თაგვი კუდს ვერ მოიბრუნებს სივიწროვეა, გასანძრევი ადგილი არ არის. უცებ ისეთი წვრილი და ხშირი ტყე აიყარა, რომ შიგ თაგვი კუდს ვერ მოიბრუნებდა (თ. რაზიკ.).

თავბედის არევა დაბნევა, თავგზის აბნევა, გზა-კვალის არევა. თუ გვინდა საკმაოდ ისწავლოს ბავშვმა უცხო ენა, დროც საკმარისი უნდა ჰქონდეს, თორემ თავბედი ისე აერევა, რომ იმასაც კი დაივიწყებს, რისაც გაგება თავის დედაენის შემწეობით მოასწრო (ილია).

თავბრუს დასხმა გაბრუება, დარეტიანება; ზედმეტად გატაცება, ზომიერების გრძნობის დაკარგვა (რისამე გამო), თავბრუს დახვევა. (ლუარსაბს) სიზმარმა ისეთი თავბრუ დაასხა, რომ შიში ჯერ გამონელებული არა ჰქონდა და ეს ამბავი სიზმრის გაგრძელება ეგონა (ილია). მის ძარღვებში სისხლი დგებოდა, თავბრუ ესხმოდა და გაბოროტებული სარდიონი მოუსვენრად ბორგავდა (დ. კლდ.). მომეტებულმა სიამოვნებამ თავბრუ დაასხა (აკაკი).

თავბრუს დახვევა იხ. თავბრუს დასხმა. ზოგს გულს ეყრებოდა, ზოგს თავბრუ ეხვეოდა და ეცემოდნენ ძირს (აკ აკი). პაპაშას ეს სიტყვები ახალ მეხად დაატყდა: თავბრუ დაეხვია, თვალთ დაუბნელდა და, რათა არ წაქცეულიყო, სკამზე ჩამოჯდა (მ. ჯავახ). გვადის ქებით თავბრუ დახვეოდა (ლ. ქიაჩ.).

თავგზის (დ)აბნევა დაბნევა, გზა-კვალის არევა. დაებნა თავგზა ჯერ კიდევ ახალგაზრდა დედაკაცს (ს. მგალობ.) რას ერჩი, კაცო, რა მაგისი ბრალია? ხედავ, თვითონვე თავგზა დაბნევია შიშისაგან და რაღა შენი მუშტები ეჭირვება (ა. ერ-ხოშტ.).

თავზარის დაცემა შეშინება, შეძრწუნება. დურმიშხანმა რომ დაინახა ეს, თავზარი დაეცა, ის დარწმუნდა, რომ სახლში მომხდარიყო უბედურება რამე (დ. ჭონქ.). სოსიკა გაფაციცებით დარბის სოფელში; იმისი ყვირილი თავზარს სცემს სოფელსა (ს. მგალობ.).

თავზე აწევს (ვინმე, რამე) მისი მოსავლელია, სარჩენი (ვინმე, რამე), ტვირთად აწევს, კისერზე აწევს (ვინმე, რამე). მე მაშინ ვიყავი კაი, მთელი ოჯახი რომ თავზე მაწვა, ახლა ვიღას უნდივარ (ე. ნინოშ.).

თავზე ბალბის დადება დაწყნარება, დამშვიდება. მართალია, შენი მეგობარი ძალზე იყო გაბრაზებული, მაგრამ თავზე ბალბა დავადევი და დავამშვიდე (თ. სახ.).

თავზე ბრის დაყრა შეურაცხყოფის მიყენება, გალანძღვა, შერცხვენა. − აგია ხო, შენ არ შეგიძლია, სხვას არ დაანებებ და ქე იღუპება ჩვენი საქმე ყოველთვის და უნათლოშვილები გვაყრიან თავზე ბრეს (ე. ნინოშ.).

თავზე ბუზს(აც) არ ისვამს ამაყად იქცევა, ამპარტავნობს, დიდგულობს; არავის დაეჩაგვრინება. თავზე ბუზსაც არ ისვამს და დიდის ბუკითა და ნაღარით იქადის: რაცა ვარ, მე ვარო (ილია).

თავზე გადასდის (რამე) ბევრი აქვს, უხვად აქვს, თავზე საყრელად აქვს (რამე).

თავზე გადახდა (რამე) იხ. თავს გადახდა (რამე). სამივე ქალს ისეთი გაფანტულობა და მოქანცულობა ეტყობოდა საქმის კეთების დროს, რომ გეგონებოდათ რაღაც დიდი ფიზიკური შრომა გადახდენიათ თავზე და იმას დაუღლიაო (ე. ნინოშ.).

თავზე გადახევა (რისამე) მიგდება, თავზე გადახლა (რისამე). ისიც ვიცით, რა პირობით მისცა ერეკლემ ჩეენი ქვეყანა და რა გამოვიდა. პირობა თავზე გადაგვახიეს, ჩვენი მამა-პაპა სიონში შეამწყვდიეს და ხიშტებით დააფიცეს (მ. ჯავახ.).

თავზე გადახლა (რისამე) უხეშად მიგდება, მიშავება, თავზე გადახევა (რისამე). საბუთი თავზე გადაახალა (განმ. ლექს.).

თავზე გადახტომა (ვისიმე, რისამე) უგულებელყოფა და გვერდის ავლა. ეხლა-კი, ავტორსავით, იმ რვა-ცხრა გვერდს თავზე გადავახტებით და მუხლს მოვუყრით ისევ ისტორიული ამბების მოთხრობას (ილია).

თავზე დადგომა ვინმესთან ყოფნა და ყურადღების მიქცევა, მოვლა, კონტროლის გაწევა.

ამაღამ შეიძლება ვერ მოვიდე, მესამე ცვლა იწყება და თავზე უნდა დავადგე (ა. ბელ.).

თავზე დასმა (ვისიმე) მეტისმეტად გათამამება, განებივრება (ვისიმე), თავის ნებაზე მიშვება, ზედმეტ უფლებათა მიცემა. ო, რა ქალია! როგორ უყვარს აბუბექარს. თავზე ჰყავს დასმული (შ. დად.).

თავზე დასტრიალებს იხ. თავს დასტრიალებს. მაგდანა დიასახლისობდა, თავზე დასტრიალებდა ქმარსა და სტუმარსა (ვაჟა).

თავზე დასხმა იხ. თავს დასხმა. გამოირკვა: ანტირელიგიურ პროცესიას დასხმოდა თავზე (კ. გამს.).

თავზე დატყდომა (რისამე) უეცრად შემთხვევა (რაიმე არასასურნელისა). როგორ გამოტეხილიყო, რომ თავზე საზარელი ამბავი დაატყდა (დ. კლდ.). ახლა ახალი უბედურება თავზე დაატყდა მის ოჯახს (კ. გამს.). − აგერ ეს საშინელი ომი დაგვატყდა თავზე, მტერი მოდის და ლეწავს ყველაფერს (ა. ბელ.).

თავზე დაჯდომა მორევა, დაბრიყვება, არაფრად ჩაგდება (ვისიმე), თავხედურად მოქცევა, აგდება (ვისიმე). გლეხი უნდა მუჭაში გეჭიროს, შიგ უნდა მოახრჩო. თუ შვება მიეცი, თავზე დაგაჯდება, ეგ ჩვენ ვიცით (ს. მგალობ).

თავზე დაჰკანკალებს (ვისმე) მზრუნველობას უწევს, მუდამ მასთან არის და უვლის, თავს ევლება. − ჩემი ბრალია? მე მოგაყენე სასჯელი? მე რომელიც სულ თავზე დაგკანკალებდი? − დიახ, თავზე რომ დამკანკალებდი, სწორედ მაგით არის შენი ბრალი (გ. ნახუცრ.).

თავზე ევლება (ვისმე) იხ. თავს ევლება (ვისმე). აქამდი ჩემს ქონებას რომ ყლაპავდით და მეც თავზე გევლებოდით. კაი თინაი ვიყავი და ახლა რაღათ გინდებვარ (ე. ნინოშ.). პორფირი ჩამჯდარიყო ყმაწვილებში და ერთი ამბავი ჰქონდა, აცინებდა, ხან ღვინოს აძალებდა... კოცნიდა და ამგვარ თავმდაბლობით შეხალისებული ყმაწვილები თავზე ევლებოდნენ და თავიანთ სიყვარულს და პატივისცემას უცხადებდნენ მას (დ. კლდ.).

თავზე თმა არ შეშრობია ძალიან პატარაა (ასაკით), ბავშვია, ტუჩებზე დედის რძე არ შეშრობია.

თავზე კაკლის დამტვრევა დატუქსვა, შავი დღის დაყრა. თუ საქმით ვერას გახდა (დეიდა), სიტყვით ზურაბს თავზე კაკალს ამტვრევდა (ს. შანშ.).

თავზე კევრის დატრიალება გაწამება, დატანჯვა, მძიმე განსაცდელში ჩავარდნა. გვიხსენ, უკუღმართო წუთისოფელო, ამ ბოროტებისაგან! ბევრი კევრი დატრიალებულა ჩვენს თავზედ და ამისთანა კი ჯერ არც ერთხელ (ილია).

თავზე ლაფის დასხმა შერცხვენა, თავის მოჭრა, თავსლაფის დასხმა. (თავზე ლაფის დასხმა ძველად სასჯელის ერთ-ერთი სახე უნდა ყოფილიყო, ამის საფუძველზე წარმოქმნილი ჩანს იდიომი (თ. სახ.). შენისთანა გომბიოს თავზე ლაფი რავა დავასხმევინო (დ. კლდ.). ან რად უნდა წაესარჩლო? ცოტა ლაფი დაგასხა თავზე? მაგისთანა დედაკაცი დასანდობი არ არის (მ. ჯავახ.).

თავზე ლეჩაქის დახურვა იხ. ლეჩაქის დახურვა. − ნიკოლოზ სად არის, ნიკოლოზ! − დაიძახეს ქართველებმა: − ის თუ გვიშველის, თორემ ლამის ამ ურჯულო თათარმა დედაკაცის ლეჩაქი თავზე დაგვხუროს და ისე გაგვისტუმროს შინა (ილია).

თავზე ლეჩაქის მოხდა იხ. ლეჩაქის მოხდა. ჯანაბასაც წადი და დოზანასაც, − დაიჩიფჩიფა მოხუცებულმა ბაბალემ, − მოგიხდია თავზედ ლეჩაქი და მთელს სოფელს შენგან მოსვენება არა აქვს (ნ. ლომ.).

თავზე მეხი დაატყდა იხ. მეხი დაატყდა თავზე.

თავზე მოხვევა (რისამე) იძულებით დაკისრება, მიღებინება, მოგვრა (რისამე); დაბრალება, მიწერა (რისამე). (ამ გუნდს) ჩვეულებად დასჩემებია მათ შესახებ ნათქვამი მთელს ერს მოახვიოს თავზე, მთელს სომხობაზე გადაიტანოს (ილია). ხელმოკლეობა და გაჭირვებაში ცხოვრება ათასგვარ ფიქრებს ახვევდა თავზე და აქამდის უცნობ დარდებს ჰგვრიდა (დ. კლდ.). ღამემ ისევ შავი წინათგრძნობა მოახვია თავზე საწყალ გოგონას (გ. ნახუცრ.).

თავზე ნაცრის დაყრა გლოვა, უსაზღვრო მწუხარება. (მომდინარეობს, როგორც ჩანს, გლოვის დროს თავზე ნაცრის დაყრის ძველისძველი ჩვეულებიდან −თ. სახ.). სამგლოვიარო ძაძას ჩავიცვამთ, თავზე დავიყრით ნაცარსა და მტვერს (აკაკი).

თავზე საყრელი ძალიან ბევრი, უხვად. იმ დროს როცა გვარდიელებს ყველაფერი თავზე საყრელი აქვთ, ჩვენ თბილი ლუკმა გვენატრება (რ. გვეტ.).

თავზე ქვა დაიგორა გაჯიუტდა, გაკერპდა, აიხირა რამე, ქვას ააგდო და თავი შეუშვირა. თავზე ქონს უსვამს მოფერებით, პირფერობით ატყუებს, თავს უქონავს. ჰაი თუ შენც კი მისვამ

თავზე ქონს (მელან.).

თავზე ქუდი ხურავს იხ. ქუდი ხურავს თავზე.

თავზე ჩიტს არ გადაიფრენს იხ. თავზე ბუზს(აც) არ ისვამს.

თავზე ცივი წყლის გადასხმა იხ. ცივი წყლის გადასხმა (თავზე).

თავზე წისქვილის ქვის დატრიალება იხ. წისქვილის ქვის დატრიალება თავზე.

თავზე ხახვი არ დააჭრას! იხ. ყურებზე ხახვი არ დააჭრას! − გაიგონებს, თვარა ხახვი არ დამაჭრას თავზე! ერთი ტყავი მაქ, იმასაც მაძრობენ და სხვას რაღას მიზამენ? (ე. ნინოშ.).

თავზე ხელაღებული თავგანწირული, უშიშარი; შეუბრალებელი, გამძვინვარებული. დალოცა ღმერთმა ისევ თავზედ ხელაღებული, გიჟი, გადარეული, შეუპოვარი და დაუმონავი მღვრიე თერგი (ილია). უფროსმა ჯავრობა დაუწყო იაგოს, მაგრამ რად ჩააგდებდა თავზედ ხელაღებული კაცი იმის ფეხების ბარტყუნს (ა. ყაზბ.). ესენი სულ თავზე ხელაღებული ახალგაზრდობა იყო, სიმამაცედ გადაქცეული (ვ. ბარნ.).

თავზე ხელის აღება უკიდურესობამდე მისვლა, გამძვინვარება, თავის გადადება, თავგანწირვა. კაცმა თუ თავზე ხელი აიღო, იმაზე საშიში რაღაა ქვეყანაზე! გაბილას ხომ ბევრი აღარ უკლია თავზე ხელის აღებას (ე. ნინოშ.). იმ ღამეს რომ არსენა გავარდა და სხვებიც გაიყოლა, შენი ბრალი არ იყო? მერმე რომ სხვებმაც თავზე ხელი აიღეს და ტყეში გაცვივდნენ, ესეც შენი წყალობით არ იყო? (მ. ჯავახ.).

თავზე ხელის მოსმა მოფერება, დაყვავება; დაფაცურება, საქმის შედგომა. მოწინავე გუნდს და მათ მეთაურებს ტყუილად კი არ უსვამდა თავზე ხელს სპარსეთის ახალი პოლიტიკა (აკაკი). თებერა იმის ნატვრაში იყო ოჯახი გაეცოცხლებინა, კერის ანგელოზი გაეღვიძებინა. ახლა ბიჭმა უკვე თავზე ხელი მოისვა, დავაჟკაცებული ახალგაზრდაა და თავისით ცხოვრებაც შეუძლია (ვ. ბარნ.). ის მიზეზიც დიდი ხანია ოთახის შოვნას მოითხოვდა, მაგრამ მე მხოლოდ ახლა მოვისვი თავზე ხელი. ეხლა კი, მგონი, უკვე გვიან არის (გ. ნახუცრ.).

თავთხლის გადადენა თავის გახეთქა, გატეხა. (ინსპექტორმა) ერთ მოსწავლეს პირით დაჰკრა შუბლზე „ლინეიკა“ და თავთხლე გადაადინა, ძვალიც კი გაუტეხა (აკაკი).

თავი არა აქვს (რისამე) არ შეუძლია (რამე), უნარი არ შესწევს (რისამე). მოწინააღმდეგის მზვერავ თვითმფრინავებს ამ სიშორეზე მოფრენის თავი უკვე აღარ ჰქონდათ (ა. ბელ.). ტყვეები ისე იყვნენ მისუსტებულნი, რომ თავი არ ჰქონდათ, ბანაკს გასცილებოდნენ (ა. ბელ.).

თავი იჩინა გამოჩნდა, გამომჟღავნდა, გამოირკვა. ბოლოს ისევ ცილისწამება, შური იჩენს თავს (ვაჟა). უკიდურეს გაჭირვებაში თავს იჩენდა ხოლმე ერეკლეს საოცარი ნიჭი სარდლისა (ი. გოგებ.).

თავი მისცა (რამეს) დაიწყო (რამე), შეუდგა (რამეს). მინამ სამოვარს შემოიტანდნენ, მივწექ გაფიცხებულ ტახტზედ და თავი ფიქრებს მივეცი (ილია).

თავი მოაქვს თავი მოსწონს, ამაყობს, თავი მიაჩნია (რამედ); დიდგულობს, იკვეხის. ჩვენ, ქართველებს, სამართლიანად მოგვაქვს თავი მით, რომ ეგ დიდებული. პოემა ჩვენის კაცისაგან და ჩვენს ენაზედ დაწერილია (ილია). ასე გოროზობენ არზაყან და თარაში, დიდ მოჯირითეებად თავი მოაქვთ (კ. გამს.). რაკი მოშაირედ მოჰქონდა თავი, ცაზე ვარსკვლავების მოწყვეტასაც ლამობდა საცოდავი (ბან.).

თავი მხრებზე აბია ცოცხალია, ნორმალურად არის, აზროვნების უნარი აქვს. გვინდა ვგრძნობდეთ, თავი ისევ მხრებზე გვაბიაო (ილია).

თავი უკრა (სადმე) გაისტუმრა, იძულებით გაგზავნა (სადმე არასასურველ ადგილას).

(სიმონას) ორი წლის ვადით უკრეს თავი საპატიმროში (ე. ნინოშ.). ცოლ-შვილიც მშიერი დაგვეხოცება და ჩვენც ჩვენი წინაპრებივით სადმე ერაყს, მაღრიბს ან მისრეთში გვიკრავენ თავს (მ. ჯავახ.).

თავი უტუცა (სადმე) იხ. თავი უკრა (სადმე). დაგიჭერენ, შვილო, კოსტროში გაგატარებენ და მერე იმ ოხერ ციმბირში გიტუცამენ თავსა (ს. მგალობ.).

თავი ქვას ახალოს ყოველი ღონე იხმაროს, თავი გამოიდოს; რაც უნდა, ისა ქნას. მეტყოდი, შე დალოცვილო, თუ ძალიან გიჭირდა და ღვთის მოღალატე ვიქნებოდი, თუ თავი ქვას არ მეხალა და არ მეშოვნა (ილია). ზაალი ქვას თავს ახლიდა და (ღალას) თვითონვე აჰკრეფდა (მ. ჯავახ.). ჩვენ დავწვებით ოთხ-ოთხი, − შეეხვეწა ერთი მებრძოლი ლეიტენანტს, − მაგათ მივცეთ ცალკე კარვები და თავი ქვას ახალონ (ა. ბელ.).

თავი ქუდში აქვს საიმედო მდგომარეობაშია, საშიშროება არ მოელის, არხეინადაა. #78#

თავის აგდება უღირსად, თავხედურად, უწესოდ მოქცევა. ქალო, შენ ნამეტანი ეიგდე თავი! გამომდგარხარ ქვეყნის შარაზე და ყვირი, ჭამეთ ჩემი ხორციო! რა კაცის მჭამელად გვნახე ჩვენ! (ე. ნინოშ.). − თავს ნუ იგდებ! ვინ იყო-მეთქი? − ბიჭმა გოგოს ხელი წაატანა ხელში და მოუჭირა (ნ. ლორთქ.).

თავის ამოყოფა (სადმე) უცებ (სადმე) მოხვედრა, უცებ (სადმე) მისვლა. ჩემს სადალაქოში რომ ხელახლად ამოვყავი თავი, სულ სხვაგვარად დამიწყო გულმა ძგერა (აკაკი). საშუალო სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ გრიშამ დაჰკრა ფეხი და თბილისში ამოჰყო თავი (ა. ბელ.).

თავის ატკივება გარჯა, თავის შეწუხება. ჩვენ რა გიჟი გვჭირს, სხვის მაგივრად თავი ავიტკივოთო! (ვაჟა). ამ წელსაც მეფის მალანურებმა აჯობეს დადიანისას და არც ამის გამო აუტკენია ვინმეს თავი (კ. გამს.).

თავის აღება რაიმე მოქმედების, საქმიანობის (უმთავრესად სათაკილოს) დაწყება. მენა და შენა იმისთანა ბატონყმობა არა გვქონია, რომ ამეღო თავი და სხვასავით მეჩივლა (ილია). მეც კი მომეწყინა, ვისაც კი თავი აუღია, წამოვიყვანო და მუსაიფობა გავუწიო(ლ. არდაზ.).

თავის აშვება გათავხედება, გათამამება, თავის აწყვეტა, თავს გასვლა. სულ უკუღმართად იქცევა, კიდევ უფრო განლაღდა და თავი აიშვა. წინეთ თუ ცოტა მორიდებული იყო, ახლა საჯაროთაც აღარ ფარავს თავის ნაკლთა (შ. დად.). ოსმალეთისგან წაქეზებულმა ბეგებმა თავი აიშვეს და გვარბევენ (ს. შანშ.).

თავის აწყვეტა იხ. თავის აშვება.

თავის გადაგება გადაყოლა, თავის შეწირვა. − კინაღამ თავიც ზე გადავაგე (უიარ.).

თავის გადადება თავის განწირვა, თავის დადება, ყოველგვარი ღონის ხმარება. ვფიცავთ ჩვენს ჯვარ-ანგელოზებს, ვფიცავთ ვაჟკაცის სახელს, რომ შენთვის თავი გადავდოთ, შენთვის თავი არ შევიშუროთ! (ა. ყაზბ.). თავს გადავდებ და ან ნებით, ან ძალით რამეს გავხდები (ე. ნინოშ.).

თავის გადაკვლა გადაკვდომა, თავის შეწირვა, თავის გადაყოლება. ქალმა თავი გადააკლა შვილების გაზრდას (განმ. ლექს.).

თავის გადატანება თავის გადაყოლება, თავის შეწირვა. რა მიარბენინებდა ჯარში? არა! ჩაეწერა მილიციაში და თავი გადაატანა (აკაკი). ამ უკანასკნელ მოქმედებას კინაღამ თავი არ გადაატანა ტარიელმა, არავის ეგონა, თუ ამ საქმეს კატორღაში გაუგზავნელად გადაურჩებოდა (ე. ნინოშ.).

თავის გადაყოლება გადაყოლა, თავის შეწირვაი „ჰმ! არა, შენმა მზემ, შენს ავხორცობას თავს გადავაყოლეთ“ − ფიქრობდა სახლუცესი (ბან.). ეს სვე როგორმე (გავათავოთ), ბიჭებო, და მერე ცოტა შევისვენოთ, არც მაინცდამაინც თავის გადაყოლება ვარგა (უიარ.).

თავის გამობმა მოგვარება, გაკეთება, დაბოლოება (რისამე); დაწყება (რისამე). ახლა კი მეშველა, საქმეს თავი გამოვაბი (დ. კლდ.). კეთილი სიტყვის თავის გამობმაც კეთილმა ცოდნამ იცის (დ. მაჩხ.).

თავის გამოდება მონდომება, თავგამოდებით, გულმოდგინედ ზრუნვა (ვინმესთვის, რამესთვის); თავგანწირვა, თავის გადადება, ყოველი ღონის ხმარება (რისამე მისაღწევად). გონიერს კაცს კი ვერ წაართმევენ პატიოსან უნარს თავი გამოიდოს მართლის სარჩლისათვის და ტყუილის მხილებისათვის (ი ლ ი ა). რჩევაზე როზდევიჩს გამოედვა თავი: მაგის დამწერი კარგი ვინმე გამოვა და, გაწყრომა კი არა, მოფერება ეჭირვებაო (აკაკი). სოფელმა უნდა თავი გამოიდოს, გვეყო ამდენი მორჩილება, ამდენი სიჩუმე, ამდენი ლაჩრობა (ს. მგალობ.).

თავის გამოლაყება იხ. ტვინის გამოლაყება. თქვენი ქებით (მარიამს)თავი გამოვულაყე (ლ. არდაზ.).

თავის გამოტანა თავის დარჩენა. ახლა კი აწრიალდა სარდიონი; საჭირო იყო რითიმე ერჩინა თავისი ცოლ-შვილი, რამე ეღონა, ოჯახში ცოტაოდენი რამ შემოეტანა და წლიდან წლამდის თავი გამოეტანა (დ. კლდ.).

თავის გამოჩენა სახელის გათქმა, სახელის მოხვეჭა. შედგა ბერად (ანტონი) და მალე ისე გამოიჩინა თავი, რომ ერთხმად აირჩა მთავარეპისკოპოსად და მიიღო ქუთათლობა (აკაკი). შეიქმნებოდა ტოლუმბაშობა, სიტყვის წარმოთქმა და სხვა. სივილა ყოველთვის თავს გამოიჩენდა ხოლმე ამისთანა შემთხვევაში. იმის სიტყვას ტაშის კვრით და მოწონებით ეგებებოდნენ (გ. წერეთ.).

თავის განებება იხ. თავის დანებება. დათვს თავი გავანებე, ან კი სადღა გამექცეოდა? ირემს გამოვეკიდე (ვაჟა). დიდხანს ვეთამაშე (რუსიკოს), პაწაწა გული უმალვე მოვინადირე და მაშინღა გავანებე თავი, როცა მისი მამა წამოდგა (მ. ჯავახ.).

თავის განზე დაჭერა თავის არიდება, განზე დგომა. სოხუმის არისტოკრატიას კი ცოტა არ იყოს განზე ეჭირა თავი და საქმეში პირდაპირ არ ერეოდა (ლ. ქიაჩ.).

თავის გართმევა რაიმე საქმის დაძლევა, გაკეთება. ეკვირინე მოხუცებულობაში შედიოდა, უჭირდა ოჯახის თავის გართმევა და შემწე ესაჭიროებოდა (დ. კლდ.). მან თავი ვეღარ გაართვა ძველქართულს, არაბულს, ირანულს, სომხურსა და ასურულ წარწერებს (კ. გამს.).

თავის გატანა გაძლება (გაჭირვებისა, განსაცდელისა); თავის დარჩენა, თავის გამოტანა. საყვარელას თავისი მორჩილებით და თავმდაბლობით უნდოდა ამქვეყნად თავის გატანა (ე. ნინოშ.). ქმრის ჯამაგირი უკვე საკმარისი არ იყო და ძლივს ჰყოფნიდათ, რომ როგორმე თავი გაეტანათ (ა. ბელ.).

თავის გაყადრება თავის გატოლება, თავის თავის ღირსად, ტოლად მიჩნევა. აბა შენგან არ მიკვირს, რომ თავს უყადრებ გუშინდელ ყმასა, შენ მაინც ბატონი ხარ და გლეხს თავი არ უნდა გაუყადრო(ს. მგალობ.). ორბელიანები დოღში არ გაერივნენ, რადგან მეფის ჩამონაკლები იყვნენ და არც არსენას და არც მაიორს თავი არ გაუყადრეს (მ. ჯავახ.).

თავის გახეთქა გარჯა, თავის შეწუხება, თავის ატკივება. არც ერთისთვის გაიხეთქს თავს და არც მეორისთვის დაიწყებს ბრძოლასა, − და არის ისე ყველგან ერთნაირად გულგრილი და შეუპოვარი (ილია).

თავის დადება თავდადება, თავის განწირვა, თავის შეწირვა. ნუ დაგავიწყდებათ ყირიმის ომი და ჩოლოქის ბრძოლა, სადაც გამოჩენილმა გვარიშვილებმა თავი დადვეს (აკაკი).

(ციოყმა) გულში გაიფიქრა: რა საუცხოო ჭაბუკია, რა საყვარელი. ამისთვის კი ღირს თავის დადება (შ. დად.).

თავის დანებება დატოვება, მოშორება, გაცლა, მიტოვება; შეწყვეტა (რაიმე საქმიანობისა), თავის მინებება. ძე ისე ვერ აღვწერ იმ გოგოს სილამაზეს, როგორც ცხონებული ჩემი გამზრდელი, რომლისაგანაც გამიგონია ეს ანდაზა, და ამიტომ დავანებებ თავს (დ. ჭონქ.). ოფიცერმა ვიღაც სხვა ქალი შეიყვარა და ქრისტინეს თავი დაანება (ე. ნინოშ.). დიასახლისი ნელა წამოდგა, რამდენიმე წრე შემოიარა და ცეკვას თავი ანება (ა. ბელ.).

თავის დასხლეტა თავის განთავისუფლება, თავის დაძვრენა, თავის დაღწევა. იმედს დაუსჯელად გადარჩენისას, ან მთავრობის ხელიდან თავის დასხლეტისას ბევრად შეამცირებს ასეთი ფიცხელი ზედმისევა პოლიციისა (ილია).

თავის დაღწევა თავის დახსნა, განთავისუფლება, გადარჩენა (რაიმე არასასურველისაგან), თავიდან აცდენა (რისამე). (თომა) მილიციაში დაიბარეს, გამოჰკითხეს და კინაღამ დააპატიმრეს. თომამ ძლივს დააღწია თავი და ქალაქში დაბრუნდა (მ. ჯავახ.).

დავითმა სცადა ამ უსიამოვნო ფიქრებისაგან თავი დაეღწია (ა. ბელ.).

თავის დაძვრენა განთავისუფლება, თავის გადარჩენა (რაიმე არასასურველისაგან), თავის დაღწევა. (თათარმა) იცის გზები, როგორ და რით დაიძვრინოს თავი, თუ ვინიცობაა დანაშაულობასა და ავკაცობაში როგორმე მოამწყვდია კანონმა (ილია). − ვიცი? რავარც შენ იცი, ისე ვიცი მეც. − სცადა თავის დაძვრენა გრიშამ (ა. ბელ.).

თავის დაჭერა (როგორმე) მოქცევა (როგორმე); თავის შეკავება. აბრალებდნეხ, რომ რიგიანად თავის დაჭერა არ იცოდა, არავინ ერიდებოდა (ე. ნინოშ.). ისე სჩვეოდა სიარული, თავის დაჭერა, თითქოს ყოველ დღე სანადიმოდ ემზადებოდა (კ. გამს.). ამ სიტყვებმა ისე ამიტაცეს, რომ თავი ვეღარ დავიჭირე და მოვხვიე ხელი (აკაკი).

თავის დღეში არასდროს, ვერასდროს; მუდამ, ყოველთვის. გულაჩქარებით წამხდარი საქმე თავის დღეში არ გასწორდება (ა. ყაზბ.). ის ადამიანთა საგინებელს თავის დღეში არ ჩაიდენს (ე. ნინოშ.). ის თავის დღეში გამოუცდელი და ცხოვრების უცოდინარი იყო და მათხოვრობაშიაც ეგეთი უცოდინარობა და უხერხულობა თან დასდევდა (ე. ნინოშ.).

თავის კალთაში ჩადება მინდობა. დაიჯერა ხალხმა, ჩაუდვა კალთაში თავი და ვორონცოვიც შეუდგა საქმეს (აკაკი).

თავის მაღლა აღება გაამაყება, გაამპარტავნება, გამედიდურება. უკეთუ მათგანი ვინმე ზეწამოიწია და გაღონიერდა, შემდეგ თავს მაღლა იღებს და ურჩობას იწყებს (შ. დად.).

თავის მაღლა დაჭერა ამაყად, ამპარტავნულად მოქცევა.

თავის მინებება იხ. თავის დანებება. დედამ შემნიშნა ეს, მომიჩინა პატარა ბიჭები და მიმანება თავი (აკაკი). თათრებმა ალგეთელებს თავი მიანებეს, უგონო ბელადი ცხენზე აიტაცეს და გაჰქრნენ (მ. ჯავახ.). ჯობს მაგაზე ლაპარაკს თავს მიანებებდე (ა. ბელ.).

თავის მობმა დასრულება, დაბოლოება. არ იქნა და თავი ვერ მოაბა შარდინ ალშიბაიამ ლუკაიას სადღეგრძელოს (კ. გამს.). მზად იყო (ნატო), თუ გინდ სიცოცხლის ფასად, თავი მოება ნაკისრი საქმისათვის (მ. მრევლ.).

თავის მოკატუნება თავის უცოდველად, მიამიტად მოჩვენება; თავის დამცირება, თავის მოსაწყლება. გამოცდილი სუტ-კნეინა მიხვდა, რასაც მოასწავებდა ეს ამბავი, მაგრამ თავი მოიკატუნა, მითამ და არაფერი იცის (ილია). დარბაისლურად წამოდგა გვანჯ აფაქიძე. თავი მოიკატუნა, ერთი ბნელი, გაუნათლებელი კაცი ვარო, ბევრი ჭკუა არ მეკითხებაო (კ. გამს.). თავი მოვიკატუნე და ვუთხარი, არსენას ბრალია-მეთქი (მ. ჯავახ.).

თავის მოქაჩლება შესაძლებლობის არ დაზოგვა, თავის გამოდება. მასპინძელმა თავი მოიქაჩლა და გულუხვად გაგვიმასპინძლდა (განმ. ლექს.).

თავის მოქონვა პირფერობით, ტკბილი სიტყვით ვისიმე გადაბირება, გულის მოგება, მოთაფვლა. პასკევიჩი ქართველებს უწყალოდ უქონავდა თავს და ისინიც მზად იყვნენ თუნდაც ზარბაზანში შემძვრალიყვნენ გასასროლად, ოღონდ კი ერთი ჯვარი კიდევ მიეღოთ (მ. ჯავახ.).

თავის მოყრა შეგროვება, ერთად შეკრება. დაიძახეს ჩვენშიაც ჯარიანობა და თავი მოიყარეს ქართველებმა მტრის დასახვედრად (ილია). მთელ ნაშინდარს ხევისთავების საგვარეულო ეკლესიაში მოუყრია თავი (მ. ჯავახ.).

თავის მოჭრა შერცხვენა, კისრის მოჭრა, სახელის გატეხა. ერთი იმისთანა საქმე ჩაიდინა, რომ ოჯახსაც თავი მოსჭრა და ჩვენ სოფელსაცო (აკაკი). ტყვილა თავის სახელსაც ირცხვენს და ცოლსაც თავს სჭრის ქვეყანაში (დ. კლდ.)

თავის მოხრა დამორჩილება, ქედის მოხრა. არც ის შეშვენის (ვაჟკაცს), თავი მოიხაროს ყოველივე მაჩანჩალას წინაშე (დ. კლდ.). სხვა რაღა უნდა ექნათ, მოიხარეს თავი სოფონამ და ოქრუამ და გაუგზავნეს მოციქული ბაგრატას (ე. ნინოშ.).

თავის მტვრევა ძალიან ბევრი ფიქრი (რაიმე ძნელად გადასაწყვეტ საკითხზე). ჯადაროსი დიდხანს თავს იმტვრევდა მათ გამოსაცნობად (შ. დად.). ამდენი თავის მტვრევა რა საჭიროა. გავიდეთ ნაპირზე და საკითხი უბრალოდ გამოირკვევა (ლ. ქიაჩ.).

თავის სასწორზე დადება თავის საფრთხეში ჩაგდება, თავისი საქმის საალალბედოდ გახდა.

თავის ქერქში არ ეტევა თავისთვის არ ჩერდება; არსებულით არ კმაყოფილდება, მეტი უნდა.

რატომ თავისთვის არა ყრიან?! არ ეტევიან თავიანთ ქერქში? მე დავტევ ძალით (ვაჟა).

თავის შეკავება რაიმე გრძნობის შეზღუდვა, მოთმენა, თავის თავშეკავება, თავის შემაგრება. უმცროსმა უფრო წარბი შეიკრა და რისხვამ ელვასავით გაურბინა სახეზედ, მაგრამ თავი მალე შეიკავა (ილია). ნადიამ არაფერი უპასუხა, მხოლოდ ბალიშში თავი ჩარგო და ცდილობდა, თავი შეეკავებინა, რომ არ აქვითინებულიყო (ა. ბელ.).

თავის შემაგრება იხ. თავის შეკავება. ცოტათი წამოწითლდა და თვალები აუბრიალდა, მაგრამ მალე შეიმაგრა თავი და ჩვეულებრივი სახე მიიღო (აკაკი). ეს სიტყვა გულში მომხვდა, მაგრამ თავი შევიმაგრე, რადგან გენერალი ამ საყვედურს მე ვერ დამიმიზნებდა (მ. ჯავახ.).

თავის შენახვა თავის რჩენა; თავის მოვლა. მაშინ მოდი ჩემთან, მე დაგაყენებ გზაზეო, მანამდე, ამ ორ-სამ თვეს კი, სხვაგან სადმე შეინახე თავიო (აკაკი). ძველ ოჯახსაც უმძიმდებოდა თავის შენახვა (დ. კლდ.).

თავის შერგვა (სადმე) შესვლა, თავის შეყოფა (სადმე). (მამამ) ბეგლარს საქალაქო სასწავლებელი გაათავებინა და სასამართლოში გადამწერად შეარგვევინა თავი (დ. კლდ.).

თავის შექცევა გართობა, გულის გადაყოლება. ჩირგვებით გარემოცულ მინდორში დაუხვდენ ბახულიას თავის ტოლი გოგო-ბიჭები, რომელნიც ორ ხეს შორის გაბმულ ყურძნის ვაზზე ქანაობით თავს იქცევდნენ (გ. წერეთ.). ერთი რუსული ანდაზაა: ოღონდ კი ნუ იტირებს ბავშვი და, რითაც უნდა, თავი შეიქციოსო (აკაკი).

თავის შეყოფა (სადმე) შესვლა, თავის შერგვა (სადმე). რაკი ერთხელ თავი შეყო სპირიდონმა სოფლის სკოლაში, დასრულებამდე აღარ მოშორებია მას (ე. ნინოშ.).

თავის შეყრა იხ. თავის მოყრა. ვერ მოვახერხეთ ერთად თავის შეყრა (ნ. ლომ.).

თავის შორს დაკავება იხ. თავის შორს დაჭერა. თუ ჩემი პატივისცემა გაქვს, შვილო, შორს დაიკავე მასთან თავი (დ. კლდ.).

თავის შორს დაჭერა მორიდება, თავის არიდება, ახლოს არ მიკარება. წამოიზარდენ თუ არა, შორს დაიჭირეს თავი ერთმანეთთან (ე. ნინოშ.).

თავის წაღება თავის მობეზრება, გულის გაწყალება. ამ ოჯახქორმა თავი წაიღო იმდენი თხოვნით (თ. სახ.).

თავის წაჭმა შეწუხება, თავის მობეზრება, გულის გაწყალება. თავის წაღება. თავი წაგვაჭამა მე და ხერიპსს გამაგებინეთ ვინ არისო მისოუსტ? (კ. გამს.). ახლოს რომ მომჯდომოდა, თავს წამჭამდაო ლპებობით (კ. გამს.).

თავის ჭიას ახარებს ერთობა, თავს იქცევს, გულის წადილს ისრულებს. მე რომ მოვკვდები, იმას მაინც იტყვიან − რაც ხანი იცოცხლა, თავის ჭია ახარაო (ი. გულის.).

თავისი დრო მოჭამა დაძველდა, დრო გაუვიდა, ცხოვრების გზა გაიარა. ჰე, ნამეტანს კი ნუ იზამ! მაგან თავისი დრო მოჭამა, ცხოვრებით დასტკბა, იცხოვრა (ნ. ლორთქ.).

თავისი პური მოჭამა იხ. თავისი დრო მოჭამა. თავის პური მოუჭამია, დღეიდან აღარც ავად არგია საზოგადოებას და აღარც კარგად (აკაკი).

თავისკენ ითლის მხოლოდ თავის სარგებლობისათვის ზრუნავს. ყველაფერი თავისთვის უნდა, სხვისი კუთვნილების მითვისებას ცდილობს. ინგლისს სწამებენ, რომ კოლონიებს წურბელასავით სწოვსო, სარჩო-საბადებელს არ არჩენსო და სულ თავისკენ ითლისო (ილია).

თავისუფლად ამოსუნთქვა საფრთხის გავლის შემდეგ დამშვიდება, გულზე მოშვება. გათავდა ეს პირველი დაბარებაც სამხედრო ბეგრისთვის და ბაბალეს ვაჟები არავის მოუკითხავს. ახლა კი ბაბალემ თავისუფლად ამოისუნთქა (ე. ნინოშ).

თავი(ც) უტეხია რაც უნდა, ისა ქნას! თავში ქვა უხლია! ჯანდაბამდის გზა ჰქონია! − თავი უტეხიათ, რას დავეძებ (დ. კლდ.).

თავლაფის დასხმა იხ. თავზე ლაფის დასხმა. ღვინის ქურდობა კარგი არ არის, ხვალ თავლაფს დაგასხამენ (შ. არაგვ). ვინც შედრკეს, აღარ მოგვეკაროს, ვინც გაიქცეს, თავლაფი დაესხას (მ. ჯავახ.).

თავპატიჟის გადება ტყუილად, არაგულწრფელად უარზე დადგომა, განაზება, გაპრანჭვა. სანამ მოხუცები აფხაზური ცერემონიების მიხედვით თავპატიჟს იდებდნენ, არზაყანმა ერთი აკვაკარი გასტეხა შუაში (კ. გამს.). მაიზერმა რომ ხარები მაჩუქა, ისეთი უარი ვსტკიცე, რომ სულ ფეხები გავასავსავე, ვიცოდი ნაჩუქარს უკან არ დაიბრუნებდა და მეც თავპატიჟი გავიდევი და აქეთ შემოვიხვეწე, რომ საჩუქარი მიმეღო (ბან.).

თავ-პირის გლეჯით იხ. თავ-პირის მტვრევით. (ძაღლები) ყეფით და თავ-პირის გლეჯით მისდევდნენ ტყისაკენ მიმრბინავ მგელს (შ. არაგვ.).

თავ-პირის მტვრევით ძალიან სწრაფად, გამალებით, ჩქარა, თავ-პირის გლეჯით. (კატო) თავ-პირის მტვრევით დერეფნიდან გავარდა (შ. არაგვ.). გახარებულმა ცვატამ, დადიანს გამოეთხოვა თუ არა, თავ-პირის მტვრევით ჩააქანა ცხენი ოძრახეს დაღმართისაკენ (შ. დად.).

თავს არ უდებს თავს არ აჩაგვრინებს, არ ემორჩილება. (ქეთევანი) მოხუცებას თავს არ უდებდა, ოჯახზე წინანდებურად ეჭირა თვალი (ე. ნინოშ.). თაფლო ცოტა შეწითლდა კმაყოფილებით. შინაგან არც უტანდარს და არც დოდოს თავს არ უდებდა, არც სასახლეში მოდენილ სეფექალებს (შ. დად.).

თავს ატეხს (რასმე) ეწვალება, მთელ ძალ-ღონეს ახმარს, თავს აკლავს (რასმე). (ბეგლარი) კიდევაც გუნებაში დასცინოდა მათ, ვინც რაღაცას ეძებდა, რაღაცეებს თავს ატეხდა, ვინ იცის, რისთვის, ან ვისთვის, და ამასობაში თავის თავს აკლებდა (დ. კლდ.).

თავს გადახდა (რამე) შეემთხვა, დაემართა (რამე). წაბლისერის გლეხკაცობას ბევრი რამ გადახდა თავს ამ დროის განმავლობაში (ე. ნინოშ.).

თავს გასვლა ზედმეტად გათამამება, გათავხედება, გაკადნიერება. (არსენა) გლეხებს აშფოთებს, ხელმწიფეს ეურჩება, ბატონსაც უბღვერის, ეხლა კი მეტისმეტად თავს გასულა: ქალსაც შეეცილა და საცაა აქ მოსვლასაც აუკრძალავს (მ. ჯავახ.). ის წითური აღა-მაჰმადი, მაიორია თუ დოზანა, მეტის-მეტად თავს გავიდა. თრიალეთს შემოესია და ქვას ქვაზე აღარა სტოვებს (მ. ჯავახ.).

თავს დავლა გზის მოჭრა და წინ დახვედრა. შიშმა მოიცვა აბაღა: ბექა თავს დაუვლიდა მას, უსათუოდ დაღუპავდა მის შემკრთალ ლაშქარს (ვ. ბარნ.). სანამ საქართველო ფეხზე იდგება, მაჰმადიანნი თავს ვერ დაუვლიან ბერძენთ; პონტის ზღვა აქედან დახშულია მათთვის (ვ. ბარნ.).

თავს დარბენა იხ. თავს დავლა. ის დაადგა იმ ბილიკს, იქნება ან ასმათს თავს დავურბინო, ან ცხენოსნებს დავეწიოო (გ. წერეთ.).

თავს დასტრიალებს მუდამ მასთან არის და მზრუნველობას უწევს, ემსახურება, უვლის, თავს ევლება. მე და ლამბალო „იოლდაშები“ ვართ. ისე დამტრიალებს თავს, რომ ბუზიც ვერ მიახლოვდება ხოლმე (მ. ჯავახ.). რა უყოს არზაყანმა ამ ერთგულსა და სათნო ძაბულის! სამსახური მიატოვა ბედშავმა მის გამო, ულუკმაპუროდ დაჰყარა ობლები ოქუმში. დღედაღამ თავს დასტრიალებდა არზაყანს (კ. გამს.).

თავს დასხმა თავდასხმის მოწყობა, გალაშქრება (ვისიმე წინააღმდეგ), თავზე დაცემა. შეგვიტყვეს, პოლიცია თავს დაგვესხა, მე კი გამოვასწარ და ჩემი საწყალი ძმა მოემწყვდიათ და დაეჭირათ (ილია). ბოლოს ინდაურებმა პირობა შეკრეს, რაკი თითო ვერას აკლებდა მამალს, რომ ერთად, კრებულად დასხმოდნენ თავსა და ჩაექოლათ (ვაჟა).

თავს დატეხა (რისამე) უეცრად რაიმე არასასურველის შემთხვევა. ეჭვი არ იყო, ქალაქის თავის საქციელს იმ შემთხვევაში სათანადოდ შეაფასებდნენ და შედეგისათვის პასუხისმგებლობას მასვე თავს დაატეხდნენ (ლ. ქიაჩ.). დიდი უბედურება დაგვატეხეს თავს ამ გერმანელებმა (ა. ბელ.).

თავს დატყდომა (რისამე) იხ. თავზე დატყდომა (რისამე). ზაქარა ჯიღაურის ოჯახის გარშემოც ნისლი მიადგა, გაიზარდა, მეხად იქცა და ანაზდეულად თავს დაატყდა (ს. მგალობ.).

თავს ევლება (ვისმე) ბანსაკუთრებულ მზრუნველობას უწევს, ყურადღებას აქცევს, უვლის, ემსახურება, თავს დასტრიალებს (ვისმე). როგორ უყვარდა კაჭკაჭს თავისი შვილები! როგორ ეალერსებოდა, როგორ უფრთხილდებოდა, თავს ევლებოდა (ვაჟა). ბეგლარი, რომელსაც მასპინძელი თავს ევლებოდა, ერთობ მხიარული იყო (დ. კლდ.).

თავს ზარის დაცემა იხ. თავზარის დაცემა. მოისმინა თუ არა თამარმა, გატაცებულსავით წამოვარდა ტახტიდამ, თითიაც, თითქოს თავს ზარი დაეცა, ხან ერთის კარისაკენ გაცუნცულდებოდა, ხან მეორისაკენ და არ იცოდა რა ექნა (ილია).

თავს იდებს (რამეს) იკისრებს, დაივალებს (რამეს). ჩვენ, რასაკვირველია, არ განგვიზრახავს, თავს ვიდვათ ამ საკითხის გადაჭრა (ა. ბელ). რაკი (ცხენის) მოძებნა მეც თავს ვიდევი, ძალიან იამა (ბან.).

თავს იკლავს მეტისმეტად წუხს, ღელავს; თავგამოდებით ცდილობს რასმე; ზედმეტი ჯაფით იტანჯება. საწყალი დედაჩემი რანაირად იკლამდა თავს, უნდა გენახა გულოჯან, მთელი ქვეყანა ზედ დაედო, მაგრამ ვერ დააყენეს (დ. ჭონქ.). მე ვუთხარი (ბახვას) შენი შეამხანაგება მადამ სალისთან, იმან თავი მოიკლა (გ. წერეთ.). (მას) შეუყვარდა ბატონიანთ ლამაზი გოგო ვაშლა და თავი მოიკლა, მინამ შეირთავდა (ს. მგალობ.). გზის კეთებით თავი მოვიკალი (გ. წერეთ.).

თავს იტეხს თავგამოდებით ცდილობს, წვალობს; ძალიან ბევრს ფიქრობს (რაიმე ძნელად გადასაწყვეტ საკითხზე), თავს იმტვრევს. ეს აუარებელი ხალხი რომ შეკრებილა, რაო, ჩემო? სიცოცხლეში არ ვუკითხივართ, ავადმყოფი არ ვუნახივართ, და ახლა კი თავს იტეხენ სიკვდილის შემდეგ (აკაკი). მთავრობას უნდოდა ფილმზე გადაეღოთ ეს ძველი მისტერია მომავლის მეისტორიების თავის სატეხად (კ. გამს.).

თავს იყოლიებს იხ. გულს იყოლიებს. გიგოც და დოსითეც იყოლიებდნენ თავს ღვინით (ბ. ჩხ.).

თავს კედელს ახლის იხ. კედელს თავს ახლის.

თავს ლაფის დასხმა იხ. თავზე ლაფის დასხმა. შინ მუუსვლელობა რაღაა მაინც? თუ ვინმემ გაგვაბახა და თავს ლაფი დაგვასხა, ამდონს ხანს მაინც რაა! (ე. ნინოშ.). ჰარიქა გვიშველე, თორემ გაგვლახეს, თავს ლაფი დაგვასხეს! (მ. ჯავახ.).

თავს მაღლა არ იღებს გულმოდგინედ, ბეჯითად, თავაუღებლად მუშაობს. (ხალხი) წელებზედ ფეხს იდგამს, თავს მაღლა არ იღებს, ჯაფას არ ერიდება, ოღონდ წლის სარჩო მოიპოვოს (ილია).

თავს მაღლა იწევს იბღინძება, თავი დიდად მოაქვს, ამპარტავნობს, ქედმაღლობს. არა, შენ გეთაყვანე, ბრძანე წყალში გადავარდიო, გადავვარდები, და მოსე გძელაძესთან კი არ გაგეგზავნები, მეტად მაღლა იწევს თავს (ილია). აბა წინათვე ვიცი, თავი თავს არ მოვა და რაზედ შევრცხვე ეს დროული დედაკაცი, მეტად მაღლა იწევს თავს (ილია).

თავს მოგება გონს მოსვლა, გამორკვევა. სხვა რამ ფიქრს გაეტაცნა ირანის მფლობელი, სხვა რამ ჭმუნვა ესახებოდა ჭკვიან თვალებში. ბოლოს მოეგო თავს, მიაქცია ყურადღება კარისკაცებს (ვ. ბარნ.).

თავს მოსვლა (რისამე) დამთავრება, დასრულება, დაგვირგვინება, მოგვარება. (მკითხველმა) უნდა იცოდეს, რა ჯაფა იყო საჭირო, რომ ამ სკოლის საქმე თავს მოსულიყო (ილია). − გლეხი აღარ გვემორჩილება, ჩვენი ხელ-ფეხი ჩვენს თავს აღარ უგონებს, ამიტომ ჩვენი საქმეც თავს ვერ მოვა (მ. ჯავახ.).

თავს მოხვევა (რისამე) იხ. თავზე მოხვევა (რისამე).

თავს რეტის დასხმა იხ. თავბრუს დასხმა. სონიას თავს რეტი ესხმოდა ამ სიტყვებზე და ამ უცნაურად გახელებული კაცის ყვირილისაგან (დ. კლდ.).

თავს შემოვლება განსაკუთრებული მზრუნველობის გაწევა, ყურადღების მიქცევა, მოვლა, სამსახურის გაწევა, თავის შეწირვა (იხ. თავს ევლება). მუხლმოყრით გევედრებით მთელი შენი საყმო; თუ გვიკადრებს შენი დიდებულება, დიდად მადლობელი დაგრჩებით, თავს შემოგევლებით (ვაჟა).

თავს შემოუვლის მოუხერხებს რასმე, გააწყობს, შესძლებს რისამე გაკეთებას. როსაფი ძალიან წუხდა ამ გარემოებას, მაგრამ თავი ვერსაიდან შემოევლო (გ. წერეთ.).

თავსლაფის დასხმა იხ. თავზე ლაფის დასხმა. ქვეყანაში მე კარგა ხანია სახელიც გამიფუჭეს და ვაჟკაცობაც შემირცხვინეს, კმარა რაც თავსლაფი დამასხეს და აწი მე მიყურონ (დ. კლდ.). შევარცხვინე ღა თავსლაფი დავასხი ასეთ უქნარა ოცდაექვსი წლის ვაჟკაცს და მის მომავალსაც (გ. ნახუცრ.).

თავში ავარდნა გაყოყოჩება, გაამპარტავნება, გაამაყება, თავბრუდახვევა წარმატებისაგან.

ანბანის ცოდნა ისე აგვარდნია თავში, რომ შენი თავი მეცნიერი გგონია უკვე (გ. ნახუცრ.). ქება თავში აუვარდა (განმ. ლექს.).

თავში ამხანაგი უზის შეზარხოშებულთ, ნასვამია, მთვრალია. შენ იმას რას უყურებ, ძმაო, ვერა ხედავ, თავში ამხანაგი უზის! (თ. სახ.).

თავში ბზე უყრია უჭკუოა, არაფერი იცის. მაშ თქვენ გგონიათ, მე თავში ბზე მიყრია? არა, ძმობილო, მეც ჩემი ჭკუითა ვცხოვრობ! (ვაჟა).

თავში გარბენა (რისამე) გაფიქრება, უცებ აზრად მოსვლა (რისამე). „ჩვენც რომ არაფერი გვაქვს, მგონი“ − გაურბინა მას თავში და ამის შიშმა რეტი დაასხა (დ. კლდ.).

თავში დაკრული არანორმალური, სულელი. ამას გლეხი თავის დღეში არ იკადრებს, თუ სანდალასავით ღმერთგამწყრალი და თავში დაკრული არ იქნება (ილია).

თავში დარტყმული იხ. თავში დაკრული.

თავში დასცეცხლა შეშინდა, შეკრთა. − ახალი წასული იყავი, შვილო, ვიღაცამ დარეკა, სამხედრო რომ დავინახე, მაშინვე დამცეცხლა თავში (ა. ბელ.).

თავში იცემს ძალიან ნანობს (რასმე), ჯავრობს. − მოტყუებულა! ახლა კი ტირის, თავში იცემს (აკაკი). კუზმა თავში იცემდა გაზრდილის საქციელზე (შ. დად.).

თავში მოუვიდა (რამე) იფიქრა, აზრად მოუვიდა (რამე). არავის თავში არ მოუვიდა ეკითხა მისთვის ჩამოსვლის მიზეზი, რადგანაც ციცკა იმათთან დადიოდა არა იშვიათად (ა. ყაზბ.). უარის თქმა თავშიაც არ მომსვლია (ე. გაბ.).

თავში უქრის სულელია, ჭკუა აკლია, თავში დაძრულია.

თავში ქვა იცეს! იხ. თავში ქვა იხალოს! ჩვენ კი გულხელდაკრეფილები ვსხედვართ თუ? წადი და თავში ქვა იეცი და შენ აალაგე (ილია). − თავში ქვა იეც და ისა ჰქენი, − შე დალოცვილო, ქვა ვიცე თავში, რა პასუხია, როგორ იქნება?! (ილია).

თავში ქვა იხალოს! რაც უნდა, ისა ქნას! როგორც უნდა, ისე მოიქცეს! თავში ქვა იცეს! - წადი ახლა, თავში ქვა იხალე და შეეჩვიე! აბა რა უნდა ქნა? (ილია). თავში დიდი ქვა იხალეთ და თქვენს ტურტლიან თავებს თქვენვე მოუარეთ (გ. ნახუცრ.).

თავწყლის გადენა მოხერხება, დასრულება, თავის გართმევა, თავის მობმა. დავრჩი ალოუხნავი და ამოდენა წვრილფეხობის სინაბარა, თავ-წყალი ვეღარ გამიდენია (რ. ერისთ.). ერთი ნამგალი რა თავწყალს გაადენდა შემოსულ ყანას? (ვ. ბარნ.).

თამაშას ნახვა ცუდ დღეში ჩავარდნა, გამწარება. აი, დამაცადოს! ერთი მეც ცოლი შევირთო და ოჯახს მოვეკიდო, ზოგიც მაშინ ნახოს თავისი თამაშა (ილია).

თამაშას ჩვენება შავი დღის დაყრა, გამწარება, სეირის ჩვენება. აბა, ერთი გაბედე და ძმას ნუ დაიყოლიებ, მერე გიჩვენებ მე თქვენს თამაშასა (ილია). ვაი ჩემო ყმაწვილბიჭობავ, რა გითხრა, თორემ მე ვაჩვენებდი ემას თამაშას (ა. ყაზბ.).

თასლიბის გაწევა დამშვიდება, გამხნევება, ნუგეშისცემა. (არაბ. თასლიბ გამაგრება). რა ვქნა, შენი ჭირიმე, ჩემო ახალო მოყვარევ! ავადა ვარ, თასლიბს ვერ გავუწევდი (ილია). ყველას ვალად მიაჩნდა, უბედურების დროს ოჯახისათვის თასლიბი გაეწია (ი. ელეფთ.).

თაფლი გადმოსდის პირიდან იხ. პირიდან თაფლი გადმოსდის.

თაყვანს სცემს დიდ პატივს სცემს, უყვარს, ეთაყვანება; დიდი პატივისცემით, მოწიწებით ესალმება. (მომდინარეობს გამოთქმიდან: თავს ყანას (ანუ მიწას) სცემს, ე. ი. პატივისცემის ან მორჩილების ნიშნად თავს დაბლა ხრის). სიცოცხლეშივე გმირად დასახა ქართველობამ (ერეკლე), თაყვანსა სცემდა ქართველობა (ვ. ბარნ.). ნუ მიხვალ, ჩემო, და თაყვანს გცემ უკუნითი უკუნისამდე (კ. გამს.). აი, ამგვარ კაცის წინ მოვიდრეკ თავსა და თაყვანსა ვცემ (ილია). პირველმა ჯერ თაყვანი მცა და მერე დაიჩოქა ჩემ წინ (აკაკი).

თეთრი კბილის ჩვენება ფარისევლობა, პირმოთნეობა, ფლიდობა. სტუმარმა მადლობა გადაუხადა და წამოდგა, მაგრამ მასპინძელმა არ გაუშვა, ჩაი მიართვა, თეთრი კბილი უჩვენა, მიუთითლიბაზა (ვ. ბარნ.). თეთრ კბილს გვიჩვენებს, გვიცინის, გული სავსე აქვს შხამითა (ვაჟა).

თვალებზე ხელის აფარება სინამდვილის განგებ არდანახვა, თვალის დახუჭვა. თვითონ განგებ თვალებზე ხელი აუფარებია, განგებ ყურებში ბამბა დაუცმია და ჰგონია, რომ სხვა ყველანიც დაბრმავდებიან, დაყრუვდებიან და ეშმაკობას, კუდიანობას ვერ მიუხვდებიან (ილია).

თვალები დაუყენა იხ. თვალი დაუყენა. შენს მტრებს იმითი თვალებს დაუყენებ (დ. ჭონქ.).

ვალებიდან ცეცხლის ყრა განრისხება, გააფთრება, გაავება, ცოფების ყრა. ტყუილი და ამაოა მასთან ლაპარაკი. ისეთი გააფთრებულია, რომ მეტი არ წარმოიდგინება. თვალებიდან ცეცხლსა ყრის. ღმერთი მეფიცოს, შევძრწუნდი, რომ შევხედე (ბან.).

თვალებით ჭამს (ვისმე, რასმე) ხარბად, დაჟინებით, თვალმოუშორებლად უყურებს (ვისმე, რასმე). (ჯარისკაცები) თვალებით სჭამდენ დიასახლისს, რომელიც გასაშრობად გაფენილ ხორბალს ჰკრეფავდა (მ. ჯავახ.). ის ქალი და თომა პირისპირ სხედან და ერთმანეთს ქურდულად სჭამენ თვალებით (მ. ჯავახ.).

თვალების აბმა იხ. თვალის ახვევა. ოჰ, მამულის კვამლო, მართლა-და ტკბილი და სასიამოვნო ხარ: ხანდახან ისე აგვიბამ თვალებს ხოლმე, რომ ჩვენ ჩვენს საკუთარს უბედურებასაც ვერა ვხედავთ (ილია).

თვალების ახელა იხ. თვალის ახელა. საჭირო იყო გამორკვევა, თვალების ახელა და დაკვირვებით სწორ გზაზე გავლა (აკაკი). არ დავკვირვებივარ დღემდის და იმიტომ არაფრად მიმაჩნდა. დღეს ამეხილა თვალები და გეფიცები, ვიქტორ, უმაგისოდ ერთ წუთას გაძლება არ შემიძლია! მომაჯადოვა, მომაჯადოვა მაგ დაწყევლილმა (დ. კლდ.).

თვალების ახვევა იხ. თვალის ახვევა. რამდენი ხანია გეხვეწები, რომ ამ ოჯახს ეგ როგორმე მოაშორო, მაგრამ ის ფარისევლობით თვალებს გიხვევს და ჩემი აღარა გჯერა-რაო!

(აკაკი). რამდენჯერ მოტყუვდა იმ ქალზე თომა! დღეს აღარ მოტყუვდებოდა, მაგრამ შავმა ტანისამოსმა და ნამტირალევმა პირსახემ თვალები აუხვიეს, ეხლაცგაფუფქულსავით გამოტრიალდა (მ. ჯავახ.).