IV

ჩვენმა მოხუცმა მეგობარმა თავი გამოიდო, გინდათ თუ არა, ჩემთან უნდა წამოხვიდეთო. ჩვენ ერთი პირობა თავპატიჟი გავიდეთ, - დასასვენებელი სახლების მკაცრი შინაგანაწესი მოვაგონეთ. მაგრამ ვერაფერი გავაწყვეთ, მეწვრილმანეებივით ხომ არ გავიყოფთ თევზებს, ერთად დავიჭერთ, ერთად უნდა მოვულხინოთო და დაგვითანხმა. მეზღვაურების კლუბთან ავტობუსში ჩავსხედით, სადღაც კვიპაროსებში შემოსილ გორაკთან ჩამოვედით, სახლები აქ მთლად პატარ-პატარა იყო. წინ ალუბლებითა და თუთებით დაბურული ბაღჩები ჰქონდა.

ჭიშკრებთან, ისე როგორც ჩვენში, მუშა ხალხი გამომსხდარიყო. ქალები ხელსაქმობდნენ. დაღლილი კაცები თუთუნს აბოლებდნენ და ამვლელ-ჩამვლელს ათვალიერებდნენ. ლეონ რუვიმის ძე ყველას იცნობდა, ყველას ესალმებოდა, ისინი აქებდნენ - ეგ რამდენი თევზი დაგიჭერიაო! ლეონ რუვიმის ძე კმაყოფილებით დახედავდა ხოლმე თევზებს. მერე, თითქოს ახლა გაახსენდაო, ჩვენზე ანიშნებდა - ამათ დაიჭირესო. მაშინ ისინი ჩვენც გვესალმებოდნენ. ჩვენ თავს ვუკრავდით. ლიტა მკლავზე ხელს მიჭერდა და მეუბნებოდა:

- ღმერთო, რა კარგები არიან დღეს ყველანი.

პატარა, მოაჯირშემორყეულ ძველებურ ხიდზე გავედით და სასურსათო მაღაზიას წავადექით. მე პაპიროსი მოვიმიზეზე, შევედი და სამი ბოთლი „რისლინგი“ ვიყიდე. ლეონ რუვიმის ძე გამიწყრა, მაგრამ უკან ხომ არ დავაბრუნებდით, წავიღეთ. ლიტა (ეტყობოდა, ცოტა დაიღალა) მკლავზე დამაწვა და მიჩურჩულა:

- როგორ მინდა, იცი, მეც დავჯდე სადმე ალაყაფის წინ, დავიდგა მუხლებზე დიდი სინი და ნელ-ნელა ვარჩიო ბრინჯი ან რაღაც ასეთი.

მე მივხედე, რატომღაც შემებრალა და ვკითხე:

- მოსკოვში სად ცხოვრობთ?

- მეთოთხმეტე სართულზე.

მე შეძრწუნების ნიშნად თვალი დავხუჭე და ხელები მაღლა ავწიე.

ლეონ რუვიმის ძე ერთ მწვანე მესერთან შეჩერდა, ანკესები ძირს დააწყო, ხელი ფიცარსა და ფიცარს შუა გაყო, კარი გააღო და მიგვიწვია - მობრძანდითო. წინ ლიტა გავუშვი და მერე ჩვენ შევედით. ლეონ რუვიმის ძე შინ მარტო ყოფილიყო.

- საბოლოოდ წამართვეს ქალიშვილებმა ჩემი ბებერი. ერთი მოსკოვშია, მეორე - ტაშკენტში.

პარმაღზე რაღაც დანჯღრეული ტაშტი იდო, ის ტაშტი ასწია, ქვეშ ხელი შეყო, გასაღები გამოიღო და ღიმილით მოგვიბრუნდა:

- ყველაფერი ძველებურად, მამაპაპურად!

ლიტა რაღაც წვრილფოთლიან მცენარეს გადაწვდომოდა.

- რა არის ეს? რა უცნაური სუნი აქვს?

- არ იცით? - აღტაცებით იკითხა ლეონ რუვიმის ძემ, - აბა, რა იქნება?

- ღვია.

- აჰ.

- ბზა.

- რას ამბობთ!

- მე ისევე ვიცი მცენარეების სახელები, როგორც ჩინური იეროგლიფები.

მცენარეს მეც გადავწვდი. კაცზე ცოტა მაღალი, ტოტებმეჩხერი ბუჩქი იყო. მინდოდა თავი გამომეჩინა, ფოთოლი გავსრისე, რამდენჯერმე დავყნოსე და ვითომც ძალიან უბრალოდ ვთქვი:

- სანდალოზის ხეა.

- აჰ, არა. ესაა როზმარინი! იშვიათი ეგზემპლარი. ჩეხოვის ეზოში დგას და ჩემთან, სხვაგან არსად.

- ნიკიტის ბოტანიკურში?

- იქ კი! იქ უთუოდ იქნება.

- რამდენჯერ წაგვიკითხავს როზმარინის სურნელებაზე და ყოველთვის სხვანაირი რაღაც წარმოგვიდგენია! მართლა ჩინებული სუნი ჰქონია.

მთელი სახლი ორი ოთახისგან შედგებოდა. წინ ცისფრად შეღებილი შუშაბანდი ჰქონდა. შუშაბანდის თითქმის ნახევარში სამზარეულო იყო მოწყობილი. ფანჯრებზე თეთრი, მაქმანებიანი ფარდები ეკიდა.

ლეონ რუვიმის ძე მარცხენა ოთახში შეგვიძღვა. დარაბები დააღო, სინათლე აანთო და მრგვალი მაგიდის ირგვლივ შემოწყობილი სკამები გამოსწია.

- დაბრძანდით, სანამ რამეს მოვახერხებდე.

- რატომ თქვენ? ყველამ ერთად! რაკი მეთევზეთა კოლექტივია, კოლექტივი იყოს ბოლომდე, - თქვა ლიტამ, - ნება მიბოძეთ, მე ჩემი ქალური უნარი გამოვამჟღავნო. წინსაფარივით რამე მომიხერხეთ, მეტი არაფერია საჭირო.

- ახ, არა! - იუარა ლეონ რუვიმის ძემ, - რამით გაერთეთ. აი რადიოლა, აქ, ქვეშ, ფირფიტებია.

მაგრამ ლიტამ არ დაიშალა და მალევე ყვავილებიანი ცელოფნის წინსაფრით მოგვევლინა. ეს წინსაფარი ძალიან უხდებოდა. თითქოს უფრო მეტი სითბო ჩასდგომოდა თვალებში, - შინაურული სიმყუდროვე და სითბო.

- ბატონო დავით, თქვენც გთხოვთ, - სამზარეულოში გამიყვანა და მითხრა: - თუ არ იცი, უყურე ლეონ რუვიმის ძეს და ისწავლი.

ლეონ რუვიმის ძე თევზებს წელავდა. ქურთუკი გავიხადე, სვიტერის სახელოები ავიკაპიწე და ჩემი ჯიბის დანა გავხსენი. ერთი მეტისმეტად წვრილი და გრძელი დანა იყო. ბუზს რომ წვერზე ფეხი დასცდენოდა, ზედ წამოეგებოდა. ლიტას შიშით გაუგანიერდა თვალები. თევზი რომ ავიღე და მუცელში შევუყარე, გააჟრჟოლა და სახეზე ზურგით მიიფარა ხელები.

- შეინახე ეგ დანა! ძალიან გთხოვ, შეინახე ეგ დანა!

ლეონ რუვიმის ძემაც მოიხედა. ისიც შეაძრწუნა ჩემი გასისხლიანებული დანის დანახვამ. მაგრამ მან მხოლოდ ეს ამოიძახა:

- ოო!

მაშინ ის დანა გავწმინდე, შარვლის უკანა ჯიბეში შევინახე და სუფრის დანა ავიღე. ღიმილით ვმუშაობდი და თან ლიტას ვუყურებდი, ხანდახან ისიც გამომხედავდა ხოლმე გაბუტული ბავშვის გამომეტყველებით; თითქოს მეუბნებოდა, შენგან ამას არ მოველოდიო. ნავთქურა აანთო, მომინანქრებულ თაბახზე ფქვილი დაყარა. თევზებს ღონიერი, ლამაზი ხელებით რეცხავდა, მერე პატარ-პატარა ნაჭრებად ჭრიდა, ფქვილში ავლებდა და ზეთმოსხმულ გახურებულ ტაფაზე აწყობდა. შეფიცხებული ნაჭრები ცოცხლებივით თრთოდნენ. სამზარეულო შემწვრის მძაფრი სუნით აივსო.

მეორე ნავთქურაზე წყალი დუღდა. ახლა ამას დაუტრიალდა. ძმარი, ბაჰარი, ხახვი და შავი პილპილი მოითხოვა, სმენაზე ვიდექით და მის ყოველ ბრძანებას ვასრულებდით. პირველ ხანებში ვიფიქრე, თავს გვაწონებს და იმიტომ ირჯება-მეთქი ასე. მერე და მერე კი დავრწმუნდი - მართალი არ ვიყავი. რაღაც თანდაყოლილი სილამაზე იგრძნობოდა მის მკვეთრ, მოზომილ და ამასთან ერთად მოქნილ მოძრაობაში.

ტაფაზე ზეთი რომ დაასხა და ჰაერში რამდენჯერმე შემოატრიალა წრიულად, მინდოდა მეკითხა, ბალერინა ხომ არა ხარ-მეთქი. მაგრამ გამახსენდა - უკვე ორჯერ მქონდა ნაკითხი ეს, და სიცილი წამსკდა.

- რა გაცინებს? - მომიბრუნდა და წინწამოშლილი თმა მაჯით გადაიწია უკან.

- რაღაც გამახსენდა.

- რა რაღაც? ვიცოდი ასეთი მიკიბ-მოკიბვა შორს წაგვიყვანდა და ვუთხარი, რაზეც გამეცინა.

ვითომ არ დავიჯერეო, მაგრამ, მაინც ესიამოვნა. უფრო ყოჩაღად განაგრძო საქმე.

ლეონ რუვიმის ძეს საკუთარი სახლის წინ გამართული თალარის ღვინო ჰქონდა, მოფერებით უსვამდა ბოთლებს ხმელ, კანგახეშეშებულ ხელს და აქებდა.

- კახური არ არის, მაგრამ ყირიმულ ღვინოებში იშვიათად შეხვდებით ამგვარსო.

ღვინოს ხოლმოგორული ყველი, ჩამუჟუჟებული სოკო და შემწვარი ბადრიჯნის კონსერვი მოაყოლა. სუფრა ლიტამ გააწყო, წინსაფარი მოიხსნა და სასიამოვნო დაღლილობის ღიმილით თქვა:

- ამასობაში მართლა მომშივდა. შეგვიძლია დავიწყოთ.

დავსხედით და ნამარხულევი ხალხის მონდომებით დავუტრიალდით იმ უბრალო, მაგრამ ლამაზად გაწყობილ სუფრას. ლეონ რუვიმის ძე აღტაცებაში მოვიდა ლიტას ნახელავით - ეს რა ბრწყინვალე კულინარი ყოფილხართო. ლიტა, პირიქით, სოკოს აქებდა, - ნეტა თქვენი მეუღლე აქ ყოფილიყო, მეც მასწავლიდა ასე გაკეთებასო.

- ეგ მარტო ჩემი მეუღლის დამსახურება არ არის, - ღიმილით ამბობდა ლეონ რუვიმის ძე, - აქვე, ჩვენს ზემოთ, ეკლესიასთან, სოკოს შენახვის დიდოსტატი ცხოვრობს, გლიკერია ფეოკტისტის ასული, - აი, დედაკაცი! - ლეონ რუვიმის ძემ მთელ სიგანეზე გაშალა ხელები, - ის არის მთლად უფროსი ტექნოლოგი და კონსულტანტი მთელი ამ ჩვენი რაიონის სოკოთმეურნეობისა. დადის და კონსულტაციებს უტარებს ჩვენს დედაკაცებს, ისე, უხელფასოდ, საზოგადოებრივ საწყისებზე.

- როგორ ბრძანეთ, რა ჰქვია? - იკითხა თვალებგაბრწყინებულმა ლიტამ.

- გლიკერია... არის ასეთი ბერძნული სახელი.

- რა საინტერესოა! ნეტავ ჩემი თვალით მაჩვენა! - გაჩვენებდით, აქ რომ იყოს. მაგრამ, ახლა ისიც რომელიღაცა შვილთან არის გადახვეწილი - სადღაც ბეგპაკ-დალაში თუ პეკ-ბაგ-დალაში.

- კვალიფიკაციის ასამაღლებლად?

- არა, გამოცდილების გაზიარების მიზნით.

თამადად, როგორც ქართველი კაცი, მე ამირჩიეს. პირველი ჭიქა ჩვენი შეხვედრის აღსანიშნავად დავლიეთ. მეორით - ლეონ რუვიმის ძეს დავულოცეთ ოჯახი: ცოლი, შვილები. დამორცხვებული მოხუცი ფეხზე მდგარი გვიხდიდა მადლობას. სამადლობელი არ დაულევია, ფოტოსურათების დიდი ალბომები მოიტანა და გადაგვიშალა. პირველ გვერდზე დათვის ტყავზე დაგორებული შიშველი თოთო ბავშვების სურათები იყო. იმ სურათებიდან ვერაფერს გაიგებდი, გოგოები იყვნენ თუ ბიჭები. მერე კი ორი „მრისხანე ასული“ იჯდა. თმა პიონერ მამლაქათივით ჰქონდათ შეჭრილი. მეზღვაურული ტანსაცმელი ეცვათ. ისე ჰგავდნენ ერთმანეთს, - ვიფიქრე, ტყუპები იქნებიან-მეთქი.

- არაო, - თქვა ლეონ რუვიმის ძემ, - ეს, ალისა, თითქმის ორი წლით უფროსია დინაზე. აი აქ ნახეთ, სადაც ერთად არიან გადაღებული.

შესანიშნავი გოგოები იყვნენ, ჯერ ჩასუქებულები, ლოყებდაბერილები; მერე, უკვე თექვსმეტ-ჩვიდმეტი წლისანი, მაღლები, ტანკენარები.

ერთსაც და მეორესაც ლამაზად შემაღლებულ მკერდზე, მაჯაზე მსხვილი ნაწნავი ჰქონდა გადმოგდებული.

- ახლაც აქვთ ასეთი ნაწნავები? - ვიკითხე მე.

- არა, რას ამბობთ! - გაეღიმა ლეონ რუვიმის ძეს და ჭიქა გამოცალა, - შეჭრილი აქვთ.

ჩვენ, მე და ლიტა, იმ ალბომის თვალიერებას განვაგრძობდით, ის კი თავისთვის ლაპარაკობდა: - სურათებიდანაც მიხვდებით, როგორ ვზრდიდით, როგორ შევციცინებდით. ახლა წელიწადზე მეტია, თვალიც არ დამიკრავს არც ერთისთვის. მაგრამ მარტო ეგენი არ არიან დამნაშავენი. მთელი ჩვენი ცხოვრებაა ასეთი. მარტო ჩვენი ცხოვრება კი არა, მთელი დედამიწისა. ათასგვარი წიგნები, ჟურნალები, კინოფილმები და რადიოგადაცემები უხილავი თოკებით გვეწევიან შორეული მხარეებისაკენ.

ახალგაზრდები სიამოვნებით მიჰყვებიან ამ თოკებს. ჩვენ კი, ბებრები, ჩვენს ადგილებს ვებღაუჭებით. გვეშინია, ვაითუ მგზავრობას ვერ გავუძლოთ და ყავლგასული ტარანტასავით დავიშალოთ გზაში. ვკარგავთ ერთმანეთს მშობლები და შვილები, ხშირ შემთხვევაში მეუღლეებიც კი. ვკარგავთ რაღაც დიდს - სიყვარულს, ხომ იცით, თვალი თვალს რომ დაშორდებაო...

გაოცებული შევაჩერდით მეცა და ლიტაც.

ლიტამ ჰკითხა:

- რას აკეთებენ ახლა თქვენი შვილები მოსკოვსა და ტაშკენტში?

- ეე, - ხელი ჩაიქნია მოხუცმა, - აშენებენ, სახლებს აშენებენ. ერთიც ინჟინერია, მეორეც. გათხოვებით კი არც ერთი გათხოვილა. თუმცა რა ვიცი, იქნებ გათხოვდნენ კიდეც! უცებ შეშფოთებულმა შემოგვხედა, წამოიწია და შემოგვევედრა:

- ვაიმე, ნუ მოიწყენთ! თავი შეგაბეზრეთ ამ გადაყრუებულმა ბებერმა. ეშმაკთან წასულან ერთიც და მეორეც. მე უკვე ყოველგვარი ვალი მაქვს მოხდილი მათ წინაშე. ახლა უნდა ვიმხიარულო! - ჭიქა აიღო, უცებ დაცალა და დადგა. ჩვენც დაგვალევინა. მერე ბარბაცით მივიდა რადიოლასთან, ხავერდის საფარი მოაძრო. რაღაც ძველი ფირფიტა დაუდო და ლიტა მრავლისმთქმელი ღიმილით მიიწვია საცეკვაოდ.

ლიტაც გაჰყვა. გაბმულ ხრიალში გამოიკვეთა უტიოსოვის გაბზარული ხმა: „გულო, რატომ არ გინდა, რომ დამშვიდდეო“. ლიტამ გაიხარა.

ლეონ რუვიმის ძე ხომ ზეიმობდა, ისეთი მონდომებით, ისეთი „ჩახვეული“ ილეთებით ცეკვავდა, გეგონებოდათ, რომელიმე ძველი ფილმის შემთვრალი პერსონაჟი გადმოსულაო ეკრანიდან. მალე კი დაიღალა. შუა ცეკვაში მოიხადა ბოდიში და ღიმილითა და ხელის ჩაქნევით დაჯდა. ლიტამ მე მიმიწვია, მაგრამ მე არ გავყევი, მე ჯერ „სათამადო საქმეები“ მქონდა მოსაგვარებელი. ჩვენი მშობლების სადღეგრძელო დავალევინე, ბრძოლის ველზე დაცემული მეგობრები მოვიგონეთ (მათ შორის ყირიმის, ამ მშვენიერი მიწის დამცველები), ყოველგვარი სიკეთე ვუსურვეთ ჩვენს და-ძმებს...

ლეონ რუვიმის ძე დაგვითვრა, ლიტას ეხვეწებოდა, - მოდი, მუხლზე დამიჯექი, შენ ხომ ჩემი შვილი ხარო. ლიტა ვითომდა იმიტომ ეუბ ნებოდა უარს, ძალიან მძიმე ვარო. თან კი მე მანიშნებდა, - რაღაც მიშველე, რას გაჩერებულხარ ასეო. მე ავდექი, ჭიქები შევავსე და ხალხთა ძმობის სადღეგრძელო მოვითხოვე. მე ქართველი ვიყავი, ლიტა - თათარი, ლეონ რუვიმის ძე - ებრაელი. ყველამ დიდი სიამოვნებით დავცალეთ ჭიქები. ლეონ რუვიმის ძე ისევ ლიტას მიუბრუნდა, ხან უცინოდა, ხან უწყრებოდა. რაღაც ბავშვობის ამბებს აგონებდა, - გახსოვსო, ბატებმა რომ შეგაშინესო, ტანისამოსი რომ დაგიმალეს ონავარმა ბიჭებმაო, - თან ალერსით უსვამდა ხელს თმაზე და მხრებზე, ლიტა მოთმინების ღიმილით უსმენდა. ბოლოს მოხუცს ცრემლები წასკდა. ამას უკვე მე ვეღარ გავუძელი და ჭიქა მივაწოდე.

ლიტამ ხელი გადამიღობა, - აღარ გინდა, ნუ ასმევო. მაგრამ მოხუცი გაწყრა. გაგწკეპლავო, - დაემუქრა ლიტას, ჭიქა ჩაბღუჯა, ჩემთვის არ შემოუხედავს, ისე დაცალა, ძირს დაახეთქა და ყვირილი მორთო:

- არიადნა, შენ სადღა დაიკარგე, წყეულო დედაკაცოო.

ლიტას გული აუჩვილდა, ახლოს მიიწია, თავი მკერდზე მიადო, დაბლიდან ახედა და ხვეწნა დაუწყო - დამშვიდდითო. ამან მთლად გაამწარა მოხუცი. ლიტა მოიშორა, წამოდგა, სუფრას მუშტი მოუქნია, ბოთლი გადმოაგდო, ერთხანს ნიშნის მოგებით დასცქეროდა მის ნამსხვრევებს და ქანაობდა, მერე ხელი დაუშვა და თვითონაც დაჰყვა, მაგიდაზე დაემხო...

დიდი წვალებით გადავიყვანეთ საწოლზე. დავაწვინეთ და საკვირველი ამბის მოწმენი გავხდით. მძინარე კაცი ტირილს განაგრძობდა.

ღაპაღუპით ჩამოსდიოდა ცრემლები. გაოგნებული დავყურებდით მეცა და ლიტაც. ლიტა შეშინებულივით მეკვროდა. თვალები იმასაც ცრემლებით ჰქონდა სველი. ბოლოს ისევ მე მოვახერხე თქმა:

- ღვინის ბრალია. ყველაფერი კარგად იქნება.

სუფრა ავალაგეთ, ლიტამ ჭურჭელიც დარეცხა, თაროზეც შეაწყო. დიდი მადლობისა და ბოდიშების წერილი დავწერეთ. მაგიდაზე დავდეთ და წამოვედით. ლიტა შუშაბანდიდან უკან შებრუნდა, საბრალობლად მოკუნტულ მოხუცს საბანი გაუსწორა, ჩაიმუხლა, მოკლედ შეკრეჭილ ჭაღარა თმაზე ხელი რამდენჯერმე ჩამოუსვა და რაღაც სიტყვების ჩურჩულით წამოვიდა ჩემკენ. გავუღიმე და ვკითხე - რას ჩურჩულებ- მეთქი. არაფერიო, მიპასუხა. ქუჩა სველი იყო, გრილოდა, ქურთუკს ხელი გაუყარა, რაღაც ბრაზით შემოიცვა და თავი ისე გააქნია, თითქოს თმიდან მტვერს იბერტყავდა. მე შემკრთალი შევჩერდი. მან ხელი მომკიდა, რამდენიმე ნაბიჯი ძალით გამატარა და მითხრა:

- შუა ადგილას გაწყვეტილ ფილმს დაემსგავსა დღევანდელი ჩვენი ამბავი.

ხელი უკანკალებდა, თითები ყინულივით ცივი ჰქონდა, ნიკაპში წავწვდი, ძალით ამოვახედე და ნიშნის მოგებით ვუთხარი მისივე სიტყვები - მე რომ მეუბნებოდა რამდენიმე საათის წინ:

- აი, თურმე როგორი ნერვები გქონია შენ?!

ხელზე ხელი დამკრა. გაეცინა. ქუჩაში კაცის ჭაჭანება არ იყო. ალაგ-ალაგ ბნელოდა კიდეც.

რამდენჯერმე შევფიქრიანდით, - გზა ხომ არ აგვერიაო, მაგრამ თავი ამით ვინუგეშეთ - თავქვე თუ ვივლიდით, ადრე თუ გვიან, ტროლეიბუსის ხაზს წავადგებოდით. მართლაც ასე მოხდა. გაჩერება მოვძებნეთ და ლოდინი დავიწყეთ. ლიტამ ქურთუკის საყელო წამოიწია, ყელზე შემომეჭდო და მითხრა:

- გეწყინა, ხელი რომ დაგკარი პატარა ბავშვივით?

მე, რა თქმა უნდა, ის რაღაც ხელის დაკვრა არ მწყენია, მაგრამ ეს შეკითხვა მაინც მესიამოვნა. ჯიბეებიდან ხელები არ ამომიღია, ისე ვუთხარი:

- ნუ იქნები მეტისმეტად კარგი, თორემ გიჟური სიყვარულით შემიყვარდები და ცუდად წაგვივა საქმე.

- მაინც როგორ ცუდად?

- აქედან რომ წავალთ, წირპლიანი წერილების წერას დავიწყებთ და სურდოს ვერ მოვიშორებთ მთელი ზამთარი.

- ვეცდები, - თქვა მორჩილად, ხელები გამიშვა და კაბის კალთაზე დაიწყო გრძლად ჩაჭიმული.

ტროლეიბუსი მოვიდა. შიგ ორი კაცი იჯდა. ორივე მთვრალი იყო. რაღაც სიმღერას ხაოდნენ და ტროლეიბუსის ჯაყჯაყზე ერთმანეთს ეჯახებოდნენ.

- მეც მინდა სიმღერა, - თქვა ლიტამ.

- მოდი, მივიდეთ, ჩვენც ავყვეთ.

- არა, ასე არა. ტივი გინახავს? აი, ტივზე უნდა იჯდე და მღეროდე, დაბალ ხმაზე, გრძლად. ომიანობას კამის ნაპირას ვცხოვრობდით.

მოდიოდნენ ღამღამობით მთვარით განათებულ წყალზე გრძელი, გრძელი ტივები და გვესმოდა ქალების სევდიანი ხმა - ოი და ოი... და ოი...

უკანასკნელი ორი სიტყვა ლამაზი კრინით წაიმღერა. სიცილი წასკდა. ხელები მუხლებშორის მოიქცია და მხრები აიწურა.

- საკმარისია რამდენიმე წუთი დაჰყო პაპების გვერდით და მაშინვე ფენიქსივით იწყებს გამოცოცხლებას რომანტიზმი.

უცებ ხელი ფანჯარაში გაყო.

- შეხედე! ჩაბნელებულ ზღვაში მრავალსართულიანი სახლივით ჩახჩახებდა რომელიღაც დიდი სამგზავრო გემი.

ტროლეიბუსიდან რომ ჩამოვდიოდით, მოვაბრუნე და მისი სიტყვების პასუხად ეს ვთქვი:

- ლიტა, შენთან მინდა, რომ ვიყო.

- მეც მინდა.

- ოთახში მარტო ხარ?

- მარტო.

- მაშ მოვალ.

- სად?

- შენთან, ოთახში.

- გაგიჟდი?

- ჯერ არა, მაგრამ თუ შენთან არ დავრჩი, მაშინ ნამდვილად გავგიჟდები.

- ისევ სხვაგან...

- არა, შენთან უნდა მოვიდე.

ოდნავ უკან დაიწია და შიშით დამიწყო ყურება.

- კი, მაგრამ როგორ მოხვალ?

- ბელეტაჟზე არა ხარ?

- ჰო, რაღაც ეგეთზე.

- უკან ხომ აქვს კარი, აივნისკენ?

- კი, აქვს.

- დატოვე ღია და მე ვიცი.

ჩვენს სახლში აქა-იქ ენთო სინათლეები. მეორე კორპუსს უკანიდან წამოვუარეთ და ლიტას აივანი დავზვერეთ. მისწრებასავით იყო. ცემენტის მსხვილრიკულებიანი აივანი ორი მეტრის სიმაღლეზე არ იქნებოდა.

ზუსტად ორის ნახევარზე შენთან ვარ-მეთქი - ვაკოცე და წამოვედი, გამოვიქეცი. მაგრამ უცებ გამახსენდა: ჩემს ოთახში შესვლა არ ღირდა, სადარბაზოს მორიგე ქალი კეტავდა, ორის ნახევრისათვის გამოსვლა გამიძნელდებოდა, ამიტომ ისევ ბაღში დარჩენა ვამჯობინე, ჯერ კი თორმეტიც არ იყო. ბუჩქებში ჩამალული სკამი ამოვირჩიე და დავჯექი. ნიავი არ იძვროდა. სადღაც ქვემოთ თუ გაიხრიგინებდა ხანდახან მანქანა, ანდა პორტში აკივლდებოდა გემი თუ შუქურა. საათნახევარს ასე რა გაიყვანდა. სკამის საზურგალს დავეყრდნე, თავი მკლავებზე დავდე და წაძინება ვცადე, ერთი პირობა ვგონებ ჩავთვლიმე კიდეც, მაგრამ სიცივემ ამიტანა და ისევ ფხიზლად ჯდომა ვამჯობინე.

- მხოლოდ ორი გაკვეთილისოდენა დრო... - ვეუბნებოდი საკუთარ თავს, - გაუძელ მხოლოდ ორი გაკვეთილისოდენა დროს! წამოვდგებოდი, უხმაუროდ გავავარჯიშებდი ხელ-ფეხს და ისევ დავჯდებოდი. გახდა პირველი. დაიწყო წუთების თვლა, ვთვლიდი სეკუნდებსაც - ეერთი, ოორი, საამი... ორის ათ წუთზე წამოვდექი.

- რა სისულელეა მაინცდამაინც ზუსტად ორის ნახევრამდე დაცდა!

ბაღ-ბაღ წავედი, ფრთხილად, ფეხაკრეფით. იმ კორპუსის უკან რომ გავედი, სადაც ლიტა ცხოვრობდა, გულის ბაგუნმა შემაჩერა. ხის ქვეშ მივედი და მკერდზე ხელი დავიდე: „ნუთუ ასეთი მშიშარა ვარ, ან გული მაქვს სუსტი?! ნუთუ ვერ შევძლებდი მტრის ზურგში შესვლას, დასაზვერად რომ ვიყო გაგზავნილი?! რა არის საშიში აქ, ამ სახლში, სადაც უმეტესობა ბებრები ცხოვრობენ?!“ - საკუთარი თავი შემძაგდა და როგორც მომაბეზრებელ ადამიანს მივატოვებთ ხოლმე, ისე მივატოვე გულზე და შიშზე ფიქრი.

ლიტას ფანჯარაშიც ბნელოდა, მაგრამ კარგად რომ დავაკვირდი, კუთხეებში მომწვანო შუქის წვრილი ზოლები გავარჩიე. აქეთ-იქით აღარ გამიხედავს, პირდაპირ წავედი, მხოლოდ ფეხის წვერებზე კი. შევხტი, აივნის ქიმს მოვეჭიდე, ავიწიე, ფეხი კარნიზს მოვდე, მარჯვენა ხელი რიკულზე გადავიტანე და გვერდულად გადავევლე მოაჯირს.

აქ ჩემდაუნებურად ჩავჯექი, არავინ დამინახოს-მეთქი. მაგრამ იმ წამსვე ბაყაყივით გაბებღვილი წარმომიდგა თავი, წამოვიჭერ და სიმწრის ღიმილით მივაწექი კარს. სუსტი ტკაცანი გაისმა და უკვე შიგნით ვიყავი. მერე ფარდის იქით გავედი და ახალბედა კონფერანსიესავით გავჩერდი ზურგსუკან ხელებდამალული.

ლიტა ოთახის შუაგულში იდგა, შინდისფერი ჩინური პიჟამა ეცვა, ხელები ლოყებზე შემოეწყო და უხმოდ იცინოდა.

- რა გაცინებს? - ძლივს გავბედე კითხვა.

- როგორ ჩაიმალე აივანზე! უ, რა ლამაზად ჩაიმალე!

„სხვა თუ არაფერია“... ამაზე მეც გულიანად გამეცინა...

ექვსის ნახევარზე წამოვედი. მორიგე ქალს კარი ძლივს გავაღებინე. ჩვენებურები, ქართველები შემხვდნენ, ძალიან დამათვრეს, დიდ ბოდიშს ვიხდი-მეთქი! არაფერსო, რა ბრძანებააო, - ეშმაკური ღიმილით მითხრა იმ მორიგე ქალმა. რა კეთილი ხარ-მეთქი, ხელზე ვაკოცე. გეყოფა, გეყოფაო.

ჩემი ოთახის გასაღები გამომიტანა, რომ იტყვიან, „მომაშავა“, მაგრამ მე მაინც მოვასწარი და კიდევ ვაკოცე.

- ახ, შე კავკასიელო სატანაო! - ხელი მკრა და ისევ მომიშორა თავიდან.

მე თითქოს მართლა ძალიან მთვრალი ვყოფილიყავ - ხელებაბლანდულმა გავაღე კარი, გაუხდელი გადავწექი საწოლზე და ჩემდაუნებურად ამოვიმღერე: „გადამაგდე და დამკარგე როგორც ჩერქეზმა ისარი“... მერე მივხვდი, რომ შეიძლება მეზობლები გამეღვიძებინა და ხმა გავკმინდე.

V

დილას, სასადილოში რომ ავედი, ლიტა უკვე იქ დამხვდა, მაგრამ უკვე მარტო აღარ იყო. ჩვენს მაგიდასთან ორიც სხვა იჯდა - ხანში შესული ქალი და კაცი. ყველას მივესალმე. ლიტა წამოიწია და ღიმილით წარმადგინა - ჩვენი კავკასიელი თანამესუფრეაო.

- ოო! - ამოიძახეს სიამოვნებით ქალმაც და კაცმაც და მაშინვე მივხვდი, რომ ბალტიისპირეთიდან იყვნენ.

სომეხმა ოფიციანტმა მისაყვედურა:

- თქვენ გუშინ არც სადილად ყოფილხართ, არც ვახშმად. იქნებ საჭმელები არ მოგწონთ?

- ახ, რა ბრძანებაა! - ვუთხარი მე, - პირიქით, ყველაფერი შესანიშნავია, მაგრამ შეიძლება სხვა დროსაც მომიხდეს სადილ-ვახშმის გამოტოვება.

- რატომ? რატომ?

- განგებ ვშიმშილობ. ერთმა პროფესორმა მირჩია, თუ ვიშიმშილებ, სიმაღლეში მოვიმატებ.

- ბევრი რამე ესმით მაგ პროფესორებს!

ჩვენს ახალ მესუფრე ქალს ჩაეცინა. ცოტა ხნის შემდეგ ჩვენკენ გადმოიხარა და გვიჩურჩულა:

- ჩემს მეუღლეს შეხედეთ.

მის მეუღლეს, მაღალ, ძალიან სასიამოვნო შესახედაობის სათვალიან მამაკაცს, თითქოს რაღაც შეეშალაო - სახე შეჰხურებოდა. ვერ იქნა და ვერ გაჭრა ხორცი.

- როდესაც სიმართლეს ხმამაღლა ამბობენ... - ისევ გვიჩურჩულა მე და ლიტას ჩვენმა მეზობელმა ქალმა.

ის იყო, უნდა მეკითხა, თქვენი მეუღლე მედიცინის პროფესორი ხომ არ არის-მეთქი, რომ ქანცგაწყვეტილმა კაცმა დანა-ჩანგალი უმწეო გამომეტყველებით დააწყო თეფშზე და შეწუხებულმა მოგვმართა:

- ათეული წლების განმავლობაში ვერ ვბედავდი ამის კითხვას, ახლა კი აღარ შემიძლია მოთმენა. მითხარით, გეთაყვა, სუფრის ეტიკეტი მოითხოვს, რომ დანა უთუოდ ბლაგვი იყოს?ჩვენმა მეზობელმა ქალმა ხელი ლოყაზე იტკიცა და თვალები დახუჭა. შემდეგ უცებ გაახილა, რამდენჯერმე დაახამხამა და ჯერ ჩვენ მოგვხედა, მერე მეუღლეს შეაჩერდა.

- ვაი, სირცხვილო, თავს რატომ მჭრი, ძვირფასო! თუმცა მე ვგონებ, შენ სხვა რაღაც უნდა გეკითხა და დაიბენი. ოფიციანტის ბრალია - ასე ხმამაღლა არ შეიძლება სიმართლის თქმა. ხომ სხვა რაღაც უნდა გეკითხა და დაიბენი, ძვირფასო?! ო, რა კარგი ხალხი იყო, ლიტერატორი ქალი აღმოჩნდა. გვარი, მომიტევოს და, ვერაფრით ვერ დავიმახსოვრე (ჩვენ ხომ, ქართველებს, ძალიან გვიჭირს ბალტიისპირეთის ხალხთა გვარების დამახსოვრება), სახელად კი ჩვეულებრივი სახელი ერქვა - ანა. მისი მეუღლე მართლა მედიცინის პროფესორი ყოფილიყო. მოვლილი ჰქონდა მთელი ევროპა. ოცდათექვსმეტ წელს ესპანეთში ებრძოლა ფაშისტების წინააღმდეგ.

სუფრიდან რომ წამოვიშალეთ, ოფიციანტმა ქალმა გვერდზე გამიარა და მიჩურჩულა:

- შენი მეგობარი ქალიც სიმაღლეში აპირებს მომატებას? ფრთხილად იყავით, სიგანეში არ წავიდეს მეტისმეტად.

ლიტა წინ მიდიოდა და ისეთი თვალებით მოგვხედა, თითქოს ყველაფერი გაეგონოს. მე გავუღიმე, და რომ მკითხა, რას გელაპარაკებოდაო, არაფერს-მეთქი.

- მეზობლები ვართ და ზრუნავს. სადილად აუცილებლად მოდითო. შენ ძალიან მოსწონხარ.

- რაო, ჩემზე?

- მიკვირს, ეგეთი კარგი ქალი შენ როგორ გიყადრებს თავსო.

- ნეტავ შემეძლოს შენი ნაწერების კითხვა, იქაც თუ ასე ადვილად თხზავ!

- როგორ გეკადრებათ!

ჩვენი თანამესუფრენი დიდის თავაზით დაგვშორდნენ. პროფესორი შესანიშნავად მიდიოდა, შესანიშნავი კოსტიუმი ეცვა.

- აი, მოხუცი!

- არც ცოლია მაინცდამაინც ახალგაზრდა და როგორ უჭირავს თავი, არა?

- აბა, აბა! თმა ნახე ჯერ მარტო!

- თმა შეღებილი აქვს, შენ ის თქვი, რა ცინცხალი თვალებით იყურება!

ღრუბლიანი ამინდი იყო, ნიავი ქროდა, გრილოდა. დამსვენებლები ეზოში ბორიალობდნენ - კროკეტს და ბადმინტონს თამაშობდნენ. მელოტი მოხუცი (ცნობილი მწერალი, რომელიც დიდი ამბით მომიკითხავდა ხოლმე) შუა გზაზე ჩაცუცქულიყო და ვიღაცის პატარა ფინიას ეთამაშებოდა.

- ჩვენ ახლა დავშორდებით და თხუთმეტი წუთის შემდეგ ქვემოთ, ბებერი მუხის ქვეშ შევხვდებით. ქალაქში უნდა წაგიყვანო, საქმე მაქვს, - მითხრა ლიტამ.

- არ გეძინება? - ვკითხე მე...

- შენ? თავი გავაქნიე უარის ნიშნად.

მკვირცხლად ჩაირბინა ცემენტის განიერი კიბე და თავისი კორპუსისკენ წავიდა. მე მელოტმა მოხუცმა შემაჩერა. ოქროს კბილებით მიღიმოდა და თან მარცხნივ გადახრილი ისევ ფინიას ეალერსებოდა.

- ხომ კარგია აქაურობა, არა? მე ძალიან ხშირად დავდივარ. მე თქვენთანაც ბევრჯერ ვყოფილვარ. „თბილისო, მზის და ვარდების მხარეო“... როგორ მღერით? მე მიყვარს თქვენი მხატვრები: გუდიაშვილი, კაკაბაძე, ფიროსმანი...

მხატვრობაზე ლაპარაკს თუ დავიწყებდით, ერთ საათს ვერ მოვრჩებოდით. ამიტომ მხოლოდ დავეთანხმე - შესანიშნავი მხატვრები არიან- მეთქი.

- კიდევაც ჩამობრძანდით, ბევრ ახალ რამეს ნახავთ, - ბოდიში მოვუხადე და ქვემოთკენ წავედი. ლიტა უკვე მუხის ქვეშ იყო. სკამზე იჯდა და პატარა ბავშვივით აქნევდა ფეხებს.

- საიდან გაჩნდი ასე სწრაფად?

ხელი ჩამუქებული მთებისკენ გაიშვირა, ოდნავ გვერდზე გადაწეულმა გახედა იმ ხელს და თქვა:

- ალბათ რა კარგია, არა, ახლა აგერ იქ!

მე ჩემი გორაკზე მოგზაურობის ამბავი მოვუყევი. ისიც ვუთხარი, მასზე რომ ვფიქრობდი იმ გორაკის მწვერვალზე მდგარი.

სინანულის გამომხატველი ღიმილით მიყურებდა და ფეხების ქნევას განაგრძობდა. მერე გაგრძელებულად თქვა:

- უსინდისო! - გინდა, ახლაც წავიდეთ?

მე მხედველობაში მქონდა გორაკი, იმან კი ეს მკითხა:

- მთაზე?

- თუ გინდა მთაზე ავიდეთ, სულ მაღლა. უკეთესს ვერაფერს ვერ ნახავ ცხოვრებაში.

- ახლა ბაზარში უნდა წაგიყვანო. ხილი მინდა, ვგიჟდები. შენ ხომ იცი ცნობა, რომელი კარგია, რომელი ცუდი.

- რა თქმა უნდა. მთაზე მაშ ხვალ წავიდეთ. დილითვე, ძალიან ადრე, თუ რა თქმა უნდა, დარი იქნება. სამ საათში ავალთ. ცოტა სასმელ-საჭმელიც წავიღოთ.

- გენიალური ბიჭი ხარ.

- ნუ იტყვი!

ავდექით და ქალაქისკენ დავეშვით. მარცხენა მკლავზე მეკიდებოდა, დაბლიდან შემომყურებდა. უცებ ფეხისწვერებზე აიწია და მაკოცა.

გავოცდი და შიშით მიმოვიხედე აქეთ-იქით. ზემოდან ვიღაც წყვილი მოდიოდა.

- მე არ მეშინია არავისი, ჰო, არ მეშინია არავისი! - ისეთი ჯიბრით ამბობდა ამას, თითქოს ვიღაცის ჩაჩუმება ჰქონოდეს განზრახული.

- მაგრამ შენ ხომ ძალიან ჭკვიანი ქალი ხარ.

- რეებს მიგონებ, რა სისულელეა. მე ვარ ჭკვიანი?! განა ჭკვიანი ქალები ნატრობენ ასეთ რამეებს? ვიჯდე ძირს, ხალიჩაზე, ფეხშიშველი გივლია, როგორი კარგია ფეხშიშველა სიარული! წინ მედგას დიდი, დიდი... რა ჰქვია? ჰო, ვერცხლის ცივი სინი. ის სინი კი სულ სავსე იყოს: ატმებით, ყურძნებით, მსხლებით, ბროწეულებით. კიდევ, იცი რა? ღამე მეძინოს ნაბადში და ეს ნაბადი შენი იყოს. შენ მონადირე იყო, მშვილდ-ისრით მონადირე. შემოიტანო თავგადაგდებული ჯეირანი იურტაში და დააგდო...

- მოვბრუნდე და დავინახო ნაბდის ცხელ სიბნელეში მოგიზგიზე თვალები. აბა, მომხედე!

მომხედა. წამწამები ზედიზედ რამდენჯერმე დააფახურა, უცებ წამოიწია და კიდევ მაკოცა.

ეს უკვე მეტისმეტი იყო. მიმოხედვაც კი ვეღარ გავბედე.

- მეტს აღარ ვიზამ! მეტს აღარ ვიზამ! - თქვა მუდარით და განზე გაიწია.

ტუჩებმოკუმული მოდიოდა, ეტყობოდა, სუნთქვასაც კი იკავებდა, მხოლოდ თვალები უციმციმებდა ბავშვივით. მომიახლოვდა, ცდილობდა არ გაღიმებოდა.

- სულ დამავიწყდა, ოცდაცხრა წლის რომ ვარ.

- თანაც ექიმი, - დავუმატე მე.

- ექიმობა რა შუაშია, აქ დამსვენებელი ვარ.

ავტობუსში ავედით, რამდენიმე გაჩერება გავიარეთ და ჩამოვხტით. ბაზარი თითქმის გაჩერებასთანავე იწყებოდა. კედლებისა და მესრების ძირას პატარ-პატარა ფარდულები და ალაჩუხები იყო ჩამწკრივებული. ხელზე მოვაჭრენი ქრიზანთემებსა და გეორგინებს ყიდდნენ. ფარდულებში გამოფენილი იყო ხავერდის სუფრები და გობელენები, ცელოფნის ფერად-ფერადი საწვიმრები და საფულეები, სეილონის კოფთები და სვიტერები. გამყიდველები ყველას სთავაზობდნენ თავიანთ საქონელს, მაგრამ მყიდველების ცივ გამოხედვაზე ნაკლებად მოქმედებდა მათი პატიჟი. ისინი ყვავილებსა და ხილს უფრო ეტანებოდნენ.

ჩვენც ხილით დავიწყეთ. ჯერ ალექსანდრეს მსხალი ვიყიდეთ, მერე - შაფრანი ვაშლი, მერე - ბროწეულები. მე ერთ ახალგაზრდა ქართველსაც გადავაწყდი - ნეჭოებს ყიდდა. თანაც მთელი ტომარა ჰქონდა. წავსულიყავით, ცოტა რამ დაგველიაო, - შემომთავაზა იმ ქართველმა. მე ლიტაზე ვანიშნე - მარტო არა ვარ-მეთქი.

- წამეიყვანე, კაცო, მაგიც.

გამეცინა, მხარზე ხელი დავკარი, დავემშვიდობე - სხვა დროს-მეთქი.

ბაზრის ერთ კუთხეში ღვინო აღმოვაჩინე. ჩამოვუარეთ, ყველა გავსინჯე. ერთი ახალდამწარებული ვარდისფერი მომეწონა. სათნო შესახედაობის დედაბერს ჰქონდა. ბოთლიანად ვიყიდე, მერე ცოტა ყველი და პურიც ავაწონინე დუქანში. ლიტას უკვირდა, ყველი და პური რად გინდაო. მე ვუთხარი:

- ჩვენში ასეა, ღვინოს ყველი და პური მაინც უნდა დააყოლო, ისე არ შეიძლება.

- ვაშლით?

ვრცელი ახსნა-განმარტება დავიწყე. მაინც არ დამიჯერა, ხილით სჯობიაო.

გულიანად კბეჩდა მსხალს და ნეტარებით უშვერდა სახეს მზეს, რომელიც ის-ის იყო გამოვიდა ღრუბლებიდან.

ზღვის პირას ჩავედით და ჯებირის ძირას ვისხედით. აქ მყუდრო იყო, ნიავი სადღაც ზემოთ გადადიოდა. მხარი მხარს მივაყუდეთ და ვიყავით ასე. ხან ის მოიწაფებდა ბოთლს, ხან მე. ის ვაშლს აყოლებდა, მე ყველს და პურს. ბოთლი რომ დაიცალა, ისევ წავედი ბაზარში და ერთი ბოთლიც ჩამოვიტანე. ლიტა მოქუფრული იჯდა. ხომ არავინ გაწყენინა-მეთქი. ქვედა ტუჩს ისე დააჭირა კბილი - სხვა რამის კითხვა ვეღარ გავბედე. ის ბოთლიც ჩავცალეთ. უფრო მოხერხებულად მივიკუნჭეთ ჯებირის ძირას და ჩავთვლიმეთ. მე ჩამძინებოდა კიდეც. ლიტამ გამაღვიძა, გვერდში მიჯიკავებდა და საათზე მანიშნებდა - ორი ხდებაო. ისე სწრაფად გადასულად მომეჩვენა ის დრო, ჩემს საათს დავხედე. მართლა ორი ხდებოდა.

- წავიდეთ, ერთხელ მაინც ვიყოთ თავის დროზე სასადილოში.

- სულერთია, მაინც ვაგვიანებთ, იცი სად წავიდეთ?

- ჩვენს რესტორანში. როგორ ერქვა? „პრიბოი“.

- არა, ეს ჩანთა ხომ მაინც უნდა ავიტანო შინ.

რაღა გაეწყობოდა! ძალიან არ მინდოდა იმ მშვენიერი სავანის მიტოვება, მაგრამ მაინც გავყევი. ტაქსი გავაჩერებინე, ჩავსხედით და ათ წუთში უკვე შინ ვიყავით. ლიტა თავისი კორპუსისაკენ გაიქცა, მე პირდაპირ სასადილოსკენ ავედი. ჩვენი ახალი თანამესუფრენი უკვე ამთავრებდნენ სადილს. ისევ ისეთები იყვნენ, თავაზიანები, მხიარულნი. ლიტაც ამოვიდა. ცოტა რამ შევჭამეთ. მერე ერთი ორი საათი ეგრეთწოდებულ წყნარ თუ მკვდარ საათს შევწირეთ და ექვსის ნახევრისთვის ისევ ქალაქში წავედით.

- მუშაობა? - მკითხა ლიტამ.

ტუჩებზე ხელი მივაფარე და ვანიშნე, გაჩუმდი-მეთქი. ისიც გაჩუმდა, მხოლოდ ეგ იყო, რომ თავს აქნევდა, თითქოს რაღაცას ნანობდა. ამაზეც ვუთხარი:

- არავითარი თავისქნევა არ არის საჭირო. უჩემოდაც ყელამდეა აღსავსე კაცობრიობა რჩევა-დარიგებებით.

ზღვასთან რომ გავედით, დახორებული ღრუბლებიდან წითელმა მზემ გამოანათა. ერთხანს იმ მზეს და ძოწისფერ დაკარგულ მთრთვინავ ზღვას ვუყურებდით სანაპიროს მოაჯირზე გადაყუდებულები. ლიტამ მკითხა:

- რატომ იზიდავს ადამიანების თვალს ისეთი რამეები: მზის ამოსვლა, ჩასვლა, პირველი ფიფქების გამოჩენა?

მე არ ვიცოდი „რატომ იზიდავს ადამიანის თვალს ესეთი რამეები“ და ღიმილით მივუგე:

- ალბათ ჯერ კიდევ გვაქვს შემორჩენილი ჩვენი წინაპრის, მაიმუნის ზოგიერთი ნიშნები, - კერძოდ - საშინელი ცნობისმოყვარეობა.

შემდეგ მოვუყევი მაიმუნების ცნობისმოყვარეობის ამბები, რომლებიც, ვინ იცის, როდის და სად მქონდა წაკითხული. ბევრი იცინა.

მარცხენა ხელისგულზე თავის რბილ თითებს მისვამდა და მაქებდა:

- რა კარგია, ასე ადვილად რომ იშორებ ათასგვარ აბეზარ კითხვას.

„პრიბოის“ მივუახლოვდით, გავაჩერე და ვანიშნე - ჩავიდეთ-მეთქი.

- ჩვენს რესტორანში? - იკითხა მან.

- ჩვენს რესტორანში, - მივუგე დიდის ამბით.

ხის მორყეულ საფეხურებზე ქანავ-ქანავით ჩავდიოდით. ლიტა აღტაცებული იყო.

- ნუთუ საგანგებოდ არის გაკეთებული ასეთი კიბე?

- რა თქმა უნდა, - ვუთხარი მე, - აქ ყველაფერი საგანგებოდ არის გაკეთებული, რომ დამსვენებლები გაახარონ. ტალღებიც საგანგებოდ არის შეფერილი, მთებზეც და ხეების კენწეროებზე საგანგებოდ უშვებენ ნისლს, ნაძვნარის სურნელებასაც.

ლიტა ისე შეჩერდა, თითქოს ცივი, ძალიან ცივი წვეთი ჩავარდნოდეს კისერში. ნელ-ნელა მომიბრუნდა და შეწუხებული სახით შემომევედრა:

- ნუ, რა, ნუ! მე მაპატიე, რომ თვითონ ვიკითხე, და მეტს ნუღარ გავაგრძელებთ ასე.

პატარა ბავშვის უმწეობა ამოვიკითხე მის თვალებში, გამახსენდა, როგორად მეჩვენებოდა ჩვენი გაცნობის პირველ დღეს, გამეცინა და თმაზე გადავუსვი ხელი.

რესტორანში უჩვეულო სიწყნარე იყო. მეგარდერობე ქალმა გვიცნო, ძველი მეგობრებივით მიგვიღო, ლიტა მოიკითხა. ისიც შენიშნა - მოკეთებულხართო. აღარ იცოდა, რითი ეცა პატივი. მე სიწყნარე მეჩოთირებოდა და ვკითხე, რა არის, ეს სიწყნარე რას უნდა მიეწეროს-მეთქი.

- ორკესტრს დღეს დასვენება აქვსო.

მე წავიხუმრე - არ ვიცოდი, ორკესტრებსაც თუ დასვენება ესაჭიროებოდათ-მეთქი.

მეგარდერობემ სერიოზულად, მაგრამ დედაშვილური სითბოთი განმიმარტა:

- აბა, როგორ, ისინიც ადამიანები არიან, ან აბანოში სჭირდებათ წასვლა, ან სხვაგან.

ჩვენ „ხასიათი გავუსწორეთ“ - თითქოს დიდად კმაყოფილი დავრჩენილიყავით ასეთი განმარტებით - თავი დავუკარით და დარბაზში შევედით. დარბაზის მხოლოდ სამი თუ ოთხი მაგიდა იყო დაკავებული... დასავლეთის ფანჯრებს მზე მოსდგომოდა. სხივები ლარებივით იყო დაჭიმული მაგიდების თავზე. აივანი ხომ სულ ცარიელი იყო. იქ გავედით და მოაჯირთან დავსხედით.

ოფიციანტმა სამზარეულოს კარში გამოიხედა, რაღაცას ჭამდა, დაგვინახა, გვიცნო, და დარცხვენილი შეიმალა შიგნით. მაგრამ სულ ცოტა ხანში გამოჩნდა. გაუბედავი ნაბიჯებით მოდიოდა. ღიმილს იკავებდა. მოვიდა ჩვენთან, მოგვესალმა, წინსაფრის ჯიბიდან ბლოკნოტი ამოიღო და ფანქარი მოიმარჯვა. მე ლიტას შევხედე, ის ისე უყურებდა ოფიციანტს, თითქოს უცნობი ტომის წარმომადგენელი მდგარიყო ჩვენ წინ. არ მინდოდა მისი ასე სასიამოვნო გარინდებიდან გამოყვანა და ისევ ოფიციანტს მივუბრუნდი:

- მოგვიტანეთ, რაც თქვენ გნებავთ.

ოფიციანტი გაწითლდა, მხრები შეატოკა და მეოცნებე თვალებში მზეები აენთო.

- ნუ მაყენებთ უხერხულ მდგომარეობაში, იქნებ სულაც არ მოგეწონოთ, რასაც მე შემოგთავაზებთ?

- არა, არ შეიძლება თქვენ ცუდი გემოვნება გქონდეთ.

- ოო, - გააგრძელა ოფიციანტმა, კიდევ გაწითლდა და მერე სწრაფად ჩამოთვალა: ჩეხური ლუდი, ხმელი ნაფოტა თევზი, შვეიცარიული ყველი.

- ბრწყინვალეა!

პირველ მოტანაზე ოთხი ბოთლი ლუდი მოვატანინე. ოფიციანტი ისე სწრაფად მოძრაობდა, ისე ლამაზად აკეთებდა ყველაფერს, მე ლიტას შევხედე. ლიტას ისევ ცნობისმოყვარეობის ღიმილი დასთამაშებდა სახეზე. ოფიციანტი რომ მოვიდა, ისე, სასხვათაშორისოდ თქვა:

- მოსწონხარ, თვითონაც ცდილობს, თავი მოგაწონოს.

- აპაჰ! - ვთქვი მე და ჭიქები შევავსე. ლუდი ვარო, იმას ეთქმოდა. ოქროსფერი და ყინულის ნაჟურივით სუფთა, ჭიქებში შამპანურივით ქაფდებოდა და შუშხუნებდა. ნელ-ნელა ვსვამდით და თან თევზს ვწიწკნიდით.

უცებ ზღვაში რაღაც აჭრიალდა და მერე წყალში მოადინა დგაფანი. მივიხედეთ, იქ ნაპირიდან ოციოდე მეტრის მოშორებით, ტივზე გამართული ექსკავატორი იდგა. რომ მოვედით, ზედ არავინ ჩანდა. მის უკან, ჰორიზონტზე, წითელი მზე ბრწყინავდა. ახლა ჯიხურიდან ზორბა ყმაწვილი კაცი გვიყურებდა. ჯახაჯუხით ჩააგდებდა ვეებერთელა ჩამჩას წყალში, რაღაც ბერკეტებს გადასწევ-გადმოსწევდა, ჩამჩას თავისკენ მიითრევდა, მერე მაღლა ასწევდა, ანძას გაატოკებდა და წყლის ფსკერიდან ამოღებულ სილასა და ხრეშს ნაპირზე გადმოჰყრიდა.

ჩვენ რომ ყურადღება მივაქციეთ, უფრო მეტი მარიფათის გამოჩენა დაიწყო, მე ჭიქა ავწიე და ვანიშნე, შენ გაგიმარჯოს-მეთქი. იმან ხელის მაღლა აწევით გადამიხადა მადლობა, ექსკავატორის ჩამჩაც რამდენჯერმე გააქნია ჰაერში და გაიცინა.

ლიტა ამ ყმაწვილსაც გაოცებითა და აღტაცებით უყურებდა. მერე მკითხა:

- რა ბედნიერია, არა?

- რა თქმა უნდა, - მივუგე მე. თუმცა ანგარიში არ მიმიცია, რატომ უნდა ყოფილიყო ბედნიერი. ეს იმწამსვე იგრძნო ლიტამ და მთხოვა, განმემარტა - რაში მდგომარეობდა მისი ბედნიერება. მე ცოტა დავფიქრდი და მერე ფრთხილად დავიწყე:

- უპირველეს ყოვლისა, ჯერ იმით არის ბედნიერი, რომ მისი ხელობის ხალხი ჯერჯერობით, ძალიან იშვიათია ქვეყანაზე. აქ ბევრი-ბევრი, ათი მეექსკავატორე მუშაობდეს ათი ათასი შოფრის გვერდით. ჯერ მარტო ეს! შემდეგ ეგენი საკმაოდ ბლომადაც იღებენ. ჩვენთან, მშენებლობაზე, ერთი მეექსკავატორე მუშაობდა და ხუთი-ექვსი ათასი მანეთი ჰქონდა ხოლმე გამომუშავებული, ძველ ფულზე. არც ეს აიღებს ნაკლებს. და მესამე კიდევ ის, რომ იცის, რასაც აკეთებს და ყოველ საღამოს ხედავს თავისი შრომის შედეგს. მეოთხე - ეყოლება მასავით ღონიერი ცოლი. სამუშაოდან დაბრუნებულს დაახვედრებს შემწვარ კარტოფილს და ძმარში ჩაწყობილ, ჩამუჟუჟებულ ქაშაყს. ეყოლება ბუთხუზა ბავშვები...

- და ეს იქნება ბედნიერება?

- იცი, ლიტა, რამდენი ადამიანიც არსებობს ქვეყანაზე, იმდენი შეხედულებაა ბედნიერებაზე. თანაც დროის გარკვეულ მონაკვეთში, სამი წლის შემდეგ შეიძლება, მე აღარ ვთქვა ასე მაგ მეექსკავატორეზე. ჩვენს ფიზიკურ მდგომარეობასთან ერთად იცვლება ჩვენი ფიქრები და შეხედულებებიც. მე ერთ ხანობას, რა მიმაჩნდა უდიდეს ბედნიერებად, იცი? მეეტლეობა. მე მოვესწარი თბილისურ ეტლებს, წითელსარტყლიან მეეტლეებს, დიდის ამბით რომ ისხდნენ კოფოებზე...

ლიტამ გაიღიმა და ამათვალიერა.

- შენ მეეტლედაც არ იქნებოდი ცუდი!..

- განსაკუთრებით მაშინ, როცა ეტლში შენნაირი ქალბატონები მესხდებოდნენ.

ექსკავატორთან ნავი მივიდა. შიგ ორი კაცი იჯდა. ერთი ტივივით სადგარზე შეხტა, მეორემ თოკი მიაწოდა. ნავი რკინის კაუჭზე მიაბეს და მეორე კაცი მაღლა ავიდა. მეექსკავატორემ მუშაობა შეწყვიტა და დაბლა ჩამოვიდა. სამივე ერთად იდგა და რაღაცას ლაპარაკობდა.

ახალმოსულებს ისეთი გამომეტყველება ჰქონდათ, თითქოს რაღაცას ემუქრებოდნენ მეექსკავატორეს. მეექსკავატორე თავისი ჯიხურისკენ წამოვიდა. იქ, ჯიხურის სარკმელზე, ყავისფერი პიჯაკი ჰქონდა გადაკიდებული. ის პიჯაკი აიღო, ჩვენკენ მობრუნდა, გამომშვიდობების ნიშნად დაგვიქნია, გაგვიღიმა და წავიდა. ის ორი კაცი უკვე ნავში უცდიდა, თვითონაც შიგ ჩახტა, თოკი ახსნეს, ძრავა აამუშავეს და პორტისაკენ გაცურეს.

- დაიჭირეს? - იკითხა ლიტამ.

- პირიქით, მე მგონი რაღაც საჭირო საქმეზე წაიყვანეს.

- ოცდაჩვიდმეტში ასე იჭერდნენ ხოლმე, არა?

- უარესადაც.

- უარესად როგორღა?

- მაშინ სტუმრებს ხელები მაკინტოშის ჯიბეებში ჰქონდათ ჩაყოფილი.

ლიტამ თავი დახარა და მერე თქვა:

- მამა დაიჭირეს ასე.

- მამაჩემიც.

- ჰოო?

- აბა რა!

- თუ დაბრუნდა?

- აჰ!

ლიტამ ჭიქა ოდნავ ააცილა მაგიდას.

- მოდი, მათ ტანჯულ სულებს გაუმარჯოს.

დავლიეთ და დიდხანს ხმა არ ამოგვიღია.

მერე ისევ ვსვამდით და სხვადასხვა რაღაცეებზე ვლაპარაკობდით. კარგა რომ შებინდდა, წამოვედით. რაღაც ახლებურ სიახლოვეს ვგრძნობდი ლიტასთან. ბნელ ადგილებში ვჩერდებოდით, ისე ვეხვეოდით და ვკოცნიდით ერთმანეთს, თითქოს პირველად შევხვედრილიყავით დღეს.

რაღაც ბაღი გავიარეთ და მთავარ ქუჩაზე გავედით. იქ კინოთეატრი იყო. კინოთეატრს ორი დარბაზი ჰქონდა - პატარა და დიდი. დიდში „შვიდ ძიძას“ უჩვენებდნენ. პატარაში - ლამორისის ფილმს - „მოგზაურობა საჰაერო ბუშტით“. ამ ფილმზე კარგი რაღაცეები მქონდა გაგონილი, ლიტას ვთხოვე შევიდეთ-მეთქი.

- როგორც შენ გინდოდესო.

ბილეთები ავიღეთ, შევედით და პატარა ფოიეში კუთხის სკამები დავიკავეთ. ჩვენს პირდაპირ მოხუცი ქალი და კაცი იჯდა. ეტყობოდა, ცოლ-ქმარი იყვნენ. ისხდნენ ჩუმად, პატარები, ცოცხალთვალებიანები... ერთი სიტყვა არ უთქვამთ ათი წუთის განმავლობაში.

- მაგათ ყველაფერი, ყველაფერი იციან ერთმანეთისა, არა? - მკითხა ლიტამ.

- ალბათ.

- და აღარაფერი აინტერესებთ ერთმანეთისა...

- პირიქით. სწორედ მაგათ აინტერესებთ ისეთი რამეები, რაც ყველაზე ნამდვილია ცხოვრებაში.

- კერძოდ?

- ფიზიკური და სულიერი სიმართლე, ეგენი ფესვებდაწყვეტილი ხეებივით არიან მიყუდებული ერთმანეთზე და ეს აკავებთ, რომ ორივე არ დაეცეს. საკმარისია, გამოეცალოს ერთი და დაეცემა მეორეც.

- ესე იგი, უფრო საჭირო არიან ერთმანეთისთვის, ვიდრე ჩვენ?

- რა თქმა უნდა.

ლიტამ მეორე ხელიც დამადო მკლავზე და უფრო მჭიდროდ მომეკრა. ვინც კი შემოდიოდა ან ფოიეში იჯდა, ყველანი ჩუმად იყვნენ. ბოლოს, სამი ზარიც დარეკეს. ჯერ ჟურნალი გვაჩვენეს - იუგოსლავიის ერთ პატარა კუნძულზე ინდოეთიდან ჩამოყვანილი მანგუსტები მუსრს ავლებდნენ გველებს. მერე ფილმიც დაიწყო. პაპა და შვილიშვილი, რომლებიც ძალიან ჰგვანან ჟიულ ვერნის პერსონაჟებს, ნარინჯისფერი ლამაზი საჰაერო ბუშტით გადაუვლიან მთელ საფრანგეთს. ისეთი კარგი იყო მაღლიდან დანახული ქალაქები, გზები, მინდვრები და ტყეები, სიამოვნებისგან გვაჟრჟოლებდა. ალპებს რომ მიაღწიეს, ჩვენ საბოლოდ გადავწყვიტეთ - გათენდებოდა თუ არა, მთებში წავსულიყავით.

გარეთ ცას ვუყურებდით, გვინდოდა, გაგვეგო, როგორ ამინდს გვპირდებოდა ხვალისთვის. ეტყობოდა, ნაფლეთ-ნაფლეთი ღრუბლებით იყო დაფარული - აქა-იქ ციმციმებდნენ ვარსკვლავები. შავად გაბარდღულ სოჭებზე რაღაც ღამის ფრინველები წრიპინებდნენ და ფათქუნებდნენ. სანამ დავშორდებოდით, კიდევ წავედით ჩვენს ხეივანში. ლიტა სულ ჩუმად იყო და როგორღაც ღონეგამოცლილი თითებით მეფერებოდა. მერე ყველამ რომ დაიძინა, ჩვენც წავედით ჩვენ-ჩვენ ოთახებში.

VI

დათქმული გვქონდა, ცხრის ნახევარზე ხეივანში შევხვედროდით. რვა არ იყო, რომ სასადილოში ავედი. სომეხ ოფიციანტს ვთხოვე: ჩვენი წილი მშრალი საუზმე გაგვიხვიე, სევასტოპოლში მივდივართ, ნაომარი ადგილები უნდა დავათვალიეროთ-მეთქი. ეჭვის თვალით შემომხედა, მაგრამ რა ძალა ჰქონდა, სადღაც მაინც მეგობრები ვიყავით. შემწვარი თევზი, ძეხვი, ყველი და ნამცხვრები გამიხვია. ისევ იმგვარად - დაეჭვებულმა გადმომცა და წამოსვლისას უკან დამადევნა:

- გისურვებთ დროის მხიარულად გატარებას.

მივუბრუნდი, მსხვილ ფეხებზე ღონივრად იდგა, ვეებერთელა მკერდი ერთმანეთზე გადაჯვარედინებულ მკლავებზე ედო. პირწავარდნილი პომონა ხარ-მეთქი, - და მისი რეაქციისათვის აღარ დამიცდია, გამოვიქეცი. საჭმელები მხარზე გადასაკიდ ბადურაში ჩავაწყვე, ქვემოთ ჩავირბინე, ორი ბოთლი ღვინო ვიყიდე, ისიც იმ ბადურაში ჩავდგი, ქურთუკი ამოვიიღლიავე და ხეივნისკენ წავედი. ლიტა უკვე იქ იყო, სკამზე იჯდა და მიღიმოდა. რომ მივუახლოვდი და გამარჯობა ვუთხარი, მკითხა:

- სიზმრების გჯერა?

ისეთი გაბრწყინებული თვალები ჰქონდა, ვიფიქრე ესიამოვნება, თუ ვეტყვი - მჯერა-მეთქი.

- მაშინ იცი, რა, დღეს მე სადმე ჩავიჩეხები.

ერთ წამს შევფიქრიანდი, მერე გავბრაზდი.

- ნუ სულელობ რაღაცას! სად არის აქ ისეთი ადგილები. მით უმეტეს, ჩემ გვერდით.

თვალებში შუქ-ჩრდილი ჩაენაცვლა რამდენჯერმე. ენას კბილი დავაჭირე და ცოტა ხნის შემდეგ ვკითხე:

- თუ გინდა, ნუ წავალთ.

- რას ამბობ! ასეთი რამის შემოწმების საშუალება მეძლევა და ხელიდან გავუშვებ? მივდივართ.

წამოდგა, ჩანთა მოიქნია, მხარზე გადაიკიდა და მთებისკენ გააბიჯა. ისე იყო გამოწყობილი, როგორც მაშინ, კეფალის საჭერად რომ ვიყავით. მხოლოდ ახლა თავსაფარიც მოჰქონდა, რაღაც ჩინური თუ იაპონური თავსაფარი - თაღოვანი ხიდებითა და კამკამა წყლებით მოხატული; თმაც ჩინურ ყაიდაზე ჰქონდა დაყენებული, სწორად ჩამოვარცხნილი და წინ, ლოყებზე წამოწეული.

- რა გაქვს მაგ ჩანთაში? - ვკითხე მე.

- ნუთუ არ იცი, რომ ქალებს არასოდეს ეკითხებიან, რა აქვთ ჩანთაში?

- ეგ ისეთი ჩანთა ხომ არ არის?

- სულერთია.

ძალიან ხალისიანად მიდიოდა, მე მიკვირდა და ვკითხე:

- მაინც რა ნახე სიზმარში?

- ოოხ, ნუ დამიწყებ ახლა გახსენებას, მე მინდა, ყველაფრის ჯიბრზე, ეს დღე უბედნიერესი იყოს ჩემს ცხოვრებაში.

პირველ გორაკზე ავედით და ცოტა ხანს შევჩერდით. აქედან უკვე ზემოდან დავყურებდით ქალაქსა და ტყვიისფერ ზღვას. ზღვა დიდ მანძილზე იყო გაშლილი. პორტში ორი თეთრი გემი იდგა. იქით, შორს, სეინერებიც მოჩანდა. ნაპირის მახლობლად, პატარა ნავები მიმოდიოდნენ.

- რა კარგი გრძნობაა, არა, მაღლიდან რომ დაჰყურებ სივრცეს, - თქვა ლიტამ.

- ჯერ მოიცადე, ავიდეთ უფრო ზევით!

იმ ბილიკს ავყევი, რომლითაც ჩამოსვლის მეორე დღეს ავედი პატარა მთის მწვერვალზე. ცა ახლაც მოღრუბლული იყო, მაგრამ ნისლი მხოლოდ აი-პეტრის შერჩენოდა, ისიც ბუხრიდან ამოსულ გრძლადგაწელილ კვამლივით. ტყეები საგრძნობლად გაყვითლებულიყო სამ დღეში, გვერდზე გავუარეთ ტოტებჩამოხლეჩილ ჭერამსა და თეთრ ხატას, სადაც მოხუცი და მისი თხუთმეტი წლის ცისფერთვალა ქალიშვილი ცხოვრობდნენ. ხატა დაკეტილი იყო... ეზოში წინა ფეხებზე თავმიდებული ჭრელი ძაღლი თვლემდა. წამოგვიხტა და რამდენჯერმე დაგვიყეფა. ლიტამ ხელი გაუშვირა და მოფერება დაუწყო. ძაღლი გაჩუმდა და კუდის ქიცინს მოჰყვა. ვითმინე, ვითმინე და ბოლოს მაინც ვთქვი, რა კარგი პატრონიც ჰყავდა ამ ძაღლს.

ლიტამ საუბარი სხვა საგანზე გადაიტანა:

- რომ იცოდე, როგორ მიყვარს აი ეს ქოხები და მიფეხვილ-მოფეხვილი მესერები.

- ეგ სიყვარული არ არის, - მივუგე ცოტა გაღიზიანებულმა.

- აბა, მაშ რაა?

- სიბრალული.

- როგორ, სიბრალული?

- აი, ეს მავთულები ვიღაც ხელმოკლე კაცმა გაჭიმა. ზოგი სად აქვს ნაშოვნი, ზოგი სად. არც ბოძები ჰქონდა თავზესაყრელი, არც ძალა, რომ რიგიანად დაეჭიმა. შემოღობა ნიათგამოცლილი ხელებით, შიგნით მოიყვანა თითო მუჭა პამიდორი, ჭარხალი და კიტრი...

ლიტა გაჩერდა. შეწუხებული შემომყურებდა და იცდიდა - კიდევ რას ვიტყოდი. მე წამით გავჩუმდი და მერე ისევ განვაგრძე:

- შენ, რომელსაც ძლიერი გგონია თავი, გებრალება ის ნიათგამოცლილი კაცი. გინდა მიხვიდე და მხარში ამოუდგე. გინდა ცოტათი მაინც შეუმსუბუქო ტვირთი...

ჩანთა შეისწორა, გადმოიხედა და ტკივილგარეული ღიმილით მითხრა:

- გახსოვს, რა მთხოვე გუშინწინ? მეტისმეტად კარგი ნუ იქნებიო. ახლა მე გთხოვ - შენ კიდევ მეტისმეტად ჭკვიანი ნუ იქნები, კარგი?

მე გამეცინა: - მით უმეტეს, რომ სიარულის დროს ადამიანს ძალიან ღლის მეტისმეტად ჭკვიანურ კილოზე ლაპარაკი. დავჩუმდეთ და ვიაროთ, აი, ასე.

დავჩუმდით და „ასე“ მივდიოდით კარგა ხანს. უკან მოვიტოვეთ პატარ-პატარა თეთრი სახლები, ჩვენკენ ცნობისმოყვარე თვალებით მომზირალი დიასახლისები და ბავშვები. მიწაყრილი ავიარეთ და ახლადმოასფალტებულ ავტოსტრადაზე ავედით. ავტომობილები გიჟური სიჩქარით მიმოქროდნენ. ჩვენ ღიმით ვაყოლებდით თვალს. გვეჩვენებოდა, რომ მძღოლები თავს გვაწონებდნენ და იმიტომ ერეკებოდნენ ასე. ამ ავტოსტრადაზე ნახევარ კილომეტრამდე გავიარეთ და მერე ბილიკზე გადავუხვიეთ. ბილიკს ზევით ძეძვნარი იყო. იქიდან ორი ბიჭი გამოვიდა, ერთს გრძელი ჯოხი ეჭირა და ბუჩქებს უბარტყუნებდა, მეორეს თოფი მოემარჯვებინა. რომ გავუპირდაპირდით, ვკითხე, რაზე ნადირობდნენ. მწყრებზეო. ბევრი დახოცეთ-მეთქი? თოფიანმა აირწინაღის ჩანთას პირი გაუწია და ჩამახედა. ექვსი თუ შვიდი მწყერი მაინც ექნებოდათ. ვთხოვე, ერთხელ ჩემთვისაც ესროლინებინათ, მაგრამ ლიტამ შეიცხადა, არაფერი მოჰკლაო, და აღარ გამომირთმევია.

ძეძვნარს ტყეწვრილი მოჰყვა. რცხილა, კუნელი, ჯაგმუხა და ნაძვი ერთმანეთში იყო არეული. ბილიკი ხანდახან ხასხასა მოლს ჰკვეთდა. ზედ მუჭა-მუჭა დაბნეულ ალმასის მძივებივით ბრწყინავდა ცვარი. ლიტას უხაროდა, წამოუსვამდა ფეხს და ფანტავდა იმ „მძივებს“, მაგრამ სინამდვილეში „მძივები“ კი არ იფანტებოდა, ქრებოდა, მიწა ისრუტავდა.

მოულოდნელად ხრეშმოყრილ გზაზე გავედით. კარგი იყო ბილიკიც. მაგრამ ფართო გზაზე სიარული უფრო გვესიამოვნებოდა. სულ ცოტა მანძილიღა დაგვრჩა მთის ძირამდე და ვეება ლოდებით დატვირთულმა თვითმცლელებმა ჩამოიარეს. ერთმა მძღოლმა კაბინიდან თავი გამოყო და დაგვიძახა - იქით ნუ მიდიხართ, კარიერია, ახლა აფეთქება დაიწყებაო. მალე ფიცარზე წაწერილი გაფრთხილებაც შეგვხვდა - მთისკენ წასვლა აკრძალულია, შეიძლება საფრთხეში მოხვდეთო.

რა უნდა გვექნა? შევჩერდით და მთის თვალიერება დავიწყეთ. ერთი ლოდებიანი ქიმი, რომელიც აღმოსავლეთისკენ იყო წაწვდილი, თეთრად მოჩანდა სხვა კლდეების ფონზე. კარიერი იქ უნდა ყოფილიყო. მაგრამ ჩვენ ისედაც არ ვაპირებდით იქით წასვლას. ისეთ გეზს ვეძებდით, რაც შეიძლება დამრეცი ყოფილიყო გზა. ერთგან წვრილი ჩანჩქერი შევნიშნეთ. იმ ჩანჩქერს ზემოთ სუფთა ფიჭვნარი იყო, მერე წვრილ ზოლად გადიოდა შეყვითლებული ფოთლოვანი ტყე. მერე, ფერდობზე, ჩოქელა წიწვები იყო გაფანტული.

იმ ფერდობის ავლა და მწვერვალზე ასვლა ერთი იქნებოდა. იქ, მწვერვალზე სიმაღლის აღმნიშვნელი ნიშანიც იდგა. ამან უფრო მიგვიზიდა და იქით წავედით. ათი წუთიც არ გასულა და სოკოზე გამოსული სამი დედაბერი შეგვხვდა. ლიტა მივიდა, გამოელაპარაკა. ნახევარ-ნახევარი ვედრო ზეთოვანა მოეკრიფათ, ლიტამ რამდენიმე ცალი ამოიღო, დასუნა და გაბრწყინებული სახით დაუბრუნა. დედაბრებმა შემოგვთავაზეს, რამდენიც გინდათ, აიღეთო, მაგრამ ჩვენ ვიუარეთ. აბა რად გვინდოდა! თანაც იმედი გვქონდა, ჩვენც ბევრს შევხვდებოდით მაღლა, დიდ ტყეში.

დედაბრებს გამოვემშვიდობეთ და წავედით.

- არ მოგშივდა? - ვკითხე ლიტას.

- ავიდეთ წვერზე და იქ ვჭამოთ.

- ძალიან კარგი, მაგრამ მაგას მაინც ის სჯობს, აქაც შევჭამოთ ცოტა და იქაც. მთაზე ასვლა ძალზე მომქანცველია; თუ კაცი დანაყრებული არ არის, ორჯერ უფრო გაუძნელდება სიარული.

ჩემი ბადურა გავხსენი, ერთი ბუტერბროდი ლიტას მივეცი, მეორე მე ჩავკბიჩე. მეც ძალიან მეგემრიელა და იმასაც. შევჩერდი, ბოთლი ამოვიღე.

- ცოტა ესეც მოვსვათ, - თავი მოვხადე და მივაწოდე.

სიამოვნების ღიმილით მოიწაფა. სმა უჭირდა. სული ეგუბებოდა, ერთი ბეწო ძლივს მოსვა.

- რით ვერ გასწავლე, - ვუთხარი მე, - აი, ასე! მოვიყუდე და რაკრაკი დავაწყებინე.

- მე მაინც ასე მირჩევნია.

და ისევ ისე მოსვა.

ღვინომ ხალისი შეგვმატა. ბილიკივით რაღაც აღმოვაჩინეთ და იმას მივყვებოდით. ხან წახრილნი, ხელებწინწაწვდილნი მივარღვევდით ბუჩქნარს, ხანაც ლოდიანებზე გვიხდებოდა ბობღვა. ჩანჩქერთან შევჩერდით. წვრილი ნაკადი გადმოდიოდა კლდიდან. შრიალით მოარღვევდა ჰაერს ჩვენ წინ და ხუთიოდე მეტრის ქვემოთ შხეფებად იმსხვრეოდა ტინზე. აქ სხვებიც ბევრნი ყოფილიყვნენ, წარწერებით აეჭრელებინათ ქვები და ხეები.

- მუდამ თან დააქვთ ზეთის საღებავები ამ უკვდავების მაძიებლებს, თუ რა არის? - იკითხა ლიტამ.

- თავი აქვთ მაგით სავსე, - მივუგე მე, თვითონ შემრცხვა ამ უხეირო ხუმრობისა და ფერდობზე ავირბინე ძახილით, - ნუღა ვაგვიანებთ, ნუღა ვაგვიანებთ-მეთქი.

ლიტამაც ამოირბინა რამდენიმე ნაბიჯი და ღიმილით გაჩერდა. აქედან ფიჭვნარი იწყებოდა. სულ დიდი ფიჭვები იყო, შიგადაშიგ კი შინდიდა რცხილა გარეოდათ. შინდს ორი კარგი ჯოხი ავაჭერი, ერთი ლიტასათვის, მეორე - ჩემთვის. ლიტამ ცოტა ხანს კი ატარა ის ჯოხი, მერე გადააგდო - ეს უფრო მიშლისო. არ ტყდებოდა, მაგრამ ნამდვილად დაიღალა. წავიდოდი წინ, გავუწვდიდი ჩემს ჯოხს, ის მოეკიდებოდა, მე ავზიდავდი, ვაკოცებდი და ისევ წავიდოდი. გვეგონა, ცოტაც და გათავდებოდა ეს სოკოსა და წიწვის დაგუბებული სუნით სავსე ცაშეკრული ტყე, ავარღვევდით ვიწრო ზოლად გამავალ ბუჩქნარს და მწვერვალიც იქვე იქნებოდა. მაგრამ პატარა ბუსნოზე ავედით და შევკრთით: მოგვეჩვენა, რომ ჯერ ისევ მთის ძირში ვიყავით.

- ნუ გეშინია, - ვუიოლებდი ალმურმოდებულ ლიტას, - ასე იცის მთამ, ხან გეჩვენება სადღაც ცაშია დაკარგული და იქვე ახლოს კია შენგან, ხან კი პირიქით.

- იქნებ სწორედ ეგ პირიქით მდგომარეობაა აქ?

- არა.

საათს დავხედე. ორ საათზე მეტი გასულიყო, რაც ჩვენი სახლიდან გამოვედით.

ოცი-ოცდახუთი წუთიც და მწვერვალზე ვიქნებით. ჯიქური ნაბიჯით დავიწყე ასვლა. ლიტას არ უნდოდა, მაგრამ მე მაინც ხელს ვუწვდიდი, ხან ქამარში ვაკიდებინებდი და ასე ამყავდა. ოცი-ოცდახუთი წუთი ფიჭვნარის ასასვლელადაც არ გვეყო. ლიტა რამდენჯერმე დაჯდა.

შევატყვე ღელავდა - ფერი დაეკარგა. მივუჯდებოდი გვერდზე, ვეფერებოდი და ვეხუმრებოდი. მეშინოდა, უცებ არ ეკითხა - რა არის, რისთვის ვიხოცავთ თავებს, სად მივდივართო. ერთი-ორჯერ მე შევაპარე, თუ გინდა დავბრუნდეთ, ესეც დიდი მიღწევაა ჩვენთვის, ამ სიმაღლეზე რომ ამოვედით-მეთქი, მაგრამ გამიბრაზდა, წინ გამისწრო, ჯიუტად იღიმებოდა და ცდილობდა დაემტკიცებინა, რომ მე არ ჩამომრჩებოდა. ხელები დაეკაწრა, ყურის ქვემოთაც დააჩნდა გრძელი წითელი ხაზი.

და ბოლოს, ფიჭვნარიც გათავდა და შეყვითლებული ფოთლოვანი ტყეც, ბუჩქნარად რომ გვეჩვენებოდა დაბლიდან. მწვერვალამდე სამასი მეტრიღა იქნებოდა დარჩენილი. გამოგვალულ ფერდობზე გაფანტულ ღვიების ზემოთ გარკვევით მოჩანდა რკინის სამფეხა ანძა. ქვემოთ კი... ქვემოთ იყო საოცრება. ზღვა თითქოს ცისკენ აყირავებულიყო და კი არ დავყურებდით, თავაწეული შევცქეროდით ტყვიისფერ, გაპრიალებულ, უკიდეგანო კედელს. სამ სეინერს, რომლებიც ადრე სანაპიროს მახლობლად მოჩანდნენ, ახლა ამ კედლის შუაგულისკენ გადაენაცვლებინათ.

ლიტა უცებ დამშვიდდა.

- ჩემს დღეში არ მინახავს ასეთი რამ, - ამბობდა აღტაცებული და ღრმად სუნთქავდა, - რატომაა ასე?

მე ვითომ ახსნა დავიწყე: - მაღლიდან რომ დავცქერით, უფრო დიდ სივრცეს ვხედავთ. ჩვენი თვალიდან წასული სხივი ბლაგვი კუთხით... - მაგრამ მივხვდი, რომ სისულელეს ვროშავდი, გამეცინა და უცებ მოვჭერი:

- ეს მერე ფიზიკოსებს ვკითხოთ. ახლა კი ვუყუროთ და დავტკბეთ.

კარგა ხან ვუყურებდით ზღვასა და მის ნაპირას გაგრძელებულ სუფთა, ფერად-ფერად მცენარეულში ჩაყუჩებულ ქალაქს. მერე ავუწიეთ ხელი, დავემშვიდობეთ და წავედით. ფერდობი ზოგან ციცაბო იყო, ერთგან კი ხევივით ჩაღრმავებულში, ფეხი ძლივს მოვიკიდე. შემკრთალი მივბრუნდი და მერე ქვემოთ გავაპარე მზერა. იქ ოცი-ოცდაათი მეტრის ქვემოთ ერთმანეთზე შეხორებულიყო დამსხვრეული ლოდები.

ფრთხილად-მეთქი, დავუძახე ლიტას და ხელი გავუწოდე. მას სიცილი წასკდა.

- ჩემი სიზმარი გაგახსენდა?

ხელში ხელი მოვკიდე, იმ ჩახვეწილ ადგილს გავაცილე და მაშინ ვუთხარი:

- სიზმრების განმგებლის ჯიბრზე ამ დღეს ბრწყინვალედ დავამთავრებთ.

- ბრწყინვალედ დავამთავრებთ! - წამოიძახა ლიტამაც და გაიქცა.

მე დავუყვირე:

- ნუ მირბიხარ, ლიტა, ნუ მირბიხარ!

მაგრამ ჩემთვის ყური არ უთხოვებია. გარბოდა, როგორც კი შეიძლებოდა ღორღიან აღმართზე გაიქცეს ადამიანი, - ხელების მოშველიებით, ხანდახან ჩაჩოქილიც. გავედევნე, მაგრამ მალე უკვე აზრი აღარ ჰქონდა დევნას. ის უკვე მწვერვალზე იყო; ხელები გაშალა, თავაწეული, ასე ხელებგაშლილი დატრიალდა, რაღაც ამოიძახა და დაეცა. გულგახეთქილი ავვარდი და ვეცი, ხელები აქეთ-იქით ჰქონდა გადაყრილი, შავი თმა ბალახზე გაშლოდა, თვალები დაეხუჭა. თავი წამოვუწიე, შევანჯღრიე. მეგონა ცუდად იყო, მაგრამ უცებ ხელები კისერზე შემომაჭდო, დამწია და კოცნა დამიწყო.

ვინ იცის, როდემდე ვიქნებოდით ასე, ვერტმფრენის გუგუნს რომ არ წამოვეყარეთ ფეხზე. იმ ოხერმა ოცი-ოცდაათი მეტრის სიმაღლეზე გადაგვიარა თავზე.

- იქიდანაც დაგვინახავდნენ? - გადიდებული თვალებით შემომხედა ლიტამ.

- ალბათ.

- ვაი, სირცხვილოო, - ქურთუკი გამიწია და თავი შიგ შემალა.

მოველოდით, რომ ეს იქნებოდა ნამდვილი მწვერვალი - კონუსური, იქითა მხარეს კიდევ უფრო ციცაბო ფერდობებითა და უჩვეულო სანახაობებით. მაგრამ სულ სხვა რამ დაგვხვდა. გაშლილი რუხი ვაკე იყო, თებოსავით წმინდა ბალახმოდებული. ვიყურებოდით ჩრდილოეთისკენ და გვიკვირდა. რაღაც უდაბნოს განწყობილება გამეფებულიყო ირგვლივ. არც ერთი ხე, არავითარი ნაგებობა! ცივი, ძალიან ცივი ნიავი მოდიოდა იქიდან. ჰორიზონტზე შავი ნისლი თუ ღრუბლებიც იწვა.

წამოვდექით და ახლა ერთმანეთს მიყუდებულები ვიყურებოდით იქით. მე ლიტას ჩემს ქურთუკს ვაფარებდი, რომ ნარბენი იმ ცივ, ტყვიასავით მძიმე ნიავზე არ გაცივებულიყო.

- რა არის აი იქ, იმ ღრუბლების იქით? - იკითხა ლიტამ.

- სიმფეროპოლი. შეიძლება სხვა ქალაქებიც. ყოველ შემთხვევაში ცივი, ჩამუქებული ქალაქები.

ლიტა უფრო მომეკრა, თითქოს დაპატარავდა.

- ბალახი კი რა სასიამოვნოდ წმინდაა და რბილი, არა? მივდიოდით იმ წმინდა ბალახში ფრთხილად, აქეთ-იქით ცქერით, თითქოს რაღაცის გვშინებოდეს. უფრო და უფრო მძიმდებოდა და უსიამო ხმით გვეჩურჩულებოდა ნიავი. ვიარეთ კარგა ხანს. ბოლოს ერთ ღრმულში მოვხვდით. სამი მხრიდან მეტეორიტებივით იდუმალი ფერის ლოდებით იყო შემოზღუდული. დავიძახე - ჰეიჰეი-მეთქი. გაგრძელებულად, საოცრად მკაფიოდ გამომეპასუხა ექო. ლიტა გადაირია.

ძლივძლივობით მოვაცილე იმ ადგილს - ხან რას იძახდა, ხან რას და ბავშვივით კისკისებდა პასუხებზე. მაღლა ავედით. ისევ ვიარეთ.

ვიარეთ იმ უბედურ ცივ ველში. ვგრძნობდით, რომ ვერაფერს ისეთ - თვალმახარას და დამაინტერესებელს - ვერ შევხვდებოდით, მაგრამ მაინც მივდიოდით. ძლივსღა მოჩანდა მწვერვალზე დადგმული სამფეხა ანძა. ბოლოს ნახნავი გამოჩნდა. იმ ნახნავამდეც მივედით, იქაც კარგა ხანს ვიდექით და მერე გამოვბრუნდით, მხოლოდ სხვა გზით, ცოტა უფრო დასავლეთით.

შინისაკენ მობრუნებამ ხალისი შეგვმატა. ალაგ-ალაგ, მცირე დაღმართებზე მივრბოდით კიდეც. ახლა ყურებში აღარ გვცემდა ჩრდილოეთიდან მომავალი ნიავი და გვეჩვენებოდა, კიდევ უფრო ჩაყუჩდა და დადუმდა ყველაფერი.

- მოვნახოთ კარგი ადგილი და დავისვენოთ! - შევთავაზე ლიტას, მაგრამ ასეთი „კარგი ადგილი“, სანამ მთის გადასახედთან არ მივედით, ვერსად ვნახეთ. იქ იყო სიმწვანეშერჩენილი ბალახიც, კლდეში შეჭრილი მყუდრო ეხიც და ბუჩქნარიც.

ცოტა ხანს კლდეზე ვიდექით, ძირს ვიყურებოდით. მერე მე ხმელი ჩინჩხვარი მოვაგროვე, ცეცხლი დავანთე, გაზეთი გავშალე და ზედ ჩვენი ავლადიდება ამოვალაგე. ლიტა ცეცხლს პატარა ბავშვივით უვლიდა გარს, ხელებს უშვერდა და იცინოდა. როგორც კი ალი დაიწევდა, თვითონაც მირბოდა ჩინჩხვარის მოსატანად. გათბა, გაცრეცილი ხელები და სახე დაუწითლდა.

მე დაბლა, ფერდობში ჩავედი, იქიდან ორი ბორჯღლიანი კუნძი ამოვიტანე, ერთი რცხილისა, მეორე ღვიის. დავუწყვე ცეცხლს და ფეხმორთხმით მივუჯექი ახლოს. ახლა წამდაუწუმ აღარ სჭირდებოდა ჩინჩხვარის დაყრა, კუნძები ნელ-ნელა, ტკაცუნით იწვოდა. ღვია სასიამოვნო სუნს აყენებდა. ლიტაც დაჯდა, შეჭამე-მეთქი ცოტა რამე. არ მინდაო. მაშინღვინო მივაწოდე. მოსვა. მეც დავლიე. ღვინომ მადა გაგვიხსნა. საჭმელსაც მივყავით ხელი. ვჭამდით, ცეცხლს ვუყურებდით და კმაყოფილები ვუღიმოდით ერთმანეთს.

ლიტამ მკითხა:

- არ გაინტერესებს, რა მომეწონა შენი, პირველად რომ გნახე?

რა-მეთქი.

- თვალებიც ლამაზი გაქვს, კისერიც, მაგრამ ჭამა რომ არ გცოდნოდა ასეთი, ვერასოდეს მოიგებდი ჩემს გულს.

- მაინც როგორი ჭამა ვიცი?

- ბრძოლის ველზე გასული ოფიცერივით. ასე მგონია, შეჭამ ამ ორიოდე ლუკმას და ძნელი ამოცანის შესასრულებლად გაუძღვები ჯარისკაცებს.

- შენ დიდი კეთილი გული გაქვს, - მივუგე მე.

გადმოიწია, თავი მხარზე დამადო.

- და მაინც ცუდი ქალი ვარ, არა?

აღმოსავლურ შესხმასავით რაღაც წამოვიწყე, მაგრამ იმან ყურებზე ხელისგულები მიიჭირა და სახე მუხლებში ჩამალა.

ასე იყო ერთხანს. მერე უცებ წამოიძახა:

- წვიმს.

მეც ცას შევხედე.

ღრუბლები შესქელებულიყო. წინწკლავდა.

- დიდი წვიმა რომ წამოვიდეს?

- აი, ეხი.

- სულ რომ იწვიმოს, ღამემდე?

- შეგეშინდება, აქ რომ გავათენოთ?

- სიცივე ვთქვი, თორემ...

- ჰო, ღამე ძალიან ეციება. რა საოცრებაა, არა? ძირს თითქმის ცხელა, ვიღაც-ვიღაცეები ალბათ ბანაობენ კიდეც, აქ კი ასეთი სიცივეა.

წვიმა არ წამოსულა, ის წინწკვლაც შეწყდა, კუნძებიც ჩაიწვა. ჩვენი ბარგიბარხანა წამოვკრიფეთ, უკანასკნელად ავედით კლდეზე, ერთხელაც გავხედეთ ჩაქუფრულ ველს და წამოვედით.

ამოსვლისას, სამფეხა ანძასთან ბილიკივით რაღაც შევნიშნეთ. ახლა იმ ბილიკს გავყევით. ცოტა ხანში სხვა ბილიკიც შემოგვიერთდა; ხოლო როცა ღვიიანი ფერდობი ჩავირბინეთ და ტყეში შევედით, ძველისძველ საურმესაც წავადექით. აქ კიდევ ერთხელ ვცადე ლიტას ქალობაზე დაწყებული სიტყვის გაგრძელება, მაგრამ ლიტა გამექცა და შორიდან დამიძახა:

- თუ კრინტი დაგიძრავს ჩემზე, გირჩევნია ახლო არ მოხვიდე, გაიგე?!

რა უნდა მექნა! ხმას აღარ ამოვიღებ-მეთქი და მდუმარედ განვაგრძეთ გზა. ის მაინც წინ მისწრებდა (თითქოს არ მენდობოდა) და ხანდახან თუ შემომხედავდა მომდურავი თვალით.

საღამოს მოახლოების ბრალი თუ იყო - ტყეში ფრინველები ახმაურდნენ. სადღაც შაშვებიც აჭახჭახდნენ. მე ჩემი იმიტატორული უნარი გამახსენდა, - ხელის ზურგი ტუჩებზე მივიდე, შაშვებს გამოვაჯავრე. გამომეპასუხნენ კიდეც, მაგრამ გზის გასაბრუნთან ხელი სწრაფად ჩამოვიღე ძირს. ვეება ფიჭვებში ჩადგმული პატარა ფიცრული ბუდრუგანის წინ ვიღაც კაცი ჩაკუნტულიყო. ახლო რომ მივედით, ვნახეთ, ფიცრიდან ლურსმანს აძრობდა. ამოგვხედა, ჯერ გაგვიღიმა, მერე შიში ჩაუდგა თვალებში:

- იქით არ წახვიდეთ, ახლა აფეთქება იქნება!

მე ლიტას მივუბრუნდი:

- მოდი, ერთი, ვნახოთ, რა არის ეს აფეთქება.

კაცი გამიწყრა: - ხომ გითხარით, არ შეიძლება-მეთქი!

- შორიდან, ბიძაჩემო.

- შორიდან... შორიდან შეიძლება, - წელში გაიმართა, ხალათის კალთა გაისწორა, - იარეთ პირდაპირ, პატარა ჭყანტობი შეგხვდებათ. ხელმარცხნივ გორაკივითაა. ადით იქ და იქიდან გამოჩნდება.

მადლობა გადავუხადეთ და წავედით. ჭყანტობი მალე შეგვხვდა, გორაკიც იქვე იყო, ათიოდე ნაბიჯზე. ავედით ზედ და წელში გამართვა ვერ მოვასწარით, გაისმა გრგვინვა. ბელტებშერეული მტვრისა თუ კვამლის დაბოლქვილი მასა ელვის სისწრაფით აიგრაგნა მაღლა. იმას სხვა მოჰყვა, იმას კიდევ სხვა და როცა ლაღუმები გათავდა, ქვების ჯახაჯუხმა და ჩხრიალმაც მოაღწია ჩვენამდე.

- ძაან კარგი რამ იყო, არა? - ვკითხე ლიტას.

თავი დამიქნია და მერე ხევისკენ მიმითითა, ჩახერგილ ლოდებთან, რომლებსაც ჯერაც ნისლივით დასტრიალებდა მტვერი, მუშები გამოჩნდნენ. ისინი გამარჯვებული მეომრებივით გადმოჰყურებდნენ თავიანთ ნახელავს. სანახაობა დამთავრებული იყო.

დაბლა ჩავირბინეთ, ჭყანტობს შემოვუარეთ და ხრეშმოყრილ სამანქანო გზაზე გავედით. ჰაერი აქ ადვილად იძვროდა და ახალდახეთქილი ქვის სურნელი მოჰქონდა კარიერის მხრიდან. ეწერში წითელი ძროხების ნახირი მოდიოდა. სადღაც ბუჩქებს მოფარებული მწყემსი რქის საყვირს უკრავდა. ამ ხმას საქონლის ქშუტუნი და წვრილ-წვრილი ეჟვნების წკარუნიც უერთდებოდა. გზის პირას ახალგაზრდა ქალი და კაცი ისხდნენ. კაცი მხრებგანიერი, ქერა, ხუჭუჭაქოჩრიანი ჯეილი იყო, ქალი - წვრილი, გახუნებულკაბიანი, ბოშასავით შავი და თვალებბრიალა.

რომ მივუახლოვდით, წამოდგნენ. კაცმა სიგარეტის ნამწვი ფეხით მოსრისა, გზაზე დაგდებულ ფიჭვის ნედლ მორს ბოლო აუწია, ქალს მხარზე დაადო, თვითონ მორის თავი შეიგდო და ჩქარი ნაბიჯით წავიდნენ ქვემოთ. ტვირთქვეშ წელგაღუნულმა ქალმა მოგვხედა, გაგვიღიმა და ხელიც კი დაგვიქნია. მე გამეცინა და ლიტასკენ მივბრუნდი, აბა, იმაზე რაღა შთაბეჭდილება დატოვა იმ კანჭსალამურა, შოლტივით მოქნილმა ქალმა-მეთქი. ლიტას ჩანთა უკან ჰქონდა გადაგდებული, თვალები... თითქოს იმ წვრილი შავი ქალის გადიდებული თვალებით იყურებოდა. მკერდზე გადაჯვარედინებული მარჯვენა ხელი მარცხენა მკლავზე ჰქონდა დადებული, მარცხენა ხელი ტუჩებთან მიეტანა და იღიმებოდა...

მეტი არაფერი შემიმჩნევია მაშინ.

* * * * * * *

შინ რომ დავბრუნდით, ბნელოდა, აქა-იქ უკვე სინათლეებიც ენთო, ლიტა ისეთი დაღლილი ჩანდა, ძლივს მოახერხა ხელის აწევა, - ჯერჯერობით-მეთქი, მეც ხელი ავუწიე და ჩვენ-ჩვენი კორპუსისკენ წავედით.

რას ვიფიქრებდი, რომ ეს იყო ჩვენი ერთად ყოფნის უკანასკნელი წუთი!

მეორე დილით ადრიანად ის სადღაც გაემგზავრა. უბრალოდ - გამოიძახა ტაქსი, რეგისტრატურიდან აიღო თავისი პასპორტი და წავიდა.

ვინც კი ამ ამბავს გაიგებდა, ყველას უკვირდა, - მას ხომ ოცდაექვსდღიანი საგზური ჰქონდა! უკვირდათ ჩვენს თანამოსუფრე ბალტიისპირელებს, უკვირდა მელოტ, ოქროსკბილებიან ცნობილ მწერალს. უკვირდა დირექტორს და ლამაზ ადმინისტრატორ ქალს... ისინი რაღაცის მოლოდინით შემომყურებდნენ მე. ეტყობოდათ, წარმტაცი საიდუმლოს გაგებას მოელოდნენ ჩემგან, მაგრამ მე რა, რა შემეძლო მეთქვა?! მეც მხრებს ვიჩეჩავდი და თავს ვაქნევდი სინანულით, თუმცა ჯიბეში ლიტას წერილიც კი მედო - მოსწავლის რვეულის ფურცლებზე პასტიანი კალმით დაწერილი ორი სიტყვა:

„მშვიდობით. მშვიდობით!“ მკვეთრ, ძალიან მკვეთრ ასოებს სამ-სამი ხაზი ეჭირათ.

თითო სიტყვა ფურცლის მთელ სიგანეზე იყო გაჭიმული. ძახილის ნიშნის წერტილის ადგილას კი რაღაც ცისფერი გორგალი იყო დახატული, რომელსაც მარჯვენა მხარეზე ჰქონდა გამორღვეული წვერი