უიარაღო ( თათარაშვილი კონდრატე
მამლუკი
|
I მდინარე
ტეხურის პირას, სოფელ უშაფათის
ბოლოს, ორ მთებ შუა, საკმაო ფართე ველია გაჭიმული. ეს ველი ნაყოფია
მოუსვენარი მდინარის ათი ათასი წლობით მუშაობისა. უხსოვარი დროიდან ურეცხია
მას, ნაპირების გაყოლება მარჯვნივ და მარცხნივ ამართული, ხშირი ტყით და
მუდამ მწვანე დაფნის ბუჩქებით დაბურული სერები; ეს ხელისგულივით სწორი ველი
გაუკეთებია, სილა-დანალექით გაუპოხიერებია და ამნაირად ადამიანისთვის
მშვენიერი სახნავ-სათესი ადგილი მოუმზადებია. ადამიანიც სარგებლობს ბუნების უხვი წყალობით; ხელისგულის ოდენა ადგილს ვერ
იპოვნით ამ ველზე დაუმუშავებელს, მოუხნავ-მოუთესავს. ამ ერთ-ნახევარი საუკუნის წინადაც ამ ველზე სამარგლავი ღომის ჯეჯილი
ბიბინებდა. მკათათვე იყო. მოწმენდილ, ფირუზისფერ ცაზე თავისუფლად
მისცურავდა დიდებული მნათობი და ქვეყანას უხვად უზგავნიდა მაცოცხლებელ
სხივებს. ფართე ველზე აქა-იქ მოსჩანდა ზოგან ერთი, ზოგან ორი, სამი და
მეტიც, პერანგისამარა, თოხიანი მომუშავე. ველს აქა-იქ საჩრდილობლად
დატოვებული, ლამაზად ტოტებგაშლილი ბჟოლის, იფნის და სხვა ხეც ამშვენებდა. ერთ ალაგას სამი კაცი მუშაობდა. ერთი მათგანი მთლად ჭაღარა იყო, მეორე
დაწვერულვაშებული, ხოლო მესამეს საულვაშე ოდნავ ამწვანებოდა. პირველი მამა
იყო, ორნი კი მისი შვილები. - დაჰკათ, ვაჟებო, დაჰკათ თოხები! სადილობამდე ეს სვე როგორმე ავიტანოთ, -
გადასძხა მოხუცმა ახალგაზრდებს, - ღვთის შეწევნით, არ ჰხედავთ, რა ჩინებული
დარია? ისე გაუხმეს სინსილა-სახსენებელი გლეხი კაცის და საქრისტიანოს
მაწუხებელს, როგორც დღევანდელ მოჭრილ ღვარძლს სამუდამოდ ძირი გაუხმეს. ო...
ო... შენი გულისა, რა ალ-ცეცხლს უკიდებს მადლით მოსილი! - მე კი ვერ გამიგია, ბაბა, - შენიშნა უფროსმა შვილმა გიგომ, - საიდან
გაჩნდა ჩვენს ყანაში ამდენი ჭოჭყოტი და დოლოკეტი? მგონია, შარშან ორჯერ
გავმარგლეთ, ეგ ოხერი, თითქო ღვარძლის ყური არ დაგვიტოვებია და წრეულს,
შეხედე, კვალამოსაგდებ თათრის ლაშქარივით დასევია ისევ ჩვენს ყანას! - კაი დახსომება გცოდნია, - სიტყვა მოუჭრა უმცროსმა ძმამ, მალხაზიამ, -
ბიჭო, შარშან ეს კუთხე ერთხელაც არ გაგვიმარგლავს ხეირიანად. აი იქ, ქუჩურა
კოპიტის გაყოლება, მართალია, ორჯერ გავმარგლეთ და კიდევაც, თუ სქლად ამოსულ
ღომს დავარიგებთ, თორემ მარგვლა არც კი სჭირდება. - მართალს ამბობ, შვილო, - დაემოწმა მამაც, - ხომ გახსოვს, ბაბაია, ვერ
მოვასწარით მაშინ ამ მუხუროს გამარგვლა, არ დაგვაცალეს ღვთისა და კაცის
მიერ მოძულებულებმა. მიუხედავად ჩემი ჭაღარა წვერისა და ხელფეხის
სისუსტისა, მე იმერეთისკენ სალაშქროდ წავჩანჩალაკდი. ყველა წმინდა
ხთიშობელო, - თვალები ზევით აღაპყრო მოხუცმა, - შენ მოუსწრაფე დღე ყველა
უთავბოლო შფოთის ამტეხს, ძმათა შორის ხოცვა-ჟლეტის მოსურნეს! ღმერთო, შენ
გაუმარჯვე სოლომონ იმერთა მეფეს... ხრესილთან კი გვარიან კარგა ჩაუკაკუნა
იმ ურჯულოებს, ჩაუძაღლებია ის ძმათა მოღალატე ლევან აბაშიაც, ღმერთო, შენ
გაუმარჯვე! - მართალა, მომაგონდა! მაშინ მეც ხომ ორი კვირა გავცდი, სალაშქროდ
წამსვლელთა უნაგირების შემკეთებელს ვეხმარებოდი, - ცოტა არ იყოს დარცხვენით
სთქვა გიგომ. - ოჰ, რამდენი ვზილე მაშინ აყროლებული ღვედი! დასწყევლის
მაგათ ყული და ქიაჩი! ყანა კი გაუმარგლავი მიგვირჩა და ახლა ორკეცი შრომა
სჭირია. სამთავემ მარჯვედ დაჰკრეს თოხი. სილანარევ, მსუქან ნიადაგში ბესრ რკინამ
ჩახა-ჩუხი გაადინა. - საცა წონა-სამართალია, სადილობის დროც კია, - სთქვა მალხაზიამ. მოხუცმა შუბლზედ ხელი მიიდო და მზეს შეხედა. - მართლაც და შუადღეს ბევრი არ უკლია, - აუჩქარებლად წარმოსთქვა მან,
მუშაობა შეწყვიტა და თოხის ტარზე დაეყრდნო, - ბიჭო, ივაკია და ფილუია ხომ
წავიდნენ სოფლისკენ მესადილე დედაკაცების თანამგზავრად. ალბათ, საცაა
გამოჩნდებიან. ვერ მოასწრებდნენ საწყლები, ვერ მოასწრებდნენ, ბაბაია. ვაი,
ახავაი! როცა ბევრთან გვაქვს საქმე, მუდამ ასეა, დროით თავს ვერ მოუყრი.
ზოგს რა უჭირს და ზოგს რა. ავადმყოფობაც რომ არ გვასვენებს. ქუჩუს დედა ხომ
ლოგინში მწოლიარე ავადმყოფია და წვრილფეხობით ხელფეხშეკრული მისი რძალი
მაია დროით ვერ მოიცლიდა. ბიტას ცოლიც ავად გამხდარა... თორემ საბრალო
დედათქვენი? სადილი რა ხანია დამზადებული ექნება, მაგრამ მარტო ხომ ვერ
წამოვიდოდა. იძულებული იქნება სხვებს მოუცადოს. - მოგშივდა, ბიჭო, ბაღანა! - გაეხუმრა გიგო მალხაზიას, - აი, გაიხარე,
მოდიან. მართლაც, მდინარე ტეხურის გაყოლება მიმავალ სასოფლო გზაზე ორი თოფით
შეიარაღებული კაცი გამოჩნდა, მათ უკან თხუთმეტიოდე მხარზე კალათგადებული
დედაკაცი მოსდევდა. ქალები ველზე თავიანთ მომუშავეებისაკენ გაიფანტნენ, ჩვენი ნაცნობ
მომუშავეთკენაც გამოეშურა ერთი შუახნის, გამხდარ-გამხდარი, მაგრამ მხნე და
თამამი გამომეტყველების დედაკაცი, გვერდით შვიდი-რვა წლის ვაჟი მოსდევდა.
ბავშვს მხარზე, თუმცა კარგა მოზრდილი დოქი ედგა, მაგრამ მაინც თამამად
მოაბიჯებდა, დედის წინ თუ არ უსწრებდა, უკან არა რჩებოდა. - ეს ვინ მოდის! ეს ვინ მოდის! ჩემი ხვიჩა, ჩემი ბაბაია, ჩემი გულის
გამხარებელი? - მიეალერსა შორიდანვე ბავშვს მოხუცი. - ბაბაია, თხები ხომ არ
დააბნიე, შენ შემოგევლოს ჩემი თავი?! - არ დაიჯერა, თოლიგე, საშველი არ მომცა, ყანაში წამიყვანე და წამიყვანეო.
რაც თხები მორეკა, სულ ბუზღუნით თავი მომაბეზრა. მართალი უნდა ვსთქვა, ეს
დოქი სახლიდან მარტოდ-მარტო წამოიღო, - სიცილით სთქვა ქალმა, ქუჩურა ბჟოლის
ძირას კალათი მოიხსნა და ჩითის ჭრელი მანდილით გაოფლიანებული პირისახის
წმენდას შეუდგა. - კარგი, ბაბაია, კარგი, ჩემო გულის გავლავ, თხები კი არ დააბნიო, შენ
შემოგევლე, თორემ ყველი და მაწონი, შენ რომ გიყვარს, არ გვექნება, - კვლავ
მიეალერსა ბავშვს მოხუცი, მუშაობას თავი დაანება და ქუჩურა ბჟოლისაკენ
გაემართა. ყველანი ბჟოლის ჩრდილქვეშ ჩამოსხდნენ. დედაკაცმა კალათიდან წაბლისა და წიფლის მწვანე ჟვერი ამოალაგა და ფხვიერ
მიწაზე სუფრის მაგივრად დააფინა. მაზედ, ახლად ამოღებული, ჯერ კიდევ თბილი
ღომი დააწყო; ღომს შიგადაშიგ ყველის ნაჭრები ჰქონდა ჩარჭობილი, ერთი
მოზრდილი ნაჭერი ცალკეც იდო. - ჩალამკალამი არ მოიტანე? - დაეკითხა ცოლს მოხუცი. - ბეჩა, რად
დაგაგვიანდა! ამ შენმა ვაჟებმა კინაღამ ყელში ბაწარი მომიჭირეს, ყმაწვილები
არიან, დროზე ჭამა უნდათ, - ხუმრობით ამბობდა მოხუცი... - ჰაი, ჰაი,
დედაკაცო, რაც სიბერე შემეპარა, მას აქეთ აღარაფრად მაგდებ... მაგრამ
მომიფრთხილდი! ხშირ გვალვას, ხომ იცი, ჭექა-ქუხილი და ჟუჟუნა წვიმა
მოსდევს! - უი, თვალიც დაგიდგეს! რაებს ბოდავს ეს ქვესკნელში ჩასაძრომი, -
ხუმრობითვე შეუტია ცოლმა და თანაც ტუჩზე მხიარულმა ღიმმა გადაურბინა, -
ჩალამ-კალამს რავა არ მოვიტანდი, - ამბობდა ქალი და კალათაში რაღაცას
ეძებდა. - აი ჩალამკალამი! რად დაიგვიანეო? ასეთ ყოფაში ისიც კარგია, ამ
დროს მოვაწიეთ. ერთს ავადმყოფი უწევს, მეორეს ბატონის სასახლეში ღომი აქვს
საცეხვავი, მესამეს იქვე შალი აქვს საქსოვი. სანამ ყველა თავს მოიყრის, დრო
და ხანი გადის. ახლა შეიარაღებულ გამცილებლების მოსვლას უნდა უცადო.
ღმერთო, ჩვენი ცხოვრება რა ცხოვრებაა! ვითომ მოვესწრებით ისეთ დროს, სადილი
ყანაში უთოფ-უიარაღოდ მიგვქონდეს? ამ ზღვა-მდინარის გამოსვლაც ერთი ჭირია
სწორედ! ვარცლის ტოლა ნავში ყველანი ერთბაშად ვერ ჩავეტიეთ. ხელმეორედ უკან
დასაბრუნებელი შეიქმნა ნავი და ერთხანს დავბანდდით... - კარგი, კარგი, თოლიგე! ნუ მიაყოლე საბაია დიაკონივით, - კვლავ გაეხუმრა
ცოლს მოხუცი, - მე და შენ, ბეჩა, მოვრიგდებით! - ხვიჩა, ბაბაია, ერთი ამ
ჩალამკალამში დამისხი ის ძირკურთხეულის მონასხამი. თუ ყელი არ ჩავისველე,
ისე ტყუილია, ლუკმას ვერ გადავყლაპავ. სახით ცქვიტმა, თვალებბრიალა და ნიკაპმოგრძო ბიჭმა დოქს მწვანე
ფოთლებისაგან გაკეთებული თავსაცობი მოხადა და ბროწეულის ფერი ღვინო
ჩალამკალამში დაასხა. მოხუცმა სავსე ჩალამი ხელში დაიჭირა, სასოებით ზევით აიხედა და წამოსთქვა:
ღმერთო, დიდობა მოგეხსენა, ღმერთო, შენ იყავ ჩვენი მფარველი, ჩვენს
ქვეყანაში მშვიდობა დაამყარე, მებატონეთ შორს დაუსრულებელ მტრობა-ქიშპობას
ბოლო მოუღე. ურჯულო დაამარცხე, ქრისტიანობა აღამაღლე. გაუმარჯვე და კეთილად
წარუმართე ყოველ საქმეში მეფე (მაფე - იგივე მეფე) სოლომონს. მაგას კი
ვენაცვალე. ბრძანება გაუცია, ვაჟებო, თურმე, ვინც ოსმალეთში ტყვის გაყიდვას
გაბედავს, ერი, ერი, სულერთია, თუნდ ჭყოინდარიც (ჭყოინდარი - იგივე
ჭყონდიდელი) რომ იყოს, არ დავინდობ, თვალებს დავთხრიო... ო... ოხ! შენ რომ
მოგისხა, იმ ბრუნდე ვაზს ვენაცვალე! - აუჩქარებლად წარმოსთქვა მოხუცმა,
როცა ჩალამკალამი გამოსცალა, წვერულვაშზე ხელი მოისვა და აქა-იქ დავარდნილი
ღვინის წინწკლები მოიწმინდა. დასხდნენ სადილად მაშვრალნი და მადიანად ჭამას შეუდგნენ. პატარა ხვიჩაც
გევრდში მოუკდა მამა-ძმათ და თუმცა შინ უკვე ესადილნა, მაგრამ სხვების
წაბაძვით, ისე გემრიელად ილუკმებოდა, თითქოს სამი დღე ლუკმა არ გაუღეჭიაო. - ის ვინ უნდა იყოს, ბაბაია? აბა, შვილო, გიგო, ერთი გაიხედე, იმ შარაგზაზე
ცხენოსანი ვინ მოდის? ნეტავ, ვინ უნდა იყოს? ჰეპე, გუშა, სადა ხარ დროებავ!
როგორ მირბის დრო, თვალსაც დამაკლდა, ეგ სანგარო! ხეზე ჩამოკიდებულ კვერცხს
სამოცი ნაბიჯის მანძილზე ტყვიით შუა ვხვრეტდი, - ნაღვლიანად ჩაილაპარაკა
მოხუცმა, - ახლა კი ცხენოსან კაცსაც ვერ ვარჩევ ხეირიანად. გიგომ და მალხაზიამ ცხენით მიმავალს თვალები დააშტერეს. - ე...ს... ვინ უნდა იყოს? მურზაყან რევიას ჰგავს, - სთქვა გიგომ. |
|
ტეხური - მდინარე დას. საქართველოში. |
|
|
|
|
- უეჭველად მურზაყანია, ნაბდის ტარება ზამთარ-ზაფხულ
იმან იცის ხოლმე, -
კვერი დაუკრა
მალხაზიამ. - მურზა რევიაო? აბა, ქალო, გაქვს თუ არა კიდევ ღომი კალათაში? ყველი
გვაქვს? - საჩქაროდ დაეკითხა მოხუცი ცოლს. - ღომი ორი ჩოგანი კიდევ მაქვს, ყველიც მაქვს, მაგრამ ასეთი მცირე რამ
როგორ გაებედება, შე დამწვარო, უცხო სტუმარს. იქით! არ გადაირიო, არ
მოიპატიჟო, - უშლიდა ცოლი. - შენ რა იცი, უტვინო დედაკაცმა! აბა, ბაბაია, მურზაყანს ერთი ჩალამი ღვინო
უნდა დავალევინო. შევთავაზებ, იმედი მაქვს, არ გამაწბილებს. ე... ხე... ხე
ნანაია შური, დავღლილვარ, - ჩაიკვნესა მოხუცმა, მძიმე-მძიმედ ზეზე წამოდგა
და გზად მიმავალ ცხენოსნის მისაგებებლად გაემართა. ერთი ორი წუთის შიგნით ქუჩურა ბჭოლასთან ბედაურმა ცხენმა ჯირითი მოადინა. - უკაცრავად კი ვარ, ბატონო მურზაყან, კადნიერებისათვის, - ებოდიშებოდა
მოხუცი, - მაგრამ ჩვენი გაზრდილი ხარ, იმედი მაქვს, ჩვენს ძუძუ-მკერდს არ
შეაფურთხებ, პატივს სცემ ჩემს ჭაღარას და ერთ ჩალამკალამ ღვინოს მიირთმევ. - დიდის სიამოვნებით, ჩემო ტაგუია, ჩემო მორდუ, ძლიერ მოხარული ვარ, რომ
მშვიდობით გხედავ შენი ძვირფას ცოლ-შვილიანად, დიდი მადლობელი ვარ, რომ
დამიძახე, - სთქვა სტუმარმა და ცხენიდან ჩამოხტა; ნაბადი გადიძრო და
უნაგირზე დააფარა. - ამ ოხრის დაკეცვაც დამეზარა, მუდამ ზედ ვათრევ, რას
იზამ, ჩემისთანა, მუდამ მოგზაური კაცისთვის მიუცილებელი საქონელია. - ჭკუიანი მოსაზრებაა, ჩემი ბატონის დღეგრძელობამ, ხომ გაგიგონია, ბატონო,
ჩვენებური არაკი, - თუ ნაბდის ხელით წაღება დაგეზაროს, კავს მოაბი და იმით
ათრიეო. მობრძანდი, ჩემო ბატონო! - მოიპატიჟა მოხუცმა. - სალამი, ჩემო ტაგუია, - სთქვა მურზაყანმა და კოხტად გამოიჭრა. კაცი იყო
ტანად მაღალი, მხარ-ბეჭა; ზურგზე განდაგან ეკიდა მშვენიერი სტამბოლის თოფი,
ერთი დამბაჩა უკან ქამარში ერჭო, მეორე წინ ეკიდა. წელზე ხმალი ერტყა,
სახის გამომეტყველება მამაცი და მხიარული ჰქონდა. - შენი თავი არ მომიკვდეს იმის მეტი, - მტკიცედ მიუგო ტაგუიამ. - შენი ჭირიმე. - არა, შენ არ მომიკვდე. - მე გთხოვ! - არა, ეს სამივე ბაღანა ნუ დამეხოცება. როგორც იყო, კაი ხნის ხვეწნა-მუდარის და ბოდიშის შემდეგ, მურზაყანი
დასთანხმდა სალამის მიცემას, თოფი მოიხსნა და ბჟოლის ძირას მიაყუდა. იქვე
ორი სხვა თოფი უკვე ეყუდა, ერთი ტაგუიასი, მეორე გიგოსი. მურზაყანიც მიუჯდა მუშის სახელდახელოდ გაწყობილ სუფრას. თბილი ღომი ლამაზად
მოტეხა, მშვენიერი, ახალი სულგუნის ყველი შეატანა და სხვებზე არანაკლებ
მადიანად ჩაძმუძნა. - უკაცრავად, ბატონო, ღმერთო, მომკალი... დასაპატიჟებლად არა ვღირსვართ შენ
თავს და ამ გადაშთერებულმა ყაზახმა სად მომიყვანა შენი თავი, ჩემო ბატონო,
- ებოდიშებოდა სტუმარს ტაგუიას ცოლი მზეხაც. - როგორ გეკადრება, ძიძა, ამისთანა სიტყვები, ამ სუფთად გაკეთებული
ბაიასფერ ღომს და თოვლი „ატატია“-სავით თეთრ ყველს მე კი არა, დადიანის
შვილი არ დაიწუნებს. ღმერთმან ეს არ მოგვიშალოს და სხვას ნუღარ სწუხარ,
ჩემო გამზრდელო ძიძა. ამისთანა ჭამას აქვს გემო, - ამბობდა სტუმარი და
ლუკმას ლუკმაზე ანელებდა. - რომ მცოდნოდა, ქათამს მაინც გავაკეთებდი, ნეტავ გამაქვავოს... - ერთი შენც ახლა, დედაკაცო, ქათამი კი არა, კვერცხი არ გინდა! რაც გვაქვს,
ის არის, - ამბობდა ტაგუია, - მურზაყანი ჩვენია, არ დაგვძრახავს. ღომი და
ყველი კი არა, მარტო ღომის ქერქის მეტი არაფერი მქონდეს, თუ კი ეს
ღვთივკურთხეული მექნება, - მიუთითა ტაგუიამ დოქზე, - კაცის დაპატიჟების არ
შემრცხვება, თუ გინდ უფლისწულიც მომადგეს კარებზე. - მართალია, მართალი, ჩემო ტაგუია, საცა ღვინოა, იქ ყოვლისფერია. ჩინებული
ღვინო დაგიყენებია სწორედ. შენ ყოველთვის კარგი ღვინოს დაყენება იცოდი.
წმინდა ოჯალეშია განა? - არა, მურზაყან, როგორ მოგაყუილო, ბიძაჩემის უტასი და ბიცოლაჩემის თათიას
გაზრდილი ხარ. აზნაურიშვილი ხარ, ღვინოს გამოცნობა კარგი იცი. შვილებს
გეფიცები, ოჯალეში, მართალია, კი ურევია, მაგრამ დიდად მეტი წილი პანეშია. - მამიჩემის სულს გეფიცები, ეს ღვინო ოჯალეშს არ დაუვარდება. ღვინოს,
მართალს ამბობ, გვარიანად გამოვიცნობ, მაგრამ ამ შემთხვევაში, ვინც გინდა
მოიყვანე, ამ ღვინოს ოჯალეშად ჩააგდებს. - შენი ჭირიმე, ა? მურზაყან! - გამხიარულდა მოხუცი. - წმინდა ოჯალეში
სამიქელ-გაბრიო ლაგვანში (ლაგვანში იგივეა, რაც ქვევრი) მაქვს ჩასხმული.
დაილოცა მისი სახელი! ამ ნამარიობებს მინდა მოვილოცო. მაშინ რომ
მეღირსებოდეს შენი თავი, ის იქნება ღვთის წყალობა, თორემ ახლა რაა, მართლაც
და ამ ჩვეგერე დედაკაცისა არ იყოს, დასაპატიჟებლად ვინ მაღირსებს შენს თავს
და ახლა კი ამ ჟვერს მოგიჯდინე. სწორედ თავხედობაა, მაგრამ... - სწორედ, სწორედ დიდი თავხედობაა, - გააჯავრა სტუმარმა. - კაცო, ეს
აფხაზური ბოდიში სად გისწავლია! საქმე კეთილი გულია და არა ბევრი
ხორცეულობა და ხის ფართე ტაბაკი. მე კი, მართალს თუ მათქმევინებ, ასეთი
გემრიელი საჭმელი ერთიხანია არ მიჭამია. თქვენ გვაროვნობით მოგდევთ
პურმარილიანობა. თქვენ მიერ მითავაზებული მწვანე ბოლოკიც გემრიელია... ჩემო
ბაბაია, ტაგუია, - სთქვა სტუმარმა და ღვინით სავსე ჩალამი ხელში დაიჭირა. -
ღმერთმა და წმინდალ გიორგი ხორციელმა გიცოცხლოს ჯერ შენი თავი და მერე შენი
ცოლ-შვილი ყოველგვარი ალიან-ჩალიანს აგაცდინოს... ფო... ფო... ფოო!.. ამაზე
უკეთესი ნამდვილი ოჯალეშიც ღმერთმა დასწყევლოს! ან რა ფერისა დამდგარა,
თითქოს გაწურული ბროწეულიაო, შენ რომ მიგისხა, იმ ვაზის ძირს ვენაცვალე, -
სთქვა სტუმარმა, როცა ჩალამი დასცალა. - სწორედ ვენაცვალე, - კვერი დაუკრა ტაგუიამ... - მოიცა, ტაგუია, ეს პატარა ბიჭიც შენია, არა? - დიახ, ბატონო, ეს ჩემი ბაბაია გახლავს, - მიუგო ტაგუიამ და მოალერსე
თვალებით ბიჭს გადახედა. - ერთი შეხედეთ ამ ბებრუცანას, რა ჩაუდენია ამ სიბერის დროს? - გაიხუმრა
სტუმარმა... - ეს, ბატონო, სულ ამ გლახაკი დედაკაცის ბრალია! ბებერი ხარ, ბებერი ხარო,
მაყვედრიდა მუდამ და მეც ვუჩვენე ბებერი ვარ თუ არა! ჰა, ჰა, ჰა!.. - იქით დაიღუპე!.. მიწა მოსაყრელი შენი ენა, - დატუქსა ცოლმა, შეწითლდა და
ბჟოლის ძირს მოეფარა. სტუმარი იცინოდა, ვაჟებიც იცინოდნენ. - ჯერ კიდევ დამაცადოს. ჯერ სადაა. ერთი მოვრჩე ამ სამარგლავს, - წახალისდა
ტაგუია, მე შენ გიჩვენებ, ბებერი ვარ თუ არა! - არაფერია, ძიძა, ნუ შეგრცხვებათ! ხუმრობს, თორემ მეტს ვეღარ გაბედავს,
ღვთით რატიელივით ბიჭები გარს გახვევია, რამე რომ გაგიბედოს, ბადიდ-კაცს
ცხვირს მოამტვრევენ. ხი, ხი, ხი!.. - ხითხითებდა სტუმარი. - იმდენი აღდგომა მაგას გათენებია, - ბუტბუტებდა დედაკაცი. - სხვას თავი დავანებოთ, ძიძა, პატარა ბიჭიკო დაგიფარავს, ბადიდ-კაცს ფეხზე
ბაწარს მოაბამს, არა, ჯიჯი? - ალერსიანად დაეკითხა სტუმარი ხვიჩას. ბიჭმა მოღიმარი სახით სტუმარს შეხედა, მერე მამას გრძნობით სავსე თვალებით
დააცქერდა... - ჩემი ბაბაია მე არ მიღალატებს, - მიეალერსა მოხუცი ბავშვს და თავზედ ხელი
გადაუსვა. ყველანი გამხიარულდნენ და ჭამა გააგრძელეს. - სხვა, ბატონო მურზაყან, შენ ხომ ყველგან დადიხარ, რა ამბავია ქვეყანაზე,
ვითომ ცოტა მოგვეშვა? ვითომ ღმერთმა მოგვხედა? ვენაცვალე მის სახელს, -
პირჯვარი გადიწერა მოხუცმა, - ვითომ განმტკიცდა ჩვენი დადიასი და მეფის
მეგობრობა? - ასე მოგახსენებენ და საქმითაც ასე სჩანს ჯერ-ჯერობით. - საქმიანი კილოთი
მიუგო სტუმარმა. - ჯერ-ჯერობით, ჩვენი ოტია დადია ერთგულად იქცევა, თუ
ეშმაკი არ დააჯდა მხრებზე და არ უღალატა ფიცსა და ნათესაობას. ამ დროებით,
მართალი უნდა სთქვას კაცმა, ძლიერ შველის მეფეს. გურიელიც თითქოს მოლბა,
საშიში არაა. მხოლოდ საქმეს აჭირებს ის როსთოია რაჭის ერისთეე. არ ცხრება
და არ ცხრება მაგ ურჯულოს თანაზიარი. თუ ისიც დაამარცხა მეფემ, მაშინ,
იცოდე, ტაგუია, რომ ჩვენშიაც ისეთი მშვიდობა დამყარდება, როგორიცაა მეფე
ერეკლეს სამეფოში, ქართლ-კახეთში. - ჰო! ელეკრე მეფე? ის არ არის, რომ სიმღერაში იხსენიებენ? - დიახ, ის არის. სხვანაირად კიდევ პატარა კახს ეძახიან, - განუმარტა
მურზაყანმა. - შენი გულის ჭირიმე! - აღტაცებით ამბობდა მოხუცი. ახალგაზრდებმა ჭამას
თავი დაანებეს და სმენად გადიქცნენ. - ელეკრე მეფე, ჩემო ტაგუ, რას ამბობ, ბაბა. - დინჯად გააგრძელა სტუმარმა,
- ციდან მოვლენილი კაცია. საითკენაც ხელი გაისვა, ყველგან მუსრი გაავლო
ურჯულოებს. ლეკები გუნდა, ყიზილბაშები, თუ ეს წყეული ოსმალები! ინდოეთში რა
ამბები ქმნა თურმე! ამბობენ, ბედაურზე რომ შეჯდება, ქარქაშიდან ლეკურს
რხიალს გაადენს, შესძახებს და შეუტევს მტერს, ცოდვილ თვალს არ დაენახვება
თურმე. საარაკო რამეაო, მოგახსენებენ. - ბიჭიც ის ყოფილა და... - წარმოსთქვეს ჯეილებმა. |
კვერი დაუკრა - დაეთანხა, დაუდასტურა |
|
|
|
|
- ღმერთო, შენ გაუმარჯვე, - ამოიოხრა მოხუცმა და ღვინით სავსე ჩალამი
ხელში დაიჭირა. - ღმერთო, შენ გაუმარჯვე ყველა ურჯულოთა მებრძოლს,
ქვეყანაზე მშვიდობის დამამყარებელს, საწყალი გლეხი-კაცის გამკითხველს,
ქვრივ-ობოლთა
შემწეს. ყველას ერთობ, წონა-სამართლის მექონს. ღმერთო,
ის დღე მაჩვენე, ისე საფლავში ნუ ჩამიყვან, რომ ყანაზედ უთოფოდ მივდიოდე,
დედაკაცს სადილი მარტოდმარტო მოჰქონდეს და არაფრის შიში და რიდი არ
ჰქონდეს. - ჰაამინ, ჰაამინ, - მიუგო სტუმარმა. ტაგუიამ ჩალამი დასცალა და სტუმარს დაულოცა. - ბატონ მურზაყანს დაულოცავ მრავალ წელს, ღმერთმან შენი თავი მიცოცხლოს.
შენ სხვა მტაცებელ-ამწიოკებლებს არა ჰგავხარ და იმიტომ სულით და გულით
მიყვარხარ. ღმერთმა დიდი დღე მოგცეს. - მადლობელი ვარ, ჩემო ტაგუია. ახლაც თუ დავაკვირდებით საქმეს, რაც იყო ამ
ხუთიოდ წლის წინად, იმის შედარებით, ბაბაია, მშვიდობიანობაა. ქალს შენ თავი
დაანებე, კაცო, მე თვითონ, რაც გინდა იყოს, გვარიან გამოქნილი და მარჯვე
ვაჟკაცი ვარ მგონია, მაგრამ ტყუილი რა საჭიროა, უდამბაჩოდ სახლიდან ვერ
გამოვდიოდი. ახლა, აქა-იქ, კანტი-კუნტად თუ მოხდა რამე, თორემ ისე
შიშიანობა არაა, სასტიკი ბრძანებაა მეფისაგან ტყვეთა მომტაცებლების
წინააღმდეგ! - ამბობენ, ამბობენ, ბატონო მურზაყან, - სიხარულით წარმოსთქვა მოხუცმა. - ტაგუია, იცოდე, თუ ჩვენმა ოტია დადიამ და იმისმა შვილმა კაციამ არ
უღალატა მეფე სოლომონს და თუ გურიელიც დაუმეგობრდა, მე მითქვამს, ამ შინაურ
ჩვენ წუწკებს ხომ ალაგმავს და ალაგმავს, ოსმალებსაც განდევნის აქედან.
იცოდე, ქუთაისსაც დაიბრუნებს, შეიძლება ფოთიდანაც განდევნოს ურჯულოები,
ღმერთმა ნათქვამი შეგვისრულოს, სთქვა სტუმარმა და ჩალამი დასცალა. - ღმერთმა ქმნას, იოსე ქისტემ ჰაამენი შეგაწიოს, მაშინ ხომ თრევაც აღარ
დამჭირდება ყანაში... - იცოდე, ასე მოხდება, თუ ღმერთმა აცოცხლა სოლომონ მეფე. მე ვიცი, ბაბაია,
როგორ არის საქმე. სამჯერ ვიყავი ლაშქრობაში... - მურზაყან, შენი ჭირიმე, იმ შარშანდელ ხრესილის (ხრესილის ბრძოლა მოხდა
1756 წელს) ბრძოლაში იყავი? - დაეკითხა მოხუცი. - ვიყავი. აი ეს თითი იქ დავიშავე, - მიუგო მურზაყანმა და მარცხენა ხელი
უჩვენა. სალოკი თითის ალაგას რაღაც პატარა აბორცვებული მოსჩანდა. - ნანა შვილო! - მწარედ წამოიძახა მზეხამ. - ეს რა არის, ძიძა, ისეთ ალაგას ჩავვარდი, თუ ცოცხალი გადავრჩებოდი, არ
მეგონა, ჩვენებმა, ღმერთს მართალი უყვარს, მაშინ სწორედ თავი ისახელეს. ოო,
ბაბა ტაგუ, დიდი რამეა ერთი პირი და ერთი გული, საცა ერთი პირი და ერთი
გულია, იქ ჯარი უძლეველია. კარგახანია იმერლების და მეგრელების ასეთი
ერთსულ-გულოვნობა არ უნახავს კაცს და კიდევაც საშინლად დავამარცხეთ მტერი.
მტერი მარა რა მტერი, ჩემო ხვანთქარო. ოსმალები ხომ თმის სისქე იყვნენ,
ახლა ჩვენიანებიც, თვალდაბნელებულნი, რამდენი გინდა მათ ზურგს უმაგრებდნენ,
ბედუკუღმართ ლევან აბაშიას მეთაურობით, მაგრამ, გაქვს ღვთის წყალობა, ჩვენ
მაგათ სეირი ვაჩვენეთ. შინაური განხეთქილება ღუპავს, ტაგუ, ჩვენს ქვეყანას,
თორემ, მე მაშინ დავრწმუნდი, გარეშე მტერი ერთზე ათიც მოვიდეს, თუ ჩვენ
ერთობა გვაქვს, გავუმკლავდებით. - მერე ვინ არის, მურზაყანის ჭირიმე, განხეთქილების მიზეზი? ისევ დადია,
მისი კარიკაცები, თავადები, ჭყოინდარი და მაგისთანები, თორემ თაარ ანგილოზს
გეფიცები, მე და ოკრიბელი, ჩემსავით მხვნელ-მთესველი, თავისს დღეში არ
ავიშალოთ და ერთმანეთის მოსაკლავად არ მივიწიოთ. საერთო მტრის წინააღმდეგ
კი ერთგვარი ხალისით გავალთ ორთავე. მე ერთი უბრალო ძროხა ყაზახი გეუბნები
ამას, შფოთის და დავიდარაბის ამტეხი ყოველთვის დიდკაცობაა, თუ გინდ მიწყინე
ეს სიტყვა, - ცოტა აპილპილდა ტაგუია. - მწყინს კი არა, მიხარია, რომ მართალს ამბობ, - აღტაცებით მიუგო სტუმარმა. - მართალს, მამიჩემის სული ნუ წამიწყდება, - წათამამდა ტაგუია. - ჩვენ,
დაბალ ხალხს, არაფერი სამტრო ერთმანეთთან არა გვაქვს. ერთხელ, მაშინ
ახალგაზრდა ვიყავი, მე და ცხონებული ჩვენი კოჩა დავითაია იქით, შორს,
ზემომხარისკენ მოვხვდით. მივედით ერთ საწყალ კაცის სახლში. მტრობა კი არა,
ისე გაუხარდა, თითქოს სათათრეთში გაყიდული და უკვალოდ დაკარგული ძმები
დაბრუნებოდესო. თავს შემოგვევლო, საბრალო, რაც შეეძლო, პატივი გვცა, მეორე
სოფლამდი გამოგვაცილა. მეც ახლა, თავის ქება კიტრად ღირსო, ნათქვამია,
მაგრამ ჩვენი შორებული მოძმე თუ ვნახე ჩემ სახლში, ვუმტრობ კი არა, სხვამ
რომ ხელი ახლოს, უსიკვდილოდ არ დავანებებ... ჰაი, მართლა რა გითხრა, ამას
წინად რა მომივიდა, - მხიარულად წარმოსთქვა ტაგუიამ. - შევიხედე, კარს
მომადგა ორი ცხენოსანი, ისინი სულ იქითური, ქართის (ქართი - თბილისი)
მხრიდან უნდა ყოფილიყვნენ. იმათ უნაგირს, მურზაყან, უკან კომპული სული არა
აქვს, ისეა თაღივით გადამრგვალებული. - კი ვიცი, რამდენი მინახავს, - შენიშნა სტუმარმა. - აი, მესტუმრნენ. ისეთი გამიხარდა, რომ მამა ჩემი ცაკვაია აბედია მოსულიყო
საიქიოდან, ისე არ გამიხარდებოდა სწორედ; მაგრამ საქმე იმაშია, ვაჟო, რომ
თურმე ისინი ღომს არა სჭამენ, სულ პურის ჭამას ჩვეული ხალხია. აი, თოლიგე,
შეიძლება რამე მოაგვარო-მეთქი, ვუთხარი დედაკაცს. საბრალოს სადღაც ერთი-ორი
ატარი (ატარი - ჯამი) იფქლის ფქვილი ჰქონოდა, სალოცავი კვერებისთვის
შენახული. სასწრაფოდ ხაჭაპური გამოვაცხობინე. სხვა ცოტცოტა შენი და
მიქამ-გარიოს წყალობა, პურით არ ვიყავი ზურგგამაგრებული, თორემ ყოვლისფერი
მქონდა. ოჰ! ღმერთმა დასწყევლოს უკეთესი ტაბაკის ხალხი! ისე მოილხინეს, ისე
დაგვლოცეს, ისეთი მრაალ-ჟამიერი დასძახეს, თავისებური, მაგათ გრძლად
სცოდნიათ, გაჭიანურებული, რომ დიდი და პატარა გაგვამხიარულეს... ეს იმას
მოვაყოლე, თორემ რა სალაპარაკოა. ჩხუბს და მტრობას დიდკაცობა სთესავს,
თორემ ჩვენ, მხვნელ-მთესველი ხალხი მუდამ კეთილგანწყობილებაში ვიქნებით
ერთმანეთთან. მაშ, ეს ღმერთმა შური და მტრობა მოსპოს ქვეყანაში. საერთო
მტრის წინააღმდეგ ერთი პირი და ერთი გული მოგვცეს. მაშინ არც ტყვედ
გაიყიდება სთამბოლში უბედური ჩვენი კაცის შვილი, - წარმოსთქვა მასპინძელმა
და სავსე ჩალამი ხელში დაიჭირა. - ოხ, ღმერთმა სწორედ მიცოცხლოს შენი თავი,
დღეს გული გამიმსუბუქე მოხუცებულ კაცს. ჩემო ბატონო მურზაყან, შენისთანა
ერთი ასი რომ ერიოს ჩვენ თავად-აზნაურებში, მაშინ ჩვენი საქმე სულ
სხვანაირად იქნებოდა. - გმადლობ, გმადლობ, ჩემო ტაგუია. - თაარ ანგილოზი იყოს შენი მფარველი ყოველ შარაგზაზე, - დალოცა სტუმარი
მასპინძელმა და ღვინო დალია, - ოო... მართლა გვარიანი ღვინოა, ღმერთმა უკეთ
იცოდეს. ბატონ მურზაყანს სიცოცხლე და გამარჯვება. - ღმერთმა გაგიმარჯოს! ღმერთმა ეს შენი ვაჟები გიცოცხლოს, მათი წითელი
გვირგვინი გიჩვენოს! იცოცხლეთ, ბიჭებო, - გადასძახა ჯეილებს. გიგომ და მალხაზიამ მადლობა მოახსენეს. სტუმარმა ღვინო დალია და ჩალამი გიგოს გადასცა. გიგომაც და მალხაზიამაც
ხელახლა მადლობა მოახსენეს და ღვინო დალიეს. - იმ ხრესილის ბრძოლაში, ბატონო მურზაყან, შარშან მეც გამიწვიეს. რავა
გგონია? წავჩანჩალაკდი ამ ჩემი კუნტა (კუნტა - მოკლე) თოფით. ცხენისწყლამდე
მივედით და ამბავიც მოვიდა, მეფეს და დადიას გაემარჯვაო, და უკანვე
გამოვბრუნდით. - ოი, შენ რომ სალაშქროდ გაგიწვია, იმას შენი მეტი ჭკუა არა ჰქონია, -
შენიშნა მზეხამ... - ჰა, შე ტვენგერე (ტვენგერე - გამოჩერჩეტებული) დედაკაცო, ერთ ტყვიას ხომ
მოვიკავებდი, შეიძლება, ერთიც იქით გამესაღებინა... - რას ამბობ, ძიძა, ტაგუია ჩინებული მსროლელია, - უთხრა სტუმარმა, - - ვო,
ტაგუია, მახსოვს, მე რომ პატარა ვიყავი და თქვენს ოჯახში ვიზრდებოდი!
მაშინ, აღდგომა დილით ადრე, ნაწირევს ცაცხვის ქვეშ წითელ კვერცხს რომ
ჩამოკიდებდნენ და იყო ერთი ნიშანში სროლა! შენ რამდენჯერ ჩამოგიგდია... - იმდენი, შენ არ გწყევლი, დამ ამ ჩემს ბაღნებს გაუთენდეს აღდგომა, - სთქვა
მასპინძელმა. - იმ ხრესილის ბრძოლაშიო, ამბობენ, ხუტუნია შარაშიამ ისახელა თავიო, -
მორიდებით შენიშნა გიგომ. - ჭეშმარიტია, ჭეშმარიტია! - დაადასტურა მურზაყანმა. - ხუტუნია ხომ კაცი კი
არა, მდევი იყო სულგანათებული! ხომ შევარდა, ყმაწვილო, ოსმალოს ჯარში და
რომ მოისვა ლეკურზე, თექვსმეტი კაცი ჭარხალივით მიათალა ერთმანეთს და
თვითონაც ზვარაკად შეეწირა საერთო საქმეს. - ღმერთმა ნათელი აღუდგინოს, - სასოებით სთქვა მოხუცმა, ჩალამკალამში ღვინო
ჩაასხა, მერე ჩალამს თავი გადუწია და რამდენიმე წვეთი ღომის ნამცეცზე
დააწვეთა. ხუტუნიას შესანდობელი ყველამ ლოცვა-მოხსენებით დალია. - ახლა კი საკმაოა, ბაბა ტაგუია, - სთქვა სტუმარმა. - ერთი კიდევ, შენი ჭირიმე, ბატონო, ჯერ ღვინო კიდევ არის. - ნურც გამოგილიოს ღმერთმა, მაგრამ ჩვენთვის კი მეტი რიგი არაა. ყანაში
მუშაობის დროს ესეც გადავაჭარბეთ. - ყველა წინდა ღვთიშობელი იყოს, ბაბაია, შენი და შენი ოჯახის შემწე, -
წარმოსთქვა სტუმარმა, ჩალამში ცოტა ღვინო დაასხა, დალია და ზეზე წამოდგა. -
დიდად გმადლობ, ბაბაია: ასეთი გემრიელი საჭმელი, მგონია, ხშირად არ
მიჭამია, ნუ მოაკლოს ღმერთმა ბარაქა შენს ოჯახს. - მომკლას ნეტავ ღმერთმან, სული ამომხადოს, მოგატყუილეთ, ბატონო, -
უანგარიშო ბოდიშს მოჰყვა დიასახლისი. სტუმარმა ერთხელ კიდევ მადლობა გადაუხადა, თოფი გადიკიდა, ცხენზედ შეჯდა და
თავის გზას გაუდგა. მზეხა და ხვიჩა სხვა მესადილე ქალებთან ერთად ისევ შეიარაღებულ მამაკაცების
თანხლებით შინისკენ წავიდნენ. - აბა, ბიჭო, ხვიჩა, შენ ჭკუიანად იყავი, - დააბარა გიგომ, - მარტო არ
გარეკო თხები, არც შორს წახვიდეთ. ბეკოს ნაფუზართან მაღალი ანწლია, იქ
ხუთასი თხაც რომ იყოს, გაძღება. ჭკუიანად იყავით. ჩიტის ბუდეს ნუ შლით
ხოლმე. - ჭკუიანად, ჩემო ბაბაია, ჩემი გულის გამხარებელო ბაბაია, - დააბარა
მოხუცმაც.
|
შემწეობა - დახმარება |
|
|
|
|
II ტაგუიამ და მისმა შვილებმა ნასადილევს ჩრდილ ქვეშ ცოტა წაიძინეს. მზე
გადაიხარა თუ არა, წამოცვივდნენ, დაავლეს ხელი თოხს და მუშაობას შეუდგნენ. სამხრობის დრომ მოაწია. მწვანე ჯეჯილით აბიბინებულ ველს
მოწმენდილ-მოკრიალებული ფირუზის ფერი ცა დაჰყურებდა. არსად ერთი ბეწო
ღრუბლის ბულული არ მოიძებნებოდა. თითქოს ჰაერი ერთ ალაგას გაიყინაო,
არსაიდან სიო არ ჰქროდა. - ოჰ, მეტისმეტი ცხელა, ლამის სული შემიგუბდეს. ვო შური საყვარელი, ერთი
კაი ბორია ახლა ათას ქისა მარჩილად ღირს, - ინატრა უმცროსმა - მალხაზიამ. - მაინც რა გადაცემული დღეა ეს დალოცვილი, - დაეთანხმა გიგოც. - მართალია, ბაბაია, ცხელა, - აუჩქარებლად წარმოსთქვა მოხუცმა, - სიცხე
ჩვენ გვაწუხებს, მაგრამ ჭირნახულისთვის კი დაუფასებელია. ყველასათვის
სასიამოვნო იმ დალოცვილ ღმერთსაც რომ ვერ შესძლებია! ჩვენ გვასიამოვნოს,
ჭირნახულს არ ესიამოვნება, ჭირნახულს ასიამოვნოს, ჩვენ არ ვართ კმაყოფილი. - ჰეპე, რაღა გაეწყობა! - წამოიძახა გიგომ, - გაგვიძლია, კიდევ გავუძლოთ,
სხვაფრივ არ იშოვება მაგრად ჩასალუკმებელი, ჰე, ბიჭო! - გადასძახა
მალხაზიას და თოხი მარჯვედ მოიქნია. მალხაზია აყვა. არც მოხუცი ჩამორჩა
უკან და კვლავ გაისმა თოხის აჩქარებული ჩახა-ჩუხი. - ეს სვე, როგორმე, ბიჭებო, და მერე ცოტა შევისვენოთ, არც მაინცდამაინც
თავის გადაყოლება ვარგა, - სთქვა მოხუცმა. სიცხეს კი გავუძლებ, რაც გინდა იყოს, სანგარო, სხვანაირადაც არ ვარ კარგად,
- რაღაც მთელი ტანი დაბეჟილივით მაქვს, - ჩიოდა გიგო. - ალბათ ბელტზე დაწოლილხარ, შვილო, უხერხულად, - მიუგო მამამ. - არა, დილიდანვე უხასიათოდ ვარ, მთელ ტანში სიმძიმესა ვგრძნობ, ვაითუ
ცივება დამიწყოს... - სუთ, სუთ! - გააწყვეტინა მალხაზიამ. შეჩერდა, თოხის ტარს დაებჯინა და
სმენად გადაიქცა. - რა იყო, ბაბა? - დაეკითხა მამა. - რაღაც კივილივით მომესმა. სამივენი შეჩერდნენ და ყური დაუგდეს. - თითქოს რაღაც მეც მესმის, - სთქვა გიგომ. - ძაღლი ყეფს, მგონია, - შენიშნა ტაგუიამ. - ძაღლის ყეფაც ისმის, ნამდვილია. სხვა მომუშავენიც ველზე შეჩერდნენ და ყურს უგდებდნენ. სოფლიდან რაღაც ხმაურობა მართლა მოისმოდა, ქალების კივილსა ჰგავდა. - ავავაია! მოკვდა ვიღაცა, - გაუბედავად სთქვა მალხაზიამ. - ვაი, საბრალო, თუ ქუჩუს დედა გარდაიცვალა. ხანში შესული ადამიანი იყო
საცოდავი, - შენიშნა ტაგუმ, - მე რომ, ბაბაია, პატარა ბიჭი ვიყავი, იმას
მაშინ ხუთი შვილი ქე ყავდა. კაცი, სანგარო, ერთი გუდა სისხლია, რა ბევრი
უნდა, რომ მოკვდეს. - არა, ქუჩუს დედა გუშინწინ ვნახე, სასიკვდილო პირი არა აქვს, - დაფიქრებით
სთქვა გიგომ. - ალბათ გარეშე სოფლიდან ვინმეს სიკვდილის ამბავი თუ
მოიტანეს. უეჭველია ქალების კივილია. ე! უყურე, ხმაურობა თანდათან
ახლოვდება, თითქოს აქეთკენ მოდიანო. ხმაურობამ იმატა. ახლა ქალების წივილ-კივილი ნათლად მოისმოდა. ერთი ქალი
განსაკუთრებით საშინლად გაჰკიოდა. შვილებმა იცნეს დედის ხმა. - ეჰე, ჩვენი ცოდვა! რაღაც სახეირო არ არის ჩვენს თავზე, - წამოიძახა
გიგომ, თოხი იქვე დაადგო და ქუჩურა ბჟოლასთან მიირბინა, თოფს ხელი დაავლო
და სოფლისაკენ გავარდა. ტაგუია და მალხაზიაც იმას მისჰყვნენ. სხვა
მომუშავეთაც დაყარეს თოხები და თოფებს მიაშურეს, ზოგი ახალუხს იცვამდა,
ზოგი პერანგის ამარა თოფით გარბოდა. მდინარის გაღმა რამდენიმე თმაგაწეწილი ქალი წივილ-კივილით მორბოდა, მათ
შორის მზეხაც გულსაკლავად ღრიალებდა. - ნანა, შვილო, ნანა, შვილო, მოგიკვდა დედაშენი, ხვიჩა, ნანა! მი... შვე...
ლეთ... - რა ამბავია, რა მოუვიდა! ჩემი ბიჭი ახლა აქ ხელში არა მყავდა? - დაიყვირა
წყალგამოღმიდან საბრალო ტაგუიამ, მაგრამ მისი ხმა უცებ გაწყდა, ფეხები
აუკანკალდა და იქვე ჩაიკეცა. მუშებმა, საცა მოხვდათ, წყალში შეტოპეს და ერთი კიჟინით და ხმაურობით
გაემართნენ. ნახევარი საათის შიგნით მთელი სოფელი ფეხზე იდგა. ქალების წივილ-კივილი,
ძაღლების ყეფა, მამაკაცების კიჟინა, ერთად შერეული, რაღაც გულშემზარავ
ხმაურობას აყენებდა... სოფლის ბოლოდან მოისმა თოფის ხმაც. გავარდა ერთი...
ორი... სამი... მზის ჩასვლას ცოტა-ღა აკლდა. დასავლეთიდან სიო საგრილობლად უბერავდა, ცაზე
აქა-იქ ღრუბელიც მოსჩანდა. ერთი პაწია სერის კალთაზე მოთავსებული ტაგუია
აბედიას კარ-მიდამო ქალით და კაცით სავსე იყო. მჭვარტლისაგან გამურულ ფიცრული სახლის დერეფანში ქალები მოგროვილიყვნენ და
ერთი ტირილი და ვაება გაემართათ. მამაკაცები, თითქმის ყველა მოხუცებული, სახლის წინ, ვაშლის ხის ქვეშ,
დამსხდარიყვნენ და მოწყენილ-შეშფოთებულნი მსჯელობდნენ. ტაგუიას ცოლი მზეხა ლოყებდაკაწრული და გასისხლიანებული ჯერ კიდევ ვერ
დამშვიდებულიყო და ცხარედ გაჰკიოდა. სხვა ქალები მას ძლივ-ძლივობით
იმაგრებდნენ. - ხვიჩა, ნანა, ხვიჩა, ნანა, ჩემი ბიჭი, ჩემი საფლავის გამთხრელი... საით
წავიდეს... საით გეძებოს... ვის მიმართოს... სად მოგნახოს... უბედური
დედაშენი! - მწარედ მოთქვამდა გამწარებული დედა. - მზეხა, მზეხა, ცოტა დამშვიდდი, ადამიანო! ჯერ კიდევ არ ვიცით, რა ამბავს
მოგვიტანენ, ვისაც თოფის დაჭერა შეეძლო ჩვენს სოფელში, ყველანი დაედევნენ.
გზა-გზა კიდევ რამდენი მიეშეველებოდა. ის ვიღაც უღვთო და უსჯულო, კაცია,
ალბათ, ხაში ხომ ვერ ადრინდებოდა; უსათუოდ დაეწევიან და დააგდებინებენ, -
ანუგეშებდა მზეხას ერთი სხვებზე უკეთ ჩაცმულ-დახურული მანდილოსანი;
ეტყობოდა, ვინმე აზნაურის ცოლი უნდა ყოფილიყო. - ხვიჩა, ბაბა! ხვიჩა, ბაბა! ჩემი მოხუცებულობის მანუგეშებელი ბაბა, -
მოთქმით ლუღლუღებდა თავშიშველი და გულხელებდაკრეფილი ტაგუია და ეზოში
უთავბოლოდ დადიოდა. - ესეც შენი ქვეყნის დამშვიდება და დაწყნარება! ჩვენი საშველი არ მაინც არ
ყოფილა, ქე მაინც ყველანი ერთად ამოვწყდებოდეთ, - ნაღვლიანად ამბობდა ერთი
მელოტი, ჭაღარა გლეხი. - ასეთ გაძაღლებულ ცხოვრებას, თუ სიკვდილი არ სჯობდეს, ღმერთი გამიწყრეს, -
მიუგო მეორემ. - კაცო, ქე მაინც არ გვაიმედებდნენ, - სთქვა ისევ მელოტმა. - ამას წინათ
ნოქალაქევში ტაია ბატონიშვილის სასახლეში გიახელ. გერიე სახუცესი იქ
ბრძანდებოდა. - რა ამბავია, უჩარდია, როგორ ცხოვრობო? - თოლი, რა
ცხოვრებაა, ბატონო, ჩვენი ცხოვრება-მეთქი, ქათმებივით გვიჭერენ და
ოსმალეთში გვყიდიან-მეთქი. - ეს წინეთ იყო, ჩემო უჩარდია, თორემ ახლა ხომ მშვიდობააო. ბარეღამ ოციოდ
გლეხი კი ვიყავით. ნუ გეშინიათო, გვიბრძანა გერიე სახუცესმა, კაცის სული კი
არა, უსამართლოდ ერთი თიკნის ყურიც არ დაგაკლდებათო. დადიამ და მაფამ ერთი
პირი შეკრეს, ჯვარზე და სახარებაზე შეფიცეს ერთმანეთს, რომ სათათრეთში ტყვე
არ გაყიდონო. ყველამ პირჯვარი გადავისახეთ, ღმერთს მადლობა შევწირეთ.
არხეინად იყავით, ნუ გეშინიათო, ბარემ ხუთჯერ გვითხრა... - სულ ტყუილიც არ არის, ბატონი ნუ მომიკვდება, - ხრინწიანი ხმით სიტყვა
ჩამოართვა მეორე მოხუცმა, - აგერ მეორე აღდგომა გავიდა, რომ ჩვენს სოფელს
მართლაც და თიკნის ყურიც არ დაკლებია. რასაკვირველია, ძალით, აბრაგის
მოტაცებით, ეს რაღაც ჯიბრის საქმე უნდა იყოს. - საჯიბრო ვის უნდა ჰქონდეს საწყალ ტაგუიასთან! ამისთანა გულკეთილი და
მართალი კაცი მეორე არ გვირევია, - წამოიძახეს მოხუცებმა. - ხვიჩა, ბაბა! ხვიჩა, ბაბა! ხვიჩა, ბაბა!.. - მოისმოდა ტაგუიას მწუხარე
მოთქმა. - ბატონმა იცის ნეტავ? - იკითხა ერთმა. - როგორ არა. საშინლად ეწყინა თურმე. ეს ტაგუიას აგდება კი არა, ჩემი
აგდებაა, მაგრამ მე თუ ვამეხი ვარ, მაგას არ შევარჩენო, უთქვამს და მაშინვე
თავისი ვაჟი ტარიელი ცხენით დაუდევნებია, - სთქვა ერთმა ქოსა მოხუცმა. - მაშ, ჯერ კიდევ იმედი დაკარგული არაა. ტაგუია, ბაბა, აქ მოდი, -
თანაგრძნობით მიმართა მელოტმა მოხუცმა, - არც ისე ცუდადაა საქმე, როგორც
კაცს ეგონება. ტარიელ ბატონიშვილი დასდევნებია, მთელ სოფელში რამედ რომ
ვარგა ისეთი, ყველა დაედევნა. მართლაც და ქვესკნელში ხომ არ ჩაძვრება. გული
დაიმშვიდე, შენ კაცო! შენ სხვა რამდენი გინუგეშებია და თვითონ ასე ჩქარა
რამ მოგტეხა, შე ძაბუნო! - ხმა მაღლა დაათავა მელოტმა მოხუცმა. - ხვიჩა, ბაბა! ხვიჩა, ბაბა! მოგიკვდეს მამაშენი, - მწარედ წარმოსთქვა
ტაგუიამ და მსხვილ-მსხვილი ცრემლი გადმოყარა. - ნეტავ, ღმერთო, მომკალი,
დღეს მაინც ხელში არა მყოლოდა! დიდი დოქი ღვინო მხარზე გადაედო და
დედამისთან ერთად ყანაში მოგვიტანა. რომ გენახა, ის რომ ვაჟკაცურად ფეხს
მიაბიჯებდა, სწორედ გაგიკვირდებოდა, - ტირილით ამბობდა ტაგუია. - მე შავ
დღეში გაჩენილს, დღე და ღამ მაგის შიში მქონდა, მაგრამ რა მექნა, კაცო, რა
მექნა, ქრისტიანებო?! ბავშვს ხულაში ხომ ვერ დავამწყვდევდი? ჭამა გვინდა,
სმა გვინდა! რა შიმშილით მოვმკვდარვარ, რა აბრაგს მოუტაცნივარ, სანამდი
უნდა ვიმალოთ... ათიოდ თხის გარეკვაში მალხაზია, ვაჟკაცი, როგორ
გავაცდინო-მეთქი, ვამბობდი და ის ბაღანა ერეკებოდა და მერე რა ჭკუიანად
ერეკებოდა... უი... უი... მოგიკვდეს მამაშენი... აჰ... აჰ...აჰ... აჰ...
აჰ... აჰ... აჰ... დადია მე მწიწკნის, მებატონე მე მწიწკნის, ურჯულო მე
მწიწკნის და რჯულიერი... სად არის ღმერთი, სად არის სამართალი! რით უნდა
ვინუგეშო თავი მე უბედურმა? უკანასკნელი ყოფილა, შვილო, დღეს ჩვენი
ერთმანეთის ნახვა. შეიძლება შენ კიდევ ბევრხანს იცოცხლო, გაიზარდო და
ბავრიც მხიარული დღე ნახო... მე კი, სიბერეგაძაღლებული, საფლავში უნდა
ჩავიდე! უი ჩემს თავს! უი ჩემს თავს! - ბღავილით ამბობდა ტაგუია და შუბლში
ხელს იცემდა. ყველას ცრემლი მოერია. სანუგეშო სიტყვას ვერავინ პოულობდა. ყველა ერთ
ტაფაში იწოდა. „ვაი, ახავაი, ჩვენი ცოდვა!“ - ისმოდა მწარედ ამოძახილი. - ღმერთო, დიდებულო! რად მოგვიძულე ამ ზომამდე! - მაღლა ხელებაპყრობით
წარმოსთქვა ერთმა ღრმად მოხუცებულმა გლეხმა, კაი ხნის მწუხარე დუმილის
შემდეგ, - რა შეგცოდეთ ისეთი, შენ სახელკურთხეულო! კვირაში სამი დღე
ბატონის სახლში ვმუშაობ. დანარჩენი სამი დღის ნამუშევარსაც, როცა
მოესურვებათ, მაშინ წამართმევენ... ცხენს მტაცებენ, ძროხას მტაცებენ,
ქათამს მტაცებენ... ჯანდაბას, რა გაეწყობა... ისე მოაწყვე ჩვენი ცხოვრება,
რომ შვილი მაინც არ მოგვტაცონ და ურჯულოებში არ გაგვიყიდონ! კაცნო! -
მიუბრუნდა მოხუცი გლეხებს, - ამ ხნის კაცი ვარ, ასი აღდგომა როგორ არ
მეხსომება და ერთი წელი არ მახსოვს, რომ შიშიანობა არ ყოფილიყოს. ახლა
სადაა, ბაბა, შიშიანობა, შიშიანობა ამ ორმოცდა-ორმოცდაათი წლის წინათ უნდა
გენახა! ლოგინიდან იტაცებდნენ ხალხს. საკვირველებაა, სულ როგორ არ ამოწყდა
ჩვენი საწყალი ხალხი?! მხოლოდ ე... განსვენებული მამაჩემი ცაკვაია, ისე,
ზღაპარივით იტყოდა: ვაი, ახავაი, სად არის ახლა ან გიორგი ლიპარტია, ან
ლევან დადიაო. იმათ დროს ვინ გაბედავდა ტყვის გაყიდვასო! მე კი, რაც
გავჩნდი, სულ შიშიანობა მახსოვს. - ხვიჩა, ბაბა! ხვიჩა, ბაბა! - მოთქვამდა ისევ მოხუცი... - დამშვიდდი, დამშვიდდი, ტაგუია, ჯერ იმედს ნუ გადაწყვეტ, - მტკიცედ უთხრა
ერთმა გრძელწვერა ჭაღარა, მაგრამ ვაჟლაკური გამომეტყველების გლეხმა, - მე,
ბაბაია, პატარაობისას ბარე ორჯერ მომიტაცეს, მაგრამ, ხომ მხედავ, აქა ვარ
და იმედი მაქვს ჩემი ძვლებიც ჩემ წინაპართა საძვალოში დაიმარხება... - მართლა, სეფანე! შენ ხომ ორჯერ ხარ მონატაცები, - ცოტა არ იყოს ხალისით
წამოიძახეს მოხუცებმა. - ორჯერ, აბა, რავა გგონია! პირველად რომ მომიტაცეს, აქეთკენ წამათრიეს,
აი! - ხელი გაიშვირა დასავლეთისაკენ, - ამ ეკით, საწულეისქირიოთ და
თეკლათით... - ფეხით მიყავდით? - ჰკითხა ვიღაცამ. - ფეხით, აბა, ცხენით კი არა! კარგა მოჩიტული ბიჭი ვიყავი და ერთი კაცი,
ტყუილია, ცხენზე ვერ დამიმაგრებდა. ორ კაცს ვეჭირე ხელებით იქით-აქეთ და
მიმათრევდნენ, სულ ტყე-ტყე, სულ ტყე-ტყე. სად უფსკრულში რობუ და ჩქოფუში არ
ჩამიყვანეს, სად მთის წვერზე არ ამათრიეს, კაცო, რომ გამახსენდება, კაცი
ძაღლი ყოფილა-მეთქი, ვამბობ! ან მე როგორ გადავრჩი მაშინ ცოცხალი და ან
ისინი! ისინიც რა, კაცები იყვნენ, დევები ხომ არ იყვნენ! სეფანეს არაერთხელ ეამბნა ეს ამბავი, მაგრამ ყველანი მაინც დიდის
სიამოვნებით ყურს უგდებდნენ. ტაგუიამაც თითქმის შეწყვიტა მოთქმა-გოდება და
ისიც სულგანაბული ყურს უგდებდა. - წირვის დადგომის დრო იყო, რომ მომიტაცეს და ისე დაღამდა, რომ არც ლუკმა
ჩაგვსვლია პირში და არც მოგვისვენია. მივედით თეკლეთში და იქ მდინარე ცივის
პირას ვიღაც მოსახლე კაცის სახლში თავი შეაფარეს. მე სხვა არაფერი მახსოვს.
იქ მივედით თუ არა, სადღაც დავეგდე და მკვდარივით დამეძინა. გათენებული არ
იყო, რომ გამაღვიძეს. რაღაც ორი ლუკმა მაჭამეს და, მართალი უნდა ვსთქვა,
ცხენზე შემსვეს, მხოლოდ ფეხები აბჟანდებთან მიმიკრეს, სხვაფრივ, ხელები
თავისუფალი მქონდა, ბურთიც ამომაცალეს პირიდან, ან რა საჭირო იყო? იქ რომ
მეყვირა აბა, ვის რას გავაგონებდი. - მოიცა, ჩვენები იყვნენ, არა? - ჰკითხა ერთმა. - ჩვენები, კაცო, მაშ თათარი აქ ჩემს სახლში ბავშვის მოსატაცებლად მოსვლას
როგორ გაბედავს? თათრები იქა სხედან ციხე-სიმაგრეებში! მეც ხერხი ვიხმარე,
იცოდე, ისეთი მხიარული სახე მივიღე, ისე შევეჩვიე, რომ რიონის პირას
გამოვედით თუ არა, ფეხებიდანაც მომხსნეს ბაწარი. მხოლოდ ჭალადიდში
შემოგვიერთდა ორი ცხენოსანი თათარი. ეტყობოდათ, ვიღაც კაი კაცები იყვნენ.
ჩემი მომტაცებლები დიდის პატივით ეპყრობოდნენ. ერთ უდაბურ ტყეში
დასასვენებლად ჩამოვხტით. ჩვენიანებს მაშინვე დაეძინათ. რა გასაკვირია,
კაცო, დაღლილები იყვნენ, ძლივს ქაქაბებდნენ. მეც მაშინათვე მივეგდე და
ვითომ დავიძინე. ერთმა თათარმაც დაიძინა, მაგრამ იმ მეორემ, გაგონილა?!
დიდი ეშმაკი უნდა ყოფილიყო მაგ სახეძაღლი! თვალებს დახუჭავს, ვითომ
ძინავსო, გაჩერდება, გაჩერდება ასე, და მერე უცბად გააღებს და ჩემკენ
მოიხედავს. მე კი ვწევარ გატრუნული გოჭივით და ხანდისხან ფრთხილად შევხედავ
ხოლმე. იმასაც, მართლაც არ ჩაეძინა?! ისეთი ხვრინვა ამოუშვა, რომ აქედან
ჯიხაფერდში გაიგონებდი. მოგეცა ღვთისწყალობა, წამოვხტი და მოვკურცხლე. ჩემ
ბედზე ერთი ცხენი ცოტა მოშორებით მიებათ ხეზე. ფრთხილად მოვხსენი, ჯერ
ოციოდ ნაბიჯი წინ გავუძეხი, მერე მოსართავები მოვუჭირე, შევჯექი და
მოვუსვი, მარა რა მოვუსვი! - ჰა, წიე!- სიცილით წამოიძახეს მოხუცებმა. - მაშ ცხენიც დაინარჩუნე? - ჰკითხა ერთმა. - ეხ! რის ცხენი! რა მეცხენებოდა! - მიუგო სეფანემ. - ცხენი ვაჭენე, სანამ
ფეხის გადადგმა შეეძლო, მერე მივაგდე იქ და ტყეს შევაფარე თავი. მერე
ეშმაკი ვერ დამიჭერდა. - გამოქნილი ყოფილია, ეს მიწაში ჩასაძრომი, - გაიხუმრა ერთმა. - მეორეჯერ როგორ იყო, სეფანე, მეორეჯერ! - მოსძახეს აქეთ-იქით. - მეორეჯერ ბევრი არაფერი! მომიტაცეს თუ არა, ჩქარა შეუტყვეს, მთელი სოფელი
დაესია და ჩემი თავიც დააგდებინეს. - ვაი, ახვაია! დღესაც რომ დროზე შეეტყო კაცს, მაშინათვე დააგდებინებდა, -
სთქვა მელოტმა მოხუცმა. - ჩემ ბედზე ყოვლისფერი შეიკრა, - მწუხარედ სთქვა ტაგუიამ, - სანამ თხები
აბნეულად არ უნახავთ ტოტიას სახლის ქვემოთ, ყურადღება არავის მიუქცევია.
მერე აუტეხიათ წივილ-კივილი, მარა გვიან იყო. ჩვენ რომ შევუტყვეთ, მაშინ ის
კაცი სორტას ჭალას გაცილებული იქნებოდა. - ვაი ახვაია, ვაი, ახვაია! - მოწყენით ამბობდნენ მოხუცები. დაღამდა. მდევრები ჯერ არ მობრუნებულიყვნენ. საქმის არც ავი და არც კარგი
სოფელში არავინ იცოდა. მოხუცნი თავიანთ სახლებში წავიდნენ. ტაგუია და
მზეხაც გაურკვეველ მომავლის მოლოდინში ჯერჯერობით მიწყნარდნენ. |
|
|
|
|
|
III უღრან ტყეში, უზარმაზარ ფუღურომ მუხის გვერდით მდელოზედ, ნაბადი იყო
გაშლილი. ზედ წამოწოლილიყო თავით ფეხებამდე შეიარაღებული კაცი. ფეხებ შუა
თოფის ლულა დაემალა, ხოლო კონდახი მკერდში ჩაეხუტებინა. წელზე შავი
რქისტარიანი ხმალი ერტყა, ხელში დამბაჩა ეჭირა. იქვე ახლო ხის ტოტზე
მიბმული იყო გიშერივით შავი ბედაური ცხენი. ერთი შეხედვით ნაბადზე მწოლი
თითქოს სთვლემდა, მაგრამ ყოველ ფოთლის შრიალზე, ან სხვა რამე გახმაურებაზე
ტყეში, ფრთხილად, გველივით თავს მაღლა აიშვერდა, დამბაჩას მოიმარჯვებდა და
აქეთ-იქით მიიხედ-მოიხედავდა. კაცი იყო ტანად - ჩასკვნილი, პირად - სახე ოდნავ დანაოჭებულს, მოყვითალო
ფერი დაჰკრავდა. ნიკაპს უფარავდა ნახშირივით შავი, მოკლე, აქა-იქ
ჭაღარაშერეული, ქოსა წვერი. მრისხანე გამომეტყველების დიდრონ შავ თვალებს
აქეთ-იქით მოუსვენრად აბრიალებდა. - ფიტ, ფიტ, ფიტ! - გაისმა ტყეში ლარჭების ხმა. ნაბადზე მწოლი საჩქაროდ
წამოდგა, თოფსა და დამბაჩას ფალია გაუსინჯა და სმენად გადაიქცა. - ფიტ, ფიტ, ფიტ! - ახლა უფრო გარკვევით მოისმა ხმა. ნაბადზე მჯდომი ზეზე წამოდგა. - ფიი...ტ, - გაისმა ტყეში ერთხელ კიდევ, მაგრამ გრძლად, - ფიიი...ტ, -
გაისმა კვლავ ცოტა სიჩუმის შემდეგ. კაცმა თოფი ზურგზედ გადიკიდა, ახალუხის ჯიბეში ხელი ჩაიყო, ლერწმის პატარა
ნაჭერი ამოიღო, პირზე მიიდო და დაუსტვინა. „ფიტ!“ მოკლედ და მკაფიოდ გაისმა უღრან ტყეში. გავიდა დრო. მახლობელი ბუჩქნარი მძლავრად შეიძრა და ტოტების შრიალი მოისმა. - ქუჩუია! - დაიძახა ხის ქვეშ მდგომმა, მუხას ოდნავ მოეფარა და დამბაჩა წინ
გამოიშვირა. - მე ვარ, ფიქრი ნუ გაქვს, - მოისმა ნაცნობი ხმა. - სანგარო, რამდენი სიფრთხილეა საჭირო, - ჩაილაპარაკა შავ-შავმა კაცმა.
თავისუფლად ამოისუნთქა, დამბაჩა ქამარში ჩაირჭო და მოლოდინში ერთ ალაგას
გაჩერდა. ცოტა ხნის შემდეგ თხილის ბუჩქებში ვიღაც დაბალ-დაბალი, ჩასქელებული, წითური
კაცი გამოჩნდა. რა თქმა უნდა, იმასაც ხელში თოფი ეჭირა. - თენგიზ, მარტო ხარ? - ფრთხილად დაიძახა მან და ხელი რაღაცნაირად გააქნია. თენგიზმა მარცხენა ხელი პირზე მიიდო და მარჯვენა ხელის სალოკით მუხის
ფუღურო უჩვენა. ახალმოსული ფეხაკრეფით მივიდა და ფუღუროში შეხედა. ფუღურო დიდი იყო. ავდრის
დროს სამი-ოთხი კაცი თავისუფლად მოთავსდებოდა შიგ. - ეჰე! - ჩუმად სთქვა ახალმოსულმა და თავი კმაყოფილებით გააქნია: - სუ, სუ! ძინავს, ძინავს! - ფრთხილად ჩაულაპარაკა თენგიზმა. ორთავენი მუხის ცოტა მოშორებით ჩამოსხდნენ. - ნელა ვილაპარაკოთ. ჯერ არ მინდა გაიღვიძოს. საშინლად დაღლილია, - სთქვა
თენგიზმა... - წარმომიდგენია, - მიუგო ქუჩუიამ, - კაი ბიჭსა ჰგავს, აი! რამდენი წლისაა,
ნეტავ? - აბა რა ვიცი, მის დაბადებას არ დავსწრებივარ და ნათლობას. გარეგანი
შეხედულებით ასე შვიდი-რვა წლისა უნდა იყოს. - ბიჭო, ბიჭო, შე ღმერთგამწყრალო, როგორ მოახერხე?! სწორედ რომ ეშმაკი ხარ,
ეშმაკი! - ეხ! ნუ გამახსენებ ქე მაინც! ეშმაკი კი არა, კინაღამ ანგელოზიც
დამავიწყდა. მოხერხება კი არა, კინაღამ თავიც ზედ გადავაგე. რასაც ერთხელ
დაეჩვევა კაცი, რაშიაც ერთხელ ხელს გაისვრის, მერე მისი მოშლა შეუძლებელი
ყოფილა, კაცო, თორემ ამისთანა სახიფათო და აშკარა საშიშ საქმეს კაცი როგორ
უნდა სჩადიოდეს. ეს შემთხვევა მაინც სულ სხვა იყო. ჩემ ცხოვრებაში, ქუჩუია,
შენც ხომ იცი, რამდენი ბავშვი მე მომიტაცნია. რაღა ბავშვი გინდა, რამდენი
გასათხოვარი ქალი! ხომ გახსოვს, ამ ათი წლის წინად რას ჩავდიოდით, მაგრამ
ამდენი შიში და ზაფრა, რაც ახლა გამოვცადე, არ გამომიცდია. მე თვითონ
მიკვირს, აქამდე ცოცხალი როგორ მოვაღწიე. - ვახ! ვახ! - ამბობდა ქუჩუია. - მოტაცებით კი ადვილად მოიტაცე? - კაცო, უცაბედად შემეჩეხა... მე, მართალი გითხრათ, საგანგებოდ სხვაგან
მივდიოდი. შევიხედე ერთ ალაგას, საისლეს გვერდიღ, დაღმართზე, მაღლა
ანწლიანში თხების ფრუტუნი მომესმა. იქვე სკვინჩასავით პატარა ბავშვი
შევამჩნიე, ხელში პატარა ჯოხი ეჭირა და რაღაცას თამაშობდა. საისლეს
გვერდით, დაღმართშივე კვამლი ამოდიოდა. ეტყობოდა, ვიღაცა ესახლა. დედაკაცის
ხმაც მომესმა: იქით მიაბრუნეო. ჩემ დანახვაზე ბავშვი სრულებით არ შეშინდა,
გამიღიმა კიდეც, ალბათ, ვისმე მიმამსგავსა. მე მაშინვე მარჩილით სავსე ქისა
ამოვიღე, დავაჟღარუნე და ვუჩვენე, ა, ჯიჯი, შენ გქონდეს-მეთქი. მაშინათვე
მოირბინა. მეც, ხომ იცი, პირველი შემთხვევა არაა ჩემთვის ამისთანები, ხელი
ვტაცე, ბურთიც პირში მარჯვედ ჩავჩარე და ბაწრით ნაბდის ქვეშ ზურგზედ
შემოვიკარ. მერე მოვკურცხლე, მაგრამ შენს მტერს, რაც დღე მე დამადგა... - შეგიტყვეს ჩქარა, ა?.. - რის შეტყობა! შეტყობით გვიანამდე არ შეუტყვიათ. შეტყობა კი არა, ბავშვმა
გამიჭირა, კაცო, საქმე. ცხვანტივით დაიწყო ტრიალი! კინაღამ ბაწრიანად
გამიძვრა. საცა ხელი დამავლო, ამ მუშტისტოლა ბავშვმა, ისე მაგრა ჩამჭიდა,
რომ ახლაც მტკივა. იმ ზომამდე მივედი, ქუჩუია, რომ, ეხ, ჯანი გავარდეს,
დავსცხებ ამ დამბაჩას შუბლში ამ ლაწირაკს და მოვრჩები და მოვისვენებ-მეთქი.
არ იქნა, ვაჟო, მისი საშველი! სანამ ღონე სრულებით არ გამოელია, არ
მოისვენა. აღმართ-დაღმართი რომ გავიარე და როსთოს ჭალას მოვატანე, თოფის
ხმა და კიჟინა მაშინ მომესმა. ისეთი ამბავი იყო, რომ მეგონა, დიდი და
პატარა ერთად მომდევს-მეთქი. რომ მომწეოდნენ, შენი მტერი, ბოლოკივით
ამთლიდნენ, მაგრამ რას გეტყვი, იცი, ქუჩუია, ამ ქვეყანაზე არაფერი არ
ინატრო... ინატრე მხოლოდ კარგი ცხენი. კარგი ცხენის ფასს, იცოდე, ენა ვერ
გამოსთქვამს. ღმერთმან აკურთხოს ამის გამზრდელი. ეს ის ცხენია, გურიიდან
რომ მოვიყვანე შარშან. ეს ცხენი არა მყოლოდა, ახლა ლუკმა-ლუკმა დაკეპილი
ვეგდებოდი სადმე. აბაშაში ისე გამოვედი, არ შეუსვენია, მერე ღამემაც
მომასწრო და, როგორც არის, ჯერ-ჯერობით სული კბილით გადავარჩინე. - ახლა როგორ ვქნათ? - დაეკითხა ქუჩუია. - ორპირთან ნავი არის? - ვითომ ორპირით წახვალ? - საით ჯობია? - ორპირისკენ არ გირჩევ, ძლიერ საშიშია. ყოველ სანაოზე და შარაგზაზე მეფის
ყარაულები დგანან. თუ შეგამჩნიეს რამე მაგგვარი და ხელში ჩაგიგდეს?! ავა
ვაია... არავითარ წირვა-ლოცვას არ მოგაშველიებენ. მოკვლით, მართალია, არ
მოგკლავენ, მაგრამ სიკვდილი ათას წილად მირჩევნია მაგნაირ სიცოცხლეს:
თვალებს დაგთხრიან და გაგიშვებენ. იარე, რამდენიც გინდა და საითკენაც
გინდა... - ოჰ! მაგას ცხრაჯერ სიკვდილი მირჩევნია... მაშ საით ჯობია წავიდე? ვითომ
სუჯუნისკენ? - აპაპა! იქ უკვე, ალბათ, მარაგად იქნებიან, გზები ახლა ყველგან შეკრული
იქნება. შენ გგონია ჩვენ ჭკუიანები ვართ და სხვები ტუტუცები? - მაშ, როგორ? - მომითმინე, - აუჩქარებლად მიუგო ქუჩუიამ და შუბლზედ ხელი მიიდო... - იცი
რა გითხრა? - ჰო! - ფართე ჩქონი ცი? - ვიცი. - აი იმის პირდაპირ, ახლო, გამოღმა შავი ღელე ერთვის რიონს; მიუვალი
ადგილია. ცხენით, ტყულია, იქ ვერ მივადგებით. ისეთი ჭაობები და
პაპანწყვლია, რომ თუ ფეხითაც გავედით, ღმერთს ათჯერ თავი დაუკარი. მე
წავალ, სადმე პატარა ნავს მოვიპარავ და ასე შუაღამისთვის იქ დაგხვდები. თუ
ამაღამ ნავი ვერ ვიშოვნე, სხვა რა ჩარაა, ხვალ საღამომდეც ტყეში უნდა
შევინახოთ თავი. - მაშ, აბა, შენ იცი, ქუჩუია! როგორმე იშოვნე ნავი. თუ რიონს გავედი, მერე
არა მიჭირს რა... ცხენი კი, ქუჩუ... შენი ხელით ყელი არ გამომჭრა და
თვალიდან არ მოიშორო ჩემს მოსვლამდე. კაი საბალახოებზე დააბი, ომბალე არ
შეყვეს... შენ იცი, აბა, ჩემი საკუთარი თავივით ჩამიბარებია. - შენ მაგის დარდი ნუ გაქვს, ქუჩუს მაგისთანების დარიგება არა სჭირია. შენ
კი, იცი, რომ მიუახლოვდე ფართე ჩქონს, ორჯერ ზედიზედ დაისტვინე. ხანი
გამოუშვი და კიდევ ორჯერ დაისტვინე. თუ პასუხი მიიღო, იცოდე, საქმე
გაჩარხულია, თამამად მომიახლოვდი. ახლა კი - ჰა, ეს ცოტა რაღაც მოგიტანე,
ჯერ-ჯერობით ეს წაისაუზმე, - სთქვა ქუჩუიამ და ჩოხის აკეცილი კალთიდან
კვახის ფოთლებში გახვეული რაღაც ამოიღო და თენგიზს გადასცა. - რომ
შებინდდება, ერთ დოქ ღვინოსაც მოგიტან და ცხენსაც მაშჲნ წავიყვან, -
დაუმატა მან, ფრთხილად გზას გაუდგა და ხშირ ფოთლებში მიიმალა. IV მღვდელმა მარკოზ დაბაძემ ბოსტანში მუშაობა გაათავა. ხელ-პირი დაიბანა და
თავის პატარა, მაგრამ კოპქია ფიცრული სახლის დერეფანში, გრძელ და ფართე
სკამზე ჩამოჯდა. ხვალ კვირა იყო და წირვისათვის მომზადებას დღეს
საღამოდავნე უნდა შესდგომოდა. მღვდელი მარკოზი მთელ გურიაში განთქმული იყო, როგორც ღრმად მორწმუნე,
სიმართლის მოყვარული, პირში მთქმელი, კადნიერი, ჩინებული მწიგნობარი და
ტკბილი მგალობელი. ორი ვაჟი მღვდელი ჰყავდა სხვადასხვა სოფელში, სამი
ქალიშვილი გათხოვილი და, ახლა უკვე სამოცდაათ წელს გადაცილებული მოხუცი,
სახლში მარტო დარჩენილიყო თავის მეუღლესთან, ყველასაგან პატივცემულ, მისი
ჭირის და ლხინის გამყოფ მოხუც მარიკასთან. მღვდელი მარკოზი აზნაურთაგანი იყო. მამისაგან რამდენიმე მეკომური ყმა ერგო
მემკვიდრეობით, მაგრამ იმან ადრიდანვე ცოტაოდენი სასყიდელი აიღო მათგან და
ყოველგვარი გადასახადებისა და სამსახურისაგან გაანთავისუფლა. სახლში ჰყავდა
მხოლოდ ერთი ნაყმევის ასული ლერწამისა, აწ უკვე ხანში შესული დედაკაცი.
ლერწამისა პატარაობითვე მათ ოჯახში იყო აღზრდილი, მერე გათხოვილიყო, მაგრამ
ქმარ-შვილი დახოცოდა და სამუდამოდ მღვდელ მარზოკთან დაბინავებულიყო. მღვდელი მარკოზისთანა კაცი იმ ჩვენი ქვეყნისათვის ავად სახსენებელ დროს
(მე-18 საუკუნის პირველი ნახევარი) მართლაც და სანუგეშო მოვლენა იყო. იმ
დროს მთელი საქართველო, ამერ-იმერი შინარუ და გარეულ მტრების მიერ
აწიოკებულ-აოხრებული, საზარელ სურათს წარმოადგენდა. მაშინდელი
ქართლ-კახეთის მდგომარეობის დასასაბუთებლად საჭიროა მხოლოდ გავიხსენოთ
სახელოვანი მგოსნის დავ. გურამიშვილის სიტყვები: „ქართლის ჭირსა ვერვინ მოსთვლის, თუ არ ბრძენი ენა მჭევრი.
იფქლი ღვარძლად გადაიქცა, ზედ მობრუნდა ცეცხლის კევრი.
ერთმა მტერმა ათს მათსა სცის, ორმან წარიქცივის ბევრი,
მცირედ დარჩა ცოდვისაგან კაცი ღვთისგან განაწევრი“. უარეს მდგომარეობაში იყო იმერეთის მხარეც. იმერეთის მეფე და მთავრები:
გურიისა, ოდიშისა და აფხაზეთისა და მათი მიმყოლი დიდებულები ერთმანეთის
მტრობაში, მიხტომ-მოხტომაში და სისხლის ღვრაში ლევდნენ სულს. ეს
ვაჟბატონები თითქოს ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ, ვინ უფრო მეტ სისაძაგლეს
ჩაიდენდა ერთმანეთის დარბევა-აწიოკების საქმეში. მაგრამ ყველაზე უფრო
საზიზღარი ამ ხანაში იყო ტყვეების მოტაცება და ოსმალეთში გაყიდვა. გაქვთ
ღვთის წყალობა, მშიერი მგელივით მღრინავი ოსმალეთი ჩინებულად სარგებლობდა
ჩვენ მაშინდელ მესვეურთა გრძნობა-გონების დაბნელებით. თითქმის ყველა, ასე
თუ ისე გამოსადეგი ციხეები, როგორც ქუთაისი, ფოთი, შორაპანი, ოსმალებს
ეჭირათ. ათასობით გზავნიდნენ სტამბოლში ტყვე ქალს ოსმალთა დიდკაცების
ჰარამ-ხანების დასამშვენებლად და ტყვე კაცებს მათი სხვადასხვა ჯარების
გასაძლიერებლად. |
|
|
|
|
|
ასეთ შემთხვევაში ყოველთვის თავს იჩენს ხოლმე შიში,
უნდობლობა, ორპირობა... ამდენი უბედურება ყველაზე მეტად თავს ატყდებოდა
საწყალ დაბალ ხალხს, გლეხკაცობას, ამიტომ იგი უკიდურეს გაჭირვებას
განიცდიდა. ყველა მას წიწკნიდა, ყველა მას სთლიდა, ხოლო შემწე და შემბრალე
არავინ იყო. ასეთ საშინელ პირობებში მღვდელი მარკოზი გამოვიდა უსამართლობის
მამხილებლად, ჩაგრულის მფარველად, შურისა და მტრობის ნაცვლად ძმობისა და
ერთობის მქადაგებლად. ის არავის ერიდებოდა, არც თავადიშვილებს, არც თვით
გურიელს... სასტიკად გმობდა და წყევლა-კრულვას უთვლიდა ტყვეთა
გამყიდველებს. ვინ იცის, რამდენი ტყვე დაუხსნია, სტამბოლში გასაგზავნად
გამზადებული! დაბალი ხალხი „მარკოზ ხუცესს“ აღმერთებდა. დიდებულებს, თუმცა
არ უყვარდათ, მაგრამ მის უანგარობას, კაცთმოყვარეობას და სიმტკიცეს
ძალაუნებურად პატივსა სცემდნენ. ამასთანავე მარკოზ ხუცესი იშვიათი მუშაკაცი
იყო და ქონებითაც შეძლებულ კაცად ითვლებოდა, მარკოზ ხუცესს არა თუ გურიაში,
იმერეთ-სამეგრელოშიაც ქება-დიდებით იხსენიებდნენ. მაგრამ აი, თითქოს ბედმა გაუღიმა ბედკრულ საქართველოს, როგორც საშინელი
ჭექა-ქუხილის და წამლეკ ნიაღვრის შემდეგ გამოიდარებს ხოლმე, ბრწყინვალე მზე
მოღიამარ სხივებს ისვრის და მილეკილ-მოლეკილ მიდამოს ხელახლა აღორძინების
იმედს ჩაუსახავს, ისე გაოხრებულ-დაუძლურებულ აღმოსავლეთ საქართველოს ამ
დროს მოევლინა იმედი, სახელოვანი გმირი, პატარა კახი, მეფე ერეკლე. ერეკლეს
„ელვარე ხმალი“ ისე საგრძნობლად გაუმასპინძლდა სულ მტრად გარს მომდგარ
თურქ-სპარს-ლეკ-ყიზილბაშებს, რომ ისინი არათუ გარეკა საქართველოდან,
თავიანთ სახლშიაც შიშისაგან ააძაგძაგა. 1752 წ. მეფე ერეკლემ ათას-ხუთასი
კაცით საშინლად დაამარცხა ერევნის ახლო მის წინააღმდეგ ათჯერ უფრო მეტი
ჯარით და ზარბაზნებით გამოსული სპარსეთის ტახტის მაძიებელი აზატ-ხანი. ამ
გამარჯვებით თავისი ხმალი და ჯარი ახალი შარავანდედით შემოსა და მთელ აზიას
დაანახვა, რომ შაჰ-აბაზისაგან აოხრებული და სასიკვდილოდ განმზადებული
საქართველო უკვე მოღონიერებული და წელში გამაგრებული, კვლავ აპირებს
სიცოცხლის განგრძობასაო. ამავე დროს ბედმა თითქოს დასავლეთ საქართველოსაც გაუღიმა. სწორედ იმავე
წელს, რა წელსაც მეფე ერეკლემ აზატ-ხანზე ასე ბრწყინვალედ გაიმარჯვა,
იმერეთში სოლომონ პირველი, მრავალგვარი სიკეთით და სათნოებით აღჭურვილი. ის
დაემოყვრა სამეგრელოს მთავარს ოტია დადიანს, დაიმორჩილა ურჩი და თავგასული
თავადები. ზოგი მათგანი დასაჯა, ზოგი გააძევა, ზოგს მოეფერა, სასტიკი
ბრძანება გასცა ტყვეთა გაყიდვის წინააღმდეგ. ბრძოლაში რამდენჯერმე
საგრძნობლად დაამარცხა ოსმალები და თუმცა სრულებით მათი გაძევება ყველა
ციხე-სიმაგრეებიდან ვერ მოახერხა, მაგრამ მათი პარპაში და ბატონობა ძლიერ
შეამცირა. საერთოდ მთელი იმერეთის მხარე გამოაფხიზლა, გამოაცოცხლა და
განახლების გზაზე დააყენა. საქმის ასე მოგვარება ვის უნდა გახარებოდა, თუ არა მღვდელ მარკოზ დაბაძეს.
ჯერ როცა ერეკლე მეფის გმირობის სახელი გავარდა, მღვდელი მარკოზი სიხარულით
ცას ეწია, უსურვა მტრებზე გამარჯვება და დღედაღამ მის საკეთილდღეოდ
ლოცულობდა. მაგრამ, როცა იმერეთის მხარესაც მოევლინა ღირსეული მეფე
სოლომონი, მღვდელ დაბაძეს გულმა ვერ მოუთმინა და სიხარულით აღსავსემ თვით
მეფეს გუმანი მიართვა; მიულოცა მეფობა, აუწერა იმერეთის საშინელი
მდგომარეობა და იმედი გამოსთქვა, რომ აღმოსავლეთით ერეკლე და დასავლეთით
სოლომონი ერთმანეთს მხარიმხარს მისცემენ და ამჟამად დაუძლურებული
საქართველოს ისევ ძველ ღირსებას და სახელს აღუდგენენო. მეფე სოლომონს წინედაც გაგონილი ჰქონდა მღვდელი დაბაძის ამბავი და ახლა მის
მიერ გამოგზავნილმა გუმანმა ძლიერ ასიამოვნა, მით უფრო, რომ, საუბედუროდ,
მაშინდელი სამღვდელოება გონებრივადაც და ზნეობრივადაც სახარბიელო არ იყო.
თვით მღდელ-მთავრებიც ერივნენ სტამბოლში ტყვეთა გაყიდვის საქმეში და ადვილი
წარმოსადგენია დაბალი სამღვდელოება რაღა იქნებოდა. მეფემ სახლთხუცესს უბრძანა, მადლობის ბარათი მიეწერა მღვდელ მარკოზ
დაბაძისათვის, გაემხნევებინა, აღეთქვა მფარველობა და საჩუქრად გაეგზავნა
ერთი კაი მაუდის კაბა და ქალაქიდან მოტანილი თბილი ყელიანი ჩუსტები. ამ ამბავმა მღვდელი მარკოზი და მისი მომხრე საწყალი, გაჭირვებული ხალხი
ძლიერ გაამხნევა და გაახარა, მაგრამ მისი მტრები, ტყვეთა ყიდვა-გაყიდვის
მოტრფიალე თავადები და მათი დამქაშები ძლიერ შეაშფოთა და მარკოზ ხუცესის
წინააღმდეგ შურითა და მტრობით აღავსო. პირადად შეხვედრის დროს ძალაუნებურად
ანგარიშს უწევდნენ მაღალი მფარველობის ქვეშ მყოფ ხუცესს, პატივით
ეპყრობოდნენ, ეფერებოდნენ და თითქოს თანაუგრძნობდნენ. მღვდელი მარკოზი
კარგად იცნობდა ყველას და თავის არჩეულ გზას მტკიცედ ადგა. არც არავის
ქება-დიდება ასხამდა თავბრუს და არც არავისი მტრობა-მუქარის ეშინოდა. - მარიკა! - დაუძახა მღვდელმა მარკოზმა ცოლს. - რა გინდა, - მოისმა სახლიდან ხმა. - ე მანდ რას აკეთებ? - ბეჩა, როდის მნახე უსაქმოდ მჯდარი. საჩოხე მატყლს ვწეწავ. განა ვერ
დაინახე, რომ პაჭიჭები სულ მთლად გაგცვეთია? მღვდელმა პაჭიჭებზე დაიხედა. მართლაც, ერთიც და მეორეც რამდენიმე ალაგას
ამოგლეჯილიყო. მარკოზს სრულებით არ შეუმჩნევია პაჭიჭების გაცვეთა და თუ
შეამჩნია, ყურადღება არ მიუქცევია. მუდამ სხვა და სხვა ფიქრებში და
მუშაობაში გართულ მღვდელს სად ეცალა პაჭიჭებისათვის. - კაი დაგემართოს, კაი ფიქრი შენ მოგსვლია, - კმაყოფილებით მიუგო მღვდელმა,
- მაშ სამარიობოდ ახალი პაჭიჭები მექნება! ლერწამისა სად არის? - წყალზე წავიდა. - ჰო, კარგი! მაშ იცი, რა გითხრა, ერთი გაისარჯე და ეფუთი მომიძებნე, მინდა
შევიტყო რა ხნისაა დღეს მთვარე, ამ დღეებში ხეხილის დამყნობას ვაპირებ. რამდენიმე ხნის შემდეგ კარებში გამოჩნდა სანდომიანი სახის ტანდაბალი მოხუცი
დედაკაცი. ერთ ხელში მატყლის ფანტელი ეჭირა, ხოლო მეორეში კარგა მოზრდილი,
შავ ყდაში ჩასმული წიგნი. წიგნი მღვდელს მიაწოდა და ისევ თავის საქმეს
მიუბრუნდა. მღვდელმა წიგნი გადაშალ-გადმოშალა: - იანვარი, თებერვალი, მარტი, აპრილი... - წარმოსთქვა მან, - ნიადაგი და
თვის თავი, ზედნადები ოცდასამი... ოთხი, ხუთი, ექვსი, შვიდი... - შენდობა მოძღვარს, - გაისმა ამ დროს ხმა და მის წინაშე მხარზე მოკლე,
თოფგადაკიდებული გლეხი გამოჩნდა. - თედორიკა, რა ამბავია, შვილო, ხომ არა გიჭირს რა? - ჩვეულებრივ ტკბილად
მიეგება მღვდელი. ახალმოსულმა მღვდლისაგან ლოცვა-კურთხევა აიღო. - არა, მამაო! - ცოტა არეულად მიუგო თედორიკამ. - სასახლიდან გამომგზავნეს,
ქალბატონი როდამი უქეიფოდ გახლავთ და გთხოვეს... საზიარებლად მობრძანდითო. - ჰა, ბიჭო, ქალბატონს რა დამართნია? იქით კვირას წირვაზე ბრძანდებოდა და
ისე ყოჩაღად იყო, რომ... - იქით კვირას კი არა, დღეს დილითაც კარგად გახლდათ და მერე უცბად ცუდი
გული შეექმნა. - ბატონი გიორგი შინა ბრძანდება? - არ გახლავთ, მამაო, ჯუმათში წაბრძანდა. - ოო... - გაჭიანურებით წარმოსთქვა ხუცესმა და თოვლივით თეთრ და გრძელ
წვერზე ხელი მოისვა. - კარგი, კარგი, შვილო! წავიდეთ, წავიდეთ! - მიუგო მღვდელმა, წიგნი დაკეცა
და წასასვლელად მზადებას შეუდგა. - ჯორი მოგიძებნო, მამაო? - დაეკითხა თედორიკა. - არა, შვილო, არა, ფეხითაც ავირბენ, მაგის მოძებნა-შეკაზმვაში ბევრი დრო
წავა, ხვალ კვირაა, წირვა-ლოცვა მიჭირს, - აუჩქარებლად მიუგო მღვდელმა
მარკოზმა, სიწმინდის კოლოფი გულზე გადიკიდა და თედორიკას გაჰყვა. |
|
|
|
|
|
V ნიგოითის ერთ-ერთ ზამთარ-ზაფხულ ამწვანებულ სერზე, თავადი გიორგი
ჭორიშვილის სამოსახლო იყო გამოჭიმული. თავადის ეზოს ორასამდე ქცევა ადგილი
ეჭირა. ეზოს ერთ მხრივ, საუკეთესო, სწორე და ამაღლებულ ალაგას იდგა ყავრით
დახურული დიდი ოდა - ბატონების საცხოვრებელი და მახლობელი სტუმრების
მისაღები. იქვე მახლობლად იდგა მეორე პატარა ოდა, საზოგადო სასტუმრო. იქვე
ცოტა მოშორებით სხვადასხვა ზომის, - ზოგი ფიცრული და ზოგიც დაფარცხული:
ისლით დახურული შენობა სამზარეულო, საჯინიბო, საბაზიერო და სხვ. ეზოს მეორე
მხრივ დაბლობზე, წყაროს პირას, ოციოდ პატარა სახლები და ფაცხები იყო
გაფანტული. იქ მოჯალაბეთა მოსახლეობა იდგა. მზე უკვე ჩადიოდა, როცა მღვდელი მარკოზი თედორიკას თანხლებით თავადის ეზოში
შევიდა. მას მოეგება თავადის შვილი ალექსანდრე და თავაზიანად სახლში
შეიპატიჟა, მაგრამ მღვდელმა მარკოზმა ერთი შეხედვითვე შეატყო, რომ მისი
მოსვლა ბატონიშვილს არა თუ არ ესიამოვნა, ძლიერაც ეწყინა. მღვდელმა მარკოზმა თავადიშვილს პირდაპირ თვალებში შეხედა და თითქოს ანიშნა:
რა ვქნათ, შვილო, ეტყობა არა გსურდა ჩემი აქ მოსვლა, მაგრამ მე მაინც, ეს
არის გეახელიო. - რა დაემართა, ნეტავი ქალბატონს? ძლიერ საწყენად დამირჩა, - მიებოდიშა
მღვდელი მარკოზი თავად ალექსანდრეს, - ქრისტე მეუფეს ვთხოვ მის ჩქარა
განკურნებას. - გმადლობთ, მამაო, - ზრდილობიანად მიუგო თავადიშვილმა, - რაღაც უქეიფოდ
გახდა დღეს, არ ვიცი, აწყინა რამემ, თუ გაცივდა. გაუბედავი კილო თავადიშვილისა ძალაუნებურად ეჭვს უბადებდა მღვდელს, რომ არც
ერთი მიზეზი სწორი არ იყო. - რა აწყენდა, ბატონიშვილო, ან სად გაცივდებოდა? - სიცილით მიუგო ხუცესმა,
- მე შენ გეტყვი და ცივი ღომით საუზმობს, ან კოკით წყალს ეზიდება. თავად ალექსანდრეს ბრაზით ფერი ეცვალა, მაგრამ თავი შეიკავა, იცოდა მღვდელი
მარკოზის მოურიდებლობა ლაპარაკის დროს და ღიმილითვე მიუგო: - ეხ, მამაო, ცივი ღომის მჭამელი და კოკით წყლის მზიდავი ხშირად უფრო
ჯანსაღია, ვიდრე ფუფუნებაში გაზრდილი... - ეს სწორედ ჭეშმარიტი ბრძანებაა, - კმაყოფილებით მოისწრო ხუცესმა, -
ღმერთი წონა-სამართალია! ღარიბი და დაჩაგრული კაცის ერთადერთი ნუგეში მისი
ჯანმრთელობაა, შრომა-გარჯით და ზომიერი ცხოვრებით მოპოებული. გამჩენს ასე
განუწესებია. - სიმართლე რომ ვსთქვათ, მამაო, დედაჩემი, თუმცა ფუფუნებით გაზრდილი
ადამიანია, მაგრამ ძლიერ გამრჯელია. დილიდან საღამომდე არ ისვენებს და
ხშირად ისეთ საქმეებში ერევა, რაც მას სრულებით არ შეეხება... - ვიცი, ვიცი, შვილო! განა არ ვიცი! ვიხუმრე, თორემ ქალბატონ როდამს მარტო
დღეს ვიცნობ? შენ ქვეყანაზე არც კი არსებობდი, როცა მე მას ვიცნობდი. ჯვარი
მე არ დავწერე?.. როგორ მიბრძანებთ, პირდაპირ შეიძლება შევიდეთ? - უკაცრავად, მამაო, მაგრამ ცოტა უნდა დავიცადოთ, მგონი, ახლახან
ჩაეძინა... - რა საბოდიშოა, შვილო! - გააწყვეტინა ხუცესმა, - იყოსმცა მისთვის ძილი
განმკურნებელი. მე მანამდე აქ დერეფანში ჩამოვჯდები. ჯდომას და აქედან
ყურებას რა ჯობია. იფ, რა მშვენიერებაა! მთელი რიონის დავაკება,
გაღმა-გამოღმა და თითქმის მთელი ოდიში ხელისგულივით მოსჩანს. ახ, ცხონებულ
ბაბუაშენმა ქაიხოსრომ აირჩია ეს ადგილი სამოსახლოდ... რა წყალი, რა ჰავა!
გურიაში ამის ბადალი ადგილი მეორე არ მოიძებნება. მღვდელი დერეფანში გრძელ სკამზე ჩამოჯდა, თავადი ალექსანდრეც შორიახლოს
მიუჯდა. ცოტა ხანს სიჩუმე სუფევდა. ორთავენი ცოტა უხერხულად გრძნობდნენ თავს. მღვდელი ატყობდა, რომ
თავადიშვილს მასთან დარჩენა არ უნდოდა, მაგრამ ზრდილობის გულისათვის არ
მიდიოდა და თვითონ ხუცესს კი - წადი, მომშორდი, ვერ ეთქვა... ბოლოს სიჩუმე ისევ თავადმა ალექსანდრემ დაარღვია. - რას ამბობს, მამაო, შენი ეფუთი? როგორი წელიწადი იქნებაო, როგორი
მოსავალი, როგორი სიმრთელე? - ჰო! - ჩაახველა ხუცესმა, - ეფუთი რაღათ გვინდა, შვილო, - აუჩქარებლად,
მაგრამ ჩვეულბრივ მტკიცედ მიუგო მღვდელმა მარკოზმა, - როცა
უეფუთ-უკარაბადინოდაც ჩვენი ცხოვრება და მისი ბედ-იღბალი დღესავით ნათელია!
თვალით ვხედავთ, ყურით გვესმის, რაც ხდება ირგვლივ. გული კი სწუხს და
შფოთავს. მოსავალი კარგი საიდან იქნება, თავადიშვილო, როცა მხვნელ-მთესველი
შიშით თავისუფლად ვერ გამოსულა სამუშაოდ. სიმრთელეს ვინ მიანიჭებს შიმშილით
კუჭ-გამხმარ ხალხს. ან ეს მიბრძანეთ, თვით ხალხი სად არის? სად არის ხალხი?
ან სად იქნება, როცა ჩვენი ქვეყნის საუკეთესო ძენი და ასულნი ასობით და
ათასობით, შავ ზღვას გაღმა ბატკანივით და თიკნებივით იყიდებიან. ჭეშმარიტად
დიდია სულგრძელება უფლისა, თორემ, საკვირველია, რატომ ამდენხანს არ
მოგვივლინა, როგორც საღმრთო წერილში წერია: „ცეცხლი და წუმწუბა და სული
ნიავქარისა“ და სრულებით არ აღგავა პირისაგან ქვეყანისა ჩვენი ცოდვილი
კუთხე. მე მიკვირს, რატომ ზღვად და პალეასტომად არ გადიქცევა მთლად ჩვენი
ქვეყანა, საცა ამდენი შესაზარი უსამართლობა მომხდარა და კიდეც ხდება,
საცა... მაგრამ, ჰოი, უფალო, შეგცოდე! მაშინათვე ადამიანური სულმოკლეობა
მომიტაცებს ხოლმე და სრულებით მავიწყდება, რომ შენ სულგრძელი ხარ და
მრავალმოწყალე. არა ცოდვათა ჩვენთაებრ მოგვაგებ და არცა საქმეთა ჩვენთაებრ
გვასწავლი ჩვენ. შენ უკეთ უწყი უმჯობესი... ახლა მგონია არ გაგვწირავ
სრულიად, რადგან მოავლინენ ჩვენდა შემწე წმიდით შენით და სიონით გამო ხელი
აღგვიპყარ ჩვენ... რამეთუ შენ ერი მდაბალი აცხოვნო და თვალნი
ამპარტავანთანი დაამდაბლო. არა, თავადიშვილო, - ხმას დაუშვა ხუცესმა, -
ჩემი ეფუთ-კარაბადინი ხელისგულივით ჩვენს წინ გადაშლილი ჩვენი ცხოვრებაა,
თუმცა სახარბიელო არაა, მაგრამ არც სულ უნუგეშოა. აწ გულის ხმა ვყავ,
რამეთუ აცხოვნა უფალმა ცხებული თვისი... უფალო, აცხოვნე მეფე და ისმინე
ჩვენი დღესა მას, რომელსაცა გხადოდეთ შენ... ესენი ეტლებითა და ესენი
ჰუნებითა, ხოლო ჩვენ სახელითა უფლისა ღვთისა ჩვენისათა ვხადოდეთ. იგინი
შებრკოლდეს და დაეცნეს, ხოლო ჩვენ აღვსდეგით და აღვემართენით. თავად ალექსანდრეს პირისახეზე ალმური აედინა. ის ძლიერ კარგად მიუხვდა, თუ
რა ქარაგმებით უბნობდა მარკოზ ხუცესი. საქმე იმაში იყო, რომ თავადი გიორგი
ტყვეთა ყიდვა-გაყიდვაში მხურვალე მონაწილეობას იღებდა. ყველა წვრილმან
მტაცებელს, - გურულს, იმერელს თუ მეგრელს, თავადის სახლში მყუდრო ბინა
ჰქონდა, რადგან თავადი დიდი გავლენიანი კაცი იყო და მის სახლში შეჭრას, ან
რაიმე პასუხის მოთხოვნას უბრალო ვინმე კი არა, თვით გურიელიც ადვილად ვერ
გაბედავდა. თავადი ცნობილი იყო ფოთის ციხეში მჯდომ ოსმალთ ფაშასთან,
ოსმალეთის მდიდარ სოვდაგრებთან. ისინი თავად გიორგის დიდად აფასებდნენ და
პატივს სცემდნენ. ერთი სიტყვით, ტყვეთა ყიდვა-გაყიდვის საქმე თავადმა ძლიერ
კარგად იცოდა და ამით კაიძალ ქონებასაც იძენდა. ვინ იცის, რამდენჯერ მოსვლია უსიამოვნება მარკოზ ხუცესს თავად გიორგისთან
ტყვეთა გაყიდვისა გამო. ბევრი უქადაგნია ხუცესს თავადისთვის, ბევრი
უხვეწნია, ბევრი უმხილებია აღეკვეთა ეს საზიზღარი საქმე, მაგრამ ვერა
გაეწყო რა. თავის მხრივ თავადს მღვდელი მარკოზი, რასაკვირველია, სძულდა,
უნდოდა მასთან ყოველივე კავშირი გაეწყვიტა და სახლშიაც არ შემოეშვა, მაგრამ
ვერ მოეხერხებინა, რადგან ქალბატონი როდამი დიდი პატივისმცემელი იყო მარკოზ
ხუცესისა და სხვა მოძღვრის არჩევაზე არასგზით არ თანხმდებოდა. თავდი
გიორგიც გულის სიღრმეში, უეჭველია, გრძნობდა ხუცესის პირად ღირსებას და,
თუმცა არ ესიამოვნებოდა მუდამ მამხილებელი კაცი, მაინც, ვიგინდარა
ყურმოჭრილ ყმა-მღვდელს მაინც ერჩივნა. „რას დავეძენ, ილაპარაკოს რამდენიც
უნდაო, მე მაინც ჩემსას ვიზამო“, - ფიქრობდა თავადი, მაგრამ როცა მარკოზ
ხუცესი თავის მფარველობის ქვეშ მიიღო თავად მეფე სოლომონმა, საქმე
შესამჩნევად შეიცვალა. მღვდელი მარკოზი ახლა ტყვეთა გამყიდველთათვის საშიში
კაცი შეიქნა. ხუცესს შეეძლო თავის მომხრენი, რომელთა რიცხვი, განსაკუთრებით
დაბალ ხალხში მრავალი იყო, აემხედრებინა, მეფისთვის მიემართნა, ისიც ძალას
მოაშველებდა და ტყვეთა გაყიდვის საქმეში მხილებული სასტიკად დაისჯებოდა.
თუმცა ხუცესი ჯერჯერობით ჩვეულებრივ ტკბილ სიტყვებს და იგავების თქმას
სჯერდებოდა, მაგრამ ადვილი შესაძლებელი იყო სხვა ღონისათვის მიემართნა და
თავადი გიორგისთვის საგრძნობელი უსიამოვნება მიეყენებინა. ამიტომ თავადმა
ბოლო დროს ხუცესს მოფერება და უფრო პატივით მოპყრობა დაუწყო, თანაც
ეფიცებოდა, რომ ახლა ტყვეთა ყიდვა-გაყიდვის საქმეში ჩარევას სრულებით თავი
დავანებეო. ერთი მხრივ ეს ტყუილიც არ იყო. აშკარად მოყვანა ტყვეებისა
თავადის სახლში, რაც წინეთ ჩვეულებრივი მოვლენა იყო და რისთვისაც თავდი
გიორგი არავის ერიდებოდა, შესამჩნევად შემცირდა. სხვა დროს თავად ალექსანდრესაც მღვდლის იგავებზე შეიძლება პასუხიც გაეცა,
მაგრამ დღეს საუკეთესოდ სცნო გაჩუმებულიყო, ხუცესისადმი უკმაყოფილებას
მხოლოდ თვალებით გამოსთქვამდა და მით კმაყოფილდებოდა. მღვდელმა კი ძლიერ
კარგად შენიშნა, რომ თავადიშვილს მისი სიტყვები არ ესიამოვნა, მაგრამ
თითქოს არ შეუჩნევიაო, კვლავ განაგრძო ლაპარაკი. - იცოდე, თავადიშვილო, ჩვენ აღვსდგებით და აღვიმართებით! სძლევს სიკეთე
ბოროტებას, მაგრამ შურს არ იძიებს. ქრისტიანულ სიკეთეს შურისძიება არ
უყვარს. რაც იყო, შვილო, იყო! - უკვე პირდაპირ სთქვა ხუცესმა, - მას ნუღარ
გავისხენებთ. ყოვლად მოწყალეს ვსთხოვოთ შენდობა და დავადგეთ ახალ გზას.
მაშინ ნახავ, რომ ცაც დროზე წვიმას მოგვცემს და ქვეყანაც უხვად აღმოაცენებს
ნაყოფსა თვისსა, მოსავალიც კარგი იქნება და სიმრთელეც ხალხში სანატრელი. - ღმერთმა ქნას! ღმერთმა ქნას! - ამბობდა თავდი, მაგრამ ზედვე ეტყობოდა,
გულწრფელი არ იყო ეს მისი სურვილი. - დროა, გონს მოვიდეთ, სიტყვით ნათქვამი საქმითაც შევასრულოთ, ხელი ხელს
მივცეთ და წარმოვსთქვათ სიტყვა იგი მეზვერისა, - მტკიცედ სთქვა მღვდელმა
მარკოზმა, მაგრამ სიტყვა ვეღარ დაათავა, ოდნავ შეკრთა და ეზოში რაღაცას
დააკვირდა. ეზოშჲ საჯინიბო სახლისაკენ ვიღაც შავწვერა, ჩასქელებული, ყაბალახით
თავშეხევული კაცი მიდიოდა, უკან ქამარში განდაგან დამბაჩა ერჭო და
რაღაცნაირად რცევა-ზნექით მიდიოდა. გამოცდილ მღვდელს ეს კაცი მაშინათვე
თვალში ჩაუვარდა. - ეს კაცი ვერ ვიცანი, ბატონიშვილო! - მიუთითა ხუცესმა ეზოში მიმავალ
კაცზე. თავადმა ალექსანდრემ გაკვირვებით აიხედა, სახე ცოტა გაუფითრდა, მაგრამ
შეეცადა სრულებით დამშვიდებული სახე მიეღო. - ესა? ჰო, ჩვენი მოკეთე კაცია. - აქაური არ უნდა იყოს. - ...არა, ოდიშელია, - მიუგო თავადმა ალექსანდრემ ცოტა სიჩუმის შემდეგ. - ოო!.. - მრავალმნიშვნელოვნად წარმოსთქვა ხუცესმა და სასტიკი თვალით
თავადს შეხედა. - მამაო, დედას უკვე გაეღვიძა, - მოიბოდიშა თავადიშვილმა, საჩქაროდ წამოდგა
და სახლში შევიდა. სხვა გზა არ იყო, ხუცესის მრისხანე თვალს თვალი ვერ
გაუსწორა. - ოო... ახლა კი მივხვდი! აქ რაღაც საქმეა, - გაიფიქრა მღვდელმა და თეთრ
წვერზე ხელი მაგრად მოისვა. - სახეზე ვატყობ იმ შავ-შავ ყაზახს, კეთილი
სული არ უნდა იყოს. ვითომ ახლაც გაბედეს და ვინმე უბედური მოიყვანეს?
მოიცა, ვნახო ქალბატონი, ყოველისფერს გამოვააშკარავებ. მაშინ გაუხმეს ხელი
მარკოზ ხუცესს, თუ მან ვისმე ზიარება მიაწოდოს, სანამ დაწვრილებით არ
შეიტყობს, თუ რაშია საქმე. თავადიშვილს მე არასოდეს გულზე არ ვეხატე. მამის
შვილი არაა! მაგრამ დღეს კი რაღაც განსაკუთრებული არეულობა შევატყვე.
ღმერთო, მწეო ჩემო და მფარველო ჩემო, განმისწავლენ გზანი ჩემნი! -
ლოცულობდა გულში ხუცესი. მის ყურამდე სამზარეულო სახლიდანაც კანტი-კუნტად
საგულისხმიერო სიტყვებმა მოაღწია. მღვდელს ესეც არ გამოეპარა. - ვაი, ვაი, დედაი სულო! უღმერთოები, უღმერთოები, - ამბობდა მოხუცი გადია.
- მისი ცოდო... კაცის გული... და... რამდენიმე ქალი ერთად ლაპარაკობდა. სამზარეულო სახლიც კარგა მოშორებით იყო
და მღვდელმა მარკოზმა დალაგებით ვერ გაიგონა მოხუცი გადიას ნათქვამი,
მაგრამ რაც გაიგონა, ისიც საკმარისი იყო, ეჭვი აეღო, რომ ამ სახლში რაღაც
საიდუმლო საქმე იმალებოდა, რომელიც დაკავშირებული უნდა ყოფილიყო იმ
შავწვერა მეგრელის მოსვლასთან. - ვითომ, რაც თავადმა შემომფიცა, მაგისთანები აღმოვკვეთეო, კიდევ გაბედეს?
- თავისთვის წარმოსთქვა ხუცესმა. - დამაცადეთ, განკითხვის დღე
მოახლოებულია, - იმუქრებოდა მღვდელი მარკოზი. VI ქალბატონს გამოეღვიძა. ალექსანდრე არსად სჩანდა. გამოვიდა მოახლე ქალი და
მღვდელი სახლში შეიპატიჟა. მღვდელი მარკოზი შევიდა. ოთახი, სადაც იწვა ქალბატონი, დიდი არ იყო. კედელში გამოჭრილი პატარა
ფანჯარა სახლს საკმაოდ ვერ ანათებდა. ერთ-ერთ კედელთან, ტახტზე, ძვირფას
აბრეშუმეულობა გადაკრულ ქვეშაგებში იწვა ქალბატონი როდამი. ტახტის წინ
ძვირფასი, სტამბოლიდან მოტანილი ხალიჩა ეგო. ავადმყოფის სარეცელთან მაღალი
სამფეხა სკამი იდგა, რომელზედაც მხედრულად დაწერილი პატარა დაუჯდომელი და
ვერცხლის პატარა შანდალი იდგა. შანდალში შინ ჩამოქნილი ყვითელი სანთელი
ერჭო. ოთახში, ავადმყოფს გარდა, არავინ იყო. მღვდელმა მარკოზმა ოთახში ფეხი შესდგა თუ არა, მცირე ლოცვა წარმოსთქვა და
მერე ავადმყოფს აუჩქარებლდა მიესალმა. - იაგუნდისა, - მილეული ხმით დაიძახა ქალბატონმა, - მოძღვარს სკამი
მიართვი. მოახლემ სკამი შემოიტანა. ხუცესი ჩამოჯდა. ოთახს თვალი მოავლო, ერთიც
დაუჯდომელს გადახედა და ავადმყოფს თანაგრძნობით დაეკითხა: - რა დაგმართნია, ქალბატონო? ძლიერ ვწუხვარ, სასო მღვთისმშობელს შევთხოვ
შენს ჩქარა განკურნებას. - გმადლობ, მოძღვარო! ძლიერ ცუდად ვიგრძენი თავი და შეგაწუხე. ვინ იცის,
სიკვდილ-სიცოცხლე ხომ ერთი წუთის საქმეა, - ნელ-ნელა წარმოსთქვა როდამმა. მღვდელმა თავისი გამომცდელი თვალებით ახედ-დახედა ავადმყოფს და ტკბილად
მიუგო: - კეთილი, ქალბატონო! მოხარული ვარ, რომ გაჭირვების დროს ღმერთს მიმართავ
ხოლმე. და ხმა ჰყოს ჩემდამი და მე ვისმინო მისიო, ბრძანებს უფალი.
უეჭველია, შენც გისმენს იგი, თუ კი გულწრფელად მიმართავ მას. - მოძღვარო, ძლიერ სუსტადა ვარ. - უფალი გამამტკიცებს უძლურთა და დაამხობს ძლიერთა. აუარებდით უფალსა,
რამეთუ კეთილ, რამეთუ უკუნისამდე არს წყალობა მისი, - თვალების ზეაპყრობით
ამბობდა მღვდელი მარკოზი. - ეხ! მოძღვარო, უფალსაც მოსწყინდა, ალბათ, ჩვენი ცოდვები... ჩვენი... - ჩვენი ცოდვები, ქალბატონო, რაღა საკითხავია... დასამალი არაა, აშკარაა, -
გააწყვეტინა ხუცესმა, - მთანი და ბორცვნი, მდინარენი და ველნი, ზღვა და
ხმელეთი, უსჯულოთა ბანაკი და ქვრივ-ოხერთა თავშესაფარი ქოხი სულ ჩვენ
ცოდვებზე არ ღაღადებენ? - მოძღვარო, მე ხომ მიცნობ? მრავალჯერ მითქვამს ხომ გულწრფელი აღსარება
შენთვის... ჩემი სულიერი ტანჯვა, ჩემი წუხილი... უფალმა ხომ უწყის... -
ქალბატონს ტირილი მოერია და სიტყვა ვეღარ დაათავა. - მგონი, მეც მიცნობ, ქალბატონო! ორმოცი წელიწადი გავიდა, რაც ჯვარი
დაგწერე. კარგად იცი, რამდენი უსიამოვნება შემხვედრია ამ ხნის
განმავლობაში, თვით შენ ოჯახშიაც რამდენჯერ ყოფილა ჩემ დასაღუპად
შეთქმულობა, მაგრამ პირადად შენი ყოველთვის მადლობელი ვიყავი, რადგან
დარწმუნებული ვარ, თუ არ შენ, ბევრი ხნით ადრე ცოცხალთა რიცხვში აღარ
ვიქნებოდი. უფალმა მოგაგოს მაგიერი. მრწამს ისიც, რომ გულწრფელად
იტანჯებოდი, როცა ჰხედავდი აშკარა უღმრთოებას შენ ოჯახშივე შენს
დაახლოებულთა მიერ. მართლაც და დიდი უნდა იყოს ის მწუხარება, რაც უნდა
განეცადა პატიოსან ცოლსა და დედას, როცა ხედავდა, რომ მისი ქმარი და შვილი
ძმათა მტაცებელს და უსჯულოში გამყოდველს თავშესაფარს აძლევდნენ. მაგრამ
დაგვიდგა სხვა დრო. ღმერთმან ზეცით გარდმოიხედა, მოგვივლინა მხსნელი. ხომ
შეიტყე, რა სასტიკი ბრძანება გაუცია მეფეს ტყვეთა გაყიდვის წინააღმდეგ.
იმედი მაქვს, ეს ბრძანება არ დარჩება ხმად მღაღადებლისა უდაბნოსა შინა.
კიდევაც ახლავე დაეტყო ამ ხმის ძლიერი გავლენა ჩვენ ქვეყანას. ახლა
მტესველი უკვე მხიარულად გამოდის თესვად, ხოლო მტაცებელი თავზარდაცემული
იმალება. მე იმედი მქონდა, ასე სანატრელად დროების შეცვლა შენ გაგახარებდა
და, აი, საუბედუროდ, ვხედავ, რომ, პირიქით, დაუძლურებულხარ, ტირი და გოდებ.
გატყობ, რომ შენი ავადმყოფობა რაღაც სხვანაირია, ასოთა ტკივილისაგან არ
არის გამოწვეული. მითხარ, რაშია საქმე, ნუ დამიმალავ! ქალბატონი მწარედ ქვითინებდა. - პასუხის მოცემა გეძნელება, ცრემლი ნებას არ გაძლევს? - გულდამშვიდებით
გააგრძელა ხუცესმა. - არა უშავს-რა, ცრემლი დიდი ნუგეშია, მწუხარე გულის
დამამშვიდებელია. შეიძლება, ჩემ შეკითხვას პასუხიც მე მივცე? კარგი, შენ არ
შეგაწუხებ, მე თვითონ გიპასუხებ. ხომ იცი, ქალბატონო, ჩემ გამოცდილ თვალებს
არაფერი არ გამოეპარება, მაგრამ ერთი მაინც უნდა მიბრძანოთ: ვინა ბრძანდება
ის შავწვერა მეგრელი, თქვენს სახლში დღეს სტუმრად რომ არის? უეჭველია,
კეთილი სული არ უნდა იყოს! ქალბატონი ცრემლით სავსე თვალებით მღვდელს დააშტერდა. - ნუ გიკვირს, ქალბატონო, მე ის უკვე ვნახე! თუმცა შორიდან, მაგრამ მაინც
ვნახე და ჩემთვის ესეც საკმარისია. დანარჩენი ხომ ცხადია, მე და შენ მაინც
განმარტება აღარ გვჭირია. - მოძღვარო, ვფიცავ იესო მაცხოვარს, - წამოიძახა ქალბატონმა... - აბა, შენი ფიცი მე რაღათ მინდა... განა არ ვიცი, რომ მისი სტუმრობა შენც
ისე გაგიხარდებოდა, როგორც მე დღეს მისი ნახვა? რას ვამბობ, მე თუმცა არ
მესიამოვნა მისი ნახვა, მაგრამ ავად არ გავუხდივარ და იმედი მაქვს, არც
გამხდის, შენ კი, აი, სარეცელში წევხარ. - მოძღვარო, გულთმისანი ხომ არა ხარ? - ისევ წამოიძახა ქალბატონმა. - გულთმისნობა რაღა საჭიროა! ისედაც მივხვდებით, სირცხვილიცაა მარკოზ
ხუცესისთვის, მაგისთანეები გამოეპაროს. - რა ვქნა, მოძღვარო, ორ ცეცხლშუა ვარ ჩავარდნილი, - საცოდავად წარმოსთქვა
როდამმა და ცრემლი მოიწნინდა. - ერთხელ დაჩვეულის ერთი მოსმით გადაგდება
ძნელი ყოფილა. შენც ხომ იცი, რომ ჩემმა ქმარმა და შვილმა გურიელთან ერთად
მეფეს შეფიცეს, რომ ფაშისთვის ტყვეები არ მიეწოდებინათ და, მართალი უნდა
ვსთქვა, სხვა დროსთან შედარებით, ძლიერაც შეამცირეს ეს საძაგელი ხელობა, ეს
შენც იცი, მაგრამ სრულებით მაინც ვერ აღმოიკვეთეს. მე ცალკე ქმარს ვეჩხუბე,
ცალკე შვილს და მხოლოდ ის მოვახერხე, რომ აქ, ამ ჩემს ოჯახში, ჩემ თვალწინ
მაინც არ უნდა მომხდარიყო ეს საზიზღრობა. ორთავემ პატიოსანი სიტყვა მომცეს
და, მართლაც, სამი თვე გავიდა, რაც ჩემ ეზოში ტყვე არ შემოუყვანიათ; მოწმე
იყოს თვით ქალწული უბიწო! დღეს დილით კი მოეთრია ის ავაზაკი, ის იუდა
გამცემლის თანაზიარი, ის დაუნდობელი და ერთი პატარა ყმაწვილი მოიყვანა...
ისეთი ლამაზი, ისეთი კარგი, რომ... ვაი დედამისს გამწარებულს, ცეცხლ-გენია
მოკიდებულს! მე მაშინათვე ყვირილი მოვრთე, თავი მოვიკალი... ბატონი შინ არ
იყო, არც ახლა გახლავთ... ჩემმა შვილმა კი ჩვეულებრივ მანუგეშა, ეს
უკანასკნელიაო. დანაპირი ვართ ფოთის ფაშასთან, სასყიდელი წინდაწინ გვაქვს
მიღებულიო. მე ეს არ დავიჯერე, გავცოფდი, დავირიე. ბავშვი გამოვტაცე და
ჩემს ერთგულს გადიას და მოსამსახურეებს ჩავაბარე... მერე საშინელი თავის
ტკივილი ამივარდა... გონებაც დავკარგე... - მესმის, მესმის, ქალბატონო, ყოველისფერი მესმის, დამშვიდდი! შენი
სათნოებით და სიყვარულით სავსე გული მეოხ ეყავნ შენ ქმარ-შვილს დღესა მას
განკითხვისასა. - თანაგრძნობით მიუგო მოძღვარმა. - არ დაგიმალავ, მე ამას
მაშინათვე მივხვდი. თავადიშვილს ალექსანდრეს თვალებში შევატყე, რომ ჩემი
ნახვა არ ესიამოვნა. რა ვქნა! მე მაინც ღვთისადმი ვითხოვ მის კეთილ გზაზე
დაყენებას. დრო კი არის, ქალბატონო, შენმა ქმარ-შვილმა აღმოკვეთონ ეს
საზარელი საქმე. ნუ თუ არ კმარა, რაც მდუღარე ცრემლი დაიღვარა უბედურ ჩვენი
ქვეყნის დედათაგან მთელი საუკუნის განმავლობაში! დაე, ჩვენი ქვეყნის ტურფა
ძენი და ასულნი ჩვენ ქვეყანაშივე დარჩნენ. აქვე დაიზარდნენ, აქვე იშრომონ.
აქვე განვლონ დღენი ცხოვრებისა, მოიხადონ მოვალეობა სამშობლოს წინაშე და
აქვე მიწას მიებარონ. გარდაეცი ბატონს ჩემ მაგივრად, რომ ფიცი მტკიცედ
შეინახოს. ნუ ჰკადრებს თავის ჭაღარას არასაკადრისს, თორემ მოახლოებულია დღე
განკითხვისა. ხომ იცის, ისმინა უფალმა ტირილი და გოდება ხალხისა და
მოუვლინა მას მფარველი. ეკრძალოს. მე გამიფრთხილებია. - ახლა როგორ მოვიქცე, მოძღვარო, ბავშვს რა ვუყოთ? - დაეკითხა როდამი. - ბავშვი ჯერ-ჯერობით მე მომეცი, გავზრდი. შევასწავლი რასმე და მერე
პატრონი მოვძებნოთ და ჩავაბაროთ. რა თქმა უნდა, უკეთესია ამ საქმეში ხმა
არავინ ამოიღოს. არც შენ და არც ჩემ წინააღმდეგ, თორემ ბოლოს სასინანულოდ
დაურჩება. მარკოზ ხუცესი თავმდაბალია, მაგრამ, თუ გაჭირდა, ქუდმაღალზე
უარესს იზამს. შენ კი, ღირსო ადამიანო, უფალმა მოგანიჭოს დღეთა სიგრძე.
დამშვიდდი, ზიარება არ გეჭირვება. |
|
|
|
|
|
VII დაღამდა. მოღრუბლულ-მოღუშული და საწვიმრად განმზადებული ცა ქვეყანას
მრისხანედ დაჰყურებდა. მთვარე ჯერ არ ამოსულიყო და ირგვლივ სიბნელე
სუფევდა. მღვდელი მარკოზი ორი შეიარაღებული კაცის თანხლებით თავად გიორგის
სასახლიდან გამოვიდა და თავის სახლისაკენ გაემართა. გვერდით ანაფორის
კალთაში გამოხვეული ბავშვი მისდევდა, თუმცა ზაფხული იყო და ცხელოდა კიდეც,
მაგრამ ბავშვი მაინც ძაგძაგებდა. - ნუ გეშინია, ჩემო ბიჭიკო, - ალერსიანად უთხრა მღვდელმა, - შინ ჩქარა
მივალთ, საჭმელს გაჭმევ, დაგაძინებ... შენი სახელი? - ხვიჩა, - ტირილით მიუგო ბავშვმა. მღვდელმა ხელი მაგრამ მოხვია და ტანზე მიიკრა. - უღმერთოები, უსვინდისოები, - ბუტბუტებდა იგი, - ბავშვისთვის პერანგი
მაინც ჩაეცვათ ხეირიანი. ან ღმერთს რას ეტყვიან, ან კაცს ეს უსჯულოები! - ეხ, ეხ, ჩვენი ცოდვა, - ოხრავდნენ მღვდლის მხლებლები. მარკოზ ხუცესის სახლის კერაზე ხმელი ფიჩხის ცეცხლი კაშკაშებდა და მთელ
სახლს საკმაოდ ანათებდა. მარიკა და ლერწამისა კერას აქეთ-იქით
შემოსხდომოდნენ და მღვდლის მოლოდინში საჩოხე მატყლს ართავდნენ. - მარიკა, მარიკა, აბა, გამოიცანი ვინ მოგიყვანე, - სახლს მიუახლოვდა თუ
არა, დაიძახა ხუცესმა. მისი ხმის გაგონებაზე ქალებმა თითისტარები განზე
გადადეს და ზეზე წამოიჭრნენ. ამასობაში მღვდელი სახლში შევიდა, ანაფორის
კალთა გადასწია და თმა-ხუჭუჭა, შავგვრემანი ბავშვი წინ წამოაყენა. ბავშვი
თითქმის ტიტველი იყო, დაჭერილ მხეცივით შეშინებული თვალებს აქეთ-იქით
აცეცებდა. - ეს ვინ არის? - გაოცდა მარიკა. - ვინ უნდა იყოს, დედაკაცო, - მშვიდად მიუგო ხუცესმა, - თუ არ ნაყოფი ჩვენი
კეთილი გზიდან ცთომისა, ჩვენი გათახსირებისა, გულგაქვავებისა და გონების
დაბნელებისა. მარიკა მიხვდა. შეშინებულ ბავშვს მიუახლოვდა, ნაზად ხელი მოჰხვია და გულში
ჩაიკრა. - ნანა, შვილო, ნანა, შვილო, ბედდამწვარი შენი მშობელი დედა, ბედდამწვარი
შენი მშობელი დედა... ოი, ნანა, შვილო! რა მწარეა შვილის დაკარგვა...
უღმერთოებმა რა იციან, რა მწარეა დედის გულ-მკერდი! ნანა, შვილო, უბედურ
მთვარეზე დაბადებული შენი მშობელი დედა... იმას ვინ ანუგეშებს? იმას ვინ
გაუმრთელებს დაჭრილ გულს? იმას შენ მაგიერობას ვინ გაუწევს?.. საფლავში
უნდა ჩაიტანოს უბედურმა შენი სიმწარე, - მოთქმით ამბობდა მარიკა, ბავშვს
თავზე ხელს უსვამდა, ჰკოცნიდა და თან ქვითინებდა. ალერსით და დედის გახსენებით გულაჩვილებული ბავშვი მწარედ ატირდა. ატირდა
ლერწამისაც. მღვდელი მარკოზი შორი-ახლოს იდგა და ცოლის ქცევით კმაყოფილი და
აღტაცებული, ისიც აცრემლებული, გრძელ წვერზე ხელს ისვამდა. - კარგი, გეყოფა, დედაკაცო! - უთხრა ბოლოს ხუცესმა. - უიმისოდაც
გულჩათუთქულ ბავშვს დედის გახსენებით კიდევ უფრო გულს ნუ უკლავ. აჭამე რამე
და დააძინე. შეხედე, რავა ცოცხლად დაუხრჩვიათ მაგ უღმერთოებს. მარიკა გამოერკვა, ბავშვი კერის პირას დაბალ სკამზე დახვა და ვახშმის
თადარიგს შეუდგა. - აკი, ამბობდი, ხუცესო, მაგისთანა სამარცხვინო საქმეები მოისპოო, ამდენ
სამადლობელ პარაკლისებს ტყუილად იხდიდი? - ამბობდა მარიკა. - განა ასე ადვილია, ქალო, ძაღლის კუდის გასწორება? ჯერ კიდევ დროა საჭირო,
სანამ ასეთი საძაგელი ჩვეულება სრულებით აღმოიფხვრებოდეს, ყველა ბოროტებაში
გასვრილი ხელი ჯერ უნდა სამარეში დაიმარხოს, რომ კაცის შვილთა მოტაცება და
გაყიდვა საზღაპრო ამბად გადაიქცეს, მაგრამ ასეთი სამწუხარო მოვლენა იშვიათი
რომ გახდა, ესეც დიდი ნუგეშია, ესეც ღირს იმად, რომ სამადლობელი პარაკლისი
გადავიხადო და გადვიხდი კიდეც, - მხიარულად მიუგო ხუცესმა. ნავახშმევს ლერწამისამ სპილენძის ქვაბით წყალი გაათბო. ქალებმა ბავშვი
დაბანეს, მარკოზის ერთ-ერთი პერანგი ჩააცვეს და ლოგინში ჩააწვინეს, მერე
მღვდლის ძველი კაბა მოსძებნეს და მისგან ბავშვის ჩასაცვამ ახალუხის
გამოკერვას შეუდგნენ. - უღმერთოები, უსულგულოები, დედას შვილს სტაცებენ და უსჯულოებზე ყიდიან! არ
აჭმევენ, არ აცმევენ... ღმერთო, მიაგე მაგიერი, - ბუტბუტებდა მარიკა და
გაჩქარებით ჰკერავდა. მღვდელმა წმიდა სანთელს მოუკიდა, კუთხეში მიყუდებულ პატარა ხატის წინ
წარსდგა და ლოცვას შეუდგა. - ნანა, შვილო, ნანა, შვილო, ბედდამწვარი შენი მშობელი დედა, - სლოკინით
წამოიძახებდა ხოლმე დროგამოშვებით მუშაობაში გართული მარიკა. - ვითარ განდიდნენ სახელი შენი, უფალო, და ყოველივე სიბრძნით ჰქმენო, -
ღაღადებდა ხუცესი. ლერწამისა საჩოხე მატყლს ართავდა, ხოლო პატარა ხვიჩას ლოგინში ტკბილად
ეძინა, ოთხი დღე და ღამე გავიდა, რაც მას ასე ტკბილად მოსვენება არ
ღირსებია. * * * - არა, ღმერთს გეფიცები, თავადო ალექსანდრე, თუ მართლა ვინმე კუდიანია
ქვეყანაზე, სწორედ ეს მარკოზ ხუცესი უნდა იყოს, - ამბობდა აზნაური
ყარამანი, თავადი გიორგი ჭორიშვილის ძლიერ ერთგული და დაახლოვებული პირი. - კუდიანი კი არა, გულთმისანია, მაგ ჩამოსახრჩობი, - მიუგო თავადმა
ალექსანდრემ. - წაგვართვა, მარა რა ბიჭი წაგვართვა. მაგ წვერით ხეზე თხასავით
ჩამოსაკიდებელმა. - სწუხდა ჩვენი უკვე ნაცნობი თენგიზი, ხვიჩას მომტაცებელი
და თავადის სასახლეში მომყვანი, - რამდენი ტანჯვა და ბრძოლა გამოვიარე იმის
აქ მოყვანაში. სამთავენი კერის პირას ისხდნენ და საუზმის მოლოდინში მუსაიფობდნენ. - მართალი რომ ვსთქვათ, დედაჩემმა წაგვართვა, იმას არ ეთქვა, ხუცესი ასე
მაგრად ხელს ვერ ჩაგვჭიდებდა. - ამბობდა თავადი ალექსანდრე, - მაინც, კაცო,
დამელაპარაკა თუ არა, მაგ ჩასაძაღლებელმა, მაშინათვე იჭვიანი თვალებით
აქეთ-იქით ყურება დაიწყო, თითქოს მეძებარია და ნადირს სუნავსო. თენგიზი რომ
შეამჩნია ეზოში, მაშინათვე პირში მომახალა უბოდიშოდ: ეს ვიღაცაა კეთილი
სული არ უნდა იყოსო. - ჰა, მაგი ყოფაგაქუცული... - შეაგინა თენგიზმა. - იმის შეხვედრას ხომ ჭრელი გველის შეხვედრა მირჩევნია, - გააგრძელა
ალექსანდრემ, - მერე, კაცო, მომიყვა სხადასხვა იგავებს! ეს საღმრთო
წერილიო. ეს ესაო, ეს ისაო... დედაჩემი ხომ ხელში ჰყავს, რასაც ეტყვის,
იმას აქნევინებს... ის, ალბათ, როგორც გულუბრყვილო დედაკაცი, ყოვლისფერს
უამბობდა და, რაკი ერთხელ ყური დაეხვრიტა მენცარს, მერე ხომ არ მოგვეშვა და
არ მოგვეშვა, თორემ დედაჩემს მარტო ჩქარა დავამშვიდებდი... ერთი ორი დღე
რომ დამცლოდა, ბავშვს ისევ წყნარად გამოვტყუებდი... ახლა კი არ ვიცი, რა
პირით დავხვდე ან მამაჩემს, ან ხელცარიელი როგორ ვეახლოთ ფოთის ფაშას.
შეიძლება, თენგიზ, შენებურად კიდევ მოაგვარო რამე? - ვეცდები, ბატონიშვილო, განა ცოტა მომიყვანია, მაგრამ საძნელო კი არის,
ოხერი! შეიცვალა დროება, - ნაღვლიანად ამბობდა თენგიზი, - თუ დადიას
მოხელეებმა ხელთ მიგდეს, შენი მტერი! თვალებს დამთხრიან, ხალხიც გამაგრდა,
ყოველ სოფელში ყარაულები მორიგეობენ. - კიდეც იმიტომაა, რომ მარკოზ ხუცესმაც ფრთები შეისხა და ახლა მუქარასაც არ
ერიდება, - ბრაზით ამბობდა ალექსანდრე. - ტყუილად დარდობ მაგ ამბავს, ბატონის მზემა, გაერია ყარამანი. - ერთი მეცა
მკითხე და, თავადიშვილო, იმ ხუცესმა ბავშვი ხომ თავის სახლში წაიყვანა? - კი. - ხომ არ გაყიდის? - ათასი ქისა მარჩილი რომ მისცე, არ მოგცემს, მაგის ხასიათი კი ვიცი, კერპი
ვინმეა. - მაშ, ყავდეს, ბატონო, ჯერ-ჯერობით ასვას და აჭამოს. თვალი გაუტყდეს,
აწაურობას გაეჩვიოს. მე ყარამანი არ ვყოფილვარ, ის თუ ბოლოს ისევ ჩვენი არ
იქნეს, მერე უფრო მეტი ფასი არ ექნება თუ? - ერთი შენცა! - ჩემი თავი მოგიკვდეს, თავადიშვილო, თუ მე ეს არ შევასრულო. - ეხ, ყარამან! შენ ხუცესს ნუ ეხუმრები. მთელ ქვეყანას შესძრავს. პირდაპირ
მეფესთან წავა. შეიძლება ხალხიც ააჯანყოს. ერთი რომ დაუძახოს და წინ
წაუძღვეს, შენ რავა გგონია, პირველად თვით ჩვენი ყმები ცეცხლს მისცემენ
ჩვენ სახლ-კარს. - შენი მოღალატე ვიყო-მეთქი, ვაჟო, თუ შენ ოჯახზე ვისმე ეჭვი კი
შევატანინო... ისე მოვაწყობ საქმეს, თავი და ბოლო ვერავინ გაუგოს. ჯერ
დამაცალე, მიჩქმალდეს ეს საქმე, გავიდეს დრო და ხანი. - თუ შენ მაგას იზამ, ყარამან, და თუ იმ ხუცესის ჯავრს ამომაყრევინებ, -
მიუგო თენგიზმა, - ლეჩაქი დამეხუროს, თუ ერთი კაი ყირიმის თოფი არ მოგიტანო
ფეშქაშად. - იცოცხლე, კარგად იყავი, უფეშქაშოდაც ვიზამ მაგას. შენზე ნაკლებ ჩვენ არ
გვიმწარებს სიცოცხლეს მაგ გასატყავებელი, რაც ზარალი მაგას ჩვენთვის
მოუცია, ა, თავადიშვილო? - ოი! სახსენებელ ამოსაგდები! - ჩაილაპარაკა ალექსანდრემ. - შენ, თენგიზ. მხოლოდ ის იცოდე, რომ, - გააგრძელა ყარამანმა, - აქ,
სასახლეში მეტი არავინ მოიყვანო, აქ ისეა საქმე, რომ ვერ დაიმალება. დიდი
იყოს თუ პატარა, თუ ღმერთმა ხელში ჩაგიგდო, ჩემ სახლში მოიყვანე. მე ახლა
შავ ღელეს სათავეში ავსახლდი. ირგვლივ უდაბური ტყე მარტყია, კაცის ჭაჭანება
იქ არ არის. - კაი დაგემართოს, ვეცდები, - მიუგო თენგიზმა და ულვაში გადიგრიხა. - მე
მიკვირს, ამდენხანს ცოცხალი როგორ ატარეთ მაგ ფეხმოსატეხი. ისეთი ოხერი და
ხელისშემშლელი უნდა მოსპო, თორემ, რასაკვირველია, საშველს არ მოგვცემს,
საქმეს ყოველთვის დაგიხლართავს. - კარგი, მაგაზე მერე ვიფიქროთ. ახლა ერთი გემრიელათ ვისაუზმოთ. აგერ
ყაზახს მოაქვს კიდეც შემწვარი ბატკანი, - მადიანად წარმოსთქვა თავადმა
ალექსანდრემ. სათავენი გემრიელ საუზმეს მოუსხდნენ. * * * ხვიჩა ჩქარა გაეჩვია მარკოზ ხუცესთან. გულკეთილმა მოპყრობამ და
საჭმელ-სასმელმა თავისი ქნა. ბავშვი გამხიარულდა, მოღონიერდა. შვლის
ნუკრივით დახტოდა. ხუცესს ძლიერ შეეჩვია. საყდარში დაჰყავდა, საცეცხლურს
უბერავდა, სანთლებს უკიდებდა. შინ შეშა-წყალი მოჰქონდა და სხვა წვრილმან
რამეებს აკეთებდა. ორ-სამ თვეში ბავშვს სულ სხვა სახე დაედო. ტირილისაგან
ჩაცვივნულ-ჩალურჯებული და საშინლად გამომყურალი თვალები დაუმრგვალდა,
აუმხიარულდა, ლოყა ამოებორცვა და ვარდისფერი დაედო. - ხვიჩა! - დაუძახებდა ხოლმე მღვდელი მარკოზი. - ბატონი! - ცქვიტად ეტყოდა ბავშვი. - ჰა, კიდევ ვერ გამოტეხე! ბატონო-თქვა, ბა... ტონო! - ბა... ტო... ნო...! - ჰო, ასე. აბა გაიქე, ერთი დაათვალიერე, ხბოები ხომ არ გაიქცნენ
შემოღობილიდან. ბავშვი ელვის სისწრაფით გარბოდა. - აბა, სთქვი, ბიჭო: - „დიდება შენდა“, - ასწავლიდა მღვდელი ლოცვას. - დიდობა შენდა, - ამბობდა ბავშვი. - ჰა? მეგრულ კილოზე ნუ უბნობ, ბიჭო, წმინდა ქართული ილაპარაკე. „დიდება
შენდა“. - დი... დე... ბა შენდა. - ჰო, ემაგრე. - წმიდაო ღმერთო. - წიმინდაო ღმერთო. - კიდევ თავისებურად გადაუხვია! ბიჭო, კარგად გამოტეხე! - წმი... და... ო ღმერ... თო. - ჰო, ემაგრე, - გულშეუწუხებლად უსწორებდა მღვდელი და ბავშვს ლოცვებს
ასწავლიდა. ლოცვებიდან მღვდელი ანბანზე გადავიდა. ბავშვი საოცარ გულისწყურვილს იჩენდა.
ჩქარა დაისწავლა წერა-კითხვა, გალობა; დავითნს, სამოციქულოს კითხულობდა.
მღვდლის აღტაცებას საზღვარი არა ჰქონდა, ბავშვს თვალიდან არ იშორებდა და
როცა სამრევლოში წავიდოდა, მუდამ თან დაჰყავდა. VIII გავიდა წელიწადნახევარი. ხვიჩა სრულებით შეეჩვია მარკოზ ხუცესის ოჯახს.
მოხუცნი მას საკუთარ შვილებისაგან არ არჩევდნენ. ბავშვი ძლიერ გაიწაფა
როგორც ხუცურში, ისე მხედრულ კითხვაში. - ერთი წელიწადი კიდევ და
დიაკვნობასაც შესძლებსო, ხუმრობდა მღვდელი. ერთხელ მღვდელი მარკოზი სამრევლოდან შინ ბრუნდებოდა, ხვიჩაც თან მოსდევდა.
მაღალ სერზედ მოექცნენ. ამ სერიდან მშვენიერი გადასახედავი იყო. ირგვლივ
დიდ მანძილზე ბევრი ადგილები სჩანდა, დაბლა გაშლილი იყო უშველებელი,
ხელისგულივით სწორი, ტყით დაბურული ადგილი, სადაც შუაგულ მისდევდა ფართე,
დაკლაკნილი მდინარე. ჩრდილოეთ მხარეს - შორს, შორს, თვალუწვდენელ ტყოს
ბოლოს, მტრედისფერ ბურუსში გახვეული ბორცვები მოსჩანდა და მათ თავზე თოვლით
შელესილი ბუმბერაზი მთები დაჰყურებდა. - აი, ის ფართე ზოლივით რომ მისდევს, შვილო, დაბლა გაშლილ ხშირ ტყეს,
მდინარე რიონია, - აუხსნა ხუცესმა. - იმ მდინარეს რომ ქვევით ჩავყვეთ,
თვალუწვდენელ ზღვას მივადგებით, ეს მდინარეც იქ შეწყდება, რადგან ზღვას
უერთდება. რიონის ზღვასთან შესართავთან არის ციხე ფოთი. იქ ახლა ურჯულო
ფაშა ზის, მაგრამ ღმერთი გაუმარჯვებს ჩვენს მეფეს და იმ საზიზღარს იქიდან
განდევნის. მაშინ ქვეყანაზე ნამდვილი მშვიდობა დამყარდება,
ავაზაკ-მტაცებლებს საბუდარი მოეშლება. აი, აქეთ კი, ჩრდილო მხარეს, მტრედისფრად სერები რომ მოსჩანან, იმ სერებ
შორის შენი სოფელია. შენი დედ-მამა და ძმები იქ ცხოვრობენ. ნუ გეშინია,
ცოტახანს კიდევ მივაწყ-მოვაწყობ საქმეებს, შენც მანამდის წიგნში გაიწაფები
და მერე უსათუოდ წაგიყვან, - ალერსიანად დასძინა მღვდელმა. მარკოზ ხუცესის ნათქვამმა ბავშვს ნორჩი გული აუტოკა, შიგ დამალული და
გარედან ვითომდა მომთელებული წყლული გაუღვივა. ბავშვმა თვალები გააციალა
ბურუსში გახვეულ სერებისაკენ და სიშორის გამო ნაცნობი ადგილები თუმცა
კარგად ვერ გაარჩია, მაგრამ გონებაში მაინც ნათლად წარმოუდგა ტყით დაბურული
მთები, მათ შუა ფართე ველი და იქვე მოჩუხჩუხე მდინარე ტეხური. მოაგონდა
სახლ-კარი. აი მათი ეზო, თითქოს თვალწინ უდგასო. აი დიდი ვაშლის ხე, იმათ
სახლის წინ რომ დგას: მერე რამდენი ნაყოფის მოსხმა იცის, ან რა გემრიელი
წითელი ვაშლები? აი უზარმაზარი კაკლის ხეც! აი მამა, აი ძმები... აი
ისიც... მაგრამ მის გახსენებაზე ბავშვს საშინლად გული დაეწვა, სახე
გაუწითლდა, თვალები გაუდიდდა და ძალაუნებურად მდუღარე ცრემლები
გადმოჰყარა... ის ხომ მუდამ ახსოვს, მუდამ თვალწინ უდგას... ოხ! ამ დღეებში
რა კარგი სიზმარი ნახა! სიზმარი ნახა?! სიზმარი კი არა, სულ ცხადივით იყო.
ვითომ თავიანთ სახლის გვერდით იდგა ის, ხელში რაღაც ეჭირა, მაგრამ ხვიჩას
დანახვაზე გადააგდო და მისკენ ხელებგაშლილი გამოექანა. ხვიჩასაც უნდოდა
მიჰგებებოდა და გაშლილ ხელებში ჩავარდნოდა, რაც არაერთხელ უქნია ხოლმე,
მაგრამ რაღაც საუბედუროდ, ვერ მოახერხა, ადგილიდან ვერ დაიძრა, მთელი ტანი
აუთრთოლდა და გამოეღვიძა კიდეც. ნანა, ნანა! მწუხარედ წამოიძახა
გულდამწვარმა, მაგრამ „ნანა“ არსად იყო. თვითონ კი, მთლად გაოფლიანებული,
ქვეშაგებში იწვა, ტანში ჟრუანტელი უვლიდა და დამძიმებული თავიც, თითქოს
უტრიალებდა. ჯერ ვერ გამოერკვა, არ იცოდა, თუ სად იყო, შიშის ზარმა აიტანა,
მერე ცოტ-ცოტად გონს მოვიდა და ჩუმად ტირილი დაიწყო. ოჰ, რამდენი იტირა!
„შეიძლება ახლა ნანა, ერთ-ერთ იმ სერიდან აქეთკენ იყურება, მაგრამ მე
აქედან ვერ ვამჩნევ, ალბათ, არც მე მამჩნევს“, მოსდიოდა ბავშვს ფიქრი და
მწარე ცრემლისთ იმდუღრებოდა. - ნუ გეშინია, ჩემო ბიჭიკო, - ალერსიანად განიმეორა მარკოზ ხუცესმა, თუმცა
ბავშვის ცრემლების მნახველი თვითონაც აღელვებული იყო, - უსათუოდ წაგიყვან
შენს სახლში. სხვა ვისმე არ გაგატან, მე თვით წაგიყვან. აი შემოგისვამ ამ
ჯორზე და გავსწევთ. არც იმდენი შორი გეგონოს, დიდი, დიდი ერთი დღის
სავალია, დილას ადრე გზას რომ გავუდგეთ, საღამოთი იქ ვიქნებით. მოდი, ახლაც
შემოჯექი ჯორზე. - არა, მე ფეხით სიარული მირჩევნია, - მიუგო ბავშვა. ეტყობოდა, ცდილობდა
ტირილი შეეწყვიტა და ჩვეულებრივი სახე მიეღო. მზე უკვე ჩავიდა, ხვიჩა დამშვიდდა. მაღლობიდან დაბლობში ჩამოვიდნენ. - აბა, თუ მეტყვი, ბიჭო, ამ დაბლობს რა ჰქვიან, ახლა ჩვენ რომ მივდივართ? -
მხიარულად დაეკითხა მღვდელი. - ტახოგანი, - ცქვიტად მიუგო ხვიჩამ. მღვდელს ძლიერ გაუხარდა. - ყოჩაღ, გცოდნია. ამას რომ ფერდობი მოსდევს? - ის გვერდოულია, - სიტყვის გათავება არ დააცალა ბავშვმა. - ჰა, ჩემო ბიჭიკო, - მხიარულად სთქვა მღვდელმა მარკოზმა. - კარგი,
გვერდოულს იქით? - შავი ღელე ჩამოუდის. - იქით? - ტყეა... - ტყის იქით? - ვაკე კარი, იმას მოსდევს ხულადგმულას სერი, სადაც საყდარი დგას და იმის
იქით ხომ ჩვენი სახლია, - ჩამოთვალა ბავშვმა. - ეს ადგილები რა კარგად დაგიხსომებია, ჩემო ბიჭიკო, - კმაყოფილებით
ამბობდა ხუცესი. - მაშ ახლა შინ რომ გაგიშვას კაცმა მარტოდ-მარტო მიხვალ? ბავშვი ცოტა შეჩერდა. - ცოტა უფრო ადრე რომ იყოს, წავიდოდი, - გაუბედავად წარმოსთქვა ბავშვმა. - ხა, ხა, ხა, ხა! - ხარხარებდა მღვდელი. მარკოზს უფრო ის ახარებდა, რომ ოჯახის მოგონებით გამოწვეული მოწყენა ბავშვს
ასე ჩქარა გაუქარდა. მღვდელი შეეცადა, რაც შეიძლებოდა გაემხიარულებინა
ბავშვი. - აბა. შენ თუ კაი ბიჭი ხარ, ბაიობის სამოციქულოსაც მომიყვები, აი გუშინწინ
რომ გაკითხებდი? - სულ თავიდან დავიწყო? - ცქვიტად დაეკითხა ხვიჩა. - სულ თავიდან დაიწყე! - აღტაცებით მიუგო ხუცესმა. - „და სულისაცა შენისა თაააანა“, - გაისმა ბავშვის წკრიალა ხმა ტყეში. - ჰო. ემაგრე, ემაგრე! - ამხნევებდა ხუცესი. „წარდგომა. ფსალმუნი დავითისი: კურთხეულ არს მომავალი სახელითა უფლისათა.
ღმერთი უფალი და გამოგვიჩნდა ჩვენ“. - წართქმით ამბობდა ბავშვი. - ნუ ჩქარობ, სიტყვები მკვეთრად გამოტეხე, - ტკბილად ეუბნებოდა მღვდელი
მარკოზი. - „ფილიპელთა... მიმართ ეპისტოლე... წმი... დი... სა... პავლე... მო...
ცი... ქუ... ლისა... საკით... ხაააავი“, - ჩააგალობა ბავშვმა. - ემაგრე, ემაგრე, - ამხნევებდა მღვდელი. - „ძმაააანო! გიხა... როდენ... მარა... დის უფლისა მიერ... კვა... ლად
გეტყვი გი... ხა... რო დეეენ!“ - ჰო, ასე, ერთი მუხლი დაბლა კილოთი უნდა ჩააგალობო, - შენიშნა ხუცესმა. - „სიმდაბ... ლე თქვენით ცხად იყავნს ყოველთა კაცთა“. - თამამად გააგრძელა
ხვიჩამ. - ოჰო, ჰო... აქ უნდა მაღალი კილოთი ჩავაგალობოთ, - ვერ მოისვენა ხუცესმა. - „უფალი ახ... ლოოოოს არს“. - ჩაამღერეს ორთავემ. - ყოჩაღ, ჩემო ბიჭიკო, - აღტაცებით ამბობდა მღვდელი. - აბა. შენ თუ კაი
ბიჭი ხარ, შოთას შაირსაც მეტყვი. - ეგ რომელი? „მაქვს საქონელი?“ - მხიარულად დაეკითხა ბავშვი. - სულ ერთია, თუ გინდ „მაქვს საქონელი“ მითხარი. - „მაქვს საქონელი ურიცხვი, ვერვისგან ანაწონები, მიეც გლახაკთა საჭურჭლე,
ათავისუფლე მონები, შენ დაამდიდრე ყოველი, ობოლი არას მქონები, მიღვწიან,
მომიგონებენ, დამლოცვენ, მოვეგონები“, - შეუსვენებლად ჩააკაჭკაჭა ბავშვმა. მარკოზ ხუცესის აღტაცებას საზღვარი არა ჰქონდა, „უღმერთოება არ იყო,
საცოდაობა არ იყო, რომ ეს ბავშვი სამშობლო მიწა-წყლისთვის მოეწყვიტათ და
ოსმალეთში გაეყიდათ! - ფიქრობდა მღვდელი. - ჰოი, უბედურო, მამულო! განა
საკმარისი არ იყო, რაც შენ შვილებს თავი შეუკლავთ გარშემორტყმულ უანგარიშო
მტერთათვის, რომ სამშობლოს დაცვისათვის თავდადებულთაგან გადარჩენილნიც,
ისევე ჩვენივე გონების დაბნელების წყალობით, ურჯულოთა სათრევი არ
გამხდარიყვნენ?“ - აი, შვილო, ეს შაირი ხუთას წელზე მეტი იქნება, რაც გამოთქვა ჩვენმა
სახელოვანმა მამულიშვილმა, - გასაგონად სთქვა ხუცესმა, - და ჩვენ ანდერძად
დაგვიტოვა, მაგრამ, ჩვენდა სამარცხვინოდ, არა თუ არ აღვასრულეთ, პირიქით,
ამ ანდერძის წინააღმდეგ წავედით. რას იტყოდა ის დიდებული ადამიანი, თავის
თვალით რომ ენახა ყველა ის სისაძაგლე, რასაც სჩადიან ჩვენი ვაჟბატონები?!
კინაღამ შენც მაგ სიბოროტის მსხვერპლი გახდი, მაგრამ უფალმა შეგვაძლებინა
შენი გამოხსნა მტარვალთა ბრჭყალებისაგან, - გულდაწყვეტილად დაათავა
მღვდელმა მარკოზმა. მაგრამ ჩქარა ისევ მხიარულად წარმოსთქვა: - აბა, ჩემო
ბიჭიკო, კიდევ თუ მეტყვი შაირს. მონია, მეორე შაირიც დაგასწავლე? - მეორე რომელი? „ვაჰ, სოფელო?“ - ცქვიტად დაეკითხა ბავშვი. - კარგი, მითხარი ეგ „ვაჰ, სოფელო“, - ცქვიტადვე უპასუხა გამხიარულებულმა
მღვდელმა. - „ვაჰ, სოფელო, რაშიგან ხარ, რას გვაბრუნებ, რა ზნე გჭირსა! ყოვლიმც შენი
მონდობილი ნიადაგმცა ჩემებრ სტირსა; სად წაიყვან სადაურსა, სად აღუფხვრი
სადით ძირსა, მაგრამ ღმერთი არ გასწირავს კაცსა შენგან განაწირსა“, -
ჩააკაჭკაჭა ბავშვმა. - ესეც კარგად დაგიხსომებია, - მოუწონა ხუცესმა. - ჭეშმარიტად, შვილო, კაცისაგან განაწირს ღმერთი არ გასწირავს. ჩვენც არ
გაგვწირავს, იმედი მაქვს. ღმერთო! - ხელი მაღლა აღაპყრო მღვდელმა, - შენ
გაუმარჯვე ერეკლე და სოლომონ ბაგრატოვანთ, შეაძლებინე საბოლოოდ დაამხონ
მტერი და ძვირის მოქმედი და ადიდონ სახელი შენი! მაგრამ, ეჰ, შვილო! -
უკმაყოფილოდ სთქვა მღვდელმა. - ეს ყოვლისფერი კარგი, მაგრამ ჩვენ კი
შუაგზაზე შემოგვიღამდა. მერე რა ბნელი ღამეებია! ნეტავ ახლა სადა ვართ? |
