10 მარტის დილას ნიუ-იორკის ბირჟაზე ნავთობის ფასმა რეკორდულ მაჩვენებელს - ბარელზე 107 დოლარს მიაღწია. ექსპერტთა მტკიცებით, ფასების ზრდის ტენდენცია შენარჩუნდა მომდევნო დღეებშიც.

„შავ ოქროზე“ ფასების მატება წლის დასაწყისიდანვე შესამჩნევი გახდა, როცა ბარელი ნავთობის ფასი 87 დოლარი იყო. საერთაშორისო ექსპერტები ნავთობზე ფასების ზრდის ტენდენციას მთელი რიგი ფაქტორების კომპლექსით ხსნიან, რომელთაგან ერთ-ერთ მნიშვნელოვნად აშშ დოლარის სხვა ვალუტებთან (განსაკუთრებით, ევროსთან) მიმართებაში შესუსტებას ასახელებენ.

ევრომ, რომლის კურსიც დოლართან მიმართებაში თავისი არსებობის დასაწყისში 1,1-ს შეადგენდა (1 ევრო= 1,1 დოლარს), 2 წლის განმავლობაში კი სულ ეცემოდა (2000 წელს ჩამორჩა კიდეც დოლარს), მომდევნო 7 წლის განმავლობაში გამყარება მოახერხა და დღეს იგი დოლარზე 50%25-ით ძვირია.

მსოფლიოს სხვა მყარ ვალუტებთან მიმართებაში აშშ დოლარის კურსის დაცემამ მნიშვნელოვნად გაზარდა მოთხოვნა იმ ბუნებრივ ნედლეულზე, რომელთა ფასებიც სწორედ ამერიკული ვალუტით განისაზღვრებოდა. ნავთობზე ფასების ზრდაც სწორედ იმის შედეგია, რომ დოლარის დაცემით დამფრთხალმა ინვესტორებმა ფინანსური ბაზრებიდან სასაქონლო ბაზრებისკენ იწყეს აქტიური გადანაცვლება.

ნავთობზე ფასების ზრდის კიდევ ერთ ფაქტორად (ეკონომისტები შეგნებულად უვლიან მხარს ნავთობპროდუქტებზე ფასების ზრდის გამომწვევ პოლიტიკურ მიზეზებს) მწარმოებელთა მიერ ნედლეულის მოპოვება-გადამუშავებაზე გაწეული ხარჯების ზრდასაც ასახელებენ.

მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-ს ეკონომიკის ვარდნამ შესაძლოა მნიშვნელოვნად შეამციროს მოთხოვნა ნავთობზე, მაგრამ სწრაფად განვითარებადი ეკონომიკის მქონე ქვეყნების (ძირითადად, ჩინეთი) ხარჯზე მსოფლიო ბაზარზე მოთხოვნა ნავთობპროდუქტებზე არა თუ შემცირდება, საგრძნობლად გაიზრდება კიდეც, რაც მნიშვნელოვნად გაზრდის უკვე არსებულ დისბალანსს მოთხოვნასა და მიწოდებას შორის.

რაც შეეხება პოლიტიკას, ექსპერტები შეშფოთებით აღნიშნავენ, რომ აშშ-ს მიერ ირანის წინააღმდეგ სამხედრო ძალის გამოყენების შემთხვევაში სანავთობო ბაზარი უმძიმეს მდგომარეობაში აღმოჩნდება, რადგან ფასები ასტრონომიულ მაჩვენებელს მიაღწევს. განრისხებულმა ირანმა, შესაძლოა, საპასუხო დარტყმები სწორედ სანავთობო ინფრასტრუქტურებზე განახორციელოს ერაყის სამხრეთიდან ორმუზის ყურემდე. თუმცა, ირანს შესაძლოა სულაც არ დასჭირდეს, დარტყმები მიაყენოს საუდის არაბეთის კარგად დაცულ სანავთობო ინფრასტრუქტურულ ობიექტებს ან დაარღვიოს ორმუზის სრუტეში მოძრავი და ამერიკის მიერ პატრულირებადი ნავთობით დატვირთული ტანკერების მოძრაობის გრაფიკი. საკმარისია მან მოაგვაროს ურთიერთობები სამხრეთ ერაყის შიიტურ ძალებთან, რომ მაშინვე შეწყდეს ერაყული ნავთობის ექსპორტი. აღსანიშნავია, რომ ერაყი დღეში დაახლოებით 1,7 მლნ ბარელს მოიპოვებს. „თუ ამ რაოდენობის დანაკარგს თავად ირანული ნავთობის ყოველდღიურ 2,5 მლნ ბარელსაც დავუმატებთ, ბაზარი შეიძლება გაგიჟდეს“, - აღნიშნავენ ექსპერტები. შევნიშნავთ, რომ მსოფლიოს თითქმის მთელ „ჭარბ“ ნავთობს საუდის არაბეთში მოიპოვებენ. იქ დღიური მოპოვება 8,7 მლნ ბარელს აღწევს, ამასთან, არის იმის რეზერვიც, რომ ეს ციფრი კიდევ 2,5 მილიონი ბარელით გაიზარდოს.

სპეციალისტები იმასაც აღნიშნავენ, რომ ჩრდილოეთ ერაყში მცხოვრებ ქურთებსა და თურქებს შორის არსებულმა კონფრონტაციამ და „ოპეკის“ (ნავთობის ექსპორტიორი ქვეყნების გაერთიანება) ქვეყნებში ნავთობის მოპოვების მოცულობებთან დაკავშირებით გაჩენილმა ეჭვებმაც შეუწყო ხელი ნავთობზე ფასების ზრდას. ამ მიზეზებით გამოწვეული ზრდის პროცენტმა კი 3,8%25 შეადგინა.

არასაიმედოა შორეული პროგნოზებიც. მოთხოვნა-მიწოდებას შორის სულ უფრო მზარდი განსხვავება და სანავთობო კომპანიების მიერ ნედლეულის მოპოვებაზე გაწეული ხარჯების ზრდა ფასზე გავლენას 2016 წლამდე მოახდენს, თუმცა, არავინ იძლევა იმის გარანტიას, რომ ამ პერიოდიდან მდგომარეობა დარეგულირდება - მსოფლიო მარაგები ხომ ამოუწურავი არ არის.

რა ხდება სანავთობო ბიზნესთან დაკავშირებით საქართველოში და როგორ აისახება ნავთობის მსოფლიო ბაზრის „გაგიჟება“ ჩვენზე? ამის შესახებ საქართველოში მომუშავე ნავთობის იმპორტიორ რამდენიმე ფირმას მივმართეთ.

„ბ.კ.“ - რამდენი წელიწადია თქვენი კომპანია ქართულ ბაზარზეა, რამდენად გაიზარდა (ან შემცირდა) ამ ხნის განმავლობაში შემოზიდვების მოცულობა და დღეისათვის ბაზრის რა პროცენტი აქვს ათვისებული მას?

სოსო ფხაკაძე: კომპანია „ვისოლ პეტროლიუმ ჯორჯიას“
(„WISSOL PETROLEUM GEORGIA“)
სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარე

- კომპანია „ვისოლი“ 2000 წელს დაარსდა, თუმცა, ორი წლის წინ მოხდა კომპანიის რებრენდინგი და შვეიცარული ინვესტიციებით ბაზარზე „ვისოლი“ შემოვიდა. „ვისოლი“ ნავთობპროდუქტების საცალო ბაზრის ლიდერია საქართველოში. მას ავტოგასამართი სადგურების ყველაზე ფართო ქსელი გააჩნია. ამ ეტაპზე კომპანია 100-ზე მეტ ლიცენზიას ფლობს. აქედან, დღეის მონაცემებით, ექსპლუატაციაშია 60 ავტოგასამართი სადგური. 2007 წლის მანძილზე „ვისოლმა“ 156,626 ტონა საწვავის რეალიზება მოახდინა და წლიურმა ზრდამ 40%25 შეადგინა. ნიშანდობლივია, რომ კომპანიის მომსახურებით დღესდღეობით უამრავ კერძო პირთან ერთად 3700-ზე მეტი კორპორატიული კლიენტი სარგებლობს.

მიმდინარე წელი გამოირჩევა იმით, რომ კომპანიამ გადაწყვიტა საკუთარი საქმიანობის დივერსიფიცირება. „ვისოლჯგუფმა“, რომელიც უკვე ერთერთი უდიდესი ბიზნეს-ჯგუფია საქართველოში, 2007 წლიდან ენერგეტიკის თითქმის ყველა სფერო მოიცვა. მისი ქვებრენდებია: „ვისოლ პეტროლიუმი“, „ეარ ვისოლი“, „ვისოლ გაზი“ და „ვისოლის გაზის“ სადისტრიბუციო კომპანიები. „ვისოლი“ ერთადერთი ნავთობკომპანიაა საქართველოს ბაზარზე, რომელიც საერთაშორისო ხარისხის მართვის სერთიფიკატის ISO 9001-2000-ს მფლობელია. „ვისოლის წილი“ საწვავის ადგილობრივ ბაზარზე ამჟამად 25%25-მდეა და ამ მაჩვენებლით იგი ბაზრის ლიდერია“.

ლევან გოგიჩაძე: კომპანია „ლუკოილ-ჯორჯიას“
გაყიდვებისა და მარკეტინგის
განყოფილების ხელმძღვანელი

- „ლუკოილი“ საქართველოში 1997 წლიდან საქმიანობს. 2002 წლიდან „ლუკოილ ჯორჯიამ“ დაიწყო საცალო ქსელის გაფართოება და ამ პერიოდიდან კომპანიის რეალიზაცია მუდმივად იზრდება - საშუალოდ 12%25-ით. 2007 წლის მონაცემებით „ლუკოილის“ წილი საცალო ქსელში 26-27%25-ია.

ჯორჯ იმანუელი: შპს „ეკო ჯორჯიას“
აღმასრულებელი დირექტორი

- შპს „ეკო ჯორჯია“ რეგისტრირებულია და ფუნქციონირებს საქართველოში 1995 წლიდან. 2007 წელს ბენზინის და დიზელის შემოზიდვების (იმპორტის) რაოდენობამ ერთად შეადგინა 15 560 ტონა. ჩვენს კომპანიას დღეისათვის ათვისებული აქვს საქართველოს ბენზინის ბაზრის 3%25 და დიზელის ბაზრის 2.5%25.

„ბ.კ.“ - რა რისკ-ფაქტორები არსებობს საქართველოში სანავთობო ბიზნესის საწარმოებლად და რამდენად ახერხებს კომპანია მათგან თავის დაცვას?

სოსო ფხაკაძე:

- მოგეხსენებათ, საქართველო ნავთობიმპორტიორი ქვეყანაა. ნავთობზე ფასების მატება კი ბუნებრივია აჩენს საწვავის მოხმარების შემცირების რისკს.

ლევან გოგიჩაძე:

- ნავთობბიზნესის წარმოების მაღალი რისკის ფაქტორია ნავთობის ფასების ზრდა. ეს, ხელს უშლის საწვავის რეალიზაციის ზრდას და შესაბამისად კომპანიის განვითარებას.

ჯორჯ იმანუელი:

- საქართველოში სანავთობო ბიზნესის საწარმოებლად გარკვეული რისკ-ფაქტორები არსებობს, კერძოდ: ხარისხის კონტროლის არარსებობა, ბუნებრივი დანაკარგების უგულებელყოფა და სხვა. ის ფაქტი, რომ ჩვენი კომპანია აგრძელებს დღესაც ფუნქციონირებას საქართველოში, იმის მანიშნებელია, რომ ჩვენ ზემოაღნიშნული რისკ-ფაქტორებისგან თავის დაცვას ვახერხებთ.

„ბ.კ.“ - როგორ შეაფასებთ მსოფლიოში დღეს მიმდინარე სანავთობო ძვრებს (ფასების საგრძნობი ზრდა) და როგორ აისახება იგი ქართულ რეალობაზე?

სოსო ფხაკაძე:

- ძალიან სკეპტიკური სურათი ჩანს ნავთობთან და ნავთობპროდუქტებთან დაკავშირებით მსოფლიოში. თუ აქამდე საუბრობდნენ, რომ ძირითადში ნავთობის მაღალი ფასი გამოწვეული იყო, ვთქვათ, „ოპეკის“ გადაწყვეტილებით ან სეზონური თუ სხვა ხასიათის ფაქტორებით, არანაკლებ მნიშვნელოვანი იყო პოლიტიკური ფაქტორები (ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესები), ბოლო 3-4 თვეა ანალიტიკოსები საკმაოდ აქტიურად საუბრობენ იმაზე, რომ დაირღვა ბალანსი მოთხოვნასა და მიწოდებას შორის. ასე რომ, უკვე ფუნდამენტურ ფაქტორებთან გვაქვს საქმე და წონასწორობის აღდგენას გარკვეული პერიოდი დასჭირდება, რამეთუ ძალიან მზარდი მოთხოვნაა ნავთობსა და ნავთობპროდუქტებზე. ბოლო ორი წელია ეს ძირითადად შეეხება ჩინეთსა და ინდოეთს და არა მარტო მათ. აი, ამ ყველაფრით იყო ნაკარნახევი, რომ კომპანია საკმაოდ აქტიურად ეწევა თავისი საქმიანობის დივერსიფიცირებას.

ლევან გოგიჩაძე:

- ფასების ცვლილებას განაპირობებს მსოფლიოში მიმდინარე პროცესები. საერთაშორისო ექსპერტებს თუ დავესესხებით, ნავთობის ფასის მატებას განაპირობებს დოლარის კურსის საგრძნობი ვარდნა, მსოფლიო ბაზარზე ნავთობზე მოთხოვნილების ზრდა და ზოგადად ის პოლიტიკური სიტუაცია, რომელიც ნავთობმომპოვებელი ქვეყნების ირგვლივაა შექმნილი.

საქართველო სრულად არის დამოკიდებული ამ პროცესებზე და ფასების ცვლილება ადექვატურად 2-3 კვირის განმავლობაში აისახება ჩვენს ბაზარზე. სწორედ 2-3 კვირაა ის პერიოდი, რომელიც საწვავის არსებული მარაგებით იფარება. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ მსოფლიო ბაზარი განსაზღვრავს არა მხოლოდ ნავთობის ფასებს, არამედ კონკრეტული საწვავის ფასსაც. მაგალითად, „პრემიუმის“ ფასის ცვლილება თბილისში განპირობებულია 95 ოქტანობის ბენზინის (სხვა მახასიათებლებს არ ჩამოვთვლი) მსოფლიო ბაზრის მიერ დადგენილი ფასით.

ჯორჯ იმანუელი:

- მსოფლიოში დღეს მიმდინარე სანავთობო ძვრებთან დაკავშირებით მოგახსენებთ, რომ მსოფლიოში ფასების ზრდა საწვავზე კვლავ მოსალოდნელია და ეს შესაბამისად აისახება ქართულ რეალობაზეც.

„ბ.კ.“ - გაქვთ თუ არა ინფორმაცია საქართველოში არსებული სანავთობო რეზერვების, ე.წ. ქართული ნავთობის შესახებ (მაგ., ტარიბანის ნავთობი) და გეგმავთ თუ არა თანამშრომლობას ქართულ ნავთობგადამამუშავებელ კომპანიებთან?

შოსო ფხაკაძე:

- ჩვენ არ ვმუშაობთ ამ მიმართულებით.

ლევან გოგიჩაძე:

- „ლუკოილ ჯორჯია“ არის „სს ლუკოილის“ შვილობილი კომპანია. „სს ლუკოილი“ კი არის ვერტიკალურად ინტეგრირებული ნავთობისა და გაზის კომპანია. ვერტიკალური ინტეგრაცია გულისხმობს მთელ საწარმოო ციკლს, ნავთობის მოპოვებიდან მომხმარებლისათვის მიწოდებამდე. შესაბამისად, „ლუკოილ ჯორჯიას“ საქართველოში შემოაქვს და რეალიზაციას უწევს მხოლოდ „ლუკოილის“ საწარმოების მიერ გადამუშავებულ პროდუქტს. ეს კორპორაციული მოთხოვნაა.

ჯორჯ იმანუელი:

- აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით შპს „ეკო ჯორჯია“ არ ფლობს კომპეტენტურ ინფორმაციას.

„ბ.კ.“ - ექსპერტთა კრიტიკის საგანი არაერთხელ გამხდარა ის ფაქტი, რომ საქართველოში ფასები ნავთობპროდუქტებზე არანაირად არ ებმება მსოფლიო ბაზრის ფასებს და რომ ფასები ბენზინზე ჩვენში ხელოვნურად რეგულირდება. რა კომენტარს გააკეთებთ ამასთან დაკავშირებით?

სოსო ფხაკაძე:

- ჩვენს სექტორში ჯანსაღი კონკურენციაა. თავად განსაჯეთ - შეხედეთ ჩვენს კონკურენტებს და ნახავთ, რომ საქართველოში დღეს კვლავ ცოტაა ეკონომიკის ისეთი სექტორები, სადაც ამდენი საერთაშორისო, მულტინაციონალური კომპანიაა წარმოდგენილი. ამას ემატება ინდივიდუალური, ბრენდის გარეშე მომუშავე ავტოგასამართი სადგურები, რომელთა საერთო წილი დღეისათვის კვლავ დიდია. ამასთანავე, საქართველო ნავთობიმპორტიორი ქვეყანაა და სრული ტემპებით რომ მივყვეთ მსოფლიო ბაზარზე ფასების მატებას, დღეისათვის საწვავი 2,20 ლარი უნდა ღირდეს, თუკი შევინარჩუნებდით იმ მარჟას, რომელიც შარშან გვქონდა.

ლევან გოგიჩაძე:

- როგორც ზემოთ აღვნიშნე, საქართველოში ფასები, სრულად დამოკიდებულია საერთაშორისო ბაზარზე. თუ საქართველოში მომუშავე საწვავის რეალიზატორი კომპანიების ფასებს გადავხედავთ (და ამისათვის მხოლოდ სხვადასხვა გასამართ სადგურზე მისვლაა საკმარისი), ფასების ისეთ მრავალფეროვნებას აღმოვაჩენთ, რომ მათ ხელოვნურად აწევა-დაწევაში დადანაშაულება ცოტა უხერხულია.

ხაზს გავუსვამ, რომ საქართველოში რამდენიმე მსხვილი იმპორტიორი და გასამართი სადგურების ოპერატორი კომპანიაა, რომელთა შორის მონოპოლური საბაზრო წილი არც ერთს არ გააჩნია. ესეც, თავის მხრივ, ფასის კონკურენტულობას განაპირობებს.

არსებობს ნავთობპროდუქტების მწარმოებელთა, იმპორტიორთა და რეალიზატორთა ასოციაცია, რომლის მიზანია ხელი შეუწყოს ნავთობპროდუქტების ბაზრის გამჭვირვალობასა და განვითარებას. ამ ასოციაციის კომპეტენციაში არ შედის ფასებზე რაიმე სახის ზეგავლენის მოხდენა ან ფასების ცვლილების კოორდინირება. საქართველოში მოქმედი ყველა კომპანია საკუთარი ინტერესებიდან და რესურსებიდან გამომდინარე მოქმედებს.

ერთი რამის აღნიშვნა შემიძლია - „ლუკოილ ჯორჯია“ არ გაზრდის ფასს, თუ ამისკენ მსოფლიო და ადგილობრივი ბაზრის კონიუნქტურა არ გვიბიძგებს.

ჯორჯ იმანუელი:

- საქართველოში მოსაკრებლები და გადასახადები საწვავზე გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე ევროპაში. აქედან გამომდინარე, საწვავის ფასები საქართველოს ბაზარზე უფრო დაბალია. საქართველოს ბაზარზე მოქმედი მსხვილი ნავთობკომპანიები ცდილობენ შეინარჩუნონ საწვავზე დაბალი ფასები, რომელიც არ არის სრულ შესაბამისობაში საერთაშორისო ფასებთან

„ბ.კ.“ - რამდენად სრულყოფილია სანავთობო ბიზნესის მიმართულებით მოქმედი კანონმდებლობა საქართველოში და როგორ შეაფასებთ მოქმედი საგადასახადო კოდექსის ლიბერალიზაციის ხარისხს? რითი შეიძლება საქართველომ ამ ბიზნესით დაინტერესებული უცხოელი ინვესტორი მოიზიდოს?

სოსო ფხაკაძე:

- ბიზნესის მიმართულებით მოქმედი კანონმდებლობა საქართველოში ნამდვილად ლიბერალურია. მთელს მსოფლიოში საქართველო ერთ-ერთი გამორჩეულია ამ მიმართულებით. არსებული ოპტიმალური გადასახადები ბიზნესის წარმოების საშუალებას იძლევა. რაც შეეხება უცხოელი ინვესტორების მოზიდვას, საქართველოს ბაზარი დინამიურად იზრდება, გამჭვირვალეა და ორგანიზებული, შესაბამისად, მიმზიდველია ინვესტორებისათვის.

ლევან გოგიჩაძე:

- 2003 წლიდან საქართველოს ნავთობბაზარზე სერიოზული ცვლილებები მოხდა. კერძოდ, სრულად აღმოიფხვრა განუბაჟებელი (კონტრაბანდული) პროდუქტით ვაჭრობა. ამან ძალიან შეუწყო ხელი ჩვენი კომპანიის წინსვლას.

საგადასახადო კოდექსში უდავოდ ბევრი პოზიტიური ცვლილებაა, რაც ასევე ხელს უწყობს ჩვენს განვითარებას.

თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ნავთობპროდუქტები განსაკუთრებულ საგადასახადო რეჟიმშია მოქცეული - ექვემდებარება სააქციზო გადასახადს. ამ მხრივ მცირედი გაუმჯობესებები და გამარტივებები სასურველი იქნებოდა, რათა ნავთობპროდუქტების რეალიზატორმა კომპანიებმა მაქსიმალურად გავუმარტივოთ მომხმარებლებს საწვავის შეძენის პროცესი და შევთავაზოთ დამატებითი მომსახურება.

ჩვენი კომპანიის საქმიანობა თავისთავად ნიმუშია უცხოური კაპიტალდაბანდებისა - „ლუკოილი“ საერთაშორისო კომპანიაა და მოქმედებს საქართველოში.

ჯორჯ იმანუელი:

- სანავთობო ბიზნესის მიმართულებით საქართველოში მოქმედი კანონმდებლობა არ შეესაბამება ევროპულ კანონმდებლობას, თუნდაც საწვავის სპეციფიკაციების განხრით ან ტექნიკურ საკითხებთან მიმართებაში. რაც შეეხება საგადასახადო კოდექსს, ის მეტნაკლებად სრულყოფილია, თუმცა, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, არის უზარმაზარი პრობლემა საწვავის ბუნებრივ დანაკარგებთან დაკავშირებით. მოქმედი საგადასახადო კოდექსით საწვავის ნებისმიერი დანაკარგი (ბუნებრივის ჩათვლით) იბეგრება როგორც რეალიზებული საწვავი. ეს ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემაა და კომპეტენტური ორგანოების მხრიდან შესაბამის რეაგირებას საჭიროებს. ეს ყველაფერი, უცხოელი ინვესტორისათვის ბიზნესის საწარმოებლად არასასურველ გარემოს ქმნის ამ სფეროში

რატომ შეიძლება ნავთობის მსოფლიო ბაზარი „გაგიჟდეს“ და რა პერსპექტივა არსებობს ამ შემთხვევაში საქართველოში, კომენტარი ვთხოვეთ ექსპერტს ბ-ნ გია ხუხაშვილს:

- ნავთობზე ფასების კატასტროფულად ზრდის მიზეზები ძირითადად პოლიტიკურია, თუმცა, არა მარტო პოლიტიკური. მოგეხსენებათ, დინამიკაა ისეთი, რომ ნავთობპროდუქტებზე მოთხოვნა უფრო მაღალი ტემპებით იზრდება, ვიდრე ახალი საბადოების აღმოჩენა ხდება. შესაბამისად, მსოფლიო სანავთობო რესურსები მცირდება და ბუნებრივია, ეს იწვევს გარკვეულ ეკონომიკურ დაძაბულობას, ანუ მიწოდება ბაზარზე ნაკლებია, ვიდრე მოთხოვნა. აღსანიშნავია, რომ ეკონომიკური ზრდის დინამიკა ე.წ. მესამე ქვეყნებში უფრო მაღალია. გარდა ამისა, არსებობს სერიოზული პოლიტიკური დაძაბულობაც. მოგეხსენებათ, ნავთობით მდიდარ ქვეყნებსა და ძირითად მომხმარებლებს შორის ფუნდამენტალური დაპირისპირებაა მსოფლიოში, რაც გარკვეულწილად ნავთობზე ფასების ზრდას განაპირობებს. ფაქტია, რომ ნავთობი და მისი ტრანსპორტირების საკითხები დღევანდელ გეოპოლიტიკურ თამაშებში სერიოზული პოლიტიკური ბერკეტი გახდა და ბუნებრივია, ესეც ფასების ზრდის სერიოზული ფაქტორია.

რაც შეეხება საქართველოს, ჩვენ მომხმარებელი ქვეყანა ვართ. სამწუხაროდ, არ გვაქვს საკუთარი რესურსები, აქედან გამომდინარე, შიდა ბაზრის კონიუნქტურა მთლიანად მიბმულია საერთაშორისო ბაზარზე და ბუნებრივია, ნავთობზე ფასების ზრდა ადეკვატურად აისახება შიდა ბაზარზეც.

- რითაა გამოწვეული ბენზინზე ფასთა საგრძნობი სხვაობა საქართველოსა და სხვა, თუნდაც ევროპის ქვეყნებს შორის?

- ეს საგადასახადო პოლიტიკის ნაწილია. ნავთობზე ფასი ხომ არ შედგება მარტო ნავთობის იმპორტის ღირებულებით, ამას ემატება აქციზის გადასახადი, დღგ და სხვა. სხვადასხვა ქვეყანაში ეს გადასახადები სხვადასხვაა, შესაბამისად, სხვადასხვაა რენტაბელობაც. აქედან გამომდინარე, ფასი მხოლოდ იმპორტზე არ არის დამოკიდებული. ამა თუ იმ ქვეყანაში საგადასახადო პოლიტიკა სხვადასხვაგვარია. ევროპის ქვეყნებში გადასახადები ბევრად უფრო მაღალია, ვიდრე საქართველოში, კონკრეტულად აქციზის გადასახადს ვგულისხმობ.

- არის თუ არა ნავთობთან დაკავშირებულ კანონმდებლობაში ე.წ. „თეთრი ლაქები“ (საკანონმდებლო ხვრელები), რომელიც საშუალებას მისცემს ჩვენს იმპორტიორ კომპანიებს „რაღაც ისე არ იყოს“?

- საგადასახადო პოლიტიკა სანავთობო ბიზნესთან დაკავშირებითშეესაბამება გარკვეულ სტანდარტებს. არ შეიძლება ამასთან დაკავშირებით დიდი პრეტენზიები გვქონდეს. თუმცა, თავიდან არსებობდა პრობლემა - აქციზი იყო პროცენტის სახით მოცემული, რაც საკმაოდ მაღალ რისკებს აჩენდა. დღეს ეს ხარვეზი გამოსწორებულია. ძველი საგადასახადო კანონმდებლობის პირობებში ნავთობზე ბევრად უფრო მაღალი ფასები იქნებოდა საქართველოში, ვიდრე დღეს გვაქვს. ჩვენი მოთხოვნით (ეს ჩემ პერიოდში მოხდა, როცა ნავთობპროდუქტების იმპორტიორთა ასოციაციის თავმჯდომარე ვიყავი), მოხდა აქციზის დაფიქსირება, ანუ დაწესდა გარკვეული ოდენობის ფიქსირებული გადასახადი. ეს იყო სწორი პრინციპი, რადგან იგი გარკვეულწილად არბილებდა ნავთობზე ფასების ზრდის პირდაპირ ეფექტს შიდა ბაზარზე. მაგრამ, ეს არ არის საკმარისი. პირდაპირ გეტყვით - ენერგეტიკული უსაფრთხოების თვალსაზრისით შეიძლება მიზანშეწონილი იყოს მცოცავი გადასახადების შემოღება, რადგან ჩვენი სუსტი ეკონომიკა ვერ უძლებს ნავთობზე მაღალ ფასებს და ეს ძალიან ცუდად აისახება ზოგადად ფასებზე ქვეყანაში. აქედან გამომდინარე, მე წავიდოდი უკუგზით, ანუ ასეთ სიტუაციებში შევარბილებდი საგადასახადო პოლიტიკას, შევამცირებდი გადასახადებს იმისათვის, რომ ფასების არასასურველი ზრდის დინამიკა არ ყოფილიყო ასეთი მტკივნეული. ამას გავაკეთებდი, როგორც დროებით ღონისძიებას. ვფიქრობ, გადასახადები ნავთობპროდუქტებზე მიბმული უნდა იყოს იმპორტის ფასებზე, ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა კი მსგავსი მეთოდებით ხდებოდეს. თუმცა, არა მგონია, ეს მთლად რეალური იყოს. ეს, უბრალოდ, ჩემი სურვილია, მეტი არაფერი.

- რამდენად დაარტყამს ეს ყველაფერი ჩვენს ისედაც მძიმე სოციალურ მდგომარეობას?

- ბუნებრივია, დაარტყამს და არტყამს უკვე. მოგეხსენებათ, ნავთობი მსოფლიო ეკონომიკის საბაზისო ელემენტია. ფაქტობრივად, ყველა პროდუქტში ამა თუ იმ სახით ნავთობი მონაწილეობს, ეს იქნება წარმოების თუ ტრანსპორტირების ნაწილში. აქედან გამომდინარე, საბაზისო ელემენტში ფასების ზრდა დომინოს პრინციპით - ყველა სხვა პროდუქტის ფასს ზრდის. რა თქმა უნდა, ეს ცუდად აისახება ყველა ქვეყანაზე, განსაკუთრებით ისეთზე, როგორიც ჩვენია, რომელსაც ფაქტობრივად ეკონომიკა არ გააჩნია. ანუ, ჩვენ დღევანდელ სიტუაციაში წმინდა მომხმარებლად ვიქეცით. აქედან გამომდინარე, ფასები იზრდება, ახალი სამუშაო ადგილები ვერ იქმნება, ეკონომიკა ვერ ვითარდება, შემოსავლები არ იზრდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ სიღარიბის ზღვარს მიღმა სულ უფრო და უფრო მეტი ადამიანი რჩება, რაც შემდეგ გადადის უკვე პოლიტიკურ რისკებში. ყველაფერი დღევანდელ სამყაროში ერთმანეთზეა გადაჯაჭვული. ნავთობი ამ ჯაჭვის ერთ-ერთი საწყისი რგოლია.

- საერთაშორისო ექსპერტთა მოსაზრებით, ნავთობზე ფასების ზრდა 2016 წლამდე გაგრძელდება...

- 2016-მდეც და მერეც გაგრძელდება, მაინტერესებს, რა შეუშლის ხელს, 2016 წლის შემდეგ?! ჩვენ უნდა გვესმოდეს, რომ რაც უფრო დრო გადის, მსოფლიო მარაგები არ იმატებს, ეკონომიკური ზრდის დინამიკა კი სულ უფრო მაღალი ხდება, ანუ მსოფლიო ეკონომიკა უფრო მეტად ენერგოტევადი ხდება. შესაბამისად, დეფიციტი ნავთობზე წლების განმავლობაში გაიზრდება. ასე რომ, 2016 წლის შემდეგაც იგივე პროცესი გაგრძელდება, თუმცა, არის ერთი შანსი, რომ ახალმა ტექნოლოგიებმა შემოიტანოს ჩვენს სინამდვილეში ალტერნატიული ენერგიის წყაროები - ეს არის ერთადერთი გამოსავალი. თუ სამყარო დარჩა მხოლოდ ნავთობპროდუქტებზე დამოკიდებული, ეს, რა თქმა უნდა, ძალიან სერიოზულ რისკებს დატოვებს. საერთოდ, 21-ე საუკუნეში, თუ ასე განვითარდა მოვლენები, ომები ძირითადად ამ ნიშნით იქნება აღნიშნული, ანუ ომები იქნება ენერგეტიკული ხასიათის მატარებელი. ეს პროცესი, ფაქტობრივად, მე-20 საუკუნის ბოლოდან უკვე დაწყებულია.

- გახსოვთ ალბათ, ერთ დროს ნავთობის ქართულ საბადოზე იყო საუბარი - ტარიბანას ნავთობს ვგულისხმობთ, მაშინდელ პრეზიდენტს ედუარდ შევარდნაძეს რამდენჯერმე დააგემოვნებინეს კიდეც ე.წ. ქართული ნავთობი. რა ხდება ამასთან დაკავშირებით და რეალურად არსებობს თუ არა ქართული ნავთობი?

- ეს ძალიან სასაცილო თემაა. სამწუხაროდ, სამრეწველო ნავთობი საქართველოში არ არსებობს. ჩვენთან მუშაობენ მცირე კომპანიები, ე.წ. მზვერავები, გარკვეული რაოდენობის ნავთობი მართლაც მოიპოვება, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს არ არის ის რაოდენობა, რომელმაც შეიძლება მეტ-ნაკლები ზეგავლენა მოახდინოს ბაზარზე. თუმცა, ეს კომპანიები ძალიან დიდი წარმატებით იყენებენ ე.წ. „ფიარს“, მათი გარკვეული ნაწილი არის „ფაბლიკ კომპანია“, ანუ კომპანიები, რომელთა აქციებიც კვოტირებენ სხვადასხვა ბირჟაზე და პოლიტიკური ლიდერების ჩართვა ამ პროპროცესში ტექნოლოგიურად იწვევს მათი აქციების კურსის ზრდას. როდესაც ქვეყნის პრეზიდენტი სადღაც მიდის და ამბობს, რომ აქ 3 კილომეტრის სიღრმეზე ძალიან ბევრ ნავთობს ვხედავ (როგორც 2003 წელს აღმოჩნდა, 3 სანტიმეტრზეც ვერაფერს ხედავდა), და ასეთი რამ რომელიმე ტელევიზიით რომ დატრიალდება, ბუნებრივია, ეს ყველაფერი იმ კომპანიის აქციების კურსზე აისახება. ამ შემთხვევაში პიარტექნოლოგიების გამოყენებით ვიღაცა ფულს შოულობს არა რეალური ნავთობიდან, არამედ ნუბელონგების სამარხებიდან, რაღაცის აღმოჩენის იმიტაციიდან. დასავლელი ინვესტორი კი, ანუ აქციის მფლობელი, ძალიან მიამიტია, უცხოელები ძალიან მგრძნობიარედ რეაგირებენ ამ ყველაფერზე და მითუმეტეს სჯერათ, რომ როდესაც პრეზიდენტი ამბობს, რომ სადღაც არის ნავთობი.

- რა სიტუაციაა ქართულ ბაზარზე, ნავთობის იმპორტიორი კომპანიებიდან რომელს უჭირავთ წამყვანი პოზიციები და რამდენად წარმატებულნი არიან ისინი?

- გამოიკვეთა ოთხი-ხუთი ძირითადი კომპანია, ესენი ის კომპანიები არიან, რომლებიც თავად არიან მწარმოებლები, ანუ გადაამუშავებენ სამრეწველო ნავთობს და აწარმოებენ ნავთობპროდუქტებს. მხედველობაში მაქვს „რომპეტროლი“, „ლუკოილი“, „სოკარი“. საკმაოდ ძლიერი კომპანიაა „ვისოლი“, რომელსაც არა აქვს საკუთარი წარმოება უცხოეთში. მიუხედავად იმისა, რომ მას დღეის მდგომარეობით ყველაზე დიდი ქსელი აქვს საქართველოში, საკმაოდ რთულ მდგომარეობაშია გამომდინარე იქიდან, რომ თავისი საკუთარი პროდუქტი არ გააჩნია. სამაგიეროდ ისინი ძლიერები არიან მარკეტინგში და ჯერჯერობით ლიდერობას ინარჩუნებენ. ქართულ ბაზარზე სტაბილურობით გამოირჩევა „ეკოჯორჯია“ - ბერძნული კომპანია, რომელსაც თავისი ნავთობგადამამუშავებელი ქარხანა გააჩნია.

- საქართველოში, როგორც წესი (ყოველ შემთხვევაში, წინა ხელისუფლების დროს ასე იყო), მსხვილი ბიზნესი ყოველთვის სახელისუფლებო მფარველობის ქვეშ ახერხებდა მუშაობას. რა ხდება დღეს ამ მიმართულებით, სანავთობო ბიზნესთან დაკავშირებით?

- ვფიქრობ, ჩვენდა სამწუხაროდ, ეს სიტუაცია ქვეყანაში დღესაც გრძელდება. მინიმუმ ლოიალური მაინც უნდა იყო ხელისუფლების მიმართ, მუშაობის საშუალება რომ მოგეცეს და დროდადრო გარკვეული მსხვერპლიც უნდა გაიღო ხოლმე სხვადასხვა ფორმით. ეს ყველაფერი, რა თქმა უნდა, ვრცელდება ნავთობკომპანიებზეც, მეტ-ნაკლებად, რა თქმა უნდა. ალბათ არიან კომპანიები, რომლებიც მთლიანად ინტეგრირებულნი არიან ხელისუფლებსთან, ეს არ შეეხება იმ საერთაშორისო კომპანიებს, რომლებსაც იმდენად ძლიერი ზურგი აქვთ, რომ შეუძლიათ თავის თავს გარკვეული ფუფუნების უფლება მისცენ და მთლიანად ხელისუფლებაზე არ იყვნენ დამოკიდებულნი. თუმცა, ბუნებრივია, ისინიც თანამშრომლობენ ხელისუფლებასთან. სამწუხაროდ, ასეთია საქართველოში თამაშის წესები.

ილნარ გორელიშვილი

ქუვეითში ინფლაცია რეკორდული ტემპებით იზრდება

რაც არ უნდა გაგვიკვირდეს, ნავთობით უმდიდრეს ქუვეითშიც კი ინფლაცია რეკორდს რეკორდზე ხსნის. ხელისუფლება მიიჩნევს, რომ რიტეილერები ხელოვნურად ზრდიან ფასებს. თუ ეს ვარაუდი გამართლდა, მაშინ მაღაზიათა მფლობელებს სამწლიანი პატიმრობა და 8000 დოლარიანი ჯარიმა ემუქრებათ. ინფლაციამ ქუვეითში უკვე მოხსნა 15 წლის წინანდელი რეკორდი და წელიწადში 7 %25-ს მიაღწია. ეს ოფიციალური მონაცემებია.

თუმცა, მთავრობის ზოგიერთი წევრი მიიჩნევს, რომ ამ ციფრმა უკვე 12%25-ს გადააჭარბა. ქუვეითის ხელისუფლება ცდილობს, რომ ინფლაციით მოსახლეობა არ დაზარალდეს. ამ მიზნით ხელფასები იზრდება ყველა სექტორში. მთავრობის გადაწყვეტილებით ყველა სახელმწიფო თუ კერძო მოხელეს ხელფასი 440 დოლარით გაეზარდა. აქამდე სტატიკური ქუვეითელის საშუალო თვიური ხელფასი 3500 დოლრზე მეტი იყო. უცხოელი ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ ხელფასების ასეთი ზრდა ინფლაციას კიდევ უფრო გააძლიერებს.

ქუვეითის ხელისუფლებას მიაჩნია, რომ ინფლაცია მიმწოდებლების ერთიანი „შეთქმულების“ შედეგია და არა ობიექტური ეკონომიკური ტენდენციების. ამიტომ შეიქმნა სპეციალიზირებული საგამოძიებო ჯგუფები, რომლებიც სწავლობენ ფასწარმოქმნის პროპორციებს ყველა დარგში და ფირმაში.

პირველ ეტაპზე ექსპერტებმა შეისწავლეს 800-მდე სახის პროდუქციის თვითღირებულების, ტრანსპორტირების ხარჯების და სავაჭრო ფასნამატის მონაცემები. ამის შემდეგ ჯერი კაფეებზე და რესტორნებზე მიდგა. გამოძიების შედეგები სასამართლოში გადაიგზავნა.

ფასების ზრდის მიზეზებს შეისწავლის ასევე საფრანგეთის მთავრობაც - ფრანგები შეშფოთებულნი არიან ფასების ნახტომისებური ზრდით. უმეტესობა ეჭვობს, რომ ეს ნავთობის გაძვირებაზე გადამეტებული სპეკულაციების შედეგია. ექსპერტები ამტკიცებენ, რომ ფასების ზრდა ზოგადსაკაცობრიო ტენდენციაა, რასაც მიმდინარე ეტაპზე აძლიერებს ნავთობის ფასების ზრდა. მაგრამ ბენზინის „საცალო“ ფასი გაცილებით ნაკლები ტემპით იზრდება, ვიდრე ნედლი ნავთობის, რადგან ნავთობგადამამუშავებელ კომპანიებს კიდევ გააჩნიათ მოგების ნორმის შემცირების რეზერვი.

ამასთანავე, ზოგიერთ პროდუქტზე ფასი 50 და 100%25-ითაც კი გაიზარდა, მაშინ, როდესაც ბენზინის „საცალო“ ფასი მხოლოდ 5-10%25-ით.

აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ზედმეტი სპეკულაციის საწინააღმდეგო კანონი ყველაზე ეფექტურად აშშ-ში მოქმედებს. ამერიკის კანონმდებლობით, საქონელზე სავაჭრო ფასნამატი 25%25-ს არ უნდა აღემატებოდეს.

ამერიკულ გამოცდილებას სხვა ქვეყნები რატომღაც ნაკლებად იყენებენ.

ემზარ ჯგერენაია

საქართველოს მთავრობის ინიციატივით ქალაქ ფოთს ახლო მომავალში დამოუკიდებელი ეკონომიკური (ოფშორული) ზონის სტატუსი მიენიჭება. როგორია ქართულ ეკონომიკურ სივრცეში ოფშორული ზონის ამოქმედების პერსპექტივა, რამდენად წარმატებული და გამართლებული იქნება რეგიონში თავისუფალი და სპეციალიზებული ზონის არსებობა და რა პრობლემებთან იქნება ის დაკავშირებული... ქართული ეკონომიკის განვითარებისა და საქართველოში მომავალ ოფშორულ ურთიერთობებზე გვესაუბრება თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი, ექსპერტი ეკონომიკის საკითხებში ბატონი ემზარ ჯგერენაია.

- ბატონო ემზარ, საქართველოში ბევრს საუბრობენ ოფშორულ ზონებზე, რას ნიშნავს ოფშორული ზონა და რა პრივილეგიებით სარგებლობს ის?

- გადასახადების აკრეფა ყოველთვის აფერხებდა მსოფლიოს ეკონომიკურ განვითარებას. ამ პრობლემამ პირველად კაცობრიობას უკარნახა ეკონომიკური განვითარებისთვის ისეთი გზები ეპოვა, რომელიც დამყარებული იქნებოდა შემდეგ პრინციპებზე - მინიმალური გადასახადი, მაქსიმალურად გაადვილებული ტრანსპორტირება, ყოველგვარი ბიუროკრატიული ზეწოლისგან განთავისუფლებული სავაჭრო ტერიტორიები... მეთვრამეტე-მეცხრამეტე საუკუნეების ინგლისიდან მსოფლიოში ამგვარ პრინციპებზე დაფუძნებული ახალი იდეის გატარება დაიწყო. ასე მიეცა დასაბამი ჰონგ-კონგიზაციისა და სინგაპურიზაციის სინდრომს.

სწორედ ეს ორი ქვეყანა - ჰონგ-კონგი და სინგაპური გახდა კლასიკური მაგალითი იმისა, თუ როგორ შეიძლება აყვავაყვავდეს ბიზნესი და ეკონომიკა ისეთ ქვეყნებში, როგორც ჩინეთი და ინდონეზიის კუნძულებია.

მეოცე საუკუნის ბოლოს კომუნიკაციების ახალმა ტალღამ, ინტერნეტმა და ელექტროკავშირებმა ფინანსური ცენტრების ჩამოყალიბებას შეუწყო ხელი. მოხდა სპეციალიზაცია იმ ადგილებისა, რასაც პირობითად თავისუფალ ეკონომიკურ ზონას ან სპეციალურ ინდუსტრიულ ზონას ვუწოდებთ. გასული საუკუნის ბოლოს ის სამი მიმართულებით ყალიბდება:

1. თავისუფალი ეკონომიკური ზონა - ტექნო-პარკი, რომელიც ჰონგ-კონგის ჩინურ ქალაქ შენ-ზენში არსებობს. სწორედ ეს ქალაქი გამოდგება ტექნოპარკის მაგალითად - შენ-ზენი პერსონალური კომპიუტერების უზარმაზარი ინდუსტრიის ცენტრია;

2. მეორე მიმართულება: - სავაჭრო ცენტრი, ასეთი თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის თვალსაჩინო მაგალითია დუბაი - უდიდესი სავაჭრო ცენტრი, სადაც მსოფლიო ბიზნესია წარმოდგენილი;

3. მესამე მიმართულება: საფინანსო-საბანკო ზონა, რომელსაც ხშირად ოფშორებს უწოდებენ. ესაა ვირტუალური ეკონომიკა, სადაც დარეგისტრირებული მსხვილი კომპანიები თუ შვილობილი ფირმები, ელექტრონული კომუნიკაციების საშუალებით საბანკო ოპერაციებს ახდენენ. მათ საშუალება ეძლევათ თავი აარიდონ მოგების, დივიდენდებისა თუ კაპიტალის გაყიდვის წესებს, გადასახადებს; მსოფლიოში უამრავი ოფშორი არსებობს, მაგრამ ერთეულებია წარმატებული; საამისოდ მას უნდა გააჩნდეს სტაბილური ეკონომიკური პირობები, სიახლოვე განვითარებულ ქვეყნებთან და ნდობის აუცილებელი მანდატი, რაც მნიშვნელოვანია ოფშორული ზონის ასამუშავებლად.

- რამ გამოიწვია საქართველოს აქტიურობა ოფშორულ ზონებთან დაკავშირებით?

- წლების განმავლობაში საქართველოში ყოველთვის მიმდინარეობდა დავა იმის შესახებ, ქვეყნის მძიმე ეკონომიკურ მდგომარეობას უშველის თუ არა თავისუფალი ეკონომიკური ზონა? ამ საკითხზე დისკუსია თავდაპირველად აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ყოფილმა ხელმძღვანელობამ წამოიწყო, მაშინ ამ თემაზე კამათი წარმოუდგენილი იყო, რადგან ოფშორული ზონის შესაქმნელად რეალური ინვესტორი არ არსებობდა.

- რამდენად რეალურია საქართველოში ე.წ. ოფშორული ზონის შექმნა და რამდენად შეუწყობს ის ხელს ინვესტორების მოზიდვას ან ტრანსნაციონალური პროექტების საქართველოში განხორციელებას? რამდენად წარმატებული იქნება იგი?

- თუ ჩვენ თავისუფალ ეკონომიკურ ზონას ყველგან გავხსნით, ის არ იქნება წარმატებული; თუ დამოუკიდებელი ეკონომიკური ზონა იქნება დახვეწილი სპეციალიზაციის და გვეცოდინება რისთვის და ვისთან ერთად ვაკეთებთ მას, თავისუფალი ზონის ოპერატორი იქნება მსოფლიოში აღიარებული ინვესტორი და წარმატებული ამ საქმეში, რომელსაც ენდობიან, თუ ასეთი ოპერატორი გვეყოლება დამოუკიდებელი ეკონომიკური ტერიტორიების მმართველად, ის აუცილებლად გახდება წარმატებული. თუ საქართველოს თავისუფალი ეკონომიკური ზონა მსოფლიოს წარმოებითი ინფრასტრუქტურისა და ინტეგრაციული ჯაჭვის შემადგენელი ნაწილი გახდა, აუცილებლად მიაღწევს წარმატებას. აქ საუბარია იმ ხელშეკრულებაზე, რომელიც უნდა დაიდოს ქვეყანასა და ოპერატორს შორის. მნიშვნელოვანია ის, თუ ვინ იქნება ოპერატორი და რა გარანტიებით, რა საკანონმდებლო ბაზაზე იმუშავებს ის, რა დროსა და სივრცეში იქნება ამოქმედებული თავისუფალი ეკონომიკური ზონა.

- დღეს ბევრს საუბრობენ ფოთში თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის ჩამოყალიბებაზე. როგორი იქნება ოფშორული ზონების რეგიონში განვითარების პერსპექტივა?

- დღეს თუ არსებობს მოთხოვნა იმაზე, რომ აზიიდან ტვირთნაკადების რეგულაციაში კონსტანსტასთან ერთად ფოთი ჩაჯდეს, მაშინ რეალური იქნება ეს პერსპექტივა. თუ ჩვენ გვინდა მხოლოდ ფოთის პორტის გაყიდვა, ეს დიდ წარმატებას ვერ მოგვიტანს, იმიტომ რომ ფოთში აუცილებლად ახალი პორტი უნდა აშენდეს. პორტი ძველია, ნიკო ნიკოლაძის დროსაა აგებული და ამავე დროს, ჭაობზე დგას, ის ნაკლებად გამტარუნარიანია - 3-5 მლნ ტონაა მისი წლიური ბრუნვა, გარდა ამისა, არსებობს 6-7 მლნ-მდე მისი ინვესტიციებით გაზრდის შესაძლებლობაც; უფრო მეტსაც გეტყვით - 11 ნახევარი მეტრი პორტისა ქვიშით ილექება და 30 ათასტონიანი გემი რომ შემოვიდეს, მას უკანა გზით უხდება შემოსვლა და პორტი იკეტება. ტერმინალებიც კი პატარაა; ძალიან მოუხერხებელი და პატარაა ფოთის პორტი. ამიტომ, უმჯობესი იქნებოდა ფოთში ახალი პორტის მშენებლობა დაგვეწყო.

თუ ფოთში ახალი პორტი აშენდა, გაკეთდება ფრი-ზონა, ანუ თავისუფალი ეკონომიკური ზონა. ამავდროულად, ტვირთბრუნვაც 200-300%25-ით გაიზრდება. თუ გავყიდით მხოლოდ პორტს და მას განვავითარებთ, ტვირთნაკადების ზრდის კოეფიციენტი წელიწადში 8-10-12%25-ს მიაღწევს. აქედან გამომდინარე, ძალზე მნიშვნელოვანია, როგორ გადაიჭრება ეს საკითხი და ვინ იქნება იმ ბრენდებისა თუ დიდი ინვესტორების მომზიდველი, ვინც რეალურად ამ ზონის სიცოცხლისუნარიანობას უზრუნველყოფს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს აბსოლუტურად ამაოდ გადადგმული ნაბიჯი იქნება.

- ვინ აცხადებს ფოთის ოფშორულ ზონაზე მმართველობის პრეტენზიას?

- ძალზე მნიშვნელოვანია, თუ ვინ დაიკავებს ამ ადგილს და შუა აზიისა და კავკასიის გასაღები ვის გადაეცემა. მიმდინარეობს ტენდერის ბოლო ეტაპი, რის შემდეგაც გამარჯვებული შესაძლოა აპრილის შუა რიცხვებში გამოვლინდეს. დღესდღეობით „ჯაფზა და დუბო“ ის არაბული ჯგუფია და ერთ-ერთი პრეტენდენტი, რომელიც ალბათ ფოთის ოფშორული ზონის მართვას მოახდენს; ასევე, შესაძლებელია ის საკმაოდ ლოჯისტიკური, განვითარებული მმართველობის გერმანული კომპანიაც იყოს.

- რა სახის კანონპროექტი არსებობს ოფშორულ ზონებთან დაკავშირებით და ვინაა მისი ავტორი?

- ბოლო დროს საქართველოს მთავრობამ პრემიერ-მინისტრ გურგენიძის გადაწყვეტილებით ახალი „რევოლუციური საკანონმდებლო“ პაკეტი მიიღო. კანონში ჩადებული მუხლები საქართველოში ოფშორული ზონის ჩამოყალიბებასაც შეეხება - საუბარია უცხოურ ბანკებსა და 10 მლნ ღირებულების აქტივებზე, რომელიც ფოთში ფრიზონის გახსნას ითვალისწინებს; თავისუფლად შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ფოთში 1 მლრდ ღირებულების ბანკი გაიხსნება და მას „კავკაზ-დეველოფმენტი“ დაერქმევა. კანონში ჩადებული მუხლების თანახმად, ბანკს 100 მლნ-მდე მოგება არ დაებეგრება და ეს იქნება ოფშორი, რაც ამ რეგიონში კაპიტალის კონცენტრაციის წინაპირობაა. ამას ამ ეტაპზე სკეპტიკურად ვუყურებ, რადგან მსოფლიოს ისეთი წამყვანი ფინანსური ცენტრები, როგორიცაა: ლონდონი, ფრანქფურტი, მილანი, ჰონგ-კონგი, სინგაპური, დუბაი კომუნიკაციების განვითარების მაღალ დონეზე არიან და სულ არ სჭირდებათ ფოთში წარმომადგენლები, მაგრამ, თუ მათ საგადასახადო ოაზისს შევთავაზებთ და ისეთ ეკონომიკურ შეღავათებს შევუქმნით, რომ 10 მლნ-იან შემოსავალზე არ დაიბეგრებიან, რა თქმა უნდა, ისინი საქართველოში თავიანთ წარმომადგენლობას გახსნიან, რასაც გარკვეული ფინანსური შემოსავლების ზრდა მოჰყვება. თუმცა, ამან საეჭვოა დიდი ინვესტირება გამოიწვიოს. საქართველოში სპეციალიზებული ზონის ჩამოჩამოყალიბება სამი მიმართულების ფრი-ზონის შეჯვარებული ვარიანტით უნდა მოხდეს: - ტექნოპარკები, სავაჭრო-სამრეწველო ზონები და ოფშორები; ფოთში სპეციალიზებული ზონის ამოქმედება ასე წარმომიდგენია: - სავაჭრო პორტი, სავაჭრო ზონა, რომელსაც ოფშორული ზონა დაემატება.

- რა სამართლებრივი ბაზა არსებობს ოფშორული ზონებისათვის საქართველოში და რა ფორმით მოხდება ოფშორული ზონებისა და სამეწარმეო სუბიექტების დაბეგვრა?

- სამართლებრივი ბაზა სამთავრობო „რევოლუციური“ კანონის იმ მუხლებშია ჩადებული, რაზეც ზევით ვისაუბრეთ. ეს ეხება საბანკო-საფინანსო ოპერაციების დაბეგვრის წესით გატარებას, რეინვესტორების წესით დივიდენდების გატანას, კაპიტალის მოძრაობას, აქციების აღებას, მოგებას და ა.შ. ის 1000 გვერდამდე მოცულობის დოკუმენტია, რომელსაც „რევოლუციური საკანონმდებლო პაკეტი“ ჰქვია.

- ქართულ საგადასახადო კანონმდებლობას ამ შემთხვევაში რა სახის ცვლილებები ელის, როგორი იქნება მათი ოფშორული ზონების საგადასახადო განაკვეთებთან თანხვედრა?

- ქართულ საგადასახადო კანონმდებლობაში ცვლილებები, რა თქმა უნდა, მოხდება და ყველა ეს ცვლილება ეხება კაპიტალის მოძრაობას, რეინვესტირებას, დივიდენდებს, გადასახადების გადახდის საკითხს, დაბეგვრას ვაჭრობაში, ასევე ეხება შემოსავლებს, სხვაობას და ა.შ.

- ხომ არ არსებობს საქართველოს სამთავრობო სტრუქტურებში მყოფი ადამიანების ბიზნესში მონაწილეობის ალბათობა სწორედ ოფშორული ზონების მეშვეობით?

- ვერ გეტყვით, ალბათ, ეს ყოველთვის არსებობს და არცაა გამორიცხული, რადგან ნებისმიერი ადამიანი და მათ შორის, მთავრობაში მყოფიც, ადამიანია და მას ბუნებრივია, ექნება სურვილი თავისი ინტერესები ამ სფეროში ჩადოს.

ესაუბრა
თამარ ჭეჟია

სანდრო ამაშუკელი
ექსპერტი

ლიზინგი (იგივე ფინანსური იჯარა), მსოფლიოში საწარმოო საშუალებების დაახლოებით 1/3-ის შეძენის საშუალებაა. მასზე დიდი მოთხოვნაა ახალგაზრდა საბაზრო ეკონომიკის ქვეყნებში.

ასე მაგალითად, რუსეთში 2002 წელს სალიზინგო კონტრაქტების საერთო ღირებულება 4-ჯერ გაიზარდა 2000 წელთან შედარებით და წლიურმა ბრუნვამ 2 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა.

ლიზინგის განვითარებას აქტიურად უწყობენ ხელს საერთაშორისო ორგანიზაციები; მაგალითად, საერთაშორისო საფინანსო კორპორაცია მოწოდებულია დააფინანსოს სალიზინგო საკრედიტო ხაზები განვითარებად ქვეყნებში. თავის დროზე მან მნიშვნელოვანი მხარდაჭერა აღმოუჩინა საქართველოს სალიზინგო ასოციაციას, რომლის წევრებიც თი-ბი-სი ლიზინგი და იმ დროს, საქართველოს სალიზინგო კომპანიად წოდებული ფირმა იყო.

სწორედ, საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციამ და ამერიკის საერთაშორისო განვითარების სააგენტომ შეუწყვეს ხელი ლიზინგის საკანონმდებლო ბაზის შექმნას, რომლის მონაწილეც ამ სტატიის ავტორიც გახლდათ. ამჟამად, საქართველოში მოქმედებს კანონი „სალიზინგო საქმიანობის ხელშეწყობის შესახებ“, საგადასახადო რეჟიმი, რომელიც კონკრეტულად ლიზინგს ეხება, ლიზინგის მიმღებიდან საგნის დაჩქარებული წესით ამოღების მექანიზმი, რომელიც სამოქალაქო საპროცესო კანონმდებლობაშია მოცემული და სამოქალაქო კოდექსის თავი ლიზინგის შესახებ. ამდენად, იურიდიული და საგადასახადო ბაზა საკმაოდ გაჯერებულია და მზადაა დაარეგულიროს სალიზინგო კომპანიის საქმიანობა.

მიუხედავად ამისა, საქართველოში, განსხვავებით დანარჩენი მსოფლიოსგან, იგი არც ისე პოპულარულია. საქართველოში ფუნქციონირებს 3 თუ 4 სალიზინგო კომპანია, რომლებიც სერიოზულ ბიზნესად ჯერჯერობით ვერ ჩამოყალიბდა. ამჯერად, ვიმსჯელებთ ლიზინგთან დაკავშირებულ საკონტრაქტო ურთიერთობებზე და იმაზეც, თუ რატომ არ არის ლიზინგი განვითარებული საქართველოში.

ადამიანში უცნობი ყოველთვის საშიშროებასთან ასოცირდება. არავის არ სურს აიტკივოს აუტკივარი თავი და მიმართოს სალიზინგო კომპანიას. მას ურჩევნია ნაცნობ და ამდენად, მარტივ საშუალებას - ვთქვათ, განვადებას მიმართოს. არადა, სალიზინგო კომპანიას შეუძლია უფრო მარტივი და უფრო მომგებიანი პირობებიც შესთავაზოს. მაინც რას უნდა ელოდეს მომხმარებელი კომპანიისგან?

უპირველესად, სალიზინგო კომპანია ინტერესდება რა ქონება სურს კლიენტს და რა თანხის ფარგლებში. როგორც წესი, სალიზინგო კომპანიები მუშაობენ როგორც სოლიდურ კრედიტებზეასევე მიკროსესხებზე. სოლიდურ თანხაში იგულისხმება რამდენიმე მილიონი დოლარის სესხი; ასეთი მოწყობილობებია საბურღი მანქანა-დანადგარები, თვითმფრინავები, გემები და ა.შ. სწორედ, იმიტომ, რომ ისინი ასე ძვირი ღირს, კლიენტი ირჩევს ისინი ლიზინგით აიღოს, ამუშაოს და თან ქირა გადაიხადოს. რაც შეეხება მიკროსესხებს, სალიზინგო კომპანია იმიტომ მუშაობს, რომ დამწყებ ბიზნესს არ გააჩნია საკმარისი თანხები სამუშაო მოწყობილობის საყიდლად. ამიტომ, დამწყები ბიზნესისთვის ხელსაყრელია სამუშაო მოწყობილობების ქირით აღება. ყველაზე დიდი ბაზარი ლიზინგისთვის სწორედ დამწყები და მცირე ბიზნესია. რა თქმა უნდა, სალიზინგო კომპანიები მუშაობენ ამ შუალედში მოქცეულ სხვა თანხებთანაც. ძირითადი საკითხები, რომელიც სალიზინგო კომპანიასთან განიხილება ესაა - ქონება, რომლის შეძენაც ან ქირაობა სურს კლიენტს და ამ ქონების დაახლოებითი ღირებულება. სალიზინგო კომპანიები და კლიენტი განიხილავენ სხვა საკითხებსაც. კერძოდ, ქონება, რომელიც უნდა იქნეს შეძენილი აუცილებლად უნდა დაიზღვეს. სალიზინგო კომპანია პასუხს აგებს ქონებაზე მას შემდეგ, რაც მომწოდებელი მას ამ ქონებას ჩააბარებს, მანამდე სანამ ქონებას კლიენტი მიიღებს. ხშირად ისეც ხდება, რომ ქონება პირდაპირ კლიენტს ეგზავნება. ამ შემთხვევაში ქონების დაზიანებისა და დაკარგვის რისკი მასზე გადადის ქონების მისთვის გადაცემის მომენტიდან. სალიზინგო კომპანია არ არის დაინტერესებული, რომ ქონებას რაიმე დაემართოს, ვინაიდან თუ კლიენტი ვერ გადაიხდის ქირას, სალიზინგო კომპანიის უზრუნველყოფა სწორედ ეს ქონებაა. ამიტომ იგი აუცილებლად მოითხოვს ქონება დაზღვეულ იქნას კლიენტისთვის მისი გადაცემის მომენტიდან.

ლიზინგის მთელი არსი ის არის, რომ დამქირავებელს შემოსავალი აქვს ქონებიდან. ამდენად, აუცილებელია, რომ ქონება მუშა მდგომარეობაში იყოს ლიზინგის მთელი პერიოდის განმავლობაში. ამისათვის, კი აუცილებელია ქონებას დროდადრო მომსახურება ჩაუტარდეს და დაცულ იქნას გარანტიის პირობები. ლიზინგის სპეციფიკა ის არის, რომ მომწოდებელი უშუალოდ დამქირავებელს უსრულებს ამ მომსახურებას და საგარანტიო პირობებს. ამის შესახებ ჩაიწერება გამქირავებელსა და მომწოდებელს შორის გაფორმებულ ხელშეკრულებაში. ეს საკმაოდ მნიშვნელოვანი მომენტია, ამიტომ უპრიანია დეტალურად შევჩერდეთ ამ საკითხზე.

როდესაც დამქირავებელი გამქირავებელთან მივა ქონების მისთვის შეძენის მოთხოვნით, გამქირავებელი დაუკავშირდება შესაბამის ფირმას, ვთქვათ, ჰევლეტ პაკარდის დისტრიბუტორს საქართველოში და მოსთხოვს მას აღნიშნულ ქონებას, ვთქვათ, 10 ცალ ნოუთბუქს თავისი პროგრამული უზრუნველყოფით. მომწოდებელი და გამქირავებელი შეთანხმდებიან შეხვედრაზე და დათქმულ დროს განიხილავენ კონტრაქტის პირობებს. სალიზინგო კომპანიასა და დისტრიბუტორს შორის ნასყიდობის ხელშეკრულებაში ჩაიწერება, რომ გამქირავებელი ქონებას იძენს ლიზინგის ხელშეკრულების პირობების შესასრულებლად, ანუ კომპიუტერულ ფირმასა და სალიზინგო კომპანიას შორის არსებობს სრული ურთიერთგაგება, რომ ქონება უნდა გადაეცეს დამქირავებელს, ვთქვათ, ინტერნეტკაფეს, 2 წლის ვადით. გამომდინარე აქედან, ჰევლეტ პაკარდის დისტრიბუტორმა ფირმამ უკვე იცის, რომ უახლოესი ორი წლის მანძილზე მას 10 ნოუთბუქთან დაკავშირებით ინტერნეტ-კაფე დაუკავშირდება და არა სალიზინგო კომპანია; სალიზინგო კომპანიასთან მას კავშირი არ ექნება. ნოუთბუქების დისტრიბუტორი ვერ ეტყვის უარს ინტერნეტ-კაფეს პრეტენზიის დაკმაყოფილებაზე იმ მიზეზით, რომ მას, ინტერნეტ-კაფეს არ შეუძენია ეს ქონება. სალიზინგო კომპანია ნასყიდობის ხელშეკრულებაში დაავალებს მომწოდებელს, რომ მან ისევე შეასრულოს გარანტიისა და სერვისის პირობები ინტერნეტ-კაფეს მიმართ, როგორც ამას შეასრულებდა სალიზინგო კომპანიის მიმართ ქონების გადაცემას რომ ჰქონოდა ადგილი.

მკითხველს შეიძლება გაუჩნდეს კითხვა: სალიზინგო კომპანიამ, ხომ შეიძლება არ ჩაწეროს ეს მოთხოვნა ნასყიდობის ხელშეკრულებაში? ერთი შეხედვით, ეს ლეგიტიმური კითხვაა, მაგრამ აქ გასათვალისწინებელია ორი მომენტი; პირველი სალიზინგო კომპანია დაინტერესებულია, რომ ქონება მუშა მდგომარეობაში იყოს, რათა დამქირავებელმა საფასურის გადახდა შეძლოს და მეორე; სალიზინგო კომპანიასა და დამქირავებელს შორის დადებულ სალიზინგო ხელშეკრულებაში წერია, რომ გამქირავებელი ჯერ ინტერნეტ-კაფეს აჩვენებს ნასყიდობის ხელშეკრულებას და მხოლოდ შემდეგ მოაწერს ხელს მას; ანუ ნასყიდობის ხელშეკრულების საბოლოო ვერსიას დამქირავებელი ამტკიცებს. თუ არა, მაშინ სალიზინგო კომპანია ლიზინგის ხელშეკრულებას დაარღვევს და ქონების გადაცემამდე საქმე საერთოდ არ მივა, სალიზინგო კომპანია პროცესს წააგებს.

მას შემდეგ რაც ქონება დამქირავებელთან განთავსდება და ინტერნეტ-კაფე დაიწყებს მუშაობას, მან უნდა დაიწყოს პერიოდული ქირის გადახდა. მაგრამ ლიზინგი ამ შემთხვევაშიც საუკეთესო პირობებს გთავაზობთ. ჯერ ერთი, შეიძლება დაწესდეს საწყისი შეღავათიანი პერიოდი, როდესაც დამქირავებელი არ იხდის ქირას, ანუ ქირის გადახდა გვიან, ვთქვათ, 2-3 თვის შემდეგ იწყება. ეს იმისთვისაა საჭირო, რომ ახალმა ბიზნესმა შემოსავლის მოტანა დაიწყოს და ინტერნეტ-კაფემ თანხები ბიზნესის ამუშავებისკენ მიმართოს ქირის გადახდის ნაცვლად. ახალი საქმისთვის საჭიროა რეკლამა, მომხმარებლის მოზიდვა, ინფრასტრუქტურის მოწყობა. ყველაფერი ეს, გარკვეულ დროს მოითხოვს და რაც არ უნდა მიმზიდველი იყოს ბიზნესი, მომხმარებელს მაინც გარკვეული დრო ესაჭიროება, სანამ ამ სერვისით სარგებლობას შეეჩვევა. ამიტომ, ქირის პირველი თვიდან გადახდის დაწესება ხშირად გაუმართლებელია. გარდა ამისა, ახალ საქმეს ბევრი სხვა ხარჯიც ახლავს თან და მისი დამძიმება ქირით ასევე მიზანშეუწონელია. ვინაიდან, ლიზინგი ქონებრივი კავშირია, სალიზინგო კომპანია და დამქირავებელი ხშირად პარტნიორების მსგავს მდგომარეობაში უფრო არიან, ვიდრე მოვალესა და კრედიტორს შორის. რუსეთში, სადაც საფუძვლიანი დაკვირვება ვაწარმოე სალიზინგო ბიზნესზე გაკვირვებული დავრჩი იმდენად მჭიდრო და ურთირთგამგებიანი ურთიერთობაა მონაწილეებს შორის.

ყველაზე მნიშვნელოვანი დამქირავებლისთვის ლიზინგის ფასია. ამაში იგულისხმება ის ფასნამატი, რომელსაც დამქირავებელი აირიდებდა ქონება პირდაპირ რომ შეესყიდა. იმისათვის, რომ ლიზინგის ფასის შესახებ შეგვექმნას წარმოდგენა, საჭიროა ვიცოდეთ თუ როგორ აწესებს ფასს სალიზინგო კომპანია. ეს არ არის ძნელი. თუ ადამიანს წარმოდგენა აქვს, როგორ ფორმირდება საბანკო ფასი, ლიზინგის ფასსაც ადვილად გაიგებს. მაშასადამე, სალიზინგო ფასი, ისევე როგორც ბანკის ფასი, შედგება საკრედიტო რისკისგან, ადმინისტრაციული ხარჯებისგან, ინფლაციის დონისგან და სხვ. საერთო ჯამში, ჩვენ ამას საბანკო პროცენტს ვეძახით. ამჟამად, საქართველოში საბანკო პროცენტი წლიური 17-18 პროცენტია. მარტივად რომ ვთქვათ, სალიზინგო პროცენტი შეიძლება იყოს ამ პროცენტზე 1-2 პროცენტით მეტი. რატომ? შეიძლება ითქვას, რომ სალიზინგო კომპანიას საკუთარი სახსრები არ გააჩნია. მისი ბიზნესი იმაში მდგომარეობს, რომ იგი ბანკიდან თვითონ სესხულობს ფულს და შემდეგ ამ თანხას იყენებს ლიზინგის გასაცემად. ამიტომაა, რომ კომპანია, როგორც შუალედური რგოლი, თავისი სარგებლისთვის ამატებს ამ ერთ-ორ პროცენტს. ეს საკმაოდ სქემატური აღწერაა, თორემ სინამდვილეში სალიზინგო პროცენტი ბანკის პროცენტზე ნაკლებიც კი შეიძლება იყოს. თუმცა, ბუნებრივია, იბადება კითხვა, რა საჭიროა ეს შუალედური რგოლი, რატომ არ შეიძლება პირდაპირ ბანკიდან ლიზინგის აღება. საქმე ისაა, რომ მრავალ ქვეყანაში, მათ შორის საქართველოშიც, ბანკს ეკრძალება ლიზინგით ქონების გაცემა. ეს საკმაო რისკთანაა დაკავშირებული, ვინაიდან ქონება შეიძლება არალიკვიდური აღმოჩნდეს, რაც ბანკს შეუქმნის პრობლემებს, ბანკის პრობლემები კი მეანაბრეთა პრობლემებია და ამიტომ, სახელმწიფო კრძალავს საბანკო ლიზინგს. სალიზინგო კომპანია ამ მხრივ თავისუფალია, იგი არ იღებს ანაბრებს, ამიტომ უფრო რისკიანი მოქმედების უფლებას აძლევს თავს. სწორედ ამ რისკის საფასურია ის ერთი-ორი პროცენტი, რომელიც საბანკო პროცენტს ემატება. ამდენად, მომხმარებლის არჩევანი შეზღუდულია და მას უწევს მეტი გადაიხადოს ლიზინგით ქონების ასაღებად.

სამაგიეროდ, ლიზინგს განვადებასთან შედარებით აქვს სხვა უპირატესობები; ვერ გადახდის შემთხვევაში, მომხმარებელი არ კარგავს ფულს, რომელიც მან უკვე გადაიხადა, როგორც ეს განვადების დროსაა. ანუ განვადების დროს მომხმარებელს ეკისრება ნივთის მთლიანი ფასის გადახდის ვალდებულება თავისი პროცენტებით და პლიუს კარგავს ნივთს, თუ ბოლომდე ვერ გადაიხადა; ხოლო ლიზინგის დროს ეს ვალი იმით მაინც მცირდება, რა ფასშიც კომპანია მეორეჯერ მოახდენს დაბრუნებული ქონების რეალიზაციას. როგორც ხედავთ, ლიზინგი განვადებაზე გაცილებით მომგებიანია და ეს იმიტომ, რომ იგი უფრო დახვეწილი მექანიზმია, განვადება კი ნაკლებ მოქნილი ბიზნესია.

ეხლა იმაზე ვისაუბროთ, სად მოუწევს მომხმარებელს მისვლა ლიზინგის გაფორმების სურვილით. ეს იქნება სალიზინგო კომპანია. იგი წარმოადგენს ბანკის ტიპის მსგავს ოფისს, სადაც საკრედიტო ოფიცრები მუშაობენ. ისინი ძირითადად, კლიენტის სანდოობას და საკრედიტო რისკს სწავლობენ. ბანკისგან განსხვავებით, ცოტა მეტი ყურადღება ექცევა თუ რა ქონება სურს მომხმარებელს. ეს იმითაა გამოწვეული, რომ დეფოლტის შემთხვევაში კომპანიას საშუალება უნდა ჰქონდეს ადვილად გაყიდოს დაბრუნებული ქონება, ანუ უნდა არსებობდეს მეორადი ბაზარი. ასეთი ქონებაა ავტომობილები, კომპიუტერები, მობილურები და სხვ. მაგრამ ძირითადი ყურადღება მაინც საკრედიტო და არა ქონებრივ რისკს ექცევა. შემდეგ კლერკი გკითხავთ, თუ ვისგან გსურთ აღნიშნული ქონების შეძენა და რა მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს იგი. ვთქვათ, კომპიუტერის შემთხვევაში ეტყვით, რომ თქვენთვის არა აქვს მნიშვნელობა მარკას, მთავარია ჰქონდეს მეხსიერება საკმარისი, ძლიერი ვიდეო კარტა და მოცულობითი ოპერატიული მეხსიერება. ამის შემდეგ, კლერკი თვითონ შეიძენს თქვენთვის ქონებას და შემოგთავაზებთ დაათვალიეროთ, აკმაყოფილებს თუ არა თქვენს მოთხოვნებს. თუ ყველაფერი წესრიგშია, დააზღვევს მას და გადმოგცემთ ვის უნდა მიმართოთ გარანტიის შესრულების მოთხოვნით. ამის შემდეგ ქონება თქვენს მიერ მითითებულ ადგილას განთავსდება, თქვენ დაიწყებთ ამ ქონებით შემოსავლის მიღებას და გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ქირის გადახდას.

რა საკითხები შეიძლება წარმოიშვას ლიზინგის მიმდინარეობის დროს? პირველი, ეს არის ქონების შეუსაბამობა მოთხოვნილთან. მას შემდეგ, რაც დამქირავებელი განათავსებს მოწყობილობას, ვთქვათ, კომპიუტერებს, მათთვის განკუთვნილ ადგილას და ჩართავს მათ, შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ ისინი არ მუშაობენ გამართულად. ამ შემთხვევაში, იგი პირდაპირ ქონების დამამზადებელს მიმართავს და მოსთხოვს მას შეასრულოს გარანტიით გაცემული პირობები. სალიზინგო კომპანია ამ საკითხში არ ერევა, თუ სპეციალურად არ მოვთხოვთ.

მას შემდეგ, რაც ქონება გამართულად დაიწყებს მუშაობას, დამქირავებლის ერთადერთი ვალდებულებაა ქირა დათქმულ დროზე იხადოს. მაგრამ, თუ ბიზნესს არ მოაქვს იმდენი შემოსავალი, რამდენიც მოსალოდნელი იყო და ქირის გადახდა ჭირს, შეიძლება მოხდეს ვალის რესტრუქტურიზაცია. ამის რამდენიმე საშუალება არსებობს. ვთქვათ, სალიზინგო კომპანია დააწესებს გარკვეულ შეღავათიან პერიოდს, რომლის განმავლობაშიც დამქირავებელი შეძლებს გამოასწოროს ფინანსური მდგომარეობა. ან შეიძლება დროებით შემცირდეს ქირის ოდენობა ძირითადი ნაწილის ხარჯზე. ამგვარი თამაში ლიზინგში ფართოდ გავრცელებული პრაქტიკაა. იშვიათია შემთხვევა, რომ ქონება ჩამოერთვას და გაიყიდოს. ეს არცერთი მხარისთვის მომგებიანი არ არის. ეს არის უკიდურესი საშუალება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დამქირავებელი არ აღმოჩნდა პატიოსანი პარტნიორი.

და ბოლოს, რითი სრულდება სალიზინგო ურთიერთობა? ქირის დროს, ქონება შეიძლება დაუბრუნდეს კომპანიას. ასეთი რამ საკმაოდ გავრცელებულია ავტომობილების შემთხვევაში; ტაქსების პარკს არ აწყობს ძველი ავტომობილებით მუშაობა, ამიტომ ყოველ 3 წელიწადში მთლიანად ანახლებს შემადგენლობას. ამ დროს გამოყენებული მანქანები ბრუნდება და ისინი მეორად ბაზარზე რეალიზირდება. რა თქმა უნდა, გავრცელებულია მთლიანი გამოსყიდვის შესაძლებლობაც. თანამედროვე ლიზინგი სხვა ბევრ ვარიანტსაც ითვალისწინებს; მაგალითად, შეიძლება უკვე გამოყენებული ქონება ახალი დეტალებით აღიჭურვოს და ლიზინგი განახლდეს.

რა პრობლემები შეიძლება შეექმნას სალიზინგო კომპანიას? ქონებაზე უფლების დაკარგვა შეიძლება მოსალოდნელი იყოს რამდენიმე გზით; ერთი მათგანი არის ქონების მიერთება სხვა ქონებაზე ისე, რომ ნაქირავები საგანი სხვა საგნის შემადგენელი ნაწილი გახდეს. ვთქვათ, ფირმას უნდა ლიზინგით აიღოს ლიფტები და დაამონტაჟოს იგი დამკვეთის შენობაში. ამ დროს შეიძლება ლიფტი შენობის განუყოფელ ნაწილად ჩაითვალოს და შესაბამისად სალიზინგო კომპანია ვეღარ დაიბრუნებს მას. მაგრამ საქართველოში ეს საფრთხე ნაკლებად არსებობს, ვინაიდან კანონი სალიზინგო საქმიანობის შესახებ პირდაპირ მიუთითებს, რომ ლიზინგით აღებული ქონება ცალკე უფლების ობიექტია, მიუხედავად იმისა, როგორ არის დაკავშირებული სხვა საგანთან; ანუ იგი ყოველთვის გამქირავებლის საკუთრებაში რჩება.

გარდა ამისა, დამქირავებელმა შეიძლება ფარულად გაყიდოს ნაქირავები ქონება. სალიზინგო კომპანიას ამ შემთხვევაშიც შეუძლია თავის დაზღვევა ქონებაზე სპეციალური აღნიშვნის დამონტაჟებით, სადაც მიუთითებს, რომ იგი ქონების მესაკუთრეა და არა დამქირავებელი; მაგრამ უფრო სანდო მექანიზმია ქონების საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია, სადაც გამქირავებელი ყველას აუწყებს, რომ ქონება მისია და გაყიდვის შემთხვევაშიც კი შეუძლია მისი დაბრუნება, ისევე როგორც ეს გირავნობის შემთხვევაშია.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მსოფლიოს 1/3 საწარმოო კაპიტალის მფლობელები ირჩევენ საფასურის გადახდით იქირავონ საწარმოო საშუალებები, იმის ნაცვლად რომ შეიძინონ. რატომ? პასუხი მარტივია: უაზრობაა შეიძინო ის, რაც რამდენიმე წელიწადში ახლით უნდა ჩაანაცვლო. თუ დიდი ხანი მუშაობ ერთი და იგივე მოწყობილობით ჩვენს ტექნიკურ საუკუნეში, დროს ჩამორჩები და კონკურენციას ვერ გაუძლებ. სწორედ ამიტომაა ლიზინგი ერთ-ერთი ყველაზე მზარდი ბიზნესი მსოფლიოში. იგი საშუალებას აძლევს საწარმოებს მოიხმარონ ულტრათანამედროვე მოწყობილობა ყველაზე იაფად, ქირის ფასად.

რატომ უნდა იყოს ლიზინგი პოპულარული საქართველოში? საკითხი შეიძლება ასეც დაისვას; იმიტომ რომ, საწარმოებს არა აქვთ საკმარისი თანხა ქონების საყიდლად, ხალხს არა აქვს საწყისი კაპიტალი ბიზნესის დასაწყებად (ლიზინგი საშუალებას აძლევს მათ თან ამუშაონ მოწყობილობა და თან მისი საფასური იხადონ) და იმპორტთან კონკურენციისთვის საჭიროა მოწყობილობის მუდმივად განახლება.

ამ მოსაზრებებიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილია ლიზინგმა ფართო განვითარება ჰპოვოს საქართველოში.

ანზორ ქოქოლაძე:

უმაღლესი ციფრული ტექნოლოგიებისა და ტრანსნაციონალური კორპორაციების საუკუნეში წარმატებული ბიზნესის კეთება, ალბათ, მხოლოდ მაშინაა შესაძლებელი, თუ ვინმე ირწმუნებს (და მიაღწევს კიდეც) იმას, რომ ორს პლუს ორი ოთხი კი არა, რვაა. დიახ, როგორ დაუჯერებლადაც არ უნდა ჟღერდეს, სწორედ ეს, ერთი შეხედვით, მცდარი არითმეტიკული ტოლობა იქცა კიდეც ერთ-ერთი უმსხვილესი ქართული კომპანიის „ელიტ ელექტრონიქსის“ წარმატების მთავარ გასაღებად, კომპანიის პრეზიდენტი, განათლებით იურისტი ბატონი ანზორ ქოქოლაძე კი ის გამორჩეული ადამიანი აღმოჩნდა, რომელსაც ოდნავადაც კი არ შეჰპარვია ეჭვი ბიზნესფორმულად ქცეული ამ ტოლობის სისწორეში.

ბათუმის ბაზრის მცირე დახლიდან 360 მილიონიან წლიურ ბრუნვამდე

„ელიტ ელექტრონიქსი“ 1996 წელს დაფუძნდა, მაშინ ეს პატარა ფირმა იყო, მე და კიდევ 2 თანამშრომელი ვიყავით, ბათუმის ბაზარზე გვქონდა მცირე დახლი და აუდიო-ვიდეოკასეტების გაყიდვებით ვიყავით დაკავებული. მერე თანდათან გავიზარდეთ, 1996 წელსვე გავხსენით ბათუმში აუდიო-ვიდეო და საყოფაცხოვრებო ტექნიკის პირველი პატარა მაღაზია. დღეის მდგომარეობით კი კომპანიას ჰყავს 800-მდე თანამშრომელი, აქვს 42 მაღაზია საქართველოს მასშტაბით, წელს კი კიდევ 40 ახალი მაღაზიის გახსნას ვგეგმავთ. მოგეხსენებათ, ჩვენ 2 ქსელს ვავითარებთ, „ელიტ ელექტრონიქსი“ და „ელიტელი“, ეს უკანასკნელი მობილური ტელეფონების, კომპიუტერული და ციფრული ტექნიკის მაღაზიათა ქსელია, „ელიტ ელექტრონიქსი“ კი უფრო ორიენტირებულია საყოფაცხოვრებო ტექნიკის მიმართულებით. ფირმის საქონელბრუნვამ 2007 წლისთვის 203 მილიონ ლარს მიაღწია, წელს კი 360 მილიონ ლარს ვგეგმავთ. 2006 წლამდე „ელიტ ელექტრონიქსი“ შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება იყო, 2007 წელს კი კომპანია სააქციო საზოგადოებად გადაკეთდა. მინდა გითხრათ ერთი საინტერესო სიახლის შესახებ - 2008-ში გვექნება ჩვენი აქციების საზოგადოების ფართო წარმომადგენლობისთვის პირველი საჯარო შეთავაზება, რის შედეგადაც ჩვენი დამფუძნებელი გახდება საქართველოს ბევრი მოქალაქე, ანუ უამრავი ფიზიკური პირი იქცევა ჩვენი აქციების მფლობელად. დღემდე ასეთი შეთავაზებები საფონდო ბირჟების მეშვეობით ხორციელდებოდა და, შესაბამისად, იმ ფიზიკურ პირთათვის, ვისაც ბიზნესთან შეხება არა ჰქონდა, გაურკვეველი იყო, როგორ შეეძლო მას ბიზნესში მონაწილეობის მიღება. ჩვენ კი ადამიანს საშუალებას ვაძლევთ სრულიად გაიოლებული გზით მოხვდეს ბიზნესში. ამას „თი-ბი-სი“ ბანკთან ერთად ვაკეთებთ - მონდომებულ ადამიანს ამ ბანკის ნებისმიერ ფილიალში შეეძლება მისვლა და ჩვენი აქციების ყიდვა ან გაყიდვა (ერთ დღეს შეუძლია იყიდოს, მეორე დღეს გაყიდოს, რადგან აქციები ლიკვიდური იქნება). ვფიქრობ, ეს ქართული ბაზრისთვის გარკვეული სიახლე იქნება“.

„ელიტ ელექტრონიქსი“ წარმოადგენს მსოფლიოში ცნობილი შემდეგი ბრენდების ოფიციალურ დისტრიბუტორს საქართველოში: BOSCH, SAMSUNG, SIEMENS, VESTEL, PHILIPS, GAGENAU, MOTOROLA (GSM-ის mimarTuleba), ELECTROLUX, TEFAL, ROVENTA, MOULINEX, KENWOOD,THERMEX, GORENJE, PIONEER, CLARION.

აქტიური მოლაპარაკება მიდის TOSHIBA-სთან, რომელთანაც შეთანხმება უკვე მიღწეულია და პროდუქციის პირველი პარტიები მალე შემოვა, ასევე მიღწეულია შეთანხმება PANASONIC-თან, შემდგომში კი კომპანია გააგრძელებს აქტიურ მოლაპარაკებას თანამშომლობაზე კომპიუტერული ტექნიკის მწარმოებელ უმსხვილეს კომპანიებთან.

360-გრადუსიანი მომხიბვლელობა

„რა არის ჩვენი წარმატების მთავარი გარანტი? - მოვახდინოთ ენერგიის სრული კონცენტრაცია და მისი სწორად მართვა. ენერგია, მოგეხსენებათ, წარმოიშობა ინტერესების თანხვედრით. ჩვენ ვცდილობთ ჩვენს ირგვლივ, 360 გრადუსის რადიუსში შევქმნათ მომხიბვლელობა. პირველ რიგში, მომხიბვლელნი უნდა ვიყოთ მომხმარებლისთვის, რადგან მომხმარებლებმა სრულყვეს ჩვენი კომპანია და არა ჩვენ, მოთხოვნას, ვიყოთ მუდამ ფორმაში, სწორედ მომხმარებელი გვიყენებს, შესაბამისად, ჩვენი მთავარი მაკონტროლებელი საზოგადოება და მომხმარებელია. გარდა ამისა, ვცდილობთ მომხიბვლელები ვიყოთ მომწოდებლისთვის, ვიყოთ სანდო პარტნიორი როგორც ინვესტორისთვის, ისე კრედიტორებისთვის და, ზოგადად, ვიყოთ მიმზიდველები და სასარგებლონი მთლიანად საზოგადოებისა და ქვეყნისთვის - მათ შორის ჩვენი თანამშრომლებისთვისაც. ერთიან ჭრილში კი ეს ყველაფერი ქმნის სწორედ იმ ენერგიას, რომელიც შემდგომში სასურველ შედეგად გარდაიქმნება. ბიზნესში ერთი სუბიექტის ინტერესი არაფერს ნიშნავს - ანუ პრინციპი, ერთმა უნდა მოიგოს და მეორემ წააგოს, არ მუშაობს. თუ ერთ-ერთი მხარე აგებს, ეს იმას ნიშნავს, რომ რაღაც არ არის სწორად დალაგებული. ბიზნესი მხოლოდ იმ შემთხვევაშია გამართული, თუ ყველა იგებს. ხშირად ადამიანებს ეჩვენებათ, რომ ერთი თუ იგებს, მეორემ აუცილებლად უნდა წააგოს და ამაზე არიან ორიენტირებულნი, მხარეებად არიან დაყოფილნი. ეს შეცდომაა. ამიტომაც ჩვენ ვცდილობთ, ჩვენს ირგვლივ არავინ წააგოს და ყველა მოგებული დარჩეს, რამდენად გამოგვდის არ ვიცი. ეს არ ვრცელდება მხოლოდ ბიზნესსფეროზე, ჩვენ ამ პრინციპით ვურთიერთობთ როგორც საკუთარ თანამშრომლებთან, ასე მომწოდებელთან და მომხმარებელთან.

ბიზნესწარმატების მთავარი საწინდარი კი გუნდია და „ელიტ ელექტრონიქსი“ მთელი კოლექტივის წარმატებაა და არა ერთი რომელიმე ადამიანის. სწორედ ამ გუნდის დიდი შრომის შედეგია ჩვენი ქსელის ასე სწრაფი გაფართოება. თუნდაც იმ 40 ახალი მაღაზიის გახსნა, რომელსაც გვეგმავთ, ჩვენი კოლექტივისგან უდიდეს ძალისხმევას მოითხოვს. რაც უფრო კარგად იქნება გუნდური თამაში აწყობილი (ბიზნესი გუნდური თამაშია, მოგეხსენებათ), მით უფრო უკეთესი იქნება შედეგი და ეს შემდგომში ხარისხზეც აისახება.

რას ნიშნავს „ელიტ ელექტრონიქსის“ გუნდის წევრობა?

ყველაზე მთავარია ადამიანს ჰქონდეს მოტივაცია და იყოს წარმატებაზე ორიენტირებული. ადამიანური ღირებულებების შეფასება ცოტა რთულია, თუმცა, ვფიქრობ, რომ მორალური ფასეულობები წარმატებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია და კვალიფიკაცია, ანუ პროფესიონალიზმი. თანამშრომლების შერჩევისას, კანდიდატები შესაბამის ტესტირებას გადიან, მაგრამ მთლიანად ამ ტესტებზე დაყრდნობაც არ შეიძლება. ყველა ადამიანი ინდივიდუალურია, ასე რომ, ცხოვრება თავად გვთავაზობს ამ წესებს.

წარმატება წარუმატებლობის შედეგი?!

„წარუმატებლობა წარმატების თანამდევია. ვინც წარუმატებლობის ფასი არ იცის, ის წარმატებას ვერასოდეს მიაღწევს. მთავარია, არ შეეგუო დროებით მარცხს. როცა ბიზნესს ვიწყებდით, 1996 წელს, ბევრჯერ წავაგეთ, შემდეგშიც ბევრჯერ განგვიცდია წარუმატებლობა და დღესაც გვაქვს რაღაც პრობლემები კომპანიაშიც და პიროვნულადაც, თუმცა, არ ვთვლი, რომ ეს საგანგაშოა. პირიქით, ასეთი მომენტები კიდევ უფრო გვაფხიზლებს და წინსვლის სტიმულს გვმატებს. მე არ ვაღიარებ წარუმატებლობას, ჩემთვის ჩიხი არ არსებობს. ყოველთვის არსებობს სტრატეგია, რომელიც გამოსავალს მოგვაძებნინებს. იმათ, ვინც ახლა იწყებს ბიზნესს ან რაიმე წარუმატებლობა აქვს, ვურჩევდი, რომ არასოდეს შეეგუოს მარცხს. წარმატება-წარუმატებლობა არ არის მხოლოდ ფულში ან რაიმე მატერიალურში ასახული განზომილება. წარმატება მხოლოდ შინაგანიმდგომარეობაა - შეიძლება ვიღაცას ძალიან დიდი მატერიალური მდგომარეობა ჰქონდეს, მაგრამ შინაგანად იყოს სუსტი და წარუმატებელი და ვიღაცას შეიძლება საერთოდ არაფერი ჰქონდეს, მაგრამ მაინც მდიდარი, ძლიერი და წარმატებული იყოს. ბიზნესწარმატება სრულად ნამდვილად არ ასახავს ადამიანის პიროვნულ სიძლიერესა და წარმატებას, თუმცა, ბიზნესში თუ სწორად მიდიხარ, თუ შინაგანად არ ეგუები წარუმატებლობას, აუცილებლად მიაღწევ მიზანს. თუ რაიმე მიმართულებით ნიჭი გვაქვს, წარმატება განსაკუთრებული იქნება, მაგრამ მიმაჩნია, ნიჭი რომც არ გვქონდეს, ბეჯითი შრომით შედეგი მაინც მიიღწევა. შრომით კი მთელი გულით ვერ იშრომებ, თუკი მოტივირებული და წარმატებაზე ორიენტირებული არ ხარ“.

2 + 2 = 8 (???)

„ჩვენ ვცდილობთ აქტიურად ვითანამშრომლოთ სხვა ბიზნესებთან ყველა მიმართულებით, შეჯერებულნი ვიყოთ და დრო და ენერგია ერთმანეთთან ბრძოლაში კი არა, წარმატებულ ურთიერთთანამშრომლობაში დავხარჯოთ. ანუ, ვეცადოთ, რომ 2+2 იყოს 8 და არა 4. ხშირ შემთხვევაში, ქართულ სინამდვილეში 2+2 არის ისევ 2 ან სამი და არა 4. ვინც ახერხებს იმას, რომ 2+2 იყოს 8 და არა 4, ეს იმას ნიშნავს, რომ მისი ენერგია აბსოლუტურად კონცენტრირებული და სწორად მართულია. ჩვენ მუდამ ვცდილობთ, ამ ფორმუკრედილით ვიმუშაოთ, დრო და ენერგია ფუჭად არ ვხარჯოთ... ჩემთვის, პირადად, მცნება „თავისუფალი დრო“ არ არსებობს და მგონი, არც არავისთვის. არსებობს პრიორიტეტული და ნაკლებმნიშვნელოვანი საქმეები, თუ რისთვის გაქვს დრო და რისთვის - არა. ჩემთვის გაუგებარია, როცა ამბობენ, მაგალითად, რომ, უდროობის გამო, ვთქვათ, ვარჯიშს ვერ ასწრებენ. უბრალოდ, ადამიანები არასწორად ანაწილებენ საკუთარ დროს ან მოუსწრებელი საქმეები მათთვის ნაკლებპრიორიტეტულია. პირადად მე ბიზნესისთვისაც მაქვს დრო და სპორტისთვისაც - ყოველ დილას დაახლოებით 10 კილომეტრს დავრბივარ და ვვარჯიშობ. დიდი სპორტსმენი არასოდეს ვყოფილვარ და არც სპორტზე ორიენტირებული, უბრალოდ, ვცდილობ ფორმაში ვიყო, რამდენად გამომდის, არ ვიცი“ (მინდა გითხრათ, რომ ბატონი ანზორი მშვენიერ სპორტულ ფორმაშია).

„ელიტელექტრონიქსი“ - მრავალი დამსახურებული ჯილდოს მფლობელი

„წლის მეცენატობა“ (ერთ-ერთი გამოცემის მიერ ორგანიზებული კონკურსი) ალბათ ცოტა გადაჭარბებული იყო, ჩვენზე ბევრად მეტი ქველმოქმედი ორგანიზაცია და პიროვნებები არსებობენ საქართველოში (თავმდაბლობა ბატონი ანზორის ერთ-ერთი გამორჩეული თვისებაა). ერთია, იყო წარმატებული, ეს მნიშვნელოვანია, მაგრამ მეორეა, რა გააკეთე შენ იმისთვის, რომ სხვასაც მიეღწია წარმატებისთვის, რა სიკეთე მოუტანე საერთოდ ქვეყანას. დღეს საქართველოში ბევრი პრობლემაა - ხელოვნებაში, კულტურაში, სპორტში, ბიზნესსა თუ საზოგადოებრივი ცხოვრების თითქმის ყველა სფეროში, მაგრამ, ვფიქრობ, ყველაზე პრიორიტეტული (ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ ასე ჩავთვალეთ), ჩვენთვის განათლების და დასაქმების მიმართულებებია. ამ ქვეყანას თუ რამე უშველის, ეს განათლებული ადამიანები არიან, ყველა დანარჩენ პრობლემურ სფეროს კი რაც შეიძლება მეტი დასაქმებული ადამიანი თუ გადაარჩენს. თუკი მოსახლეობა გადამხდელუნარიანი იქნება, შესაბამისად ხელოვნება და კულტურაც განვითარდება.

ამიტომ ჩვენ აქტიურად ვართ ჩაბმული ამ მიმართულებებით, თუმცა, სხვა მიმართულებებსაც ვუჭერთ მხარს შეძლებისდაგვარად. განათლების მიმართულებით წარმატებულ მოსწავლეებს და სტუდენტებს ვეხმარებით, შემდგომში ამ თვალსაზრისით კიდევ უფრო გააქტიურდება ჩვენი პოზიციები. რაც შეეხება დასაქმების მიმართულებას, არსებობს ასეთი საერთაშორისო ორგანიზაცია WORLD VISION, რომელიც სხვადასხვა ქვეყნებში მოღვაწეობდა, მათ შორის საქართველოშიც, რომელსაც აფინანსებდა ევრობანკი. ჩვენთან 3-წლიანი პროექტი ჰქონდათ, ეს იყო ახალგაზრდების და სოციალურად დაუცველი ადამიანებისმხარდაჭერის და მათი ბიზნესპროცესებში ჩართვა-დასაქმების პროექტი. ამ პროექტმა დაახლოებით 400-მდე ადამიანი დაასაქმა და 50-ზე მეტი ახალი მეწარმის ჩამოყალიბებას შეუწყო ხელი. პროექტი 2007 წლის ბოლოს წყდებოდა და საჭირო იყო უცხოურ ორგანიზაციას ქართული კომპანია ჩანაცვლებოდა. ჩვენ სიამოვნებით დავუჭირეთ ამას მხარი. ჯერჯერობით სამი ცენტრია, თელავში, ქუთაისსა და ბათუმში, მაგრამ შემდგომში ამ ქსელის მთელი საქართველოს მასშტაბით გაფართოებას ვაპირებთ. აღნიშნულ ცენტრებში საწყის ეტაპზე ტრეინინგები ტარდება დამწყები მეწარმეებისთვის, შემდგომში კი ხდება მათი ბიზნესის ხელშეწყობა. მოგეხსენებათ, დამწყები ბიზნესმენისთვის საკმაოდ რთულია კრედიტების მოძიება, ამიტომ ჩვენ ვუდგებით გარანტად, რომ მათ მოიძიონ კრედიტები და შემდგომში პროცენტსაც ვუფინანსებთ, რათა ბიზნესის საწყისი პერიოდი მათთვის არ იყოს მძიმე. ვფიქრობ, ეს მომავალშიც საკმაოდ წარმატებული პროექტი იქნება და ბევრ დამწყებ ბიზნესმენს გაუხსნის გზას, რაც თავის მხრივ ახალი სამუშაო ადგილების შექმნის წინაპირობაა. ამაზე არანაირი სარეკლამო კამპანიის წარმოება არ არის საჭირო, უბრალოდ, ადამიანი მიდის შესაბამის ცენტრში და აკეთებს განაცხადს ბიზნესის დაწყების სურვილის შესახებ. იქ მას აცნობენ მოქმედების გარკვეულ წესებს. მთავარი ამ საქმეში მონდომონდომება და საქმის კეთების სურვილია. ადრე დაწესებული იყო ასაკობრივი ცენზი, მაგრამ ჩვენ ეს ცენზი მოვხსენით და ახლა 80 წლის მოხუცსაც შეუძლია მივიდეს, ვფიქრობთ, საქმის კეთება გვიანი არასოდეს არ არის...

რაც შეეხება ზოგადად მარკეტინგს, თუ ჩვენ რეკლამა გვჭირდება, ვყიდულობთ მას რადიოში, ტელევიზიასა თუ გაზეთში, ეს ცალკე მიმართულებაა, მაგრამ როცა სოციალურ ვალდებულებებზე მიდის ლაპარაკი, ვფიქრობ, ამას დიდი რეკლამირება არ სჭირდება. აქ მთავარია შედეგზე ვიყოთ ორიენტირებულნი. ქველმოქმედებას არ უყვარს რეკლამა. არის პროექტები, რომლებსაც ჩვენ არასოდეს არ დავაფინანსებთ. მაგალითად, სერიალები, ან თუნდაც „ჯეობარის“ მსგავსი პროექტები, თუმცა, კიდევ გიმეორებთ, არ ვარ არცერთის რადიკალური მოწინააღმდეგე. უბრალოდ ვთვლი, რომ ეს შეიძლება სასარგებლო არ იყოს საზოგადოებისთვის, რადგან გაცილებით საჭირო საქმის კეთება შეიძლება.

ქართული კანონმდებლობა საკმაოდ ლიბერალულია

„მოდით დავყოთ - კანონმდებლობა და რეალობა. კანონმდებლობასთან მიმართებაში ვერავის დავეთანხმები იმაში, რომ ჩვენ არ გვაქვს ლიბერალური კანონმდებლობა. ვფიქრობ, პირიქით, თუმცა, დახვეწას ბევრი დეტალი საჭიროებს. თუ შევადარებთ ბევრ ქვეყანას, გნებავთ დასავლეთ და აღმოსავლეთ ევროპის თუ ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებს, მათთან შედარებით, გაცილებით ლიბერალური საგადასახადო კანონმდებლობა გვაქვს. თუმცა, სახელმწიფო მოხელეების მხრიდან თავიანთი უფლებამოსილებების გადაჭარბების შედეგად შეიძლება ბიზნესს გარკვეული წნეხი ჰქონდეს. მაგრამ, იმედია, ეს თანდათანობით დაიხვეწება და დარეგულირდება. კანონმდებლობასთან მიმართებაში მე პრეტენზიები არ მაქვს, უფრო კანონის აღმსრულებლები სცოდავენ ხოლმე. ვფიქრობ, რა პრობლემაც ჩვენ გვაქვს ბიზნესში, კვალიფიციურ კადრებს ვგულისხმობ, იგივე პრობლემა დგას სახელმწიფო სტრუქტურებშიც - დაუდევრობა, თანამდებობრივი გულგრილობა, კვალიფიკაციის პრობლემა და ა.შ.

რაც შეეხება სახელმწიფოსა და ბიზნესის ურთიერთობას, ვფიქრობ, ნორმალური ხელისუფლება ნებისმიერ ქვეყანაში ვალდებულია აქტიურად დაუჭიროს მხარი ბიზნესს, რადგან ბიზნესი არის ის ხერხემალი, რომელმაც უნდა გადაარჩინოს ქვეყანა, შექმნას ახალი სამუშაო ადგილები, ინოვაციური ინფრასტრუქტურა, შეავსოს ბიუჯეტი, შემოიტანოს ახალი ტექნოლოგიები და ა.შ. ამიტომ, ადრე თუ იყო „პოლიტიკური ეკონომიკა“, დღეს უკვე „ეკონომიკური პოლიტიკაა“, მსოფლიოს წამყვანი სახელმწიფოების პოლიტიკა მიმართულია იქეთკენ, რომ მხარი დაუჭირონ საკუთარ მსხვილ კომპანიებს. ავიღოთ ამერიკა, იგი თავის კომპანიებს კბილებით იცავს ნებისმიერ ქვეყანაში, ასევეა ევროპულ ქვეყნებში. ამიტომ, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფო აქტიურად უჭერდეს მხარს და ხელს უწყობდეს ბიზნესის განვითარებას, რადგანაც სწორედ ბიზნესია ქვეყანაში არსებული სხვა პრობლემების მოგვარების საფუძველი, იგივე სიღარიბის დაძლევის პრობლემაც სწორედ ბიზნესის განვითარებაზე გადის. რა თქმა უნდა, არსებობს პრობლემები ბიზნესისა და სახელმწიფოს ურთიერთობაში, მაგრამ არ შეიძლება ყველაფერი პესიმისტურ ნოტაზე გადავაწყოთ და ვთქვათ, რომ ყველა გვებრძვის“.

ფასების ზრდაზე ნაკლებმგრძნობიარენი ვართ

„ნავთობზე ფასების ზრდა გარკვეულწილად აისახება ყველა ბიზნესზე, მათ შორის ჩვენზეც, მითუმეტეს, რომ ფასებმა მოიმატა მეტალზეც. მოგეხსენებათ, გაზქურები ძირითადად მეტალისგან მზადდება და მეტალზე ფასების ზრდა ჯაჭვური რეაქციით იწვევს პროდუქციაზე ფასების ზრდასაც. იგივე ნავთობზე ფასის მომატება აისახება პლასტმასზე ფასის ზრდაში, რაც სარეცხი მანქანებისა და ტელევიზორების ფასებზე პირდაპირ აისახება. ძვირდება ტრანსპორტირებაც. მაგრამ, ეს ყველაფერი რადიკალურ ცვლილებას ჩვენი პროდუქციის ფასებში არ იწვევს, ისეთი მგრძნობიარენი არ ვართ, როგორც სხვა მიმართულებები. წელს მხოლოდ „ბოშის“ შემთხვევაში მოხდა ფასების აწევა, შარშან „სამსუნგმა“ წამოწია ფასები გარკვეულ პოზიციებზე. ვცდილობთ მასშტაბებზე გასვლის გზით მივაღწიოთ ფასების შენარჩუნებას. გაყიდვების მოცულობის ზრდა იწვევს თვითღირებულების შემცირებას და მწარმოებლებსაც როცა ვუმტკიცებთ, თუ რატომ არ უნდა წამოწიონ ფასი, ანუ თუ დავარწმუნებთ, რომ შეგვიძლია გაცილებით მეტი რაოდენობის გაყიდვა, პრობლემა იხსნება. პროდუქციის თვითღირებულების შემცირების ერთ-ერთი გზა არის მასშტაბზე გასვლა და ჩვენი ტენდენციაც, თუ აკვირდებით, აქეთკენ მიდის.

რაც შეეხება ეროვნული ვალუტის გამყარებას, ეს ფაქტორი იმპორტს არ უშლის ხელს, უფრო ექსპორტს აზარალებს. ჩვენ კი ძირითადად იმპორტიორი ქვეყანა ვართ, თუმცა, გვირჩევნია, რომ ექსპორტირებულ პროდუქტებს დაეჭიროს მხარი და ამ მხრივ იმედი გვაქვს, რომ ჩვენ წვლილს შევიტანთ ამ საქმეში“.

ეკონომიკის განვითარება მაღალ საბაჟო ტარიფებს არ ნიშნავს

„ვერ დავეთანხმები იმ ექსპერტთა შეფასებას, რომლებიც ექსპორტის გადამეტებულ წნეხზე საუბრობენ. ტარიფების ზრდის ხარჯზე არ უნდა დავიცვათ ეროვნული ეკონომიკა. შეიძლება ბევრ პროდუქტში, რაშიც ჩვენ პერსპექტივა გვაქვს, აგრარულ სექტორში მაგალითად, გარკვეულწილად იყოს ბაზარი დაცული. მაგრამ იმ პროდუქტებში, რაშიც ჩვენ არა გვაქვს პერსპექტივა და ტრადიცია, მაგალითად, მანქანათმშენებლობაში (კი, გვქონდა ქარხანა ქუთაისში), დიდი პერსპექტივა, რომ ვთქვათ „მერსედესმა“ გახსნას ქარხანა, ან რომელიმე ახალმა მწარმოებელმა, ამის ნაკლები ალბათობაა. ჩვენ ევროკავშირის მხარდაჭერის პროგრამით ვსარგებლობთ, თუ არ ვცდები, დაახლოებით 7200 პროდუქტზე შეღავათიანი პირობებია ექსპორტისთვის. ასე რომ, ბევრი მწარმოებელი დაინტერესდება საქართველოში რაღაც პროდუქტის შექმნით და მათი ევროპაში ექსპორტირებით. მაგრამ იმისათვის, რომ ეს მოხდეს, ადგილზე უნდა მოძლიერდეს ქართული კომპანიები, მოამზადონ ახალი ბიზნესგეგმები და მოიზიდონ ახალი ინვესტორები და რესურსები“.

ადამიანმა ჯერ საქართველოში უნდა ისწავლოს!

„თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის შემოღებას დადებითად ვუყურებ. თავის დროზე, როცა ეს საკითხი ბათუმთან იყო დაკავშირებული, იქ გარკვეული პოლიტიკური რისკები იყო, მაგრამ ეკონომიკური თვალსაზრისით (მე ამ თემის პოლიტიკურ რისკებს ვერ შევაფასებ, თუმცა, დღეს ასეთ რამეს ვერ ვხედავ), ვფიქრობ, ხელი უნდა შეეწყოს თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის შემოღებას საქართველოში. თუმცა, იმის მოლოდინი, რომ ასეთი ზონის გახსნით რაღაც სასწაულს მოვახდენთ, ცხადია, არ არის. ჩვენ არ უნდა გვქონდეს გადაჭარბებული მოლოდინი, ეს მუდმივი პროცესია და არა ერთჯერადი აქტი, რომელიც სასწაულებრივად ააღორძინებს ქვეყანას. ჩვენ უნდა ვისწავლოთ და ვიშრომოთ უკეთესად და სასურველ შედეგებსაც მივაღწევთ. კვალიფიკაციის პრობლემა რეალურად დგას ქვეყანაში, საკმაოდ დიდი არმიაა უმუშევრების და საკმაოდ დიდი მოთხოვნაა კვალიფიკაციურ კადრებზე. აქედან გამომდინარე, ჩვენი მთავარი პრობლემაა, მოხდეს ამ პროცესის დაბალანსება, ამას კი ბიზნესმაც უნდა დაუჭიროს მხარი და სახელმწიფომაც. დღეს თუ გადავხედავთ ბიზნეს-სკოლებს, ბევრ მათგანში კურსდამთავრებულთა 99%25-მდე საქმდება. ის ერთი პროცენტიც სამუშაოდან სხვა სამუშაოზე გადასვლის პროცესშია, ანუ 100%25-იანი დასაქმება ხდება. ეს კი ნიშნავს, რომ ბიზნესიდან მაღალი მოთხოვნის გამო ბიზნეს-სკოლები საკმარისი არ არის. ამიტომ, ვფიქრობ, ასეთ სკოლებს მაქსიმალური მხარდაჭერა სჭირდებათ. ჩვენ ჩვენი მხრიდან ყოველთვის დავუჭერთ მხარს წარმატებულ სტუდენტებს და საერთოდ, მთლიანი ბიზნეს-სექტორი დაუჭერს მათ მხარს, თუმცა, არ იქნება ცუდი, თუ სახელმწიფოც გააკეთებს ამას. უცხოეთში სტუდენტების გაგზავნას მე არ ვემხრობი, რადგან ვფიქრობ, რომ ჯერ საქართველოში უნდა მიაღწიოს წარმატებას ადამიანმა, ისწავლოს აქ, დაიწყოს მუშაობა და თუ სამუშაოს შესაბამისად აუცილებელი გახდება მისი კვალიფიკაციის ამაღლება, მხოლოდ ამ შემთხვევაში გაიგზავნოს უცხოეთში. არ მიმაჩნია სწორად, როცა სკოლის დამთავრებისთანავე მიდიან სასწავლებლად უცხოეთში, ეს ხალხი ფაქტობრივად იკარგება ჩვენთვის, რადგან მათი საკმაოდ დიდი ნაწილი უკან აღარ ბრუნდება. ყველანაირად დავეხმარები, ქართველმა ახალგაზრდებმა აქ მიიღონ კვალიფიციური განათლება, რისი საშუალებაც დღეს საქართველოში ნამდვილად არის“.

ამბიციად ქცეული ჰობი

„ჩვენი ჰობია (ამისთვის სუბსიდირებამაც რომ მოგვიწიოს), საქართველოში შევქმნათ წარმოება ელექტროტექნიკის მიმართულებით. თუმცა, ეს საკმაოდ რთული საქმე იქნება და მხოლოდ იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, თუკი მეზობელ ქვეყნებში (ბუნებრივია, კავკასიის რეგიონი არ იქნება საკმარისი), მოხდება ჩვენი პროდუქციის ექსპორტი. ქართული ბაზრისთვის შეუძლებელი იქნება ამის გაკეთება, თუ არ ჩავთვლით მცირე საყოფაცხოვრებო ნივთებს. მაგრამ საქართველოში შევქმნათ ელექტროტექნიკის წარმოება - ეს ჩვენი ამბიცია და ჩვენი ჰობია, რომელსაც უახლოეს 2010-2011 წლებში აუცილებლად შევასხამთ ფრთებს. შესაძლოა, ეს რომელიმე სხვა ბიზნესთან ერთად, ან თუნდაც დამოუკიდებლად, ჩვენი ძალებით მოხდეს!

ილნარ გორელიშვილი

ცვლილებები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსში
სასამართლოში სარჩელის (განცხადების) აღძვრისა და
საქმის წარმოების სხვა პროცედურებთან დაკავშირებით

გიორგი გვენეტაძე
ადვოკატი, დამოუკიდებელი ექსპერტი

საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, ყველას აქვს უფლება თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. აღნიშნული უფლება განმტკიცებულია აგრეთვე საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილით, რომლის თანახმად, ყოველი პირისათვის უზრუნველყოფილია უფლების (კანონიერი ინტერესის) სასამართლო წესით დაცვა. ასეთი უფლება იურიდიული პირებისთვის ასევე გარანტირებულია საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 79-ე მუხლის პირველი ნაწილით.

აღნიშნული ზოგადი ხასიათის უფლება დეტალურადაა გაწერილი სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის შესაბამისი ნორმებით და ამ ნორმათა ზუსტი დაცვა, შესაბამისი საპროცესო დოკუმენტების (სარჩელის, შესაგებლის) სრულყოფილად მომზადება მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს საქმის შემდგომ წარმატებულ მსვლელობას.

ამავე კოდექსის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, განცხადების მიღებასა და საქმის განხილვაზე უარის თქმა სასამართლოს შეუძლია მხოლოდ ამ კოდექსით დადგენილი საფუძვლებით და წესით.

როგორც ამ ნორმითაც ჩანს, სასამართლოსთვის მიმართვისა და საქმის განხილვის უფლება არ არის აბსოლუტური ხასიათის და მის განსახორციელებლად კანონმდებლობით დადგენილია სხვადასხვა საპროცესო და მატერიალური ნორმები, წესები, რომელთა შესაბამისად, ცალკეულ შემთხვევებში, გარკვეული პირობების არსებობისას, სასამართლო მიიღებს გადაწყვეტილებას სარჩელის მიღებაზე უარის თქმის, განუხილველად დატოვების, საქმის წარმოების შეწყვეტის შესახებ და სხვა.

ასეთი ნორმებია, მაგალითად, სარჩელის (განცხადების) წარდგენის ფორმის, ხანდაზმულობის ვადის, სახელმწიფო ბაჟის ოდენობის, სარჩელის (განცხადების) ფორმის, მისი აუცილებელი რეკვიზიტების განმსაზღვრელი საპროცესო ნორმები და ა.შ.

ამ ნორმათა მიზანია განხორციელდეს სწრაფი და ეფექტური მართლმსაჯულება. დაცული იქნეს მოწინააღმდეგე მხარის კანონიერი ინტერესები, თავიდან იქნეს აცილებული საქმის გადაწყვეტის დაუსაბუთებლად გაჭიანურება, საქმეთა განხილვის დუბლირება, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულებისათვის ხელის შეშლა, საქმის განხილვასთან დაკავშირებული უსაფუძვლო ხარჯები, მხარეთა, სასამართლოს და მისი აპარატის მოხელეთა უსაფუძვლო მოცდენა და ა.შ.

აღსანიშნავია, რომ ბოლო დრომდე, სხვადასხვა ობიექტური თუ სუბიექტური მიზეზის გამო, ბევრი მოსარჩელე (იურიდიული, თუ ფიზიკური პირი) ცდილობს კვალიფიციური იურისტის დახმარების გარეშე, თავად შეადგინოს ესა თუ ის საპროცესო დოკუმენტი და წარადგინოს იგი სასამართლოში დავის დასაწყებად. ასეთი მცდელობა, როგორც წესი, წარუმატებელია და რაც ყველაზე დასანანია, დიდი ალბათობით მოსაგები საქმე სარჩელის აღძვრის სტადიაზევე ფერხდება ან უკეთეს შემთხვევაში არ მიდის არსებითი გადაწყვეტილების გამოტანამდე. ბუნებრივია, ასეთი შედეგი გაუმართლებელ მატერიალურ დანახარჯებს, ფსიქოლოგიურ სტრესს და სხვა ნეგატიურ შედეგებს იწვევს.

ამ თვალსაზრისით, ძალზე მნიშვნელოვანია საქართველოს პარლამენტის 2007 წლის 28 დეკემბრის კანონით სამოქალაქო საპროცესო კოდექსში განხორციელებული ცვლილებები, რამაც მრავალი სიახლე შემოიტანა და საკმაოდ დახვეწა სასამართლოსთვის მიმართვისა და მხარეთა პასუხისმგებლობის მანამდე არსებული სამართლებრივი პროცედურები.

განსხვავებით ადრე არსებული წესისგან, როცა ნებისმიერ პირს შეეძლო თუნდაც ხელნაწერი ფორმით და თავისუფალი თხრობით გადმოეცა სარჩელსა თუ განცხადებაში თავისი მოთხოვნები, აღნიშნული ცვლილებების შემდეგ დადგინდა უფრო მკაცრი კრიტერიუმები, რომელსაც უნდა პასუხობდეს სარჩელი, წინააღმდეგ შემთხვევაში შესაძლოა მივიღოთ დასაბუთებული უარი სარჩელის განხილვაზე.

კერძოდ, სსსკ-ის 177-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოქმედი რედაქციის თანახმად, სარჩელი (განცხადება) შედგენილი უნდა იყოს წერილობითი ფორმით, როგორც წესი, ნაბეჭდი სახით და უნდა პასუხობდეს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ დამტკიცებული ფორმის ნიმუშს.

ამრიგად, საქმიანი წრეების წარმომადგენლებმა თუ ჩვეულებრივმა მოქალაქეებმა, რომლებსაც სურთ სასამართლოში საქმის წარმოების დაწყება (ან სააპელაციო და საკასაციო საჩივრის წარდგენა) სავალდებულო წესით უნდა იხელმძღვანელონ დამტკიცებული ფორმების ნიმუშებით.

აღნიშნული ნიმუშები შესაძლოა ამ ეტაპზე შორსაა სრულყოფილებისგან, მაგრამ მათში მეტ-ნაკლებად ამომწურავადაა მითითებული ყველა ის რეკვიზიტი, თუ სარჩელის (განცხადების) ელემენტი, რომელიც აუცილებელია საქმის სწრაფი და სრულყოფილი წარმოებისათვის.

შენიშვნა: საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ დამტკიცებული სარჩელის, სააპელაციო და საკასაციო საჩივრების, აგრეთვე სხვა საპროცესო დოკუმენტების ფორმები ყველასათვის ხელმისაწვდომია და განთავსებულია დასახელებული საბჭოს და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ვებგვერდებზე.

სიახლეა ისიც, რომ ამ ნორმების დაცვის კონტროლი პირველ ეტაპზე ეკისრება სასამართლოს კანცელარიის მუშაკს, რომელსაც მიენიჭა არა მარტო ტექნიკური, არამედ წმინდა პროცესუალური სტატუსი. მას დაეკისრა ვალდებულება სარჩელის (განცხადების) მოსამართლესთან წარდგენამდე შეასრულოს გარკვეული კონტროლის ფუნქცია. სახელდობრ: სსსკ-ის 183-ე მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილების მიხედვით, სარჩელის სასამართლოში შეტანისას სასამართლოს კანცელარია ამოწმებს სარჩელის (განცხადების) ფორმალურ (და არა შინაარსობრივ) მხარეს და ფორმალური უზუსტობის აღმოჩენის შემთხვევაში მოსარჩელეს ან მის წარმომადგენელს მიუთითებს უზუსტობის აღმოფხვრის შესახებ (გარდა იმ შემთხვევისა, როცა სარჩელი ან სხვა დოკუმენტი წარდგენილია ფოსტის საშუალებით).

სარჩელის (განცხადების) ფორმალური მხარის შემოწმებისას კანცელარიის მუშაკი აკონტროლებს ერთვის თუ არა სარჩელს სახელმწიფო ბაჟის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტი, ხოლო თუ ასეთი დოკუმენტი არ ერთვის, შუამდგომლობების გრაფაში მითითებულია თუ არა შუამდგომლობა სახელმწიფო ბაჟის გადახდისაგან გათავისუფლების, მისი გადახდის გადავადების ან შემცირების შესახებ. ერთვის თუ არა სარჩელს თანდართული დოკუმენტების ნუსხაში მითითებული ყველა დოკუმენტი, არის თუ არა სარჩელი ხელმოწერილი ან თუ სარჩელი შეაქვს წარმომადგენელს, ერთვის თუ არა სარჩელს წარმომადგენლობის უფლებამოსილების დამადასტურებელი დოკუმენტი და ა.შ. რაიმე ხარვეზის აღმოჩენის შემთხვევაში წარმომდგენს ეძლევა შესაბამისი შენიშვნა და წინადადება მისი აღმოფხვრის შესახებ.

ზემოაღნიშნული საპროცესო დოკუმენტების ნიმუშებით განსაზღვრული ფორმის დაუცველობა, მასში არსებული სავალდებულო რეკვიზიტების უგულებელყოფა ან არასრულყოფილად შევსება გამოიწვევს პირველ ეტაპზე მოსამართლის მიერ განჩინების გამოტანას ხარვეზის შესახებ, ხოლო ამ განჩინებით დადგენილ ვადაში ხარვეზის გამოუსწორებლობა სსსკ-ის 185-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, გამოიწვევს განჩინებას სარჩელის მიღებაზე უარის თქმის შესახებ. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად კი, თუკი არ არის მითითებული მოსარჩელის მისამართი, გამოტანილი იქნება განჩინება სარჩელის განუხილველად დატოვების შესახებ.

ამ კონტექსტში ასევე ძალზე მნიშვნელოვანი სიახლეა მოპასუხის პასუხისმგებლობის გაზრდა შესაგებლის სავალდებულო წარმოდგენასთან მიმართებით. ცვლილებამდე არსებული რედაქციითაც საპროცესო კოდექსი ითვალისწინებდა მოპასუხის ვალდებულებას წარედგინა შესაგებელი და თავისი პოზიცია გამოეხატა სარჩელთან დაკავშირებით. თუმცა, ამ ვალდებულების შეუსრულებლობა მოპასუხისთვის არ იწვევდა რაიმე პირდაპირ სამართლებრივ შედეგს.

განსახილველი ცვლილებების შემდეგ კი დადგენილი ფორმით შესაგებლის და შესაბამისი მტკიცებულებების წარმოუდგენლობა იწვევს მოპასუხის საწინააღმდეგო პირდაპირ სამართლებრივ შედეგს - დაუსწრებელ გადაწყვეტილებას.

სსსკ-ის 201-ე მუხლის მოქმედი რედაქციის თანახმად, საქმის მომზადების მიზნით მოსამართლე უგზავნის მოპასუხეს სარჩელის (განცხადების) და თანდართული დოკუმენტების ასლებს და დაუნიშნავს მოპასუხეს ვადას იმისათვის, რომ მან წერილობით შეადგინოს თავისი პასუხი (შესაგებელი) სარჩელსა და მასში დასმულ საკითხებზე და წარადგინოს აღნიშნული შესაგებელი სასამართლოს დანიშნულ ვადაში. შესაგებლის წარმოდგენის ვადა ჩვეულებრივ არ უნდა აღემატებოდეს 14 დღეს, ხოლო რთული კატეგორიის საქმეებზე 21 დღეს. ამავე გზავნილით, მოპასუხე ფრთხილდება შესაგებლის წარუდგენლობის შესაძლო შედეგების შესახებ.

ისევე როგორც სარჩელის შემთხვევაში, შესაგებელიც უნდა პასუხობდეს კოდექსით დადგენილ მკაცრ მოთხოვნებს. მასში სრულყოფილად და თანმიმდევრობით უნდა აისახოს მოპასუხის მოსაზრებები სარჩელში მითითებულ თითოეულ ფაქტობრივ გარემოებასა და მტკიცებულებასთან დაკავშირებით. თუ მოპასუხე არ ეთანხმება სარჩელში მოყვანილ რომელიმე გარემოებას, იგი ვალდებულია მიუთითოს ამის მიზეზი და დაასაბუთოს შესაბამისი არგუმენტაციით.

მნიშვნელოვანია ისიც, რომ მოპასუხემ შესაგებელს (პასუხს) უნდა დაურთოს ყველა მტკიცებულება ან მიუთითოს, რომ შესაგებელთან ერთად მტკიცებულებათა წარდგენა არ შეუძლია რაიმე საპატიო მიზეზით. წინააღმდეგ შემთხევვაში, მოპასუხეს ერთმევა უფლება შემდგომში წარადგინოს ეს მტკიცებულებები.

მოპასუხესთან მიმართებაში კიდევ ერთხელ განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს ის გარემოება, რომ სასამართლოს მიერ განსაზღვრულ ვადაში შესაგებლის არასაპატიო მიზეზით წარუდგენლობის შემთხვევაში, მოსამართლეს სსსკ-ის 201-ე მუხლის მე-7 ნაწილის საფუძველზე გამოაქვს დაუსწრებელი გადაწყვეტილება.

აღნიშნულს აწესრიგებს სსსკის 232¹ მუხლი, რომლის თანახმად, მოპასუხის მიერ დადგენილ ვადაში პასუხის (შესაგებლის) წარმოუდგენლობისას, თუ ეს გამოწვეულია არასაპატიო მიზეზით, მოსამართლეს ზეპირი მოსმენის გარეშე გამოაქვს დაუსწრებელი გადაწყვეტილება. ამასთანავე, მოსამართლე დააკმაყოფილებს სარჩელს, თუ სარჩელში მითითებული გარემოებები იურიდიულად ამართლებს სასარჩელო მოთხოვნას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სასამართლო ნიშნავს მთავარ სხდომას. სხდომის ჩატარების შემთხვევაში მოპასუხისაგან მტკიცებულებების მიღება არ ხდება და სასამართლო მოისმენს მოპასუხის მხოლოდ სამართლებრივ მოსაზრებებს სასარჩელო მოთხოვნასთან დაკავშირებით.

მაგალითად, შპს „იბერიამ“ კანონით დადგენილი წესით აღძრა სარჩელი მოპასუხე შპს „საქართველოს“ წინააღმდეგ და მოითხოვა ამ უკანასკნელს დაეკისროს მის სასარგებლოდ 100 000 ლარის გადახდა მიწოდებული პროდუქციის ღირებულების ანაზღაურების სახით. ამასთან, შპს „იბერია“ სარჩელში ვერ ასაბუთებს შპს „საქართველოს“ მხრივ ამ ვალდებულების არსებობას. ვინაიდან სარჩელი აკმაყოფილებდა საპროცესო კოდექსით დადგენილ ყველა ფორმალურ მოთხოვნას, სასამართლომ წარმოებაში მიიღო იგი, გადაუგზავნა მოპასუხეს და დაუნიშნა მას 10 დღის ვადა შესაგებლის წარმოსადგენად.

შპს „საქართველოს“ ხელმძღვანელობა გაეცნო სარჩელს, მიიჩნია იგი უსაფუძვლოდ და იმის გათვალისწინებით, რომ რეალურად მას არავითარი ვალდებულება მოსარჩელის მიმართ არ გააჩნდა, არ წარადგინა შესაგებელი სასამართლოში. მოპასუხემ ივარაუდა, რომ სასამართლოს მთავარ სხდომაზე ზეპირად განმარტავდა საქმის რეალურ მდგომარეობას და წარადგენდა სარჩელის უსაფუძვლობის დამადასტურებელ უტყუარ მტკიცებულებებს. შედეგად მოსამართლემ ზეპირი მოსმენის გარეშე გამოიტანა დაუსწრებელი გადაწყვეტილება სსსკ-ის 201-ე მუხლის მე-7 ნაწილის და 2321 მუხლის საფუძველზე. ჩათვალა, რომ სარჩელში მითითებული გარემოებები იურიდიულად ამართლებდა შპს „იბერიას“ სასარჩელო მოთხოვნას და მოპასუხე შპს „საქართველოს“ მოსარჩელის სასარგებლოდ დააკისრა 100 000 ლარის გადახდა.

როგორც ვხედავთ, შესაგებლის დადგენილ ვადაში და ფორმით წარმოუდგენლობა მოპასუხისათვის, მისი რეალური პოზიციების მიუხედავად, იწვევს მძიმე სამართლებრივ შედეგებს.

სარჩელისა და შესაგებლის გარდა, ზემოთ განხილული აუცილებელი ფორმალური მოთხოვნები ასევე ვრცელდება სააპელაციო და საკასაციო საჩივრებთან მიმართებითაც და ამდენად, ვფიქრობთ, რომ განსახილველ ცვლილებათა დეტალური შესწავლა და ცალკეულ შემთხვევაში კვალიფიციური იურიდიული კონსულტაცია დაინტერესებული პირისათვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია.

სამართალწარმოებაში მონაწილე პირებმა (მხარეებმა, მოწმემ და ა.შ.) ასევე უნდა გაითვალისწინონ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი სიახლე, რომელიც უკავშირდება სასამართლოს მიერ გამოძახების და შეტყობინების გაგზავნის წესებს და სასამართლოს დავალებების შეუსრულებლობის სამართლებრივ შედეგებს. სსსკ-ის 73-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად მხარეები, მოწმეები, ექსპერტები, სპეციალისტები და თარჯიმნები შეიძლება დაიბარონ ტელეფონით, დეპეშით, ელექტრონური ფოსტით, ფაქსით ან სხვა ტექნიკური საშუალებით, რაზედაც დგება შესაბამისი აქტი.

სასამართლო თვითონ წყვეტს შეტყობინების რომელი ფორმა გამოიყენოს და არ არის ვალდებული დაიცვას რაიმე თანმიმდევრობა გამოძახების კანონიერ ფორმათა შერჩევისას. ამდენად, ტელეფონით გამოძახება უკვე ისეთივე იურიდიული ძალის მქონე და ლეგიტურია, როგორც სასამართლოს მიერ უწყებით პირის დაბარება, რაც აუცილებლად უნდა იქნეს გათვალისწინებული, რათა თავიდან ავიცილოთ გამოცხადებით გამოწვეული შესაძლო ნეგატიური შედეგები.

სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის განსახილველი ცვლილებების შედეგად ასევე განისაზღვრა პროცესის მონაწილეთა მატერიალური პასუხისმგებლობა (ჯარიმები) ამა თუ იმ საპროცესო ვალდებულების საპატიო მიზეზის გარეშე შეუსრულებლობისთვის. მაგალითად, მოქალაქის, საწარმოს, ორგანიზაციის ან დაწესებულების მიერ წერილობითი მტკიცებულების წარმოდგენის შესახებ მოთხოვნის არასაპატიო მიზეზით შეუსრულებლობა იწვევს დაჯარიმებას 150 ლარით, ხოლო განმეორებით წარუდგენლობის შემთხვევაში - პირველადი ჯარიმის სამმაგი ოდენობით.

2007 წლის 28 დეკემბრის ცვლილებებზე საუბრისას ცალკე უნდა აღინიშნოს სსსკ-ის მე-16 მუხლის ახალი რედაქცია, რომლის შედეგად იურიდიული პირის და მისი ფილიალის ურთიერთმიმართების ზოგადი პრინციპისგან გარკვეულწილად განსხვავებული, თუმცა, პრაქტიკულად მოხერხებული რეჟიმი დადგინდა იმ დავების ტერიტორიული განსჯადობის განსაზღვრისათვის, რომელიც გამომდინარეობს იურიდიული პირის ფილიალის საქმიანობიდან.

მანამდე არსებული ნორმებით, საწარმოს ფილიალთან დაკავშირებული სარჩელი, როგორც წესი, წარდგენილი უნდა ყოფილიყო სასამართლოში არა ფილიალის, არამედ საწარმოს ადგილსამყოფლის მიხედვით. აღნიშნული მუხლის ახალი რედაქციით კი სარჩელი, რომელიც გამომდინარეობს იურიდიული პირის ფილიალის საქმიანობიდან, სასამართლოს წარედგინება მხოლოდ ფილიალის ადგილსამყოფლის მიხედვით, რაც უფრო მოსახერხებელს გახდის მოსარჩელისათვის საჭიროების შემთხვევაში დავის დაწყებას.

თუმცა, მოცემული ცვლილება არსებითად არ ცვლის მოპასუხის სამართლებრივ მდგომარეობას და ასეთ შემთხვევაშიც, ცხადია, მოპასუხედ რჩება იურიდიული პირი და არა მისი ფილიალი.

სულიკო ფუტკარაძე
ექსპერტი

ახალი საგადასახადო კოდექსი, წინამორბედთან შედარებით, მართლაც წინ გადადგმული ნაბიჯია: მნიშვნელოვნად შემცირდა გადასახადების რაოდენობა. საგადასახადო განაკვეთები, გადასახადების დაბეგვრის ობიექტი, დასაბეგრი ბაზა.... თუმცა, სამართლიანობა მოითხოვს და უნდა აღვნიშნოთ, რომ ძველი საგადასახადო კოდექსით გადამხდელის უფლებები უფრო დაცული იყო ბიუჯეტში ზედმეტად გადახდილი თანხების დაბრუნების, ან მათი გადასახადის სხვა ანგარიშზე გადატანის დროს. ამჟამად, ეს საკითხი კიდევ უფრო პრობლემურია და მის აღსრულებას ხშირად გადამხდელთა დიდი ბრძოლა და ძალისხმევა სჭირდება

პრობლემა უფრო გასაგები გახდება, თუ ერთმანეთს შევადარებთ ადრე და ამჟამად მოქმედ შესაბამის ნორმებს: ადრე, ბიუჯეტში ზედმეტად გადახდილი თანხების დაბრუნების, ან მათი გადასახადის სხვა ანგარიშზე გადატანის საკითხი 1997 წლის საგადასახადო კოდექსის 240-ე მუხლით რეგულირდებოდა და თავდაპირველი რედაქცია ასეთი იყო: „მუხლი 240. გადასახადის ზედმეტად გადახდილი თანხის დაბრუნება:

1. თუ გადასახადის გადახდილი თანხა აღემატება დარიცხულ თანხას, საგადასახადო ორგანო:

ა. ზედმეტად გადახდილ თანხას ჩათვლის გადასახადის გადამხდელის სხვა გადასახადების გადახდის ანგარიშში;

ბ. გადასახადის გადამხდელის თანხმობის შემთხვევაში დარჩენილ ნაწილს ჩათვლის მომავალი გადასახადების ვალდებულებათა ანგარიშში;

გ. უბრუნებს გადასახადის გადამხდელს დარჩენილ თანხას 20-დღიან ვადაში მისი წერილობითი განცხადების მიღების დღიდან, თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.

2. თუ გადასახადის გადამხდელის მიერ ზედმეტად გადახდილი თანხა ჩაითვლება სხვა გადასახადების ვალდებულებათა ანგარიშში, ცნობები აღნიშნული თანხის გამოყენების შესახებ უნდა აღინიშნოს შეტყობინებაში გადასახადის დარიცხული თანხის შესახებ.“

როგორც ვხედავთ, როცა გადასახადის რომელიმე სახეში გადახდილი თანხა დარიცხულ გადასახადის თანხაზე ზედმეტი აღმოჩნდებოდა, საგადასახადო ორგანო:

ა) ქვეპუნქტის თანახმად, ჩათვლიდა მას გადასახადის გადამხდელის სხვა გადასახადის ანგარიშში (რაზეც გადამხდელს გაეგზავნებოდა შეტყობინება და გადამხდელი ახდენდა შესაბამის საბუღალტრო ჩანაწერებს გადასახადის ერთ სახეში წარმოშობილ ზედმეტობის ხარჯზე სხვა გადასახადში არსებული საგადასახადო ვალდებულების დახურვის შესახებ);

ბ) ქვეპუნქტის მიხედვით კი თუ გადასახადის გადამხდელს აღარ დარჩებოდა საგადასახადო დავალიანება გადასახადის არც ერთ სახეში და მას კვლავ აღმოაჩნდებოდა გადასახადში ზედმეტად გადახდილი თანხა, დარჩენილ ზედმეტობას გადამხდელის თანხმობის შემთხვევაში, ჩაუთვლიდა მომავალ საგადასახადო ვალდებულებაში. მისი გადაფარვა მოხდებოდა მომდევნო პერიოდში გადამხდელის მიერ დეკლარირებული გადასახადებით;

გ) პუნქტის შესაბამისად კი თუ გადამხდელი არ დაეთანხმებოდა საგადასახადო ინსპექციას და იგი მოითხოვდა ზედმეტად გადახდილ თანხის უკან დაბრუნებას, საგადასახადო ინსპექცია ვალდებული იყო 20-დღიან ვადაში გადამხდელის წერილობითი მოთხოვნის მიღების დღიდან (თუ საგადასახადო კოდექსით სხვა რამ არ იყო გათვალისწინებული), ზედმეტად გადახდილი თანხა სრულად დაებრუნებინა გადამხდელისათვის.

გადამხდელის უფლებებისა და ინტერესების დაცვას უზრუნველყოფდა, თავის მხრივ, 1997 წლის სსკ-ის 252-ე მუხლის მეორე ნაწილიც:

„2. საგადასახადო კანონმდებლობის დარღვევით გადასახადის ზედმეტად გადახდევინების შემთხვევაში პროცენტი გადახდილ უნდა იქნეს გადასახადის გადამხდელისათვის ანაზღაურების შესახებ დეკლარაციის დადგენის მომენტიდან ნამეტი თანხის დაბრუნების მომენტამდე. იმ შემთხვევაში, თუ ნამეტი თანხა ჩაითვალა, ანაზღაურებად ჩაითვლება იმ გადასახადის გადახდის თარიღი, რომლისათვისაც მოხდა ჩათვლა. ამ მიზნით ანაზღაურება ჩაითვლება განხორციელებულად, თუმცა, გადასახადის გადამხდელი დაბრუნებულ თანხას მიიღებს შვიდი დღის განმავლობაში. გადასახდელი პროცენტი ყოველი კვარტალისათვის უთანაბრდება საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ სამთავრობო სესხისათვის დადგენილ განაკვეთს.“