გამსახურდია კონსტანტინე

ტაბუ

I

ზანდაროზაღებული მიმინო მარცხენაზე მიზის, თივთიკის ჩაბალახით თავი მაქვს მეგრულად წაკრული. და უძიროები? ისეთი მსუბუქი –შვედური თათმანები მცმოდეს.

ახლაც არ ვიცი, იმ საღამოს რა მომივიდა? მარჯვენა თვალი და ხელფეხი დამიბრუჟდა. შუბლზე ოფლმა დამცვარა. მიმინო შეტორტმანდა, ცერზე სახამლავმა შეიკავა. მხარი ამექცა.

მე ენა ვერ დამიძრავს საშინელისა და საკვირველის თქმად... ეს მოხდა სწორედ მაშინ, ორბოძალ გზას რომ მივაღწიე. უძიროს წვეტი ქვას წამოედო, ზედ შუა გზაზე უკითხავად გდებულს. წავბორძიკდი.

წელში გავსწორდი, მიმინოს გადავხედე გვერდულად, ცალი თვალიც ლანდს მოხვდა ჩემსას.

სად იყო ლანდი ?

არა, მე ჩემსავე „მე„-ს შევეჩეხე. მას, მეორეს, ნაცრისფერი, ფორეჯიანი, ინგლისური ჰომსპონის კოსტიუმი ეცვა. მაღალი ჩალისფერი ქუდი ეხურა. ქედანისფერ ზორტყშემორტყმული ჟღალი, შვედური ტყავის თათმანი. მრგვალცხვირიან, სქელლანჩებიანი ამერიკული ფეხსაცმელი.

ცალ თვალზე მონოკლი ჰქონდა.

და თხელი, კუხე ზეთისხილისფერი ტუჩების კუთხეებში მე ვიგრძენი საშინელება განუზრახველობისა. შემხვდა. შემომეჩეხა, შეჩქვიფდა. თვალის უპეები გაუგანიერდა. კუხე ზეთისხილისფერი ტუჩები აეხსნა გაცოფებულს. რაღაც უნდოდა ეთქვა. პირში სიტყვა გაეხირა. ერთი ნაბიჯით უკუვდექ. მუხლთ მომეკვეთა. მთელი სხეული მიჟრჟოლავდა. სუნთქვა მოვიპარე. წავბორძიკდი. პენდელივით წინ გავქანდი, მან მრჩოლავ მოზვერსავით შუბლი მომიშვირა და ბენგალის ცეცხლისფერი საოცარი სინათლე ავარვარდა ბუდეშურივით მოგრძო თვალებში, და მონოკლიანი იცინოდა...

ეს არ იყო ისეთი სიცილი, ჩვენ რომ გვჩვევია დიდი ხნის უნახავ მეგობართან შეგუებისას; არც თუ სიცილი პირმოთნისა და მაცთუნებლისა.

წარმოგიდგენიათ. კაცი ვინმე მარტოხელა, უდანაშაულოდ დაემწყვდიოთ კრისტალის სასახლეში, და გაიცინოს მერმე ამ კაცმა, ისე ხმამაღლა და გაშტერებით, რომ მაღალი, კრიალა, უფარდო ფანჯრები აზრიალდნენ და კრისტალის სასახლის თაღებში გაიბნას მარტოხელას ცივი სიცილი, სარკის ზედაპირზე გადაბნეული საპანტივით გაიბნას, თოფის საფანტივით.

თვალი ავარიდე. ჩემს პირდაპირ დავიწყე ცქერა.

არ მივიხედე, არ შევამჩნიე, აინუშადაც არ ჩავაგდე ჩემი აბეზარი მხლებლის სიახლოვე. მაგრამ მაინც ვგრძნობდი: ჩემს გვერდით მოდიოდა. ჩემთან ერთად მიჰყვებოდა ხრეშიან თემშარას. მოსისხარივით მზვერავდა და მითვალთვალებდა.

კიანთობდა ნასამხრალი მზე. ხარის თვალის ოდენა მონოკლში, და ისევ იცინოდა... მარცხნით, ჭალებისაკენ მიმავალ თემშარას მიჰყევით. მე_ჩოხიანი, და მე –მონოკლიანი. აგუნასავით მოაბოტებდა ჩემს გვერდით. სულგანაბული მივსდევდი ლანდს. რომ არ გათავდა ეს გზა?

მივალაჯებდი...

სივრცეს ვერ ვერეოდი. გერი სათოფეზე დამცილებოდა. და ეს ღობეები, ეს თხრილები, ეს ალვის ხეები, მეწყერიან ნიადაგივით მისრიალებდნენ ულევ სივრცეში.

ათასჯერ გამივლია აქ ჩემ ბავშვობაში, მაინც მეუცხოვა ეს თემშარა. ეს ორღობეები, ეს მჭვარტლით გამურული, ისლით დახურული სახლები. მარჯვნით: სწორმხრებიანი კვადრატები. ძველებური, ბუხრის ქუდის ზეთავივით ამოწეული სახურავები, ყალმუხივით აწოწილი ხულა და მარანი.

ორჩოფეხებზე შემდაგარი ნალიები (დაღვრემილ ჭაობის ფრინველებს რომ წააგავენ) და ეს აყლაყუდა ჭების საქაჩებიც ყელმოღერებულ სირაქლემებს დამსგავსებიან (მახარებდა ოდესღაც მათი ნაღვლიანი ღრიჭინი შეღამებულზე), მთელს ქვეყანაზე უმცირესი, უმოკლესი შუკები, შარაზე გაყოლებით მდორე ტბორებით სავსე თხრილები. ძაღლის მოახლოებაზე მორიგეობით სცვივიან ბაყაყები წყალში. დროგამოშვებით, ჭალებიდან მობრუნებულ საქონელს შეუტევს გერი.

ჭიშკრებზე ჟანგიანი ნალები.კისერგადატყავული, ჯაგარშემოცვეთილი უღლიანი ღორები გულის შემღონებლად ღრიტინებენ და სიბა-კარის ლატანს ძიძგნიან. მესრებს გადაღმა ვიხედები ეზოებისკენ.

სიმინდს ტარო ამოუღია.

მეოთხე თოხი მოხვედრია. კაცის სიმაღლე გამხდარა სიმინდი. უნათლავ ბავშვის თმასავით ნაზი, ხუჭუჭა ფიმფა და ფოჩი ფრიალებს ზოგგან. ხეებზე გასულ ვაზის მოყვითანო ფოთლებში ლალივით კრიალებენ წითელი მტევნები.

ჰმ, აგვისტო შეჰპარვია პირველ ფურცლებს სიმიდებისას! ორლესული სატევარივით ბასრი, მუქლურჯი ფრთები კენწეროშივე გაუყვითლებია –შემოდგომას თუ გვალვას? და ღობეებზე გაყოლებულ ძეწნების მოვერცხლილ მწვანეში ყვითელი წამალი საეგებიოდ გადაუგდია მარადჟამობის მხატვარს. გადაეფოფრა კოპოტის წვეროკინებს უშველებელი, ოქროს ობობასავით დაფანჩვული მზე და შევყურებ ირიბ სივრცეზე მოვარვარეს, მწვანეში გაბნეულ ქარვის წინწკლებს.–ვკითხულობ:

შემოდგომას თუ გვალვას?

სიზარმარსწამოყოლილივით აღრიალდნენ ძაღლები.

ყური სცვიტა გერიმ. ახლა სულ სხვა მხარეს გამოეხმაურნენ მათ სხვები და კიდევ სხვები და მერმე ისევ გაიშხვართა სიჩუმე თემშარაზე. შორიდან მოისმის ჭიშკრების ჭრიალი. გაუსაპნავი ბორბლების კვნესა და შემოდგომის მამლების ხრინწიანი ყიყლიყო. ნაწისქვილარზე მელიკუდათი და დასიცხული სიმინდით დატვირთული ურმრბი გამოჩნდნენ.

მეცნაურა გლეხების მფოთიანი გნიასი. მოხუცები თავაზიანად სალამს მაძლევენ, მეგრულად შეკრულ ჩაბალახზე ხელს ივლებენ. ახალგაზრდები უბირი თვალებით შემომცქერიან. თეთრ ჭილის ქუდებს აფრიალებენ. ჩემს მიმინოს თვალს აყოლებენ.

ველაზე საოცარი ის იყო, გლეხებიც წყვილად რომ მოდიოდნენ. რეულებს ორეულებისათვის მკლავი მკლავში გაეყარათ, ორეული ორეულს მისდევდა, ორეული ორეულს დასცინოდა: მაგრამ როცა გლეხი გლეხს შეესიტყვებოდა, მოლაპარაკე ანაზდეულად დაცალდებოდა.

მოიზლაზნება თემშარაზე მუცელ-დაბერილი საქონელი. მენახირეები სახრეებს ატკაცუნებენ და ქაქანებენ. მოსდევენ ნახირს ყურებბარტყუნა, კუდდაშვებული ნაგაზები, უშველებელი წითელი ენა გადმოუგდიათ. კისერს იღრეჯენ მეძებრის დანახვაზე, ბოროტ თვალებს უბრიალებენ გერის. მათ დორბლიან, დაღრენილ ლაშებში ამოვიკითხე ის გაცოფ ებული სიძულვილი, ჯიშიანის შეხვედრაზე რომ აღეძვრის ხოლმე უჯიშოსა და გადაგვარებულს.

„მანუჩარს გაუმარჯოს“.

გამიხარდა ნათლიმამას დანახვა. საკითხავი რა მქონდა, მაგრამ მინდოდა ჩემივე ხმა მევე გამეგონა, ის აბეზარი მომშორებოდა. თეთრჩაბალახიანმა ჩაბალახის ცალი ტოტი მარცხნით შეაფრიალა. მშვილდივით მოსდრიკა ფაფარდაბწნილი ცხენის კისერი.

„გამარჯვება ნუ დაგაკლოს წმინდა გიორგ სუჯუნამ“.

„მწყერი სად იქნება, თუ იცი, მანუჩარ?„

„ნაჭყვედისაკენ, ბატონო, წრეულს სულ ბეურია... ნაღომარებზე„.

„შენი მიმინო...„ ამბობდი მანუჩარ. ცხენიდან გადმოიხარა, მიმინოს დააცქერდა. წინადადების დამთავრება არ ვაცალე.

„ვერა მყავს კარგად მიმინო, მანუჩარ ჩემო!„

„თვალი ხომ არ ეცა აწი“.

„მე თვალი გავუსწორე“.

„ალბათ ვერ უვლი კარგად, ჩინჩაყვი დაბერილი აქვს. ცოტა ნემსით უნდა მოუჩხვლიტო. ცოტა თრიაქფარუხი ჩააყლაპე, ანდა რევანდის წვენში კომშის თესლი გამოჰხადე. შაქრის ყინულივით მოალბე, არგებს.

ორ დღეში თუ არ გამომჯობინდეს, ნავთის ოყნა გაუკეთე.

მაინც ნაჭყვდისაკენ გაქვს გზა. ნატიე დიაკონი ძველი ბაზიერია, ის უმართავდა მიმინოებს ბაბუაშენს.

კარგი შელოცვები იცის ფილენჯისა და თვალისცემისა. ჩვენს სოფელში არავინ იცის ახლა მიმინოს ამბები, –ისევ ნაჭვედს წადი, ჩვენს დროში მიმინოსათვის ვის სცხელა„ გულდაწყვეტილი ამბობდა მანუჩარი

* * *

მეყვსეულად გამაჟროლა ნაჭყვედის ხსენებაზე. სიჭაბუკეში არაოდეს გამივლია ნაჭყვედისაკენ ძაღლითა და მიმინოთი. ეს კიდევ მაშინ, როცა ჩემი სული მითებით იყო დატვირთული.

ნაჭყვედში ცხენით თუ გავყოლივარ ნათურქალისკენ მიმავალ მამას. შეღამებულზე როცა ნაჭყვდს მიუახლოვდებოდით, მამა ცხენს აუჩქარებდა, მე წელზე მოვეხვეოდი მხედარს, ნაბადში თავს ჩავრგავდი.

დაპატარავდნენ ჩვენი სოფლის ალვის ხეები.

ძაღლი ძუნძულით მიჰყვება გვიმრიან ეწერს. მარჯვნით თვალუწვდენი სიმინდის კაპანია. კაშკაშებს ოქრონაფერი სხივი ნასამხრალი მზისა. შარებსა მიჯნებზე მიმავალი თეთრჩაბალახიანი ცხენოსნების თავები ისე დაცოცავენ აქა-იქ, –მხრებამდის წყალში ჩაფლული მცურავები მოძრაობენო. მარცხით მოტვლეპილი გორმახებია. უდაბური მიდამო.

გვიმრა მიჰყვება ფშალით და ეკლით დატვირთულ კათაბარდებს. მელიკუდითა და რძია-რძიით მოფენილი ტრამალი, ხავსმოდებული ჭოჭი, სამუხლე ლელი და ბაყაყების მწყრობი ორკესტრი.

ოჰ, კარგად მესმის მე მშობლიური მელანქოლია ამ ქვემძრომების ქორალურ მოთქმაში. ქვეყნის გაჩენიდან აქ დგანან ალბათ ეს მწვანე ტბორები.

მიცვალებულის თვალებივით გამოციებული და მოწყენილი, უჟმური და ციება ბინადრობენ ამ ჭაობებში. აქ მიწის კაცი შემხვედრია შებინდულებზე, პირაღმა მწოლარე ცას რომ უშვერდა თავის წითელ, ხორკლიან მუცელს.

და ბაყაყები... ამ გავერანებული მიდამოს ჭირისუფალნი ისევ უნუგეშოდ მოსთქვამენ, როგორც ოცი წლის წინათ, როცა ამ სანახებს ცხოველებსაც არ აკარებდნენ.

უპატრონო, ზურგდაშავებულ, ნამარტალ ჭაკებსაც ვერ შეხვდებოდით ამ მიდამოში, რადგან აქ ცხენებს ძუა და ფაფარი ესკვნებოდათ, მეწველ ძროხებს უჟმური გათოფავდა.

ახლა?

ნასახლარამდის გამოუცეცხლავთ ეწერი.

დაილოცა. ცეცხლო, სახელი შენი!..შავი, ტოტებშემოტრუსული ხეები დარჩენილან აქა-იქ.

ბარი და ნაჯახი ვერ მორევია მუხების ფესვებს (წყევლით წელმოწყვეტილი შავი გველივით გართხმულან ისინი მიწაზე). ფეტვი და ღომი უთესიათ ნასიმინდარზე, მორცხვად დაზნექილ ფეტვის თავთავებს შორის დაბნეული, დაცალებული, სიმინდისა და ფენჯგირეს ღეროები სდგანან ამაყად (მწვანე, მაღალტარიანი შტანდარტები დაპყრობილ სანახებზე მიტოვებული).

ვდგავარ სატურიას სერზე. გასცქერის მიმინო სანავარდოს მალი ფრთებისას. გაკაპასებული თვალით შეჰყურებს სივრცეს დაუგეშელს და საფეხურზე ჭანგს უჭერს. დაცუცქდა ჩემს ფეხთით გერი, ხელის გულზე მიდევს ნასოფლარი. ეწერი ალაგ-ალაგ გაუჩეხიათ, ირმის ბორჯღალივით გამხმარი ხეების ჩონჩხები, შავნაბდიან ალამდარებივით გაბნეულან მაღალ სერებზე.

რუხი, კირშემოცლილი ნანგრევების კედლები სიმინდის ზღვაში იძირებიან და გარუჯული აგურის ბუხრის თავი ისევ იქავე სდგას, როგორც ამ ოცი წლის წინათ.

ვინ იცის, რამდენი ფეოდალური იდილია ახსოვს ამ ბუხარს! ყანებს გადაღმა, ცაცხვების მწვანეში საყდრის გუმბათია. ეკლესიის გვერდით, ახალი ისლით დახურული სახლები.

ერთი,

ორი,

სამი.

სამიც ყავრით გადაფარული ჩელტის ნალია.

ერთიც ახალი ფაცხა. კვამლი სამ ადგილას.

ჰმ, მიწის სივიწროვეს გადმოუსახლებია ეს გლეხები ნაჭყვედში როცა ჩვენი სოფლის ეკლესია უმრევლობის გამო დაიხურა... დიაკონი აიყარა, სოფელს დაემდურა, ნაჭყვედის მიტოვებულ საყდარს თავი შეაფარა.

ბებერი ცაცხვები ძველებურად სდარაჯობენ ნაჭყვედის საყდარს. ამ ცაცხვების ფუღუროებში მეგულებოდა ბუკიოტების, ღამურების და ზღვის მერცხლების ბუდეები. ერთ დროს ისინი მეტად ახელებდნენ ჩემს ბავშურ ფანტაზიას. რამდენჯერ განვიზრახეთ მე და მღვდლის ბიჭმა, ტოლები აგვეყოლებინა და ამ ფუღუროების ბინადართ შევსეოდით.

ნაჭყვედის ბნელმა ლეგენდებმა დასძლიეს ჩვენს გამბედაობას. დაქადნება დაქადნებად დარჩა., მახლას! ისინი, ვინც ოდესღაც ჩემთან ბურთაობდნენ, ჭარკუნსა და მერობიას თამაშობდნენ, დღეს უკვე ცოლშვილს მოჰკიდებიან, საფეთქელთან ჭაღარა გარევიათ. მათ სახეზე მე ვეღარ ვარჩევ მხიარულ ღიმილს, ვერც კი მიცნეს. მშრალი სალამი შემომაგებეს, გვერდს ჩამიარეს.

ოცი წლის შემდეგ კვლავ ვეწვიე ამ გავერანებულ ნასოფლარს და ახლაც მარცხენაზე მიმინო... ეჰ, ვიცი მათი გულის ნადები, მათი ცივი სალამის შინაარსი, და მე... მე რა ხანია, რაც ამ მხარეში არა ვყოფილვარ არც მიბურთავნია, არც სასირეები დამიგია, არც სასროლი და ანკესი მჭერია ხელში, არც ღაჟო დამიჭერია, არც თუ მიმინო გამიმართავს.

ეხლა ჩამოვიარე, მოხუც დიაკონს ვინახულებ და ამიერიდან ჯვარი სწერია ჩემგან ამ უბადურ ეწერსა და ღამის ფრინველებს.

უნდა მენახა საბრალო მოხუცი, მისგან მაქვს ნასწავლი ანბანი და სიზმრის ახსნა, პირმოთნეობად ნუ ჩამომართმევს, და მე ვაკოცებდი მას დამჭკნარ სახეზე. ვეტყოდი მაინც: ძვირფასო მოხუცო! ეს შენ გამიღე ზღაპრებისა და მითების დახშული კარი, შენ მასწავლე მთელს ქვეყანაზე ულამაზესი ქართული ასოების მოხაზვა. შენის წყალობით ვყავ საცნაური ძველი დრო თავისი ბნელი ლეგენდებითა და სასწაულით.