რამდენიმე დღის წინ პირველად გავაცნობიერე, რას ნიშნავს ცხოვრობდე XXI საუკუნეში და ჩემთვის სწორედ ახლა, 2008 წელს დაიწყო ახალი, სრულიად ახლებური და ფანტასტიკური ეპოქა კაცობრიობის ისტორიაში. განვითარებული მსოფლიოს პერიფერიაში ყოფნა, ეტყობა, მაინც ანელებს დროის შეგრძნებას, მაგრამ ეს „ჩამორჩენა“ უფრო მეტ დროს გიტოვებს მომავლის ინტროსპექციისათვის და მომავალში მოგზაურობას და მის აღქმას სხვებზე სწრაფად ახერხებ. ეს იმიტომ, რომ აქ მომავალი ავტომატურად არ გეჯახება და სტიქიური უბედურებასავით არ გატყდება თავს. ის მხოლოდ მაშინ იწყება, როცა ამას თავად გადაწყვეტ. მომავალი დგება მაშინ, როცა ასპარეზად თითოეულ შენს ხელთ არსებულ წამს იხდი, როცა დროის მართვას თავად იწყებ და უცხო ლანდშაფტის არ გეშინია.

მოკლედ, XXI საუკუნე, რამდენადაც ის მე წარმოვიდგინე (და დიდი ეჭვი მაქვს, ბევრმა სხვამაც), არის კრეატიული იდეების, ინტელექტუალური ბიზნესის და ინოვაციურად მოაზროვნე ადამიანების საუკუნე, მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითარების საუკუნე, გარემოზე ზრუნვის, ბუნებრივი რესურსების ოპტიმალურად გამოყენების და ალტერნატიული ენერგიის წყაროებზე მომუშავე კომპანიების საუკუნე. ის, რაც XX საუკუნეში მარგინალური იყო, XXI-ში მეინსტრიმი გახდება; ტრადიციული კომუნიკაციის მედიუმებს ჩაანაცვლებს ახალი ინტერნეტმედიუმები; პოპულარული მემარჯვენე პოლიტიკური დისკურსი შეიცვლება მემარცხენე დისკურსით, პატრიარქატი - მატრიარქატით, მილიტარიზმს ჩაანაცვლებს პაციფიზმი, ფაშიზმს - ჰუმანიზმი, კონფორმიზმს - ანარქიზმი და ასე შემდეგ. საერთოდაც, შესაძლოა საუკუნის ბოლოს ამ „იზმებმაც“ აღარ იარსებოს და თითოეული ადამიანი, ყოველგვარი კრებითი სახელებისაგან თავისუფალ, სრულიად უნიკალურ ეგზემპლარად განიხილებოდეს. ეს ყველაფერი იმ შემთხვევაში, თუ კაცობრიობის ევოლუციას ეს პლანეტა გაუძლებს და „კაცი ბჭობდა, ღმერთი იცინოდაოს“ პრინციპით, ისევ ამ ჰიპოსტაზში განვაგრძობთ არსებობას.

ჯერჯერობით კი, აგერ, ამერიკის პრეზიდენტობისა და ვიცე-პრეზიდენტობისათვის ბარაკ ობამა და ჰილარი ქლინთონი იბრძვიან, რაც თავისთავად ცვლის ძალაუფლების ტრადიციულ პარადიგმას. ამ საუკუნეში ალბათ ჰეგემონებიც შეიცვლებიან - ჩინეთი უფრო და უფრო მოქნილად მიდის წინ და ხდება მსოფლიოს ეკონომიკური ტენდენციების განმსაზღვრელი. ნელ-ნელა უკვე აზია უკითხავს დასავლეთს ლექციებს განვითარების ახლებურ მოდელებზე.

მოკლედ, ეს ყველაფერი უკვე მომავალი კი არა, ჩვენი აწმყოა.

რაც უფრო მალე გავაცნობიერებთ ყოველწამიერად ცვალებად რეალობას ჩვენ გარშემო, რაც უფრო გლობალურად ვიაზროვნებთ, მით უფრო მალე და ეფექტურად გავხდებით ამ ცვლილებების არა მომხმარებლები, არამედ შემოქმედები. ამაზე სახალისო და საინტერესო კი, მართლაც, არაფერია.

ჰო, ცხადია, ნეტარ არიან მორწმუნენი.

P.S. რა ამის პასუხია და, ამიერიდან „კინო“ ორ თვეში ერთხელ გამოვა. სამწუხაროდ, ქართული კინოინდუსტრია ჩვენს ყოველთვიურ რეჟიმს ვერ უწყობს ფეხს. კინოჟურნალს კი არ უნდა სულ უცხოურ კინოამბებზე წეროს.

მოგვწერეთ, გაგვიხარდება.
editor@shokoladi.ge

შორენა შავერდაშვილი

ნინო ბექიშვილი

და თუ თითოეულ ჩვენთაგანს ექნება წელიწადში
ხუთასი ფუნტი და და საკუთარი ოთახი...
ვირჯინია ვულფი

საკუთარი ოთახიცა და ხუთასი ფუნტიც დღესაც ისევე აქტუალურია, როგორც 70 წლის წინ, როცა ვირჯინია ვულფი „საკუთარ ოთახს“ წერდა და კაცობრიობის ერთი ნახევრისთვის მეორე ნახევრის თანასწორუფლებიანობის დამტკიცებას ცდილობდა. საკუთარი ოთახი სწორედ განმარტოების, საკუთარ ფიქრებთან მარტო დარჩენის უფლებას გულისხმობს და ერთნაირად გვჭირდება ყველას, ქალებსაც და მამაკაცებსაც. ეს, მართლაც, ნებისმიერი ადამიანის უფლებაა, მაგრამ არიან ბედნიერებიც - ისინი, ვინც საკუთარი ოთახში რაღაც მნიშვნელოვანს იწყებენ. ადამიანები, ვის შესახებაც „ცხელი შოკოლადის“ ამ ნომერში გიყვებით, ამ პრივატული სივრციდან საჯარო სივრცეში სხვადასხვანიარად წარდგებიან. ნიკო ინასარიძე და გიორგი მაისურაძე მეცნიერები არიან. გიორგი გერმანიაშია და იქიდან გვეხმიანება - უახლეს ისტორიას და ქართულ კულტურას იკვლევს. ნიკო ახლა ესპანეთშია და რას აკეთებს, ეს ძალიან ცოტა განდობილმა თუ იცის, ასეთი ელიტარული საქმე აქვს - აბსტრაქტული მათემატიკა. ანა არგანაშვილი კი პირველი ქალია, ვის შესახებაც მომიწია თქვენთვის მომეთხრო. ისე მოხდა, ჩემი რესპონდენტები აქამდე, სულ მამაკაცები იყვნენ. სტატიას რომ წაიკითხავთ, ანას პროფესიაზე მაშინ გაიგებთ. აქ კი იმას გეტყვით, რომ იშვიათად შემხვედრია ასეთი ხალასი და ენერგიული ადამიანი, ვისაც არ ეშინია იყოს პირველი და შეცდომები დაუშვას. სჯერა, მის შეცდომებზე სხვები უკეთ ისწავლიან.

და, მაინც, მგონია, რომ ყველაფერი საკუთარი ოთახიდან იწყება...

სალომე კიკალეიშვილი

ყველაზე მეტად იმაზე მეშლებოდა ნერვები, რომ ცისფერი ვიყავი და არა ვარდისფერი. არა, Barby Girl არაფერ შუაშია, კანის კინოფესტივალზე ვლაპარაკობ, სადაც ყოველდღიური გამოცემის ჟურნალისტები კისერზე ვარდისფერ აკრედიტაცაჩამოკიდებულები დადიოდნენ, და, რა თქმა უნდა, ყველგან პირველები შედიოდნენ, ხოლო ჩვენ, ცისფრები - ისაა, ადგილები დარჩა, შემოუშვი ეგენიც... ამიტომ, კანში ყოფნისას ერთადერთი ოცნება მქონდა - ვარდისფერი ვყოფილიყავი და „ეგენში“ რამენაირად მოვხვედრილიყავი ხოლმე. კინოდარბაზთან წამოჭიმულ უშველებელ რიგში, ჯერ იყო და, ლამის ერთი საათით ადრე ვდგებოდი, მერე „მაგ ეგენში“ თუ მოვხვდებოდი, დარბაზში შევდიოდი და, როგორც წესი, უმეტეს შემთხვევაში, 15-20 წუთში, ჰა, ჰა, ნახევარ საათში ვტოვებდი დარბაზს. რა ვქნა, ვერ მოგატყუებთ, წელს კანს აშკარად ძალიან სუსტი საკონკურსო პროგრამა ჰქონდა. საქმეს ხომ ვერც ვენდერსმა უშველა, რომლის ფილმში მარტო ფორთიშელის მუსიკა ვარგოდა, ვერც ფილიპ გარელმა გაგვახარა და არნო დეპლეშინის ფილმიდან 30 წუთში გამოსული, მარტო იმაზე ვფიქრობდი, ძალიან ეტკინა თუ არა სახე იმ კაცს, ფილმში, ასფალტს მთელი სიძლიერით რომ დაასკდა... თუმცა, ჯობს მეტი აღარ გავაგრძელო და კანის კინოფესტივალთან დაკავშირებით ჩემი აღშფოთებები თუ აღფრთოვანებები, კინოს აგვისტო-სექტემბრის ნომერში გაგიზიაროთ. რადგან, რამდენიც არ უნდა აფრიალოთ და ბერტყოთ უენდელ სთივენსონის ყდიანი „ცხელი შოკოლადის“ ეს ნომერი, შიგნიდან მაინც არ გადმოვარდება „კინო“. რატომ?

იმიტომ, რომ ჟურნალი „კინო“ სოლიდარობას უცხადებს ეროვნულ, ქართულ კინემატოგრაფს და უარს ამბობს, საკუთარი ფურცლები მხოლოდ უცხოური ამბებით გაავსოს. არ გჯერათ? უნდა დამიჯეროთ, იმას ხომ არ გიმტკიცებთ, ჩემი სვეტის ეს ფოტო კანში, გაგანია ფესტივალის დროს არის-მეთქი გადაღებული...

რაა? ჰო, ბანგლადეშია, ბანგლადეში, ერთ-ერთი ტბიანი სოფელი.

დათო ტურაშვილი

საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ თბილისში ჩამობრძანებული ხოსე კარერასის კონცერტის დაწყებამდე რამდენიმე წუთით ადრე იმავე ლოჟის კარი, სადაც ლაშა ბუღაძე იჯდა, ლევან თარხნიშვილმა შეაღო. ქალაქში, სადაც ნებისმიერ კონცერტზე ერთი და იგივე ხალხის დადის, რა გასაკვირია, რომ ესენიც ერთსა და იმავე ლოჟაში აღმოჩენილიყვნენ და ლაშა ბუღაძემ ცესკოს თავმჯდომარის დანახვისას ხმამაღლა, დემონსტრაციულად წარმოთქვა საბრალდებო ფრაზა:

- მთავარი გამყალბებელიც მოსულა! თაღლითმა ლევან თარხნიშვილმა არათუ არ უარყო მის მიმართ წაყენებული უსაშინლესი ბრალდება, არამედ სრულიად მოულოდნელი პასუხი გასცა გაღიმებულ ბუღაძეს:

- არჩევნები რომ არ გამეყალბებინა, ახლა კარერასის კი არა, უცნობის კონცერტზე იჯდებოდიო...

ლაშამ ეს ამბავი ახლახან (რამდენიმე თვის დაგვიანებით) მიამბო და მაშინვე ცხონებული ნოდარ დუმბაძე გამახსენდა, რომელიც ერთ უჩვეულო ამბავს, თურმე ძალიან ხშირად ყვებოდა ხოლმე.

სადღაც უკაცრიელისკენ მიმავალმა გეოლოგების ექსპედიციამ ტვირთის გადასაზიდად თურმე ვირი შეიძინა და როცა ტვირთი დააბინავეს და ვირი აღარ დასჭირდათ, რა ვქნათო, - შეწუხებულები დაფიქრდნენ. მაგრამ თურმე დიდხანს არ უფიქრიათ და ის ვირი იმ საღამოსვე დაკლეს იმ მიზეზით - ვირი რომ გავუშვათ, ამ ღამესვე ამ საცოდავს მგელი შეჭამსო.

უაღრესად ჰუმანურმა გეოლოგებმა მგლების შესაჭმელად საწყალი ვირი ვერაფრით გაიმეტეს და თვითონვე მოკლეს. სინამდვილეში მოკლეს და არა დაკლეს, როგორც ვამბობთ ხოლმე, რადგან რეალობა, თუკი ის მართლა არსებობს, გაცილებით სასტიკია, ვიდრე ჩვენ გვგონია...

კახა თოლორდავა

„არ მჯერა, რომ ჩემგან ინტერვიუს იღებ, მე კი, აი, ასე ვზივარ და ყველაფერ ამას ვიფერებ!“ - უენდელ სთივენსონი ამ სიტყვებს მთელი ჩვენი საუბრის დროს მანტრასავით იმეორებდა. მე მისი მესმის. ჩვენ უკვე ძალიან დიდი ხნის კარგი მეგობრები ვართ. ერთმანეთი ჯერ კიდევ იმ დროს გავიცანით, როდესაც თბილისში არც შუქი იყო და არც ხავერდოვანი განწყობა. ჩემმა მეგობარმა მთხოვა, ერთი ინგლისელი გოგო გამომიგზავნეს სტუმრად და იქნებ, დაელაპარაკოო. შევხვდით და დავილაპარაკეთ. მას შემდეგ ისე დავახლოვდით, რომ მისი პირველი წიგნის „ისტორიები, რომელიც მოვიპარე“ ერთ-ერთი პერსონაჟიც კი გავხდი. უენდი ამ წიგნს სწორედ იმ „ბნელ“ პერიოდში წერდა, როდესაც თბილისში ცხოვრობდა. სანთლები თუ უთავდებოდა და გარეთ გასვლა ეზარებოდა, პატარა ფარანი ეჭირა ხოლმე კბილებით და ისე აგრძელებდა წერას. ისე, ვისაც მისი აქაური თავგადასავლების შესახებ მეტის გაგება სურს: ა) თუ ინგლისური იცის, წავიდეს „პროსპეროს“ წიგნის მაღაზიაში და იყიდოს მისი „Stories I Stole“ ან ბ) თუ „უენოა“, ჩაუსაფრდეს ვინმე ქართველ გამომცემელს და ძალით აიძულოს ამ წიგნის თარგმნა/გამოცემა ქართულ ენაზე, თუნდაც იმიტომ, რომ ერთადერთი უფლება, რაც უენდიმ თავისთვის დაიტოვა პირველი, „ქართული“ წიგნის შემდეგ ისაა, რომ მისი აქ გამოცემის ყველა შესაძლებელი უფლება მის ხელთაა. ტექსტის ხარისხზე შესავალ სვეტში საუბარი, უბრალოდ, არაა საჭირო. იგივე გააკეთა მან თავის მეორე, „ერაყულ“ წიგნთან დაკავშირებით, რომელზეც ამ უკანასკნელი წლების განმავლობაში მუშაობდა და რომელიც დამთავრებისთანავე, ბევრი ვაჭრობის გარეშე, მისმა ინგლისელმა და ამერიკელმა გამომცემლებმა შეიძინეს. თუ ამ ინკარნაციაში თქვენი ძირითადი საქმიანობა ლიტერატურაა, ნუ შემეკითხებით, რამდენს უხდიან. მინიმუმ ორკვირიანი დეპრესია გარანტირებული გაქვთ! მოკლედ, უენდიმ ახალი წიგნი დაწერა, გაყიდა და პირველი, რაც აღებული ავანსით მოიმოქმედა, ისაა, რომ ერთი ბილეთი თბილისის მიმართულებით იყიდა და სამწლიანი პაუზის შემდეგ ისევ დაბრუნდა ქალაქში, რომელიც უყვარს. აქ კი მე დავხვდი და არცთუ ისე დიდი ხნის შებმის შემდეგ ვაიძულე, ჩვენი ჟურნალისთვის ჯერ ინტერვიუ მოეცა, მერე კი - ახალი წიგნიდან ერთ-ერთი თავის თარგმნის და მისი ქართულად გამოქვეყნების უფლება. „მომკლავენ, რომ გამიგონ!“ - იცინოდა ჩვენი საუბრის დროს. ვერაფერსაც ვერ უზამენ, რადგანაც ამ შემთხვევაშიც, წიგნის საქართველოში გამოცემის ყველა უფლება ისევ თავისთვის დაიტოვა. როდესაც უენდი თბილისიდან წავიდა, დავჯექი და მხოლოდ ამის შემდეგ წავიკითხე მთლიანად ეს წიგნი. მერე ჩემს თექვსმეტი წლის შვილს დავურეკე მოსკოვში და ვუთხარი, კარგი იქნება, თბილისში რომ ჩამოხვალ, თუ ჩემთან ერთად დაჯდები და ამ წიგნს წაიკითხავ-მეთქი. მერე კი, დიდხანს ვიჯექი და ვფიქრობდი, რომელ გამომცემელს დავსხმოდი თავს. რა თქმა უნდა, გადაწყვეტილება მივიღე. რა თქმა უნდა, გვარს არ გეტყვით. დაინტერესებულებს, გთხოვთ, დამიკავშირდეთ. უენდის ახალი წიგნის ერთადერთი ასლი საქართველოში ჩემთან ინახება.

მრავალპროფილიანი არტ-გალერეა თქვენთვის!

თუკი უჩვეულო აქსესუარებს, ავეჯს, ან თუნდაც სივრცის გასაფორმებლად დეკორატიულ ნივთებს ეძებთ, იცოდეთ, რომ თბილისში არის უკვე ასეთი ადგილი, სადაც დასავლურ-აღმოსავლური კულტურის გავლენით შექმნილ ორიგინალურ ნივთებს გადააწყდებით. ლესელიძის 6 ნომერში, დიუმას ქუჩის კუთხეში მდებარე „დიზაინ გალერიმ“ ახალსახლობა უკვე იზეიმა და მოდით, ერთ-ორ სიტყვას ამ ახლადგახსნილ გალერეაზე გეტყვით. ადრე, „ნომა სტუდიად“ ცნობილმა სახელოსნომ (ნინო ლიპარტელიანისა და მაკა ტაბატაძის ხელმძღვანელობით), გაფართოების მიზნით, გუგა კოტეტიშვილთან ერთად „არტ-დიზაინ გალერეა“ დააფუძნა. განახლებული შემადგენლობით და შეცვლილი პროფილით სამუშაო სტარტი ენერგიულად აიღეს და მუდმივმოქმედი, მრავალპროფილიანი გალერეა დააარსეს. უფრო მარტივად რომ აგიხსნათ, გეტყვით, რომ ამიერიდან, გალერეის დიზაინერები ორიგინალური ხელოვნების ნიმუშებს ინტენსიურად წარმოგვიდგენენ.

ბალიშები, სუფრები, საწოლის გადასაფარებლები, დეკორატიული ნატურმორტები, გუგა კოტეტიშვილის ტრადიციულად რკინის ფაქტურის ავეჯი, ჩანთები, ორიგინალური ქისები... მოკლედ, აქ ყველაფერია სახლისათვის და, რაც მთავარია - ხელით ნაკეთები. გამოფენილი ნამუშევრების გარდა „დიზაინ გალერი“ შეკვეთებსაც მიიღებს და სულ მცირე ხანში სამკაულებსაც შემოგვთავაზებს. რაც შეეხება სამოსს, აქ დღესდღეობით მხოლოდ სადღესასწაულო და საქორწინო კაბებს ქმნიან. გალერეის მიზანიც ხომ მრავალფეროვნება გახლავთ: ცოტა მხატვრობა, ცოტა დიზაინი, ცოტაც ეგზოტიკა, ცოტაც სიჭრელე, ცოტა კიდევ რაღაც... ოღონდ კარგი.

სხეულის დრამატული ისტორია

მხატვართა წრეში მას ფერმწერად უფრო იცნობენ. ზოგმა არც ის იცის, რომ მხატვარი ვახო ბუღაძე განათლებით მოქანდაკეა. ფიგურისადმი მის დაინტერესებასაც სწორედ ამ პროფესიით ხსნის. მხატვრის ბოლოდროინდელი გრაფიკული სერია იმდენად პლასტიკურია, რომ მის მიერ შექმნილი ფიგურების საბედისწერო ისტორიებსაც კი ამოიცნობ. ნამუშევრები გერმანელ ექსპრესიონისტებსაც მოგვაგონებს, მაგრამ, ამავე დროს, ავტორის ინდივიდუალურობასაც უსვამს ხაზს. მხატვრის სხეულის ვარიაციები, ხელოვნების ამ თითქოსდა გაცვეთილ თემაზე, მაინც სიახლის შთაბეჭდილებას ტოვებს.

ის, რომ ვახო ბუღაძე „არასალონურ“ მხატვართა წრეს მიეკუთვნება, პროფესიონალი დამთვალიერებლისთვის უცხო არაა. ის საგანგებოდ არ მუშაობს ნამუშევრის ზედაპირის ხარისხზე. ოდნავ შელახული ქაღალდი და, თითქოსდა, ერთგვარი „დაუდევრობა“ მის ნახატებს განსაკუთრებულ ხიბლსაც კი სძენს. ამიტომაც მიიჩნევენ, რომ მისი შემოქმედება შესაძლოა, პროფესიონალებისთვის უფრო მისაღები იყოს, ვიდრე მოყვარულებისთვის.

კარგა ხანია თბილისში გამოფენა არ ჰქონია. საექსპოზიციო სივრცე ვახო ბუღაძის გრაფიკას გალერეა „ბაიამ“ დაუთმო. პერსონალურ გამოფენას „სხეული“ ჰქვია, მხატვარი თავის ნამუშევრებში ცდილობს კონკრეტული სხეულების ფსიქოლოგიური განცდები გვიჩვენოს. მიუხედავად იმისა, რომ ქალის შიშველი ფიგურებიდან ზოგს არც თავი უჩანს, ზოგს კი სახე აქვს დაფარული, მაინც სახასიათო სურათი იქმნება. სჭარბობს „სათნოების სახლის“ თემა - „ეს დაწესებულება ჩემი სახლის პირდაპირ არის და იმიტომაცო“. იქვე „ჰაჯი მურატის“ მოკვეთილი თავი ან თუნდაც მოწყენილი ანგელოზი, ნათლად მიგანიშნებთ, რომ ავტორი ყველაზე მეტად დრამატულ და მძიმე თემებს ეხება. მძაფრად ნაჩვენები სხეულის ისტორია ვახო ბუღაძემ ძველ მეგობრებსა და პედაგოგებს მიუძღვნა.

ავტორი: მაია ცეცაძე, ფოტო: ქეთო ცაავა

ელენე ახვლედიანის ახალი კატალოგი

ელენე ახვლედიანის უამრავი ტილო კერძო კოლექციებში ინახება. ამ ნაუშევრების სისტემატიზაცია, აღნუსხვა და გამოცემა „გალერეა ბაიამ“ კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროსა და გ. ჩუბინაშვილის სახელობის ხელოვნების ისტორიის ეროვნული კვლევის ცენტრის მონაწილეობით გადაწყვიტა და ელენე ახვლედიანის ახალ ალბომზე მუშაობა დაიწყო. კატალოგში მხატვრის კერძო კოლექციებში დაცული, აქამდე უცნობი ან ძალიან ვიწრო წრისათვის ცნობილი ნამუშევრები შევა. გალერეის პროექტი არა მხოლოდ ალბომის გამოცემას, არამედ, გამოფენებსაც ითვალისწინებს. პირველი გამოფენა „ბაია გალერეაში“ 17 ივნისს გაიხსნა. გალერეაში მხატვრის ორმოცდაათი ტილო გამოფინეს, აქედან დაახლოებით თხუთმეტამდე სრულიად უცნობი ნამუშევარი. თუ ასე გაგრძელდა, პროექტის ორგანიზატორებს მზადების ექვსთვიან პერიოდში საკმაოდ დიდი მასალა დაუგროვდებათ.

„ნარიყალა“, „ალაზნის ველი“, „სოფელი ღამით“, „დრანდა“, კოსტიუმების ესკიზები... ნახატების ჟანრი ტრადიციულია, ელენე ახვლედიანის ხელწერასაც იოლად იცნობთ, თუმცა, გალერეაში გამოფენილი ნამუშევრები ნამდვილად დაგარწმუნებთ, რომ ახალი კატალოგი ელენე ახვლედიანის შემოქმედებას გაცილებით სრულად წარუდგენს ფართო საზოგადოებას...

პ.ს. თუ ელენე ახვლედიანის ნახატები თქვენს კოლექციაშიც ინახება და გსურთ, რომ ის ახალ კატალოგში განთავსდეს ან შედგომში გამოიფინოს, მაშინ ნუ დააყოვნებთ და „ბაია გალერეას“ მიმართეთ!

ავტორი: მაია ცეცაძე

როგორც 30 წლის წინათ - „წმინდა გიორგის“ დახურული ჩვენება პანტომიმის თეატრში

ადრე, 30 წლის წინათ, ჩვეულებრივ, ასე ხდებოდა - სპექტაკლი, სანამ პრემიერა გაიმართებოდა, ჯერ ცეკას ჩინოვნიკებს უნდა ენახათ, უფროსი ძმის მახვილ თვალს რამე რომ არ გამოპარვოდა - ან ანტისაბჭოთა ფრაზა, ან ქალის შიშველი მუხლი, ან... მოკლედ, სიფრთხილე იყო საჭირო. მაგრამ ხშირად, ქართველი უფროსი ძმა ორივეს თუ არა, ცალ თვალს მაინც ხუჭავდა ხოლმე, და მაშინ, თეატრალები და მათთან ერთად ქართული საზოგადოების რაღაც ნაწილი გამარჯვებას ზეიმობდა და არტისტებს ცრემლმორეული უკრავდა ტაშს. ჯერ არ ვიცით, იზეიმებენ თუ არა გამარჯვებას პანტომიმის თეატრში, თუმცა, ცოტა ხნის წინ, „წმინდა გიორგის“ დახურულ ჩვენებაზე რომ მივდიოდი, ასე მეგონა, დრო 30 წლით უკან გადავარდა. ასე იყო თუ ისე, ერთმა კარგმა ადამიანმა დამპატიჟა და 2008 წლის 30 მაისს აკრძლული სპექტაკლის, „წმინდა გიორგის“ დახურულ ჩვენებაზე მოვხვდი.

როცა საპატრიარქოში გაიგეს, რომ ამირან შალიკაშვილი „წმინდა გიორგის“ მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე დგამდა, სასწრაფოდ გაავრცელეს განცხადება - „რამდენადაც სჯულის კანონი და საეკლესიო ტრადიცია სრულიად მიუღებლად მიიჩნევს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდანებთან დაკავშირებით სპექტაკლის დადგმას, საპატრიარქომ თხოვნით მიმართა ბატონ ამირან შალიკაშვილს თავი შეეკავებინა ამგვარი ქმედებისაგან. ვიმედოვნებთ, რომ სპექტაკლის ავტორიცა და თეატრის დასიც ანგარიშს გაუწევს საპარტიარქოს პოზიციას.“

მარჯანიშვილის თეატრში ბევრი ნამდვილად არ უფიქრიათ, ეგრევე გადაწყვიტეს, მართალია უფროსი ძმაო და შალიკაშვილის დასს საკუთარი სცენა აღარ დაუთმეს. კულუარებში კი ალაპარაკდნენ - ო, ეს მკრეხელები, აბა, ვინ გაიგო წმინდანების კოლგოტკებში თამაში, პანტომიმა ნამდვილად არაფერად ვარგა ამგვარი თემებისთვისო. ამირან შალიკაშვილმა, მობრძანდით, ბატონო, ნახეთ სპექტაკლი, არავის ვაყენებთ შეურცხყოფას, არც იმ მსახიობებისთვის ჩაგვიცმევია კოლგოტკები, ვინც წმინდანების როლებს თამაშობენო და საპატრიარქოს წარმომადგენლები სპექტაკლის სანახავად დახურულ ჩვენებაზე დაპატიჟა, სადაც ისინი არ მოსულან. ამ საკითხს პრესაც გამოეხმაურა. ამირან შალიკაშვილმა, რადიოეთერში ნინია კაკაბაძესთან ინტერვიუს დროს ბრძანა - „მე არ მესმის საპატრიარქოსი, მოხდა თავდასხმა თეატრზე, მგონია, რომ საპატრიარქო პოზიციას შეიცვლის. ახლა მთავარი პატრიარქის გადაწყვეტილებაა, ყველაფერი ისე იქნება, როგორც ის გადაწყვეტს... მე არავის ვეწინააღმდეგები, თუმცა, ველოდები ჩვენი პატრიარქის კეთილ ნებას“. ამ სიტყვებში დიდი რიდი და კრძალვა იგრძნობა სარწმუნოების, ეკლესიისა და საქართველოს პატრიარქის მიმართ. მიუხედავად იმისა, რომ ცნობილმა არტისტმა იცის, რომ საპატრიარქოს უფლება არა აქვს საერო ცხოვრებაში, მით უმეტეს, თეატრების რეპერტუარში ჩაერიოს, ის მაინც ფრთხილობს. აბა, რა, სიფრთხილეს თავი არ სტკივა! მით უმეტეს, ჩვენში, სადაც კედლებსაც კი ყურები აქვთ გამობმული!

თუმცა, მაინც ასე მგონია, ამ სპექტაკლის თემატიკით, ამირან შალიკაშვილმა სწორედ მართლმადიდებლობით და რელიგიურობით ქართული საზოგადოების საყოველთაო გატაცებას მოუხადა ხარკი. პანტომიმის თეატრის ხელმძღვანელმა გადაწყვიტა, სწორედ ამ ენით მოეთხრო წმინდა ნინოს, წმინდა გიორგისა და სასტიკი იმპერატორის, დიოკლეტიანეს საქვეყნოდ ცნობილი ამბავი და დღეს აღიარებულ და მიღებულ ქართულ დისკურსში ასე ჩაწერილიყო. სიმართლე რომ ვთქვა, თემატიკამ მეც არ მომხიბლა. უფრო სწორად, თეატრის სცენაზე პირჯვრის წერის ხშირმა სცენებმა, ცოტა არ იყოს, გამაღიზიანა (სახალხოდ რომ იწერენ პირჯვარს, სულ მეჩვენება, რომ ყველაზე საკრალური და ინტიმური, ის, რაც უცხო თვალისგან დაფარული უნდა იყოს, გარეთ გამოაქვთ). წარმოდგენა მთლიანად დასავლურ ტრადიციას და კლასიკურ მუსიკას ეყრდნობა და ნეიტრალური სიუჟეტიც რომ მოერგოთ ამ სპექტაკლისათვის, მგონი, არც არაფერი დაშავდებოდა. გასაგებია, პანტომიმის ენა ჟესტების და მოძრაობების ენაა და მაყურებელმა რომ გაიგოს, ძველი ბერძნული მითების გმირებზეა სპექტაკლი თუ მართლმადიდებელ წმინდანებზე, ამისთვის მსახიობებს სხვა რა დარჩენიათ, ისევ პირჯვარი უნდა გადაიწერონ. თუმცა, ეს ბევრსაც ვერაფერს აკლებს სპექტაკლს - საკმაოდ ცოცხალი, დინამიური და მოულოდნელი სანახაობა თამაშდება სცენაზე და თუ აკრძალვას გადაურჩა, მაყურებელი ნამდვილად ისიამოვნებს. რეჟისორს და ახალგაზრდა მსახიობებს ნამდვილად კარგად უმუშავიათ და ძალიან საწყენი იქნება, თუკი სპექტაკლი დღის სინათლეს ვერ იხილავს. გულდასაწყვეტი კიდევ ერთი რამ იყო - პანტომიმის თეატრის შენობა რუსთაველის გამზირზე სრულიად გაპარტახებულია, გაურემონტებელი, მოუვლელი. ასეთ სცენაზე თამაში წარმოუდგენელია. დასი დღეს შენობის გარეშეა დარჩენილი. პანტომიმის თეატრი სულ რამდენიმეა მსოფლიოში და მგონია, ამ პატარა თეატრის გარემონტება ძალიან რთული არ უნდა იყოს.

დღეს ეკლესია, ქართული კონსტიტუციის მიხედვით, გამოყოფილია სახელმწიფოსგან. ეკლესიას შეუძლია მორწმუნე ადამიანებს, მრევლს უთხრას - ეს მკრეხელური სპექტაკლია და ნუ წახვალთ, ნუ ნახავთო; ისინიც არ წავლენ, ან წავლენ კიდეც - ესეც მათი უფლებაა. მაგრამ როცა საპატრიარქო პირდაპირ ამბობს, რომ დასმა თავი უნდა შეიკავოს სპექტაკლის თამაშისგან, რადგან ამას სჯულის კანონი კრძალავს, - ამის გაგება, ცოტა არ იყოს, მიჭირს. ყველაზე უცნაური მაინც მარჯანიშვილის თეატრის ხელმძღვანელობის საქციელია, როცა ის საპატრიარქოს წერილის შემდეგ ამირან შალიკაშვილის დასს სცენას აღარ უთმობს. მარჯანიშვილის თეატრში, როგორც ჩანს, არ დაფიქრდნენ იმაზე, რომ თავისუფლება ძალიან ფაქიზი და მოსაფრთხილებელი რამაა. თუკი ჩვენ დღეს დავუშვებთ, რომ ამირან შალიკაშვილისა და მისი დასის თავისუფლება შეიზღუდოს და პანტომიმის თეატრის დასაცავად ხმას არ ამოვიღებთ, ხვალ ჩვენსავე თავისუფლებას დაემუქრება საფრთხე. ხვალ შეიძლება მარჯანიშვილის თეატრს მოაკითხონ და სჯულის კანონის მიხედვით დაუწყონ სწორება და შეკრეჭ-შემოკრეჭა სპექტაკლებს, მერე შეიძლება ისიც კი თქვან, მსახიობობა ცოდვააო (ასე წერია დიდ სჯულის კანონში). მაშინ რაღას ვიზამთ? დაბოლოს - დახურულ ჩვენებას დახურული მსჯელობა მოჰყვა, სადაც ყველაზე ხშირად გაისმოდა, პატრიარქმა ეს არ იცის, რომ იცოდეს ამას არ დაუშვებდა, ისევ პატრიარქის იმედი გვაქვს... ამ ფრაზებმა, რატომღაც, ოცდაათი კი არა, სამოცი წლის წინანდელი ამბები მომაგონა.

ავტორი: ნინო ბექიშვილი

ტაიმ-აუტი

TOM TAILOR - უკვე ქართველი მომხმარებლისთვის

იყო პერიოდი, როდესაც ჩაცმის მოყვარულები, ცნობილი ბრენდის სამოსს სამივლინებო ვოიაჟებისას ხელს გამოაყოლებდნენ, ან რომელიმე უცხო ქვეყანას საგანგებოდ „შოპინგისთვის“ სტუმრობდნენ ხოლმე. თუმცა, ბოლო დროს ჩვენს დედაქალაქში მომრავლებულ მაღაზიათა ქსელს თუ გადავხედავთ, ადვილად შევნიშნავთ, რომ მაღაზიების რაოდენობასთან ერთად, ცნობილი ბრენდების წარმომადგენლობებიც მომრავლდნენ. ვინც „ტომ ტეილორის“ პროდუქციას კარგად იცნობთ, ან თუნდაც, ჯერ კიდევ არ იცნობთ, მაშინ იცოდეთ, რომ ამ ბრენდის ნაწარმის შეძენას უკვე თბილისშიც შეძლებთ. პეკინის 5 ნომერში, 12 ივნისს ოფიციალურად „ტომ ტეილორის“ მაღაზია გაიხსნა.

1962 წელს დაარსებული გერმანული ბრენდის ძირითადი წარმომადგენლობა ჰამბურგში იმყოფება. ინფორმაციისთვის: „ტომ ტეილორის“ პროდუქცია 40 ქვეყანაში, 6 ათასზე მეტ სავაჭრო ობიექტში იყიდება. ამ ქვენების რიცხვს კი უკვე საქართველოც შეუერთდა. ბრენდს სულ რამდენიმე ხაზი აქვს: ქალის, მამაკაცის, ბავშვის, „კიდსი“. „ტომ ტეილორის“ პირველი მაღაზია თბილისში საწყის ეტაპზე გთავაზობთ ქალისა და მამაკაცის ხაზს, რომელთა მიმართულებაც ორგვარია: „დენიმი“ (რომელიც ხალასი ფერებით შექმნილ, ძირითადად თინეიჯერულ სტილს მოიცავს) და „ქეჟუალი“ (ასევე თავისუფალი სტილის სამოსი, ოღონდ, ოდნავ „დამჯდარი“ ფერებით). კოლექციას თვეში ერთხელ განაახლებენ. სამომავლოდ კი მაღაზიის მესვეურები ქსელის გაფართოებასაც გეგმავენ და გვპირდებიან, რომ ქალისა და მამაკაცის ხაზს, მალე ბავშვის ხაზი, აქსესუარები და პარფიუმერიაც შემოემატება.

„საქართველოს ბანკის“ საჩუქარი ბელორუსებს

2008 წლის მაისში, ნიკო ფიროსმანის ნამუშევრებმა ბელორუსის საზღვარი პირველად გადაკვეთა. ამ ინიციატივის შედეგად კი ბელორუსის რესპუბლიკის ეროვნულ სამხატვრო მუზეუმში ფიროსმანის ნახატებმა სამი თვით დაიდო ბინა. თუმცა, ყველაფერი მაისამდე გაცილებით ადრე დაიწყო. ანუ მაშინ, როდესაც „საქართველოს ბანკმა“ გაფართოების მიზნით ბელორუსში საშუალო სიდიდის ბანკი შეიძინა. „საქრთველოს ბანკსვე“ ეკუთვნის ინიციატივა, რომ მინსკში ქართველი მხატვრის შემოქმედება წარმოეჩინა. საქართველოს შ. ამირანაშვილის სახელობის ეროვნულ მუზეუმში დიდი მხატვრის 24 ფერწერული ტილო შეარჩიეს და ბელორუს დამთვალიერებლებს ფიროსმანის ნახატები „ცოცხლად“ წარუდგინეს. ბელორუსის რესპუბლიკაში საქართველოს საელჩოს, საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს ხელშეწყობით, მინსკში „საქართველოს ბანკის“ მიერ „ბელორუსის სახალხო ბანკის“ 70 %25-ის შეძენისადმი მიძღვნილი ღონისძიება 28 მაისს საზეიმო ვითარებაში გაიხსნა. ნიკო ფიროსმანის პირველ გამოფენაზე მნახველები ერთხმად აღიარებდნენ, რომ ფიროსმანის ნახატების ხილვას დიდი ხანი ნატრულობდნენ.

საგანგებოდ ამ გამოფენისთვისვე შეიქმნა ექსპონირებულ ნამუშევართა აღმნუსხველი კატალოგი, რომელიც მუზეუმში შემოსულ დამთვალიერებელს ქართველი მხატვრის შემოქმედების შესახებ საერთო წარმოდგენას შეუქმნის.

ავტორი: მაია ცეცაძე

შემოსული წერილები

გამოხმაურება „ცხელი შოკოლადის“ 38-ე ნომერში დაბეჭდილ ნინო დანელიას კომენტარზე „საქართველო ნეონაციზმის საფრთხის წინაშე დადგა“

წერილი იბეჭდება რედაქტირების გარეშე

ერთიანობის პრობლემა ჰეტეროგენულ საზოგადოებაში

ლეგენდარულ 60-იანებში, მაშინ, როდესაც ჯონ ტოლკიენის „ბეჭდების მბრძანებელი“ სულ რაღაც 10 წლის გამოცემული იყო და მეამბოხე სტუდენტები ერთმანეთის მიყოლებით იკავებდნენ ამერიკის საუნივერსიტეტო ქალაქებს, პროტესტის მარშებზე პირველად გაჩნდა ლოზუნგი „გენდალფი პრეზიდენტად!“. თეთრწვერა, ყალიონიანი, კეთილი ჯადოქარი წიგნის ფურცლებიდან უნდა მატერიალიზებულიყო სახელმწიფოს მეთაურად. იმ მომენტში რომანის მითოპოეტური სამყარო თითქოს შეერია დასავლური სამყაროს ყოველდღიურობას და დაიწყო პირადად ჩემთვის ძალიან ძვირფასი „ტოლკიენის სამყაროს“ მშენებლობა.

ცნობილია, რომ ჰეტეროგენული საზოგადოებები გამოირჩევიან „შიდა გამყოფი ხაზების“, ანუ საზოგადოებაში ჩამოყალიბებული სეგმენტების არსებობით. მაგრამ, ნებისმიერ არაერთგვაროვან საზოგადოებას, თუნდაც ისეთს, რომელშიც უაღრესად მკვეთრადაა გამოხატული სოციალური, კონფესიური, ეთნიკური თუ კულტურული „გამყოფი ხაზები“, თუნდაც ჩვენ საზოგადოებას, სადაც ძალიან დიდია შემადგენელ სეგმენტებს შორის დაძაბულობის პოტენციალი, აქვს შეთანხმებული მოქმედების უნარი. ამას ხელს უწყობს ისეთი ნიშნების არსებობა, როგორიცაა კომპრომისი, ურთიერთქმედება, თანხმობა და ინტეგრაცია. მიუტევებელი და შეუწყნარებელი კატეგორიები ბუნებაში არ არსებობს. ყოველთვის შეიძლება გამოინახოს ისეთი ფასეულობა, რომლის ირგვლივაც ყველა მხარე შეთანხმდება. ამიტომაც, როგორც წესი, ერთიანობის მოდელის ფორმირება უკავშირდება ხოლმე იდენტობის საკითხებს. საზოგადოების პოტენციურად მაიდენტიფიცირებელი თვისებები შეიძლება იყოს: საერთო ისტორიული გამოცდილება, ენა, კულტურა და რელიგიური ტრადიციები, ზნეობრივი პოსტულატები და ა.შ. თუმცა, როგორც „პრაქტიკამ“ აჩვენა, პრობლემა იმაში მდგომარეობს, რომ საზოგადოებრივი მორალი, მისი „ზნეობრივი კოდი“ საკმაოდ რთულად ექვემდებარება დეფინიციას. ერთი შეხედვით, ტოლკიენის იდეალები ყველა სეგმენტისათვის მისაღები უნდა ყოფილიყო, მაგრამ არიზონის შტატის ადმინისტრაცია გამოვიდა წინადადებით, სასკოლო პროგრამიდან ამოეღოთ „ბეჭდების მბრძანებელი“, რადგან მასში დეკლარირებული „ერთადერთი ჭეშმარიტი რელიგიის მორალური უპირატესობა, რასობრივი და გენდერული ერთიანობის პრობლემა ჰეტეროგენულ საზოგადოებაში გენდალფი პრეზიდენტად! გამოხმაურება „ცხელი შოკოლადის“ 38-ე ნომერში დაბეჭდილ ნინო დანელიას კომენტარზე „საქართველო ნეონაციზმის საფრთხის წინაშე დადგა“ წერილი იბეჭდება რედაქტირების გარეშე შემოსული წერილები 30 ცხელი შოკოლადი დისბალანსი“ (დადებითი გმირები ძირითადად თეთრი რასისა და მამრობითი სქესის წარმომადგენლები არიან) დისკრიმინაციული ხასიათის აღმოჩნდა, რაც არიზონელ ბავშვებში განავითარებდა შეუწყნარებლობასა და ფანატიზმს. ასე გადაუღობა გზა თეთრი სახლისაკენ მიმავალ გენდალფს პოლიტკორექტულობის მეშვეობით მზაკვარმა სარუმანმა. პოლიტკორექტულობა იმისთვისაა მოგონილი, რომ გააფერმკრთალოს საზოგადოების შინაგანი საზღვრები და შეასუსტოს დეზინტეგრაციული პროცესები, მაგრამ ამ მექანიზმის გამოყენება შესაძლებელია საწინააღმდეგო „მიმართულებითაც“ - საზღვრების გამკვეთრებისა და გაღრმავების მიზნით. ეს უკვე შავი მაგიის სფეროა და მისი უბადლო ოსტატია ისტარის ორდენის ყველაზე მზაკვარი ჯადოქარი სარუმანი.

რამდენადაც რთულია იმის განსაზღვრა, თუ რა არის კარგი და „მორალური“, იმდენად ყოველთვის უადვილდება ხოლმე საზოგადოებას ცუდ, არაკორექტულ საქციელთა ნუსხის შედგენა. მაგალითად, ცუდია, როდესაც ამბობ: სად ყავთ ზულუსებს ტოლსტოი, ან პაპუასებს - პრუსტიო. ასეთი გამონათქვამის ავტორს სარუმანი კუდით ქვას ასროლინებს, თუნდაც ის იყოს შესანიშნავი ამერიკელი მწერალი, ნობელის პრემიის ლაურეატი სოლ ბელოუ. ცუდია, თუ ამბობ, რომ ახალი ევროპის შექმნის პროცესში შეუძლებელია არ მოხდეს გათვალისწინება ქრისტიანული ტრადიციისა, რომელიც იყო და დღესაც აუცილებელია ევროპის მომავლისთვისო. ამისათვის ოროდრუინის ცეცხლი არ აგცდება, თუნდაც ევროკომისიის თავმჯდომარე რომანო პროდი იყო.

ყველაფერი შეთანხმებაზეა. თუ საზოგადოება შეთანხმდა, რომ შადრევნები, ოქროცურვილი ქანდაკებები, პატრინოტის მელოდიები და მთელი ეს სოცრეალისტური ლანდშაფტი „კარგია“, ხოლო შენ მაინც ვერ ეწერები ამ საბჭოურ სულიერ-ფსიქოლოგიურ კონტექსტში და მის ავტორებს შეახსენებ, რომ „ეს საქართველოა“, მაშინ სარუმანი თავისი „სახალხო ბრალმდებლის“ სხეულში ჩასახლდება და „რუსეთისმოყვარულ ფსევდოპატრიოტად“ გამოგაცხადებს. თუ ტაძრის წინ ჩავლისას პირჯვარს გადაიწერ - რელიგიურ ექსტრემისტად შეგრაცხავს. მერე ბოლნისის სიონის ფასადზე გამოსახული ჯვრის მოხაზულობაში შეფარულ ნაცისტურ სიმბოლიკას შეამჩნევს და ლიბერალური სიფხიზლის გამახვილებისაკენ მოუწოდებს მშრომელებს. ჩვენ ხომ ვერ ვიტანთ ცვლილებებს. სარუმანიც არ იცვლება, მისი მეთოდები ზუსტად ისეთია, თავის დროზე სიმონ ყაუხჩიშვილს, გიორგი წერეთელს და შალვა ნუცუბიძეს გაზეთ „კომუნისტის“ ფურცლებიდან ფაშისტურ შეთქმულებაში რომ ადანაშაულებდა ან საბჭოთა ხალხის ყველაზე ვერაგ მტერს, „ცერკოვშჩინას“ რომ უცხადებდა დაუნდობელ ბრძოლას. „ქრისტიან-დემოკრატებმა ქართულ საზოგადოებას მუხანათური ანკესი გადაუგდეს“, „საქართველო მონური და პატრონ-ყმული ფსიქოლოგიით ვეღარ იცხოვრებს“, „არა, არ გვინდა ასეთი საქართველო“ - აბრიალებს თვალებს სარუმანის პარტკომი ნინო დანელია. „ცხელი შოკოლადის“ მაისის ნომერში (2008, N38) მისი წერილის „საქართველო ნეონაციზმის წინაშე დადგა“ წაკითხვის შემდეგ ბორის პასტერნაკზე გამოცხადებული ნადირობის დროს შექმნილი სანიმუშო ფორმულა გამახსენდა: „Я роман Пастернака не читал, но осуждаю!“. საკვირველია, რომ წერილის ავტორს საბჭოთა ზეინკლების, ხარატებისა და მეშახტეების მსგავსად ისე შეუძლია „დაგმოს“, რომ არც კი შეეცადოს სიმართლის გარკვევას. მას რომანის წაკითხვა არ სჭირდება, ყდის შეფერილობითაც კი ხვდება მის შინაარსს. მისთვის მთავარი ქრისტიან-დემოკრატიული დროშის დიზაინია, რომელიც, რატომღაც ჰიტლერულ გერმანიას აგონებს.

სარუმანი სხვა ჯადოქრებისაგან გამოირჩევა დარწმუნების განსაკუთრებული უნარით, რასაც ვერ ვიტყვით მის ქართულ ინკარნაციაზე. ამ შემთხვევაში კომპეტენტურობის აშკარა დეფიციტთან გვაქვს საქმე. ნინო დანელიამ არ იცის, რომ სიტყვა „ინვალიდი“ ისევ აქტიურად გამოიყენება არა მარტო საქართველოს კანონმდებლობაში, არამედ გაეროს ოფიციალურ მასალებშიც კი და პარიზელები ინვალიდთა სახელმწიფო სახლს ჯერ კიდევ Les Invalides ეძახიან. მან არ იცის, რომ ვაჟა-ფშაველას სიტყვებია: „თუ ვინმე იტყვის ამას, ყველა ერები ერთნაირად მიყვარსო, - სტყუის, თვალთმაქცობს: ან ჭკუანაკლებია, ან რომელიმე პარტიის პროგრამით არის ხელფეხშებოჭილი“, მან არ იცის, რომ ქრისტიან-დემოკრატების პროგრამაში ხაჭაპურის ცხობაზე არაფერია ნათქვამი... ერთი სიტყვით, не читала, но осуждает. ჩვენც თავს ჩავღუნავთ და შემოსული წერილები ჩვენი სეგმენტირებული საზოგადოების გაერთიანებაზე ოცნებას დროებით თაროზე შემოვდებთ, მშრომელთა კოლექტივების ორგანიზებულ მრისხანებას კი მდუმარედ შევხვდებით, რადგან „სხვა დრო“ მოვიდა, როგორც კი ხმას ამოიღებ, მაშინვე პოლიტკორექტულობის წითელ ბარათს დაგიძრობს სარუმანი. ილია ჭავჭავაძისა არ იყოს, „ეხლანდელ წვრილფეხობას რომ უთხრათ, - შენი აზრი ლიბერალური არ არის, რეტროგრადულიაო, მაშინვე შიშით ფერი ეცვლება და, რაც გინდა მართალი იყოს, ენა მუცელში ჩაუვარდება, - ეს რა ღმერთი გამწყრომიაო. აღარავინ დაეძებს, - მართალს თავისი საკუთარი ფასი აქვს, თუ არა, და ამ მხრით აზრის ჩხრეკაში აღარავინ შედის“. აზრის ჩხრეკაში ახლა მხოლოდ ტოლკიენის სამყარო თუღა დაგეხმარება კაცს. ეს სამყარო იმიტომაც მიყვარს, რომ მასში ყველა ეპიზოდი, რომელშიც ჩანს წინასწარგანსაზღვრულობა, საბოლოო ჯამში გადაიქცევა ხოლმე მოთხრობად გმირის თავისუფალი ნების, მისი პერსონალური არჩევანის შესახებ. როჰანის მობინადრენი შეკითხვაზე: „რა ამბები მოგვიტანე ჩრდილოეთის მიწებიდან?“ - არაგორნისაგან პასუხად იღებენ: „მე მოგიტანეთ არჩევანი!“. ჰოდა ჩვენც, მუცელშიენაჩაგდებულმა, რეტროგრადმა ჰობიტებმა ჩვენი არჩევანი (სულ 153 662 ელექტორალური ხმა) უკვე გავაკეთეთ გენდალფის სასარგებლოდ. ახლა ისღა დაგვრჩენია, ევროპის ჩემპიონატს ჩავუჯდეთ და თავი სტადიონზე - პოლიტკორექტულობისაგან ყველაზე თავისუფალ სივრცეში წარმოვიდგინოთ, სადაც ჰეტეროგენული საზოგადოების ყველა სეგმენტი ერთიანდება, სადაც იძულებით მარგინალიზებული ტრადიციები ისევ ცენტრალურ ადგილს იკავებენ და ყველაფერს თავისი სახელი ერქმევა: აფროამერიკელს - ზანგი, ძირძველ ამერიკელს - ინდიელი, გეოკორექციას - მიწისძვრა, სქესის კორექციას - სქესის შეცვლა, სადაც მთელი ხმით შეიძლება დაიღრიალო: „სუდია .....სტ!“ და ეს ხახვიხით შეგრჩეს, რადგან მილიონობით გულშემატკივრის შეძახილში სარუმანი და ნინო დანელია შენ ხმას ვერ გამოარჩევენ.

ნიკოლოზ ლალიაშვილი
პარლამენტის წევრი,
პარტია „ქრისტიან-დემოკრატიული მოძრაობის“ პოლიტიკური მდივანი

აქცენტი

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

ეს იაპონური წარწერა ასე ითარგმნება: „მე ბებიაჩემს ვგავარ“. საქმე ისაა, რომ ამ პლაკატის ავტორმა მხოლოდ ის იცის, რომ ბებია მისი იაპონელი იყო. სად დაიბადა ეს პატიოსანი ქალი, ბაბუა სად გაიცნო, რამდენი წლისა მოკვდა - უცნობია. შესაბამისად, შთამომავალმა გადაწყვიტა, რომ ბებია ლამაზი ქალი იყო და სულ ასეთად დარჩა, დაბადებიდან გარდაცვალებამდე. ბებია ახლაც ასეთია, და ის, ბატონი ლაშა მდინარაძე, ძალიან ჰგავს თავის ბებიას.

ჩემი ბებია კი ნამდვილი ბებიაა, თუმცა, ცოტა ზღაპრის გმირი. ის ამქვეყნად ყველაზე ლამაზ ადგილას ცხოვრობს. მას იმდენი ადამიანი ჰყავს გაზრდილი, რამდენსაც ზოგი არცკი იცნობს. ჩემი ბებია საოცარ ამბებს ჰყვება დევების შეცვლილი ბავშვების თუ პირველ მსოფლიოში წასული მამაკაცების შესახებ. ბებიამ ყველაფერი იცის და ყველაზე ძალიან მე ვუყვარვარ - ამ უკანასკნელში მისი მრავალი შვილიშვილი შემედავება, მაგრამ მერე, რა...

როცა პატარა ვიყავი, მეგონა, რომ ყველა ბებია ასეთია. თურმე სად ვარ! ამ ერთ რამეში გამიმართლა მაგრად, თორემ მერე ბებიები გავიცანი - მტერს და ავს, რაც ძალიან ლოგიკურია: უხასიათო ქალებს რა დალევს და მათი უმრავლესობა ხომ ადრე თუ გვიან ბებია ხდება. გგონიათ, გაბებიება გაკეთილშობილების საწინდარია? სულ პირიქით!

მეგობრებს გადავხედე. ერთის ფეხმსუბუქი ბებია და მისი ორი უყოფაქცევო და ეჭვიანობის ნიადაგზე სამ დღეში ერთხელ ერთმანეთს წყევლიდა და ასისხლიანებდა. მეორეს ბებია ტაშკენტში ნარკოტიკებით ვაჭრობის გამო ციხეში იჯდა. მესამეს ბებომ დამშვიდობებისას მიაძახა: „ნახვანდით, შენ არ გეღირსა მისვლა სახლანდით!“ ერთ დღემდე ლამაზ ბებიას კი ლუსტრაციის კანონის გაგონებაზე აკანკალებს, იმიტომ, რომ აღარ ახსოვს, ვისთან გორავდა და რა ბნელი საქმეები აქვს ჩადენილი.

ეჰ, ბებო, ბებო!

კარგი რამაა ბებია.

მოკლედ, ბებია სულ ნაირ-ნაირი არსებობს, და კაცობრიობის ამ მშვენიერი ნაწილის მრავალფეროვნებას მიეძღვნა გამოფენა „ყველაფერი ბებიაჩემის შესახებ“. ის გაიმართა გალერეა „დიზაინში“ და მასში უამრავმა ადამიანმა მიიღო მონაწილეობა. ძალიან მინდა, ყოველი მათგანის ბებიის ამბავი დავწერო, მაგრამ რთული საქმეა - სამტომეული გამოვიდოდა.

საკუთარ ბებიაზე ყველაფრის მოყოლა ძნელი საქმეა - ადიულტერი და უბედურება, გენეტიკური წუნები, ოჯახის პრესტიჟი, ჩონჩხი კარადაში. მაგრამ რაც ითქმოდა, ითქვა, და ძალიან კარგიც გამოვიდა - ლამაზი, ხალისიანი, მხიარული. რა ელეგანტური ბებიები ვნახეთ! როგორი ჯადოსნური სკივრი ჰქონია ქალბატონს! რა აღარ ხდებოდა! ამ უამრავი ბებოსთვის ერთი ბაბუა ატრიალებდა გრამოფონის ფირფიტებს და „კრება დარჩა კმაყოფილი“.

შენ კი, ძვირფასო მკითხველო, „ცხელი შოკოლადის“ სახელით გირჩევ: თუ ბებია გყავს, ძალიან მოუფრთხილდი, რადგან სანამ შვილიშვილი გქვია, პატარა გოგო ან ბიჭი ხარ და ამაზე კარგი არაფერია. ხოლო მათ, ვისაც სქესობრივი თავისებურებების გამო ბებიობა მოუწევთ, ვურჩევდი, „დიზაინს“ სწვეოდნენ - ბევრი წლის მერე, როცა თქვენი შვილიშვილები მოაწყობენ აქციას „ყველაფერი ბებიაჩემის შესახებ“, ლამაზი ნივთები გექნებათ საჩვენებელი და მნახველები იტყვიან, აი, მესმის, ბებიაც ასეთი უნდაო.

კომენტარი

ავტორი: მარკ მალენი
ინგლისურიდან თარგმნა რუსიკო ამირეჯიბმა

REUTERS

ტერმინში „დასავლეთი“ ქართველები ხშირად მოიაზრებენ ერთობას, რომელიც სინამდვილეში ორი ჯგუფისაგან შედგება. ამ ჯგუფებს ბევრ საკითხზე მსგავსი ან თანმხვედრი მოსაზრებები და შეთანხმებული შეხედულებები აქვთ, მაგრამ მათ შორის არსებობს უთანხმოება საქართველოსთან დაკავშირებით. ეს უფრო ცალკეულ ადამიანებს ეხება, ვიდრე მთელ ქვეყნებს, თუმცა, ხშირად ამა თუ იმ შეხედულების ინდივიდები ერთ ქვეყანაში ან ერთ ინსტიტუციაში არიან ხოლმე თავმოყრილნი.

აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ორივე ჯგუფი მოიცავს საქართველოზე სათანადოდ ინფორმირებულ დასავლელებს, მაგრამ თითქმის არავინ არაფერი იცის აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთზე. ლაპარაკია იმ მცირერიცხოვან უცხოელებზე, რომლებიც აკვირდებიან საქართველოს და აღელვებთ მისი ბედი. საქართველო მომხიბლავი ქვეყანაა და მსოფლიო დაინტერესებასაც იწვევს, თუმცა, დიპლომატიურ ყურადღებას სხვა ქვეყნებიც იზიდავს.

მოდით, პირველ ჯგუფს „ძველი ევროპელები“ დავარქვათ. ამ ჯგუფში უპირატესად შედიან გერმანელები, ფრანგები, იტალიელები, ნიდერლანდელები, ანუ იმ ქვეყნების წარმომადგენლები, რომლებიც ევროკავშირის წევრები იყვნენ ჯერ კიდევ სსრკ-ს დაშლამდე. საქართველოს შესახებ მთავარი კითხვა მათთვის ასე დაისმის: რამდენად მნიშვნელოვანია ეს ქვეყანა ჩვენთვის? ეს ის ჯგუფი არ გახლავთ, რომელსაც იოლად აღაგზნებს ცეცხლოვანი რიტორიკა ან გრანდიოზული სანახაობები. ეს ქვეყნები იმ ექსკლუზიურ კლუბს მიეკუთვნებიან, რომელიც რამდენიმე წლის წინ ეჭვის თვალით უყურებდა Big Bang-ს (ევროკავშირში ახალი წევრების მიღებას) და ხედავს, რომ ბევრი მისი ეჭვი გამართლდა, ვინაიდან ახალმა წევრებმა ჯერ კიდევ კარგად არ იციან წესები და ზოგჯერ სამარცხვინოდაც იქცევიან. ძველ ევროპელებს ებადებათ კითხვა: მართლაც ასეთი კრიტიკულია კავკასია ჩვენთვის? ხომ არ დავიცადოთ იქამდე, სანამ რამდენიმე ათეულ წელიწადში ეს შორეული ქვეყნები მზად იქნებიან აუჩქარებლად შემოაბიჯონ ევროპაში?

ამ ჯგუფის წევრები საქართველოზე უფრო მეტად რუსეთზე ფიქრობენ და უჭირთ მათზე ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ფიქრი. ისინი რუსეთზე შეყვარებულები კი არ არიან, არამედ ხვდებიან, რომ რუსეთი აქ არის: არც არსად წასვლას და არც შეცვლას არ აპირებს. მართლაც, რუსეთი ბოლო რამდენიმე საუკუნის მანძილზე არ შეცვლილა. ძველ ევროპელებს გულწრფელად მიაჩნიათ, რომ საქართველომ თავად, და რაც მთავარია, მარტომ უნდა გამონახოს რუსეთთან ურთიერთობის გზები. ევროპა რაღაც-რაღაცებში დაეხმარება, მაგრამ სერიოზული კონფრონტაცია რუსეთთან არ გაამართლებს და შეიძლება, დააზარალოს კიდეც ევროპა. მათი აზრით, ყველა, ვინც ცდილობს საქართველოს მაგივრად შეასრულოს სამუშაო (განსაკუთრებით აშშ), არაგულწრფელია თავის მცდელობაში და საქართველოს გაუაზრებელი ქმედებებისაკენ უბიძგებს. ამავდროულად, რუსეთი მაინც თავისი ინტერესებისთვის მოქმედებს. ძველ ევროპელებს სწამთ, რომ რუსეთს უფრო სჭირდება ევროპა, ვიდრე ევროპას - რუსეთი. მაშ, რაღა საჭიროა ზედმეტად თავის ატკივება? დაე, საქართველომ აიტკივოს თავი!

ძველ ევროპას ესმის საქართველოს ხელისუფლების ხმამაღალი განცხადებები რუსეთისა და მისი ხელმძღვანელობის შესახებ და ფიქრდება იმაზე, თუ რამდენად ფრთხილი და სანდო საერთაშორისო პარტნიორია საქართველო. ეს ჯგუფი დიდად აფასებს სტაბილურობას პიროვნულ, ნაციონალურ და გლობალურ დონეზე და კარგად ესმის მისი სიკეთე. დემოკრატია საქართველოში მათ იმიტომ აღელვებთ, რომ ის სტაბილურობის გარანტია. არადა, საქართველოს დემოკრატიულობის დონე მათ არ აკმაყოფილებთ. მათ სურთ დაინახონ დემოკრატიის დამყარების გააზრებული გეგმა და ამ გეგმის განხორციელების გზები. მოსალოდნელი შედეგების განჭვრეტა თითქმის სტაბილურობის ტოლფასია. ეს კი საქართველოს შემთხვევაში არა ჩანს.

ტერმინები „ძველი ევროპა“ და „ახალი ევროპა“ პოპულარული გახდა აშშ-ს აწ უკვე, მადლობა ღმერთს, ყოფილი თავდაცვის მდივნის - დონალდ რამსფელდის წყალობით. „ძველ ევროპაში“ ის იმ ქვეყნებს მოიაზრებდა, რომლებიც ერაყის ომს დიდი ენთუზიაზმით არ შეხვდნენ. „ახალი ევროპა“ კი გულისხმობს ევროკავშირისა და ნატოს იმ ახალ წევრებს, რომლებმაც მეტი ენთუზიაზმი გამოამჟღავნეს და ერაყის კამპანიაში მეტად ამოუდგნენ გვერდში ბუშის ადმინისტრაციას. ამ ტერმინის წარმოშობის გააზრება ძალიან მნიშვნელოვანია. ერაყში შეჭრას ახლა პრაქტიკულად ყველა ნანობს, რაც „ძველი ევროპის“ დამოკიდებულების სისწორეზე მიუთითებს. ამავე დროს, ეს ძველი ევროპელები ბრაზობენ, რომ აშშ-მ ასე ეფექტურად შეძლო ერაყის საკითხის გამო უთანხმოება გათიშულობაში გადაეზარდა. გათიშულობა ხომ სტაბილურობას უქმნის საფრთხეს! საქართველოსადმი დამოკიდებულებაში განსხვავებული შეხედულებებიც ამ გათიშულობის გამოძახილია.

ცდუნების მიუხედავად, დასავლელთა მეორე ჯგუფისთვის „ახალი ევროპელების“ დარქმევისგან თავს შევიკავებ, ვინაიდან მასში შედის ბევრი ამერიკელი „მოხეტიალე მეამბოხე“, რუსეთის აქამდე წყნარი მეზობლების ამოძრავებას რომ ცდილობს. მოდით მათ ABC (Atlantic Baltic Confederates) ანუ ატლანტიკურ-ბალტიკური მოკავშირეები ვუწოდოთ, რახან ეს ჯგუფი ბევრ ამერიკელს, ესტონელს, ლატვიელს, ლიტველს, პოლონელსა და ბრიტანელს მოიცავს.

ABC-ს განსაკუთრებით უყვარს საქართველო. როცა ის საქართველოს უყურებს, ბევრ რამეს ხედავს მის მიღმა: ხედავს ერთმანეთთან დაპირისპირებულ დავითსა და გოლიათს, სამართალსა და ტირანიას. საქართველოში ირეკლება მათი საკუთარი ნაციონალური ისტორია თუ მითოლოგია. საქართველოს ისინი ხედავენ როგორც უძველეს ერს, რომელიც ასწლეულების და ათასწლეულების მანძილზე იბრძოდა დამოუკიდებლობისათვის. საქართველოსთვის დახმარების აღმოჩენა უბრალოდ მადლი კი არა, არამედ ზნეობრივი მოვალეობაცაა. მათ მოსწონთ ქართველებთან ერთად ფრონტის წინა ხაზზე დგომა. მართალია, მათაც აღელვებთ საქართველოს დემოკრატიულობა, მაგრამ მიაჩნიათ, რომ სიტუაციის კრიტიკულობა ძლიერ ხელს მოითხოვს, დემოკრატიულობას კი დრო სჭირდება. თუ ქვეყანა დამოუკიდებელია, ის თანდათან დემოკრატიისკენ წავა, ხოლო თუ სახელმწიფოებრიობა არ არსებობს, დემოკრატიაზე საუბარიც კი ზედმეტია.

ამ ჯგუფს სჯერა, რომ რუსეთს თავისი მტანჯველი პოლიტიკით საქართველოს დამორჩილება სურს. ეს პოლიტიკა საქართველოს მრავალმხრივ დაზარალებას გულისხმობს. რუსეთს ძალაც შესწევს და მოსწონს კიდეც ამის კეთება. ABC-ის აზრით, ეს რუსეთის მხრიდან ევროპის ერთგვარი გამოცდაა. ის ევროპის რეაქციას აკვირდება და როცა ხედავს, რომ ევროპა მის ნაბიჯებს მშვიდად ხვდება (როგორც ახლა), სატელიტებით გარშემორტყმული რუსეთი თავს საკმაოდ კომფორტულად და ბედნიერად გრძნობს ისევე, როგორც ბოლო ორასი წლის განმავლობაში. თანაც სჯერა, რომ შეუძლია მუდმივად გააგრძელოს ევროპის საზღვრებით მანიპულირება. ABC დარწმუნებულია, რომ რუსეთს ურჩევნია დასავლეთს მისი ეშინოდეს, ვიდრე პატივს სცემდეს. ამავე დროს, ევროპის ენერგეტიკულ უსაფრთხოებაზე ფიქრისას, ABC შიშობს, რომ რუსეთთან დაკავშირებით დომინოს თეორია ამოქმედდება.

ისინი ღელავენ, რომ რუსებმა ძველი ევროპელები ერთმანეთის მიყოლებით იყიდეს, დაიმორჩილეს და დათმობებზე დაითანხმეს. მათი აზრით, ძველ ევროპელებს ხედვა არა აქვთ. თვით ABC-ს ხედვა კი მდგომარეობს ადლერიდან სვანეთამდე ევროპული ჯარების განლაგებაში, რაც იძულებით გადაადგილებულ პირთა სამხრეთით უსაფრთხო დაბრუნებას უზრუნველყოფს იმ დროს, როცა რუსი ჯარისკაცები ჩრდილოეთისკენ მიიწევენ. ამის შემდეგ, მათი აზრით, კასპიის ზღვიდან წამოსული საწვავი შავი ზღვის გავლით გამოაღწევს ევროპაში და გვერდს აუვლის რუსეთს.

საქართველოს საგარეო პოლიტიკის წინაშე დგას უმწვავესი საკითხი: შეძლებს თუ არა იგი ძველ ევროპასა და ABC-ს შორის შეთანხმების მიღწევას ან თუნდაც ურთიერთგაგების დამყარებას. ამ საკითხს გადამწყვეტი როლი ენიჭება ევროპიდან დახმარების მიღებაში, იქნება ეს აფხაზეთის თუ ნებისმიერ სხვა საკითხთან დაკავშირებით.

როგორ უნდა მოახერხოს ეს საქართველომ? პირველ რიგში, უნდა შეწყვიტოს ყვირილი. მერე თავი უნდა დაანებოს ძველ ევროპასთან იმავე ენით საუბარის, რომლითაც ABC-ს ელაპარაკება, ვინაიდან ეს მათზე არავითარ შთაბეჭდილებას არ ახდენს და მხოლოდ გაღიზიანებას იწვევს. მესამე ის გახლავთ, რომ საქართველოს საკითხი ახალ, ძველი ევროპისთვის გასაგებ ჩარჩოში უნდა მოექცეს და გათვალისწინებულ იქნეს მისი მოთხოვნები. ეს სწრაფად და ხალისიანად უნდა გაკეთდეს და არა ისე, როგორც მოსაწყენ ბიუროკრატიულ სამუშაოს ასრულებენ. ძველი ევროპის მოთხოვნათა უმრავლესობა, როგორებიცაა გამჭვირვალობა, კარგად გააზრებული პოლიტიკის ჩამოყალიბება, სამართლიანი არჩევნები თუ სიტყვის თავისუფლება, მართლაც მნიშვნელოვანი ღირებულებებია და, შეიძლება ითქვას, ქართველი ხალხიც არ არის მათდამი გულგრილი. ბოლოს კი, საქართველომ რუსეთთან თავაზიანობა უნდა შეინარჩუნოს.

ძველ ევროპელებთან ურთიერთობა რთულია, ვინაიდან ისინი ხშირად არ ახმოვანებენ თავიანთ ნააზრევს. მათთან დამეგობრებას დრო სჭირდება, მაგრამ როცა ეს მოხდება, მათ ძალუძთ ყველაზე ერთგული მეგობრობა გასწიონ.

კომენტარი

ავტორი: ლელა გაფრინდაშვილი

ვუძღვნი ჰაინრიხ ბიოლის ხსოვნას

ყველანი ვაკვირდებით, რომ საკანონმდებლო ორგანოში შესვლაარშესვლა კვლავ აქტუალურია. ერთადერთი, რაც შეიცვალა - პარლამენტის შენობასთან რიტუალური ცეცხლი რიტუალურმა მაკრატელმა შეცვალა.

ამ ვითარებაში საქართველოს მოქალაქეებს, გამოსაფხიზლებლად, გამოგვადგება ჰაინრიხ ბიოლის სიტყვების შეხსენება: „ჩარევა - ეს ერთადერთი საშუალებაა იმისათვის, რომ რეალისტად დარჩე“. მწერალი, რომელიც გერმანული სოციალ-დემოკრატიის, ფაშიზმის და ომისშემდგომი ტერორის მოწმე იყო, არასდროს დარჩენილა უბრალო დამკვირვებლად. ყოველთვის ერეოდა ადამიანის წინააღმდეგ მიმართულ პროცესებში. სწორედ იმაზე წერდა, რაც განიცადა, თანაგანიცადა, დაგმო ან მიემხრო. რაც მთავარია, - საკუთარი მონაწილეობის და პასუხისმგებლობის ხარისხით კმაყოფილი და, მით უფრო, აღფრთოვანებული არასოდეს ყოფილა.

საარჩევნო პროცესზე დაკვირვებაც ჩარევაა, აქტიური ჩარევა. მაგრამ აქაც არის არსებითი ნიუანსები, რომელთა გაცნობიერების გარეშე შეუძლებელია საქართველოში გაყალბებათა ეპოქის დასრულება. მხოლოდ გარეგნული წესრიგი, საარჩევნო პროცედურების დაცვა ვერაფერს შეცვლის, თუ ყველა მოქალაქეს თანასწორად არ მიეცა თავისუფალი, მიუკერძოებელი არჩევანის გაკეთების საშუალება. ეს კი ნიშნავს, რომ ამომრჩევლის ნება დამოკიდებული უნდა იყოს საარჩევნო სუბიექტების პოლიტიკურ შეხედულებებზე და არა ფულზე, შიშზე და ქრთამზე.

ზედამხედველობა, თვალთვალი და ჩარევა

ბავშვებს ნათესავებსა და ნაცნობებთან დაკავშირებული ამბები უფრო გვიზიდავდა, ვიდრე ინფანტილურ-მისტიკური ზღაპრები ველურ დალზე, სამძივარზე და მონადირე გივარგილზე. გასართობი ბევრი რამ გვქონდა, მაგრამ რელიგიურ რიტუალებზე და დაკრძალვის ცერემონიალზე ყველაზე მეტად ვერთობოდით. ჭირის დღეზე, ოჯახისთვის ფულის შემკრები და დამთვლელი კაცი, პატივსაცემ ადამიანთა შორის, ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო.

ბაბუაჩემისგან ვიცოდი, რომ ამ „თანამდებობაზე“ სანდო ხალხს ირჩევდნენ. მაგრამ ბოლშევიკების დროს ერთ-ერთ მათგანში თურმე ეჭვი შეეპარათ და დათვლის პროცესზე ზედამხედველი მიამაგრეს - შეურყვნელი რეპუტაციის, განსწავლული თანასოფლელი. თუმცა, სულ მალე გლეხებმა შეამჩნიეს, თუ როგორ აგვიანებდა ეს წყვილი ფულის დათვლისას, საგულდაგულოდ ჩარაზული კარების გახსნას და როგორი მოჭარბებული კმაყოფილების გრძნობით და პირზე კოცნით ემშვიდობებოდა ერთმანეთს. ბოლოს კი, როცა ზედამხედველის შვილი რაიონში დაიბარეს და სოფელში ცხენით ამობრძანდა, - ყველა დარწმუნდა, რომ ორთა კავშირი საბოლოოდ გაფორმდა. მაგრამ ვინ გაბედავდა ხმის ამოღებას?!

მოცალეობის ჟამს, ეს ამბავი ჩემს მეგობარ მექის მოვუყევი. გაგიჟდა, ახტა და ტაში შემოკრა. ცოტა კი მეუცნაურა, მაგრამ ვიცოდი რა მისი თავქარიანობის ამბავი, დავივიწყე. ამ დღიდან მოყოლებული, ყოველ გასვენების დღეს, მექი სადღაც იკარგებოდა. მეორე დილით გაბღენძილი გამომეცხადებოდა და არაკრაკებდა მითებს იმის თაობაზე, როგორ გაექცა დათვი, მგელი თუ ტურა. არცერთი სიტყვა არ დაეჯერებოდა!

ერთ ღამეს ქალები რაღაც უცნაურად დარბოდნენ, პირს თავსაფარში მალავდნენ და ბუტბუტებდნენ. მეორე დღეს უკვე ბავშვებმაც ვიცოდით, რომ მექის ნათესავი გოგონა ვიღაცამ გააუპატიურა და მოკლა. საშინელება ტრიალებდა, - ტირილი და გოდება. მოხუცი დედის სანუგეშო სიტყვები ვერავის მოეფიქრებინა.

მექი მთელი კვირა ჭირისუფალთან ტრიალებდა, მაგრამ დაკრძალვის დღეს ისევ გაუჩინარდა. აქ კი შევფიქრიანდი და ჩემი მეგობარი გოგონების გაფრთხილება გამახსენდა: ეგ უცნაური კი არა, - გიჟია და გირჩევნია, თავი შორს დაიჭიროო. შევამჩნიეთ, რომ ღამღამობით, როცა დასაძინებლად ვემზადებით და ვშიშვლდებით, გვითვალთვალებსო. ამ ბიჭისადმი ჩემი გრძნობები ასეთ შეძახილებს არ ექვემდებარებოდა.

- ახლაც არ დაიჯერებ, რომ სულელია, ავადმყოფი და უღმერთო! - მომაძახა ქეთომ, ამპარტავნული ღიმილითა და დაწვრილებული თვალებით.

გული იმაზე ცუდს მიგრძნობდა, ვიდრე ერთი კვირის წინ მომხდარი ტრაგედია იყო. დაკრძალვის ღამეს, ემოციებისგან დაღლილი და გაბრუებული, დიდი ხანი ვიჯექი აივანზე და მთვარეს ველაპარაკებოდი. ამ დროს კუპრივით შავი არსება კიბეზე ამოძვრა და ხელი მტაცა. მექი!

- წამო, წამო, დამეხმარე! - მითხრა და ზედ არც კი შემოუხედავს, ისე გამაქანა ნათესავის სახლისკენ. უკანა ეზოდან, ხის კიბით მეორე სართულის დიდ ოთახში აღმოვჩნდით. მთელს იატაკზე ვაშლი, მსხალი, სიმინდი და გოგრა ეყარა.

- დაწექი, თვალები ამ ჭუჭრუტანებს დაუმიზნე და ქვემოთ ჩაიხედე. იატაკზე კარგად მოვთავსდი და ნახვრეტებს დავაშტერდი. ვხედავ - ჭირის დღეზე ოჯახის დასახმარებელი ფულის (გადასახური) შემგროვებელი კაცი დიდი ურდულით ჩარაზულ ოთახში ზის, შემოსულ თანხას ითვლის და პატარა ჩემოდანში ალაგებს, თან რაღაცას გამალებით წერს.

- ახალ სიას წერს, ძველი დახია, რადგან ფული მოიპარა. მაგას ვაჩვენებ სეირს!

- თქვა მექიმ, კბილები დააკრაჭუნა და შარვლის გახსნა დაიწყო. თავზარი დამეცა, ყველაზე საშინელი რამ ვიფიქრე - მგონი, მისი დაღუპული ნათესავის გზას უნდა გამიყენოს-მეთქი. მაგრამ შევცდი! მექიმ თავისი ფალოსი ჭუჭრუტანაში ჩაყო და, როგორც შემდეგ მითხრა, პირველ სართულზე დაბუდებული ავი სული „გაანაყოფიერა“. მე კი იქიდან გონდაკარგული გამოვვარდი, პირდაპირ საწოლს ვეცი და საბანში საგულდაგულოდ გავეხვიე, ჯერ კიდევ დაეჭვებულმა იმაში, რომ ყველაფერი დამთავრდა.

დილით ეს ჩვენი ლამარია (ნაყოფიერების ღვთაება სვანეთში) ისეთი სახით გამომეცხადა, ვითომ აქაც არაფერი. ჩემი საყვედურის ვერცერთი სიტყვა ვერ გაიგო და ხელი უიმედოდ ჩაიქნია. ერთი წელია ვუთვალთვალებო - მითხრა. როცა ჩვენი საიდუმლოს გახმაურება შევთავაზე, არ ესიამოვნა და საშინლად იუარა - მე მაგაში ვერ ჩავერევიო. მთელი საქმე მე შემომატოვა. ასეთ საინტერესო საკბილოს სადღა ვიპოვიდი?! და დავტრიალდი.

რადგან ფულის მოპარვის და ძველი სიის განადგურების მომენტი არ დამინახავს და მოწმეც არავინ მყავდა, ამიტომ ბავშვების დარწმუნება გამიჭირდა. ამას დაემატა მრისხანება, რომელიც მექის ფალოსის ხსენებამ გამოიწვია.

- მაგ გარყვნილს როგორ უნდა ვენდოთ! აქამდე სად იყო?! მისი ნათესავის გაქურდვამ თუ შეაწუხა, სხვების ჭირი ჭირი არ არის? გამოვიდეს და თქვას, ჩვენ რა შუაში ვართ, თუ თავი არ ჰქონდა რას უთვალთვალებდა?! - ამბობდნენ გოგონები, მაგრამ მე უკვე დარწმუნებული ვიყავი, რომ საქმე უკეთესობისკენ დაიძრა.

ეს ამბავი მალე დამთავრდა: შემდეგ დაკრძალვაზე ოჯახისთვის გაღებულ დახმარებას სოფლის სამი კაცი იბარებდა და, ოჯახის წევრის თანდასწრებით, სამივე ითვლიდა.

10 დადუმებული მამაკაცი და 5 განრისხებული ქალი

იმ დღიდან მოყოლებული, რაც ლეიბორისტმა ლეილა გაფრინდაშვილმა მაჟორიტარად კენჭისყრა გადაწყვიტა, მოსვენება დავკარგე. დღე ერთი იყო და ათი ნაცნობი ან კოლეგა მირეკავდა. უმრავლესობა დარწმუნებული იყო რომ ეს მე ვიყავი (ანუ ლელა=ლეილას) და ამიტომ ბევრმა „პრაიმ თაიმშიც“ კი „დამინახა“, ლეიბორისტული პროგრამის პრეზენტაციაზე. დაეჭვებულნიც იყვნენ, მაგრამ უფრო მეტად იმის გამო, რომ ლეიბორისტები „ვიკადრე“ და არა იმიტომ, რომ პარტიაში შევედი.

ხალხი როგორც იქნა მოვიგერიე. მაგრამ გული კი დამწყდა, რომ სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებს სახელი გატეხილი გვაქვს - ყველა ფიქრობს, რომ თვალი ხელისუფლებისკენ გვიჭირავს და ავტონომიური ინტერესი, ძალა და ავტორიტეტი არ გაგვაჩნია

ამასობაში არჩევნებიც მოახლოვდა და 18 მაისს ქუთაისისკენ გავქუსლე. სამარშუტო ტაქსის მძღოლი ოქროპირი აღმოჩნდა: მის გვერდით მოკალათებულ ახალგაზრდას, ნაციონალური მოძრაობის აპოლოგეტს, წყნარად, არგუმენტირებულად ედუდუნებოდა ხელისუფლების შეცდომებზე, მაგრამ მოპასუხე ქვა და რკინა გამოდგა: თქვენ არეულობა, კორუფცია, უშუქობა და უგაზობა გინდათ და იმიტომ არ მოგწონთ ხელისუფლებაო. ეს თქვა და სასოწარკვეთილმა მძღოლმა უკან მსხდომებს გადმოგვხედა და საშველად მოგვმართა:

- აგერ, ძმაო, 15 ადამიანი ზის და ვკითხოთ რამდენი აძლევს ხმას ხელისუფლებას, - თქვა და ისე მოგვაშტერდა, რომ საჭე სულ დაავიწყდა. უმრავლესობის რეაქციით გაოგნებული, ცოტა ხანს შეჩერდა, ხელი ჩაიქნია და მთელი გზა ხმა აღარ ამოუღია: ათივე მამაკაცმა თვალები იატაკს მიაშტერა და კითხვა მიაყრუა. ქალებმა კი ისეთ დღეში ჩავაგდეთ მეხოტბე, რომ ლამის დროზე ადრე ჩასვლა გადაწყვიტა. ეს ამბავი გორის მისადგომებთან მოხდა და მთელი გზა მხოლოდ ქალები ვლაპარაკობდით და თანაც მხოლოდ პოლიტიკაზე.

გამჭვირვალე არჩევნები

ქუთაისში ჩემი და, ნატო შემომიერთდა და 20 მაისს დილის 10 საათზე სვანეთისკენ გავეშურეთ. გზაში მექის ამბავი გავიხსენეთ და ვთქვით - რა კარგი იქნებოდა, რომ დაკვირვების მისეული მეთოდი ჩვენც გამოგვეყენებინა, მაგრამ სად არის სხვენის ან მეორე სართულის ფუფუნება - ჩვენი საარჩევნო უბანი საბჭოთა კულტურის სახლის ნარჩენებშია და მხოლოდ წინიდან დაკვირვების საშუალებას იძლევა, ზემოდან ვერ გადმოხედავ, ვერ უთვალთვალებ.

დილის 7 საათზე უბანი გავხსენით. ამომრჩეველთა ძირითადი ნაკადი შუადღის 3 საათამდე მოვიდა. საპრეზიდენტო არჩევნებს რომ შევადარე, ბევრი რამ მეცა თვალში: „სამართლიანი არჩევნების“ დამკვირვებელი უბანზე აღარ იყო, იანვარში ოპოზიციურად განწყობილ დამკვირვებელთაგან უმრავლესობა ხმას არ იღებდა. მხოლოდ „ქართული პოლიტიკის“ წარმომადგენელი გოგონა აქტიურობდა - ყველა შემომსვლელს ინიშნავდა და ძირითად სიებს ადარებდა.

შუადღისთვის მე და ნატომ ჩვენი უბნის უკანასკნელი მონაცემები ჩავიწერეთ, მანქანა ვიქირავეთ და კიდევ 5 უბანი მოვიარეთ. ყველგან სანიმუშო სიმშვიდე დაგვხვდა. მაგრამ უბნებთან შეკრებილი ხალხი მაინც ვერ ითმენდა და ჩიოდა. აზრს ძირითადად ოპოზიციურად განწყობილი ქალები გამოთქვამდნენ. ხელისუფლების მომხრეები კი დუმდნენ.

- ფულზე არ უნდა გაიყიდო. მართალი თქვა მალხაზ ონიანმა: საახალწლოდ ინდაური თბილისში 100 ლარი ღირს და სვანი კაცის ფასი ნუთუ 50 ლარიაო. ჩვენი ნება რომ იყოს, ჩვენ მალხაზს ავირჩევდით.

- გაიძახიან გზა გააკეთა ხელისუფლების კანდიდატმაო. კი მარა, გზა მარტო მაისში გვჭირდება სვანებს?

- კი, შეიძლება კარგი კაცია, 14 მიცვალებული გაასვენა, მაგრამ

ხალხი ასე არ უნდა დააჩაჩანაკო, რომ თავისი მკვდარი ვერ გაასვენოს. უსამართლო მთავრობაა, არ უყვართ ხალხი.

- რას გადაგვაყოლეს მკვდრების გასვენებას. აბა, ერთი გვითხრან - ჩვენთვის თბილისიდან გამოგზავნილი ფულიდან, ბიუჯეტიდან, რამდენი მიდის ჩვენი დეპუტატის ჯიბეში?

- გაგიჟდები, იმდენი ხალხი დაწყდა ამ ზამთარს და ამომრჩეველთა რიცხვი გაზრდილია. რასაც უნდათ იმას ფორხილობენ. არავინაა უარის მთქმელი.

- ძალიან ბევრს ისევ საბჭოთა პასპორტი გვაქვს, იმის ფული და დრო არ გვაქვს, რომ ახალი საბუთი გავაკეთოთ. ზოგს საერთოდ არა აქვს დოკუმენტი, მარა აძლევს ხმას. აბა, რა ვქნათ?

ლენტეხის ოლქის ყველა უბანზე ნაციონალურმა მოძრაობამ გაიმარჯვა. რეიტინგის მიხედვით სხვა პარტიათა მაჩვენებლები ამ თანმიმდევრობით განაწილდა - გაერთიანებული ოპოზიცია, ქრისტიანდემოკრატები, ლეიბორისტები და რესპუბლიკელები.

მაჟორიტარებში სახელისუფლებო კანდიდატი ლიდერობდა, მეორე ადგილზე ამ რაიონის მკვიდრი მალხაზ ონიანი („ქართული პოლიტიკა“ ანუ დიდი ქართველი „ჰუმანისტის“, გოჩა ფიფიას თანამებრძოლი) გავიდა, ხოლო მესამე კი - ასევე ქვემო სვანი, რესპუბლიკელი სოსო მუკბანიანი იყო.

დები დამკვირვებლები ღამის 12 საათზე მივლასლასდით სახლში. უკვე ყველას ეძინა, მხოლოდ დეიდაჩემი გველოდებოდა. გაუხარდა ჩვენი დანახვა:

- ნაშუადღევს წავედი არჩევნებზე. რამდენი წელია თავს ვიმტვრევ და დღეს მივხვდი რას ნიშნავს თურმე „გამჭვირვალე არჩევნები“. ყურები ვცქვიტე:

- რას მიხვდი, აბა, მითხარი.

- საარჩევნო ოთახში შეკრებილი ხალხი იყო გამჭვირვალე - სახეზე ეწერათ რა შედეგით დამთავრდებოდა ეს დღე, ვერ ფარავდნენ წარმატებით გამოწვეულ სიხარულს. ბრმა კი არა ვარ!

მე და ნატოს ისეთი სიცილი აგვივარდა, რომ ეზოში გამოვვარდით ხმამაღლა გასაცინებლად. დავწყნარდით თუ არა, დეიდა გავაცილეთ და დავწექით.

თბილისში ჩამოსულს, არჩევნების გამაოგნებელი შედეგი არც გამკვირვებია.

ამ პირობებში, როცა ხელისუფლებამ ასორმოცდაათი მანდატიდან 120 აიღო, მხოლოდ საბჭოთა პერიოდი შეიძლება გაგახსენდეს.

1922 წლის საბჭოების I ყრილობის (იმდროინდელ პარლამენტში) დელეგატთა უმრავლესობა კომუნისტები იყვნენ, დანარჩენები, 5%25 კი - უპარტიოები. 1927 წლიდან მათ უმნიშვნელო რაოდენობის კომკავშირელები (ВЛКСМ) დაემატნენ, ხოლო 1937 წლიდან კომუნისტები და უპარტიოები გაერთიანდნენ და კომსომოლი შთანთქეს. უფრო ზუსტად - იგი „დედის“ წიაღს მოსწყდა და ცალკე დამკვიდრდა. საბჭოთა ხალხი ეროვნულ საბჭოებს (СН ВС СССР) ხმას ერთხმად აძლევდა მანამ, სანამ ქვეყანა არ დალპა. მათ არჩევანი არასოდეს ჰქონიათ, რადგან პარტიაც ერთი იყო და მთავრობაც. ბედნიერების განცდა კი იდეოლოგიით გაბრუებულ ადამიანსაც აქვს და თავის ცხოვრებაზე პასუხისმგებელ, თავისუფალ მოქალაქესაც.

„... Well the Ukraine girls really knock me out
They leave the west behind
And Moscow girls make me sing and shout
The Georgia's always on my my my mind
I am back in the USSR
You don't know how lucky you are, boys
Back in the USSR.“

ხომ გახსოვთ! - საბჭოეთში დაბრუნებული ვაჟის ლაციცი თავის ქვეყანასთან. პოლ მაკარტნის განმარტებით, ეს სიმღერა ჩაკ ბერის „Back in the USA“-ის პაროდია ყოფილა, სადაც უკვე ამერიკელი შეჰყეფს თავის სამოთხეს.

ინტერვიუ

ავტორი: ნინო ლომაძე
ინტერვიუ ოლივიე მიშელთან

ფოტო: თინიკო ნოღაიდელი

ოლივიე მიშელი ჟურნალისტია, France 3-ის ჟურნალისტი, ფრანგი ჟურნალისტი - ეს მისი თვითიდენტიფიკაციის ფორმულაა. თითქმის ოცი წელია ასე ცხოვრობს - ჯერ არის ჟურნალისტი და მერე ყველაფერი დანარჩენი. საფრანგეთის საზოგადოებრივ ტელევიზიაში ჟურნალისტად უკვე ჩვიდმეტი წელია მუშაობს, ყოველკვირეული პოლიტიკური თოქ-შოუს, „თავისუფალი ხმის“ წამყვანი და მენეჯერია.

საქართველოში, პირველად, „ინტერნიუსის“ მოწვევით 1999 წელს ჩამოვიდა. ჟურნალისტებს რეპორტაჟის აგებას და ახალი ამბების ორგანიზებას ასწავლიდა. მას მერე საქართველოში თითქმის ყოველ წელს ჩამოდის - ჯერ „რუსთავი 2“-ში, მერე „აჭარის“ ტელევიზიაში. 2006-2007 წლებში კი საზოგადოებრივ მაუწყებელს ტრეინინგის ჩასატარებლად, ხოლო მოგვიანებით, საინფორმაციო სამსახურის უფროსის მოადგილის სტატუსით ეწვია. ოლივიე მიშელს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის, საქართველოში ევროკომისიის წარმომადგენლობისა და ევროსაბჭოს ინიციატივით გამართულ მედია კონფერენციაზე შევხვდი. მასთან შეხვედრა და საზოგადოებრივ მაუწყებელზე საუბარიც სწორედ მაშინ გადავწყვიტე.

- ნოემბრის მოვლენების შემდეგ, საზოგადოებრივი მაუწყებლის გარშემო კამათი კიდევ უფრო გამწვავდა და ოპოზიციამ ხელისუფლებას ერთ-ერთ მთავარ მოთხოვნად არხის ხელმძღვანელობის შეცვლა წაუყენა. პოლიტიკური სპექტრის ერთი ნაწილი საზოგადოებრივი მაუწყებლის კრიზისის მთავარ მიზეზად ძლიერ სახელისუფლებო ზეწოლას ასახელებს, მეორე კი, ზოგადად ჟურნალისტებისა და მედია მენეჯერების გამოუცდელობაზე, კორუმპირებულობასა და არაპროფესიონალიზმზე საუბრობს. თქვენ ს.მ.-ის ხელმძღვანელობის მოწვევით ექვსი თვე საინფორმაციო სამსახურის უფროსის მოადგილის ფუნქციას ასრულებდით. როგორ მუშაობს საზოგადოებრივი მაუწყებლის ახალი ამბების რედაქცია და, თქვენი აზრით, რა არის მისი მთავარი პრობლემა?

მთავარი პრობლემა თავად ახალი ამბების რედაქციაა, ე.წ. ნიუსრუმი. საზოგადოებრივ მაუწყებელზე დღემდე არ არსებობს ნამდვილი ნიუსრუმი, სადაც ჟურნალისტებიც, პროდიუსერებიც და რედაქტორებიც ერთ მუშტად შეკრულ გუნდად მუშაობენ. სადაც ყველასთვის მთავარი ღირებულება და პრინციპი მათი ერთიანობაა. ასეთი რედაქცია მარტო საზოგადოებრივ მაუწყებელზე კი არა, ძალიან ბევრ მედიასაშუალებაში არ არსებობს და ამას ბევრი მიზეზი აქვს.

- მოდით, თანმიმდევრობით მივყვეთ და ამ მიზეზებზე ვისაუბროთ.

- საზოგადოებაში ისევ აქტუალურია კომუნისტური მემკვიდრეობა და ეს ბევრ რამეში ვლინდება. ამ შემთხვევაში ვგულისხმობ ძალიან მოძველებულ და არაეფექტურ მართვის სისტემას, როდესაც ყველაფერი ცენტრიდან იმართება. საზოგადოებრივ მაუწყებელზე თითქმის ყველა გადაწყვეტილებას „უფროსი“ იღებს, დანარჩენები კი ფაქტიურად მის დირექტივებს ასრულებენ. და ეს ხანდახან, სულაც არ არის თვითონ „უფროსის“ მოთხოვნა. ყველა ერიდება პასუხისმგებლობის თავის თავზე აღებას და საკუთარი არჩევანის გაკეთებას ჟურნალისტი პროდიუსერს, პროდიუსერი რედაქტორს, რედაქტორი - მთავარ რედაქტორს ანდობს.

პირველი ოთხი თვე საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მართლა კარგად ვიმუშავეთ. ვამბობ „ჩვენ“, რადგან მთელი გუნდი ერთად ვიყავით. რედაქციაც ცოტა ხნით ნამდვილ ნიუსრუმს დაემსგავსა - სარედაქციო შეკრებებს ყოველ დილით ვმართავდით და სწორედ ამ პასუხისმგებლობის გადანაწილებაზე ბევრს ვსაუბრობდით. ვარჩევდით რა მოსწონდათ, რა აინტერესებდათ, რა იდეები ჰქონდათ თვითონ ჟურნალისტებს. ვცდილობდი, ისინი სიუჟეტის მომზადების პროცესში აქტიურად ჩამერთო, ყველას ეგრძნო, რომ თითოეული მათგანის გადაწყვეტილებები, შეხედულებები რედაქციისთვის საინტერესოა. მინდოდა სიუჟეტის გაკეთებამდე ამ თემებზე წინასწარ ეფიქრათ, მთავარი აქცენტები თავად დაესვათ და რედაქტორებისა და პროდიუსერებისაგან მოწოდებული სიუჟეტის გეგმებით კი არ ეხელმძღვანელათ, არამედ, თავად ეფიქრათ იმაზე, რა უნდოდათ, ამ სიუჟეტით ეთქვათ. ამ მიმართულებით მართლა რაღაც გაკეთდა. ახლა რომ ვფიქრობ, გული მწყდება, რადგან 8 ნოემბერს, საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებისთანავე, აბსოლუტურად ყველაფერი კონტროლის ქვეშ მოექცა და რაც ოთხი თვის განმავლობაში გავაკეთეთ, ყველაფერი წყალში ჩაიყარა.

- კონტროლში რას გულისხმობთ, ვინ გაკონტროლებდათ?

- 8 ნოემბრიდან ჩვენ ვიყავით ერთადერთი ტელევიზია, რომელსაც საგანგებო მდგომარეობის პერიოდში ახალი ამბების ეთერში გაშვება კანონით ჰქონდა ნებადართული. მხოლოდ ამ ფაქტის გამო მთელი რედაქცია პანიკურმა შიშმა მოიცვა. საზოგადოებრივი მაუწყებლის ხელმძღვანელი სულ ახალი ამბების რედაქციაში იყო, რომ ეთერში გასვლამდე ყველა სიუჟეტი ენახა, ყველა ტექსტი წაეკითხა და ყველა ინტერვიუ მოესმინა, „სადმე შეცდომა რომ არ გაპარულიყო“. ყველგან ეს ისმოდა, რომ ამ კრიტიკულ პერიოდში ათმაგად, ათასმაგად ფრთხილად ვყოფილიყავით. რას ნიშნავს ეს „ფრთხილად ყოფნა“? ეს არ არის ცენზურა - ამ სიტყვის პირდაპირი გაგებით. თუმცა, ეს „ფრთხილად“ აბსოლუტურ კონტროლში გაქცევს. რადგან ჟურნალისტებმა არ იციან კანონი სიტყვის თავისუფლების შესახებ, არ იციან რა არის მათი ლეგიტიმური უფლება და ამიტომ, ზედმეტად ფრთხილობენ და ეშინიათ. შიშის დროს კი კონტროლი ძალიან ადვილია.

ცენზურა რა არის? სულ არ არის აუცილებელი ყოველ დილას ვიღაც გირეკავდეს და კონკრეტულ მითითებებს გაძლევდეს. ამ შიშის რეჟიმში ცხოვრებას ნელ-ნელა ეჩვევი და თავად იწყებ, რბილად რომ ვთქვათ - არათამამი გადაწყვეტილებების მიღებას - ეს უკვე თვითცენზურაა.

- თვითცენზურა მხოლოდ კანონების არცოდნის შედეგია?

- ცენზურა და კონტროლი ძალიან საფრთხილო ტერმინებია და მათზე ასე ცალსახად საუბარი არ გამოდის. თუ პროფესიონალი, დამოუკიდებელი ჟურნალისტები გვინდა გვყავდეს, პირველ რიგში, მათ უნდა მივცეთ საშუალება თავად გადაწყვიტონ, როგორ მოიქცნენ და შედეგზე თვითონ აიღონ პასუხისმგებლობა. ეს, რა თქმა უნდა, ერთ დღეში არ მოხერხდება. ჟურნალისტები უნდა შეეცადონ მოიპოვონ ნდობა თავიანთი უფროსებისგანაც. პროდიუსერები და რედაქტორები ჟურნალისტებს არ ენდობიან. ასევე ამბობენ, მათი მართვა აუცილებელია, რადგან ისინი საშინლად ზარმაცები და არაპროფესიონალები არიანო.

- ს.მ.-ს არ ჰყავს პროფესიონალი ჟურანლისტები, ისეთები, საქმეს რომ ანდობენ?

- არ მესმის რას ნიშნავს არ გვყავს პროფესიონალი ჟურნალისტები. როგორ არ გვყავს. მე პირადად შევხვედრივარ ძალიან საინტერესო სტუდენტებს, ჟურნალისტებს ს.მ-ზეც და მის გარეთაც. არ არსებობს მსოფლიოში მედიის უმაღლესი სასწავლებელი, საიდანაც პირდაპირ მაგარ ჟურნალისტებს უშვებენ. პროფესიონალიზმს წლების გამოცდილება სჭირდება. მაგრამ თუ ჟურნალისტს თავისუფლად მუშაობის და დამოუკიდებლად გადაწყვეტილების მიღების საშუალება არ აქვს, იმ ცოდნას და პროფესიულ ჩვევებსაც კარგავს, რაც სკოლამ მისცა. რუსთავზეც, ს.მ.-ეც სულ ეს ისმის, ახლავე, ერთი ხელის მოსმით უნდათ გაჩნდნენ მაგარი ჟურნალისტები, რომლებსაც პროფესიული პასუხისმგებლობა აქვთ, მაგრამ თან ზედმეტიც არ უნდა მოუვიდეთ. იმიტომ, რომ მეტი პასუხისმგებლობის მინიჭება, მათზე კონტროლის დაკარგვასაც ნიშნავს. ეს კი, უფროსობას არ მოსწონს. ამიტომ პროფესიონალიზმზე და ჟურნალისტიკის მაღალ სტანდარტებზე საუბარი მხოლოდ რიტორიკად რჩება. აი, ჯერჯერობით ამ ჩაკეტილ წრეზე ვტრიალებთ.

მეორე მიზეზი ის არის, რომ არ არსებობს ერთიანობის განცდა თვითონ ჟურნალისტებს შორის, რაზეც დასაწყისშიც ვისაუბრეთ. ეს საკმაოდ რთული პროფესიაა. ჟურნალისტებს ერთმანეთის მხარდაჭერა სჭირდებათ. გარანტია იმისა, რომ რთულ სიტუაციაში მთელი რედაქცია და, თუ საჭირო გახდა, ყველა ჟურნალისტი ერთად დადგება ერთის უფლებების დასაცავად. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან ყოველთვის იარსებებენ ძალები, ვინც მედიით მანიპულირებას შეეცდება. ამიტომ ჟურნალისტმა სერიოზული გადაწყვეტილების მიღების დროს უნდა იცოდეს, რომ არ არის მარტო და მის უკან მთელი მედია კორპუსი დგას.

ძალიან მნიშვნელოვანია, ასევე მათი სოციალური გარანტიები და ხელფასები. როდესაც შენი სამსახურიდან დათხოვნა შენს უფროსს ნებისმიერ დროს ყველანაირი ახსნა-განმარტებების გარეშე შეუძლია, ძნელია პიროვნულ დამოუკიდებლობასა და თავისუფლებაზე საუბარი. ყველას თავისი ცხოვრება, ოჯახი და პრობლემები აქვს. შვიდი ნოემბრის მერეც ეს მოხდა. ყველას სამსახურის დაკარგვის შეეშინდა, პასუხისმგებლობას გაექცნენ და პატარა წვრილმანზეც კი თითს ზემოთ იშვერდნენ. ამ მიმართულებით საზოგადოებრივ მაუწყებელზე არაფერი კეთდება. ოთხი თვე დამჭირდა იმისთვის, რომ ყველა ჟურნალისტისთვის ხელფასი დაენიშნათ. ვერც ის გავიგე, რის მიხედვით განსაზღვრავენ სახელფასო პოლიტიკას. რამდენიმე მართლა კარგ ჟურნალისტს ჰქონდა სამჯერ დაბალი ხელფასი, ვიდრე დიქტორებს, ტელევიზიის სახეებს. არ არის ეს სწორი.

შევარჩიეთ ათი მართლა კარგი ჟურნალისტი, პოლიტიკის, ეკონომიკის, სოციალური თემების გასაშუქებლად. არაფერი გამოვიდა, იმიტომ, რომ თუ გაქვს მეტი პასუხისმგებლობა, უნდა გქონდეს მეტი ხელფასიც - ეს ელემენტარულია, მაგრამ არავის აინტერესებს. ამ დროს, ძალიან ბევრს ვთხოვთ ჟურნალისტებს, გვინდა, რომ ბოლომდე იბრძოლონ, სიმართლე დაიცვან, გმირები იყვნენ - ანუ მიაღწიონ იმას, რასაც ჩვენ, ევროპაში, 50-60 წელი მოვანდომეთ. რა თქმა უნდა, გვინდა French public service, Washington Post da New York Times. მაგრამ კარგით, რა! ვიყოთ რეალისტები - ჩვენ ახლა ქართულ მედიაზე ვსაუბრობთ და უნდა გვახსოვდეს ის პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური კონტექსტი, სადაც ვიმყოფებით. და რაც მთავარია, გვქონდეს სურვილი, რომ ეს ყველაფერი შეიცვალოს - რაც, სამწუხაროდ, მე ვერ დავინახე.

ჟურნალისტების თვითიდენტიფიკაციაც არასწორად ხდება - პირველ რიგში, ისინი არიან ქართველები, მერე არიან თანამშრომლები და მხოლოდ ამის შემდეგ არიან ჟურნალისტები. სხვა პროფესიის ადამიანებისთვის ეს ცოტა რთული ასახსნელია, მაგრამ ჟურნალისტი თვითიდენტიფიკაციას სწორედ საკუთარი პროფესიით უნდა ახდენდეს. ეს არის აქტიური მოქალაქე, რომელიც პატივს სცემს და ღელავს საკუთარ ხალხზე, რომელიც საკუთარი პრინციპებიდან გამომდინარე, დამოუკიდებლად იღებს გადაწყვეტილებას და შეუძლია უარის თქმა.

- ს.მ.-ში ამბობენ ხოლმე უარს ჟურნალისტები?

- ძალიან იშვიათად. და ამ მომენტს პოლიტიკოსები ეფექტურად იყენებენ, ამ საქმის ნამდვილი ოსტატები არიან. მაგრამ უარის თქმა მაშინ არის ძნელი, როდესაც ასეთი ჟურნალისტი მხოლოდ ერთია. წარმოიდგინეთ ათი ჟურნალისტი, ვინც თქვა „არა“ ერთდროულად. რას იზამ, როდესაც მთავარი რედაქტორი ხარ, გააგდებ ყველას? ვერაფერსაც ვერ იზამ. რადგან შენი საქმეა 6 საათის გამოშვებისთვის ახალი ამბები გაუშვა ეთერში. ამიტომ, იძულებული ხარ წახვიდე მოლაპარაკებაზე, დათმო. ისევ ერთიანობასთან და სოლიდარობასთან მივდივართ. ასე საზ. მაუწყებელში არასდროს ხდება.

ვთქვათ, მასალაზე მუშაობ, მთელი დღე დარბიხარ - იღებ ინტერვიუებს, წერ ნარატივს და ახალი ამბების გამოშვებისთვის მართლა კარგ სიუჟეტს ამზადებ. მოდის „უფროსი“ და გეუბნება, რომ ასე დაწყება არ ღირს (და ეს „არ ღირს“ ნიშნავს „არ უნდას“), ან ეს ინტერვიუ არ არის საინტერესო და სხვა, შენთვის აბსოლუტურად უინტერესო უნდა ჩაწერო. ნელ-ნელა ხვდები, რომ ეს არ არის ის ამბავი, რისი გაკეთებაც შენ გინდოდა. ეს არ იყო შენი სათქმელი.

- თუ კატეგორიულად არ ეთანხმები პროდიუსერს (მთავარ რედაქტორს) და ცდილობ დაუსაბუთო შენი პოზიცია, მოგყავს არგუმენტები, ეკამათები?

- ამაზე ძალიან ხშირად საუბრობენ (განსაკუთრებით, უცხოელი ჟურნალისტები), მაგრამ არ არის ასე ადვილი, დამიჯერეთ. ნიუსრუმში ეს წარმოუდგენელიცაა, რადგან ყველაზე მთავარი ახალი ამბების რედაქციაში დროა - უნდა მოასწრო. ამდენი კამათის და განსჯის დრო არავის აქვს. ამიტომ, უფრო ხშირად, გიწევს ის გააკეთო, რასაც მოგთხოვენ. გეტყვიან, მაგალითად, რომ ამ თემაზე აუცილებელია ჩავწეროთ ის კომენტარი. ეკითხები, რატომ და გპასუხობენ - იმიტომ. არ არსებობს პროფესიული, არგუმენტირებული კამათი და მსჯელობა. ყოველთვის ვერ იქნება ჟურნალისტი საბრძოლო განწყობაზე, მოსაწყენია ასე მუშაობა. ეტყვიან - წახვალ და აქა და აქ, ჩაწერ ამა და ამ ინტერვიუს და გააკეთებ ასეთ ამბავს. ჟურნალისტიც ბოლოს უქნევს თავს, ფუჭ კამათს და ჩხუბს თავი რომ აარიდოს, ან უფროსის კეთილგანწყობა რომ დაიმსახუროს. ასე ნელ-ნელა იქცევიან ჟურნალისტები მედიაჯარისკაცებად. მმართველობა მათგან თან პასუხისმგებლობას, მოტივაციას ითხოვს და, ამავე დროს, ძალიან ვიწრო და მკაცრ ჩარჩოებში სვამს.

თუმცა ცალსახად პროდიუსერებსაც ვერ დავადანაშაულებთ, რადგან ამდენი ფიქრის და განსჯის დრო არც მათ აქვთ. ბევრჯერ მინახავს ს.მ.-ში პროდიუსერები რომ ტიროდნენ. რცხვენოდათ იმისი, რასაც აკეთებდნენ. ორი ვარიანტი აქვთ - ან სამსახური უნდა დატოვონ, იმიტომ, რომ მათ აზრს არავინ ითვალისწინებს ან უნდა დაემორჩილონ მითითებებს ზემოდან. უმეტესობა თავის დაცვის მიზნით მეორეს ირჩევს. ყოფილა, რომ პროდიუსერს ჩემთვის უთქვამს, სიუჟეტის გაკეთება „ზემოდან“ დამავალესო. გამიყვანია ცალკე ოთახში, მიმიხურავს კარი და მითქვამს - მე ხომ საინფორმაციოს უფროსის მოადგილე ვარ, მითხარი ვინ დაგავალა და მე გავარკვევ საქმეს-მეთქი. ვერ მპასუხობდნენ, იმიტომ, რომ არც არავის დაუვალებია. წარმოიდგინეთ, არის შემთხვევები, როდესაც არავინ არაფერს ეუბნებათ და თვითონ იღებენ ასეთ გადაწყვეტილებას. იმიტომ, რომ ეშინიათ, ან ისევ უფროსების კეთილგანწყობის მოპოვებას ცდილობენ.

- როგორ უნდა დაუპირისპირდე ამ სისტემას, რა უნდა გააკეთონ ჟურნალისტებმა, თავისუფლად მუშაობა რომ შეძლონ?

- აუცილებელია შეიქმნას ტელევიზიების, პრესისა და რადიოს ჟურნალისტების ერთიანი საბჭო, კლუბი თუ რაიმე სხვა სახის გაერთიანება, რომელიც ამ პრობლემების გადაწყვეტას შეეცდება. ეს უნდა იყოს სიტყვის თავისუფლების დასაცავად, პოლიტიკური ზეწოლის წინააღმდეგ გაერთიანებული მთელი მედიაკორპუსი, აბსოლუტურად დამოუკიდებელი ნებისმიერი პოლიტიკური თუ სხვა ზეგავლენისგან. ჟურნალისტებმა უნდა შეიმუშავონ საერთო ქცევის კოდექსი, დააწესონ სანქციები, კოდექსის დამრღვევთათვის, მოაწერონ ხელი მემორანდუმს და თავიანთ შემუშავებულ კანონებს დაემორჩილონ.

მედია საბჭოში ყველა წვრილმანს და, ერთი შეხედვით ყველაზე უმნიშვნელო შეცდომებსაც უნდა არჩევდნენ. მაგრამ მხოლოდ მედია კლუბის შიგნით და მხოლოდ ჟურნალისტებს შორის. გვახსოვს ალბათ, რაც მოხდა კოდორის ინციდენტის გაშუქების დროს. ვერც ერთმა არხმა ვერ გვითხრა დარწმუნებით, რა მოხდა იმ ავტობუსებში. ვინ იუწყებოდა, ვინ ადასტურებდა ამ ინფორმაციას. ფაქტიურად მთელი დღე ვარაუდებს ვისმენდითეს ძალიან უხეში შეცდომაა. აი, ამგვარი ამბები უნდა განიხილებოდეს მედია კლუბში.

- როდესაც ჩვენთან სიტყვის თავისუფლებაზე საუბრობენ, ხშირად ისევ შევარდნაძის მმართველობის წლებს იხსენებენ...

- ერთია, რომ უნდა დამთავრდეს მუდმივად შევარდნაძის პრეზიდენტობის პერიოდის მედიის ოქროს ხანად მოხსენიება. დრო მიდის და დღეს სხვა მსოფლიოში ვცხოვრობთ. ამიტომ, წარსულში ყურებას თავი დავანებოთ და ვიზრუნოთ იმაზე, რომ არსებული სიტუაციიდან მოვნახოთ გამოსავალი. „რუსთავი 2“-ში დღემდე სულ ამას იხსენებენ - რა მაგარი იყო ეროსის „რუსთავი 2“, როგორი ძალაუფლება და გავლენა ჰქონდათ ჟურნალისტებს. დროა დაფიქრდნენ იმაზეც, რომ ახლა მათ გაცილებით მეტი გამოცდილება აქვთ და ნებისმიერ გამოწვევას და პრობლემას უკეთ მომზადებულები უნდა შეხვდნენ.

მეორე საკითხია ობიექტური რეალობა - მედიას, განსაკუთრებით ტელევიზიებს, ნებისმიერ ქვეყანაში უზარმაზარი ძალაუფლება და გავლენა აქვთ საზოგადოებაზე. ამიტომ არის ეს სფერო პოლიტიკურად საინტერესო. ხელისუფლებას ყოველთვის უნდა მედიის კონტროლქვეშ მოქცევა. საქართველოში ეს ზეწოლა უფრო შედეგიანი გამოდგა, სწორედ სუსტი ნიუსრუმის და სუსტი მენეჯმენტის გამო. თავისუფლებას მედიას არავინ აჩუქებს, ის ჟურნალისტებმა თავად უნდა მოიპოვონ, მაგრამ საქმე არც აქ მთავრდება. თავისუფლებას მოწესრიგება და მერე შენარჩუნება სჭირდება. მხოლოდ ფურცელზე დაწერილი განცხადება, რომ ს.მ. დამოუკიდებელი ტელევიზიაა, არაფერს ნიშნავს.

- რა იყო ს.მ.-ზე მიწვევის მთავარი მიზანი, რისი შეცვლა უნდოდათ საინფორმაციო სამსახურში, რაში დასჭირდათ თქვენი დახმარება?

- არხის ხელმძღვანელობის შემოთავაზება რომ წავიკითხე, გავოცდი, მაგრად მომეწონა და დამაინტერესა. ეწერა, რომ უნდათ ახალი, ეფექტური მართვის სისტემის შექმნა, საზოგადოებასთან დაახლოება და სრულიად ახალი საინფორმაციო პოლიტიკის განსაზღვრა. შთამბეჭდავი შემოთავაზება იყო, მაშინვე ვთქვი მივდივარმეთქი. ზუსტად ერთ თვეში მივხვდი, რომ ასეთი გასაგებიც არ ყოფილა ყველაფერი იმ დოკუმენტში.

ირაკლი ოქრუაშვილის საქმემდე თითქოს ყველაფერი ნორმალურად მიდიოდა. გვქონდა სამსაათიანი პირდაპირი ეთერი, როცა დააკავეს და ვთვლი, რომ კარგად ვიმუშავეთ. ბალანსიც დავიცავით, არ ჩავიციკლეთ სენსაციებზე, ერთი სიტყვით, კარგი იყო.

ერთი დღის შემდეგ: ბოკერიამ გააკეთა თითქმის ხუთწუთიანი განცხადება, სადაც ნაციონალური მოძრაობის სახელით ირაკლი ოქრუაშვილის დაკავების ფაქტზე აკეთებდა კომენტარს. და იცით, რა გავაკეთეთ ს.მ.-ში? ვაჩვენებდით ბოკერიას სრულ ხუთწუთიან გამოსვლას ყოველსაათიან გამოშვებაში. თავიდან ვთქვი - კარგი, რატომაც არა. მაგრამ ასე ყოველ საათს, ხუთი წუთი ბოკერია, დაუმონტაჟებლად. ეს რაღაც საშინელება იყო. 5 საათზე უკვე განგაში ავტეხე, მთელი მენეჯმენტი ავაწრიალე. რითი იმართლებდნენ, იცით, თავს? მეუბნებოდნენ, რომ ეს ბალანსის დასაცავად გააკეთეს. წინა დღეს ძალიან ბევრი ოპოზიციის წარმომადგენლის შეფასებები მოვისმინეთ და დღეს ნაციონალურ მოძრაობასაც მოვუსმინოთო. ვერავინ ხვდებოდა, რომ ეს თვითონ ბოკერიასაც სულელურ მდგომარებაში აყენებდა. ხალხს ბუნებრივად უჩნდებოდა აზრი, რომ ეს მისი მითითებით გავაკეთეთ. მაინტერესებს, ვისთვის იყო ეს მომგებიანი?

- ვინ მიიღო ეს გადაწყვეტილება?

- მთავარმა რედაქტორმა. ახალი ამბების პროდიუსერი ლამის ტიროდა, რადგან ვერაფრის გაკეთება ვერ შეძლო. მე რამდენიმე საათი გაუჩერებლად ბოკერიას გამოსვლის ამოღებას, ან უკიდურეს შემთხვევაში, მის დამონტაჟებას და ყოველ გამოშვებაში პატარა, 15-წამიანი მონაკვეთების ჩასმას ვითხოვდი. უბრალოდ, ვერავინ დავითანხმე. და რა გამოვიდა? სანიმუშოდ შევასრულეთ ვიღაცის ბრძანება და ყველანი უცებ მედიაჯარისკაცებად გადავიქეცით. ასე მუშაობა თუ ყოველდღიურ რუტინად იქცა, ნელ-ნელა ფიქრსაც გადაეჩვევი. მოდუნდები და ამ ძალიან არასწორ სისტემას დაემორჩილები. ჟურნალისტები მთელ მსოფლიოში იბრძვიან დამოუკიდებლობის მოსაპოვებლად. საფრანგეთში მეც პოლიტიკას ვაშუქებდი და მქონია ჩემს რედაქტორთან ძალიან მწვავე კამათი. ყოფილა ისეც, რომ გამიკეთებია ის, რასაც უფროსი ითხოვდა.

- საკამათო სიტუაციაში ვინ იღებს საბოლოო გადაწყვეტილებას, სიუჟეტის ავტორი თუ რედაქტორი?

- საბოლოოდ მაინც ჟურნალისტი წყვეტს. თუმცა, თავად ფაქტი, რომ ის შენი უფროსია, ყოველთვის არსებობს. ამიტომაც არის ის შენი უფროსი, რომ საკამათო დროს გადაწყვეტილება, საბოლოო სიტყვა მან თქვას და პასუხისმგებლობა თვითონ აიღოს. მაგრამ ჩემთან შეთანხმების გარეშე უფროსი ვერ შემიცვლის ტექსტს და ვერ დაადებს სხვა ნარატივს. მე შეიძლება გავაკეთო ის, რასაც უფროსი მთხოვს თუ ეს არ ცვლის თავად ფაქტს და არ ეწინააღმდეგება ჩემს პრინციპებს - არ ცვლის რეალობას. ეს არის არსებითი განსხვავება.

მართალი გითხრათ, არასდროს მინახავს რომელიმე პოლიტიკოსს მთავარი რედაქტორისთვის დაერეკოს და რამე ეთხოვოს. ვიცოდი, რომ ეს ხდებოდა, მაგრამ პირადად მე არასდროს შევსწრებივარ. სამაგიეროდ, მინახავს როგორ უთქვამს მთავარ რედაქტორს უარი ასეთი მითითებების შესრულებაზე. ჟურნალისტი ერთ-ერთი კლინიკის დახურვის თემაზე სიუჟეტს ამზადებდა და შემთხვევით ეს ამბავი მაშინდელმა სამეთვალყურეო საბჭოს წევრმა გაიგო. როგორც მერე აღმოჩნდა, პირადი ინტერესების გამო ამ ამბავმა საშინლად ააღელვა და გაბრაზებულმა ჟურნალისტის თვალწინ არხის ხელმძღვანელს დაურეკა. ვინ არის ეს გოგო, როგორ ბედავს შენ დაუკითხავად ასეთი სიუჟეტის გაკეთებასო. აუცილებლად, უნდა შევხვდეთ და ეს ამბავი გავარკვიოთო. რა არის ეს? ამას სამეთვალყურეო საბჭოს წევრი აკეთებს, ვისი უმთავრესი ფუნქციაც სწორედ სარედაქციო დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფაა. ეს კაცი სამსახურიდან მაშინვე უნდა გაეთავისუფლებინათ, მაგრამ არავინ არაფერი თქვა, ბოლომდე იყო საბჭოს წევრი.

რა წინადადებები და რჩევები გქონდათ ს.მ.-ის მმართველობისთვის ისეთი, რომელიც არ გაითვალისწინეს?

- ასეთი ბევრი იყო. პირველ რიგში, მინდოდა ახალი ამბების რედაქციაში იერარქია შეგვეცვალა და ორგანიზაციული სტრუქტურა პირამიდის პრინციპზე აგვეგო. როდესაც ჯერ არის ხელმძღვანელი, მერე მოდიან პროდიუსერები, რედაქტორები, ქვერედაქტორები და ჟურნალისტები. საქართველოში ერთი ვერტიკალური ხაზია და შუა რგოლის მენეჯერებს ფუნქცია აქვთ დაკარგული. უმაღლეს წარმომადგენელსა და ყველაზე დაბალ რგოლს შორის კავშირი პირდაპირ ხდება. გადაწყვეტილებების მიმღები მხოლოდ ეს უმაღლესი წერტილია. პირველ რიგში ეს უნდა შეიცვალოს.

აი, ერთი მარტივი მაგალითი ს.მ-იდან. გავიგე, რომ ფიჭურ კომპანიებს დიდი ორგანიზაციებისთვის სპეციალური შემოთავაზება ჰქონდათ. ეს კორპორატიული პაკეტი გულისხმობდა ორგანიზაციის თანამშრომლებისთვის ერთმანეთში უფასო სატელეფონო საუბარს, რაც კომპანიას მინიმალური თანხა უჯდებოდა. ძალიან საინტერესო შემოთავაზება იყო, მაგრამ ვერაფერი გადაწყვიტეს. გადადეს სამომავლოდ, ვერ მოიცალეს და მერე გადაავიწყდათ. მეორე მხრივ, მაუწყებელს ძალიან არაკომფორტული ბიუროკრატიული აპარატი აქვს. ყველა დახარჯულ კაპიკზე იმდენი საფეხურის და ინსტანციის გავლა გიწევს, რომ, უბრალოდ, დრო არ გაქვს შენი სამსახურებრივი მიზნებისათვის დახარჯული თანხა აინაზღაურო. ჟურნალისტებს ამდენი დრო არა აქვთ, რომ წერონ განცხადებები, მერე ამ განცხადებამ რამდენიმე საფეხური გაიაროს და ყველამ დაამოწმოს თანხის გახარჯვის მიზნობრიობა - უგრძესი პროცესია. და ვინ იხდის ჟურნალისტების სატელეფონო ხარჯებს სამსახურებრივი მიზნებისთვის? ვინ და თავად ჟურნალისტი. იყვნენ ჟურნალისტები, რომლებიც 250 ლარამდე ხარჯავდნენ მხოლოდ სატელეფონო საუბრებში, სამსახურებრივ საქმეებზე. და ამ ჟურნალისტებს 600 ლარი აქვთ ხელფასი. და იცით, რას ვიღებთ ბოლოს? ისინი საერთოდ აღარ რეკავენ. როდესაც სჭირდებათ მაშინაც აღარ რეკავენ, ანუ აღარ აკეთებენ სრულფასოვნად თავიანთ საქმეს. მე თუ მკითხავთ, კომპანიისთვის, არხისთვის ეს უფრო დიდი დანახარჯია. მაგრამ ვერაფერს გავხდი.

ყოველ საათში ახალი ამბების გამოშვების წინააღმდეგი ვიყავი. ძალიან დიდი შეცდომა იყო ახალი ამბების არა ხარისხზე, არამედ რაოდენობაზე აქცენტის გაკეთება. თუ რატომ გადაწყვიტეს ასე, ამაზე მოგვიანებით გეტყვით. სიუჟეტების ხანგრძლივობაც შევცვალე და სტანდარტულ 2:30 წუთამდე დავიყვანე. ეს იყო ერთადერთი საშუალება მეიძულებინა ჟურნალისტები ფაქტებზე მოეხდინათ კონცენტრაცია, რომ ამბავი ზუსტი, შთამბეჭდავი და საინტერესო ყოფილიყო. განსაკუთრებით ბევრს პოლიტიკური მიმომხილველები წუწუნებდნენ, სათქმელი 2:30 წუთში როგორ ჩავატიოთო. ვეუბნებოდი, დიახაც, რთულია, მაგრამ უნდა გავაკეთოთ-მეთქი. თანაც ეს იყო ძალიან საინტერესო განმასხვავებელი ნიშანი „იმედისა“ (იმ დროს „იმედი“ ჯერ კიდევ მაუწყებლობდა) და „რუსთავი 2“-ისაგან. დინამიური, საინტერესო და მოკლე „ნიუსები“ - სამუშაო მაგიდებთან მოკალათებული, მეცნიერული ტექსტებით მოსაუბრე პოლიტიკოსებიანი ნიუსების ნაცვლად. კარგადაც ვიმუშავეთ... ისევ, ოქრუაშვილის საქმემდე. ოქრუაშვილის დაკავების შემდეგ, ეს ყველაფერი დაივიწყეს და ისევ ძველ სტილს მიუბრუნდნენ - დაუსრულებელ, მოსაწყენ სიუჟეტებს.

ოპოზიციის მხრიდანაც იყო ზეწოლა - მოითხოვდნენ იმ სიუჟეტებში, სადაც ხელისუფლების წარმომადგენლის ინტერვიუები გვქონდა, ყველა ოპოზიციური პარტიის წარმომადგენელი ჩაგვერთო. ამას ბალანსიც აღარ ჰქვია. ეს ჩვენი, ჟურნალისტების ფუნქციაა, რომ პოლიტიკურ ოპონენტთაგან, ყველაზე საინტერესო პოზიცია ვაჩვენოთ და არა ყველას პოზიცია ცალ-ცალკე.

და კიდევ ერთი, რისი შეცვლაც ვცადე, ეს სოციალური თემატიკის წამოწევა იყო. მინდოდა, ახალი ამბების პოლიტიკით დაწყების ტრადიცია დაგვენგრია. ვერ ვიტან პირველ ბლოკს, ვერ ვხვდები, რა აზრი აქვს ამ ამბების სმენას, რა აზრი გამოაქვს საზოგადოებას, ვის სჭირდება საერთოდ? ვამბობდი, რომ პირველ ბლოკში პირველი ნიუსი უნდა იყოს სოციალური სიუჟეტი, ან ეკონომიკა. ეს თემები ხომ ყველაზე უკეთ ასახავს ქვეყნის პოლიტიკურ თუ სოციალურ მდგომარეობას. ამაზე მპასუხობდნენ, რომ ხალხი დაიღალა შეწუხებული, გაჭირვებული ადამიანების ყურებით, მათი პრობლემებით და რომ ეს თემები აღარავის აინტერესებს. რა უცნაური ამბავია, აბა, რა გაინტერესებთ? ს.მ.-ზე სოციალური სიუჟეტების გასაკეთებლად არასდროს საუკეთესო ჟურნალისტს არ უშვებენ, რატომღაც ფიქრობენ, რომ პოლიტიკა უფრო რთული გასაშუქებელია. ამიტომ, საუკეთესო ჟურნალისტებსაც ამ თემისთვის „ინახავენ“.

ახალი ამბებიდან რეკლამის ამოღებაც მინდოდა. ვუთხარი, მოდით, ვიყოთ ერთადერთი ტელევიზია, ვისაც ახალი ამბები სარეკლამო ჭრის გარეშე აქვს-მეთქი. თავიდან დამეთხმნენ და ვცადეთ კიდეც, მაგრამ საარჩევნო კამპანია დაიწყო და პოლიტიკური რეკლამები ისევ ბლოკებს შორის ჩაჯდა. ეს უდიდესი შეცდომა იყო. განსაკუთრებით, იმიტომ, რომ პოლიტიკური რეკლამისთვის გაცილებით მეტი დრო ერთ პრეზიდენტობის კანდიდატს (მიხეილ სააკაშვილს) ეთმობოდა. ხანდახან რეკლამა და სიუჟეტი ისე გადადიოდა ერთი მეორეში, ვერაფერს გაიგებდი. რა თქმა უნდა, ამას ყველა ჩვენს მიკერძოებულობას მიაწერდა და ნელ-ნელა ნდობას ვკარგავდით. ბევრჯერ ვეცადე მმართველობა გადამერწმუნებინა. ვეუბნებოდი, რეკლამების მაგივრად ჩვენი „მოამბის“ პრომო გავაკეთოთ, რომ ვართ ერთადერთი ახალი ამბების რედაქცია, ვინც სარეკლამო ჭრის გარეშე გადის ეთერშიმეთქი. ვერც ამ იდეით მოვხიბლე მენეჯმენტი.

- საზოგადოებრივ მაუწყებლთან ერთად ჟურნალისტების მთავარ ფუნქციაზეც ბევრს კამათობენ. ჟურნალისტთა ერთი ნაწილი ამბობს, რომ არ შეიძლება ჟურნალისტებს სტუდენტობიდან ვასწავლოთ, რომ მათი ფუნქცია საზოგადოების განათლებაა. სხვები კი გვარწმუნებენ, რომ ამ პასუხისმგებლობის აღება აუცილებელია. თქვენ როგორ ფიქრობთ?

- ყველა მედიასკოლაში სპეციალური ეთიკის კურსები არსებობს, სადაც ჟურნალისტებს დეტალურად უხსნიან, რას ნიშნავს იყო ქვეყნის მეოთხე ხელისუფლება. და რამდენად ძლიერი შეიძლება იყოს შენი გავლენა საზოგადოებაზე. ამ საკითხის გვერდის ავლა სიგიჟედ მიმაჩნია, იმიტომ, რომ ეს რეალობაა. მედიის ძალაუფლება აუცილებელია საზოგადოებრივი დაწესებულებების, ინდუსტრიული ლობის დასაბალანსებლად და ეს ჟურნალისტებმაც უნდა იცოდნენ. მაგრამ, ამავე დროს, ჟურნალისტებმა პროფესიული ეთიკის ნორმები უნდა დავიცვათ - მოვიპოვოთ ინფორმაცია სამართლიანი გზით, ვაჩვენოთ ფაქტები შელამაზების გარეშე - ანუ არაფერი დავფაროთ, დავასახელოთ წყაროები, გადავამოწმოთ ინფორმაცია და ა.შ. ძალაუფლებასთან ერთად არსებობს უზარმაზარი პასუხისმგებლობაც.

რა თქმა უნდა, არსებობენ ჟურნალისტები ძალაუფლების ხიბლში რომ ვარდებიან, მაგრამ ვფიქრობ, იმ მიზეზით, რომ მათ ზუსტად ამ ძალაუფლებასა და პასუხისმგებლობაზე ძალიან ბუნდოვანი წარმოდგენა აქვთ. ჩვენ ვახდენთ გავლენას საზოგადოებაზე, გვაქვს მათი განათლების ფუნქციაც, მაგრამ საზოგადოებაც ახდენს გავლენას ჩვენზე. ჩვენი ეთიკა კი სადღაც შუაშია. არსებობს კანონი, რომელიც ჩვენ გვაკონტროლებს; ცრუ ბრალდებების, ჭორების წყაროდ გამოყენების, ბავშვთა უფლებების დარღვევის, ღვარძლიანი, ზიზღნარევი საუბრის წინააღმდეგ... დასავლურ ქვეყნებში, ჟურნალისტის გავლენა/ძალაუფლება სწორედ მისი ნდობისა და კომპეტენციის პროპორციულია.

- რის მიხედვით ხდებოდა ახალი ამბების პოლიტიკის განსაზღვრა საზოგადოებრივ მაუწყებელზე, ითვალისწინებდნენ კონკურენციას? რას სთავაზობდა განსხვავებულს ს.მ. მაყურებელს?

- ეს ძალიან სასაცილო ამბავია. „რუსთავს“ და „იმედს“ საკმაოდ მაღალი რეიტინგი ჰქონდათ. ამიტომ, ძირითადად ს.მ.-ზე იმის გამეორებას ცდილობდნენ, რასაც ეს ტელევიზიები აკეთებდნენ, ეს იყო მათი პასუხი კონკურენციაზე. რახან „რუსთავი“ ამას აკეთებს, ე.ი. ჩვენც ასე უნდა გავაკეთოთ, რახან „იმედმა“ გადაწყვიტა ყოველ საათში ახალი ამბების გაშვება, ჩვენც ასე მოვიქცეთ. მათი კუდები ვიყავით.

ცხადია, უნდა გავითვალისწინოთ ჩვენი კონკურენტების არსებობა და ახალი იდეები, ახალი პროექტები უნდა დავუპირისპიროთ. ს.მ. ყველაზე რადიკალური ცვლილებებისთვისაც კი ყველაზე შესაფერისი ადგილია - მისი რეიტინგი ძალიან დაბალია - არაფერი აქვს დასაკარგი. ვეუბნებოდი, მოდით „განსხვავებული“ ყოფილიყო ჩვენთვის პრიორიტეტი და გაგვერისკა, იმის საფასურად, რომ რამდენიმე წელიწადში უკეთ ინფორმირებული, უფრო განათლებული საზოგადოება გვყოლოდა. მერე რა, რომ ჩვენი რეიტინგი მხოლოდ 5%25-მდე გაიზრდებოდა. ჩვენ გვინდა უცებ 20%25, 50%25 გახდეს. კი ბატონო, მაგრამ როგორ? ტელესერიალებით, რეალითი შოუებით, თოქშოუებით, სისხლიანი სიუჟეტებით, სასტიკი დანაშაულებების გაშუქებით? ეს ხომ უკვე არის, „რუსთავზე“, „იმედზე“ და „მზეზე“. რაზე გვაქვს ჩვენ გათვლა? ისევ იმაზე, რასაც საზოგადოებას სხვა ტელევიზიები უკვე დიდი ხანია სთავაზობენ. და ეს საკმაოდ კარგად გამოსდით. რა გამოდის, - რომ ჩვენ მანამდე ვაგებთ, სანამ ბრძოლას დავიწყებთ.

- როგორი იყო არხის ხელმძღვანელობის პასუხი თქვენ შეთავაზებაზე?

- არხის ხელმძღვანელიც და საინფორმაციოს უფროსიც ყველაფერში დამეთანხმნენ. მაგრამ მაინც ვერაფერი გადაწყვიტეს.

ინტერვიუ

დავით უსუფაშვილი - რესპუბლიკელებს გვჭირდებოდა ცივი შხაპი

ავტორი: ნინო ბექიშვილი

საქართველოს რესპუბლიკურ პარტიას, სწორედ არჩევნების დღეს, 2008 წლის 21 მაისს 30 წელი შეუსრულდა. საქართველოში დღეს მოქმედ პარტიებს შორის ყველაზე ძველმა, პრინციპულობით და ლიბერალური ღირებულებისადმი ერთგულებით გამორჩეულმა და ნაკლებად პოპულისტურმა პარტიამ საპარლამენტო არჩევნებში 5 პროცენტიანი ბარიერის გადალახვა და პარლემენტში მოხვედრა ვერ მოახერხა. რესპუბლიკური პარტიის თავმჯდომარემ, დავით უსუფაშვილმა პოლიტიკურად ძალიან ცხელი, უკანასკნელი ცხრათვიანი პერიოდიც მიმოიხილა და საარჩევნო კამპანიისას რესპუბლიკლეთა მიერ დაშვებულ შეცდომებზეც ისაუბრა.

ბატონო დავით, თქვენი აზრით, რა გვიჩვენა უკანასკნელმა არჩევნებმა, რეალურად რა შედეგი მივიღეთ?

საპარლამენტო არჩევნები ძნელია განვიხილოთ იმ კონტექსტის გარეშე, რაც მას წინ უძღოდა. ალბათ, უფრო ბოლო ცხრათვიან პერიოდზე უნდა ვისაუბროთ, რომლის კულმინაციაც საპარლამენტო არჩევნები ნამდვილად იყო. ახლა რაღაც ეტაპი დასრულდა და უკვე შესაძლებელია ანალიზი. უფრო მეტიც - ეს ძალიან საშური საქმეა. რამდენიმე პოლიტოლოგ-ანალიტიკოსსაც მივმართეთ თხოვნით, დამსხდარიყვნენ, გაენალიზებინათ ბოლოდროინდელი მოვლენები და დაეწერათ ამის შესახებ. გვგონია, რომ ჩვენი ხედვა აშკარად არ იქნება საკმარისი მოვლენების სრულფასოვნად შესაფასებლად - ბუნებრივია, არ შეგვიძლია საკუთარი თავი და ჩვენი მონაწილეობით წარმართული პროცესები ობიექტურად შევაფასოთ. თუმცა, ამას ნამდვილად ვცდილობთ. რამდენიმე შეხვედრაც მივუძღვენით ამ საკითხს, ვაპირებთ პოსტსაარჩევნო ბროშურის გამოცემას. როგორც წესი, საარჩევნო პერიოდშია ხოლმე ასეთი ტიპის წერილოებითი ურთიერთობა პარტიებსა და ამომრჩეველს შორის, მაგრამ ჩვენ, უახლოეს ხანებში, ამ ბროშურას საკმაოდ დიდი ტირაჟით მივაწოდებთ ამომრჩეველს, რომელსაც ბევრი კითხვა დაუგროვდა - რა მოხდა, როგორ მოხდა, რატომ მოხდა და ა. შ.

მთავარი, რაც შეიძლება ვთქვათ, ჩვენი აზრით, ესაა - შევარდნაძით შეიძლებოდა დასრულებულიყო პოსტკომუნისტური ეპოქა, მაგრამ ბოლო წლების „მონაგარი“ მიგვანიშნებს, რომ ეს ვერ მოხერხდა და პოსტკომუნიზმი საქართველოში გრძელდება. საზოგადოებრივი პროცესები და მათ შორის, პოლიტიკური პროცესები იმ მიმართულებით განვითარდა, რომლის მიზანიც ნამდვილად არ არის თავისუფალი მოქალაქის, ინდივიდის ჩამოყალიბება. პოსტსაბჭოთა საზოგადოებაში პოლიტიკური პროცესები იქით უნდა იყოს მიმართული, რომ მოქალაქეებს გაუჩნდეთ განცდა, - სწორედ ისინი არიან ამ ქვეყნის პატრონები, ამ ქვეყნის მომავალზე პასუხისმგებელნი. ამ ტენდენციების გაღვივების ნაცვლად, ბოლო წლები მოხმარდა (არჩევნები ამის გვირგვინი იყო) სრულიად სხვა მიმართულებას - მოქალაქის ფასი არის ნოლი, ინდივიდი სინამდვილეში არაფერს წყვეტს და, შესაბამისად, ის არცაა პასუხისმგებელი არაფერზე. ამიტომ, ძალიან მარტივად შეიძლება გააკეთო არჩევანი, ბიულეტენში გარკვეული ნომრის შემოხაზვა რომ ჰქვია. ეს საკითხი დავიდა ტექნიკურ პროცედურამდე და ვერ იქცა ინდივიდის, მოქალაქის, საზოგადოებრივი ცხოვრების კულმინაციურ მომენტად, როცა ყველაფრის გაანალიზების, შეჯამების შემდეგ აკეთებ არჩევანს, იმაზე, რაც შენი საპატრონოა, შენი მოსავლელია. ამის საპირისპიროდ, საზოგადოებრივი ცხოვრებიდან მოქალაქის, ინდივიდის განდევნა მოხდა და ის მხოლოდ ტექნიკურ შემსრულებლად გადაიქცა.

ეს ხელისუფლებაში მყოფი გუნდის გარკვეული ხედვების შედეგია, მათ დაიჯერეს ძალიან ცნობილი პოსტულატი - „სახელმწიფო ეს მე ვარ“. ამ დასკვნამდე მისვლა ძალიან ადვილია, თუკი საზოგადოების დღევანდელ მდგომარეობას შეხედავ და იტყვი - როგორ შეიძლება ამ ხალხს ენდო, მათ არ იციან, რა არის სწორი ან არასწორი. აქ ორი გზაა. ან უნდა წახვიდე იქით, სადაც წავიდა ეს ხელისუფლება - საზოგადოებამ არაფერი იცის, სამაგიეროდ, ჩვენ ვიცით ყველაფერი და ჩვენ გადავწყვეტთ ყველაფერსო. ეს გარკვეული შედეგების მისაღწევად მოკლე და იოლი გზაა. არის მეორე გზა, რომელიც, ჩვენი აზრით სწორია - როდესაც დაასკვნი, რომ დღეს საზოგადოება ბევრ საკითხში ვერ ერკვევა, უფრო მეტი უნდა იმუშაო, რომ მან, საზოგადოებამ შეიძინოს ის უნარ-ჩვევები, ის თვისებები, რაც საჭიროა სწორი გადაწყვეტილებების მისაღებად. ეს გრძელი გზაა, ამ გზით, ხელისუფლებამ, შესაძლოა, ის რეფორმები, რომელიც დაგეგემილი აქვს, მოკლევადიან პერიოდში ვერ გაატაროს. მეორე გზასაც - „სახელმწიფო მე ვარ, და მე ვიცი, რასაც ვაკეთებ“, აქვს შესაძლო განშტოებები. მაგალითად, პოსტსაბჭოთა სივრცეში ყოფილა შემთხვევები, როდესაც რომელიღაც მთავრობებმა თავის თავზე აიღეს პასუხისმგებლობა და შოკური თერაპიის სახელით ცნობილი რეფორმები გაატარეს. მაგრამ ეს არჩევნებამდე გაგრძელდა, არჩევნებზე კი საზოგადოებას მისცეს თავისუფალება და ამას შეეწირნენ კიდეც. ბოლოს, ისევ ხალხს ჰკითხეს, გინდივარ თუ არ გინდივარო. ჩვენთან ამ არასწორი გზის მეორე საფეხურზეც ისევ არასწორი ნაბიჯი გადაიდგა. თქვეს, არჩევნებზეც აღარ ვკითხოთ ხალხს არაფერი და ნებისმიერი საშუალებით ისევ დავრჩეთ ხელისუფლებაშიო. აქ ფუნდამენტური პრობლემები ჩანს და ეს ყველაფერი ვერ დაიყვანება რომელიმე კონკრეტულ პიროვნებამდე. ის, რაც ამ ბოლო ორ არჩევნებზე ვნახეთ, სწორედ იმის დასტური გახლდათ, რომ სახელმწიფო უფრო ძლიერია, ვიდრე საზოგადოება; სახელმწიფომ, ბიუროკრატიულმა მანქანამ იძალადა საზოგადოებაზე.

რას გულისმობთ ამ ფრაზაში - „უფრო მაგარი ვარ“? იმას, რომ უფრო მეტი ძალაუფლება მაქვს, თუ იმას, მე უფრო პროგრესული ვარ და ამით ვძალადობ შენზე?

არჩევნებზე ასეთი ტიპის ძალადობა იყო - მე შემიძლია გაგაკეთებინო ის, რაც მინდა. უამრავი პატიმრის დედას უთხრეს, რომ თუ ამდენ ხმას გაახერხებ, შენს შვილს გავათავისუფლებთო. ეს იმდენად აკრძალული ხერხებით მოქმედი სახელმწიფოა, რომ განსაკუთრებული მნიშვნელობა აღარ ჰქონდა, ვინ რამდენ პროცენტს მიიღებდა. გაცილებით მეტი დატვირთვა ჰქონდა თვითონ პროცესის ფორმას. არსებობს მოვლენები, როდესაც ფორმა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე შინაარსი. არჩევნები სწორედ ასეთი მოვლენაა. არჩევნებში ფორმაა მთავარი, დემოკრატიაშიც ფორმაა მთავარი. ჩვენი ხელისუფლების გავლენიანი წარმომადგენლები რამდენიმე წლის წინ საკმაოდ თამამად შემოდიოდნენ დისკუსიაში იმის შესახებ, რა უფრო მნიშვნელოვანია - პროცედურული დემოკრატია თუ მიღწეული კარგი შედეგი. ამგვარი პროცესები დემოკრატიულმა საზოგადოებებმა 100-150 წლის წინ გაიარეს, როდესაც იქაც იყო მსგავსი დებატები. დღეს უკვე აღარავინ დავობს იმაზე, რომ დემოკრატია ფორმაა და პროცედურებია. დანარჩენი დამოკიდებულია ხალხის ნებაზე, ამ ნების ფორმირებაზე.

საბოლოოდ, ეს არჩევნები შეგვიძლია შევაფასოთ არა რომელიმე პარტიის მარცხად, არამედ, მთელი ქართული საზოგადოების მარცხად, რომელმაც ძალიან რთული გზა განვლო 90-იანი წლებიდან დღემდე, ბევრი ტრავმა მიიღო, ისეთი, რომელმაც ძალიან შეასუსტა მისი სახელმწიფოებრივად აზროვნების თუ მოწყობის უნარი და ძალა. ადამიანები, თავისუფალი საზოგადოების საუკეთესო სამშენებლო მასალა, ხელიდან გამოგვეცალა და საზოგადოების სტრუქტურირება გარკვეულ ქვესისტემებად ვერ მოხერხდა. რომ აღარაფერი ვთქვათ მოქალაქეობრივ სოლიდარობაზე, რომელიც რაიმე ტიპის დემოკრატიული სისტემის ფუნქციონირებისთვის აუცილებელი პირობაა. როდესაც, ვთქვათ, ბათუმში ხელისუფლებისგან უასამართლოდ დაჩაგრულ მოქალაქეს ვინმე თელავიდან ეხმიანება - ეს ძალიან შორი პერსპექტივაა. არ არსებობს არც პროფესიული სოლიდარობა. მხოლოდ სოლიდარობის გრძნობის მქონე საზოგადოებას შეუძლია დემოკრატიულად მოეწყოს და ინდივიდის უფლებები და თავისუფლებები იყოს დაცული. ჩვენთან პირიქით ხდება, ისეა ყველაფერი მოწყობილი, რომ რაც შეიძლება მეტმა ადამიანმა იფიქროს - ეს ჩემი საქმე არ არის, მე ჩემი პრობლემა მოვაგვარე და ამის იქით რა ხდება, არ მაინტერესებს. კერძო საკუთრებაც კი, თუ სოლიდარობის განცდა არ არსებობს, ვეღარ დგება თავისუფლების და დემოკრატიის სამსახურში. კერძო საკუთრება ზოგადად დაცული რომ იყოს, ჩემი და თქვენი ერთნაირი მონდომებით უნდა დავიცვა.

ამ ხელისუფლებამ მართვა საკმაოდ მკვეთრი რეფორმებით დაიწყო და მოსახლეობაში გარკვეულწილად შიში სინდრომი გაჩნდა. როგორ ფიქრობთ, დღევანდელი ქართული საზოგადოება, განსხვავდება იმ ხალხისგან, რომელმაც 2003 წელს რევოლუცია მოახდინა?

2003 წლის რევოლუცია იმავე ხალხმა მოახდინა, რომელიც 2007-2008 წლებში კიდევ უფრო ფართო წარმომადგენლობით იმავე ქუჩაზე რამდენჯერმე მოვიდა. მექმნება შთაბეჭდილება, რომ ეს იგივე ხალხია, მან ისეთივე პასუხისმგებლობა გამოავლინა, როგორც 2003 წელს. აქაც, ვინმე რომ გაძღოლოდა, შეიძლება, ხალხი გაჰყოლოდა კიდეც, მაგრამ ეს არ იყო მკაფიოდ გამოკვეთილი საზოგადოებრივი დაკვეთა - ადამიანები მიხვდნენ, რომ ეს არაა გზა, რომელიც სადღაც მიგვიყვანს. რევოლუციების პრეცედენტად ქცევა უკიდურესად სახიფათოა სახელმწიფოებრიობისთვის. დღევანდელ საზოგადოებას ხიფათის მეტი განცდა აქვს, ვიდრე შევარდნაძის ეპოქაში ჰქონდა. მაშინ უფრო იმით იყო შეწუხებული, რომ არაფერი არ ხდებოდა, უძრაობის ხანა იდგა. ხელისუფლება დღეს გაცილებით უფრო დინამიურია, გაცილებით მეტ ცვლილებებზე მიდის, ბევრი ცვლი ლება არასწორია და თან შეუქცევადი ხასიათისაა. რაც არ უნდა კარგი რეფორმა გაატარო საგანმანათლებლო სისტემაში, თუ შემდეგ შვილები ხედავენ, რომ მშობლები წინაურდებიან არა იმიტომ, რომ უკეთ შრომობენ, ან უკეთესი განათლება აქვთ, არამედ სხვა რაღაცების გამო, ჩათვალეთ, რომ ჩვენ შვილებს მომავალზე სულ სხვა წარმოდგენები უვითარდებათ - შრომა და განათლება არ არის აუცილებელი, სხვა გზებით შეიძლება მიაღწიო წარმატებას. საგანმანათლებლო სისტემა მარტო ის არაა, რაც სკოლაში ხდება, იგივე ითქმის სასამართლოზეც - სასამართლოს დაქვემდებარება პოლიტიკური ხელისუფლების მიერ, ზოგადად სამართლიანობის გაცნობიერებაზე მოქმედებს. ეს მხოლოდ იმ ხალხის პრობლემა არაა, რომელიც სასამართლოში მიდის და იქ სამართალს ვერ პოულობს. ინგრევა სამართლიანობის განცდა და ისიც, რომ ღირს სამართლიანობისთვის ბრძოლა.

ვარდების რევოლუციის შემდეგ, როგორც ვიცი, თქვენ რამდენჯერმე შემოგთავაზეს სახელისუფლებო თანამდებობა და უარი თქვით. რატომ? ამით პასუხისმგებლობას ხომ არ გაექეცით?

რაღაცაზე უარს რომ იტყვი, შეიძლება, დიდად დასაფასებელი და საამაყო არ იყოს - ეს ერთი შეხედვითს ნიშნავს, რომ პასუხისმგებლობას გაექეცი. მაგრამ პასუხისმგებლობას რაღაც სხვა ტიპის განმარტებაც აქვს. პასუხისმგებლობა უნდა აიღო იქ, მაშინ და შემსრულებლად ვჭირდებოდი მათ. ბუნებრივია, ამაზეც უარი ვთქვი. მაშინ, 2003 წლის ნოემბრის ბოლოს „ნიუ-იორკ ტაიმსში“ დაიბეჭდა ჩემი ინტერვიუ, სადაც ვამბობდი, რომ ახლა საქართველოში მოვიდა ხელისუფლება, რომლის ყველა ნაბიჯი უნდა გაკონტროლდეს. ზოგადად, ხელისუფლებაში იმ გუნდის მოსვლას აქვს აზრი, რომელსაც გრძელი გზა აქვს გავლილი და საზოგადოებას მისგან ნაკლები სიურპრიზები ელის. ხელისუფლების ოლიმპზე მოსული 100-იდან 99 ინდივიდი განწირულია იმისთვის, რომ მასში იძალოს ძალადობის სურვილმა. ასე რომ არ მოხდეს, საბოლოოდ, ეს მხოლოდ შიდა მექანიზმებმა უნდა უზრუნველყოს. მაგალითად, ივლიანე ხაინდრავა და დათო უსუფაშვილი თუ არიან მინისტრები, მოქალაქეებს შეუძლიათ მშვიდად იძინონ, იმიტომ, რომ პირველ რიგში, პარლამენტამდე და სასმართლოებამდე ხაინდრავა არ მისცემს საშუალებას უსუფაშვილს, სადმე გაუტიოს და პირიქით. როგორც ჩანს, მხოლოდ კონსტიტუცია და კანონები არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ მმართველებმა ჭკუით განვლონ თავიანთი გზა. აქ შემოდის რელიგიური თემები, პარტიულ-ორგანიზაციული თემები, პასუხისმგებლობა პარტიის უკანდმდგომი ეშელონების წინაშე, ხალხის ხმის განცდა. საპარლამენტო არჩევნებზე ჩვენი ცალკე წასვლის ერთ-ერთი მთავარი თეორიული არგუმენტი სწორედ ის იყო, რომ საპარლამენტო არჩევნებზე საზოგადოებას არ შეიძლება შესთავაზო რაიმე ყალბი, ბუტაფორიული, რომელიც წარმატების შემთხვევაში იმავე საზოგადოებისთვის იქცევა პრობლემად - მოიხედავს ხალხი და უზარმაზარ იმაზე, სადაც ხედავ, რომ შეგიძლია გაუმკლავდე საქმეს, გააკეთო უკეთესი საზოგადოებისთვის და არ ემსახურო უარესს. ჩემი უარის მიზეზი ყოველთვის ეს იყო - გაგაკეთებინებენ საქმეს სწორი მიმართულებით თუ არა? 2003 წლის სექტემბრის დასაწყისში სააკაშვილს სურდა, რომ მაშინდელი საპარლამენტო პარტიული სიის პირველი ნომერი ვყოფილიყავი. მაშინ ის საკრებულოს თავმჯდომარე იყო და საპრეზიდენტო არჩევნებისთვის ემზადებოდა, რომელიც ორი წლის შემდეგ, ჰორიზონტზე ჩანდა. თვლიდა, რომ სჭირდებოდა ისეთი ტიპაჟი, ვინც მისი შემავსებელი, დამასრულებელი იქნებოდა. იმ ხალხთან, ვინც მაშინ იყო სიაში, კარგს ვერაფერს გავაკეთებდი. ამიტომ, უარი ვთქვი. რევოლუციის შემდგომ დღეებში, იუსტიციის მინისტრობა შემომთავაზეს, მაშინ რამდენიმე კითხვა დავსვი. კონსტიტუციური ცვლილებების შესახებ მიპასუხეს, რომ პარლამენტი სწრაფი რეფორმების ხელისშემშლელია და უნდა შესუსტდეს, აღმასრულებელი ხელისუფლება კი უნდა გაძლიერდეს, იყო მაჟორიტარების, შევარდნაძის ბობოლებთან გამკლავების თემა. ძალიან მკაფიოდ დავინახე ყველაფერი, რაც შემდეგ სხვადასხვა იუსტიციის მინისტრების ხელით გაკეთდა. ეს იყო პოლიტიკური დაკვეთა, ამის შეუთავსებლობებს და განსხვავებულ ხედვებს დაინახავს. ამიტომ, თუ პოლიტიკურ ცხოვრებაზე ვსაუბრობთ, ინდივიდი აქ არაფერ შუაშია. პოლიტიკა ერთიანი ხედვების მქონე ადამიანების ჯგუფის საკეთებელი საქმეა. ისე, პოლიტიკის გარეშე ინდივიდმა შეიძლება უამრავი რამ აკეთო, იყო კარგი ჟურნალისტი, ექსპერტი, პოეტი, ადამიანის უფლებების დამცველი. ინდივიდის ადგილი პოლიტიკაში არ არის.

როგორ ფიქრობთ, 3, 78 პროცენტი, ეს 70 000 ხმა რეალური შედეგი იყო? რამდენად შეესაბამება ეს პროცენტი სიმართლეს?

ჩვენი დაკვირვებით 2008 წლის მაისში საქართველოს რესპუბლიკური პარტიის საარჩევნო პოტენციალი იყო დაახლოებით სამჯერ მეტი - 10-12 პროცენტი. ამ 12 პროცენტის ერთი მესამედი ჩვენ თარხნიშვილმა ჩაგვიწერა ოქმში. მეორე ერთი მესამედი დაგვაკარგვინა ხელისუფლების ბინძურმა მეთოდებმა - დაშინებამ, მოსყიდვამ, ბოლო მანიპულაციებმა ყუთებთან და ა. შ. მესამე 70 000 ჩვენ თვითონ დავკარგეთ. აშკარად იყო ამდენი ამომრჩეველი, რომელმაც, ზეწოლის გარეშე, გადაწყვიტა არჩევნებზე არმისვლა ან მისვლა და ხმის სხვა მიმართულებით მიცემა. ხელისუფლების მცდელობების მიუხედავად, ჩვენ რომ უკეთ გვემუშავა, ბარიერს გადავლახავდით. ჩვენ რომ ცუდად გვემუშავა და ხელისუფლება არ ჩარეულიყო ამ ამბებში, ბარიერს აქაც გადავდიოდით. მაგრამ როცა ორივე დაემთხვა ერთმანეთს, ჩვენი არცთუ კარგი მუშაობა და ხელისუფლების მიერ რეპრესიული მანქანის სრულად ამოქმედება, მივიღეთ ის შედეგი, რომელიც გვაქვს.

რას გულისხმობთ არცთუ კარგ მუშაობაში?

ვგულისხმობ იმ შეცდომებს, რომლებიც დავუშვით. მას შემდეგ, რაც ეროვნული საბჭოს დატოვება მოგვიწია, არ გვინდოდა, რომ ის, რაც დავტოვეთ, კრიტიკულად წარმოგვეჩინა. ძალიან ბევრ შემოტევას არ ვუპასუხეთ. ბევრმა ვერ გაუძლო ცდუნებას და ჩვენი მიზანში ამოღებით გადაწყვიტა თავისი უპირატესობის დამტკიცება, რისგანაც ჩვენ თავი შევიკავეთ. რადგან მეორე მხარე ასევე არ მოიქცა, ამან მძიმე ვითარებაში ჩაგვაყენა.

შეცდომა იყო ისიც, რომ არჩევნების დაწყებიდან მთელი ორი კვირა საარჩევნო კამპანია არ დავიწყეთ და გაუთავებლად ველოდებოდით გაერთიანებული ოპოზიციის ჩამოყალიბებას მაჟორიტარ კანდიდატებზე. ჩვენ არ ვახმაურებდით, ვის სად ვასახელებდით, იმიტომ, რომ გვეგონა, შეიძლებოდა დასხდომა და ოლქების დიდ ნაწილში მაჟორიტარებს შორის კონკურენციის თავიდან აცილება. ბევრი მიმართულებით, სიების წარდგენამდე ორი-სამი დღით ადრე მივიღეთ გადაწყვეტილებები. ორთვიანი კამპანიის დროს ორ კვირას რომ დაკარგავ და კანდიდატი არ მუშაობს, ეს უკვე სერიოზული პრობლემაა.

შეგვეშალა ისიც, რომ ამ საარჩევნო კამპანიის დროს არ ვთქვით, რასაც ვფიქრობდით ახლადგამოჩენილი ოპოზიციური ლიდერების და პარტიების შესახებ. სათქმელი, რომელიც უნდა თქმულიყო, არ ითქვა. ძალიან მკაფიოდ და დაწვრილებით უნდა აგვეხსნა მოსახლეობისთვის სად არის რწმენა და მართლმადიდებლობა და სად არის რწმენით და მართლმადიდებლობით პოლიტიკური სპეკულაცია, ეს უნდა გაგვეკეთებინა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ თემებზე საწყისი პოზიციები წამგებიანი გვაქვს - ერთ-ერთი გავრცელებული ბრალდებაა, რომ ჩვენ თითქოს არა ვართ ქრისტიანები, მართლმადიდებლები, და საერთოდ, ქართველებიც არა ვართ. ჩვენ, როგორც წესი, ასეთ თემებზე საუბრისას ორ ცეცხლს შუა ვართ ხოლმე. ბევრი საარჩევნო ტექნოლოგიების სპეციალისტი გეტყვის, რომ იდეები არის არჩევნებიდან არჩევნებამდე. ხოლო საარჩევნო პროცესში უნდა შეეცადო, მაქსიმუმი მიიღო როგორი სპეკულაციების ფასადაც არ უნდა დაგიჯდეს ეს. ჩვენი პარტნიორები გერმანიაში, თავისუფალი დემოკრატები, 11-12 პროცენტს თუ მიიღებენ, ის წელი კარგია მათთვის. ამაზე ხშირად მისაუბრია მათთან. როდესაც მათ ჩვენს სიტუაციას აღვუწერ ხოლმე, მეუბნებიან, - ნამდვილად ცუდ დღეში ხართო. გერმანიაში ან ქრისტიან-დემოკრატები არიან სათავეში, ან სოციალ-დემოკრატები. მაგრამ ის განცდა, რომ ქვეყანა დაინგრევა, ან სასამართლოს დაიმორჩილებს ვინმე ან ეკონომიკას დაანგრევს, იქ არ არსებობს. იქაური ლიბერალები ახერხებენ იმას, რომ თავიანთი გავლენა ჰქონდეთ, თავიანთი ნიშა ეჭიროთ. ჩვენთან, სწორედ იმიტომ, რომ მოქალაქეობრივი და სახელმწიფოებრივი ცნობიერება ნაკლებადაა და თან თავისუფალ პოლიტიკურ კონკურენციას ხელისუფლება ყოველნაირად ეწინააღმდეგება, სხვანაირი ვითარებაა. თქვენი კოლეგა რომელიმე ჟურნალისტი, პირდაპირ გაჯახებს კითხვას - „ვთქვათ, მიიღე 10 პროცენტი, მერე რას შეცვლი?“ მოქალაქე უსმენს ამას და ფიქრობს - 10 პროცენტიანი პარტია რაში მჭირდება? მე მინდა ის ძალა, რომელიც მოვა და ამ ხელისუფლებას შეცვლის, 50+1 პროცენტზეა გათვლა. გამონაკლისი აქ ლეიბორისტური პარტიაა, რომელსაც მყარი ამომრჩეველი ჰყავს, შალვა ნათელაშვილს შეუძლია რაღაცები უფრო მარტივად გადაწყვიტოს.

მაგალითად, საარჩევნო კამპანიის დროს დაპირისპირებული იყო გაერთიანებულ ოპოზიციასთან. არჩევნების მეორე დღესვე მათ გვერდით დადგა და ამისთვის ამომრჩეველს არ გაუკიცხავს.

თქვენ ყველაზე კრიტიკული ამომრჩეველი გყავთ… და ეს არ არის ცუდი…

გვსიამოვნებს, რომ ასეთი კრიტიკული ამომრჩეველი გვყავს. მაგრამ სასურველია მეტი იყოს მათი რაოდენობა, თუმცა, ეს არ იქნებოდა პრობლემა, არ იყოს განცდა - ქვეყანა კატასტროფისკენ მიდის სამწუხაროდ, რესპუბლიკური პარტიის საქმე გაცილებით უკეთაა, ვიდრე ქვეყნის.

როცა ამბობთ, თქვენ არა ხართ ბევრნი, რა მოლოდინები გაქვთ, როდესაც ამბობთ, რომ 12 პროცენტი გაქვთ?

12 პროცენტი მაისში გვქონდა, სექტემბერში 25 გვექნება!

რატომ იდექით გაერთიანებულ ოპოზიციასთან ერთად? ძალიან ბევრ საკითხში თავიდანვე აშკარა იყო, რომ ვერ თანხმდებოდით...

გაერთიანებულ ოპოზიციასთან ერთად ნოემბერში ერთი კონკრეტული მიზნისთვის ვიყავით - გაზაფხულზე საპარლამენტო არჩევნების დანიშვნისთვის. მეტი რომ არ ვთქვა, ჩვენი დამსახურება იყო, რომ ოქრუაშვილის დაკავებიდან 2 ნოემბრამდე პერიოდში მთავარ მოთხოვნად სწორედ კონსტიტუციურ ვადებში საპარლამენტო არჩევნები ჩამოყალიბდა და არა, ვთქვათ, „მიშა გადადექი“ ან „ვანო ციხეში“. იმ დროს, ამ მოთხოვნის გარშემო რაც მეტი პოლიტიკური ძალა გაერთიანდებოდა, მით უკეთესი იქნებოდა. 2 ნოემბრამდე უამრავ ადამიანს ვხვდებოდი, უცხოეთშიც, აქაც, ბურჯანაძესაც შევხვდი, და ვცდილობდი დამერწმუნებინა, რომ 2 ნოემბრამდე, სანამ ზღვა ხალხი მოვიდოდა და ვითარება შეიცვლებოდა, რაიმე ეღონათ. მერე სააკაშვილსაც გაუჭირდებოდა დათმობაზე წასვლა. ეს ვერ მოხერხდა, ვერ მიიღეს გადაწყვეტილება. 3-ში შედგა ოპოზიციის ერთ-ერთი საბედისწერო სხდომა, რომელზეც, პრეზიდენტის გადადგომის მოთხოვნის დაყენება გადაწყდა. ზღვა ხალხი იდგა ქუჩაში და მათი მუხტის შესანარჩუნებლად გაკეთდა ეს. ჩემი აზრით, თუ კიდევ ორიოდე დღე არ დადგებოდა სააკაშვილის გადადგომის მოთხოვნა და პირველი მოთხოვნა შენარჩუნდებოდა, მაშინ გარესამყარო ამ ხალხს და ოპოზიციას სულ სხვანაირად დაინახავდა. დაინახავდა, რომ ქუჩაში გააზრებულად, დაჟინებით, ემოციებს არაყოლილი, სოლიდურად მდგომი ხალხი ლეგიტიმურ რაღაცას ითხოვდა. მაგრამ გაერთიანებული ოპოზიციის მხრიდან იყო მეორე ტიპის არგუმენტაცია - თუ ჩვენ მოთხოვნა არ ავწიეთ, ხალხი სახლში წავა. ყოველთვის დგება ეს პრობლემა, რომ ხალხი ვეღარ გაგვიგებს. საბოლოოდ კი, ისეთი რაღაცები გაკეთდა, რაც ხალხმა ყველაზე მეტად ვერ გაიგო. საპრეზიდენტო არჩევნები უცებ გადაწყდა. ჩვენი პარტია, ზოგადად პრეზიდენტობის ინსტიტუტს ვეწინააღმდეგებით, პარტიაში არ ვზრდით საპრეზიდენტო კანდიდატს. გვგონია, ჩვენი ქვეყნის მომავლისთვის სხვა რაღაცების გააზრებაა მნიშვნელოვანი, - რა უნდა მოხდეს, რა უნდა შეიცვალოს, და თითის გაშვერა იქით, რომ სააკაშვილი ცუდი კაცია, ცუდი გოგობიჭები ჰყავს გვერდით, და საჭიროა უკეთესი პრეზიდენტი, სიტუაციის და მდგომარეობის გამარტივებაა. ლევან გაჩეჩილაძის საარჩევნო გაზეთში ასეთი რამ დავწერე 2007 წლის დეკემბერში - თუ მკითხავთ, ვინ შეიძლება იყოს ქვეყნის პრეზიდენტი ხუთი წლის განმავლობაში, გეტყვით, რომ ბევრი, მაგრამ არა ლევან გაჩეჩილაძე. მაგრამ თუ მკითხავთ, ვინ შეიძლება იყოს ყველაზე ეფექტური პრეზიდენტი უახლოესი ექვსი თვის განმავლობაში, რათა გატარდეს საკონსტიტუციო რეფორმამაშინ ეს სწორედ გაჩეჩილაძეა. თავიდანვე ნათლად და გულწრფელად ვთქვი, რომ ჩვენ ყველანი, ამ ფორმატში არ ვართ ისინი, ვისაც შეიძლება ხუთი წლით ენდოთ და ძალაუფლება მოგვცეთ, მაგრამ თუ მიდიხართ ამ დროებით ფორმატზე, რომ მერე საპარლამენტო არჩევნები ჩავატაროთ, მაშინ ჩვენი ნდობა შეიძლება.

საპარლამენტო არჩევნებმა გვაჩვენა, რომ გაცილებით მძიმე დაავადება გვჭირს და მისი მკურნალობა რუსთაველზე ბევრი ხალხით შეუძლებელია. ეს ერთ-ერთი ფორმაა, რომლის ტყვეობაშიც არ უნდა იყოს ოპოზიცია. კოლეგა ოპოზიციონერებისგან განსხვავებით, ვამბობდით, რომ 20 იანვრის აქცია (როცა ინაუგურაციის დღეს, იპოდრომზე, ყინვაში ამდენი ხალხი მოვიდა, რესპუბლიკელების დილემა 140 ცხელი შოკოლადი რომელმაც იცოდა, რომ არანაირ რევოლუციას არ ვახდენდით), საზოგადოების მხრიდან ინდივიდუალურად და კოლექტიურად სიტუაციის გააზრების მწვერვალი იყო და უნდა შეგვენარჩუნებინა როგორც მოვლენა, რომელსაც ჩრდილი არ უნდა მიდგომოდა. ამიტომაც, ამის შემდეგ საპარლამენტო არჩევნებამდე, ქუჩაში ხალხის დაძახება აღარ იყო საჭირო.

ეროვნულ საბჭოში ყოფნას შეცდომად თვლით?

5 იანვრამდე, საპრეზიდენტო არჩევნებამდე, ჩვენი ყოფნა გაერთიანებულ ოპოზიციაში, მგონი, სწორი იყო. რაც შეეხება შემდგომ პერიოდს, ჯერ ერთი, გამოსვლის პროცესი გაიწელა. მეორე - ჩვენ ვერ მოვახერხეთ დაგვერწმუნებინა სხვა პოლიტიკური პარტიები, რომ საპარლამენტო არჩევნებში ერთიანობა სხვა ფორმატში უნდა გამოხატულიყო. ყველა წინა საპარლამენტო არჩევნების შედეგი აჩვენებს, რომ ამომრჩევლის დაახლოებით 30 პროცენტი მიდის სადმე სხვაგან და არა ორი მთავარი პოლუსისკენ. გაერთიანებულ ოპოზიციას ხელისუფლება რომ დაეგდო ბეჭებზე, დარჩენილი 70 პროცენტიდან უნდა მიეღო 50 პროცენტზე მეტი. რაც პრინციპულად შეუძლებელი იყო, იმიტომ, რომ ხელისუფლებას ადმინისტრაციული რესურსით 30 პროცენტზე მეტი უკვე ჰქონდა. ჩვენი მცდელობა უნდა წასულიყო იქით, რომ ზემოთ ნახსენები 30 პროცენტი მაქსიმალურად აგვეთვისებინა. ხელისუფლების მხრიდან რა მოხდა, ცალკე საუბრის თემაა, მაგრამ მთელმა ოპოზიციამ ჩავთვალეთ, რომ საპრეზიდენტო არჩევნებზე ნაჩვენები შედეგი ხელისუფლების მაქსიმუმი იყო. ხელისუფლებამ კი ჩათვალა, რომ ეს იყო მინიმუმი, რომელიც უნდა გაეზარდათ. ოპოზიციამ მათ შეუქმნა განცდა, რომ სააკაშვილის პარალიზებისთვის ყველა საპარლამენტო ბერკეტს გამოიყენებდა. ოპოზიცია ამბობდა - მოვალთ უმრავლესობაში და სააკაშვილი აღარ იქნება პრეზიდენტიო. ამ რადიკალურმა მესიჯმა ხალხის ნაწილის გული მოიგო, მაგრამ ხელისუფლება იმდენად შეაშინა, რომ შემდეგ ის ყველაფერზე წავიდა.

მინდოდა ორიოდ სიტყვით შეხებოდით აფხაზეთის თემასაც. რატომ ვერ მოახერხეთ რესპუბლიკელებმა თქვენი ხედვის მოსახლეობამდე მიტანა?

აფხაზეთის თემაზე მოკლედ საუბარი ნამდვილად ძნელია. სახელისუფლებო პროპაგანდისტულმა მანქანამ ამ მიმართულებით ბევრი გააკეთა. მეტიც, იმ კონცეფციის მთავარი ავტორი, რომელსაც მხოლოდ რესპუბლიკელებს მოგვაწერენ, კოტე კუბლაშვილია. დავით ბაქრაძემაც სერიოზული წვლილი შეიტანა ამ დოკუმენტის დაწერაში, მაგრამ შემდეგ ითხოვა, რომ მისი გვარი აღარ ჩაეწერათ. თავად ხელისუფლება როგორ მანიპულირებს ამ თემით, ის უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ის, რომ ჩვენ რაღაც იარლიყები მოგვეწება. ამ მიმართულებით საკმაოდ ცუდად მიდის საქმე. არ გამოვრიცხავ ავანტიურისტულ მოქმედებას სააკაშვილის მხრიდან, იმიტომ, რომ მან 4-5 წელი გადააგორა ამ დაპირებებით, და ვშიშობ, ეს არ იყოს, მოკლევადიანი, ვითომ წარმატების ილუზიის შექმნა და ამან არ მიიყვანოს საქმე რაღაც ტიპის კვანძის გახსნამდე, რომელიც მისაღები აღმოჩნდება რუსეთისთვის, დასავლეთისთვის და სააკაშვილისთვის, რომელსაც რაღაც წარმატება სჭირდება. ეს ძალიან ფაქიზი თემაა და იმდენად წამგებიანია ჩვენი ქვეყნისთვის, რომ ბევრი მიმართულებით და ბევრი რამის თქმისგან თავს ვიკავებთ.

ცნობილია, არჩევნების დღეს რაც მოხდა იქ, მაგრამ არც ამაზე ამოგვიღია ხმა. მერე, სადმე მოლაპარაკების მაგიდას რომ მიუსხდებიან ვიღაცები და აფხაზეთის მხრიდან გვეტყვიან, როგორ გელაპარაკოთ, როცა ამის გამკეთებელი ხართ, და ამას მარტო ჩვენ არ ვამბობთ? ეს ხომ ქვეყანას მძიმე ვითარებაში ჩააყენებს. ძალიან ძნელია აკეთო სწორი განცხადებები, როცა ხარ ასეთი თავზეხელაღებული ხელისუფლების პირობებში, რომელსაც ნებისმიერი თემიდან შეუძლია თავისი საარჩევნო წარმატება გამოადნოს და შედეგებზე არ იფიქროს. რესპუბლიკელებმა უფრო მეტი უნდა ვიმუშაოთ ამ თემებზე. ლერი ხაბელოვს, რომელიც ჩვენს რიგებში გამოჩნდა, ბევრი რამის გაკეთება შეუძლია ცხინვალის მიმართულებით. მაგრამ ეს სახელმწიფოებრივი საქმეა, რომელსაც ოპოზიცია ვერ გააკეთებს. ამიტომ, საარჩევნო კამპანიის დროს ჩვენ ამ თემაზე საუბრისაგან თავი შევიკავეთ.

ახლა რას აპირებს რესპუბლიკური პარტია?

რომ არა ქვეყანაში შექმნილი უმძიმესი სიტუაცია და პოლიტიკური კრიზისი, მე, როგორც პარტიის თავმჯდომარე, არჩევნებში მიღებული შედეგით კმაყოფილიც კი ვიქნებოდი. როგორც ჩანს, რესპუბლიკელებს გვჭირდებოდა ასეთი ცივი შხაპი, რომ ბევრი მიმართულებით საკუთარი შესაძლებლობები რეზერვები და სისუსტეები უკეთ დაგვენახა .ჩვენ რომ ნამდვილად გვესმის ერთმანეთის, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენი ენა ხალხს ესმის - და ეს ჩვენი ბრალია. მიუხედავად იმისა, რომ რესპუბლიკური პარტია ყველაზე უფრო ღია პარტიაა, მაინც ამბობენ, რომ ესაა დახურული კლუბი. ვერ დამისახელებთ ვერცერთ პარტიას, რომელსაც 4-5 წლის განმავლობაში, ამდენი სერიოზული პოლიტიკოსი ან ამდენი ახალი წევრი შეემატა. გვაქვს გაცილებით მეტი პოტენციალი და რეზერვი, ვიდრე ამას ვიყენებთ და ვაჩენთ.

რესპუბლიკურ პარტიაში სერიოზული ცვლილებებია მოსალოდნელი. სექტემბეროქტომბერში რიგგარეშე ყრილობას ვგეგმავთ, რომელზეც მოხდება ეროვნული კომიტეტის ახლიდან არჩევა. ბევრი დღევანდელი ლიდერი შეიძლება განსხვავებულ ამპლუაში ვიხილოთ. დღეს პარტიაში ერთადერთი თანამდებობა არსებობს - პარტიის თავმჯდომარე. ეს საკმარისი არაა. უნდა გაჩნდეს ოთხი-ხუთი თანამდებობა, ჩვენ გვჭირდება გაცილებით მეტი შრომა ჩრდილოვანი კაბინეტის აწყობისთვის. სახელმწიფო მართვის თითოეულ სფეროში კონკრეტული ადამიანი უნდა გვყავდეს, რომელისგანაც ყოველ ცისმარე დღეს საზოგადოება უნდა ელოდეს რაღაცას. ეს უნდა ხდებოდეს მუდმივად და ყოველდღიურად.

გვჭირდება უკეთესად დავანახოთ ხალხს, რომ ძალაუფლების ხელში აღება შეგვიძლია. როგორც ჩანს, უნდა ვიმოქმედოთ ისეთი ფორმებით და მეთოდებით, რომელიც მოსახლეობისთვის გასაგებია. მაგალითად, ის, რომ ჩვენ გუნდურად ვმუშაობთ, მოსახლეობას აბნევს. იციან, ვინ არის ლეიბორისტური პარტია, - ეს შალვა ნათელაშვილია. ვთვლიდით და ვთვლით, რომ გუნდურად უფრო შეიძლებოდა პარტიის აღქმა. მაგრამ, როგორც ჩანს, ეს თვალსაზრისიც გადასახედია და აქაც მოსალოდნელია ცვლილებები.

მეტად გვმართებს ფოკუსირება ამომრჩეველზე. უნდა გამოიყოს კონკრეტული სეგმენტები. ჩვენ ზოგადად ვსაუბრობთ ექიმებზე, მაგრამ კონკრეტულ ექიმებთან იშვიათად გვაქვს შეხება. ზოგადად ვსაუბრობთ ბიზნესმენებზე და კონკრეტულ ბიზნესმენებთანაც ნაკლები შეხება გვაქვს. ამოქმედდება რესპუბლიკური ინსტიტუტი, რომლის მიზანი საგანმანათლებლო მუშაობა და ლიბერალური იდეების პოპულარიზაცია იქნება. სამიზნე და ფოკუსი უკეთ უნდა გასწორდეს და ახლოს მივიდეთ ამომრჩევლამდე. მოკლედ, ძალიან ბევრი სამუშაოა ჩასატარებელი და ჩვენ შრომა არ გეზარება.

ავტორი: შორენა შავერდაშვილი

ინტერვიუ პარლამენტარ დავით დარჩიაშვილთან

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ახალი მოწვევის პარლამენტში შესვლამდე, იყავით ღია საზოგადოება - საქართველოს დირექტორი. ამიტომ მოდით, სოროსის ფონდიდან დავიწყოთ. მომისმენია არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლების ჩივილი იმაზე, რომ თუ რევოლუციამდე სოროსის ფონდი მეტწილად არასამთავრობო სექტორს აფინანსებდა, რევოლუციის შემდეგ ის ძირითადად სამთავრობო პროექტებში იყო ჩართული. რამდენადაა ასე?

მთლად ასე არ არის. 2004 წლის ბოლოს, სოროსის ფონდში ჩემი ყოფნის დროს ახალი სტრატეგია დაიწერა, სადაც რეფორმების მხარდაჭერა ჩაიდო, მაგრამ ამ მხარდაჭერაში საზოგადოების ჩართულობა იგულისხმებოდა. რევოლუციის შემდეგ სერიოზულად დაიწყო სახელმწიფოს მშენებლობა. ქვეყნის მოდერნიზაციას, ტრანსფორმაციას მხარდაჭერა სჭირდებოდა. სამოქალაქო სექტორს თუ რაიმე უნარები აქვს, სწორედ ამ საქმეში უნდა ჩაერთოს. აი, ამის ხელშეწყობა იყო ფონდის ერთი მიმართულება, მაგრამ არა ერთადერთი.

მეორე, ჩემი ყოფნის დროს ხაზი გაესვა იმას, რომ მეტი შიდა პროექტები გვეკეთებინა - თვითონ ფონდის თანამშრომლებს თავიანთი გამოცდილება არა მხოლოდ კოორდინატორის როლში გამოეყენებინათ, არამედ თვითონაც ეწერათ და განეხორციელებინათ პროექტები, თვითონაც ჩართულიყვნენ. დავიწყეთ შიდა პროექტების შედეგად მიღებული დასკვნების, პუბლიკაციების ბეჭდვა, პრესკონფერენციების ჩატარება. სხვათა შორის, გუშინ ჩატარდა ბოლო შიდა პროექტის პრეზენტაცია, რაც ჩემს დროს დამტკიცდა, მაგრამ მე უკვე მეორე მხრიდან დავხვდი - ეს იყო მთავრობის 50-დღიანი პროგრამის ანალიზი.

ამ პუბლიკაციებში არის გარკვეული დასკვნები, მათ შორის კრიტიკულიც, ვთქვათ, რატომ ფერხდებოდა საკმაოდ ცნობილი სამთავრობო პროგრამის, „ათასწლეულის გამოწვევა საქართველოს“ (რომელიც ამერიკელების დახმარებით ფუნქციონირებს) ზოგიერთი ეტაპის დაწყება. ამაზე საკმაოდ კრიტიკული დასკვნები დაიდო. ასევე საკმაოდ კრიტიკული დასკვნა იყო რკინიგზის პრივატიზაციის თემაზე. თუმცა, ჩემი მიზანი ყოველთვის იყო არა ის, რომ ხმამაღლა გვეყვირა და შემდეგ ხელები დაგვებანა, არამედ აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან ურთიერთობაში ვყოფილიყავით ჩართული. ზოგჯერ შეიძლება სამოქალაქო სექტორის დასკვნები მთლად კომპეტენტური არც იყოს, მაგრამ ამით გამოვიწვიოთ მთავრობა, რომ თავს გარედან შეხედოს და დამაფოტო: ლევან ხერხეულიძე 58 ცხელი შოკოლადი ინტერვიუ ტებითი არგუმენტები მოიტანოს. რაღაც შედეგები, ჩემი აზრით, იყო. მაგალითად, თავდაცვის სფერო ოქრუაშვილის დროს ძალიან დაიხურა, გაფუჭდა ურთიერთობები. მაშინ თინა ხიდაშელი ფონდის საბჭოს თავმჯდომარე იყო, მე - დირექტორი, პაატა ზაქარეიშვილიც ჩაერთო და 2005 წელს პრესკონფერენციაც გავმართეთ. ამან რაღაც შედეგიც გამოიღო - მთავრობის წევრები ფონდშიც მოვიდნენ - რაშია საქმეო. უკვე ოქრუაშვილის დროს დაიწყო ფიქრი იმაზე, რომ თავდაცვის საკითხებზე რაღაც შერეული საბჭო თუ მუდმივი ფორუმი გაგვეკეთებინა, საზოგადოებასაც ემსჯელა და განმარტებები მიეღო. კეზერაშვილის დროს უფრო კარგად წავიდა საქმე, მემორანდუმიც გაფორმდა.

ვერ ვიტყვი, რომ მთავარი რეფორმებში ფონდმა ან რომელიმე არასამთავრობო ორგანიზაციამ გააკეთა, მაგრამ ჩვენი მცდელობით ურთიერთობები აღდგა იმ ჟურნალისტებთან, რომლებიც ოქრუაშვილმა მოიძულა - იქნებოდა ეს ალადაშვილი თუ ლიკლიკაძე, იმ არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან, რომლებსაც ის აღარ ელაპარაკებოდა, სესიაშვილთან, ახალგაზრდა იურისტებთან. ქვეყნის ცხოვრება, დემოკრატიზაცია, რეფორმები - მარტო არსებითი მატერიალური ცვლილებების მოტანა ან კანონების მიღება კი არ არის, - ურთიერთობებიცაა, კომუნიკაცია და ახსნა იმისა, რა ხდება. ამას ვუწყობდით ხელს. თორემ, ჩვენ არა გვაქვს არანაირი პრეტენზია უმაღლეს ჭეშმარიტებაზე. არც მთავრობას აქვს. მთავრობას, ჩემი აზრით, აქვს ერთი უპირატესობა, რასაც არასამთავრობო სექტორი ხშირად არ აქცევს სათანადო ყურადღებას - მთავრობას აქვს ინფორმაცია. როცა ინფორმაცია გაქვს, ცოდნაც მეტია და დასკვნებიც შეიძლება უფრო ადეკვატური გქონდეს...

ამის პასუხად… ერთი მხრივ, გვაქვს საკმაოდ კარგად ორგანიზებული და ეფექტური სახელისუფლებო ვერტიკალი და, ამავე დროს, რაღაც თვალსაზრისით, დაიქსაქსა და ვაკუუმი გაჩნდა სამოქალაქო სექტორში. როგორ გგონიათ, რამდენად მნიშვნელოვანია ძლიერი სამოქალაქო სექტორის არსებობა და სოროსის ფონდი თუ აკეთებდა ბოლო 5 წლის განმავლობაში რაიმეს იმისათვის, რომ სამოქალაქო სექტორი გაძლიერებულიყო?

ჩემს დროს გადავწყვიტეთ, რაოდენობას არ გამოვკიდებოდით და მეტი გვეფიქრა ხარისხზე. არ მინდა ყალბი მოკრძალებით ან ზედმეტი ამბიციურობით ვთქვა, მაგრამ დავმჯდარვარ, ჩვენი დაფინანსებული „ახალგაზრდა იურისტების“ ანგარიში 3 საათი მირედაქტირებია და მერე 3 საათი მიხსნია, რომ ასე წერა არ შეიძლება. იმ კონკრეტულ შემთხვევაში მიმიღწევია კიდეც შედეგისთვის. მთავარი ხარისხია, თორემ, რა თქმა უნდა, სამოქალაქო სექტორი მნიშვნელოვანია. ჩემი აზრით, თვითონ სექტორში გაჩნდა ძალიან ქედმაღლური დამოკიდებულება, რომ ისაა მთავარი. არადა, სულაც არ არის ასე. 90-იანმა წლებმა მთელი მსოფლიოს მასშტაბით მოიტანა ეს ტალღა, რომ სამოქალაქო სექტორი მთავარია. სხვებთან ერთად, ეს უკავშირდება პოპერს და გელნერს, სოროსის მეგობრებსა და თანამშრომლებს და, რა თქმა უნდა, სოროსს. მაგრამ ცოტა გაზვიადებული და უტრირებულია ეს ყველაფერი. მარტო NGO-ები არ არის სამოქალაქო სექტორი - ეს ერთი, და მეორეც, განსაკუთრებით გაზვიადება ყველაფრისა არ ღირს.

ჩვენთან ეს ყველაფერი ცოტა ხელოვნური სახით დამკვიდრდა - გარედან დონორები ქმნიან NGO-ებს, იქ მიდიან ადამიანები, რომელთაგან ბევრს, შეიძლებოდა, სულ სხვა რაღაც ეკეთებინა, მაგრამ სხვა სფეროებში მუშაობის შესაძლებლობა აღარ იყო. აკადემიური სფეროდან და პოლიტიკიდანაც NGO-ებში წავიდნენ. სინამდვილეში, არანაკლები მნიშვნელობა აქვს იგივე აკადემიურ სფეროს, უნივერსიტეტებს. თუ ისინი მყარად არ დგანან ფეხზე, ძნელია განვითარებად საზოგადოებაზე ვისაუბროთ. პროფკავშირებიც ძალიან პრობლემური სფეროა საქართველოსთვის. ასევე პარტიები, მედია და მთავრობა. ეს ყველაფერი ერთობლივად, ჰარმონიულად და დინამიკურად უნდა ვითარდებოდეს. საბოლოოდ, მაინც მგონია, რომ პოლიტიკაა გადამწყვეტი ადამიანთა ცხოვრებაში. ამდენად, გადავწყვიტე, პასუხისმგებლობა იმ სფეროში ავიღო, რომელიც ყველაზე მნიშვნელოვანი მგონია როგორც ადამიანის, ისე ქვეყნის არსებობაში.

რაზე გინდათ აიღოთ პასუხისმგებლობა და რატომ არის თქვენთვის პოლიტიკაში ჩართულობა მნიშვნელოვანი?

საქართველო გზაგასაყარზე დგას და ჯერაც არ არის ყველაფერი უკანმოუხედავად, შეუქცევადად პროგრესის გზაზე დამდგარი. ჩვენ არასახელმწიფოებრივი არსებობიდან მოვდივართ და სახელმწიფოდ, პოლიტიკურ სისტემად უნდა ვიქცეთ. თუ ეს არ იქნა, ყველაფერ დანარჩენს აზრი ეკარგება და არაფერი იქნება შედეგისმომტანი. პოლიტიკის გარეშე ჩვენ დავრჩებით ატომიზირებულნი, ოჯახებზე, ნაცნობ-მეგობრობაზე ორიენტირებულნი და გაუერთიანებელნი. მხოლოდ მითები გაგვაერთიანებს და არა თანამედროვე დინამიკური ცხოვრება. ეს ნიშნავს, რომ მაშინ აქ სხვისი პოლიტიკა გაიმარჯვებს. სხვა სუბიექტი მოვა, ყბადაღებული რუსეთი ან, რა ვიცი, ვინმე სხვა. ჩვენ არ გვექნება ის ცემენტი, რაც შეგვკრავს და თანამედროვე ერად გვაქცევს. ამიტომ, გვჭირდება სერიოზული პოლიტიკის დაბრუნება ან, ხელახლა შექმნა. ეთნოგრაფიული ყოფიდან, თუ გნებავთ, ეთნოგრაფიული ოაზისიდან თავისი ხაჭაპურებით და სიმღერებით, ჩვენ თანამედროვე, პასუხისმგებლობით გამსჭვალულ საერთაშორისო ურთიერთობების სუბიექტად უნდა ჩამოვყალიბდეთ. მთელი რიგი რეფორმებიც ამას ემსახურება და ეს არის მოდერნიზაცია, ანუ მოდერნულ ერად ქცევა. ეს მიმაჩნია სასიცოცხლო საქმედ როგორც ჩემი ქვეყნისთვის, ისე ჩემი შვილებისთვის და აქ მონაწილეობაც მინდა და პასუხისმგებლობის აღებაც. პასუხისმგებლობის იმიტომ, რომ ეს ძალიან წინააღმდეგობრივი, მტკივნეული პროცესია. სოციალური ფასი უზარმაზარია. ეს გვაჩვენა ოქტომბერ-ნოემბრის მოვლენებმა და ეს სულაც არაა სასიამოვნო. ძალიან ბევრს, შეიძლება, გაუჩნდეს სურვილი და ვხედავ კიდეც, იმავე სამოქალაქო სექტორში გაისმის - აი, ხელები დავიბანოთ და გარედან მაყურებლებად ვიქცეთ. არა მგონია, რომ ეს ყველაზე კარგი პოზიცია იყოს.

რამდენად არის ამ მოდერნიზაციის მნიშვნელოვანი კომპონენტი ცნობიერების მოდერნიზაცია?

სოროსის ფონდში ახალი პროგრამა გვქონდა - ინტეგრაციისა და სამოქალაქო განათლების პროგრამა, სწორედ იმიტომ, რომ ცნობიერებაზე გაგვეკეთებინა აქცენტი. ისევ დემოკრატიულ ინსტიტუტებს რომ დავუბრუნდეთ, იმისათვის, რომ ისინი ფუყე და ფორმალურ ინსტიტუტებად არ იქცნენ, გულწრფელი დემოკრატები გვჭირდება - ადამიანები, რომლებიც აზროვნებენ იმ ღირებულებებით, რაც განუყოფელია დემოკრატიისაგან. ეს ყველაფერი განათლების სისტემასთან გვაბრუნებს.

კონკრეტულად შეგიძლიათ მითხრათ რამდენიმე პროექტი, რაც სწორედ ამ მიმართულებით განხორციელდა?

მაგალითად, ღირებულებების კვლევა. ჩავატარეთ ევროპულ მეთოდიკაზე დამყარებული, თუმცა ცოტა ადაპტირებული კვლევა - რა ღირებულებების მატარებელია ქართული საზოგადოება. კითხვარი იყო გამოყენებული - რა ადგილი უკავია ოჯახს, პროფესიას, ნაცნობ-მეგობრობას, ვისთან იცხოვრებდა ადამიანი მეზობლად, ვისთან - არა. რომ გამოჩენილიყო რა ტიპის საზოგადოება ვართ. მგონი, პირველად გაკეთდა მსგავსი რამ საქართველოში. აღსანიშნავია აგრეთვე პოლიტიკური პარტიების პრიორიტეტთა და ღირებულებათა სისტემის კვლევის მცდელობა - ეს მეორე კვლევა იყო. ამით გვინდოდა იმის ჩვენება, სად ვართ არა მარტო სასამართლოების რეფორმირების თვალსაზრისით, არამედ მენტალობის, ღირებულებების თვალსაზრისით. ეს თუ არ დავინახეთ, ძნელია მიხვდე, რას მივაქციოთ ყურადღება, რა არის გასაკეთებელი, რა არის შესაცვლელი. სკოლებში სამოქალაქო განათლება ინერგება, უნივერსიტეტებში - კრიტიკული აზროვნება, ეს ზრდის ახალ ადამიანებს, რომლებიც საჭირონი არიან იმისათვის, რომ ქვეყანა განვითარდეს. მარტივად რომ ვთქვა, ადრეც მქონდა ეს იდეა - ჩვენ რომ თანამედროვე ერად ჩამოვყალიბდეთ, ტრადიციულ სამებას - ენა, მამული, სარწმუნოება - უნდა დავუმატოთ ახალი სამება - ადამიანის უფლებები, დემოკრატია, კანონის უზენაესობა და ამ ყველაფრის მორგება ჰარმონიულად ვცადოთ. თუ ესენი კარგად მოერგო ერთმანეთს - მაშინ გადავრჩებით; ერად რომ იყო, დემოკრატი უნდა იყო და დემოკრატია რომ იყოს, ერი უნდა იყოს. რაღაცა ემოციური დამოკიდებულებებიც უნდა გვაერთიანებდეს, ეს იქაა - ენა, მამული, სარწმუნოებაში. ამის გაკე თება არ არის ადვილი, მაგრამ ჩვენ ვცდილობთ, რაღაც წვლილი შევიტანოთ.

დემოკრატიაში მართავს უმრავლესობა, საქართველოში კი ეს უმრავლესობა, იგივე თქვენი კვლევების შედეგებით რომ ვიმსჯელოთ, არ გამოირჩევა ლიბერალური ღირებულებებისადმი გააზრებული დამოკიდებულებებითა თუ ერთგულებით. ამ ეტაპზე როგორ თავსდება ეს მიზნები - დემოკრატია და ქვეყნის მოდერნიზაცია ერთმანეთთან? იქნებ, ცოტა ხანი უნდა უგულებელვყოთ დემოკრატია იმისათვის, რომ განვითარდეს ლიბერალური საზოგადოება, რომელიც შემდგომ უფრო მყარ საფუძველს შექმნის დემოკრატიისათვის?

ჩერჩილის პერიფრაზირება რომ მოვახდინოთ - ცუდი წყობაა დემოკრატია, უბრალოდ, უკეთესი არ მოუფიქრებიათო. რთულია ძალიან. ქვეყანაში უამრავი პრობლემაა, მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი გაუცხოვებული იყო კანონის უზენაესობის პრინციპებისა და სამოქალაქო ღირებულებებისაგან. ეს ყბადაღებული ქურდული მენტალიტეტიც ცოცხალია - პრინციპი, რომ თანამდებობაზე თუ ხარ, ადგილი არ უნდა გააფუჭო - ნათესავებს უნდა დაეხმარო. ეს ანტისახელმწიფოებრივი, ანტისისტემური პრინციპებია, რაც საკმაოდ გავრცელებული იყო. ეს ერთი კრიზისული ელემენტი. მეორე - რუსეთი, რომელსაც უნდა, რომ არ შედგე, არ ჩამოყალიბდე. მესამე - ეთნოკონფლიქტები. ამ ვითარებაში, და ვითარებას, პრინციპში, ომი ჰქვია, ძალიან ძნელია დემოკრატიული პროცედურები. მაგრამ ერთ ჭკვიან კაცს აქვს ნათქვამი, დემოკრატები ან ცალი ხელით უნდა ომობდნენ, ან უარი თქვან დემოკრატიაზე. ასეთი დილემაა და მისი გადალახვა ძალიან ძნელია. მაგრამ ეს გამოწვევაა და უნდა მივიღოთ. თუ არა და, მაშინ დაანებე თავი დემოკრატიას და მაშინ ისევ ვბრუნდებით იქ, სადაც უარესია.

საერთოდ, დემოკრატიაზე რომ ვსაუბრობ, ლიბერალურ დემოკრატიას ვგულისხმობ. კანონის უზენაესობა, ადამიანის უფლებები, უმცირესობის პატივისცემა - ეს უკვე ლიბერალიზმია. დემოკრატია არის საარჩევნო პროცედურები, კენჭისყრა და უმრავლესობის გამარჯვება. რთულია, მაგრამ მხოლოდ ეს არის მისაღები გზა. მგონი, საზოგადოებაში ეს თანდათან ცნობიერდება და ეს ამ ბოლოდროინდელმა არჩევნებმაც აჩვენა. ყველაზე რთულად მკვიდრდება რელიგიური პლურალიზმის პრინციპი, თორემ ადამიანის უფლებები, უმცირესობის უფლებები, პოლიტიკური პლურალიზმი - ამან საკმაოდ მოიკიდა ფეხი, რაც დამაიმედებელია.

ნამდვილად ასე ფიქრობთ?

ასე მგონია. ოპოზიციის ლიდერების დიდი ნაწილი აპელირებდა, ზოგი გაუცნობიერებლად, ზოგი - შეგნებულად, ანტისისტემურ, ანტითანამედროვე, ანტიმოდერნულ ღირებულებებზე. ამბობდნენ, რომ მთელი ეს რეფორმები დასავლეთის შეთქმულებაა, რომ ამათ ეკლესიების დანგრევის მეტი არაფერი აინტერესებთ, რომ ქართული ღირებულებები იკარგება და ამ ქართულ ღირებულებებში, ძირითადად, ნაცნობ-მეგობრობა-ჩაწყობა იგულისხმებოდა. მაგრამ ოპოზიციამ წააგო და ეს ჩემთვის დამაიმედებელია. იმიტომ კი არა, რომ ოპოზიცია არ უნდა იყოს ქვეყანაში, უბრალოდ, ამ ლოზუნგებმა ვერ პოვეს გასაქანი, მიუხედავად იმისა, რომ კარგი ნიადაგი ჰქონდათ წარმატებისათვის. როგორც გითხარით, ამ რეფორმების სოციალური ფასი ძალიან მაღალი იყო. ათასობით ადამიანის ბედზე გადაიარა ამ ყველაფერმა. ხელისუფლების შეცდომა იყო ის, რომ არასაკმარისი ყურადღება ექცეოდა საზოგადოებასთან კომუნიკაციას - კარგად ვერ ვხსნიდით, რა ხდებოდა.

შეიცვალა რამე? ამბობთ, რომ ხელისუფლებამ აღიარა ფუნდამენტური შეცდომები.

ეს შეცდომები ფუნდამენტური არ ყოფილა, ეს კონკრეტულ ადამიანებთან დაშვებული შეცდომები იყო. შეცდომა იყო ოქრუაშვილის ყოფნა ხელისუფლებაში, შეცდომა უხერხული სათქმელია, მაგრამ რაც ტრაგედიები მოხდა კრიმინალთან ბრძოლისას, იმის ბრალია, რომ რამდენიმე პოლიციელს საკუთარი ძალების და დაუსჯელობის რწმენა გაუჩნდა. მაგრამ შეცდომები ფუნდამენტური არ ყოფილა.

კომუნიკაცია როგორ ხდება? მგონი, მედიაა კომუნიკაციის ყველაზე ეფექტური მედიუმი. თქვენ როგორ სვამთ დიაგნოზს, რა სჭირს მედიას? თუ არც არაფერი სჭირს და ის ბუნებრივად ვითარდება? იქნებ, უბრალოდ, დაიმსხვრა მითი იმის შესახებ, რომ საქართველოში ოდესღაც არსებობდა თავისუფალი მედია და ამიტომ ახლა ყველა „პახმელიაზე“ ვართ?

ეგ იმას ჰგავს, ვითომ თავისუფალი იყო სასამართლო და ახლა აღარ არის. არაფერიც არ იყო თავისუფალი. გარკვეულწილად, თუ კომუნისტურ პერიოდს შევადარებთ, მედიაშიც თავისუფლება იყო. სიტყვა „კორუფციას“ ხმარობენ, როცა სახელმწიფო ინსტიტუტებში რაღაც უკანონობა ხდება. შეიძლება, ეს ტერმინი გადავიტანოთ სხვა სექტორებზეც, და მათ შორის - მედიაზეც. ფული თამაშობდა გადამწყვეტ როლს. ასეთი იყო მედია 90-2000-იან წლებში. ჩემი აზრით, ხელისუფლებამ ამის მოსპობა მოინდომა. პოლიტიკოსები ჟურნალისტებს იბირებდნენ თავის მხარეზე და მერე მათზე ხდებოდნენ დამოკიდებულები. დაახლოებით ქურდულ სამყაროსთან ურთიერთობას ჰგავდა ეს ყველაფერი. ქურდული სამყარო, თავის დროზე, ხელისუფლებამ შექმნა, დაიწყო სტალინმა, მაგრამ რაღაც პერიოდის შემდეგ ქურდები გახდნენ უფრო გავლენიანები, ვიდრე მინისტრები. რაღაც ამგვარი შეიძლება მომხდარიყო მედიაშიც. ამის შეცვლა, თამაშის ამგვარი წესების დარღვევა მოინდომა ხელისუფლებამ, რამაც ძალიან სერიოზული დაპირისპირება გამოიწვია მედიაკორპუსსა და პოლიტიკურ კორპუსს შორის.

როგორ მოინდომა ამის შეცვლა?

ამგვარად - აღარ გაქცევ იმაზე მეტ ყურადღებას, ვიდრე ჩვეულებრივ ჟურნალისტს უნდა მივაქციო. აღარ ხარ ჩემი ინსაიდერი, ჩემი წრის წევრი, აღარ ვართ ერთმანეთზე დამოკიდებულები და მორჩა. აქაც, რა თქმა უნდა, იყო გადაცდომები. ამას რომ აკეთებ, კომუნიკაციაში შედიხარ ჟურნალისტებთან, რომ რაღაც ასწავლო. როგორც კი რაღაცას ასწავლი, როგორც პოლიტიკოსი, ეგრევე თვლიან, რომ ზეწოლაა. გაიხსენეთ, პირდაპირ ეთერში ბოკერიას კამათი იმნაიშვილთან. ჩემთვის ეს იყო ჩვეულებრივი ურთიერთობა ორ ადამიანს შორის, სადაც, ჩემი აზრით, ერთი მართალს ეუბნებოდა მეორეს. მაგრამ ერთი გავლენიანი პოლიტიკოსია, მეორე კი - ჟურნალისტი და ყველაფერი თავდაყირა დგება.

რა თქმა უნდა, ბევრად უფრო საკამათო შემთხვევებსაც ჰქონდა ადგილი მედიისა და ცალკეული პოლიტიკოსების ურთიერთობაში. ამ ყველაფერმა სერიოზული გავლენა მოახდინა. მთლიანობაში, მედიის პრობლემატიკა ორგვარია და ეს ორივე მომენტი გადაჯაჭვულია. პირველი პრობლემა სისტემურია - რითი ცხოვრობს მედია, საიდან შემოდის შემოსავალი. სამწუხაროდ, მედიას არ შეუძლია ბაზრის სიპატარავის გამო მხოლოდ იმით იცხოვროს, რითაც უნდა ცხოვრობდეს - თავისი კალმით და თავისუფალ ბაზარში თავისი პროფესიონალიზმის გაყიდვით. საჭიროა დამატებითი მფლობელები და სარედაქციო პოლიტიკა, რაღაც სხვა ინტერესები, რომ მედიასაშუალებებმა იარსებონ. მერე გამოდის, რომ ვინც იხდის, მუსიკასაც ის უკვეთავს. მეორე პროფესიონალიზმის თემაა. არ ვგულისხმობ მხოლოდ წერის მანერას და კულტურას და იმას, როგორ უნდა იყო ობიექტური. ეს ერთი მხარეა. მეორეა ეთიკა - ეთიკური სტანდარტები, სარედაქციო პოლიტიკის პრინციპები, ჟურნალისტიკის სტანდარტები, თავისივე ზემდგომებისგან და გარეშე პოლიტიკოსებისგან დაცვის მექანიზმები - ეს ყველაფერი პრობლემური სფეროებია. ჩვენმა ფონდმა სცადა, რომ მედიასაბჭოს ხელშეწყობით ამ მიმართულებით რაღაც გაეკეთებინა…

რატომ ვერ იმუშავა ამ მედიასაბჭომ?

შეიძლება, კონკრეტული ადამიანების უნარ-ჩვევების ბრალი იყო, კომუნიკაცია სწორად ვერ შედგა - ერთმა მეორეს რაღაც კარგად ვერ აუხსნა და საქმე ბოლოს ჩხუბამდეც მივიდა. იდეა ძალიან წრფელი იყო, მოდელი განვითარებული დემოკრატიული ქვეყნებიდან გადმოვნერგეთ, ბრიტანეთის გამოცდილება გამოვიყენეთ. სამწუხაროდ, ზოგიერთ მედიასაშუალებას მოეჩვენა, რომ ეს ხელისუფლების მიერ ცენზურის შემოტანის მცდელობა იყო, ზოგს კი, გამომდინარე იქიდან, რომ თანამედროვე პროფესიული სტანდარტები სულაც არ აინტერესებს და საკუთარი მერკანტილური ინტერესების გატარება უნდა, უბრალოდ, არ აწყობდა.

როგორ გგონიათ, ბოლო 5 წლის განმავლობაში ხელისუფლებამ უღალატა ლიბერალურ ღირებულებებს, ანუ საზოგადოების მოდერნიზაციის მიზნისაკენ სვლას?

საკითხი ასე დგება ხოლმე - მთელი რიგი ნორმების ხისტი ინტერპრეტაცია თუ ქვეყნის ყოფნა-არყოფნა. აქ არჩევანის გაკეთება ძალიან ძნელია. ვხედავ ამ ადამიანების გულწრფელ სურვილს, რომ არჩევანი ქვეყნის სასარგებლოდ გაკეთდეს, მაგრამ, ამავე დროს, შეცდომებსაც ვხედავ. გარედან ყველაფერი ადვილია და სხვა სხვის ომში ბრძენია. ამიტომაც მინდა, შევიდე და ვიწვნიო, რას ნიშნავს, გაიარო კანონის უზენაესობის და ეროვნული უსაფრთხოების ზღვარზე. ეს ერთი პრობლემა. მეორე - ნებისმიერ ხელისუფლებაში და, განსაკუთრებით, რევოლუციურში, და ეს ხელისუფლება რევოლუციური იყო, არის მინარევი ადამიანებისა, რომლებსაც პირადი ძალაუფლების მეტი არაფერი აინტერესებთ. როდესაც ისინი შენ გვერდით იყვნენ რევოლუციის დროს, ძალიან ძნელია მერე გარკვევა და ვიღაცების მოცილება. ჩვენს ოთხ წელს ესეც ახლდა.

ნაციონალური მოძრაობის ახალ საპარლამენტო სიაში ყოფნა თქვენთვის სიურპრიზი არ ყოფილა. თქვენ თავად იყავით მზად ამ შემოთავაზებისათვის და ეს მყისიერი გადაწყვეტილება არ ყოფილა. შესაძლებელია თუ არა ითქვას, რომ თქვენ გააზრებულად მიდიოდით პოლიტიკისაკენ?

მივდიოდი. ეს პრობლემებს მიქმნიდა, არასამთავრობო სექტორშიც უკვირდათ და სოროსის ღია საზოგადოების ინსტიტუტშიც - მის საკმაოდ დიდ ქსელში, რომელიც 30-ზე მეტ ქვეყანაში ფუნქციონირებს, მის წარმომადგენლებშიც. ბევრს ვწერდი, გამოვდიოდი, ვამბობდი. სხვანაირად არ შემეძლო, ჩემი დამოკიდებულება მინდოდა გამომეხატა. ასე მზადდებოდა ეს ყველაფერი.

ეს ხომ არ ეწინააღმდეგებოდა სოროსის ფონდის შიდა პოლიტიკასა და განაწესს?

არა, მკაცრი განაწესი სოროსის ფონდში არ არის. თქვენი ჟურნალის მეშვეობით, მინდა კიდევ ერთი მითი დავამსხვრიოთ. თითქოს სოროსი მოდის იდეებით და ჩვენ განმახორციელებლები ვართ - ეს ასე არ არის. აქ იქმნება ადამიანთა ბირთვი, რომელსაც ჯორჯ სოროსი ენდობა. უბრალოდ, ერთს ითხოვს, - დამისაბუთეთ რატომ დავაფინანსო ესა თუ ის პროგრამა და თუ დავინახე, რომ დემოკრატიის პრინციპებს არ ეწინააღმდეგება - კი, ბატონო. ასე რომ, ნორმებს ჩვენ ვქმნიდით და ჩემს განცხადებებზე, ჩემს გამოსვლებზე საბჭოც მსჯელობდა ხოლმე. არჩევნების დროს გვთხოვეს - აკეთეთ კომენტარები ქართულ-რუსულ ურთიერთობებზე, კონფლიქტების ზონებზე, უსაფრთხოებაზე, მაგრამ არჩევნების პერიოდში არ გააკეთოთ კომენტარი ამა თუ იმ პოლიტიკური სუბიექტის ქცევაზე. „ღამის საუბრები“ წაიყვანეთ, მაგრამ პოლიტიკურ დებატებში ნუ ჩაებმებით. თუმცა, ყოველთვის ზღვარის დაცვა ძნელია. ვთქვი - კი, ბატონო, არ ვიტყვი, რომელი პარტია მომწონს და რატომ, მაგრამ ვიტყვი, რომ ის პროექტი, რასაც ბადრი პატარკაციშვილი ახორციელებდა, ქვეყნისათვის ყველაზე დიდი საფრთხე იყო. ამას ვამბობდი და ვამბობ კიდეც.

რამდენად აქვს შანსი ახალი მოწვევის პარლამენტს იყოს ძლიერი და რეალურად დამოუკიდებელი აღმასრულებელი ხელისუფლებისაგან? და რამდენად მნიშვნელოვანია ეს?

ნებისმიერ აღმასრულებელ ხელისუფლებას, ყველა ქვეყანაში, ყოველდღიური პასუხისმგებლობა გაცილებით მეტი აქვს პოლიტიკურ პროცესებზე, პოლიტიკის სექტორებზე, იქნება ეს ჯანდაცვა თუ თავდაცვა. ინფორმაციაც მეტი აქვს და გადაწყვეტილებასაც იღებს. ამიტომაც, ძალიან მნიშვნელოვანია, გამუდმებული კონტროლის წნეხის ქვეშ იყოს. აქ ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სწორედ პარლამენტია. აქ მსჯელობით მივალთ იქამდე, რომ პარლამენტი უფრო მრავალფეროვანი უნდა იყოს. მართლა გულწრფელად მიხარია, რომ საკონსტიტუციო უმრავლესობა ნაციონალურ მოძრაობას აქვს, იმიტომ, რომ ნაციონალურ მოძრაობას აქვს ხედვა, სად წაიყვანოს ქვეყანა და ეს ხედვა - ქვეყნის ტრანსფორმირება ლიბერალურ დემოკრატიად, ჩემთვის მისაღებია. თუმცა, თავისთავად, როცა ერთ კონკრეტულ პარტიას ამხელა უპირატესობა აქვს, ეს საფრთხეს ქმნის, რომ არ მოდუნდე, შიდა პარტიული ურთიერთობები არ გახდეს უფრო მნიშვნელოვანი, ვიდრე კანონის უზენაესობა. მაგრამ 30-34 კაციანი ოპოზიცია 150-კაციან პარლამენტში საკმაოდ ეფექტური შეიძლება იყოს. თუკი დარეგულირდა ურთიერთობები და ოპოზიცია პირადი შეურაცხყოფებიდან საქმეზე ორიენტირებული გახდა, მაქსიმალურ წვლილს შევიტან იმაში, რომ უმცირესობამ პარლამენტში დამატებითი ბერკეტები მიიღოს იმისათვის, რომ მაქსიმალურად განხორციელდეს საპარლამენტო ფუნქცია. სხვა მხრივ, სულაც არ მგონია, რომ პარლამენტი შეზღუდული სახელისუფლო ორგანოა. შესაძლოა, კიდევ უფრო დაკონკრეტდეს, პარლამენტის დაშლა როდის შეიძლება, რა კონკრეტულ შემთხვევაში, მაგრამ თავისთავად იმაში, რომ პრეზიდენტს ჰქონდეს პარლამენტის დაშლის თუ მთავრობის დათხოვნის უფლება, არადემოკრატიულს ვერაფერს ვხედავ.

იმ საკონსტიტუციო ცვლილებებზე საუბრობთ, რომელიც რევოლუციიდან ერთ თვეში განხორციელდა?..

და რომელიც სულაც არ არის ცუდი. იმიტომ, რომ ის მოდელი, რომელიც შევარდნაძის დროს არსებობდა, საკმაოდ კონფლიქტური იყო. ასეთივე კონფლიქტურია, სხვათა შორის, ამერიკული მოდელი და ძალიან ბევრი ამერიკელი პოლიტოლოგი ამას ხშირად უსვამს ხაზს. რაღაც რომ მოხდეს, მაგალითად, სრული დაპირისპირება საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებას შორის, ამერიკული ხელისუფლება, შეიძლება, პარალიზებული აღმოჩნდეს, შეიძლება, საერთოდ გაჩერდეს სახელმწიფოს ფუნქციონირება. ამერიკაში ამას სასამართლოს განსაკუთრებული როლი შველის, კონსენსუსის ძიების კულტურა, სპეციალური შემრიგებელი კომისიების ფუნქციონირება. ჩვენთან ეს ყველაფერი სათანადოდ განვითარებული არაა და ამიტომ, ეს მოდელი, რომელიც ევროპის ბევრ ქვეყანაშიც მოქმედებს, სულაც არ არის ცუდი. უბრალოდ, დახვეწაა საჭირო. დღევანდელ პარლამენტს ნამდვილად საკმაო ბერკეტები აქვს იმისათვის, რომ მთავრობაზე კონტროლი განახორციელოს.

გამოიყენა თუ არა ეს ბერკეტები წინა მოწვევის პარლამენტმა?

ალბათ, ისე არა, როგორც საჭირო იყო. ძალიან მიყვარს გივი თარგამაძე და მართლა ძალიან ბევრი გაკეთდა თავდაცვის სფეროში, რაშიც საკმაოდ მნიშვნელოვანია თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის წვლილი, რომელსაც გივი ხელმძღვანელობს, მაგრამ გარკვეული პასუხისმგებლობა ოქრუაშვილის ქმედებაზე კომიტეტზეც გადმოდის. ანუ, მეტი კონტროლი იყო საჭირო ოქრუაშვილზე. მაგრამ ამ რევოლუციურ ნდობას, გამოწვევებს, რომ რაღაც ჩქარა არის გასაკეთებელი, ჯარია შესაქმნელი, ტანკებია შესაძენი და სხვა, გარკვეულწილად, მეორე პლანზე გადაჰქონდა ის, თუ რამდენად დეტალური ანგარიშგებით ხარჯავდა ეს კაცი საბიუჯეტო თანხებს, ჯარისკაცებს, ოფიცრებს როგორ ექცეოდა. ეს გაკვეთილია, რომ მომავალში მეტი ყურადღება მიექცეს ამ ნიუანსებს.

და რევოლუციური ლოიალობა გადავიდეს მეორე პლანზე...

ეს გარდაუვალი იყო. ამ ადამიანებმა 2003 წლის ნოემბერში საკუთარი ფიზიკური ყოფნა-არყოფნა შეაგდეს სასწორზე. ამ ადამიანთა ჯგუფს ჩამოუყალიბდა ის, რუსები чувство локтя-ს რასაც ეძახიან და ეს რაღაცაში ხელისშემშლელიცაა. 2008 წლის არჩევნების შემდეგ კი მგონია - მიუხედავად იმისა, რომ ნაციონალური მოძრაობა უმრავლესობაშია, ბევრად ნაკლებად რევოლუციურია, ვიდრე ადრე. თუ ჩვენ ძალიან გადავიხარეთ რევოლუციური ამოცანების და ეროვნული უსაფრთხოების ინტერესებისკენ, ახლა მეტად გადმოვიხრებით კანონის უზენაესობისკენ. ამან შეიძლება რიგი რეფორმები შეაფერხოს, მეტი დრო დაიხარჯოს რაღაც გადაწყვეტილებების მიღებაზე, მაგრამ ეს დემოკრატიის განვითარებისთვის აუცილებელია.

პოლიტიკური კულტურისა და გამოცდილების თვალსაზრისით, რამდენად გამოცდილი ადამიანები შედიან პარლამენტში? იგივე ნაციონალების საარჩევნო სიას რომ გადავხედოთ ან იმ ოპოზიციური პარტიების, რომლებიც მოხვდნენ პარლამენტში, რამდენად შეძლებს ამ შემადგენლობის პარლამენტი ეფექტურ მუშაობას?

იქ არიან ადამიანები, ვისაც გამოცდილებაც აქვთ, ნებაც გააჩნიათ, რომ პარლამენტი იყოს საერთო ეროვნული პოლიტიკის და არა პიროვნული ინტერესების მსახური და აქ მაქსიმალურად ჩადონ თავისი პროფესიონალიზმი. თუ ვინმეს ეს აკლია, სხვებს მოუსმენს და გაიგებს. ხშირ შემთხვევაში, დეპუტატი გამტარია, მან საზოგადოებრივი წუხილები უნდა გარდაქმნას პოლიტიკურ წინადადებებად. ამისათვის, მას დამატებითი საშუალებები აქვს, მაგალითად, შეუძლია მრჩევლები და ასისტენტები დაიხმაროს. უბრალოდ, გარკვეული ცოდნა და სურვილი სჭირდება ამის განხორციელებას. მგონი, აბსოლუტურ უმრავლესობაში ამის პოტენციალი არის. თუ შევარდნაძის პარლამენტი ზოგჯერ კომერციული სტრუქტურის, ბირჟის სახეს იღებდა, წინა პარლამენტში ეს საკმაოდ შემცირდა. ვერ ვიტყვი, რომ სრულად აღმოიფხვრა, მაგრამ პროცესი გაგრძელდება. არ არის გამორიცხული, რომელიმე დეპუტატი ვერ აჰყვეს ამ ტემპს, რაღაც დროის განმავლობაში ვერ გაერკვეს. ვინც მე გავიცანი, ყველას იმედი მაქვს.

რამდენად რეალურად წარმომადგენლობითია ის პარლამენტი, რომელიც ავირჩიეთ? რამდენად კანონზომიერია ის, რომ პარლამენტში შევიდა, მაგალითად, გიორგი თარგამაძის ან შალვა ნათელაშვილის პარტია?

პოლიტიკა პოპულიზმის გარეშე არ არსებობს. საზოგადოების მოლოდინებზე, მის სიმებზე უნდა იმუშაო. ამ პარტიებს პოპულიზმი გაცილებით მეტი აქვთ. პოპულიზმია თუ გამუდმებით ნეგატიურად აფასებ ყველაფერს და პოპულიზმია თუ პოლიტიკას ეროვნულ სენტიმენტებზე აგებ - ესენი ეკლესიებს ანგრევენო. მოსახლეობის უმრავლესობას ეკლესიების მიმართ სავსებით გასაგები, ძალიან ემოციური დამოკიდებულება აქვს. შესაბამისად, ეკლესიათა ნგრევის ტყუილიც შეიძლება უცებ ბევრმა დაიჯეროს. გებელსს აქვს ნათქვამი - რაც უფრო დიდია ტყუილი, მით უფრო იჯერებენო - სამწუხაროდ, ესეთი რაღაცაც მუშაობს ხოლმე. მაგრამ შედარებით ხანმოკლე დროით. საზოგადოების პოლიტიკურ კულტურასთან დაკავშირებით ბევრ პრობლემას ვხედავდი, მაგრამ საბედნიეროდ, შედეგებმა აჩვენა, რომ ადამიანები უფრო და უფრო მეტს ფიქრობენ რა შეიძლება იყოს სიტყვების მიღმა. ამიტომაც, ოპოზიციის პროცენტები არ იყო ისეთი მაღალი, როგორიც შეიძლებოდა ყოფილიყო.

თვლით, რომ არჩევნებმა სრულად ასახა ის განწყობები, რაც საზოგადოებაში იყო?

ნამდვილად ვიცი. ეს აჩვენა სოციოლოგიურმა კვლევებმა, ხმის პარალელურმა დათვლებმაც. ეს ყველაფერი საკმაოდ კარგად ემთხვევა ერთმანეთს. ის, რომ ცალკეულ უბნებზე რაღაცები ხდებოდა, ასეთი რამ ყოველთვის იყო.

და არ ეთანხმებით იმ აზრს, რომ იყო სისტემური გაყალბებები?

რა თქმა უნდა, არა. ადმინისტრაციული რესურსი, ეს ყბადაღებული თემა, რომელიც რას შეიძლება ნიშნავდეს და რას არა, ბოლომდე ნათელი არ არის ხოლმე (მათ შორის, არც კანონმდებლობით), რაღაც დოზით ყველგან მუშაობს, განსაკუთრებით, რაიონებში. კანონის აშკარა დარღვევები, დაშინება, მოსყიდვა და ასე შემდეგ - ეს თუ იყო, მხოლოდ ცალკეულ შემთხვევებში, არა სისტემურად და შედეგზე ასახვას ვერანაირად ვერ ჰპოვებდა. ძალიან ბევრ ადამიანს, ვისაც ჩემზე მეტი გამოცდილება აქვს საარჩევნო ტექნოლოგიებში, ნათქვამი აქვს, რომ თვით ყველაზე დიდი გაყალბებაც კი 5-7%25 შეიძლება იყოს. აქ ასეთი რამ არ ყოფილა. ვერც იქნებოდა - სააკაშცხელი შოკოლადი 143 ვილის ძალაუფლების საყრდენი საკუთარი მოსახლეობის და დასავლეთის დემოკრატიული სამყაროს ნდობაა. ამიტომ იყო დამკვირვებლების უპრეცედენტოდ დიდი რაოდენობა. წაგებული მხარე კი ერთსა და იმავე „პლასტინკას“ ატრიალებს, არ წაგვიგია, წაგვაგებინესო.

ოპოზიციას მოსახლეობის სადღაც 40%25 უჭერს მხარს, მაგრამ ძალიან ბევრი მათი მხარდამჭერი არ მოვიდა ამ არჩევნებზე, რადგან ნოემბრიდან მაისამდე ბევრს გული აუცრუვდა ოპოზიციის ლიდერებზე. რატომ მოუვიდა ოპოზიციას ეს, ამაზე დაუსრულებლად შეიძლება ლაპარაკი.

რა საკითხებზე შეიძლება გქონდეთ ერთი პოზიცია, მაგალითად, თქვენ და გიორგი თარგამაძეს საპარლამენტი დებატების დროს?

მის შეხედულებებში, იდეოლოგიაში ჩემთვის ბევრი რამ მიუღებელია, თუმცა, დეტალებში რომ ჩავიდეთ, არ გამოვრიცხავ, რომ რაღაც საკითხებში ვიპოვოთ შეხების წერტილები. ცოტა ძნელად წარმომიდგენია, მან რაღაც ამიხსნას და დამიმტკიცოს, მაგრამ მაქვს იმედი, რომ მე ავუხსნი და დავუმტკიცებ და დავითანხმებ. ბევრი რამე არ მომწონს მის ნამოქმედარში, არც „დროების“ გადაცემები მომწონდა, ამას ყოველთვის ვეტყვი პირადადაც. მგონია, რომ ეს არ იყო მთლად ობიექტური გადაცემები, მაგრამ ამავე დროს, მე მას ვხედავ, როგორც პრაგმატულ და რაციონალურ ადამიანს. ფუნდამენტალისტი არ არის. ვნახოთ.

როგორც პოლიტიკური პროცესების გულშემატკივარს და არა მხოლოდ ნაციონალური სიით გასულ პარლამენტარს, გქონდათ თუ არა სურვილი, რომ პარლამენტში ყოფილიყო რესპუბლიკური პარტია? რამდენად საინტერესო და ნაყოფიერი იქნებოდა მათთან მუშაობა თქვენთვის, ისევ საერთო მიზნების მისაღწევად?

რაც უფრო მრავალფეროვანი იქნება პარლამენტი, მით უკეთესი. ოღონდ, რა თქმა უნდა, პოლიტიკოსის ბუნებრივი სურვილია, სწორედ მისი გუნდი იყოს უმრავლესობაში. იმიტომ, რომ გადაწყვეტილებები, რომლებიც მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია, გავიტანოთ. რა თქმა უნდა, სხვებთან მსჯელობის ფარგლებში. არ გამოვრიცხავ, რომ რაღაც საკითხზე უმრავლესობას არასწორი წარმოდგენა ჰქონდეს და ოპონენტებთან დისკუსიაში დაიხვეწოს. ამდენად, მრავალფეროვნება და რესპუბლიკელების მონაწილეობა არა მგონია, ცუდი ყოფილიყო. ჩემი აზრით, რესპუბლიკელებმა მიუღებელი პოზიცია დაიჭირეს, თორემ, მე თვითონ რესპუბლიკელი ვიყავი, 2006 წლის შუახანებამდე.

რა იყო მათ პოზიციაში მიუღებელი?

სააკაშვილის მმართველობის კრიტიკით ვერ განასხვავეს ბავშვი ნაბანი წყლისაგან. ყველაფერში ნეგატივს ხედავდნენ. ეს არ იყო სწორი. მათ ვერ დააფასეს, რამხელა იყო გარღვევა კორუფციასთან, დანაშაულთან ბრძოლაში. მათ ვერ განასხვავეს კანონიერი ქურდი და პოლიციელი, თქვეს, რომ ერთით მეორის ჩანაცვლება ხდება. ასევე მიუღებელი იყო მათი შეფასებები კოდორში განვითარებული მოვლენების თაობაზე. ის, რომ რიგ შემთხვევებში საკუთრების უფლებები ირღვეოდა, ძალიან ხშირად ეს ხელისუფლების მხრიდან კომუნიკაციის პრობლემა უფრო იყო, ვიდრე დანაშაული. ამაშიც უნდა უკეთ გარკვეულიყო რესპუბლიკური პარტია და თავისი წვლილი შეეტანა, რომ რაღაც დახვეწილიყო, ვიდრე გარედან დამდგარიყო და ეგინებინა, აი, სოციალიზმი მყარდება და საკუთრების უფლება აღარ არის მასობრივად დაცულიო. სამწუხაროდ, ზოგიერთი რესპუბლიკელის პიროვნული ამბიციაც თამაშობდა როლს, მათ ვერ მონახეს ძალა, რომ ეღიარებინათ სხვისი წარმატება. სხვას რიგ შემთხვევებში მეტი რაციონალიზმი აღმოაჩნდა და უფრო სწორად მოქმედებდა, ვიდრე ისინი. არც იმის თქმა შეიძლებოდა, რომ კონსტიტუციის ცვლილებით თურქმენიზაცია მოხდა. მეც არ მომწონდა რაღაცები, განსაკუთრებით კი სისწრაფე. მაგრამ ახლა რომ ვუკვირდები, ვფიქრობ, რომ სწორედ სისწრაფე იყო აუცილებელი. რესპუბლიკელების დღევანდელი ლიდერები ახლოს იყვნენ მაშინ ხელისუფლებასთან, თვითონ იყვნენ კომისიაში, მსჯელობდნენ და მიკვირს, რატომ ვერ მოხერხდა მათი დარწმუნება. რესპუბლიკელები ძალიან ნორმატივისტურ პოზიციაზე დადგნენ და ალბათ, ეს იყო პრობლემა.

ზოგჯერ იურისტებს ცოტა სიხისტე და ნორმატივიზმი ახასიათებთ. როგორც ასწავლეს, ისე ესმით. სინამდვილეში, ფაქტი რა არის და ინტერპრეტაცია რა - ასე მარტივად გასაშიფრი არაა. ხშირად კანონმდებლობა იძლევა იმის საშუალებას, რომ ინტერპრეტირება სხვადასხვანაირად მოხდეს. რეალური პოლიტიკა ყოველთვის არის ნორმატივისტური და უსაფრთხოების მომენტების დაბალანსება. რესპუბლიკელების პოზიცია იყო ნორმატივისტური და, ჩემი აზრით, ეროვნული უსაფრთხოების გამოწვევებს არ აქცევდნენ ყურადღებას - კანონმდებლობა ხისტად ესმოდათ. მერე ეს სიხისტე გადაუვიდათ ძალიან პოლიტიზირებულ განცხადებებში, რომლის უკან არანარი სამართლებრივი არგუმენტაცია არ იდგა.

არ გწყდებათ გული, რომ რესპუბლიკელები არ იქნებიან პარლამენტში?

ზოგიერთზე მწყდება, სიამოვნებით ვიკამათებდი მათთან. ამას წინათ დებატები მქონდა ვახტანგ ხმალაძესთან, ძალიან სასიამოვნო ადამიანია. შეიძლება, ბევრი რამ სადავო იყოს მის მოსაზრებებშიც, მაგრამ ეს ის ადამიანია, ვისთან დისკუსიაც და რაღაც გადაწყვეტილებებამდე მისვლაც სასიამოვნო პროცესია.

როგორ გგონიათ, რა იქნება ახალი პოლიტიკური ელიტის მახასიათებლები? ის ადამიანები, ვინც გასული 5 წლის განმავლობაში ჩანდნენ როგორც ხელისუფლების სახეები, „ზიზღის ჯგუფში“ მოხვდნენ, იმიტომ, რომ სწორედ საზოგადოების უმრავლეობის წინაგანწყობებს უპირისპირდებოდნენ…

ჩემი აზრით, ეს იქნება ნაკლებრევოლუციური ელიტა. გუნდურობის განცდას აქვს პლუსებიც და მინუსებიც. ნამდვილად ვიცი, შიგნით როგორი დებატები მიდიოდა ხოლმე, მაგრამ საბოლოო ჯამში, როგორც პოლიტიკური გუნდი, ერთი გადაწყვეტილებით უნდა წარმდგარიყო სამსჯავროზე. ახლაც ასე იქნება. ამავე დროს, მეტი მრავალფეროვნებაა, მეტი განსხვავებული აზრია და ნაკლებია დამოკიდებულება იმ თვალსაზრისით, რომ ჩვენ 2003 წლის ნოემბერში ერთად ვიდექით და ერთად გვემუქრებოდა სასიკვდილო საფრთხე. ეს დაბალანსდება იმით, რომ ჩვენ განსხვავებული მოსაზრებები გვაქვს და ამის გვჯერა და ამის - არა. ოღონდ, აუცილებელია თამაშიც წესების, ურთიერთობის წესების დაცვა ნაციონალური მოძრაობის შიგნით, პარლამენტარებს შორის, პარლამენტარებსა და მთავრობის წევრებს შორის, პრეზიდენტთან და მის აპარატთან. თუ ჩემთვის რაღაც პოლიტიკური გადაწყვეტილებები სრულიად მიუღებელი გახდა, ჩემს პიროვნულ მრწამსთან შეუსაბამო, მე ვწერ განცხადებას და მივდივარ პარლამენტიდან. მგონი, ეს უფრო სამართლიანია, ვიდრე, უცებ, ჰოპ, და გადავჯდე სხვა ნავში. თუმცა, ამ გუნდისგან არანაირად არ ველი, რომ ამ გადაწყვეტილების წინაშე მომიწიოს დადგომა.

წერილი კანიდან

კანი-2008

წერილის გენერალური სპონსორია ფარმაცევტული კომპანია „ჯიპისი“

ავტორი: გიორგი გვახარია

REUTERS

კანის 61-ე საერთაშორისო კინოფესტივალის გახსნის ცერემონიალი
REUTERS

ჩინელი რეჟისორი ვონ კარ ვაი, კანი 2008
REUTERS

შარშანწინ ვონგ-კარ-ვაი კანის კინოფესტივალის ჟიურის თავმჯდომარე იყო. ჩინელებისთვის უჩვეულოდ მაღალმა რეჟისორმა, რომელიც შავი სათვალის გარეშე, მგონი, არავის უნახავს, კიდევ ერთხელ წააგებინა კანში პედრო ალმოდოვარს; საყოველთაო მოლოდინის მიუხედავად, ფესტივალის კონკურსის საუკეთესო ფილმი „დაბრუნება“ მთავარი „პალმის“ გარეშე დარჩა.

შარშან ვონგ-კარ-ვაის ფილმით „იასამნისფერი ღამეებით“ გაიხსნა კანის ფესტივალი, რომლის ჟიურის სტივენ ფრირზი ხელმძღვანელობდა. საიუბილეო კინოფორუმის დახურვის ცერემონიალზე „შავსათვალიანი ჩინელი“ არავის დაუპატიჟებია - „ღამეებმა“ კანში კატასტროფული მარცხი განიცადა.

წელს ისევ ჩამოვიდა კანში. ამჯერად, კონკურსგარეშე პროგრამაში აჩვენა თავისი ახალი, ამჯერად უკვე ჩინეთში გადაღებული ზღაპარი. სეანსის დაწყების წინ მსახიობებთან ერთად სცენაზე ავიდა და პუბლიკას სთხოვა, წუთიერი დუმილით პატივი ეცათ მიწისძვრის შედეგად დაღუპული ჩინელების ხსოვნისთვის.

ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე ორიგინალური დუმილი „წუთიერი დუმილების“ ისტორიაში. ვიღაცამ გამოიანგარიშა - შავსათვალიანმა ჩინელმა არა ერთი, არამედ მთელი შვიდი წუთი აგვატუზა. თავდახრილი იდგა. არა და არ გვაღირსა - „გთხოვთ, დაბრძანდეთ!“. მეხუთე წუთზე კლოდ დებიუსის დარბაზში ჩურჩული გაისმა. მეექვსეზე - ჩახველება. მეშვიდეზე... ცოტაც და ხორხოცი ატყდებოდა. იფიქრებდით, რომ ამ დუმილ-დუმილში ვონგ-კარ-ვაის სცენაზე ფეხზემდგარს ჩაეძინა. პრეზენტაციის წამყვანი, ერთი მეტიჩარა ფრანგი ჟურნალისტი, კანდაჭიმული კაცი, რომლის გვარს ვერაფრით ვიმახსოვრებ (არადა, ათი წელია მიჰყავს ასეთი პრემიერები), მეორე წუთის დაწყებიდანვე ცქმუტავდა, მაგრამ მხოლოდ მეშვიდე წუთზე მიუტრიალდა დასავლურ-აღმოსავლური კინოს მეტრს, რაღაც გადაუჩურჩულა და როცა პასუხი ვერ მიიღო, იძულებული გახდა თავად ეთქვა დარბაზისთვის - „მერსი ბოკუ“.

REUTERS

ფილმის დაწყებიდან მეხუთე წუთზე ჩემი საყვარელი რიტუალი აღვასრულე. ქართველ კოლეგებს შევძახე: „ავდექით!“ და სასწრაფოდ დავტოვე კლოდ დებიუსის დარბაზი. ვონგ-კარ-ვაი, თავის მსახიობებთან ერთად, დერეფანში, პირდაპირ კარებთან იჯდა. თუ არ ვცდები, გამოგვხედა კიდეც (რას გაიგებ, სულ სათვალე უკეთია). რა გამოვიდა? კლოდ დებიუსის დარბაზში მოსახვედრად, ნახევარი საათი რიგში მხოლოდ იმიტომ ვიდექით და მხოლოდ იმიტომ გავიწუწეთ, რომ მიწისძვრის შედეგად დაღუპული ჩინელების ხსოვნისთვის გვეცა პატივი. სასაცილოა?

არა, ბატონო. კანის 61-ე კინოფესტივალზე თითქმის არაფერი იყო სასაცილო.

ჯანსაღი სიცილი, რომელიც, სპეციალისტებს რომ ჰკითხოთ, ნაოჭებს არ აჩენს, ლიუმიერებისა და დებიუსის კინოდარბაზებში, სადაც ფესტივალის მთავარ ფილმებს უჩვენებდნენ, მხოლოდ ორჯერ გაისმა; პირველად ფესტივალის მესამე დღეს, ვუდი ალენის კონკურსგარეშე ფილმის, „ვიკი კრისტინა ბარსელონას“ პრემიერაზე. ორი ამერიკელი გოგოს (ქერას და შავგვრემანის) ბარსელონაში მოგზაურობის ისტორია, კატალონიური ღვინით, გიტარით, გაუდით და, რა თქმა უნდა, სექსუალურზე სექსუალური ესპანელით - ხავიერ ბარდემით, რომელიც ორივე ამერიკელთან წვება და თანაც, თავის გადარეულ „ნაცოლარს“ - პენელოპა კრუზს ვერ ელევა - ეჭვს ბადებს, რომ ხმოვანი კინო სწორედ ვუდი ალენისთვის შეიქმნა (ბერგმანის შემდეგ, რა თქმა უნდა). მსახიობები აქ რაღაც განსაკუთრებული სიამოვნებით წარმოთქვამენ ტექსტს და, რაც მთავარია, ამ რეპლიკებზე თავადაც ეცინებათ (ბერგმანისგან განსხვავებით). იქმნება დარბაზისა და ეკრანის მთლიანობა, რომელსაც ბოლო დროს ვერაფრით აღწევდა ვუდი ალენი - მეტისმეტად დაციკლული თავის კომპლექსებზე. თუმცა, ამ გამოუსწორებელ გარყვნილს არც „ბარსელონაში“ დაუმალავს, რომ კინოს (კარგ კინოს) სწორედ კომპლექსები აკეთებინებს. „ფიგაროს“ კორესპონდენტის კითხვაზე, გსურთ თუ არა თქვენც იცხოვროთ ერთდროულად ორ ქალთან და სიამოვნებით უყუროთ, როგორ კოცნიან ისინი ერთმანეთს, ვუდი ალენმა დაუფიქრებლად უპასუხა: „ამაზე ყველა მამაკაცი ოცნებობს“.

ვუდი ალენი, ფილმ „ვიკი კრისტინა ბარსელონას“ გადასაღებ მოედანზე

კადრი ფილმიდან „ვიკი კრისტინა ბარსელონა“

კადრი ფილმიდან „ვიკი კრისტინა ბარსელონა“

კადრი ფილმიდან „ვიკი კრისტინა ბარსელონა“

დღეს მხოლოდ ოცნებაზე თუ გაეცინებათ და მხოლოდ ოცნებით, უფრო სწორად, „დრიმ“-ით, თუ გახდება შესაძლებელი დაღლილ და სასოწარკვეთილ კინოდარბაზთან ეკრანის გაერთიანება.

ვერასდროს წარმოვიდგენდი, რომ სრულიად მსოფლიო კინოკრიტიკოსთა შორის „ინდიანა ჯონსს“ ამდენი თაყვანისმცემელი ჰყავდა. სტივენ სპილბერგის ახალი ფილმის პრესისთვის დანიშნული სეანსი ღრმა ბავშვობაში დაგაბრუნებდათ. 5 წუთი დააგვიანა ფილმმა. „ლიუმიერების“ თითქმის სამი ათასიანი დარბაზი ხუთი წუთი ტაშს უკრავდა „ინდიანას“ დაწყების მოთხოვნით, ხოლო როცა პირველი ტიტრები გამოჩნდა, სტივენ სპილბერგის გვარ-სახელის დანახვაზე, პრესამ ბედნიერებისგან ყიჟინა გამართა - რამდენი წელი ელოდნენ ახალ „ინდიანა ჯონსს“!.. და, აი, დადგა ჟამი ბედნიერებისა! იტალიელი კრიტიკოსი იჯდა ჩემ გვერდით (ქართველი კოლეგების აბსოლუტურმა უმრავლესობამ „ინდიანას“ ბოიკოტი გამოუცხადა) - ასაკოვანი კაცი. ესეც ძალიან ხმამაღლა იცინოდა და თან, წამდაუწუმ საათზე იხედებოდა. სეანსის დამთავრებამდე ცოტა ხნით ადრე მომიბრუნდა და მითხრა: „მატარებელზე მაგვიანდება. არ იფიქროთ, რომ არ მომწონს და იმიტომ მივდივარ“

კეიტ ბლანშეტის ირინა ფალკოზე, კაგებეს პოლკოვნიკზე განსაკუთრებით მოილხინეს. ხოლო მაშინ, როცა ქვესკნელიდან თავის დასახსნელად, ინდიანა ჯონსს ცოცხალმა გველმა უნდა გაუწიოს თოკის მაგივრობა, სიცილი ნამდვილ ისტერიკაში გადაიზარდა. გამახსენდა, დიდი ხნის წინ, ჩემი ძმისშვილი რომ წავიყვანე პარიზის დისნეილენდში. როგორ ვწუწუნებდი! ისიც კი ვუთხარი, გარეთ დაგელოდები-მეთქი. მაგრამ მაინც დამიყოლია და მერე, სულ მადლობები მათქმევინა.

სასიამოვნოა, როცა სხვებთან ერთად უყურებ შენს სიზმარს; როცა აღარ გეშინია ზესკნელიდან ქვესკნელში გადავარდნის, რადგან წინასწარ იცი - ყველაფერი კარგად დამთავრდება და, რაც მთავარია, მარტო აღარ ხარ შენს სიზმარში.

„ინდიანა ჯონსის“ პრემიერაზე, კანში სრულიად მსოფლიოს კინოპრესა ერთად „კაიფობდა“ თავის კოშმარულ სიზმრებზე - ჩინელები, ამერიკელები, ფრანგები, რუსები და რამდენიმე ქართველი - მხოლოდ და მხოლოდ დროის მოკვლის მიზნით რომ აღმოვჩნდით სტივენ სპილბერგის კონკურსგარეშე ფილმზე.

დიახ. კანის 61-ე კინოფესტივალზე ორად ორმა ფილმმა გაამხიარულა პუბლიკა და ორივე კონკურსგარეშე პროგრამაში იყო ჩართული. სიკვდილზე ფიქრი და მსჯელობა ელიტარული კინოს მთავარი თემა გახდა. დაუმატეთ ამას ცუდი ამინდი, კატასტროფულად გაძვირებული საფრანგეთი, მოწევის აკრძალვა საზოგადოებრივ ადგილებში, მთელ სამყაროზე მუდმივად გაბრაზებული ჟიურის თავმჯდომარე - შონ პენი და მიიღებთ კანის 61-ე კინოფესტივალს; გარკვეული თვალსაზრისით, ისევ საიუბილეოს - 40 წელი გავიდა კანის ყველაზე სკანდალური კინოფორუმიდან, როცა 68 წლის მაისში, ფესტივალის დირექცია იძულებული გახდა გამოხმაურებოდა მეამბოხე კინემატოგრაფისტების ლოზუნგს: „რა დროს სმოკინგებია, როცა ქვეყანა ინგრევა!“ და კანის კინოფორუმი ფაქტობრივად გახსნისთანავე დაეხურა.

კადრი ფილმიდან „შეხვედრა პალერმოში“

კადრი ფილმიდან „შეხვედრა პალერმოში“

გერმანელი რეჟისორი ვიმ ვენდერსი, კანი 2008
REUTERS

სხვათა შორის, შონ პენმა ფესტივალის პირველივე დღეს გამოაცხადა, მიწისძვრა ჩინეთში აუცილებლად იმოქმედებს ჩემს გადაწყვეტილებაზეო... რაც იმას ნიშნავდა, რომ 61-ე კინოფორუმზე სწორედ ტრაგედიას ჰქონდა გამარჯვების ყველაზე დიდი შანსი. ნუ... ტრაგედიას თუ არა, დეპრესიულ კინოს მაინც - სწორედ ისეთს, თავად შონ პენი რომ იღებს ჰოლივუდში. ეს შეიძლებოდა ყოფილიყო ფესტივალის გახსნის დღეს ნაჩვენები ფერნარდუ მეიერლესის „სიბრმავე“, ჯულიანა მურით მთავარ როლში - ანტიუტოპია მომავლის ქალაქზე, რომელსაც სიბრმავის სენი შეეყრება (წლევანდელი კონკურსის ფილმებისთვის დამახასიათებელი სწორხაზოვანი მონოლოგით, რომელსაც მთავარი გმირი ფილმის პროლოგშივე წარმოთქვამს: „ჩვენ არ ვბრმავდებით, ჩვენ ყოველთვის ბრმები ვიყავით. ბრმები, რომლებიც ხედავენ“), ანდა, ატომ ეგოიანის „აღფრთოვანება“ - ინტერნეტის შესაძლებლობების წარმოჩენა თინეიჯერების მარადიული პრობლემის - იდენტიფიკაციის გადასაწყვეტად. სომხური წარმოშობის კანადელი რეჟისორი, რომელსაც დიდი ხანია ტანჯავს წინაპრების წარსული, ამჯერად დარწმუნებულია, რომ თანამედროვე ტექნოლოგიებს შეუძლია შეცვალოს ადა მიანის ცხოვრება და იმოქმედოს ადამიანების ურთიერთობებზე. „აღფრთოვანების“ გმირი, 15 წლის კანადელი ბიჭი, რომელსაც მშობლები დაეღუპა, თავისი ცხოვრების (მოგონილი ცხოვრების) შესახებ უამბობს ადამიანებს მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან, ისმენს მათ აზრს და, რაც მთავარია, ხედავს მათ „ვიდეოფორუმის“ საშუალებით. ყველაფერი თითქოს კარგად მთავრდება - მოზარდი ემიჯნება წარსულის ლანდებს და რეალობას უბრუნდება, მაგრამ ეგოიანი ისევ შეწუხებულია და ისევ მიგვანიშნებს, რომ ინტელექტუალურ ნეკროფილიას ვერასდროს შეელევა.

კეიტ ბლანშეტი, სტივენ სპილბრგი და ჰარისონ ფორდი
ფილმ „ინდიანა ჯონსის“ გადასაღებ მოედანზე

REUTERS

სტივენ სპილბრგი ფილმ „ინდიანა ჯონსის“ გადასაღებ მოედანზე

კადრი ფილმიდან „ინდიანა ჯონსი“

თუმცა, დეპრესიული კინოს კულმინაცია მაინც ვიმ ვენდერსის ახალი ფილმი იყო - „შეხვედრა პალერმოში“ - ჰოლივუდში გადახიზნული „უძღები შვილის“, ვიმ ვენდერსის დაბრუნება ევროპაში და მისი ფილმის გმირის, გარკვეული თვალსაზრისით, მისი „ალტერ ეგოს“ - დიუსელდორფელი ფოტოგრაფის გაქცევა ევროპის ცენტრიდან ბებერი კონტინენტის სამხრეთ საზღვარზე - სიცილიაზე. ფილმის პრემიერამდე ორი დღით ადრე ვენდერსი, თავის მეექვსე მეუღლესთან, დონატა შმიდტთან ერთად, ვიხილეთ „თეთრი მაილს დევისის“, ჩეტ ბეიკერისადმი მიძღვნილი ბრუს ვებერის ფილმის (ჰო, ფოტოგრაფი ვებერის) აღდგენილი ვერსიის პრემიერაზე. მთლად ჩვენ გვერდით იჯდა. სეანსის დაწყებამდე შევნიშნეთ, რომ ვენდერსი არ ბერდება - ისევ ჩამოყრილი აქვს კულულები მხრებზე და ისევ ძველებურად „იშმოტკება“ - შეუძლია ერთმანეთს მოუხდინოს იაფფასიანი რეზინის „კეტები“ და ბოსის მაღაზიაში შეძენილი პიჯაკი. მის მეორე ნახევარსაც დავაკვირდით - ვენდერსზე ზუსტად ოცი წლით უმცროს მაღალ-მაღალ ქალს, რომელსაც „ყურძენი“ ჰქონდა გარჭობილი თმებში. ვეჭვობ, ამ „შპილკამ“ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ჩემს განწყობაზე ვიმ ვენდერსის ახალი ფილმის პრემიერის წინ. ერთი ჩემი მოსკოველი კოლეგის სიტყვები გამახსენდა: „შეხედეთ ამ კაცს - როგორ დაუკრავს შოპენს, როცა ასეთი ცოლი ჰყავს?

კადრი ფილმიდან „ინდიანა ჯონსი“

კადრი ფილმიდან „ინდიანა ჯონსი“

კადრი ფილმიდან „ინდიანა ჯონსი“

მერე იმასაც დავაკვირდი, როგორ უყურებდა „სევდის მარტოხელა ჯადოქრის“, ჩეტ ბეიკერის ამ გენიალურ კინოპორტრეტს. რა ვქნა, მიყვარს იმის ყურება, როგორ უყურებენ კინოს ადამიანები! კი, ვებერის ფილმის სეანსზე, ლუის ბუნუელის დარბაზში, ისე უბერავდა კონდიციონერი, რომ დარბაზმა ნელ-ნელა დაიწყო პლაჟისთვის წამოღებული პირსახოცების შემოსხმა. სიცივეში კი ძნელია აღიქვა ბეიკერის ეს გრძელი მონოლოგი, სიკვდილის წინ გადაღებული აღსარება, რომელიც ფილმის დასრულებიდან რამდენიმე თვის შემდეგ, „პიანისიმოს ოსტატის“ თვითმკვლელობით დასრულდება. მაგრამ ვენდერსი სიცივემ ნამეტანი შეაწუხა. უფრო სწორად, აღაშფოთა მისი „ყურძნისმტევნიანი“ ცოლი, რომელიც სეანსის დაწყებისთანავე „შაისე“, „შაისეს“ გაიძახოდა და აიძულა თავისი მეორე ნახევარი, დემონსტრაციულად დაეტოვებინათ დარბაზი. არადა, მანამდე იმ კანგადაჭიმულმა მეტიჩარა ფრანგმა დიდი ამბით გამოგვიცხადა, მივესალმოთ ვიმ ვენდერსსო...

დონატა შმიდტსაც ყვარებია ფილმიდან გასვლა და, რაც მთავარია - სხვების გაყვანა! შეიძლება სწორედ მან, გერმანიაში ცნობილმა ფოტოგრაფმა, შთააგონა ვენდერსი გადაეღო „შეხვედრა პალერმოში“. მთელი ფილმი ხომ სწორედ ფოტოგრაფის თვალით დანახული სამყაროა - დეპრესიული ფოტოგრაფისა, რომელსაც სიკვდილის შიშს სიცილიელი რესტავრატორი გოგო გადაალახვინებს (ისიც აჩხაკუნებს აპარატს). სიცოცხლესა და სიკვდილზე წარმოთქმულ მაღალ-მაღალ სიტყვებს აქ შესაბამისი განწყობის მუსიკა მიყვება. ვენდერსმა, ეტყობა, მუსიკა ჩაურთო მსახიობებს და ისე წააკითხა მაღალფარდოვანი ტექსტები - შესაბამისი პაუზებით, რიტმით. მუსიკა კარგია (განსაკუთრებით „Portishead“-ის ქალის ბოლო ალბომი), გამოსახულება - კიდევ უფრო კარგი. მაგრამ ორივე ერთად, კინოს, უფრო მეტიც, სამყაროს დასასრული! მსოფლიო კინოს მეტრის როლში შესულმა ვენდერსმა გადაწყვიტა გვასწავლოს, როგორ დავთრგუნოთ სიკვდილის შიში, როგორ გადავლახოთ დეპრესია (მაგალითად, პალერმოში წავიდეთ) და როგორ დავინახოთ ქვეყანა... ანტონიონისა და ბერგმანის თვალებით.

დიახ, ბატონო. ვიმ ვენდერსის ფილმი ასეთი ტიტრით მთავრდება: „ვუძღვნი მიქელანჯელოსა და ინგმარს“. წარწერის გამოჩენაზე, კანის ფესტივალის პუბლიკამ ახლა უკვე მესამედ დასცხო სიცილი ვუდი ალენისა და სპილბერგის ფილმების შემდეგ. ოღონდ, ეჭვი მაქვს, რომ ეს უფრო დაცინვა იყო - მასხრად აგდება 65 წლის კულულებჩამოყრილი, კეტებიანი ვენდერსისა, რომელიც დიდი ხანია „ვეღარ უკრავს შოპენს“. რა ვიცი, შეიძლება ბრუს ვებერის დოკუმენტური ფილმიდანაც არა სიცივემ (ჩვენსავით) გამოიყვანა, არამედ გაბრაზებამ, თუ გნებავთ შურმაც, რომელიც „ფაუსტის კომპლექსით“ შეპყრობილმა ნებისმიერმა ნევროტიკმა შეიძლება განიცადოს, როცა დაინახავს, მოისმენს, როგორ გრძნობდა ბეიკერი არა მარტო ფორმასა და მუსიკალურ დროს, არამედ პარტნიორებს... ატმოსფერო, რომელსაც იგი ქმნიდა, აფიქრებინებდა მსმენელს, რომ ეს ლამაზი კაცი, საყვირით ხელში, სწორედ იმაზე გიამბობს, რის შესახებ ხშირად ფიქრობ ხოლმე, მაგრამ ვერ ბედავ ლაპარაკს.

ბელგიელი რეჟისორები, ძმები ლუკ და ჟან-პიერ დარდენები. კანი 2008

კლინტ ისტვუდი და ანჯელინა ჯოლი. კანი 2008

დიეგო მარადონა. კანი 2008

შონ პენი და ოქროს პალმის რტოს მფლობელი ლორან კანტე. კანი 2008

პარადოქსი ისაა სწორედ, რომ ასეთი, 59 წლის დანაოჭებული კაცი, დიდი მუსიკოსი, ამსტერდამის სასტუმროს ფანჯრიდან ხტება, სხვები კი, მასზე უფროსები, მაგრამ კანდაჭიმულები, ბოსის კოსტიუმებსა და ვალენტინოს კაბებში გამოწყობილები, კანის ფესტივალის წითელ ხალიჩაზე უღიმიან პუბლიკას, თავიანთ ფილმებში კი ვერ მალავენ გაღიზიანებას ყველასა და ყველაფრის მიმართ. აგერ, შონ პენსაც ჰკითხეს, ფესტივალის გახსნის დღეს, რაღაც ვერ ხართ ხასიათზეო... სიგარეტი მოიმიზეზა - მოწევა მინდაო. მოაწევინეს. მაგრამ ფესტივალის ბოლომდე ასეთი ჯმუხი დარჩა. უფრო მეტიც, დეპრესიული კინოს კონკურსში ყველაზე დეპრესიული ფილმი აღნიშნა პრიზით საუკეთესო რეჟისურისათვის - ნური ბილგე ჯეილანის „სამი მაიმუნი“, რომლის გმირი, პროფესიით მძღოლი, თავის თავზე იღებს საარჩევნო კამპა ნიაში ჩართული ბოსის დანაშაულს. ფილმის სიუჟეტი ამერიკულ „შავ ფილმს“, ან სიმენონის რომანს უფრო მოუხდებოდა, მაგრამ ეს ხომ კანის ფესტივალია! ფილმის რეჟისორი კი, ანდრეი ტარკოვსკის ფანი. დეტექტივისგან აღარაფერი რჩება. წინა პლანზე გამოდის ისევ და ისევ სიბრმავის თემა (რასაც, დაყრუება და დამუნჯება ემატება), ავტორის შეწუხება იმის გამო, რომ თანამედროვე თურქეთი „სამი მაიმუნის“ პრინციპით ცხოვრობს - ახალი ქვეყნის მშენებლობა რაღაცებზე თვალის დახუჭვას მოითხოვს.

ევა ჰერციგოვანა. კანი 2008

სხვათა შორის, ყალბი დემოკრატიით, „ჩანაცვლებული დემოკრატიით“ შეწუხება წლევანდელ ფესტივალზე კიდევ ერთმა მაესტრომ - კლინტ ისტვუდმა გამოხატა ძალიან ტრადიციულ, კლასიკური ამერიკული კინოს კლიშეებით აღსავსე ფილმში „ჩანაცვლება“. მაგრამ შონ პენის ჟიურიმ, მაინცდამაინც, ჯეილანის სასოწარკვეთილ, პრეტენზიულ და ყოვლად უიუმორო ფილმს დაუჭირა მხარი, ისტვუდის სურათი კი, ფესტივალის ბოლო დღემდე კრიტიკოსთა გამოკითხვის ერთ-ერთი ლიდერი, საერთოდ არ შეიმჩნია (თუ არ ჩავთვლით საგანგებოდ მოგონილ პრიზს „კინოში გაწეული ღვაწლისათვის“, რომლის ასაღებად ისტვუდი კანში აღარ დაბრუნებულა)

„ჩანაცვლების“ გმირი, კრისტინ კოლინზი - მარტოხელა დედა, ანჯელინა ჯოლის შესრულებით, ტელეგრაფისტად მუშაობს 20-იანი წლების ლოს-ანჟელესში. ერთხელაც, სამსახურიდან შინ მიმავალს, ტრამვაიზე დააგვიანდება. სახლში რომ დაბრუნდება, აღმოაჩენს, რომ მისი 9 წლის ბიჭი სადღაც გაუჩინარდა. პოლიცია ბავშვს მიაგნებს. მაგრამ კრისტინი დარწმუნებულია, რომ საიდანღაც ჩამოყვანილი ბიჭი, რომელიც გარეგნულად მართლაც წააგავს მის ვალტერს, „ჩანაცვლებულია“. პოლიციას, უბრალოდ, ეჩქარებოდა საქმის დახურვა. კრისტინის საქციელს „ნერვიულ სტრესად“ მონათლავენ და ფსიქიატრიულში ჩაამწყვდევენ. მაგრამ სასოწარკვეთილი დედა გააგრძელებს ბრძოლას. ვალტერს მაინც ვერ მიაგნებს.

თუმცა, არაერთ მოტყუებულ ადამიანს დაეხმარება („ერთი ადამიანის ხმას შეუძლია მთელი სიტუაცია შეცვალოს“ - აღნიშნა ისტვუდმა პრესკონფერენციაზე)

კორუმპირებული პოლიციის, სასამართლოსა და ჯანმრთელობის სისტემის მხილება თითქმის ფანტასტიკური ისტორიით (არადა, ფილმს ნამდვილი ამბავი დაედო საფუძვლად) კლინტ ისტვუდმა იმით ახსნა, რომ დიდი ხანია აღელვებს ამერიკული საზოგადოებისთვის დამახასიათებელი კონფორმიზმი და ფარისევლობა. „საზოგადოება ხშირად თანახმაა „ჩაანაცვლოს“ დემოკრატია, რათა მის სტაბილურობას არაფერი დაემუქროს“ - აღნიშნა ისტვუდმა პრესკონფერენციაზე. ნამდვილად საინტერესო აზრია, არა? აგერ, თურმე, ჰოლივუდიც შეწუხდა ფარისევლობით და სწორედ ეს ფილმი წარადგინა ფარისევლობით სახელგანთქმულ, მაგრამ მომხიბვლელზე მომხიბლავ კანის ფესტივალზე (ახლა ვინც მეტყვის, არასდროს „მიფარისევლიაო“, ქვა მესროლოს!). აქ ყოველთვის სანახაობა იყო მოდაში და არა კონკურსებში ჩართული ინტელექტუალური კინო. აქ ყველაზე საინტერესო ქუჩაში ხდებოდა, განსაკუთრებით კრუაზეტის სანაპიროზე და არა კინოდარბაზებში, სადაც, ყველაფერთან ერთად, მეტისმეტად უბერავდა კონდიციონერი.

1953 წელს ბრიჯიტ ბარდო ბიკინებში იჯდა კანის პლაჟზე. მეზღვაურებმა, იქვე მდგარ გემზე, საქმე მიატოვეს და ხომალდის ცხვირში შეგროვდნენ... გემი გადაბრუნდა.

2008 წელს, კანის პლაჟებზე წამოწოლა ორად გაყოფილ „კუპალნიკში“ ლამის ველურობად ითვლებოდა. თუმცა, მკერდის (როგორც წესი, საგანგებოდ „გაზრდილის“) გაშიშვლება ქალებმა მაინც ვერ მოახერხეს - ამინდმა აურია. ფესტივალის დახურვის დღეს კი ქარმა ისე დაუბერა, რომ წითელ ხალიჩაზე გამოფენილი კინოვარსკვლავები იძულებულნი გახდნენ ხელით „დაეჭირათ“ თავიანთი სიფრიფანა კაბები.

კანის ფესტივალის ისტორიაში ყოველთვის ასე იყო - ცუდ ამინდში იზრდებოდა მიღებებისა და ბანკეტების რაოდენობა. მაგრამ დოლარის კრიზისმა წლევანდელ კინოფორუმზე განსაკუთრებით იმოქმედა. სასტუმროების მფლობელები წუწუნებენ თურმე, ამერიკელები ლიმუზინებს და შამპანურს აღარ უკვეთავენო. ამავე მიზით ჩაიშალა „ინდიანა ჯონსის“ პრემიერასთან დაკავშირებული გრანდიოზული მიღება... ამერიკული ფული - იქაური სპონსორების სახით - საერთოდ არ იგრძნობოდა წლევანდელ ფესტივალზე, რაც, სხვათა შორის, კანის კინოფორუმის პროგრამაზეც აისახა და შედეგებზეც - ჰოლივუდის მიერ კონკურსში წარმოდგენილი სხვა ფილმები (ჯეიმს გრეის „ორი საყვარელი“, ჩარლზ კაუფმანის „სინეკდოში.ნიუ-იორკი“) კრიტიკოსთა გამოკითხვების აუტსაიდერებად დარჩა, სამაგიეროდ გაიზარდა ლათინურ ამერიკაში გადაღებული ფილმების რიცხვი (კონკურსში 2 არგენტინული და 2 ბრაზილიური ფილმი იყო წარმოდგენილი) და, რაც მთავარია, კიდევ უფრო გამძაფრდა ანტიამერიკული რიტორიკა. აი, მაგალითად, კონკურსგარეშე ფილმის, „მარადონას“ პრემიერის შემდეგ გამართულ პრესკონფერენციაზე, ემირ კუსტურიცამ, თავისი ფილმის სახელოვან გმირთან ერთად, ჯერ ჯორჯ ბუშს გადაუარა, მერე კი მთელ ამერიკას გადაწვდა. აღნიშნა, რომ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ შეერთებულმა შტატებმა 24 ქვეყანა დაბომბა, მათ შორის მისი სამშობლო - სერბეთი... იყო დრო, როცა კუსტურიცა ყველანაირად ემიჯნებოდა სერბეთს და სულ იმას იმეორებდა, სერბი კი ვარ, მაგრამ ბოსნიაში გავიზარდეო. მაგრამ ახლა დრო შეიცვალა.

ამ შეცვლილმა დრომ და დოლარის კრიზისმა კანში სულ სხვა რჯულის „კინოსაქმოსნებს“ გაუთავისუფლა სივრცე - კრუაზეტზე განლაგებულ ბუტიკებში ცნობილმა მოდელიორებმა გამოფინეს ის („ისეთი“), რაც ყველაზე მეტად მოსწონთ პოტენციურ მყიდველებს - „ახალ რუსებს“. სწორედ მათ, კანში საგანგებოდ ჩამობრძანებულმა რუსმა ბიზნესმენებმა (ზოგი თავის თავს „პროდიუსერს“ რომ უწოდებს) მოაწყვეს ფართი-ვიქტორინა, რომელზეც მოგვიანებით ბევრი იშაყირა ფრანგულმა პრესამ. გამარჯვებულს აქ საგზურები ერგებოდა კორსიკაზე. ვიქტორინის კითხვებს შორის ყოფილა ასეთი - „ვინ ამბობს სიტყვებს „ყოფნა-არყოფნა“? ჰარი პოტერი, დონ-ჟუანი თუ ჰამლეტი?“

15 ბიზნესმენიდან 5-მა ჰარი პოტერი დაასახელა. ათმა კი გასცა პასუხი „არ ვიცი“.

გარეთ ბობოქრობდნენ და მიღებებზე კოვზებით აჭმევდნენ ხიზილალას მსოფლიოს. მაგრამ კინოდარბაზებში მთლად კარგად არ ჰქონდათ საქმე. ჯერ იყო და, ვუდი ალენმა განაცხადა, რუსეთში ჩემი ფეხი არ იქნებაო, მერე სპილბერგმა დასცინა, ბოლოს კი ძმებმა დარდენებმა დააგვირგვინეს ფესტივალის ერთ-ერთ საუკეთესო ფილმში „ლორნას სიჩუმე“.

მაგრად ეშმაკობს კანის კინოფესტივალი - პროგრამას, როგორც წესი, მაშინ აქვეყნებს, როცა ხალხს ვალები აქვს აღებული მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე ძვირ ფესტივალზე გასამგზავრებლად. ეს უკვე ტრადიციაა, რომლის გამო 1958 წელს ფრანსუა ტრიუფომ მიწასთან გაასწორა კანი. კინოფორუმის შეურაცხყოფისთვის მას მისწერეს წერილი, რომელშიც ატყობინებდნენ, რომ ვეღარ მიიღებდა აკრედიტაციას მომავალ ფესტივალზე. მაგრამ მომდევნო წელს ტრიუფო მაინც ჩავიდა კანში, ამჯერად რეჟისორის აკრედიტაციით, როგორც ავტორი ფილმისა „ოთხასი დარტყმა“, რომელმაც კანში გაიმარჯვა...

თბილისში, უკვე ვალებში ჩავარდნილმა, კანის ფესტივალის პროგრამის გაცნობისას, კინაღამ გადავიფიქრე გამგზავრება. მაგრამ მოულოდნელად საკონკურსო პროგრამაში აღმოვაჩინე „ლორნას დუმილი“, იმ ადამიანების ფილმი, რომელთაც ჯერ კიდევ არ გაუტეხავთ ჩემი „მრავალკინოგანცდილი“ გული - ძმები დარდენები, ბელგიელი რეჟისორები, რომელთაც დამსახურებულად ჰქონდათ შანსი დაემყარებინათ რეკორდი კანის კინოფესტივალის ისტორიაში - მესამედ გამხდარიყვნენ „ოქროს პალმის“ ლაურეატები.

ბელგიაში (ე.ი. „ევროკავშირის გულში“) მოქალაქეობის მისაღებად „ახალ რუსებს“ ალბანელი გოგონა, ლორნა უნდა დაეხმაროს. ცხადია, გასამრჯელოს ფასად, საიდანაც პროცენტები რჩება. დანარჩენს ფიქტიური ქორწინებების ადგილობრივი მაფია იღებს. ლორნამ მსგავსი ოპერაცია ერთხელ უკვე წარმატებით ჩაატარა - დაქორწინდა ბელგიელ ნარკომანზე, რომლის გარდაცვალების შემდეგ გაირკვა - ლორნა მისგან ფეხმძიმედაა. „რუსი საქმრო“ გარიგებაზე მხოლოდ აბორტის შემთხვევაში დათანხმდება. მაგრამ, მოულოდნელად, ლორნა დედობაზე უარს არ ამბობს.

დარდენების ფილმში ერთია პოლიტიკური კონტექსტი - ევროკავშირის ბიუროკრატიული მანქანის სახე, გამოხატული ბელგიელი რეჟისორებისთვის დამახასიათებელ კლაუსტროფობიურ სივრცეში და ახალი ევროპული თამაში, რომელიც ახლა უკვე „პერსპექტიულ ევროპელებს“, ალბანელებს (მნიშვნელოვანია, რომ ლორნას როლის შემსრულებელი, არტა დებროში, კოსოვოელი ალბანელია) რუსებთან ვაჭრობის საშუალებას აძლევს.

ბუნებრივია, რუსები აღშფოთდნენ თავიანთი თანამემამულეების თითქმის კარიკატურული სახეებით. თუმცა, არა მგონია, პოლიტიკა იყოს მთავარი „ლორნას დუმილში“.

ქალის ბრძოლა თავისი შვილისთვის სისტემის წინააღმდეგ ძალიან გავრცელებული თემა იყო კანის წლევანდელ ფესტივალზე (კლინტ ისტვუდთან, არგენტინულ ფილმში „ლომის გალია“), მაგრამ, უფრო, სოციოლოგიურ-პოლიტიკურ რაკურსში. გამოფიტული, გადაღლილი თანამედროვე კინოს ლიდერები კანის ფესტივალზე წარმოდგენილ პროგრამაშიც კი უარს ამბობენ მხატვრულ ძიებებზე, სტილზე, თავად კინოენის გამდიდრებაზე. როგორც ჩანს, დარწმუნებულები არიან, რომ ისედაც მშვენივრად მოახერხებენ პუბლიკის მანიპულაციას და უკვე კარგად გადაღეჭილი ჭეშმარიტებებით მის მოხიბვლას.

არადა, ასე არ გამოდის...

მაგალითად, გერმანელი რეჟისორი, ანდრეას დრეზენი, თავის კონკურსგარეშე ფილმში „ღრუბელი 9“ მიმართავს მასალას, რომლისგანაც მისი თანამემამულე, რაინერ ვერნერ ფასბინდერი მორიგ შედევრს შექმნიდა - 78 წლის მამაკაცისა და 62 წლის ქალის სექსუალურ (დიახ, სექსუალურ) თავგადასავალზე გვიამბობს. ვინა თქვა, რომ დაბერებული შიშველი სხეულის ჩვენება არ შეიძლება და რატომაა, რომ ვერავინ ბედავს მოხუცების სექსის ჩვენებას ეკრანზე? რიტორიკულ კითხვას სვამს რეჟისორი და ეჭიდება თემას, რომლის რეალიზაციას, დიახაც, ნიჭი სჭირდება და არა უბრალოდ სითამამე.

ნიჭი არ არის. და შედეგი სახეზეა - პუბლიკა ისევ იცინის - ისევ დასცინის ავტორს.

უნგრელი რეჟისორი, კორნელ მონდრუჩო, გადაწყვეტს ინცესტის თემით გააკვირვოს 21-ე საუკუნის მაყურებელი კონკურსში ჩართულ ფილმში „დელტა“. „ჰამლეტის“ და „ანტიგონეს“ სინთეზია ესო - გვარწმუნებდა სურათის ავტორი პრესკონფერენციაზე.

ამასაც დასცინეს. დარბაზი რამდენიმე წუთში დაიცალა. სანახაობიდან, რომლის ავტორს არც მსახიობების თამაში აინტერესებს, არც რიტმი, არც დრამატურგია. მთავარი „შოკია“... მაგრამ ასეთი კინო შოკის ნაცვლად მხოლოდ დაცინვას იწვევს („ფიპრესი“, რომელმაც კანში, „დელტას“ თავისი პრიზი არგუნა, არ ითვლება - კინოჟურნალისტთა საერთაშორისო ორგანიზაციაში ყოველთვის უყვარდათ კინო - „ალა ტარკოვსკი“).

აქ მინდა გაგახსენო, ძვირფასო მკითხველო, რომ კანის ფესტივალი არც კინოთეატრი „გლდანია“ და არც „რუსთაველ-ამირანი“. ფესტივალზე მსოფლიოს საუკეთესო კრიტიკოსები არიან აკრედიტებული. დარბაზიდან მათი მასობრივი გასვლა იშვიათია. სტვენა კი, ბერლინისგან განსხვავებით, საერთოდ არ უყვართ კანში. და თუკი მასობრივად დაიცალა დარბაზი, როგორც „დელტაზე“, ანდა, თუკი დაუსტვინეს, ე.ი. ძალიან სერიოზულადაა საქმე. მით უმეტეს, როცა დღეში რამდენიმე ფილმის ნახვა გიწევს (კონდიციონერში) და ყოველი ფილმის ნახვის წინ უზარმაზარ რიგში გიხდება დგომა.

გაღიზიანებულია ამ დროს კრიტიკოსი და ძალიან მძაფრად რეაგირებს უნიჭობაზე.

კანის ფესტივალის დირექციამ ეს ყველაფერი გაითვალისწინა და თავისი ძველი ფავორიტის, სტივენ სოდერბერგის (25 წლის იყო, „პალმა“ რომ მიიღო ფილმისთვის „სექსი, სიცრუე და ვიდეო“) ახალი ნამუშევრისთვის „ჩე“ სეანსებისგან მთელი დღე გაათავისუფლა. „ჩე“ - ოთხი საათი და ორმოცი წუთი გრძელდება. ამიტომ კანში გადაწყვიტეს, ხალხს საღამოს, დასვენებული ტვინით ენახა ჩე გევარას ახალი კინობიოგრაფია. უფრო მეტიც, პირველად ფესტივალების ისტორიაში, სურათის ორ ნაწილს შორის შესვენება გამოაცხადეს და ჟურნალისტებს სენდვიჩები დაურიგეს.

მე, პირადად (და არა მარტო მე), სენდვიჩემდეც ვერ გავძელი. კუბის რევოლუციის ფაქტებს, რომელსაც ორსაათიანი პირველი ნაწილი ეძღვნება, ინტერნეტშიც გავეცნობოდი. სოდერბერგი მხოლოდ ფაქტებს ეყრდნობა, თითქმის არ უშვებს კამერას ახლოს მსახიობებთან, მათ შორის ბენისიო დელ ტოროსთან. მიუხედავად ამისა, სწორედ ამ მსახიობს დააჯილდოვებენ კანში პრიზით მამაკაცის როლის საუკეთესო შესრულებისათვის. ამბობენ, რომ ბენისიო დელ ტორო ნამდვილ თამაშს მხოლოდ მეორე ნაწილში იწყებს, როცა სტივენ სოდერბერგი ბოლივიის რევოლუციის ამბებზე გადადის. მაგრამ ფილმის პირველი ნაწილი, რომელშიც გაუგებარი რჩება რევოლუციონერად ქცეული არგენტინელი ექიმი-ასტმატიკის რწმენის მიზეზი, გაუგებარი რჩება, რამ გახადა ჩე გევარა პოპულარული მსოფლიოში, იმდენად დუნედ ვითარდება, რომ ძალიან „დასვენებული ტვინისთვისაც“ შეუძლებელი ხდება ფილმის სრულფასოვანი აღქმა.

კანში სოდებერგმა გაგვახსენა, რომ შეერთებულ შტატებში ჩე გევარა კვლავაც არაა პოპულარული, ამიტომ, მას მრავალმა პროდიუსერმა უარი უთხრა ფილმის დაფინანსებაზე. „ეს მაშინ, როცა ჰოლივუდში უკვე ლაპარაკობენ ჰიტლერის „ობიექტური“ ბიოგრაფიის გადაღების აუცილებლობაზე“ - ამბობს სოდერბერგი „ფიგაროს“ კორესპონდენტთან ინტერვიუში. სხვათა შორის, ამერიკელმა კინოგამქირავებლებმაც განაცხადეს, რომ დაელოდებიან მაყურებლის რეაქციას კანში, იმას, თუ როგორ „იმუშავებს“ ფილმი კინობაზრობაზე და მხოლოდ შემდეგ იფიქრებენ ფილმის ჩვენებაზე შეერთებულ შტატებში. არც საფრანგეთში იციან, როგორ უჩვენონ ფილმი კინოთეატრებში. ოღონდ, აქ არა ჩე გევარას ფიგურა, არამედ, ფილმის ქრონომეტრაჟი ქმნის პრობლემებს. რომელი მაყურებელი წავა ოთხსაათნახევრიანი ფილმის სანახავად. ბუტერბროდებს დაარიგებენ ორ ნაწილს შორის? ვინ გადაიხდის სენდვიჩების ფულს?

კანის ფესტივალის საკონკურსო პროგრამაში იყო კიდევ ორი ფილმი, რომელთა ავტორებს, შეიძლება, პრობლემები შეექმნათ თავიანთ სამშობლოში. პირველ რიგში ესაა ისრაელელი რეჟისორის, არი ფოლმანის სრულმეტრაჟიანი ანიმაცია „ვალსი ბაშირთან ერთად“, რომლის გმირები, ყოფილი ჯარისკაცები, ლიბანში ომის დროს მშვიდობიანი მოსახლეობა რომ ამოხოცეს, საკუთარ თავს ნაცისტ ჯალათებს ადარებენ. დოკუმენტური ანიმაცია (კომიქსის სტილისტიკით) სრულიად ახალი ჟანრია კინოში, ამიტომ წესით, კანის ფესტივალის ჟიურის რომელიმე პრიზით მაინც უნდა აღენიშნა „ვალსი ბაშირთან ერთად“. მით უმეტეს, რომ ფესტივალის ბოლო დღემდე ფოლმანის სურათი კრიტიკოსთა გამოკითხვების ერთ-ერთი ლიდერი იყო. ჟიურის დასკვნით პრესკონფერენციაზე შონ პენს ჰკითხეს კიდეც, რატომ „გამოგრჩათ“ ეს ფილმიო. „ჩემთვის ეს სურათი ნულია“ - უპასუხა ჟიურის თავმჯდომარემ.

„ნული“ აღმოჩნდა ჟიურისთვის კიდევ ერთი, ფორმალური თვალსაზრისით ძალიან საინტერესო სურათი, რომლის პრემიერაზე დღემდე უარს ამბობს ჩინეთის ხელისუფლება, ცია ჟანკეს „24 საათი“. ჩინეთი დღეს ოლიმპიადისთვის ემზადება, ამიტომ ძველი ფაბრიკა-ქარხნები თანამედროვე მულტიპლექსებად უნდა გადაკეთდეს. რეჟისორი იღებს ინტერვიუს სხვადასხვა თაობის სამი ქალისგან და ხუთი მამაკაცისგან, რომელთა შორის ზოგი რეალური პერსონაჟია, ზოგიც მსახიობი. თუმცა, სურათი ისე მთავრდება, რომ გაუგებარი რჩება სად იყო დოკუმენტური და სად გათამაშებული. ეს ხალხი საუბრობს ჯერ კიდევ 50-იან წლებში აშენებულ სამხედრო ქარხანაზე, რომელიც ჩვენ თვალწინ ინგრევა ეკრანზე. კინო ისევ იქცევა ხელოვნებად, რომელმაც გასაქრობად, გასაუჩინარებლად გამზადებული ნატურა უნდა დააფიქსიროს და „შეინახოს“ დრო, რომელიც ცოტა ხანში წარსულად იქცევა... არადა, ჩინეთში, როგორც ცია ჟანკემ განაცხადა კანში, ყველანაირად ცდილობენ დაივიწყონ ისტორია და აღარ ილაპარაკონ განვლილ ეპოქაზე.

და სწორედ აქ უნდა დავუბრუნდეთ ძმები დარდენების ფილმს. კი, პოლიტიკურ-სოციოლოგიუცხელი შოკოლადი 147 რი ფონი მნიშვნელოვანია „ლორნას დუმილში“, მაგრამ, ამავე დროს, ესაა კინოხელოვნების გადარჩენა პუბლიცისტიკისგან. წლევანდელი კანის ფესტივალით თუ ვიმსჯელებთ, კინო ნელ-ნელა კარგავს კომუნიკაციის ფორმებს მაყურებელთან. რეჟისორების ერთი ნაწილი „ტრიბუნისა“ და მეტრის როლს ირჩევს, მეორე ვერაფერს უხერხებს ეგომანიას და პუბლიკა მხოლოდ იმიტომ სჭირდება, რომ თავის სასოწარკვეთაზე გვიამბოს. ისინი კი, ვისაც ჯერ კიდევ არ დაუკარგავთ მაყურებლის განცდა და თითქმის მეცნიერულად აქვთ შესწავლილი ფილმის აღქმის თავისებურებანი, „ინდიანა ჯონსს“ იღებენ.

„ლორნას დუმილის“ ღირსება ისაა სწორედ, რომ ამბავი ერთ არაფრით გამორჩეულ გოგონაზე, რომლის მსგავსი მილიონია მთელ მსოფლიოში და რომელიც, როგორც წესი, არ აინტერესებთ კინორეჟისორ-ეგომანებს, კინოკამერითაა ნაამბობი. მგონი, არსად, რობერტო როსელინის შემდეგ, არ გამოხატულა კამერის კონტაქტი ფილმის პერსონაჟთან ასე მძაფრად, ასე ღიად... და რა არის კამერა, თუ არა მაყურებელი? აბა, ვისი მზერა მიჰყვება აქ ახალგაზრდა ქალს, რომელიც სულ მარტო, უკაცრიელ ტყეში რჩება თავის მომავალ შვილთან ერთად? (მარტო დარჩენილი გმირი, რომელმაც საშინელი განსაცდელი უნდა გაიაროს - დარდენების თითქმის ყველა ფილმში გვხვდება). „ლორნას დუმილის“ ფინალში როსელინიც გაგახსენდებოდათ, რობერ ბრესონიც - ის რეჟისორები, სწორედ კრიზისის დროს რომ იხსნეს კინოხელოვნება სრული გაუჩინარებისგან და, მიუხედავად ამისა, ერთხელაც რომ ვერ მოიპოვეს მსოფლიო კინემატოგრაფისტების მთავარი ჯილდო - „ოქროს პალმის რტო“

შარშანწინდელი ამბავი განმეორდა. ძმებ დარდენებს, ისევე, როგორც ორი წლის წინ პედრო ალმოდოვარს, გადასცეს პრიზი საუკეთესო სცენარისთვის, რაც იმის მანიშნებელი იყო, რომ ბელგიელები „პალმების“ რეკორდს ვერ მოხსნიდნენ. ამას კიდევ გადაიტანდა კაცი, რომ არა ფესტივალის ერთ-ერთი ყველაზე საქილიკო ფილმის, მატეო გარონეს „გომორას“ დაჯილდოება ჟიურის გრანპრით. მანამდე, სპეციალური პრიზი გადასცეს მეორე იტალიელს, პაოლო სორენტინოს ჯულიო ანდრეოტის კინოკარიკატურისთვის („ვარსკვლავი“)... როგორც ჩანს, ტყუილად „ვვიშვიშებდით“ კანში ქართველები თემაზე „იტალიური კინო მოკვდა“ და, როგორც ჩანს, მართლაც მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო ქართული კინოპავილიონის გახსნა კანის ფესტივალზე. თუკი კინო, რომელიც იტალიელებმა წარადგინეს კანში, ასე კარგად ფასდება, ქართველებს მართლაც ჰქონიათ შანსი მომავალ ფესტივალებზე. დარწმუნებული ვარ, „გომორას“ ავტორს არაერთი ქართველი რეჟისორი ჩაუტარებდა რეჟისურის გაკვეთილებს. ახლა მთავარია გაგვიცნონ.

პრიზების განაწილებამ დახურვის ცერემონიალზე, იმის გააზრებამ, რომ გარეთ ცუდი ამინდია, კაფეებში სიგარეტს ვეღარ მოწევ, კინოდარბაზებში კი მხოლოდ ნევროტიკების დეპრესიულ ფილმებს უჩვენებენ, ჩემი ვალები გამახსენა. უკვე ფიცის დადებასაც ვაპირებდი - აღარასდროს ჩამოვალ აქ, ფესტივალზე, რომლის ერთ-ერთ ფავორიტს, ვონგ კარ-ვაის, მაყურებელის, დარბაზის შეგრძნებაც კი დაკარგული აქვს - ფეხზე აყენებს დარბაზს „წუთიერი დუმილის“ პოზაში და იმასაც ვერ ხვდება, რომ დასცინიან.

მაგრამ ფიცის დადება ვერ მოვასწარი. კანის 61-ე კინოფესტივალის გამარჯვებული, მისი პროგრამის საუკეთესო ფილმი გახდა - ლორან კანტეს „კედლებს შორის“ (იგივე „კლასი“). სცენაზე ავიდნენ ფილმის გმირები, პარიზის მეთვრამეტე რაიონის რომელიღაც „ძნელი სკოლის“ მოწაფეები, რომლებმაც წინა დღეს, კანტეს ფილმის პრემიერაზე, ძმები ლიუმიერების თითქმის სამიათასიან დარბაზში, მგონი, ღრმად ამოასუნთქეს პუბლიკა - კინოხელოვნება და, შესაბამისად, კანის კინოფესტივალი ჯერ მთლად არ დაღუპულა!

„კედლებს შორის“ თითქმის მთლიანად ახლო ხედებზე აგებული ფილმია. თუმცა, სატელევიზიო კინოს შთაბეჭდილებას მაინც არ ტოვებს. ყველაფერი აწყობილია არა იმდენად სახეებზე, რამდენადაც მზერაზე. ლაპარაკობენ ბევრს, მაგრამ თავისუფლად შეგიძლია ტექსტს აღარ უსმინო და მხოლოდ უყურო „მზერათა ქორეოგრაფიას“, რომელსაც ლორან კანტე ქმნის ფილმში. არადა, არაპროფესიონალები არიან - „მსახიობ ბავშვებს“ თავიანთი სახელებიც კი შენარჩუნებული აქვთ. როგორც წესი, ასეთ შემთხვევაში რეჟისორები ერიდებიან ხოლმე ახლო ხედებს, მაგრამ ლორან კანტე ენდო ამ ბავშვებს და სწორედ ამ ნდობამ გაამარჯვებინა.

ნდობა - სამყაროს მიმართ, მაყურებლის მიმართ, კანის წლევანდელი ფესტივალის გამარჯვებულის მთავარი ღირსებაა. ამბავი ფრანგული ლიტერატურის მასწავლებელზე, რომელსაც ძირითადად ემიგრანტებით (მათ შორის არალეგალური ემიგრანტებით) სავსე კლასში მოუხდა შესვლა, მთელი სასწავლო წელი იშლება, მაგრამ ფილმის დასრულების შემდეგ გგონია, რომ დაესწარი ერთ გაკვეთილს, ნდობის გაკვეთილს, რომელიც ლამის მთელი თანამედროვე სამყაროს მოდელად იქცევა.

ბოლო დროს კანისა და ბერლინის ფესტივალებზე დამკვირდა მოდა ე.წ. „მრავალგმირიან ფილმებზე“, რომლებმაც, წესით და რიგით, ქორალი უნდა შექმნან ეკრანზე, მაგრამ, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, ეს სურათები აბსოლუტურ კაკაფონიად უფრო აღიქმება. მიზეზი (ნიჭის გარდა, რა თქმა უნდა), სწორედაც რომ სამყაროს მიმართ მათი ავტორების უნდობლობა, მრავალფეროვნების დაუნახავობა და სოციოლოგიურ-პოლიტიკური რიტორიკით მუდმივი სპეკულაციაა.

ფილმს „კედლებს შორის“ საფუძვლად დაედო ამავე სახელწოდების წიგნი, რომლის ავტორი, ფრანგი ჟურნალისტი, ფრანსუა ბეგოდო კანტემ მთავარი როლის შემსრულებლად აიყვანა. „კედლებს შორის“ ავტობიოგრაფიული წიგნია. ბეგოდო გვიამბობს თავისი ცხოვრების იმ ეტაპზე, როცა სორბონის დიპლომით „ძნელი უბნის“ „ძნელ სკოლაში“ გაანაწილეს. გადაწყვიტა ბავშვებისთვის, როგორც თავად ამბობს, „დემოკრატია ესწავლებინა“, მაგრამ მთელი ეს წვალება ერთი შავკანიანი გოგოს სიტყვებით დასრულდა: „მე ვერაფერი ვისწავლე, მუსიე“.

„წიგნის წერისას, სამი ამოცანა დავუსახე ჩემს თავს - წერს ბეგოდო: „არავითარი ფსიქოლოგიზმი, არავითარი „ძალით იუმორი“ და მხოლოდ კონკრეტიკა“. მაგრამ იუმორი მაინც ბევრი გამოვიდა. იუმორი თავად კონკრეტიკამ შექმნა. ფილმის ერთი პერსონაჟი, ესმერალდა, თავისებურად განიხილავს პლატონის „რესპუბლიკას“: „უცნაურ წიგნებს კითხულობდა ეს ხალხი. ის ტიპი რომაა, სოკრატე... კითხვები, რომელსაც ისინი სვამენ, აბნევს ადამიანებს“.

გეცინება ამ ბავშვებზე. გეცინება ფინალზეც - ერთ-ერთ ყველაზე პესიმისტურ ფინალზე თანამედროვე კინოში. ამას ჰქვია „ბწკარებს შორის სიცილი“, რასაც გიუნტერ გრასი კარგი ლიტერატურის აუცილებელ ატრიბუტად მიიჩნევდა და წერდა, ეს სიცილი იმას ჰგავს, დეპრესიაში ჩავარდნილი კლოუნის ხილვაზე რომ აგივარდებაო.

ერთი წელი იწვალა - ანა ფრანკის დღიურები აკითხა, პლატონზეც უამბო, ვოლტერზე, დიდროზე, ფეხბურთი ეთამაშა, მშობლებს შეხვდა... მაგრამ არდადეგების წინ, კითხვაზე, რა დაგამახსოვრდათ იმისგან, რაც ვისწავლეთ, ერთმა უპასუხა, სპერმატოზოიდისგან რომ ვიბადებითო, მეორემ კი, ვერაფერი ვისწავლეო.

დეპრესიაში ჩავარდები, აბა, რა მოგივა! აუცილებლად დაემსგავსები კლოუნს, რომელიც ერთ მშვენიერ დღეს ხვდება, რომ ვეღარ აცინებს პუბლიკას.

კარგი გრძნობაა ეს. ძალიან კარგი. ამას როცა გაიაზრებ, შეიძლება ახლებურად დაიწყო ცხოვრება. შეიძლება მიხვდე, რომ აქამდე იმ „მეტრივით“ იქცეოდი, 3 000 კაცი რომ დააყენა ფეხზე, მიწისძვრის მსხვერპლთა ხსოვნის საპატივცემულოდ... მკვდრებს პატივი სცა. ცოცხლები კი დაივიწყა და ფეხზე აყურყუტა. როგორ უნდა გჯეროდეს, ახლა, ამ კაცის გულწრფელობის?

კარგი გრძნობაა, როცა გაიაზრებ, რომ „მასწავლებლობას“ ისევ „მოწაფეობა“ სჯობს. თუნდაც იმიტომ, რომ სწავლა არასდროს დაგაბერებს.

აღარც სახის გადაჭიმვა დაგჭირდება.

განა არ ღირდა ამისთვის ვალის აღება და კანის 61-ე კინოფესტივალზე გამგზავრება?

ინტერვიუ

ავტორი: კახა თოლორდავა

წინასწარ გაფრთხილებ, შენი ახალი წიგნი ჯერ წაკითხული არ მაქვს. ყველაფერი ძალიან მოულოდნელად მოხდა. სამი წელია თბილისში არ გამოჩენილხარ. მხოლოდ ის ვიცოდი, რომ ახალ წიგნზე მუშაობ, მაგრამ ნამდვილად არ ვიცოდი, რომ ის უკვე დასრულებულია და გამომცემლებიც კი გამოუჩნდა ინგლისსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებში. შენი პირველი წიგნი „ისტორიები, რომლებიც მოვიპარე“ (Stories I Stole) საქართველოზე და ქართველებზეა, ხოლო მეორე კი, რომელზეც ახლა ვისაუბრებთ - „მდოგვის მარცვლის წონა“ (The Weight of a Mustard Seed) - ერაყზე და ერაყელებზე. აი, სულ ესაა, რაც შენს ახალ წიგნზე ვიცი, ამიტომაც, მოდი უფრო დაწვრილებით მომიყევი, რაზეა ეს წიგნი...

- „მდოგვის მარცვლის წონა“ სადამ ჰუსეინის ყოფილ გენერალზე, ქამილ საჩეტზე, მის ოჯახზე, კოლეგებზე და მეგობრებზეა. ესაა წიგნი იმაზე, თუ როგორ ცხოვრობდნენ და მოღვაწეობდნენ ისინი სადამის რეჟიმის პირობებში და რა ბედი ეწიათ ამერიკელების ერაყში გამოჩენის შემდეგ. ეს ადამიანები რაღაცნაირად ახერხებდნენ არსებობას სადამის აუტანელი რეჟიმის დროს, მაგრამ ამავე დროს, ხშირად, გადარჩენის მიზნით, მათ თანამშრომლობაც უწევდათ ამ რეჟიმთან. ჩემთვის საინტერესო იყო გავრკვეულიყავი იმაში, თუ როგორ ამართლებდნენ ეს ადამიანები საკუთარ თანამშრომლობას იმ რეჟიმთან და როგორი შედეგებით დასრულდა მათი ზოგიერთი არჩევანი. მოკლედ, მინდოდა მომეთხრო მათზე, ვინც სადამის რეჟიმის განუყოფელი ნაწილი იყო. ეს ქართველებისთვისაც საკმაოდ კარგად გასაგები უნდა იყოს. საბჭოთა პერიოდში ადამიანებს ლამის იგივე პირობებში უწევდათ არსებობა და ძალიან საინტერესოა, გაერკვე იმაში, თუ სად გადიოდა ზოგიერთისთვის ის ზღვარი, რომლის მიღმაც ისინი ნებით თუ უნებლიედ ხდებოდნენ დიქტატორული რეჟიმის ხელშემწყობნი.

- როდის მოხვდი პირველად ერაყში?

- პირველად ერაყში 2002 წელს ჩავედი. ჯერ ჩრდილოეთში, ქურთისტანში, რომელიც სადამის კონტროლის ქვეშ არ იმყოფებოდა. სანამ ომი მიმდინარეობდა, იქ ვიყავი, მერე კი, როდესაც ბაღდადი დაეცა, ერაყში გადავედი. შემდეგი წლის ზაფხულში კიდევ ერთხელ გავემგზავრე ერაყში და თითქმის შვიდი თვე დავყავი იქ. უკანასკნელად ბაღდადში 2005 წელს ჩავედი.

- პირველივე ჩასვლისას იცოდი, რომ წიგნისთვის მასალას ეძებ თუ ყველაფერი სპონტანურად მოხდა?

- არა, იმ დროს წიგნზე ნამდვილად არ ვფიქრობდი. უბრალოდ, ვმოგზაურობდი, მაგრამ ხომ იცი როგორც ხდება ხოლმე, - ახალი ისტორიები, როგორც წესი, მოულოდნელად, სხვადასხვა ადგილებში ყოფნისას და ვიღაც უცნობ ადამიანებთან საუბრების დროს ჩნდება. მიძნელდება იმის თქმა, თუ რატომ შევჩერდი მაინცდამაინც ერაყზე და იქ მცხოვრებ გენერალ ქამილ საჩეტსა და მის ოჯახზე. ყველაფერი ბაღდადში მცხოვრებ ფსიქოლოგებთან და ფსიქიატრებთან შეხვედრებით დაიწყო. საკმაოდ ხშირად მიწევდა ხოლმე მათთან საუბარი. ისინი სადამის რეჟიმის ყველაზე საინტერესო კომენტატორები არიან.

მათ ბევრი რამ იციან იქაურ საზოგადოებაზე, თანაც უმრავლესობა ინგლისურად ლაპარაკობს, რადგანაც განათლება დასავლეთში აქვთ მიღებული. აღსანიშნავია ისიც, რომ თითქმის ყველა მათგანი სადამის არმიაში ექიმებად მსახურობდა. ამიტომაც, მათ ბევრი იციან არა მარტო სამოქალაქო პირებზე და მათ ფსიქოლოგიურ პრობლემებზე, იქნება ეს დეპრესია, პარანოია, თუ შიზოფრენია, არამედ სამხედრო პირებზეც, - უბრალო ჯარისკაციდან დაწყებული და დამთავრებული დეზერტირებით. ბოლოს და ბოლოს, ეს ის ადამიანები არიან, ვისთანაც სასაუბროდ მიდიოდნენ სადამის არმიაში მომსახურე მაღალჩინოსანი სამხედროები.

შემდეგ კი ერთი ფსიქოლოგი გამაცნეს, სახელად ჰასან ალ ქადანი. მას ვენასა და ლონდონში აქვს განათლება მიღებული. სწორედ მან მირჩია საჩეტების ოჯახს დავკავშირებოდი. მითხრა, რომ ოჯახის უფროსი, გენერალი ქამილ საჩეტი ძალიან საინტერესო ადამიანი იყო. როგორც უკვე გითხარი, ის სადამის არმიაში მსახურობდა და სადამის ბრძანებითვე დახვრიტეს 1998 წელს. ალბათ, სწორედ ჰასან ალ ქადანთან შეხვედრის შემდეგ გაჩნდა ჩემში მასზე წიგნის დაწერის პირველი იმპულსი.

ქამილ საჩეტი სადამის არმიაში მომსახურე სუნიტ ოფიცერთა კლასის სამაგალითო წარმომადგენელი გახლდათ. ის ღარიბი და გაუნათლებელი ოჯახიდან გამოსული კაცი იყო. მამამისმა წერა-კითხვაც კი არ იცოდა, მაგრამ მომავალმა გენერალმა წარმოუდგენელი ძალისხმევის მეშვეობით მოახერხა კარიერის გაკეთება; შრომით, სამაგალითო დისციპლინით, მოთმენის უნარით, ღირსების და მორჩილების სპეციფიურად არაბული გაგებით, და, რა თქმა უნდა, ისლამის მეშვეობით. საჩეტი უშიშარი ადამიანი იყო და მაიორის ჩინიდან პირდაპირ გენერლის ჩინი ერაყ-ირანის ომის დროს უბოძეს. ის ამ ომის ნამდვილი გმირი და პირადად, სადამის ფავორიტი იყო, მაგრამ მოგვიანებით, უკვე ომის დასრულების შემდეგ, ძალიან გაუჭირდა იმის გადახარშვა და მიღება, რაც სადამის გარემოცვაში ხდებოდა. შესაბამისად, ის ვერ გახდა მისი კლანის ნაწილი. ქამილ საჩეტი მნიშვნელოვანი ფიგურა გახლდათ სადამის გარემოცვაში, მაგრამ რაც დრო გადიოდა, ის სულ უფრო და უფრო სცილდებოდა თავის მფარველს, ძირითადად, რწმენასთან დაკავშირებული მოსაზრებების გამო.

- რამდენადაც ვხვდები, საკმაოდ რთული უნდა ყოფილიყო ასეთი მაღალჩინოსანი ოფიცრის ოჯახის წევრებთან დაახლოება. დიდი დრო დაგჭირდა მათი ნდობის მოსაპოვებლად?

ბაღდადი 2008
REUTERS

ერაყელი შიიტები ლოცვის დროს, ბაღდადი 2008

ათასობით დემონსტრანტი ამერიკელი ჯარისკაცების ერაყში დარჩენას აპროტესტებს, ქერბალა 2008

- არ ვიცი. უფრო, ალბათ, არა. რა თქმა უნდა, არსებობდა დაბრკოლებები, კულტურული თუ ენობრივი, მაგრამ, აი, რას გეტყვი, - ერაყელები, ქართველების მსგავსად, არანორმალურად სტუმართმოყვარენი არიან. მათი სტუმართმოყვარეობა მთელ იმ რეგიონშია სახელგანთქმული. როდესაც მათ პირველად შევხვდი (ეს ომის დამთავრებიდან სულ რამდენიმე კვირის შემდეგ მოხდა), ისინი, სხვა დანარჩენი ერაყელების მსგავსად, ჯერ კიდევ ვერ გარკვეულიყვნენ, თუ რა ხდებოდა მათ თავს და, შესაბამისად, უამრავი კითხვა ჰქონდათ ჩემთან. მეკითხებოდნენ იმაზე, თუ რა უნდოდათ ამერიკელებს ერაყში, რა შეიძლება მომხდარიყო შემდეგ, როგორ აისახებოდა ეს მათ ცხოვრებაზე, და ასე შემდეგ. ასე რომ, ჩვენი პირველი შეხვედრები, ძირითადად, ერთმანეთის შეკითხვებზე პასუხების გაცემის მცდელობები იყო. ასე გავიცანით ერთმანეთი. რაღაც გაგებით, მე მათთვის დასავლეთში გაჭრილი ფანჯარა ვიყავი, ერთგვარი ინტერპრეტატორი იმ მოვლენებისა, რაც ერაყში ხდებოდა; ერაყული მოვლენების დასავლელი ინტერპრეტატორი. ასე გრძელდებოდა თითქმის წელიწადნახევრის განმავლობაში. მოხდა ისე, რომ ჩვენ ერთად გავხდით იქ განვითარებული მოვლენების მოწმენი, დაწყებული ამერიკელების გამოჩენით და დამთავრებული სადამის დაპატიმრებით. ვხედავდი, თუ როგორ დღითი დღე იცვლებოდა მათი განწყობა, როგორ იზრდებოდა მათი უკმაყოფილება იმით, რაც მათ ქვეყანაში ხდებოდა. ისინი დაიღალნენ წამდაუწუმ დაბომბვებით, ამერიკელების უტიფრობით, ღამის რეიდებით და ნელ-ნელა დაიწყეს ამერიკელების წინააღმდეგ საპასუხო ნაბიჯების გადადგმა. ხშირად, ეს ყველაფერი საოცრად დაუნდობელ და უხეშ ფორმებს იღებდა; მე არაერთხელ გავმხდარვარ ამის მოწმე. უკანასკნელად საჩეტების ოჯახი 2005 წელს ვნახე. ამ დროისათვის იმ უბანს, სადაც ისინი ცხოვრობდნენ, თითქმის მთლიანად მეომბოხეები აკონტროლებდნენ და მიუხედავად იმისა, რომ მათ ეს ჩემთვის პირდაპირ და ღიად არ უთქვამთ, მიმახვედრეს, რომ მათი ოჯახის რამდენიმე წევრი უკვე მეამბოხეთა რიგებში იბრძოდა ამერიკელების წინააღმდეგ. ეს საშინლად ცუდი პერიოდი იყო ბაღდადისთვის. მეამბოხეები არა მარტო ამერიკელებს უტევდნენ, არამედ, ადგილობრივ კოლაბორაციონისტებს და პოლიციასაც. ჩემი იქ ყოფნის დროს, პოლიციის ორი განყოფილება ააფეთქეს. საჩეტების ოჯახისათვის ეს პერიოდი, ალბათ, უმძიმესი იყო. ისინი სახლიდან სახლში გადადიოდნენ, ვინაიდან ამერიკელებს ეჭვი გაუჩნდათ, რომ მათი ვაჟიშვილები მეამბოხეების მხარდამხარ იბრძოდნენ და ამიტომაც, წამდაუწუმ რეიდებით ატყდებოდნენ ხოლმე თავს.

ისე კი, გეტყვი, რომ თავიდან, ერთიორი უჭკუოს გარდა, არავინ შემხვედრია ერაყში ისეთი, ვისაც სადამის რეჟიმის დამხობა არ გახარებია. შემიძლია დავიფიცო, რომ სადამის დამხობიდან ერთი კვირის შემდეგ ადამიანები, იგებდნენ თუ არა, რომ ნახევრად ამერიკელი ვარ, მადლობას მიხდიდნენ იმის გამო, რაც ამერიკელებმა გააკეთეს. ეს არა მარტო ქურთებს ან შიიტებს ეხებოდათ, არამედ, მთელ ბაღდადს ჰქონდა ეს განწყობა... „მადლობა ღმერთს, რომ ეს საშინელება დასრულდა!“ - მეუბნებოდნენ ისინი. მათთვის ამერიკელების ერაყში გამოჩენა ნიშნავდა მეტ ფულს, შენებას, ბიზნესის წახალისებას და განახლებას, ცხოვრების უკეთეს პირობებს, უკეთეს განათლებას, ჯანდაცვას და ასე შემდეგ. სამწუხაროა, რომ ეს ასე არ მოხდა. ამერიკელებმა უამრავი შეცდომა დაუშვეს და უკეთესობის ნაცვლად ყველაფერი გაუარესდა, - არ იყო შუქი, გაძვირდა ცხოვრება, შემცირდა სამუშაო ადგილები, იმატა ძალადობამ და თითქმის სამი თუ ოთხი თვის შემდეგ, ერაყელები უკვე ღიად აპროტესტებდნენ ამერიკელების პოლიტიკას ერაყში. ამ მოვლენებიდან ნახევარი წლის შემდეგ ამერიკელები უკვე საკუთარ სახლებში აპატიმრებდნენ ბაღდადელებს, აბუ-ღრაიბი გადატენილი იყო პატიმრებით, სასამართლო აღარ არსებობდა, ერაყელი ოჯახები ამაოდ ეძებდნენ დაპატიმრებულ ნათესავებს, ყველა საკითხი მიკერძოებულად წყდებოდა, არავინ ისჯებოდა... აი, ასე ნელ-ნელა შეიცვალა ბაღდადელების დამოკიდებულება ამერიკელების მიმართ. ეს მათთვის უკვე ოკუპაციას ნიშნავდა. ან კი რა გასაკვირია, რომ ასე ჰგონებოდათ, როდესაც ქვეყანაში უკითხავად შემოჭრილი უცხოელები ტანკებით დადიოდნენ მათსავე ქალაქების ქუჩებში. ბევრი სხვა ერაყელის მსგავსად, საჩეტების ოჯახსაც ვერ გადაეწყვიტა, თუ როგორ ემოქმედა და რა ეფიქრა იმაზე, რაც მათ გარშემო ხდებოდა. ამ დროისათვის ერთი რამ უკვე ლაიტმოტივად დაყვებოდა ნებისმიერი ბაღდადელის მიერ გამოთქმულ აზრს, - ყოველივე ამაში ამერიკელები არიან დამნაშავენი, ვინაიდან ეს მათი ოკუპაციაა, მათი პასუხისმგებლობა, და სწორედ მათ უნდა აკონტროლონ ქვეყანაში შექმნილი ვითარება. ეს კი ის იყო, რასაც ამერიკელები ნამდვილად ვერ ახერხებდნენ. ამავე დროს, მესმოდა, რომ საჩეტების ოჯახის შემთხვევაში, ისინი, როგორც სუნიტები, ძალიან შეშინებულნი იყვნენ ერაყში შიიტების გაბატონების პერსპექტივითაც.

- გახსოვს თუ არა ის მომენტი, როდესაც საკუთარ თავს უთხარი, რომ შენში წიგნი მომწიფდა?

დემონსტრანტები ერაყის პრეზიდენტ, ნური ალმალიკის თოჯინას წვავენ, ბაღდადი, ივნისი 2008

- ვინაიდან ჩემ გარშემო ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლებოდა, შემიძლია ვთქვა, რომ ეს წიგნიც ცვალებად გარემოში მწიფდებოდა დაწყებული პირველი ბიძგით და დამთავრებული იმ მომენტით, როდესაც მას გამომცემელი გამოუჩნდა ჯერ ინგლისში, შემდეგ კი შეერთებულ შტატებში. გამახსენდა! რაც შეეხება პირველ იმპულსებს... მახსოვს, ერაყში ჩემი პირველი ვიზიტის დროს, მანქანაში ვიჯექი და ბაღდადიდან ერთ-ერთ პატარა სოფელ ში მივდიოდი. უდაბნო უნდა გადაგვეჭრა და მიუხედავად იმისა, რომ იმ დროს ჯერ კიდევ ყველაფერი ვითომ წყნარად იყო, მაინც დამფრთხალი ვიყავი. არცთუ ისე იშვიათი იყო უდაბნოში მანქანებზე თავდასხმის შემთხვევები. საფიქრელად ბევრი დრო მქონდა და სწორედ იქ, მანქანაში გავაცნობიერე, თუ რამდენი საინტერესო ამბის მომსწრე გავხდი ასეთ მცირე დროში და რამდენი საინტერესო ადამიანი თუ ოჯახი გავიცანი იქ ყოფნისას. იმ დროს ერაყში ყოფნა ისეთივე საინტერესო იყო, როგორც ვთქვათ, ბერლინში მეორე მსოფლიო ომის დასრულებისთანავე. უეცრად ვიგრძენი, რომ თითქოს უხილავი კარი გაიხსნა ჩემსა და ადგილობრივებს შორის, გაჩნდა რაღაც ველი, რომელიც საშუალებას და უფლებას მაძლევდა, დამესვა მათთვის შეკითხვები, ხოლო მათ კი ღიად ესაუბრათ იმაზე, რაც მათ თავს ხდებოდა ადრე და ახლა. წარმოიდგინე, ათწლეულების განმავლობაში, სადამის რეჟიმის დროს, ამ ადამიანებს არ შეეძლოთ ღიად ესაუბრათ იმაზე, თუ რა ხდებოდა მათ თავს, რატომ თანამშრომლობდნენ რეჟიმთან, ან როგორ აიძულებდნენ მათ თანამშრომლობას. ეს ბარიერი აღარ არსებობდა, შესაბამისად, გაიხსნა საოცრად საინტერესო ისტორიების წყარო, რომელიც ნიაღვარივით მოედინებოდა ჩემკენ.. ეს პერიოდი მათთვისაც საინტერესო იყო, ვინაიდან სწორედ მაშინ მიეცათ ცხოვრების შეფასების თუ გადაფასების შესაძლებობა. უკვე მოგვიანებით, საკმაოდ დიდი ხანი დამჭირდა იმის გასარკვევად, თუ როგორ მომეყოლა ჩემი ისტორია. არ დაგავიწყდეს, რომ 2005 წლის შემდეგ, უკვე ადვილად ვეღარ ვახერხებდი ბაღდადში ჩასვლას. მე კავშირი გამიწყდა ჩემი წიგნის გმირებთან. გამოდის, რომ ამ ოჯახის ისტორიის მხოლოდ ნაწილი მქონდა და ამიტომაც, ძალიან რთული იყო ჩემთვის ამ ყველაფრის დალაგება.

- უკანასკნელი წლების განმავლობაში ერაყი ის ადგილია, რომლის მონახულებაც ლამის პროგრამულ აუცილებლობად იქცა ყველასთვის, ვინც წერს, დანარჩენებზე რომ აღარაფერი ვთქვათ. დღეს ერაყი ჯერ კიდევ არ-მოყოლილი ისტორიებით სავსე სივრცეა და ყველა „თავისი“ ისტორიის დაძებნას ცდილობს იმ სივრცეში. ასე ნელ-ნელა „პარტახდება“ ერაყი თემატურად. დღეისთვის უკვე იმდენი დაიწერა და ითქვა იქ შექმნილ ვითარებაზე თუ იქ მაცხოვრებელ ადამიანებზე, რომ ძნელი უნდა ყოფილიყო შენთვის ამ მღვრიე წყალში შენი საკუთარი ისტორიის „დაჭერა“, მით უმეტეს, რომ შენი წიგნი დოკუმენტური პროზაა და არა მხატვრული ლიტერატურა. მაინც, რა ან ვინ იყო ძირითადი იმპულსი შენთვის?

ერაყელი ჯარისკაცები ამერიკელ ინსტრუქტორებთან სამხედრო წვრთნას გადიან, ერაყი 2008
REUTERS

- თვითონ გენერალი საჩეტი. რთულ სიტუაციაში ჩავარდნილი პატიოსანი და ღირსეული ადამიანი, რომელიც უსიტყვო მტრად აღიქმება დასავლეთისთვის; ის ძლიერ მორწმუნე სუნიტი ოფიცერი იყო დიქტატორ ჰუსეინის სამსახურში. მისი აღზევების და დაცემის ისტორია, - აი, რამ დამაინტერესა ყველაზე უფრო. დასავლეთისთვის ასეთი პერსონაჟი ჯერ კიდევ გაუხსნელი და ბოლომდე გაუგებარია. ეს განსაკუთრებით ამერიკელებს ეხებათ. ისინი საჩეტისნაირ პიროვნებას უსიტყვოდ აღიქვამენ მტრად. მე კი მინდოდა, დანარჩენი სამყაროსათვის ამ ადამიანის და მისი ოჯახის ნამდვილი სახე მეჩვენებინა. თითქოს მინდოდა მეთქვა: აი, ის, სადამის არმიის ოფიცერი, თქვენი მტერი, შეიძლება, თქვენთვის არცთუ ისე კარგი ადამიანი, მაგრამ კაცი საკუთარი, განუმეორებელი ისტორიით, ღირსების განსაკუთრებული შეგრძნებით, მოსიყვარულე ოჯახით, ღრმად მორწმუნე, სავსე შიშით და მერყეობით... მინდოდა, ჩემი პერსონაჟისთვის ბოროტი აჩრდილის იარლიყი მომეცილებინა და სამგანზომილებიან სივრცეში გადმომეყვანა. ჩვენთვის ეს ადამიანები ხან სუნიტები არიან, ხან შიიტები, ხან ფანატიკოსები, ხან ტერორისტები და ასე შემდეგ, მაგრამ ჩვენ არ ვიცით, ვინ არიან ისინი სინამდვილეში.

ერაყი 2008
REUTERS

- ამ ადამიანებს დიდი ხნის განმავლობაში მოუწიათ ძლიერი წნეხის ქვეშ ცხოვრება და რამდენადაც ვხვდები, ასეთმა ზეწოლამ, შესაძლოა, გარკვეული თვალსაზრისით „ჩაკეტა“ ისინი გარე სამყაროსათვის...

ეს ალბათ ასეა, მაგრამ როგორც გითხარი, ისინი ძალიან სტუმართმოყვარენი არიან და რომ არ დაგიმალო, მათი „გახსნა“ ჩემი განსაკუთრებული ჩარევის გარეშე მოხდა. უბრალოდ, მათთან სახლში მივდიოდი ხოლმე და ერთად ვსადილობდით, ვსვამდით ჩაის და ვსაუბრობდით. მე მათ გულახდილ შეკითხვებს ვუსვამდი ოჯახზე, მამაზე, სადამისადმი მათ დამოკიდებულებაზე, ისინი კი ასევე გულახდილად მპასუხობდნენ. ზოგჯერ რაღაც განყენებულ საკითხებზე ვსაუბრობდით, ზოგჯერ კი, ვეკითხებოდი, თუ როგორი იყო სკოლა, სადაც სწავლობდნენ, ვის როგორ ახსოვდა მამა და ახსოვდათ თუ არა მისი პატიმრობის მძიმე წლები, რა დაამახსოვრდათ ერაყირანის ომის პერიოდიდან და ასე შემდეგ. ჩემი წიგნი მათი და მათივე ახლობლების თუ ნაცნობების მიერ მოყოლილი ზეპირსიტყვიერი ისტორიაა ყოველგვარი შელამაზების გარეშე. მათი მონაყოლისთვის არც ერთი სიტყვა არ დამიმატებია....

- რამდენი შვილი ჰყავთ საჩეტებს?

- ცხრა. შადვანი, ომარი, ალი, შეიმა, ამანი, აჰმედი, ზეინაბი, მუსტაფა, ზაიდი და შვილიშვილების უთვლელი რაოდენობა. ისინი ყველანი ერთად ცხოვრობენ, გარდა ორი გათხოვილი ქალიშვილისა, რომლებიც ქმრებთან არიან გადასულები.

- მოდი, ახლა იმ თავს შევეხოთ, რომლის თარგმნის და გამოქვეყნების ექსკლუზიური უფლებაც შენ „ცხელ შოკოლადს“ მიეცი. ამ თავის მთავარი გმირი გენერალ საჩეტის ერთ-ერთი შვილი აჰმედია. რამდენადაც შენგან ვიცი, მას შემდეგ, რაც წიგნი დაიწერა, ის მეამბოხეთა რაზმს შეუერთდა და ამჯერად მუჯაჰედების რიგებში იბრძვის...

ერაყელი ქალები უფასო საწვავის დარიგებას ელოდებიან, ერაყი 2008

- ჩემი უკანასკნელი ინფორმაციის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, საჩეტების ოჯახის რამდენიმე ვაჟიშვილი მეამბოხეებს 2004 წელს შეუერთდა და, როგორც უკვე გითხარი, მე ამას უთქმელადაც ვხვდებოდი. მოგვიანებით, შემატყობინეს, რომ გენერალ საჩეტის უფროსი შვილი ომარი, ალ-ქაიდას ერთ-ერთი რაზმის მეთაური გახდა. ერთი კვირის წინ კი, ჩემმა კარგმა მეგობარმა, ერაყელმა ჟურნალისტმა, შემატყობინა, რომ აჰმედი და შესაძლებელია, მუსტაფაც დატყვევებულები არიან. მათ ბრალად ალქაიდას წევრობა ედებათ. ეს საკმაოდ სერიოზული ბრალდებაა, მით უმეტეს, რომ მათი ბედი არა ამერიკელების, არამედ, ერაყელების ხელშია. ეს ბევრად უარესია, ვიდრე ამერიკელების ტყვეობაში ყოფნა. რაც შეეხება ალის, ყველაზე გულღიას და მეგობრულს, ის, რამდენადაც ჩემთვის გახდა ცნობილი, 2008 წლის დასაწყისში, ერთ-ერთი ბრძოლის დროს მოკლეს.

- იცოდნენ ან ხვდებოდნენ თუ არა ისინი, ან იციან თუ არა დღეს, რომ წიგნის პერსონაჟები არიან?

- მათ უკანასკნელად 2005 წელს შევხვდი. მას შემდეგ მათი ნახვის საშუალება აღარ მომცემია. რა თქმა უნდა, ვცდილობდი მათ მოძებნას სხვადასხვა არხების საშუალებით, გენერლის ყოფილი მცველებით დაწყებული და ამბოხებულების სხვადასხვა დაჯგუფებებთან კავშირებით დასრულებული, მაგრამ ჩემი ძალისხმევა უშედეგოდ დასრულდა. ძირითადად, ალბათ იმიტომ, რომ გენერალ საჩეტის შვილები დღეს ალქაიდას წევრები არიან. დანამდვილებით ვიცი, რომ გასულ წელს ისინი დამასკოში იმყოფებოდნენ, მაგრამ იქაც, მიუხედავად იმისა, რომ ყველანაირად ვცდილობდი მათთან დაკავშირებას ნათესავების და ნაცნობების მეშვეობით, ვერაფერს გავხდი. სირია საკმაოდ საშიში ადგილია ერაყიდან გადახვეწილი ოჯახებისთვის, რომელთა წევრებიც ალ-ქაიდას რიგებში იბრძვიან. მოკლედ, მივხვდი, რომ მათ ჩემი ნახვა სწორედ ამიტომ არ უნდოდათ. ზედმეტ პრობლემებს მარიდებდნენ... არავინ იცის, ამჯერად სად არიან და არც მათ სურთ, რომ ვინმემ იპოვნოს. ამბობენ, რომ კვლავ ბაღდადში დაბრუნდნენ, მაგრამ, ამჯერად, მე ვეღარ ვახერხებ იქ მოხვედრას. თანაც, შეუძლებელია მათი პოვნა კარდაკარ სიარულით ქალაქში, რომელიც კონსპირაციის ყველაზე დახვეწილი ფორმაა.

ბაღდადი 2008
REUTERS

- რამდენად დასრულებული მიგაჩნია წიგნი ამ ოჯახის უკანასკნელი თავგადასავლების გარეშე? ხომ არ გგონია, რომ მათ თან კონტაქტის შესაძლებელი განახლებით მოახერხებდი საჩეტების ოჯახის ისტორიის კიდევ უფრო დეტალურად და დრამატულად მოყოლას?

- მიმაჩნია, რომ ამ ისტორიას აქვს თავისი ლოგიკური დასასრული, ვინაიდან წიგნის მთავარი პერსონაჟი მაინც ამ ოჯახის თავი და მამაა, რომელიც უკვე ცოცხალი აღარაა. ასე რომ, ამ ოჯახის შემდგომი თავგადასავლები, ალბათ, უკვე სხვა წიგნის მასალაა. თუმცა, აქვე ვიტყოდი, რომ ძალიან მაკლია და მენატრება ბაღდადი; დიდი სიამოვნებით დავბრუნდებოდი იქ, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ საჩეტების ოჯახის ნახვის საშუალება არ მომეცემოდა.

- როგორც ამბობენ, მეორე წიგნი, როგორც წესი, პირველზე უფრო რთული დასაწერია. რამდენად რთული აღმოჩნდა შენთვის ამ წიგნზე მუშაობა?

- როდესაც იცი, რა უნდა წერო, განსაზღვრული გაქვს მიმართულება, თხრობის ფორმა და ასე შემდეგ, მაშინ ყველაფერი ნორმალურადაა. თავიდან ძალიან გამიჭირდა, რადგანაც ყველაფერი ზემოთ თქმული მაკლდა. არ ვიცოდი, როგორ ამეწყო, როგორ მომეყოლა ისტორია, საიდან დამეწყო. თითქმის სამი წლის განმავლობაში ასე გრძელდებოდა. ხან ერთ თავს მივაწყდებოდი, ხან მეორეს. მერე კი, საჩეტების ოჯახის ისტორიას კიდევ რამდენიმე პერსონაჟი და ამბავი დაემატა და გასულ წელს, როდესაც ჯერ დამასკოში, მერე კი ამანში ვიმყოფებოდი, ყველაფერი თავის ადგილზე დადგა. ამ ქალაქებში უამრავი ერაყელია გადახვეწილი და ისე მოხდა, რომ ზოგიერთთან საუბრისას აღმოვაჩინე, რომ თითქმის ყველა მათგანი ან პირადად იცნობდა ან კიდევ სმენოდა მაინც გენერალი საჩეტის შესახებ. სწორედ მათმა მოყოლილმა ისტორიებმა „ამომავსებინეს ხვრელები“. ეს ხომ არაა მეცნიერული შრომა ერაყზე და ერაყელებზე? ეს წიგნი მთლიანად ადამიანების მოგონებებზეა აგებული; მათ ზეპირ მონათხრობზე. რა თქმა უნდა, ვცდილობდი ჩემს ხელთ არსებული ისტორიების გადამოწმებას, თუმცა, ზოგჯერ ამას ვერ ვახერხებდი ხოლმე, თანაც, მე საკმაოდ კარგად ვასრულებდი „საშინაო დავალებებსაც“ - ვკითხულობდი წიგნებს ერაყზე, სადამზე, ბაღდადზე... მაგრამ ჩემი წიგნი მაინც პირველადი შემეცნების შედეგია და არა წაკითხულის ინტერპრეტაციის მცდელობა. მე არაფერი შემითხზავს. „მდოგვის მარცვლის წონა“ დოკუმენტური პროზაა.

- ბოლო შეკითხვა, - რამდენად ძნელი აღმოჩნდა შენთვის ამ წიგნის გამომცემლებისათვის მიყიდვა?

- წიგნი ჯერ კიდევ დასრულებამდე მივყიდე ჩემს ინგლისელ გამომცემელს, რომელმაც ჩემი პირველი წიგნი „ისტორიები, რომლებიც მოვიპარე“ გამოსცა საქართველოზე. სულ რამდენიმე კვირის წინ კი უკვე დასრულებული ვარიანტი ამერიკელ გამომცემელს მივყიდე. მათ ძალიან სწრაფად იყიდეს წიგნი და არავითარი პრობლემები არ მქონია. ეს ცოტა გასაკვირია, ვინაიდან, როგორც თქვი, ამერიკაში ასობით წიგნი გამოიცემა ერაყის თემაზე. მაგრამ მგონია, რომ ჩემი წიგნი მაინც განსხვავდება დანარჩენებისაგან. ამ წიგნში ამერიკელები სადღაც უკან, მეორე პლანზე არიან გადასულნი; ისტორია ერაყელების მიერაა მოყოლილი და მათი თვალითაა დანახული. რა თქმა უნდა, სრულიად შესაძლებელია, რომ გამომცემლებს ეთქვათ, - „ოჰ, ღმერთო, კიდევ ერთი წიგნი ერაყზე!“ მაგრამ საბედნიეროდ, ეს ასე არ მოხდა. მე მაგრა გამიმართლა...

ნაწყვეტი წიგნიდან

უენდელ სთივენსონი

The Weight of a Mustard Seed
(ნაწყვეტი წიგნიდან)

ინგლისურიდან თარგმნა კახა თოლორდავამ

უტყუარ სასწორით გავმართავთ აღდგომის დღისთვის;
არცერთი სული არაფერში დაიჩაგრება. ერთი მისხალიც რომ
იყოს მდოგვის მარცვლისა, მივცემთ მას. საკმარისნი ვართ
ჩვენ აღმნუსხველებად!

ყურანი - 21. 48(47)
თარგმანი - გიორგი ლობჟანიძე

მისი მესამე და ყველაზე მორწმუნე ვაჟიშვილი.

აჰმედს, ქამილ საჩეტის და უმ-ომარის შუათანა ვაჟიშვილს, ნატიფი აღნაგობა და ლამაზი სახე ჰქონდა. მის მუქად გამჭვირვალე თვალებში რაღაც აუხსნელი პოეზია ჩაბუდებულიყო. ბზინვარე, ბემბივით ფახულა წამწამები ჰქონდა, თუმცა თავი ფრთხილად ეჭირა; კარგად დაუთოებული, ყელთან ბოლომდე შეკრული დიშდაშა ან სუფთა ჯინსი და შავი სვიტერი ეცვა ხოლმე. არც ერთი მისი ჟესტი არ იყო ემოციური ან ზედაპირული; საუბრისას ხელებს არ იხმარდა. ვარდის კვირტივით წითელი ტუჩები საკუთარ თავში დარწმუნებული კაცის იერს აძლევდა.

აფეთქების ტალღამ ფანჯრების შუშები შეაცახცახა.

აჰმედმა ლამაზად ჩაწიკწიკებული კბილებით გაიღიმა, „ჩვენთვის ეს ხმა მუსიკასავითაა“.

ხუთი წლის იყო, ირანთან ომი რომ დასრულდა. ეს მისი ბავშვობის ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული მოგონებაა. მამამ მანქანაში ჩაისვა და აბუ ნავასის ქუჩით სანაპიროსკენ გააქროლა, ქალაქის პარკის ზოლის და მდინარის პირას ჩამწკრივებული რესტორნების ჩაყოლებაზე. დაამახსოვრდა ცაში წითელ-მწვანე ვარსკვლავებად გაფანტული, უზარმაზარი ჯადოსნური ქრიზანთემასავით გაშლილი ფეიერვერკი. მაღაზიების მეპატრონეები ქუჩებში გამვლელებს ტკბილეულს ურიგებდნენ, ხოლო დარდიმანდი მდიდრები მუსიკოსებს ქირაობდნენ და საკუთარ ბაღებში აკვრევინებდნენ. მთელი ქალაქი ზეიმობდა; ყველგან სუფრა იყო გაშლილი. ქალაქს მოდებული მოზარდები წყლით სავსე კასრებით დასდევდნენ გამვლელებს, მოპიპინე მანქანებიდან გადმოჰყავდათ მძღოლები და დიდ ბაღდადურ წუწაობაში ითრევდნენ ყველას. დღეების განმავლობაში ავტომატების კაკანი აყრუებდა იქურობას. საქმე იქამდე მივიდა, რომ სადამი ტელევიზიით გამოვიდა და ხალხს თხოვნით მიმართა დაეოკებინათ ემოციები, რადგან ბევრი სახიჩრდებოდა შემთხვევითი ტყვიებით. აჰმედს დაამახსოვრდა გახარებული მამა, რომელიც პირდაპირ მანქანის ფანჯრიდან ისროდა ჰაერში. მას არასდროს უნახავს ის ასეთი ბედნიერი. დასრულდა, რვაწლიანი ომი დასრულდა!

„ქალბატონებო და ბატონებო, ჩვენ ის დავიჭირეთ“.

2003 წლის დეკემბერს ამერიკელებმა სადღაც ბუნკერში გამოიჭირეს სადამი - გაბურძგნული, პირქუში, წვერმოშვებული,დამარცხებული,შვილებდახოცილი, ქვეყანაწართმეული. ერაყელები ტელევიზორით უყურებდნენ თუ როგორ უსინჯავდნენ ამერიკელი სამხედრო ექიმები მას პირის ღრუს, ყურის ნიჟარებს და თმებს, ისე, თითქოს რწყილებს ეძებენო. ეს იყო და ეს; ამის გარდა სხვას არც არაფერს უჩვენებდნენ. ეს კადრები წყენის და აღგზნების ნაზავს ბადებდა ადამიანებში. გარკვეული თვალსაზრისით, სადამის ასეთი დამცირება ბევრ ერაყელს მოხვდა გულზე. მე თვითონ მსმენია მის მიერ ნაწამები ადამიანების პირით ნათქვამი: „არა, ასე არ უნდა ეპყრობოდნენ მას. ბოლოს და ბოლოს, ის ხომ ჩვენი პრეზიდენტი იყო“!

ქალაქი ისევ ავტომატების კაკანმა გააყრუა. ბა-ბა-ბა-ბა-ბახ... სიბრაზის და სიხარულის უცნაური გამოვლინება. საჩეტების ოჯახი ბედნიერი იყო; მათ სახლში სიხარულმა დაისადგურა. უმომარმა, გენერლის ქვრივმა, ღიმილით მითხრა, რომ ალის, ყოველთვის ყველაზე იმპულსურს, იარაღის დათრევა, გარეთ გავარდნა და ჰაერში სროლა უნდოდა, მაგრამ მან და ალის დებმა აუკრძალეს ამის გაკეთება. „არა, არა, ნუ იზამ ამას, თორემ ამერიკელები მოვლენ და დაგიჭერენ!“ ალიმ დარცხვენილად მოიკატუნა თავი და ჩვენ ყველამ მაგრა ვიცინეთ. გამოჯავრებით ვუთხარი, რომ სროლის ხმა ერთადერთი რამ იყო, რაც სრულად გამოხატავდა ერაყულ სულს: ისროდნენ ქორწილებში, კუვეიტის ფეხბურთის გუნდის დამარცხებისას, როდესაც მანქანებით ჩამდოგვის ხერგილ ქუჩებში იჭედებოდნენ, როდესაც უბრალოდ ბრაზდებოდნენ, ვინმეს აფრთხილებდნენ, ან როდესაც შვილი უჩნდებოდათ. სულ ისროდნენ. ისინი თავაზიანი თანხმობით მიქნევდნენ თავებს და ჩემთან ერთად იცინოდნენ, როდესაც ოთახში აჰმედი შემოვიდა. მან მისალმების ნიშნად ხელი მკერდზე დაიდო. რამადანი იყო და ოჯახი მარხულობდა. აჰმედი ოდნავ ფერმკრთალი და გადაღლილი ჩანდა მარხვით. ჰო, ზეიმის საბაბი ნამდვილად ჰქონდათ სადამის დაპატიმრების გამო, მაგრამ ის ამისთვის მადლობას ნამდვილად ვერ გადაუხდიდა ამერიკელებს. მისთვის ოკუპაცია ერის შეურაცხყოფას ნიშნავდა.

„ამერიკელებს რომ ვხედავ, საკუთარი ხელით მინდება მათი მოკვლა,“ - თქვა უმ-ომარმა ისე, რომ მის ხმას სითბო არ დაკარგვია.

„იქნებ შეგვეშვან, თუ მათ მოკვლას გავაგრძელებთ“, - იმედიანად თქვა შადვანმა.

აჰმედი ფიქრობდა, რომ ერაყული პოლიცია არაფრით ჩამოუვარდებოდა ამერიკულს. პოლიცია ოკუპანტებთან თანამშრომლობდა, მაშასადამე ის მუჯაჰედების სახელს ბღალავდა.

„ისინი ამერიკელებზე უფრო იმსახურებენ სიკვდილს“, - თქვა აჰმედმა. მისთვის ღალატი ოკუპაციაზე უარესი იყო. „ისინი ხომ დამპყრობლებს ეხმარებიან“.

აჰმედი სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა, ამიტომაც, ყოველ სისხამ დილას იღვიძებდა სალოცავად და ყურანის წასაკითხად. მითხრა, რომ ვერა და ვერ გადაეწყვიტა, თუ რომელი სურა უყვარდა ყველაზე მეტად, რადგანაც მისთვის ყურანის ყველა სტროფი უნაკლო იყო. ყურანი - სიბრძნის, კანონის, წინასწარმეტყველების განსახიერება, ისტორიის და მომავლის შემაჯამებელი წიგნი, ღმერთის ხორცშესხმული სიტყვა, უკიდეგანო და ამოუწურავია. აჰმედის დიდი, მოყავისფრო თვალები მთელი თავისი სილამაზით ანათებდნენ. ყოველდღე ის ამ უზარმაზარი წიგნის რაღაც ნაწილს იზეპირებდა. ღამღამობით, ხშირად, მამა ესიზმრებოდა ხოლმე. სიზმარში, სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი მზრუნველი და დინჯი მამა არიგებდა, რომ შეესწავლა ყურანი ისე, როგორც ის ყოველთვის ოცნებობდა; ყურანი მშვიდობას ნიშნავდა. „ყველამ უნდა იცოდეს, რომ ის, რაც ყურანში წერია, ჭეშმარიტებაა“, - მითხრა აჰმედმა, „ის ჩვენზე წინ იყურება. იქ უკვე ყველაფერი ჩაწერილია. ჩვენ ისღა დაგვრჩენია, რომ მივხვდეთ რაზე გველაპარაკება“.

ბავშვობაში კარგად არ სწავლობდა; განსაკუთრებით მათემატიკაში მოიკოჭლებდა. ახსოვს, თუ როგორ უმოწმებდა მამა საშინაო დავალებებს არაბული ენის სახელმძღვანელოდან და როგორ აცოფებდა აჰმედის არასწორი პასუხები. ამას რომ მიყვებოდა, შიშით დაბურძგლა მამის სიმკაცრის გახსენებაზე. ერთხელ მამისთვის უთქვამს, რომ რაღაც საქმეს მომდევნო დღეს გააკეთებდა. ქამილ საჩეტს უთქვამს, არა, ასე კი არა, არამედ უნდა თქვა - ინშალაჰ, ღვთის ნებით, და ყოველთვის ასე ილაპარაკო ხვალინდელ დღეზეო. აჰმედისთვის ასეთი შეზღუდვები ისეთივე ბუნებრივი იყო, როგორც ავტორიტეტი, საიდანაც ეს შეზღუდვები მოდიოდა. „როდესაც ის გეუბნებოდა, რომ რაღაც უნდა გაგეკეთებინა, ეს იმას ნიშნავდა, რომ არ არსებობდა არც დღეს და არც ხვალ; ყველაფერი იმავე წამს უნდა შეგესრულებინა. ეს სამხედრო ბრძანება იყო. ამას კიდევ აიტანდა კაცი, თუ არაფერს აშავებდი, მაგრამ კაი ბიჭი იყავი და, რამე შეგშლოდა - არა, ნამდვილად არ მინდოდა მის სიახლოვეს ყოფნა, რამეს თუ ვაშავებდი ხოლმე“.

ათის თუ თერთმეტის იქნებოდა აჰმედი, ყურანის შესასწავლად მეჩეთთან არსებულ საზაფხულო სკოლაში რომ შეიყვანეს. მეჩეთი მისთვის წმიდათაწმიდა იყო. იქ გამოირკვა, რომ არცთუ ურიგოდ გამოსდიოდა სურების ზუთხვა და იმასაც დააკვირდა, - მეჩეთზე რომ ყვებოდა მამა, უფრო ყურადღებით უსმენდა ხოლმე. დროდადრო, რომელიმე სურას უშეცდომოდ რომ იტყოდა, მოწონების ნიშნად მამა თავს დაუკრავდა. აჰმედმა მამას სთხოვა სასულიერო სასწავლებელში გაეგზავნა სკოლის დამთავრების შემდეგ და თანხმობაც მიიღო.

მოზარდობაში ოცნებობდა იმამი გამხდარიყო, ადამიანები დაემოძღვრა და ისლამთან მიმართებაში მათი ცნობისმოყვარეობა დაეკმაყოფილებინა.

არა, აჰმედმა თავი გაიქნია, მოგზაურობა მას არ აინტერესებდა.

„არც მექაში წახვიდოდი?“

აჰმედმა დინჯად დააქნია თავი.

„ინშალაჰ“.

რამადანის დროს აჰმედი უფრო ხშირად სახლში იჯდა და ზოგჯერ, როდესაც მათთან მივდიოდი, ჩამოჯდებოდა და მესაუბრებოდა განსხვავებებზე რწმენაში, აღმოსავლეთზე და დასავლეთზე, მორწმუნეებზე და ურწმუნოებზე.

„ყველას თავისი შეხედულება აქვს რწმენაზე და ჩვენ პატივს ვცემთ მათ აზრს, - ამბობდა ის ღიმილით, - მაგრამ ისიც ფაქტია, რომ ერთ-ერთი ჩვენგანი ცდება“.

აჰმედს უყვარდა ჩემთან ისლამზე და მუჰამედის მაგალითზე საუბარი. მე ათასობით კითხვა მიტრიალებდა თავში სამოთხეზე, ღორის ხორცზე, ქალებზე და ჯიჰადზე. აჰმედი არც ერთ ჩემს შეკითხვას უპასუხოდ არ ტოვებდა. ისლამი სამოთხის კამკამა ტბასავით გამჭვირვალე იყო მისთვის.

სადამის დაპატიმრებიდან ერთი თუ ორი დღის შემდეგ, როდესაც ადჰამიაში მის მხარდასაჭერად გამართული რამდენიმე დემონსტრაცია ამერიკელებმა დაარბიეს, აჰმედს შევეკითხე:

„რას გასწავლიდნენ სასულიერო სასწავლებელში?“

„გვასწავლიდნენ ყველა შემხვედრისთვის გვეთქვა სალამ, მშვიდობა თქვენ, არა აქვს მნიშვნელობა თუ ვინ იქნებოდა. გვასწავლიდნენ, რომ შეგვენდო მათთვის, ვინც ზიანი მოგვაყენა.“

„კი, მაგრამ, ეს ხომ ძალიან ძნელია?“

„დიახ, ყურანშიც კი წერია, რომ ამის უნარი ყველას როდი აქვს.“

„სადამი გეზიზღება?“

„დიახ, მე ჯერ კიდევ მეზიზღება ის“.

„უნდა გეზიზღებოდეს, თუ უნდა პატიობდე?“