, ვერავინ იცოცხლებდა და ისინიც ამოწყდებოდნენ. ითვლება, რომ დუხობორები იმისთვის გაწირეს, რომ მათ მღვდელი დამარხეს ცოცხლად.

ესეც ბურუსით მოცული ამბავია. ლეგენდა ჰყვება, რომ ტავრიის გუბერნიაში მცხოვრებლებს ბავშვი მოკვდომიათ და ვიღაც მღვდელს - ცხადია, ჩამოსულს, - აუჩემებია, გინდა თუ არა, წესი უნდა ავუგოო. დუხობორებმა, არ გვინდა, შეგვეშვიო, მაგრამ მთავრობამაც წერილი გამოგზავნა, მღვდლის გარეშე მიცვალებული არ დამარხოთო. როგორც ამ ამბის მთხრობელმა ქალმა მითხრა, მოთხოვნა ასეთი იყო: მაღარიჩით უნდა დაიბადო და მაღარიჩით უნდა მოკვდე (ქალბატონი ბოგდანოვკელია და რუსულისა და ქართულის გარდა, სომხურიც ჩინებულად იცის). ჰოდა, დუხობორებსაც უთქვამთ, აბა, მთავრობას როგორ შევეწინააღმდეგებითო, და მიცვალებული მღვდლის გარეშე არ დაუმარხავთ, უფრო ზუსტად - მღვდლიანად დამარხეს.

მათთვის საქართველოში მიწების ბოძებისთვის რუსეთის მთავრობას სამი ურემი ოქროს ფული გადაუხდია, და დუხობორებიც თავიანთი ახალი სამშობლოსკენ დაიძრენ.

თუ რა იყო თავდაპირველად ეს მიწა, ამას საუკეთესოდ დასახლებების ძველი სახელები აღწერს. საყვარელო თანამემამულეებო, ცოტა რუსული ხომ მაინც გახსოვთ? იყო სოფელი ტერპენიე, იყო დასახლება ხოლოდნოე, არის უბანი მოგილკები, და დღევანდელ გორელოვკას, სულ მარტივად, გორელოე ერქვა. დუხობორები იხოცებოდნენ, მათ ნადირი ჭამდა, ავადმყოფობა კლავდა, მაგრამ გაძლეს, გაძლეს და ხოლოდნოეს უწოდეს ბოგდანოვკა: ღვთის მიერ ბოძებული მიწა.

1991 წელს ბოგდანოვკა ნინოწმინდა გახდა. ნეტა, რატომ? ალბათ ჩვენი დიდი პატრიოტიზმის, ღრმა ეროვნული თვითშეგნების და ჭეშმარიტი ქრისტიანობის დასამტკიცებლად. ერთი ისაა, რომ ამ ადგილს არასოდეს რქმევია ნინოწმინდა. მას ერქვა ჯერ ხოლოდნოე და მერე ბოგდანოვკა, მანამდე - არაფერი. იქ არავინ ცხოვრობდა და სწორადაც იქცეოდა. იქ დღესაც არ შეიძლება ღამით დაბმული ძაღლის დატოვება - სოფლებში მგლები დაიარებიან და ჭამენ ხოლმე. იქ ჩვენი სტუმრობის ჟამს 23 გრადუსი ყინვა იყო. იქაურობა მაგადანია, თორმეტი თვე - ზამთარი, დანარჩენი - ზაფხული. იქ დუხობორები უნდა ამომწყდარიყვნენ და გადარჩნენ. და თუ ჯავახეთში აღარ იცხოვრებენ და თუ მათი დიდი გმირობის ამბავს დავივიწყებთ, ჩვენი სირცხვილი იქნება, სხვა თუ არაფერი.

დასალიერი

იმ დილას პირველად ვიყავი ჩემი ზომა-წონით და პროფესიით ტოტალურად კმაყოფილი: სამარშრუტო ტაქსში შესანიშნავად მოვეწყე, ბესო უზნაძის ცოდვით კი ქვები ტიროდნენ - დიდია და იტანჯებოდა; თან მისი ზურგჩანთა უშველებელი იყო, ჩემი 50-იანი წლების აბანოს ჩემოდანი კი - ციდა; ის ფოტოგრაფია და უმძიმეს აღჭურვილობას მოათრევდა, მე კი რა - ერთი ბლოკნოტი და მისი ჯანი...

ნინოწმინდაში, ცხადია, ყინავდა. ბესო მთელი გზა იძახდა, თოვლი მინდაო და აჰა, თოვლი, ყინული, ყინვა - ყველაფერი ის, რის გამოც ჯავახეთის ზეგანს „მეორე ციმბირი“ ჰქვია. „მე ბურიატიაში ვიყავი გათხოვილი,“ მიყვებოდა ჩვენი „მფარველი ანგელოზი“, ტანია. „და ნუ მასწავლიან, მეორე ციმბირი რომელია. ესაა ციმბირი, იქაური სიცივე რა მოსატანია…“