ლევან ზუბალაშვილი დაიბადა 1851 (სხვა ვერსიით: 1852) წელს თბილისში. იზრდებოდა ქუთაისში პაპის თავ. მიხეილ თუმანიშვილის ოჯახში. აქვე მიიღო პირველდაწყებითი განათლება, 1866-1870 წლებში სწავლობდა ოდესის ავგუსტ კნერის კერძო კლასიკურ გიმნაზიაში. უმაღლესი სასწავლებელი დაამთავრა მოსკოვში.

ლევანს ახალგაზრდობიდანვე უყვარდა მოგზაურობა, დადიოდა ევროპის სხვადასხვა ქალაქში, განსაკუთრებით ხშირად იყო მოსკოვსა და სანკტ-პეტერბურგში. ბოლოს ძირითად საცხოვრებლად აირჩია მოსკოვი.

ცნობილია, რომ 1870-იანი წლებიდან კონსტანტინე ზუბალაშვილის ნავთობის მრეწველობა ბაქოში თანდათან ძლიერდებოდა და ფართომასშტაბიანი ხდებოდა არა მარტო ამიერკავკასიაში, არამედ მთელს რუსეთშიც. ამ დროისათვის ზუბალაშვილები მოსკოვში უკვე ცნობილი იყვნენ, როგორც მსხვილი ნავთობმრეწველები, რომლებსაც თავიანთი კომერციული საქმიანობით მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავათ რუსეთის სამრეწველო-სავაჭრო კომპანიებში. ბაქოს სათავო წარმოებას თავისი კანტორა ჰქონდა მოსკოვშიც. მას ხელმძღვანელობდა ლევან კონსტანტინეს ძე (როგორც ზუბალაშვილთა ქონების ერთ-ერთი მეპატრონე მემკვიდრე). ლევანი ამავე დროს იყო მოსკოვში სადაზღვევო საზოგადოების -„Якорь“ის დირექტორი. ამ საქმიანობამ იგი მალე დააკავშირა მოსკოვის ცნობილ მრეწველ-კომერსანტებს და საბოლოოდ აქცია მოსკოვის ერთ-ერთ წარჩინებულ მოქალაქედ, უმდიდრეს მრეწველად, სახელგანთქმულ კოლექციონერად და გამორჩეულ ქველმოქმედად. ლევანი გახლდათ მოსკოვის საპატიო მოქალაქე.

1881 წელს ლევან ზუბალაშვილმა ცოლად შეირთო იულია ლევანის ასული კატუარი (ფრანგული წარმოშობისა) მოსკოვის ცნობილი მრეწველის ქალიშვილი (იულიას მამა და ძმები მოსკოვში ფლობდნენ სავაჭრო სახლს„Катуар и синовья“). ლევანსა და იულიას შეეძინათ ორი შვილი: ალექსანდრე და მარია ელიზავეტა (ალექსანდრე მალე გარდაიცვალა, ქალიშვილის ბედი კი საბოლოოდ უცნობი დარჩა ნათესავებისათვის საქართველოში). მოგვიანებით, იულიას გარდაცვალების შემდეგ, ლევანი მეორედ დაქორწინდა ოლგა ივანეს ასულ ტრაპეზნიკოვაზე (რომლის მამა იყო შალის მრეწველობის კომერციის მრჩეველი, მდიდარი და საქმიანი პიროვნება), მაგრამ მათი ქორწინება დიდხანს არ გაგრძელებულა. 6 წლის შემდეგ, 1914 წლის 6 დეკემბერს გარდაიცვალა ლევან ზუბალაშვილი. დაკრძალეს მოსკოვში, სკორბიაშენსკის მონასტერში, ნოვოსლობოდსკოის ქუჩაზე (სამწუხაროდ, დღეისათვის ლევანის საფლავის შესახებ არავითარი ცნობა არ არსებობს, რადგან საბჭოთა ხელისუფლებამ იმ ადგილზე პარკი გააკეთა და საფლავებიც განადგურდა).

ლ. კ. ზუბალაშვილის გარდაცვალება უდიდესი დანაკლისი იყო ქართველი ხალხისათვის, ინტელიგენციისა თუ საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისათვის. იმ დღეებში უამრავი სამგლოვიარო განცხადება გამოქვეყნდა ქართულ პრესაშიც. ერთხელ კიდევ აღინიშნა მადლიერებით სახელოვანი მამულიშვილის მოღვაწეობისა თუ გულუხვი ქველმოქმედების შესახებ. პანაშვიდები გაიმართა სახალხო სახლში, ქალაქის ბავშვთა საავადმყოფოში, ქართველ კათოლიკეთა მიძინების ეკლესიაში და ა. შ. ამასთან დაკავშირებით წარმოვადგენთ მაშინდელი პრესის მასალებიდან მოკლე ამონარიდებს:

1.„ქალაქის საბჭომ... გამგეობის წინადადებით დაადგინა: 1) სამძიმარი გამოეცხადოს ოჯახის წევრებს...“ 2) ეთხოვოს მოსკოვის ქალაქის მოურავს ჩელნიკოვს დამარხვის დღეს იკისროს წარმომადგენლობა ტფილისის ქალაქის თვითმმართველობისა და განსვენებულის კუბო შეამკოს ვერცხლის გვირგვინით შემდეგი წარწერით:„ტფილისის საპატიო მოქალაქეს და უხვ ქველმოქმედს ლევან კონსტანტინეს ძე ზუბალაშვილს ქალაქ ტფილისისაგან“... 4) პანაშვიდები გადახდილ იქნას სახალხო სახლში, ბავშვთა საავადმყოფოში... 6) 9 დეკემბერს სახალხო სახლი დაკეტილ იქნას ნიშნად გლოვისა; 7) კავკასიის მომავალ საპოლიტეხნიკუმო ინსტიტუტში დაარსდეს 600 მანეთიანი სტიპენდია ლევან კონსტანტინეს ძის სახელზე; 8) განსვენებულის სურათი დაიკიდოს სახალხო სახლში...“ (სახ. ფურც., 1914, 10 დეკ.).

2. ქ.შ.წ.კ.გ. საზოგადოებამ საგანგებო კრებაზე დაადგინა: ... 3) გვირგვინის ნაცვლად წიგნები შეეწიროს სახალხო ბიბლიოთეკებს; 4) დააარსოს ტფილისის გუბერნიაში განსვენებულის სახელზე ერთი ბიბლიოთეკა და ერთი სკოლა; 5) დაჰკიდოს განსვენებულის სურათები წ.კ.გ. საზოგადოების კანცელარიაში და საზოგადოების ეროვნულ მუზეუმში“ (სახ. ფურც., 1914, 11 დეკ.).
3. „გუშინ, 10 დეკემბერს, ტფილისის ქალაქის თვითმმართველობის თაოსნობით ქართველ კათოლიკეთა მიძინების ეკლესიაში გადახდილ იქნა პანაშვიდი განსვ. ლ. კ. ზუბალაშვილის, ტფილისის საპატიო მოქალაქის სულის მოსახსენებლად... პანაშვიდი შეასრულა ქართველმა მღვდელმა ქართულ ენაზე, ქართულად გალობდა ქართული ხორო ფისგარმონიაზე. მაგიდის შავი წასაფარებელი ქართული ოქროს ასოებით იყო წაწერილი“... (სახ. ფურც., 1914, 11 დეკ.).
4..„... უზომოა ჩვენი მწუხარება, აუნაზღაურებელია დანაკლისი გამოჩენილ ქართველ ქველმოქმედისა, მეცენატის და კულტურულ საქმეთა დარაჯად მდგარ ლევან კონსტანტინეს ძე ზუბალაშვილის გარდაცვალების გამო“. ქართველი სტუდენტების დეპეშა ოდესიდან (სახ. ფურც., 1914, 21 დეკ.). (წარმოდგენილი საგაზეთო ინფორმაციები ვრცლად იხ. ანოტირებულ ბიბლიოგრაფიაში).

ლევანსა და ოლგას ჰყავდათ ერთი შვილი ლევან ლევანის ძე. ოლგა პირველ ხანებში, ანდერძის თანახმად, აგრძელებდა მეუღლის საქველმოქმედო საქმეებს, მაგრამ ოქტომ-

ბრის რევოლუციის შემდეგ ახალმა ხელისუფლებამ ზუბალაშვილებს მთელი ქონება ჩამოართვა და„ხალხის საკუთრებად“ გამოაცხადა. სამწუხაროდ, ოლგაც მალე (1918 წ.) გარდაიცვალა და იმხანად შექმნილი მძიმე პოლიტიკური ვითარების გამო თბილისელმა ნათესავებმა ვეღარაფერი გაიგეს ლევან კონსტანტინეს ძის მემკვიდრეების შემდგომი ცხოვრების შესახებ. სავარაუდოა, რომ მათ, როგორც ემიგრანტებმა, 1919 წელს უცხოეთს შეაფარეს თავი.

ლევან ზუბალაშვილი იყო განათლებული პიროვნება, ჭკვიანი მრეწველი, მეტად საქმიანი. ბაქოს ნავთობის სარეწებიდან მემკვიდრეობითი წილითა და საკუთარი კომერციით იგი გახდა დიდი კაპიტალის მფლობელი, მილიონერი კომერსანტი. ყოველივე ამის წყალობით ჰქონდა შესაძლებლობა ეცხოვრა სასახლეებში, დამტკბარიყო ხელოვნების ნიმუშებით და, რაც მთავარია, გამხდარიყო დიდი ქველმოქმედი არა მარტო საქართველოში, არამედ მოსკოვშიც, რუსეთშიც.

ლევანს მოსკოვში, კრემლის ახლოს, ჰქონდა დიდებული სასახლე შესანიშნავი ბაღით. ორსართულიანი შენობა ააგო ცნობილმა არქიტექტორმა ვიშნევსკიმ, ინტერიერზე ზრუნავდა თვით შეხტელი. ლევანმა თავისი უძვირფასესი კოლექცია მოათავსა ამ სახლის ვრცელ დარბაზებში, ანუ, თანამედროვეთა შეფასებით,„ალიბაბას ზღაპრულ გამოქვაბულში“. სახლის იატაკი დაფარული იყო ძველი აღმოსავლური ნოხებითა და ფარდაგებით, კედლები კი გობელენებით, რომელთა შორის ეკიდა XVIII საუკუნის იშვიათი ნივთები. დარბაზებში იდგა გადასადგმელი პატარა ფრანგული სავარძლები (სადაც შეიძლებოდა ადამიანი ნახევრად მიწოლილი მჯდარიყო).

გარდა ამისა, ლევანმა მოსკოვის ახლოს, სოფელ უსოვოში, სააგარაკოდ შეისყიდა საკმაოდ მოზრდილი ტერიტორია, რომელსაც შემოავლო დიდი გალავანი უზარმაზარი ალაყაფის კარებით. იქ ააშენა ორი ერთნაირი სახლი (სასახლე): ერთში თვითონ ცხოვრობდა, მეორე კი განკუთვნილი იყო სტუმრებისათვის.

XVIII საუკუნის ფრანგული სასახლეების სტილით ნაგები სააგარაკო სახლების კედლებიც დაფარული იყო ფრანგული

გობელენებითა და ცნობილი მხატვრების სურათებით. სახლების წინ იდგა მარმარილოს ქანდაკებები (იტალიელი ოსტატების ნამუშევრები), რომელთაგან ლევანს განსაკუთრებით მოსწონდა თურმე ერთ-ერთი სახლის აივანზე მდგარი ძაღლის მოზრდილი სტატუეტი.

აგარაკს იმთავითვე ეწოდებოდა„ზუბალოვო“. მას ამშვენებდა დიდი პარკი, ლამაზი ბაღი. იქვე იყო ორანჟერეა, სათბურები, სათამაშო მოედნები, ცხენების თავლა (მრავლად ჰყოლია სხვადასხვა ჯიშის ცხენი); ჰქონია ეტლების, კარეტების, კაბრიოლეტების ეკიპაჟების კოლექციაც, ცალ-ცალკე მოთავსებული სპეციალურ ფარდულებში (ეს იყო თურმე ლევანის განსაკუთრებული გატაცება).

სამწუხაროდ, ლევანის გარდაცვალების შემდეგ სხვაგვარად წარიმართა მოსკოვის სასახლისა და„ზუბალოვოს“ ბედი. საბჭოთა ხელისუფლებამ ჩამოართვა მეპატრონეს მოსკოვის სახლი (მოახდინა„ბურჟუის“ კონფისკაცია), ხოლო

“ზუბალოვოში“ I მსოფლიო ომის დროს ერთ სახლში განთავსებული იყო ჰოსპიტალი 1918 წლამდე. 1919 წლიდან აგარაკს გამოუჩნდნენ ახალი მფლობელები: ერთი სახლი დაიკავა სტალინის ოჯახმა, მეორე კი მიქოიანისამ (სხვა ცნობით, მიქოიანი და ვოროშილოვი ერთად ფლობდნენ სასახლესო).

სტალინის ქალიშვილის სვეტლანა ალილუევას მოგონების მიხედვით, სტალინის ოჯახი ამ აგარაკზე ცხოვრობდა 1952 წლამდე (თუმცა სტალინის მოთხოვნით შენობიდან თავიდანვე გაუტანიათ იქ არსებული მთელი სიმდიდრე), შემდეგ კი ზუბალაშვილების სასახლეები ქცეულა ძველი ბოლშევიკების საცხოვრებელ ბინად. თვითმხილველთა ინფორმაციით, სწრაფად იცვლებოდა მთელი„ზუბალოვო“: შენობები გადაღებეს, გადაჭრეს ხეები, დიდებულმა ეზო-გარემომ დაკარგა თავისი თავდაპირველი იერსახე, დაიტაცეს სასახლეების დგამ-ავეჯი, გაიფანტა სამზარეულოს მოწყობილობა, აღარ შემორჩა ძველი ხის საათი, ძვირფასი ჭაღი, ხატები, ფაიფურის ნივთები და სხვა ძვირფასეულობა, რომლებიც წარმოადგენდნენ ხელოვნების ნიმუშებს.

1941 წლისთვის თავდაპირველი„ზუბალოვო“ უკვე აღარ არსებობდა; განადგურებულ და იერშეცვლილ ადგილზე მნახველი ვეღარ ამოიცნობდა მშვენიერ სასახლეებსა და მის შემოგარენს. მოგვიანებით ერთხანს ერთ-ერთ სახლში, წარწერის მიხედვით, განთავსებული ყოფილა„ელექტრომექანიკური ინსტიტუტის სამეცნიერო-სამრეწველო საწარმოს სამმართველო“ (ვალ. უთურგაური).

ცნობილია, რომ XIX საუკუნის მეორე ნახევარში ვაჭრებისა და მრეწველებისათვის სოციალური სტატუსის დასამტკიცებლად აუცილებელ პირობად ითვლებოდა კოლექციონერობა და მეცენატობაც, რაც იმხანად ზოგს ბუნებრივად ახასიათებდა მისი სულიერი მოთხოვნილება იყო, ზოგიც ამას აკეთებდა აუცილებლობის გამო.

თავისი დროისათვის დიდად განათლებულ ლევანს ახალგაზრდობიდანვე უყვარდა მხატვრობა და ხელოვნების ნიმუშებს აგროვებდა არა სხვათა მიბაძვით, სხვათა საჩვენებლად, არამედ დიდი გატაცებითა და სიამოვნებით.

და აი, 1880-იანი წლებიდან ლევან ზუბალაშვილი რუსეთის ვაჭარ-შემგროვებელთა რიგებში შევიდა წმინდა კომერციული საქმიანობის გარდა თავისი უმდიდრესი კოლექციით, რომელიც, თანამედროვეთა შეფასებით, 1900-იანი წლების დამდეგისათვის მეტოქეობას უწევდა მოროზოვების, შჩუკინებისა და სხვათა სახელგანთქმულ კოლექციებს. ხელოვნების ამ უნიკალურმა ნიმუშებმა მოუპოვა ლევანს კიდევ უფრო მეტი სახელი და ავტორიტეტი მოსკოვის მაღალ საზოგადოებაში.

საგანგებოდ უნდა აღინიშნოს, რომ ლევანი ყოფილა არა უბრალო კოლექციონერ-შემგროვებელი, არამედ ხელოვნების მრავალფეროვანი დარგების კარგი მცოდნე და შესაბამისი ნიმუშების საუკეთესო შემფასებელიც. ამიტომაც მის კოლექციაში ინახებოდა, სპეციალისტთა აზრით, პირველხარისხოვანი ღირებულების შედევრები: ფერწერული ტილოები, ხატები, ფაიფურის ნივთები (ჭურჭელი), რომლებიც ამშვენებდნენ მეპატრონის დიდებულ სასახლეებს.

ლევანი თითქმის 30 წლის განმავლობაში სისტემატურად აგროვებდა დასავლეთ ევროპისა და რუსეთის ცნობილი მხატვრების ნამუშევრებს, რომელთა შორის იყო ფრანგი ჟან¢ლორენ მონეს ერთ-ერთი საოცარი შედევრი, რომელზედაც გამოსახულია ეკატერინა მურავიოვა და მისი შვილი ნიკიტა.

არანაკლებ მრავალფეროვანი და საინტერესო იყო ლევანის ხატების კოლექციაც. მისი ძირითადი ნაწილი განეკუთვნებოდა XV-XVI-XVII საუკუნეებს. უმრავლესობა ჩამოტანილი ჰქონია კვიპროსიდან. მთელს მოსკოვში იმდენად ცნობილი იყო ლევანის გატაცება ხატების შეგროვებით, რომ ვაჭრები და ხატების შემგროვებლები ოჯახში მიდიოდნენ ზუბალაშვილთან და მიჰქონდათ ახალ-ახალი ნიმუშები, ჯვრები და სხვა საეკლესიო ნივთები.

ლევანს ჰქონდა, აგრეთვე, ფაიფურის ნაწარმის კოლექციაც: უიშვიათესი ფინჯნები (ბერძენი ფილოსოფოსების პორტრეტებით მოხატული), სტატუეტები და ვაზები, გერმანული ფაიფურის ფიგურების უნიკალური კოლექცია, ფანტასტიკური დრაკონებით მოხატული ჩინური სტილის სერვისები (მეისონის ცნობილ ფაბრიკაში სპეციალური შეკვეთით შესრულებული).

რუსული წყაროების მიხედვით ჩანს, რომ ლევანმა თავისი განძეულობა უანდერძა მოსკოვის რუმიანცევის მუზეუმს, ოღონდ მთელი ეს ძვირფასეულობა უნდა მოეთავსებინათ ერთ ჭერქვეშ, მუზეუმის გვერდით მდებარე შენობაში. ამ სახლის შესაძენად ლევანს თავად გაუღია ნახევარი მილიონი მანეთი, მაგრამ პირველი მსოფლიო ომისა და შემდგომ ოქტომბრის რევლუციის გამო ვერ მოხერხდა ამ შენობის ქცევა მუზეუმის ნაწილად. ამიტომ საბოლოოდ, როცა, ანდერძის თანახმად, ლევანის მეუღლემ 1917 წელს ოჯახის მთელი კოლექციები გადასცა მოსკოვის რუმიანცევის მუზეუმს, აქედან ეს განძეულობა ასე გადანაწილდა: ხატები მოთავსდა მოსკოვის სახელმწიფო ისტორიულ მუზეუმში, იარაღის პალატაში (აქვეა კარეტების კოლექციაცო), მოსკოვის კრემლის მუზეუმსა და ვასილ ნეტარის ტაძარში; ფაიფურის კოლექციამ ბინა დაიდო კუსკოვოს მუზეუმში (სხვა ვერსიით, ლ. ზუბალაშვილის კუთვნილი ფაიფურის ამ უბრწყინვალესი ნიმუშების ბაზაზე შეიქმნა კუსკოვოს მუზეუმი), ხოლო ცნობილ მხატვართა ნამუშევრებმა შეავსეს პუშკინის სახელობის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი.

ლევან ზუბალაშვილი, თავისი მამისა და ძმების მსგავსად, აღიარებული იყო როგორც უდიდესი ქველმოქმედი არა მარტო საქართველოში, არამედ რუსეთშიც, განსაკუთრებით  მოსკოვში. მართალია, ლევანი ფიზიკურად არ ცხოვრობდა სამშობლოში, მაგრამ იგი ყოველთვის მონაწილეობდა ძმები ზუბალაშვილების სახელით გაღებულ შეწირულობებში, მეტიც: ძმების საქველმოქმედო საქმეების განცხადებაში ლევანი ყოველთვის პირველი სახელდებოდა, როგორც ოჯახის უფროსი შვილი. გარდა ამისა, ქართველი მოწინავე ინტელიგენციისათვის ლევანი გახლდათ ქართული მწიგნობრობის კარგი მცოდნე, საქართველოს საზოგადო საქმეების დიდი პასუხისმგებელი, საოცრად კეთილშობილი პიროვნება... ამიტომაც იყო, რომ თანამედროვენი მას ყოველთვის პატივისცემითა და მადლიერებით მოიხსენიებდნენ:„ლევან კონსტანტინეს ძე ძლიერ კაი ქართველია. ყოველს ჩვენს სიკეთეს დიდათ აფასებს. მთელი თავისი შეძლება საქართველოს საკუთრებად მიაჩნია. თვითონაც ასე ამბობს“ (ნიკოლოზ ზებედეს ძე ცხვედაძე). სამწუხაროდ, სამშობლოს გარეთ მცხოვრებმა ზუბალაშვილებმა პოლიტიკური ვითარების გამო ვერ მოახერხეს თავიანთი მატერიალური მემკვიდრეობა მთლიანად გადმოეცათ საქართველოსათვის, მიუხედავად მათი უდიდესი სურვილისა.

ლევან კონსტანტინეს ძე სისხლით, ხორცითა და სულით ნამდვილი ქართველი კათოლიკე ზუბალაშვილი გახლდათ. მათი გენისა და მამა-პაპათა ტრადიციების მიხედვით, სიკეთე, ქველმოქმედება არ განასხვავებს ეროვნებასა და სოციალურ მდგომარეობას. სახარებისეული შუქით გაბრწყინებულნი ცხოვრობდნენ ღვთიური კანონებით:„როცა სიკეთეს აკეთებ, ნუ გაახმაურებ. დაე, მარცხენა ხელმა შენმა არ იცოდეს, რას აკეთებს მარჯვენა, რომ სიკეთე შენი საიდუმლოდ დარჩეს“.

ლევან ზუბალაშვილის ცხოვრება-მოღვაწეობის ერთერთ საინტერესო ეპიზოდად უნდა ჩაითვალოს რუსეთში მცხოვრებ ქართველ ინტელიგენციასა და სტუდენტებთან მისი ახლო ურთიერთობა და ამ მიმართულებით გაწეული გულუხვი ქველმოქმედება.

ცნობილია, რომ XX საუკუნის დასაწყისში მოსკოვში თანდათან იზრდებოდა ქართველი ინტელიგენციის რიცხვი (ბევრი უმაღლესდამთავრებული სახელოვნად საქმიანობდა მეცნიერების, კულტურისა თუ მედიცინის სფეროში). გარდა ამისა, იქაურ უმაღლეს სასწავლებლებში საკმაოდ დიდი იყო ქართველ სტუდენტთა რაოდენობაც. ეროვნული ინტერესებიდან გამომდინარე, მოწინავე ინტელიგენციამ მიზანშეწონილად ჩათვალა, რომ მოსკოვში არსებული ქართველთა ცალკეული ჯგუფები, ორგანიზაციები გაერთიანებულიყო ერთ საზოგადოებად. ამ იდეის ძირითადი ავტორი გახლდათ ალექსანდრე სუმბათაშვილ-იუჟინი. მისივე წინადადებით, გადაწყდა„მოსკოვის ქართველთა საზოგადოების“ დაარსება. უცხოეთში ასეთი საზოგადოების შექმნა და შემდგომი საქმიანობა ბუნებრივად იყო დაკავშირებული დიდ თანხასთან, რისთვისაც, პირველ რიგში, თხოვნით მიმართეს ცნობილ ქართველ მრეწველსა და მეცენატს, მოსკოვში მცხოვრებ ლევან კონსტანტინეს ძე ზუბალაშვილს. ლევანი მოწონებითა და გულწრფელი სიხარულით შეხვდა ამ მეტად მნიშვნელოვანი ეროვნული საქმის წამოწყებას; საზოგადოებას იმთავითვე შესწირა 40.000 მანეთი და მის მესვეურებს თანვე აღუთქვა შემდგომშიც მუდმივი მზრუნველობა და ფინანსური მხარდაჭერა.

მართლაც, მალევე 1907 წელს ჩამოყალიბდა„მოსკოვის ქართველთა საზოგადოება“ (თავმჯდომარედ აირჩიეს ალ. სუმბათაშვილ-იუჟინი), რომელმაც თავისი არსებობის ათი წლის მანძილზე სათავე დაუდო ბევრ სასიკეთო ეროვნულ საქმეს, ხელი შეუწყო ქართული კულტურის შემდგომ წინსვლა-განვითარებას. პირველ ყოვლისა, ლ. ზუბალაშვილის შეწირული თანხით დაიქირავეს ბინა, მოაწყვეს სტუდენტური კლუბი, ბიბლიოთეკა და სამკითხველო დარბაზი...

ლ. ზუბალაშვილი გახლდათ„მოსკოვის ქართველთა საზოგადოების“ საპატიო წევრი, აქტიურად მონაწილეობდა საზოგადოების მიერ გამართულ საღამოებში; სისტემატურად ურიცხავდა საზოგადოებას გარკვეულ თანხას ამა თუ იმ საჭიროებისათვის (მაგალითად, ბიბლიოთეკის გასაფართოებლად 1914 წელს დამატებით გაიღო 10 ათასი მანეთი...); განსაკუთრებით დიდი შემწეობა აღმოუჩინა 1914 წელს. ომის დაწყებისთანავე ომში დაჭრილ ქართველ მეომართა დასახმარებლად ნახევარი მილიონი მანეთი შესწირა საზოგადოებას, რომელმაც თავისი კუთვნილი სახლის მეორე სართულზე სექტემბერშივე გახსნა

15 საწოლიანი სამკურნალო სტაციონარი და უწოდა„ლევან ზუბალაშვილის სახელობის დაჭრილ და ავადმყოფ ქართველ მებრძოლთა ლაზარეთი“. აქვე საგულისხმოა ისიც, რომ ლევანმა ლაზარეთისათვის საზოგადოებას დაუთმო თავისი სახლიც. ასე რომ, მოსკოვში ერთდროულად ორი ლაზარეთი მოქმედებდა ლევან ზუბალაშვილის შეწირულობით.

მასალებით ირკვევა, რომ ლევან კონსტანტინეს ძეს მეტად სასიამოვნო მოვალეობად მიაჩნდა მოსკოვში მცხოვრებ ქართველ სტუდენტებზე მზრუნველობა. გარდა იმისა, რომ ძმებთან ერთად საქართველოში წ.კ.გ. საზოგადოებას ყოველწლიურად ურიცხავდა დიდ თანხას ზუბალაშვილების სახელობის სტიპენდიისათვის, დაწესებული ჰქონდა აგრეთვე მოსკოვში მცხოვრებ ქართველ სტუდენტთათვის სამი სტიპენდია - მისი, მეუღლისა და შვილის სახელობისა (თითოეული 50 მანეთის ოდენობით), წლების მანძილზე იგი ოჯახშიც გულუხვად მასპინძლობდა ქართველ სტუდენტობას: ნებისმიერ მათგანს ასადილებდა, ფულითაც ასაჩუქრებდა და ეხმარებოდა ყოველნაირად; ზოგჯერ, დაგვიანების შემთხვევაში, სასწავლებელშიც კი მიაკითხავდა თურმე. ამასთან დაკავშირებით შემოგთავაზებთ მოსკოველი სტუდენტის ლაზარე შურღაიას საუბრის ნაწყვეტს:„არ ყოფილა შემთხვევა, მიგვემართოს ლევან ზუბალაშვილისათვის დახმარების გამო და მას უარი ეთქვას. პირიქით, ჩვენ თუ 5 მანეთის სათხოვნელად მივიდოდით, ის 5 თუმანს გვაძლევდა. ჩვენ თუ ერთი პალტოს ფულს დავესესხებოდით, ის 3 პალტოს ფულს გვაძლევდა - თქვენს უახლოეს მეგობრებსაც უყიდეთო. ხშირად თვეობით დავდიოდით მასთან სადილათ. ჩვენ გვერიდებოდა და გვეხათრებოდა, თორემ იმას მით უფრო ვასიამოვნებდით, რამდენადაც ხშირად მივაკითხავდით“ (დამოწმებულია წიგნიდან - ირ. ტატიშვილი, თამ. დეკანოსიძე: მოსკოვის უნივერსიტეტი და ქართველი ახალგაზრდობა, თბ., 1960, გვ. 167-168).

ლევან ზუბალაშვილის თანამედროვე ქართველები (მოსკოვში მცხოვრებნი) უაღრესად დიდ პატივს სცემდნენ ზუბალაშვილთა სახელოვანი გვარის ღირსეულ წარმომადგენელს. მათი შეფასებით, „ეს იყო პიროვნება, რომელსაც დახმარებას კი არ სთხოვდნენ, არამედ თვითონ ეძებდა გასაჭირში მყოფ ადამიანებს და თავად სთავაზობდა დახმარებას“ (რ. სურმანიძე).

ლევან ზუბალაშვილი მოსკოვის ელიტაშიც ჭეშმარიტად გამორჩეული იყო არაჩვეულებრივი გულუხვობით; მის მიერ ღარიბებისა თუ ავადმყოფთა დასახმარებლად გაღებული თანხა ასობით ათასს ითვლიდა. რუსეთში ლევანის ქველმოქმედებაზე მკითხველს ზოგადი წარმოდგენა რომ მაინც შეექმნას, დავასახელებთ რამდენიმე შემთხვევას:

1) 1912 წელს ბალკანეთში მიმდინარე საომარი მოქმედებების დროს ბელგრადში მყოფი რუსი დიპლომატებისა და სამხედროთა ოჯახებისათვის შექმნილ თავშესაფარს გაეგზავნა ლევან ზუბალაშვილისაგან დიდი ფულადი თანხა (ნახევარი მილიონი მანეთი) და უხვი საჩუქრები;
2) 1914 წლის შემოდგომაზევე (როცა რუსეთი ოფიციალურად ჩაება პირველ მსოფლიო ომში) ზუბალაშვილის ოჯახმა საკუთარ სასახლეებში (მოსკოვშიც და აგარაკზეც) მოაწყო ჰოსპიტალი და თავშესაფარი. წლების მანძილზე ზუბალოვის სახელობის მოსკოვის ჰოსპიტალი არსებობდა (მოქმედებდა) ზუბალაშვილთა შეწირულობების წყალობით;
3)მოსკოვში უფასო კვებით უზრუნველყოფდნენ„ღარიბთა დახმარების საზოგადოებას“. ამას გარდა, ფულადი თანხით სისტემატურად ეხმარებოდნენ როგორც ქალაქის, ისე სოფლის გაჭირვებულ ოჯახებს;
4) 1914 წლიდან ყოველთვიურად აძლევდნენ ფულს მათს კანტორაში მომუშავე ქალებსა და მამაკაცებს, რომლებიც ჯარში გაიწვიეს და ფრონტზე გაგზავნეს. მათ შორის იყვნენ ბაქოს ნავთობსარეწების მუშებიც;
5)1900-1918 წლებში მოსკოვის კანტორის სალაროს წიგნში აღნუსხულია ზუბალაშვილთა მიერ გაცემული უამრავი ცალკეული შეწირულობანი (მოსკოვის ტექნიკური სასწავლებლის სტუდენტთა სასადილოსათვის, ეკლესია-მონასტრებისათვის, იტალიის ქალაქ ბარში წმ. ნიკოლოზის ტაძრისათვის, ამანათები სამხედრო ტყვეებისათვის, ობოლი ბავშვების სწავლის ქირისათვის, წითელი ჯვრისათვის, რძე დაჭრილებისათვის, ყუბანში ქარიშხლისაგან დაზარალებული ოჯახებისათვის, ზვენიგოროდის გიმნაზიისათვის და ა. შ.).

და კიდევ ვინ მოთვლის, რამდენ უმწეოს მოევლინა მხსნელად ძნელბედობის ჟამს ლევან ზუბალაშვილის ოჯახი.

ლევანის ქველმოქმედება ჭეშმარიტად იყო უსაზღვრო: თანაბრად შეეწეოდა სხვადასხვა ეროვნების სხვადასხვა რეგიონში მცხოვრებ უძლურებსა და ღარიბებს, პირველ რიგში, მადლად ეძღვნებოდა საქართველოსა და ქართველ ხალხს. ამ მხრივ ჩვენში განსაკუთრებით დავალებული იყო ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, გორის კათოლიკური ეკლესია და ა. შ. (აქ არ იგულისხმება ძმები ზუბალაშვილების სახელით გაცემული მოწყალება).

თბილისის კანტორის ერთ-ერთ წერილში (რომელიც დათარიღებულია 1914 წლის 17 მაისით) ნათქვამი იყო: „გორის ეკლესია გამოვიდა ისეთ მდიდარ ეკლესიად, რომ თბილისს კიდეც შეშურდება გორისა. მადლობა ეკუთვნის გორის სინოდისა და მღვდლების გარდა ლევან კონსტანტინეს ძე ზუბალაშვილს უხვი საჩუქრისათვის“ (ამასთან დაკავშირებით იხ. აგრეთვე ანოტირებულ ბიბლიოგრაფიაში).

ლევანის თაოსნობით, 1914 წელს ძმებმა ზუბალაშვილებმა ქალაქის გამგეობას გაუგზავნეს ახალი შეწირულობა და თან სთხოვეს:„მიჰყიდოს მათ ტფ. საბაჟოს მახლობლად 700 ოთხკუთხა საჟენი მიწა სომეხ-კათოლიკეთა ეკლესიის ასაშენებლად. ეს გამოწვეულია იმით, რომ სომეხ და ქართველ კათოლიკეთა შორის დავაა ატეხილი კათოლიკეთა მიძინების ეკლესიის გამო, რომელიც შუა ბაზარში მდებარეობს. ძმ. ზუბალაშვილებს განზრახვა აქვთ, მიძინების ეკლესია ქართველ კათოლიკეთათვის დარჩეს, ხოლო სომეხ კათოლიკეთათვის საკუთარი შენობა ააგონ საბაჟოსთან“ (სახ. გაზ.,1914, 9 მაის).

კონსტანტინეს შვილები მართლაც უანგარო ქველმოქმედები იყვნენ. ძმები თითქოს ეჯიბრებოდნენ და აქეზებდნენ ერთმანეთს სიკეთის ქმნაში. მათ ყოველთვის ახსოვდათ იესოს სიტყვები:„თუ გინდა იყო სრულყოფილი, წადი, გაყიდე შენი მამული და გაეცი“.

ძმები ზუბალაშვილები სამაგალითონი იყვნენ იმითაც, რომ მათ ძალიან უყვარდათ ერთმანეთი, ჰქონდათ განსაკუთრებული სიახლოვე და პატივისცემა. რომელიმე მათგანი თუ გაიღებდა მოწყალებას, ამას მეტწილად აკეთებდა ყველას სახელით.

1913 წლიდან - ძმები ლევან, პეტრე და იაკობ ზუბალაშვილები დამსახურებულად ატარებდნენ„თბილისის საპატიო მოქალაქის“ წოდებას.

„ტფილისის საპატიო მოქალაქენი. თანახმად ქალაქის თვითმართველობის შუამდგომლობისა უმაღლესად ნება დართულ იქმნა, უხვ ქველმოქმედ ძმებს ზუბალაშვილებს ტფ. ქალაქის საპატიო მოქალაქეთა წოდება მიენიჭოთ. ამის გამო ქალაქის გამგეობამ მათი გვარები საგანგებოდ საპატიო წიგნში შეიტანა და ძმებს ზუბალაშვილებს მისალოცი დეპეშა გაუგზავნა. ტფილისის ქალაქის თვითმართველობის დაარსებიდან დღემდე ტფილისის საპატიო მოქალაქის სახელი მიენიჭა და საპატიო წიგნში იქნა შეტანილი მხოლოდ ერთი კაცი ალექსანდრე პავლეს ძე ნიკოლაი, მეფის მოადგილის საბჭოს წევრი“ (სახ. გაზ., 1913, 25 ივლ.).

და ბოლოს:„ქველმოქმედება არ იყო ზუბალაშვილების ოჯახის მხოლოდ უბრალოდ ძლიერი ტრადიცია. ქველმოქმედება მათ სისხლში ჰქონდათ გამჯდარი, როგორც მეცენატობა და ხელოვნების ნიმუშების კოლექციონერობა“ (ვალ. უთურგაური).