მითოლოგია

მას ცოლად ჰყავდა ხის მშვენიერი ნიმფა ევრიდიკე. მისი სილამაზე ყველას ხიბლავდა. ერთხელ იგი აპოლონის ძემ, არისტეოსმა იხილა და შეიყვარა. რა თქმა უნდა, მან არ იცოდა, რომ ევრიდიკე ორფევსის საყვარელი მეუღლე იყო, თორემ არც იფიქრებდა დადევნებას. ნიმფა გაექცა. ამ დროს კი მოხდა საშინელი რამ: ევრიდიკე შემთხვევით გველმა დაგესლა და ამის გამო გარდაიცვალა.

უსაზღვრო იყო ორფევსის მწუხარება. აღარც მღეროდა, არც უკრავდა, ტყედ და ველად დაეხეტებოდა და საწყალობლად მოუხმობდა თავის მეუღლეს. მას მხოლოდ ექო პასუხობდა. მაშინ ორფევსმა საოცარი გადაწყვეტილება მიიღო: მიწის ქვეშ ჩასვლა განიზრახა. თან მხოლოდ თავისი ჯადოსნური ჩანგი წაიღო. ქარონი ისე მოიხიბლა მისი სიმღერით, რომ წარბშეუხრელად გადაიყვანა სტიქსის მეორე ნაპირზე. აქ კერბეროსმა, თვით კერბეროსმაც არ დაიყეფა! გალობა არ შეუწყვეტია ორფევსს ჰადესის განმგებელთა გარემოცვაშიც. იგი, ოდნავ ეხებოდა რა სიმებს, მოთქვამდა თავის ბედზე და ეს მოთქმა მომაჯადოებელ სიმღერებად მოიღვრებოდა. მდუმარების სამეფო უწინდელზე მეტად გაირინდა და სასწაულთაგან უდიდესი სასწაული მოხდა: დაუცხრომელი ერინიები, მრისხანე, უმოწყალო ერინიები ატირდნენ!

ჰადესმა შეისმინა ორფევსის ვედრება და ევრიდიკე დაუბრუნა. ჰერმესს უბრძანა მათი გაცილება, თან გააფრთხილა: ორფევსის უკან უნდა ევლო ევრიდიკეს, მათ კვალდაკვალ კი – ჰერმესს. ორფევსს არასგზით უკან არ უნდა მიეხედა. გზა იყო ბნელი, იდუმალი, საოცრად გრძელი. და სადაც იყო, დღის ნათელიც გამოჩნდებოდა, რომ ორფევსი შეიპყრო დაუძლეველმა სურვილმა, თვალი შეევლო ევრიდიკესთვის. მიიხედა თუ არა უკან, სამუდამოდ დაკარგა საყვარელი მეუღლე. იგი მარტო ამოვიდა დედამიწაზე. ამაოდ დაეძებდა ევრიდიკეს, ამაოდ ლამობდა კვლავ ჰადესში ჩასვლას. აღარავინ შეისმინა მისი ვედრება. კვლავ მშობლიურ თრაკიაში დაბრუნდა მგოსანი, მთებსა და ველებს მისი მოთქმა  ეფინებოდა. ერთხელ, შეღამებისას ბაკქ ქალებს გადაეყარა. გონებიდან გადასულმა მენადებმა ასო-ასო აკუწეს იგი. ორფევსის თავი მდინარეში ჩავარდა და უსიცოცხლო ბაგეებით კვლავ ევრიდიკეს მოუხმობდა. მდინარემ მგოსნის თავი ზღვაში შეაცურა, ხოლო ზვირთებმა კუნძულ ლესბოსზე გარიყეს. აქვე დაკრძალეს. მალე მის საფლავზე ორაკულიც გაჩნდა. მუზებმა კი, რომელთა მსახურიც იყო მგოსანი, მისი სხეულის ნაწილები შეაგროვეს და ოლიმპოსის ძირას მიუჩინეს სამუდამო სასუფეველი.

ორფევსი.
მოზაიკა (ახ.წ. III ს.), პალერმო, ეროვნული მუზეუმი.

ანტიკური სამყაროდან ჩვენამდე შემორჩა ლარნაკთა ფერწერის დიდებული ნიმუშები, სადაც ორფევსის მითის ეპიზოდებია ასახული. ამ შეყვარებულ მგოსანს ესქილეს, ევრიპიდეს, ოვიდიუსის, ვერგილიუსის, შელის, რილკეს, ბრიუსოვის, ცვეტაევას და სხვა სახელოვან მწერალთა მრავალი ქმნილება მიეძღვნა. მნახველთა აღტაცებას იწვევს რუბენსისა და კანოვას ქანდაკებები. ოფენბახის, გლუკის, ჰაიდნის, ლისტის, ბერლიოზისა თუ სტრავინსკის მუსიკალური ნაწარმოებები.

თანამედროვე სამყაროში ორფევსი დიდებული მგოსნის სინონიმად იქცა.