საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
საახალწლო მიმართვა საქართველოს მოსახლეობას

ძვირფასო თანამემამულენო!

მიიწურა 1997 წელი. ერთი წლის წინათ, საახალწლო მილოცვაში მე მოგახსენეთ, რომ წელს საქართველო კიდევ ერთ, გაბედულ ნაბიჯს გადადგამდა ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის ურთულეს გზაზე.

ახალი წლის დამდეგს, ალბათ, უნდა გავიხსენოთ და გავიაზროთ განვლილი წელი, შევაფასოთ, რისი გაკეთება შევძელით და რისი ვერა. რას გვპირდება 1998.

უმალვე წამოიჭრება უპირველესი კითხვა - უბრალო, მარტივი, მაგრამ ყველასათვის გასაგები: გაუმჯობესდა თუ არა ჩვენი ცხოვრება ოდნავ მაინც 1997 წელს? ვიგრძენით თუ არა მცირეოდენი შვება, იმ ურთულესი ვითარების გათვალისწინებით, რომელშიც აღმოჩნდა საქართველო ბოლო რამდენიმე წლის ტრაგიკული მოვლენების შედეგად?

ალბათ, ყველა დამეთანხმება, რომ მთლიანობაში 1997 წელი მძლავრი ნაბიჯია წინ ქვეყნის აღმშენებლობის გზაზე.

რაც მთავარია, შეინიშნება გაუმჯობესების, აღმავლობის მყარი ტენდენცია სახელმწიფოებრივი თუ საზოგადოებრივი ცხოველმყოფლობის ყველა სფეროში.

კიდევ უფრო ამაღლდა სახელმწიფოებრივი მდგრადობის, სტაბილურობის დონე.

გრძელდება აღმავლობა ეკონომიკაში:

სახეზეა წარმოების, მათ შორის, მრეწველობის 11-პროცენტიანი ზრდა, სულ მალე გამოქვეყნდება დაზუსტებული სტატისტიკური მონაცემები, რომლებიც ცხადყოფს: ხელისუფლებამ (ცენტრალურმა და ადგილობრივმა) მნიშვნელოვანი აქციები განახორციელა დასაქმების, პრობლემების გადასაწყვეტად. მინიმალური ციფრობრივი მაჩვენებლებითაც კი 1995-1997 წლებში 300 ათასამდე სამუშაო ადგილი შეიქმნა მრეწველობაში, სოფლის მეურნეობაში, მომსახურების სფეროში.

თუმცა უმუშევრობა კვლავ დიდ პრობლემად რჩება ქვეყნისთვის.

სოციალურ სფეროში მიმდინარე პროცესების საილუსტრაციოდ რამდენიმე ციფრს დავასახელებ.

1995 წელს სახელმწიფომ სულ 4 მილიონ ლარამდე თანხის გამოყოფა შეძლო ლტოლვილთათვის, მომავალ წელს კი ამ მიზნით 67 მილიონი ლარი გამოიყოფა, ანუ თითქმის იმდენივე, რამდენიც - თავდაცვის ხარჯებისათვის. ეს ტენდენცია დამახასიათებელია მთლიანად სოციალური სფეროსთვის.

მომავალ წელს საბიუჯეტო სფეროში დასაქმებულთათვის ხელფასები მთლიანობაში 20 პროცენტის ფარგლებში გაიზრდება, ასევე გაიზრდება პენსიები. მაგალითად, მეორე მსოფლიო ომის მონაწილეთ, მათთან გათანაბრებულ პირებს და ინვალიდებს პენსია გაეზრდებათ 35-45 ლარამდე და ეს ყველაფერი ბიუჯეტში არის გათვალისწინებული.

1997 წელს რეფორმების პირველ შედეგებს სკოლაშიც ვიმკით.

ნებაყოფლობითი ატესტაციის შედეგად გამოიკვეთა საუკეთესო მასწავლებელთა ის ბირთვი, რომელიც საგანმანათლებლო გარდაქმნის დასაყრდენი გახდება და რომლის შრომის ანაზღაურება, რაღა თქმა უნდა, მაღალი იქნება. რეფორმის წარმატებით განხორციელების შემთხვევაში და, ეკონომიკური აღმავლობის შესაბამისად, უახლოეს წლებში სავსებით რეალური იქნება საქართველოში უფასო არა მარტო საბაზისო, არამედ საშუალო განათლების შემოღება.

აღიარებულია საქართველოს ჯანმრთელობის სისტემის წარმატებული რეფორმების პროცესი.

საფრთხე არ ემუქრება ქვეყნის ფინანსურ სტაბილურობას, ვალუტის სიმტკიცეს, ინფლაცია 6-7 პროცენტის ფარგლებშია.

1997 წელს გამტკიცდა დემოკრატიული ქართული სახელმწიფოს სამართლებრივ-იურიდიული საფუძველი: პარლამენტმა, რომელიც დინამიკურად, პრეზიდენტთან კონსტრუქციული თანამშრომლობის ნიშნით იღვწის, მიიღო უმნიშვნელოვანესი კანონები, სამოქალაქო და სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსები, ამოქმედდა სახალხო დამცველის ინსტიტუტი, - ადამიანის უფლებათა დაცვა ჩვენი სახელმწიფოს უმთავრესი პრიორიტეტი ხდება.

საქართველოში შეუვალია სიტყვის თავისუფლების პრინციპი. დამოუკიდებელი მასმედია სამოქალაქო საზოგადოების ერთ-ერთი უმთავრესი გარანტია.

სწორედ სახელმწიფოებრივ და დემოკრატიულ ღირებულებათა ერთობლიობის გამოხატულება იყო ისტორიული გადაწყვეტილება, რომელიც მივიღეთ 1997 წელს - საქართველოში სამუდამოდ გაუქმდა სიკვდილით დასჯა. ამით ჩვენმა ქვეყანამ დაადასტურა, რომ ზნეობრივი თვალსაზრისით მზად არის იტვირთოს პასუხისმგებლობა, რომელსაც დემოკრატიული მსოფლმხედველობა აკისრებს ევროპულ ერებს. გარდა ამისა, ჩემს მიერ შეწყალებულია 2000-ზე მეტი პატიმარი და ისინი თავიანთ ოჯახებს დაუბრუნდნენ.

ყველა წინაპირობა არსებობს იმისათვის, რათა საქართველო ევროპული თანამეგობრობის სრულუფლებიან წევრად იქცეს. ხელმოწერილია ფუძემდებლური დოკუმენტი - ევროკავშირთან თანამშრომლობისა და პარტნიორობის შესახებ, საქართველო გახდა ევროატლანტიკური პარტნიორობის საბჭოს წევრი, მისი ერთ-ერთი დამფუძნებელი, და ეს უაღრესად მნიშვნელოვანია. მჯერა, მომავალ წელს ჩვენი ქვეყანა ევროპის საბჭოშიც გაწევრიანდება. საქართველო ევრაზიული ხიდის, დიდი აბრეშუმის გზის პროექტის ერთ-ერთი ინიციატორი დასაყრდენია, ტვირთები, ტურისტთა ნაკადები, ნავთობსადენები და გაზსადენები დიდ სიკეთეს მოგვიტანს.

თუმცა, ქვეყნის ევროპულობა და ცივილიზებულობა იმითაც განისაზღვრება, რამდენადაც ახერხებს იგი ადამიანის უფლებათა დაცვის, ევროპული ჰუმანისტური ტრადიციის შეთავსებას სტაბილური დემოკრატიის მოთხოვნებთან.

დემოკრატია მტკიცე და სტაბილურ სახელმწიფოს გულისხმობს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, მას დემოკრატიის ძირითადი ღირსება აკლდება. ამიტომაც წესრიგი და დისციპლინა კვლავაც სახელმწიფოს ყოველდღიური ზრუნვის საგანი იქნება. სამართალდამცავთა თავდადების და გმირობის ფასად მონაპოვარს, ესე იგი, საზოგადოებრივ წესრიგს კიდევ უფრო განვამტკიცებთ.

გასული წლის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს შედეგად ის მიმაჩნია, რომ საბოლოოდ გადარჩა ქართული კულტურა, კვლავ გამოცოცხლდა ჩვენი თეატრალური დარბაზები, შემოქმედებით ძიებას აგრძელებს ერის სიამაყე - ქართული კინემატოგრაფი.

კვლავინდებურად ამბობს მისთვის ჩვეულ ბრძნულ და ძარღვიან სიტყვას ქართული მწერლობა, აღმავლობის გზაზეა ქართული მხატვრობა, მუსიკალური კულტურა, პუბლიცისტიკა.

ყველაფერს გავაკეთებთ და უკვე ვაკეთებთ კიდეც, რათა დავეხმაროთ ქართულ მეცნიერებას, რომლის აღორძინების გარეშეც შეუძლებელია მხარი გავუსწოროთ თანამედროვე ცივილიზაციას.

კვლავინდებურად მინდა დავადასტურო ჩემი უღრმესი პატივისცემა და მოწიწება ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის მიმართ. საქართველოსთვის ტრადიციულ სხვა რელიგიურ კონფესიებთან ერთად იგი გასულ წელსაც ასრულებდა უაღრესად კეთილისმყოფელ როლს საზოგადოების სულიერ ცხოვრებაში.

* * *

ყოველივე ზემოთქმული ნამდვილად არ გვაძლევს თვითკმაყოფილების უფლებას. სხვადასხვა მიზეზთა გამო ვერ შევძელით ყველა დაპირების შესრულება. კვლავინდებურად გადაუჭრელია რამდენიმე რთული პრობლემა ეკონომიკურ და სოციალურ სფეროში.

სახელმწიფომ სრულად ვერ გაანაღდა ვალდებულებები ყველა მოქალაქის წინაშე. ამასთან, მინდა განვაცხადო, მოსახლეობას არც ერთი თეთრი არ დაეკარგება. მომავალი წლის პირველ თვეებშივე მოხდება ანგარიშსწორება ყველა ოჯახთან.

თითოეული ჩვენთაგანის ფიზიკური და სულიერი ტკივილია აფხაზეთი - ჩვენი სამშობლოს მთლიანობის პრობლემა საერთოდ.

ახალი წლის დამდეგს მინდა განსაკუთრებული სიყვარულითა და განსაკუთრებული გულისტკივილითაც, მოვეფერო ჩვენს დატანჯულ თანამოძმეთ - აფხაზეთიდან, ცხინვალის რეგიონიდან ლტოლვილებს, რომელნიც ჯერჯერობით ვერ ხვდებიან ახალ წელს მამაპაპისეულ სახლებში.

ქვეყნის მთლიანობის აღდგენა მიგვაჩნდა და მიგვაჩნია სამკვდრო-სასიცოცხლო ამოცანად, რომლის გადაწყვეტისთვისაც არაფერს დაიშურებს ჩვენი სახელმწიფო.

ურყევად მჯერა: აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის პრობლემა შეიძლება გადაწყდეს და გადაწყდება ქართველ, აფხაზ, ოს ხალხთა მშვიდობიანი თანაცხოვრების საუკუნოვან ტრადიციებზე დაყრდნობით.

აფხაზი და ოსი ხალხის თავისუფალი, ბედნიერი განვითარება შესაძლებელია მხოლოდ და მხოლოდ ქართველ ხალხთან ერთად, ერთიან ფედერაციულ საწყისებზე აგებული სახელმწიფოს ფარგლებში, რომელშიც თანაბრად იქნება დაცული და გათვალისწინებული ყოველი მოქალაქის უფლება, განურჩევლად ეროვნებისა, როგორც ეს განსაზღვრულია უმაღლესი საერთაშორისო ნორმებით.

ჩვენი ქვეყანა საუკუნეთა განმავლობაში რელიგიური და ეთნიკური შემწყნარებლობის მაგალითი იყო. ამ ტრადიციას არასდროს ვუღალატებთ.

მინდა დამდეგი 1998 წელი მივულოცო საქართველოში მცხოვრებ ეროვნულ უმცირესობებს. მჯერა, ერთობლივად შევძლებთ მამაპაპეული ტრადიციების შეთავსებას თანამედროვე მსოფლიოს ჰუმანისტურ მოთხოვნებთან, - ერთიანი, დემოკრატიული, მრავალეროვნული, სახელმწიფოს ფარგლებში.

რაც მთავარია, საქართველო უკვე აღარ არის მარტო, ჩვენი სიმართლე აღიარა ცივილიზებულმა კაცობრიობამ. გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია, ეუთო, საქართველოს მეგობარი ქვეყნები, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის სახელმწიფოები, მათ შორის, რა თქმა უნდა, რუსეთი, აქტიურად იღვწიან კონფლიქტის მშვიდობიანი და სამართლიანი გადაწყვეტისათვის.

ამჟამად კონფლიქტის ზონაში მოჩვენებითი მშვიდობა შენარჩუნებულია, მაგრამ თუ უახლოეს მომავალში არ იქნება მიღწეული მნიშვნელოვანი პროგრესი ლტოლვილთა დაბრუნებაში, პოლიტიკურ მოწესრიგებაში, საქართველო იძულებული გახდება კიდევ უფრო პრინციპულად დასვას აფხაზეთში სამშვიდობო ოპერაციის ეგრეთ წოდებული „ბოსნიის ფორმატით“ განხორციელების საკითხი.

საგარეო-პოლიტიკური კურსის ერთ-ერთი პრიორიტეტია კავკასიური მიმართულება. ჩვენი რეგიონის ერთობას წინ ვერავინ და ვერაფერი დაუდგება. კიდევ უფრო გაძლიერდება მოძრაობა მშვიდობიანი კავკასიისათვის, რომელსაც გასულ წელს ჩაეყარა საფუძველი. კავკასია, უნდა იყოს არა ველური და უმოწყალო კონკურენციის, ინტერესთა დაპირისპირების, არამედ დიდი თუ მცირე სახელმწიფოების თანამშრომლობის ასპარეზი.

დამდეგი წელი მრავალი თვალსაზრისით განმსაზღვრელია საქართველოსთვის. 1998 წელს ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის ტემპი და მასშტაბები კიდევ უფრო გაძლიერდება, ამავე დროს, შენარჩუნდება და განმტკიცდება დადებითი ტენდენცია სახალხო მეურნეობის, კულტურის, განსაკუთრებით, მოსახლეობის სოციალური დაცვის სფეროში. ესეც საბიუჯეტო კანონით არის გარანტირებული.

გაიცა და მომავალ წელსაც გაიცემა პრეზიდენტის სტიპენდიები და გრანტები განსაკუთრებით ნიჭიერი ახალგაზრდებისათვის მეცნიერებაში, ხელოვნებაში, კულტურაში საერთოდ, სპორტში. ეს მიმაჩნია ჩვენი ცხოვრების გაჯანსაღების სიმბოლურ მოვლენად.

მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ მომავალ წელს საბოლოოდ დასრულდება საქართველოს ეროვნული არმიის, მთლიანობაში შეიარაღებული ძალების მშენებლობის უაღრესად მნიშვნელოვანი ეტაპი, რაც ქვეყნის უშიშროებისა და ტერიტორიული მთლიანობის ერთ-ერთ ხელშემწყობ ფაქტორად იქცევა.

გაგრძელდება და ძირითადად დასრულდება თავისუფალი ეკონომიკის საფუძველთა ჩამოყალიბების პროცესი (უკვე განისაზღვრა ახალი ეკონომიკის მშენებლობის ეტაპი), განმტკიცდება ეკონომიკური ბაზისი, ზოგიერთი სასიკეთო ცვლილება ენერგეტიკაში უკვე შეიმჩნევა. გაისად კიდევ უფრო მეტის მიღწევა შეიძლება.

გაცილებით მეტი ყურადღება დაეთმობა დედაქალაქს. კიდევ უფრო გაძლიერდება და ნაყოფიერი გახდება რეგიონალური ინიციატივა - საქართველოს რეგიონები ერთიანი ქართული სახელმწიფოს სწრაფი და ჰარმონიული განვითარების გარანტად იქცევიან.

საქართველოს რეგიონთა შორის, გამორჩეულია აჭარა, როგორც სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი, თვალნათელი მაგალითი სტაბილურობისა. გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ აჭარა ქართული სახელმწიფოებრიობის ერთ-ერთი ბურჯი იყო და იქნება მუდამ.

1998 წელი იქნება შემდგომი სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის, სოციალური პროგრამების ამოქმედების, მიუსაფართა, დავრდომილთა, გაჭირვებულთა, ნაკლებად უზრუნველყოფილ ოჯახთა დახმარების ზრდის წელიწადი. ბავშვებზე, განსაკუთრებით უზედამხედველო ბავშვებზე ზრუნვა სახელმწიფო პოლიტიკის პრიორიტეტი იქნება.

ყველაფერს გავაკეთებთ ეროვნული შერიგების პროცესის გასაგრძელებლად, „ღირსთა შეწყალებისა“ კვლავაც შევიწყალებთ. როცა ვლაპარაკობ ეროვნულ შერიგებაზე და გამთლიანებაზე, არ შემიძლია ორი სიტყვა არ ვთქვა ქვეყანაში საერთო კეთილმოსურნეობის, ურთიერთდახმარებისა და მხარდაჭერის ატმოსფეროს დამკვიდრებაზე.

პიროვნების, სიტყვის თავისუფლების, პოლიტიკური პლურალიზმის პირველ წლებს თან სდევს აღვირახსნილობის, ცილისწამების, ადამიანურ ღირსებათა შელახვის მთელი ნიაღვარი. რა თქმა უნდა, საქართველო გამონაკლისი არ არის.

რა მოგვიტანა დრომ, როცა „ყველა ყველას მტერი“ იყო, კარგად ვიცით.

ეს შავი ნიაღვარი უნდა დაიწრიტოს და მჯერა, დაიწრიტება კიდევაც და ქვეყანაში მართალი, ობიექტური სიტყვის უზენაესობა, კაცთმოყვარეობა და კეთილმოსურნეობა დაისადგურებს.

ამავე დროს, მტკიცე გარანტიებსაც შევქმნით, რათა ვერავინ შეძლოს ქვეყნის ჩათრევა დესტაბილიზაციის ჭაობში, დემაგოგიური ლოზუნგებით, ამბიციური მოთხოვნებით, უმეცარი რადიკალიზმითა და პოპულიზმით მოსახლეობის მოტყუება, ძმათაშორისი დაპირისპირების პროვოცირება. „სტაბილურობა ხვალინდელი წარმატების წინაპირობაა“ - ეს ელემენტარული ჭეშმარიტება ყველამ კარგად უნდა გავაცნობიეროთ.

დაუნდობელი ვიქნებით კორუფციის საზარელი სენის წინააღმდეგ ბრძოლაში. მრავალი პოლიტიკური თუ ეკონომიკური პრობლემის სათავე სწორედ ეს სენია. მის წინააღმდეგ ბრძოლის გარკვეული გამოცდილება 1997 წელს უკვე დაგვიგროვდა. ახლა მთავარია საზოგადოების მხარდაჭერით მტკიცედ და გაბედულად ვიმოქმედოთ.

მე ასე ვიტყოდი, ამოსაძირკვი უნდა ამოიძირკვოს. ეს უაღრესად მტკივნეული პროცესი იქნება, მაგრამ სხვა გზა არა გვაქვს თუ გვსურს დავაფუძნოთ ჭეშმარიტად დემოკრატიული სახელმწიფო, სამოქალაქო საზოგადოება და თავისუფალი ეკონომიკა, ავამაღლოთ მოსახლეობის კეთილდღეობა.

1998 წელს ჩვენი ქვეყანა იმედიანად ხვდება, მან უკვე განვლო დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბების ყველაზე რთული და მტკივნეული ეტაპი.

და აქედან გამომდინარე უმთავრესი დასკვნა: ფაქტობრივად დამთავრდა ძველი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური წყობის დემონტაჟი და საფუძველი ჩაეყარა პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, საზოგადოებრივ სფეროებში ცხოვრების ახალ წესს, რომელიც საქართველოს თავისუფალი, ერთიანი, ჭეშმარიტად დემოკრატიული მაღალგანვითარებული ქვეყნის სტატუსამდე მიიყვანს.

მომავალ წელს საქართველო ახალ სივრცეში, ახალ რეალიებში იარსებებს ყველა თვალსაზრისით.

ჩვენ უკვე მხოლოდ წარსულში როდი ვეძებთ იდეალს, მხოლოდ წარსული როდია ჩვენთვის რწმენისა და შთაგონების წყარო. აწმყო და მომავალი არანაკლებ საფუძველს ქმნის ოპტიმისტური განწყობისათვის.

განახლების შეგრძნებას აძლიერებს ძალუმი სუნთქვა 21-ე საუკუნისა, რომელსაც ახალი საქართველო ეგებება თავისი სახელმწიფოებრიობის სამიათასწლოვანი ისტორიით.

მინდა, გამარჯვება ვუსურვო სრულიად საქართველოს.

დაე, ახალი წელი ბედნიერების, მშვიდობის, სიხარულის წელი ყოფილიყოს ყოველი თქვენთაგანისათვის.

დაე, სიმყუდროვე, ხვავი და ბარაქა შემოეტანოს მას ყველა ოჯახში.

ახალ წელს გილოცავთ, ძვირფასო თანამემამულენო!
თქვენი და სრულიად საქართველოს მრავალჟამიერ!

„1998 წელს ჩვენი ქვეყანა იმედიანად ხვდება, მან უკვე განვლო დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბების ყველაზე რთული და მტკივნეული ეტაპი“ : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის საახალწლო მიმართვა საქართველოს მოსახლეობას // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 1 იანვარი. - №1 (2701). - 1, 2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
5 იანვრის რადიოინტერვიუ

- დღევანდელი ინტერვიუ პირველია 1998 წელს. ინტერვიუს დავიწყებთ თქვენი საახალწლო მილოცვიდან ერთი ციტატით: „მრავალი თვალსაზრისით 1998 წელი გარდამტეხი წელი იქნება ჩვენი ქვეყნისათვის“. აქ, ალბათ, უწინარესად, ქვეყნის ეკონომიკური განვითარება და ეკონომიკური ზრდა იგულისხმება. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ოფიციალური ცნობით (1997 წელს ეს ცნობა ჩვენ რამდენჯერმე გადავეცით და იგი ყოველწლიურად ქვეყნდება ვაშინგტონში), საქართველო დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნებს შორის ყველაზე გამორჩეული ქვეყანაა და პირველი ადგილი უკავია ეკონომიკური ზრდის ტემპის მიხედვით. იგი ლიდერი ქვეყანაა. ამაზე იყო საუბარი ამერიკის შეერთებულ შტატებში თქვენი ვიზიტის დროსაც. 1997 წლის ეკონომიკური მიღწევები და განვითარების ზრდის ტემპი, ალბათ, 1998 წელსაც იქნება შენარჩუნებული... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ თემაზე საუბრით დაიწყო თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

- მადლობელი ვარ ამ შეკითხვისათვის. ჩემი მიზანი სწორედ ის იყო, რომ ახალი წლის მილოცვის შემდეგ ერთ-ერთი პირველი გამოსვლა სწორედ ეკონომიკის თემასთან ყოფილიყო დაკავშირებული. მე საკმაოდ ვრცლად ვილაპარაკე საახალწლო მილოცვაში ამ თემაზე. აღვნიშნე ისიც, რომ ბოლო ორი წლის განმავლობაში საქართველომ მართლაცდა მნიშვნელოვან მიჯნებს მიაღწია. თუ შევაჯამებთ, ორი წლის განმავლობაში მთლიანი ეროვნული პროდუქტი 20-22 პროცენტით გაიზარდა. ეს თითქმის უპრეცედენტოა, თუმცა ისიც გასათვალისწინებელია, რომ საბაზისო მონაცემები ძალიან დაბალი იყო და ამიტომ ეს ტემპი აბსოლუტურ მოცულობაში იმდენად საგრძნობი არ არის ყველა ოჯახისათვის. მაგრამ თავისთავად ეს ტენდენცია მართლაც უნიკალური და მისასალმებელია.

დღევანდელ ინტერვიუს ეკონომიკის თემით რომ ვიწყებთ, მე ამას განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებ, რადგან, როგორც იტყვიან, მთელი წელი ეკონომიკაზე ზრუნვითა და ეკონომიკური პრობლემით უნდა იყოს აღნიშნული. ეკონომიკა ჩვენი ურყევი პრიორიტეტია. სწორედ ეკონომიკური პროგრესი, ეკონომიკური აღმავლობა განსაზღვრავს და განაპირობებს, როგორც მოსახლეობის კეთილდღეობას, საზოგადოებრივ-სოციალურ ჰარმონიას, ასევე ქვეყნის ეროვნულ-სახელმწიფოებრივ ძლევამოსილებას. არა ლოზუნგებზე, არა პლატფორმებზე, არა რაღაც მოწოდებებზე, დეკლარაციებსა და მიტინგებზე, არამედ სწორედ ეკონომიკაზეა დამოკიდებული თითოეული მოქალაქის კეთილდღეობა, ესე იგი, შრომაზე. ის, თუ რას გადავუხდით პენსიონერს, მასწავლებელს, რით დავეხმარებით ლტოლვილს, და ისიც, რამდენად შევძლებთ ჯარისკაცის აღჭურვას ყველაფრით, რაც აუცილებელია ეროვნული ინტერესების დასაცავად, როგორ განვამტკიცებთ ქვეყნის სტაბილურობას, - ყველაფერი ეს დამოკიდებულია ეკონომიკაზე.

ამდენად, სავსებით ბუნებრივია, რომ ეკონომიკური რეფორმის შემდგომში გაღრმავება და განვითარება, ესე იგი, მეორე ეტაპის დაწყება და ბოლომდე მიყვანა, ხელისუფლების უმთავრეს საზრუნავად დარჩება 1998 წელსაც. მთავარია, თავიდანვე მძლავრი სტარტი ავიღოთ, რაზეც ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული. მოგეხსენებათ, იანვარი ამ თვალსაზრისით მძიმე თვეა, რადგან ყოველთვის ვერ ხერხდება დაგეგმილის შესრულება. ასე იყო, მაგალითად, შარშან, 1997 წლის იანვარში, როცა ზოგიერთი უწყებისა თუ რეგიონის ხელმძღვანელების უგერგილობის შედეგად დაშვებული იყო ნამდვილი ჩავარდნა, უწინარესად საბიუჯეტო შემოსავლის მოზიდვაში, რამაც ძალიან სერიოზული პრობლემები შეგვიქმნა წლის განმავლობაში და საბოლოოდ გარკვეული დაღიც დაასვა სოციალურ სფეროში ნაკისრი ზოგიერთი ვალდებულების შესრულებას. უნდა შესრულებულიყო არა მარტო ბიუჯეტი, ყველას რომ ისე ემუშავა, როგორც საჭიროა, არამედ ის, ეგრეთ წოდებული, საპრეზიდენტო პროგრამაც, რომელიც მაქსიმალურ მიზნად დავსახეთ. მინდა მთელი სიმკაცრით გავაფრთხილო ყველა, ვისაც ეს ეხება, რომ ამგვარი რამ წლეულს აღარ უნდა განმეორდეს. მინისტრი, გამგებელი, რწმუნებული, სახელმწიფო მოხელე ყველაზე ადრე უნდა გამოვიდეს სადღესასწაულო ეიფორიიდან და საქმეს მოჰკიდოს ხელი. დღეს, 4 საათზე ჩემი ინიციატივით გაიმართება მთავრობის საგანგებო სხდომა, რომელიც სწორედ წლის პირველი თვეების - იანვრისა და თებერვლის საბიუჯეტო ვალდებულებათა უთუო შესრულებას მიეძღვნება. საუბარი იქნება ზოგადი, მაგრამ ტონის მიმცემი და განმსაზღვრელი. წლის შედეგებს ჩვენ ცოტა მოგვიანებით განვიხილავთ, როცა ყველაფერი შეჯამდება. ზემოთქმული მხოლოდ საბიუჯეტო სფეროს არ ეხება, თუმცა, ბიუჯეტის შესრულება მაინც უპირველესი და უმთავრესი ინდიკატორია. ბიუჯეტს ერთხელ მე ქვეყნის ეკნომიკური კონსტიტუცია ვუწოდე, რომელიც უეჭველად უპირობოდ უნდა შესრულდეს, რაც საშუალებას მოგვცემს დავფაროთ შარშანდელი დავალიანება საბიუჯეტო სფეროს მუშაკთა მიმართ. კვლავ და კვლავ ვიმეორებ: არავის არც ერთი თეთრი არ დაეკარგება და ახლა ახალი მნიშვნელოვანი ღონისძიებები უნდა განვახორციელოთ ქვეყანაში ცხოვრების დონის ასამაღლებლად.

ჯერჯერობით დიდი რესურსები არა გვაქვს, მაგრამ უკვე მოვაწერე ხელი ბრძანებულებას სახელმწიფო სექტორში ხელფასების 10 პროცენტით გაზრდის თაობაზე, რაც, ბუნებრივია, გამოიწვევს ხელფასების ზრდას არასახელმწიფო, კერძო სექტორშიც. ეს ყოველთვის ჯაჭვურ რეაქციასავით არის. აგვისტო-სექტემბრისათვის ნავარაუდევია ხელფასების მომატება კიდევ 10 პროცენტით, ანუ მთლიანად წლის განმავლობაში 20 პროცენტით გადიდება. ეს ჩვენს პირობებში არცთუ ისე ცოტაა. აქვე უნდა შევნიშნო, რომ ხელფასების ზრდა ერთგვარი კომპენსაციაც იქნება, თუ ფასწარმოქმნის სფეროში თავს იჩენს რაიმე მერყეობა. მე ახლა ვერ გეტყვით, რომელ სფეროშია ეს მოსალოდნელი, მაგრამ გამორიცხული არ არის - ყველაფერი ხდება: ხან ფასები იცვლება, გადასახადების დაბეგვრის გამო მწარმოებელი იძულებულია მოუმატოს ფასს და ასე შემდეგ. ყოველივე ამის გათვალისწინებით ჩვენ ვიანგარიშეთ, რომ 20 პროცენტის მოცულობა ის თანხაა, რომელიც ყველა მოსალოდნელი ცვლილებისა და მერყეობის კომპენსაციას მოახდენს.

1998 წელს ბიუჯეტით გათვალისწინებულია პენსიების მომატება, მათ შორის მნიშვნელოვნად: 40-45 ლარამდე გაეზრდებათ პენსიები მეორე მსოფლიო ომის მონაწილეებსა და ინვალიდებს. უკვე რამდენიმე წელიწადია ჩვენ ამ თემას ვუტრიალებთ და მხოლოდ ახლა გამოიძებნა ეს შესაძლებლობა. ლაპარაკია ომის მონაწილეებზე, ინვალიდებზე, აგრეთვე, მათთან გათანაბრებულ პირებზე. ასეთი სერიოზული გადაწყვეტილების მიღების საშუალება მოგვცა მომძლავრებულმა ბიუჯეტმა, გამოკვეთილმა სოციალურმა პოლიტიკამ.

როგორც უკვე ითქვა, ახალი წლიდან იმპორტირებულ ხორბალზე დაწესდება დამატებითი ღირებულების გადასახადი. იმასაც მინდა გავუსვა ხაზი, რომ ეს ღონისძიება ერთგვარად პროტექციონისტული ნაბიჯია, რომელიც მიზნად ისახავს ადგილობრივი მწარმოებლის დაცვას, ადგილობრივი სამამულო წარმოების განვითარებას. ჩვენ შარშან დავრწმუნდით, თურმე, რამდენი შესძლებია საქართველოს მარცვლეულის წარმოებაში. ამ საკითხში გარკვეულწილად გავიზიარეთ ჩვენი პატივცემული ოპონენტების მოსაზრებანიც. ეს, რა თქმა უნდა, სრულებითაც არ არის სათაკილო, თუ მათი წინადადებანი საქვეყნო საქმეს წაადგება. თქვენ გახსოვთ გამოსვლები პარლამენტში, ძალიან ბევრი ისეთი არგუმენტირებული, რომ უნდა დავიცვათ საკუთარი მეწარმე, ადამიანი, რომელსაც ხორბალი და სიმინდი მოჰყავს.

მაგრამ კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, რომ ხელფასები მატულობს არა მექანიკური, არაფრის მომცემი მისიით, არამედ რეალურად, რეალური წონისა და მყიდველობითი უნარის მქონე ლარით, ეროვნული ვალუტით, რომლის სიმყარეს სწორი ეკონომიკური პოლიტიკის პირობებში საფრთხე არ ემუქრება. ამგვარი ტენდენცია კვლავაც გაგრძლდება.

კვლავ განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმობა ლტოლვილებს, უწინარესად, ლტოლვილ პენსიონერებს - ჩვენი საზოგადოების ყველაზე უმწეო კატეგორიას. ნოემბერ-დეკემბერში ჩემი დავალების შესაბამისად, საქართველოს სოციალური დაცვის, შრომისა და დასაქმების სამინისტრომ მთელ საქართველოში დევნილი პენსიონერების, აგრეთვე, დედაქალაქის ყველა კატეგორიის პენსიონერების კუთვნილი პენსია სრულად დააფინანსა. თანხები გაცემულია დეკემბრის ჩათვლით. ამასთან, 14 ქალაქსა და რაიონში დაფინანსებულია ოქტომბრის საპენსიო ხარჯები, ხოლო ნოემბრის ხარჯების დაფინანსება მიმდინარეობს მცხეთაში, ხაშურში, ბორჯომში, რუსთავში, ყაზბეგში, თიანეთში, ასპინძასა და ამბროლაურში. ფოთში გაცემულია დეკემბრის თანხა. ისიც აღსანიშნავია, რომ შესაბამისი სახელმწიფო ფონდის საკუთარმა შემოსავალმა (ლაპარაკია საპენსიო ფონდზე) 98 მილიონი ლარი შეადგინა 69 მილიონის ნაცვლად.

ახალი წლის დამდეგს მთელ საქართველოში, ქალაქებსა და რაიონებში დაიდგა საპრეზიდენტო ნაძვისხეები. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმობა ლტოლვილ და ობოლ ბავშვებს. ეს, რა თქმა უნდა, არ უნდა იყოს კამპანია. ბავშვებზე ყოველდღიური ზრუნვა უმნიშვნელოვანესი სოციალური პრიორიტეტია.

მე ზემოთ ვილაპარაკე პენსიებზე, არ შევეხე ხელფასებს, მაგრამ მხედველობაში მაქვს ის, რომ ზოგიერთი დავალიანება, ცალკეულ რაიონებში რომ გადმოგვყვა, პედაგოგების, სხვა სახელმწიფო მოხელეთა ხელფასები მიმდინარე წლის იანვარ-თებერვალში, როგორც უკვე საახალწლო მიმართვაში ვთქვი, უნდა გასწორდეს და არც ერთი მოქალაქის წინაშე ვალში არ უნდა დავრჩეთ.

- წელს სრულდება 50 წელი, რაც მიღებულია ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია, რომელიც თავის დროზე უაღრესად პროგრესული ნაბიჯი იყო, და ადამიანის უფლებათა დაცვის ერთგვარ კონსტიტუციას წარმოადგენს საზოგადოებისათვის. გაერომ წლევანდელი წელი ადამიანის უფლებათა დაცვის წლად გამოაცხადა...

- მე სიხარულითა და სიამაყით აღვნიშნავ, რომ ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის 50 წლისთავს ჩვენი ქვეყანა პირნათელი ხვდება. ბოლო ორი წლის განმავლობაში საქართველომ ბევრი რამ გააკეთა ამ თვალსაზრისით. როგორც უკვე ვთქვი, გაუქმდა სიკვდილით დასჯა. როგორც სასჯელის ფორმა, იგი შეიცვალა სამუდამო პატიმრობით. ხელისუფლებამ შეიწყალა ათასობით მსჯავრდადებული. ეს ბრძანებულებები გამოქვეყნდა პრესაში. შეიქმნა ცივილიზებული სახელმწიფოს საკადრისი სამართლებრივი ბაზა: ახალი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, ახალი სამოქალაქო კოდექსი. უფრო ადრე - კონსტიტუციის შესაბამისი თავი, რომელიც სამაგალითოდ არის მიჩნეული. ყალიბდება ადამიანის უფლებათა დაცვის სახელმწიფო თუ არასახელმწიფო ინსტიტუტები. ყოველმხრივ ვუწყობთ ხელს, არსებული რეალიების გათვალისწინებით, იმას, რომ ადამიანის, ეროვნულ უმცირესობათა უფლებების დაცვა საზოგადოების ცნობიერების დომინანტად იქცეს. თქვენ კარგად გახსოვთ, მაშინ მონაწილეობდით ძველი სახელმწიფო საბჭოს მუშაობაში, როცა ჩემი ინიციატივით შეიქმნა ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტი თავისი თავმჯდომარითა და მთელი სტრუქტურით. ესე იგი, ეს ჩვენი პრინციპის საკითხი იყო და არის. მიუხედავად ამისა, მაინც არსებობს დაუკმაყოფილებლობის ობიექტური საფუძველი. ოღონდ ამ დაუკმაყოფილებლობის შეგრძნება მთელ საერთაშორისო საზოგადოებრიობას ეხება, რომელიც დაინტერესებულია გადააქციოს 1998 წელი ადამიანის უფლებათა უზენაესობის წლად. იუბილეს მხოლოდ ამ შემთხვევაში აქვს ფასი. როგორ შეიძლება ვილაპარაკოთ საქართველოში ადამიანის უფლებათა უზრუნველყოფასა და უზენაესობაზე, როდესაც შელახულია 300 ათასი ადამიანის წმიდათაწმინდა უფლება - დაბრუნდნენ და იცხოვრონ მშობლიურ სახლებში. საქართველოში ადამიანის უფლებათა დამცველი მრავალი საერთაშორისო ორგანიზაცია მოქმედებს. ისინი გულმოდგინედ ჩაჰკირკიტებენ ყველა სისხლის სამართლის საქმეს, რომელსაც კი საზოგადოებრივი ჟღერადობა აქვს. ეს ძალიან კარგია და მე ამას მივესალმები, და, პირიქით, ყოველნაირად შევუწყობთ ხელს, ყოველგვარ პირობას შევუქმნით საქართველოში მუშაობისათვის. მაგრამ, რა ვქნა, არ შემიძლია გულისტკივილით არ შევნიშნო: ზოგჯერ ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ საერთაშორისო ექსპერტებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებსაც კი ავიწყდებათ იმ 300 ათასი ადამიანის უბედურება, რომელთა უფლებები სეპარატისტებმა შელახეს, ფეხქვეშ გათელეს, რომლებიც გაძარცვეს, შეურაცხყვეს და მშობლიური სახლებიდან გამოდევნეს: მე აღარ ვლაპარაკობ დაღუპულებსა და დახვრეტილებზე.

ნუთუ მართალს ბრძანებენ ცინიკოსები, რომ ერთი ადამიანის უბედურება ტრაგედიაა, ხოლო ასიათასობით უბედურება - მხოლოდ სტატისტიკა. არ მინდა დავიჯერო ამ ცინიკური დებულების მქადაგებელთა სიმართლე. არც ერთი ადამიანის უფლება არ უნდა შეილახოს, მით უმეტეს, არ უნდა შეილახოს ასიათასობით ადამიანის უფლება. ლტოლვილთა უზარმაზარი მასა ხომ ცალკეული ადამიანებისაგან შედგება. ამ ვითარებაში ძნელია ილაპარაკო ადამიანის უფლებათა უნივერსალურობაზე, როცა საერთაშორისო თანამეგობრობა ვერ იჩენს პრინციპულობას ლტოლვილთა უფლებების დაცვისას. თანაც აფხაზეთიდან ლტოლვილთა შემთხვევა განსაკუთრებულია. ისინი იძულებული გახდნენ მშობლიური სახლ-კარი დაეტოვებინათ არა მხოლოდ თვით კონფლიქტის საომარ მოქმედებათა გამო, არამედ მიზანმიმართულად განხორციელებული ეთნიკური წმენდის შედეგად, რაც აღიარებულია კაცობრიობის წინაშე დანაშაულად. თანამედროვე მსოფლიოში არცთუ ადვილია მოიძიო ადამიანის უფლებათა დარღვევის ისეთი აშკარა, თანაც მასობრივი შემთხვევები, როგორიც აფხაზეთში განახორციელეს სეპარატისტებმა იმდენად, რამდენადაც ეს ეთნოწმენდასთან არის დაკავშირებული. არც ერთ შემთხვევაში ამ ვითარებას არ შევურიგდებით არც მე და, რა თქმა უნდა, არც საქართველო. ადამიანის უფლებების დაცვა მხოლოდ დეკლარაციები როდია. სიტყვა საქმით აიწონება და მისი ნამდვილი ღირებულებაც საქმით ვლინდება. ამიტომ საქართველო ადამიანის უფლებათა დაცვის წელს უფრო აქტიურ მოქმედებას მოელის საერთაშორისო ორგანიზაციებისაგან, უწინარესად გაეროსაგან, რომლის პასუხისმგებლობაც ამ თვალსაზრისით განსაკუთრებულია. უნდა გითხრათ, რომ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდება უშიშროების საბჭოს აძლევს საშუალებას იმოქმედოს სულ სხვანაირად, სხვა წესებით.

ამჟამად ვამზადებ სპეციალურ წერილს გაეროს გენერალური მდივნის ბატონ კოფი ანანისადმი. ვფიქრობ, გამოვაქვეყნო, აგრეთვე, საგანგებო განცხადებაც, რომლითაც მოვუწოდებ დიდ სახელმწიფოთა ლიდერებს (რა თქმა უნდა, მათ დავუგზავნი), ყველაფერი იღონონ, რათა 1998 წელი - ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის ნახევარსაუკუნოვანი იუბილე აღინიშნოს ლტოლვილთა უფლებების დაცვის საგანგებო აქტით, რომლის შემუშავებაში მონაწილეობა უნდა მიიღონ გაერომ, ეუთომ, სხვა რეგიონულმა თუ უნივერსალურმა ორგანიზაციებმა.

მე დიდი იმედი მაქვს, რომ ამ ჩემს მოწოდებას, უწინარეს ყოვლისა, გამოეხმაურებიან რუსეთი, ამერიკის შეერთებული შტატები და სხვა დიდი სახელმწიფოები, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები.

ასეთი აქტის მიღება, ბუნებრივია, ერთი ხელის მოსმით არ გადაწყვეტს ლტოლვილთა პრობლემას, მაგრამ შექმნის შესაბამის განწყობილებას, შესაბამის ზნეობრივ ატმოსფეროს, კლიმატს, და, რაც მთავარია, თვით ლტოლვილებსაც დაუბრუნებს რწმენას, რომ ადამიანის უფლებათა დაცვაზე საუბარი თვალთმაქცობა არ არის. ცივილიზებული კაცობრიობა მართლაც ვერ ჰპოვებს სულიერ სიმშვიდეს მანამ, სანამ უკლებლივ ყველა ლტოლვილი არ დაუბრუნდება მშობლიურ კერას. ისინი კი, ვინც სამართლიანობის აღდგენას ეწინააღმდეგება, ვინც უნდა იყვნენ, რა ძალებსაც უნდა წარმოადგენდნენ, ან ვისი მხარდაჭერითაც უნდა სარგებლობდნენ, ვერ გაექცევიან იზოლაციას და საყოველთაო ბოიკოტს, საბოლოოდ კი სამართლიან სასჯელსაც.

- განვლილ კვირაში თქვენ ქართული მასმედიის წარმომადგენლებს შეხვდით და, როგორც ბრძანეთ, დაიბედეთ ჟურნალისტებთან შეხვედრა. 2 იანვარი ბედობის დღეა. ეს შეხვედრები ტრადიციად იქცევა, თუ ეპიზოდური ხასიათი ექნება მხოლოდ?..

- საახალწლო მილოცვაში მე ერთი მთავარი დასკვნა უკვე გავაკეთე: დამთავრდა ძველი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და ეკონომიკური წყობის დემონტაჟი. ეს მართლა ისტორიული მოვლენაა, თაობიდან თაობას რომ გადაეცემა და ბავშვებთან შეხვედრაზეც ვუთხარი მათ, რომ ამ მემკვიდრეობას გიტოვებთ მეთქი - ახალ სახელმწიფოს, ახალ საქართველოს. ხოლო დემოკრატიულმა აღმშენებლობამ აბსოლუტურად შეუქცევადი სახე მიიღო. რა თქმა უნდა, ეს ურთულესი პროცესი განუხორციელებელი იქნებოდა ქართული მასმედიის მონაწილეობის გარეშე. იგი არა მარტო ხატოვანი გამოთქმით, არამედ რეალურად იქცა ხელისუფლების ერთ-ერთ შტოდ. ეს ეხება პრესასაც და, რა თქმა უნდა, ეხება ტელევიზიასაც, რომელმაც, როგორც ამ შეხვედრაზე ვთქვი, ამ ურთულეს წლებში ჯოჯოხეთური სამუშაო შეასრულა. ამოცანები კიდევ უფრო იზრდება, აქედან გამომდინარე, პრეზიდენტი ვალდებულია სისტემად აქციოს ისეთი ხასიათის შეხვედრა, როგორიც საახალწლოდ გაიმართა, და, რა თქმა უნდა, არა მარტო ახალ წელთან დაკავშირებით, უფრო ხშირად უნდა იყოს საქმიანი შეხვედრები. ყოველ შემთხვევაში, ასეთი შეხვედრები პირადად ჩემთვის სასარგებლოდ მიმაჩნია და, ჩემი აზრით, არც თქვენთვის არის ზედმეტი.

- და ბოლოს, შეიძლება ცოტა უცნაური კითხვა. უკვე ბევრს ლაპარაკობენ თქვენს მომავალ იუბილეზე და ბევრს აინტერესებს, როგორ ხვდება მრგვალ თარიღს შევარდნაძე და როგორ აპირებს იგი ამ თარიღის აღნიშვნას, როგორ წარმოუდგენია, ასე ვთქვათ, თავისი იუბილე...

- მეც ცოტა არ იყოს, უცნაურად მინდა გიპასუხოთ, არა პირდაპირ, არამედ შემოვლითი გზით. როგორც ზემოთ ვთქვი, შარშანდელი წელი ჩვენ ცუდად დავიწყეთ ეკნომიკაში, მერე გამოვასწორეთ, მაგრამ იანვარი და თებერვალი რთული იყო. მერე გაგვიჭირდა წელში გასწორება. ჩემი გონება ქვეყნის წინაშე მდგომი პრობლემებით არის დაკავებული. მთავარი საზრუნავი ის გახლავთ, რომ იანვარი წარმატებული თვე იყოს მრეწველობაში, სოფლის მეურნეობაში, ვაჭრობაში, ტრანსპორტის დარგში. მოსახლეობას უფრო მეტად, ვიდრე შარშან, ვაგრძნობინოთ სითბო და ზრუნვა. აი, იანვრის ყოველი დღის და, იქნებ სწორედ 25 იანვრის მთავარი საზრუნავი, მთავარი მიზანი.

ჩემს პიროვნებასთან დაკავშირებული ყოველგვარი პომპეზურობა, დამსახურებული, თუ დაუმსახურებელი ქება-დიდება მიუღებელია ჩემი შინაგანი ბუნებისათვის. მით უმეტეს, რომ ქვეყანას კიდევ ბევრი სატკივარი აქვს და ბევრი ჭრილობაა შეუხორცებელი.

ბევრი მეკითხება, ბევრს აინტერესებს, როგორ ვგრძნობ თავს 70 წლის ზღურბლზე. ყველას ვუპასუხებ, ვისაც აინტერესებს: - ძალიან მაგრად! ეტყობა, ადამიანის ფიზიკური და სულიერი სიმტკიცის საფუძველი ბავშვობიდან ჩვევად ქცეული შრომა, ბრძოლა და ჯოჯოხეთური დატვირთვაა, რაოდენ უცნაურიც უნდა იყოს ეს. ბედნიერი ვარ იმით, რომ მე დღესაც იმ ინტენსიურობით, შვებულებებისა და განსაკუთრებული რეჟიმის გარეშე ვსაქმიანობ, როგორც ათი, ან ოცი წლის წინათ. რამდენ ხანს გამყვება ეს შრომის უნარი და ენერგია, იქნებ კიდევ ათი წელი, მეტი, ან ნაკლები, ყველაფერი ეს უზენაესის ნებაა და არაფერი გამორიცხული არ არის. გარწმუნებთ, რომ მე კარგად მესმის, ვისი იუბილეს აღნიშვნა სჭირდება ერს და რისგან უნდა შევიკავოთ თავი. თქვენ იცით, თუ რა დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ მე ჩვენი გამოჩენილი საზოგადო მოღვაწეების, ჩვენი მწერლების, კულტურის დიდ მოღვაწეთა იუბილეს, დაბადების დღეების აღნიშვნას, ჩვენი ეროვნული ინსტიტუტების იუბილეებს და ასე შემდეგ, ბოლოს და ბოლოს, საქართველოს სამიათასწლოვან იუბილეს და მრავალ სხვას. მაგრამ რაც შეეხება პოლიტიკოსს, აქ ცოტა სხვანაირი მოსაზრება მაქვს, თუმცა პოლიტიკოსების იუბილეებშიც მიმიღია ძალიან ბევრჯერ მონაწილეობა და ბევრი „მოთაფლული“ სიტყვაც მითქვამს. პოლიტიკოსისათვის ყველაზე ღირებული იუბილე ის არის, როცა მას კეთილად მოიხსენიებენ დაკავებული პოსტიდან წასვლის შემდეგ. როდის მოხდება ეს და მოხდება თუ არა ასე, ახლა ეს ძნელი სათქმელია. დაველოდოთ, საჩქარო არაფერია.

საქინფორმი.

„ცივილიზებული კაცობრიობა მართლაც ვერ ჰპოვებს სულიერ სიმშვიდეს მანამ, სანამ უკლებლივ ყველა ლტოლვილი არ დაუბრუნდება მშობლიურ კერას“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 6 იანვარი. - №4 (2704). - 1, 2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
12 იანვრის რადიოინტერვიუ

- განვლილ კვირას მთავრობის სხდომაზე რამდენიმე მნიშვნელოვანი კანონპროექტი განიხილეს, მათ შორის გაგრძელდა მუშაობა კანონპროექტზე „არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწების შესახებ“. გრძელდებოდა მსჯელობა ხორბლის დაბეგვრასა და, საერთოდ, პურთან დაკავშირებულ საკითხებზე. როგორც თქვენ აღნიშნეთ, პურის გაძვირების შემთხვევაში გაიზრდება ხელფასები. ალბათ, გარკვეულწილად საჭირო გახდება სხვა რესურსების ამოქმედებაც, რათა ქვეყანამ შეინარჩუნოს ეკონომიკური ზრდის ტემპი... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით ამ თემაზე საუბრით დაიწყო თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- მთავრობის სხდომაზე განხილული ყველა საკითხი აქტუალურია და საარსებო მნიშვნელობა აქვს. სათანადო დოკუმენტები გამოქვეყნდება პრესაში და მოსახლეობას ექნება მათი გაცნობის საშუალება. ერთ რამეში მინდა დავარწმუნო საზოგადოება: არც ერთ გადაწყვეტილებას არ მივიღებთ მოსახლეობის ინტერესების საზიანოდ. დაბეგვრის ახალ წესთან დაკავშირებით პურის ფასებში თუ რაღაც მერყეობა შეიმჩნევა, რა თქმა უნდა, ყველაფერი უდავოდ კომპენსირებული იქნება. ეს ყველა პროდუქტსა და ყველა სახეობის პროდუქციას არ შეეხება, მაგრამ ისეთი პროდუქტები, როგორიც არის პური და ზოგიერთი სხვა, აქ, რა თქმა უნდა, სახელმწიფო პასუხისმგებლობას არ იხსნის.

ქვეყანას სოციალური პროცესების მართვის დიდი რეზერვები აქვს. ეს, უწინარესად, ახალი სამუშაო ადგილების შექმნა და ჩრდილოვანი ეკონომიკის, კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლაა. მარტო დამალული შემოსავლის გადასახადების აკრეფას თუ მოვაბით თავი, შესაძლებელი გახდება ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილის თითქმის გაორმაგება - ხელფასებისა და პენსიების უფრო დიდი მასშტაბით ზრდა, ვიდრე ეს ამჟამად ხდება. ამის ნათელი დადასტურებაა თუნდაც ბოლოდროინდელი მოვლენები, როცა ფინანსთა სამინისტროს მიერ განხორციელებულმა საგანგებო ღონისძიებებმა ბევრი რამ ნათელი და რეალური გახადა. ეს პროცესი უნდა გაგრძელდეს და განმტკიცდეს. ყველას, ვინც აქტიურად მუშაობს და იბრძვის ბიუჯეტის შესრულებისათვის, შეუძლია პრეზიდენტის ყოველმხრივი მხარდაჭერის იმედი ჰქონდეს.

თავიდან უნდა მოვიშოროთ დღევანდელი ჩამორჩენის ხვალინდელი დღით კომპენსირების მავნე სინდრომი, რომელიც ასე საგრძნობი იყო შარშან, და ახლავე უნდა დავიწყოთ ზრუნვა. მიღწეულის განმტკიცებისა და შარშანდელი მწარე გამოცდილების თავიდან აცილებისათვის.

მრეწველობა კვლავაც ეკონომიკური აღმავლობის ერთ-ერთ უმთავრეს კომპონენტად რჩება; რის საფუძველსაც იძლევა ზესტაფონის ფეროშენადნობთა და ქუთაისის საავტომობილო ქარხნებში, ქიმიურ და მეტალურგიულ მრეწველობაში მომხდარი სასიკეთო ძვრები. ამ უკანასკნელს სოლიდური დაკვეთებიც გაუჩნდა ნავთობსადენების გაყვანასთან და კასპიის ნავთობის ძიებასთან დაკავშირებით. ამოქმედების რეალური პროგრამები აქვთ ისეთ სააქციო საზოგადოებებს, როგორიც არის „მაუდი“, „ლაინი“, არის ასეთი სააქციო საზოგადოება „ტამი“ და ზოგიერთი სხვა. ესე იგი იწყება მოძრაობა მსუბუქ მრეწველობაში. მოგვარდა ვითარება ქსნის მინის ტარის ქარხანაში, ძალას იკრებს ხის დასამუშავებელი მრეწველობა და სხვ. ყოველ შემთხვევაში, ამ დარგშიც გაჩნდა ზოგიერთი სიახლე.

სოფლის მეურნეობაც საკმაოდ მზარდი აქტიურობით ებმება ეკონომიკური ზრდის პროცესში, სურსათით ქვეყნის უზრუნველყოფაში. წინა რადიოინტერვიუში მე უკვე ვილაპარაკე მარცვლეულის წარმოებაში ზოგიერთი მონაცემების შესახებ. კერძოდ, მისი პროდუქცია დამკვიდრდა შიდა ბაზარზე და ახლო მომავალში საგარეო ბაზარზეც აღიდგენს და განიმტკიცებს თავის პოზიციებს, და მე ეს ღრმად მჯერა, თუკი ჩვენ ყველანი წავეხმარებით. მნიშვნელოვან წვლილს მოველით სახელმწიფო შემოსავლის მიღებაში სატრანსპორტო სისტემიდან - რკინიგზიდან, რომლის საქმიანობასაც მე ამ დღეებში ადგილზე გავეცნობი, ავტოტრანსპორტიდან, საზღვაო სანაოსნოდან, ასევე კავშირგაბმულობიდანაც, საიდანაც მართლაც საკმაოდ დიდი თანხები შემოვიდა და სადაც მრავალი ტექნიკური სიახლეა, და რომლის ახალი საკომუნიკაციო სისტემებით აღჭურვა კვლავაც მიმდინარეობს.

შარშან, იანვარ-თებერვალში, დაშვებული ჩამორჩენა გარკვეულწილად ენერგორესურსების დეფიციტმაც განაპირობა. წელს საწარმოო ობიექტებს, საფასურის გადახდის შემთხვევაში, ამ მიზეზით შეფერხებები აღარ უნდა ჰქონდეთ.

ამასთანავე კვლავ აქტუალურია ენერგორესურსების ყაირათიანად ხარჯვის პრობლემა, მისი დატაცების ფაქტების აღმოფხვრა. გამკაცრდება ელექტროენერგიის ხარჯვის ყოველდღიური კონტროლი, უნდა განხორციელდეს აღრიცხვის სრული მოწესრიგებისათვის საჭირო ტექნიკური და ორგანიზაციული ღონისძიებები. ეს, თავის მხრივ, შექმნის საფუძველს, რომ რეალურად ავკრიფოთ დახარჯული ელექტროენერგიის საფასური და დავამყაროთ სრული წესრიგი, ურომლისოდაც უნაყოფო იქნება ენერგოკრიზისიდან თავის დაღწევის ყოველგვარი ცდა.

საქენერგოს წინასწარი მონაცემებით, შარშან მოხმარებული ელექტროენერგიის საფასურის გადახდის მაჩვენებელი 67 პროცენტის ფარგლებშია, მაშინ როცა 1996 წელს იყო 45 და 1995 წელს 20 პროცენტი. წელს ეს მაჩვენებელი კიდევ უფრო უნდა გაუმჯობესდეს. მით უმეტეს, რომ აკრეფილ სახსრებში დიდია ეგრეთ წოდებული „ჩათვლების“ წილი და რეალური თანხების დონე ჯერ კიდევ დაბალია.

ენერგეტიკის განვითარების სამომავლო პერსპექტივების თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია განახლებადი ენერგიების განვითარების სახელმწიფო პროგრამის კონცეფციის დამტკიცება, რომელსაც მთავრობის სხდომაზე განხილული პრეზიდენტის შესაბამისი ბრძანებულების პროექტი ითვალისწინებს. ეს ძალიან საინტერესო დარგია, ქვეყნის ენერგეტიკული პოტენციალის ამაღლების უზარმაზარი რეზერვია. კონცეფციის დამტკიცება მძლავრი იმპულსი გახდება ქვეყანაში აღნიშნული სახეობის ენერგოპოტენციალის მასშტაბური გამოყენების და მდგრადი ენერგეტიკის სფეროში ეროვნული სტრატეგიისა და პოლიტიკის განსაზღვრისათვის. ამ პრობლემას ამ დღეებში მიეძღვნება უაღრესად მაღალავტორიტეტული საერთაშორისო კონფერენცია და ამის შემდეგ ჩვენ უნდა ვიფიქროთ უნივერსალურ სტრუქტურულ სრულყოფაზე საქართველოში ამ დარგის გასაძღოლად.

- განვლილ კვირაში კიდევ ერთი საინტერესო შეხვედრა გაიმართა უზბეკეთში. ჩვენ გვახსოვს, როგორ იწყებოდა „აბრეშუმის გზა“, როგორ ისხამდა ხორცს ეს იდეა, მისი აღდგენა. გვახსოვს 1996 წლის სარახსის ხელშეკრულება. და უზბეკეთში ამ შეხვედრაზე ერთგვარი გადასინჯვა იყო იმისა, თუ როგორ ხორციელდება ხელშეკრულება და რა მდგომარეობაა დღეს...

- მე ტაშკენტის შეხვედრას უაღრესად დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ: შეხვედრაში მონაწილეობდა ჩვენი დელეგაცია ტრანსპორტის მინისტრის ბატონ ადეიშვილის ხელმძღვანელობით, იყვნენ სხვა სპეციალისტებიც და მისი საქმიანობა უაღრესად ნაყოფიერად წარიმართა. იქ წარმოდგენილი იყო რამდენიმე ქვეყანა, მათ შორის კავკასიიდან, უპირველეს ყოვლისა, აზერბაიჯანი, საქართველო და ზოგიერთი სხვაც.

„აბრეშუმის გზის“ ანუ სხვაგვარად ტრასეკას პროექტის, შეიძლება ითქვას, სარახსის ხელშეკრულებათა რეალიზაცია უკვე დაიწყო. რამდენიმე წლის წინათ, ასე ვთქვათ, იდეის დონეზე წამოყენებული მოსაზრებანი რეალობად იქცევა. საამაყოა, რომ საქართველო ამ პროექტის ერთ-ერთი ინიციატორი და მისი საკვანძო ქვეყანაა.

უზბეკეთი, ყაზახეთი, თურქმენეთი, ყირგიზეთი, ტაჯიკეთი ამ სისტემის უმთავრესი ქვეყნებია. საკვანძო ქვეყანაა, რა თქმა უნდა, აზერბაიჯანი, რომელიც უნიკალურ როლს ასრულებს. შემთხვევითი არ იყო ჩემი ვიზიტები რუმინეთსა და ბულგარეთში, ისევე როგორც იტალიაში, საბერძნეთში და ასე შემდეგ. დიდ როლს ასრულებს უკრაინა, განსაკუთრებით გამოკვეთილ როლს, და განსაკუთრებულ დაინტერესებას იჩენს. თურქეთი სისხლხორცეულად არის დაინტერესებული ევრაზიის ხიდის განვითარებით. როგორც ადრეც აღმინიშნავს, იაპონიის მთავრობას შემუშავებული აქვს „აბრეშუმის გზის“ აღორძინების სპეციალური სამთავრობო პროგრამა. ამ ბოლო დროს გარკვეულ ინტერესს იჩენენ ჩინეთის შესაბამისი სტრუქტურები. დარწმუნებული ვარ, რომ ამ ქვეყნის ჩრდილოეთით მდებარე რაიონებიც დაინტერესებული იქნებიან ასეთი ინფრასტრუქტურის განვითარებით. ეჭვი არ მეპარება, მოვა დრო და დერეფნის განვითარებაში აქტიურად ჩაებმებიან სომხეთი (თუმცა იგი ახლაც მონაწილეობს), ირანი, საბერძნეთი, იტალია, დუნაისპირა ქვეყნები და სხვები და სხვები. შემდგომში უფრო ჩრდილოეთის - ბალტიისპირა ქვეყნებსაც კი აქვთ გარკ37

ვეული ინტერესი, ასევე პოლონეთსა და სხვებს. განსაკუთრებით უნდა აღვნიშნო ევროკავშირის მხარდაჭერა, რომელიც აფინანსებს კიდეც და ამავე დროს თავისი ინიციატივითაც მუდმივად კვებავს ამ მიმართულებას.

ასევე მრავალჯერ მითქვამს, რომ რუსეთი იყო და კვლავაც რჩება (ეს იმიტომ, რომ არავის დავუტოვოთ სასპეკულანტოდ არავითარი თემა) სატრანზიტო გიგანტად, ხოლო აფხაზეთის კონფლიქტის მოწესრიგების შემთხვევაში, იგი უშუალოდ ერთვება „დერეფანში“ და უმოკლესი გზით უკავშირდება სამხრეთის ბაზრებს. ასევე ითქმის ქართულ-ოსური კონფლიქტის მოწესრიგების შესახებაც. ასე რომ, აღორძინებულ „აბრეშუმის გზას“ მე მეგობრობისა და სტაბილურობის ხიდსაც დავარქმევდი.

- განვლილ კვირაში საინტერესო იყო აფხაზეთის პრესის დამოკიდებულება კონფლიქტის მოწესრიგების, ეგრეთ წოდებული, ბოსნიური მოდელისადმი. ეს თემა გახდა ქართველ პოლიტიკოსებს შორის მსჯელობის საგანი. ზოგი მას უკავშირებს აფხაზეთის დაყოფას ანკლავებად და მიაჩნია, რომ კონფლიქტის მოწესრიგების ძირითადი და განმსაზღვრელი მომენტი იქნება ძალისმიერი მეთოდის გამოყენება. მოწინააღმდეგეთა შორის არიან რუსეთის საგარეო უწყება, ვლადისლავ არძინბა, ბორის კაკუბავა. ერთ-ერთი პარტიის ლიდერმა ასეთი რამეც თქვა, ხელისუფლებამ მას ეს იდეა „მოპარაო“, მოკლედ, ამ საკითხის გამო ალიაქოთი უკვე ატყდა. თქვენ ამ პრობლემისადმი დამოკიდებულება პრინციპში უკვე რამდენჯერმე გამოხატეთ, მაგრამ ამ სიტუაციაში თქვენი მოსაზრება სიანტერესო იქნება...

- ალბათ, მე კიდევ უნდა დავუბრუნდე ამ საკითხს ახლაც და მომავალშიც, და ამ აჟიოტაჟთან დაკავშირებით აუცილებლად მიმაჩნია ზოგიერთი პრინციპული ხასიათის განმარტება. ეგრეთ წოდებული „ბოსნიის ვარიანტი“ ან „ბოსნიის მოდელი“ (როგორც მას უწოდებენ) სრულად შეესაბამება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდებას, რომლის დებულებები (კერძოდ, მეშვიდე თავი) ითვალისწინებს მშვიდობის იძულებით მიღწევას, აუცილებლობის შემთხვევაში პოლიციური ძალების გამოყენებასაც - სამართლიანობის აღსადგენად, ლტოლვილთა უსაფრთხო დაბრუნების უზრუნველსაყოფად და ასე შემდეგ.

რა თქმა უნდა, მშვიდობის დამყარების ასეთ მეთოდს წინ უნდა უძღოდეს უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილებათა და აქციათა მთელი კომპლექსი. და ეს სულაც არ არის იოლი საქმე და არც მოკლე ვადაში შეიძლება ამის მიღწევა. მე მოვუწოდე ყველა ძალას: უპირველეს ყოვლისა, აფხაზთა ლიდერებს, ბატონ ვლადისლავ არძინბას, გაეროს, მეგობარ ქვეყნებს (რა თქმა უნდა, რუსეთის ჩათვლით) - აქტიური მოქმედებისათვის, თვით სამშვიდობო პროცესის დაჩქარების თვლსაზრისით, მშვიდობიანი გზით ყოველგვარი იძულების გარეშე.

თუ მოლაპარაკებათა პროცესს შედეგი არ მოაქვს, (ჯერჯერობით ეს სამწუხარო ფაქტია) უკვე ხუთი წელია, სავსებით კანონზომიერია მშვიდობის დასამყარებლად იძულების მეთოდის გამოყენება, რაც ყველაზე რელიეფურად ბოსნიაში გამოიკვეთა აბსოლუტურად კონკრეტული შედეგით. უფრო მეტიც, ბოსნიაში შეიქმნა პრეცენდენტი, როცა არა მარტო გაერომ, არამედ მთელი ევროპის უშიშროების სისტემამ, მათ შორის ნატომ აგრესიული სეპარატიზმის წინააღმდეგ გამოიყენეს მშვიდობის იძულებით დამყარების საშუალებანი.

აქ, სხვათა შორის, მარტო სამხედრო ძალის უშუალო გამოყენება როდი იგულისხმება (ზოგჯერ ასე გამარტივებულადაც ესმით ჩვენი წინადადებანი). გაეროს წესდების მეშვიდე თავი ითვალისწინებს მშვიდობიანი იძულების ღონისძიებათა, მეთოდთა მრავალფეროვან სპექტრს (მათ შორის, უკიდურეს შემთხვევაში, სამხედრო ძალების ზემოქმედებასაც), რომელთა გამოყენება დამოკიდებულია რეალურად არსებულ ვითარებაზე, კონკრეტულ რეგიონში შექმნილ პირობებზე.

მაგრამ ყველაზე მთავარი მაინც ის არის, რომ ბოსნიაში საერთაშორისო საზოგადოებრიობამ თავისი მტკიცე ნება დაადასტურა. იგი არ შეურიგდება აგრესიული სეპარატიზმის თუნდაც დროებით გამარჯვებას.

სეპარატისტთა მოქმედება აფხაზეთში საერთაშორისო საზოგადოებრიობის ცინიკური გამოწვევაა. ძნელია გაიხსენოთ საერთაშორისო პრაქტიკიდან თუნდაც ერთი მაგალითი, როცა მცირერიცხოვანი შეიარაღებული რეჟიმი 5 წლის განმავლობაში ასე თავხედურად და ცინიკურად უგულებელყოფდეს გაეროს არაერთ რეზოლუციას (15-მდე რეზოლუციაა მიღებული), ეუთოს რამდენიმე გადაწყვეტილებას, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის შესაბამის დოკუმენტებს. არ გადავაჭარბებ, თუ ვიტყვი: სასწორზე ძევს, ერთი მხრივ, საერთაშორისო საზოგადოებრიობის ავტორიტეტი, მეორე მხრივ კი ცალკეული ჯგუფების ამბიცია, რომელიც გაძლიერებულია დაუსჯელობის სინდრომით.

რაც შეეხება იდეის ავტორობას, თუ ამაში მედავებიან, მაშინ მე გაეროს წესდების შესაბამის თავში ჩამოყალიბებულ დებულებათა „მოპარვა“ უნდა დამაბრალონ. ნეტავ, იმდენი იდეები წამოაყენონ, რომ იყოს „მოსაპარი“, ყველა პარტიას და ყველა ლიდერს მივესალმო, ოღონდ რაღაც წამოაყენონ ისეთი, რომელიც რეალური იქნება და საქმეს წაადგება.

მე ისიც ვთქვი, რომ კონფლიქტისადმი დამოკიდებულება მსოფლიოში და განსაკუთრებით ევროპაში თვისებრივად იცვლება. სხვათა შორის, ვინც მედავება ამ „მოპარვაში“ (მის გვარს არ ვასახელებ), მან ის გაიგო, რომ მე აფხაზეთის ანკლავებად დაყოფის მომხრე ვარ, ასეთი რამ ბოსნიაშიც არის. ეს სულ სხვადასხვა რამ არის. მე როგორც ვთქვი, გაეროს მეშვიდე თავია ამოსავალი წერტილი, რომლის შესაბამისად შეიძლება მრავალმხრივი, მრავალსპექტრიანი და მრავალნაირი მოქმედება. ანკლავებად დაყოფა გამორიცხულია. ბოსნიაში უბრალოდ მხედველობაშია ის, რომ ძალის ფაქტორი მოქმედებს. რისთვის და როგორ - ეს სხვა საკითხია. ბოსნიის პირობებში ის მეთოდი იყო საჭირო და აუცილებელი, ვთქვათ, ანკლავებად დაყოფა. აფხაზეთში ამის გაკეთება წარმოუდგენელია.

ევროპული უშიშროების პრინციპები შეუთავსებელია ისეთ კონფლიქტებთან, როგორიც აფხაზეთში განვითარდა, რამდენადაც არსებობს უფრო ფართო არეალზეც ხანძრის გავრცელების რეალური საფრთხე.

ევროპული უშიშროებისა და თანამშრომლობის, თანაცხოვრების პრინციპებთან შეუთავსებელია ეთნოწმენდა. ეს კი აფხაზეთის რეალობაა, რაც აღიარებულია ეუთოს ბუდაპეშტისა და ლისაბონის სამიტებზე. ნურავის დაავიწყდება სოხუმშიც და თბილისშიც, რომ ჩვენ ევროპული სივრცის ნაწილი ვართ და ეს სივრცე დიდ პასუხისმგებლობას გვაკისრებს ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებათა უპირობო აღიარების თვალსაზრისით.

მინდა ისიც აღვნიშნო, რომ ბოლო დროს გააქტიურდნენ გაერო, გენერალური მდივანი ბატონი კოფი ანანი, რომელიც სავსებით კონკრეტულად და პრინციპულად უდგება საკითხებს, აქტიურად და მიზანმიმართულად მუშაობს მისი პირადი წარმომადგენელი ლივიუ ბოტა, სულ სხვა თვისებრივ სიბრტყეზე მოქმედებენ „მეგობარი ქვეყნები“, რუსეთის დიპლომატიამ ბევრი რამ გააკეთა ჟენევის პროცესის წარმატებით დაწყებისა და განვითარებისათვის. მე ეს ადრეც მითქვამს. ასე რომ, ვალდებული ვართ ვიმუშაოთ ყველა მიმართულებით: მოსკოვშიც, ჟენევაშიც, ვაშინგტონშიც, „მეგობარი ქვეყნების“ დედაქალაქებშიც, სოხუმსა თუ თბილისშიც - საკუთრივ ქართულ-აფხაზური ორმხრივი დიალოგის შესაძლებლობანი არ ამოწურულა, იგი მხოლოდ დასაწყის სტადიაზეა და, როგორც ვიცი, ბატონი არძინბა და სხვებიც მომხრენი არიან, რომ ახლა ეს კონტაქტები კიდევ უფრო გაფართოვდეს. ოღონდ, ეს კონტაქტები, რა თქმა უნდა, ორმხრივი კეთილი ნებისა და კომპრომისისაკენ რეალური (არა მხოლოდ სიტყვიერი და მოჩვენებითი) სწრაფვის პირობებში უნდა განვითარდეს.

- თქვენ ახლა აგრესიულ სეპარატიზმზე საუბრობდით და თავის დროზე გვახსოვს საბჭოთა კავშირი, ვთქვათ, ინტერფრონტებს იყენებდა და ინტერფრონტები იქმნებოდა სხვადასხვა ქვეყანაში სეპარატისტული სულისკვეთების გასაღვივებლად და შესაქმნელად. როგორც ჩანს, ეს მეთოდები არც ახლა იცვლება. გავრცელდა ინფორმაცია იმის თაობაზე, რომ კიევშია დაგეგმილი ეგრეთ წოდებული „საბჭოთა ხალხის სრულუფლებიან წარმომადგენელთა ყრილობა“, რომელიც ითვალისწინებს საბჭოთა კავშირის აღდგენის შესახებ დეკლარაციის მიღებას. ითქვა ისიც, რომ ამ ყრილობის მუშაობაში მონაწილეობას მიიღებენ საქართველოს, აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის წარმომადგენლები, ასე იყო, ასე ვთქვათ, დაყოფილი...

- თუ ნებას მომცემთ, ამ თემას დღეს არ შევეხები, რადგან ასეთი ყრილობა ჯერ არ გამართულა და არც ის დეკლარაციებია ჩემთვის ცნობილი. მართალია, კიევში ზოგიერთმა სტრუქტურამ მოახდინა გარკვეული რეაქცია, მაგრამ ეს ჩემთვის საკმარისი არ არის და იქნებ შემდეგში დავუბრუნდეთ ამ საკითხს.

- განვლილი კვირის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი თემა. გამწვავდა დისკუსია 1944 წელს საქართველოდან გასახლებული ეგრეთ წოდებული მესხეთელი თურქების პრობლემის გამო. ისეთი განცდა გეუფლება, თითქოს რაღაცნაირად ეს თემა ხელოვნურად მწვავდება ამ ეტაპზე...

- თავისთავად კარგია, რომ დისკუსია მიმდინარეობს, მაგრამ ამ დისკუსიის მთავარი ნაკლი, ჩემი აზრით, ის არის, რომ მხარეები ვერ ითვალისწინებენ მთავარ მომენტს: ეკონომიკური თვალსაზრისით ქვეყანა ჯერ კიდევ არ გამოსულა კრიზისიდან, ჩვენი შესაძლებლობანი იმის საშუალებასაც კი ძნელად გვაძლევს, რომ ბოლო წლებში სტიქიური უბედურების შედეგად დანგრეული სკოლები, საბავშვო ბაღები და საავადმყოფოები აღვადგინოთ. თქვენ იცით, რამდენია ასეთი - ასობით, ათასობით სახლია რაჭა-ლეჩხუმში, იმერეთის რეგიონსა და ზოგიერთ სხვა რეგიონში, და წლების განმავლობაში არა გვაქვს მათი აღდგენის საშუალება. დანგრეულია საავადმყოფოები და ასე შემდეგ. ამას ემატება ასიათასობით ლტოლვილი. ამოდენა ტვირთი პატარა ქვეყნისათვის წელში გამწყვეტია. ასეთ ვითარებაში ათასობით და ათიათასობით ადამიანის დაბრუნება, დასახლება, შესაბამისად უზრუნველყოფა საქართველოს, სამწუხაროდ, ჯერჯერობით არ ძალუძს, ვინაიდან ეს უზარმაზარ ხარჯებთან იქნება დაკავშირებული. ამას მთელი ჩვენი ბიუჯეტი რომ მოვახმაროთ, ალბათ, ესეც არ იქნება საკმარისი.

აქვე უნდა ითქვას: ძალიან დიდი შეცდომა იყო ოთხმოციან წლებში დაწყებული პროცესის შეწყვეტა: მაშინ ასობით ოჯახი ჩავასახლეთ დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოს რამდენიმე რეგიონში. მე პირადად ვმონაწილეობდი იმ გადაწყვეტილების მიღებასა და განხორციელებაშიც. რა თქმა უნდა, პროცესი ჩვენ მიერვე ყოველმხრივ იყო პროგნოზირებული, უზრუნველყოფილი და, ასე ვთქვათ, მართული.

მაგალითად, სამტრედიაში (იქ რამდენჯერმე ვარ ნამყოფი, როცა იწყებოდა დასახლების მშენებლობა და შემდეგ, როცა ჩამოსახლდნენ, გაიხსნა სკოლები და ასე შემდეგ) ჩასახლებული მესხები სულ მცირე ხანში სრულიად ადაპტირებული იყვნენ საქართველოს პირობებთან. ვიმეორებ: ეს პროცესი რომ არ შეჩერებულიყო (თუ რატომ და ვისი მიზეზით შეჩერდა - სხვა საკითხია), ის კი არა და, ზოგიერთი ჩამოსახლებული და დამკვიდრებული ადამიანი კიდეც გაასახლეს, დღეს პრობლემის გადაწყვეტა უკვე სხვა დონეზე, სხვა რანგში იქნებოდა აყვანილი. ახლა, ვინც დღეს ხმაურობს, იგი მაშინ ჩუმად იყო, როცა ამ ადამიანების მიმართ ახალი რეპრესიები განახორციელეს.

სამწუხაროდ, ამჟამინდელი ვითარება (უპირველესად, ჩვენი ეკონომიკური რეალობა) არ იძლევა იმ იმედის საფუძველს, რომ უახლოეს მომავალში პრობლემა სრულად გადაწყდება. თუმცა ჩვენ დავიწყეთ, განსაკუთრებით, ახალგაზრდების ჩამოყვანა, უმაღლეს სასწავლებლებში ლიმიტებია გამოყოფილი. წელს ეს რაოდენობა კიდევ უფრო გაიზრდება. 20-30 ახალგაზრდამ ჯარში შესანიშნავად იმსახურა და შესანიშნავი სკოლა გაიარა. რა თქმა უნდა, ამათ უნდა მოვეხმაროთ, რომ სადღაც დაფუძნდნენ, ფეხი მოიკიდონ, სამსახურში მოეწყონ და ასე შემდეგ. ეს მუშაობა კიდევ გაგრძელდება. ეს მხოლოდ დასაწყისია. მე ასე მინდა ვთქვა, ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ რაღაც დამატებითი რესურსები მომავალ წლებში გამოიძებნოს. მიზანშეწონილი იქნებოდა, ალბათ, იმ კომისიის რანგის, ამაღლება, რომელიც ამ საკითხზე მუშაობს.

ქვეყანა თანდათანობით ძალას იკრებს, ერთგვარად მდიდრდება კიდეც და პრობლემის გადასაწყვეტად რეალური გზების დასახვაც შესაძლებელი ხდება - ქვეყნის ეკონომიკური აღმავლობის, განვითარების შესაბამისად, როგორც მე არაერთხელ აღმინიშნავს, ესე იგი, ეტაპობრივად.

- „ზვიად განმათავისუფლებლის“ პარტიის ლიდერები ლეილა ცომაია, და თამილა ნიკოლაძე პრეზიდენტის გადაწყვეტილებით შეიწყალეს და ისინი ახალ წელს საკუთარ ოჯახებში შეხვდნენ... განვლილ კვირაში სასამართლომ საკმაოდ ლმობიერი განაჩენი გამოუტანა კლარა შუკვანსაც, თუმცა თავის დროზე ეს ქალბატონი ლამის „სინდისის პატიმრად“ გამოცხადდა...

- შეიძლება არც იყოს აუცილებელი ამ თემაზე საუბარი, მაგრამ მაინც მინდა საზოგადოებამ იცოდეს, რომ ქალბატონი ცომაია და ქალბატონი ნიკოლაძე მე შევიწყალე. ჩემი აზრით, ეს ჰუმანური და სამართლიანი გადაწყვეტილებაა. ამას სამართალდამცავ ორგანოთა ხელმძღვანელობა, შეწყალების კომისია და უშიშროების საბჭოს შესაბამისი სტრუქტურაც, და, მათ შორის, ის პოლიციელებიც იზიარებენ, რომლებიც შეურაცხყოფილი იყვნენ სიტყვიერადაც და, საერთოდ, ყოველმხრივ.

რაც შეეხება ქალბატონ კლარა შუკვანს, მის მიმართ სასამართლოს განაჩენი გამოტანილია და რახან სასამართლოს განაჩენია, აქ ჩემი კომენტარი ზედმეტად მიმაჩნია.

ისე კი, ალბათ, ძალიან დიდი ხანია, დროა, ყველა მოქალაქემ გაიგოს, რომ რწმენისათვის საქართველოში არავის ასამართლებენ და არავის სჯიან. საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევა და დანაშაულებრივი ქმედება კი კვლავაც დაისჯება კანონის შესაბამისად და კიდევ უფრო მკაცრადაც.

- საქართველოში გენერალ ივაშოვის ვიზიტის შემდეგ, რაც, ალბათ, ერთგვარი მოსამზადებელი პერიოდია რუსეთის თავდაცვის მინისტრის ვიზიტისათვის, გასულ კვირას საქართველოს თავდაცვის მინისტრი ვარდიკო ნადიბაიძე პირველად ეწვია ნატოს წევრ ქვეყანას - საბერძნეთს, სადაც საქართველო-საბერძნეთის სამხედრო თანამშრომლობასა და ურთიერთობაზე იყო საუბარი. ეს მით უფრო საინტერესოა მას შემდეგ, რაც ნატოს ესპანეთის სამიტზე მიღებულია ცნობილი გადაწყვეტილება - ტრანსატლანტიკური თანამშრომლობის საბჭოს შექმნის შესახებ, რომლის ერთ-ერთი დამფუძნებელი საქართველოა, და საბერძნეთში თქვენი ვიზიტის შემდეგ...

- გენერალ ივაშოვის მეთაურობით რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს დელეგაციის ჩამოსვლასთან დაკავშირებით ბევრის თქმა არ შემიძლია. აქ მრავალი საკითხია გადასაწყვეტი. როგორც ვიცი, ზოგიერთი პრობლემის გამო მოიძებნა საერთო ენა და ეს უდავოდ მისასალმებელია. მაგრამ იმდენად სერიოზული პრობლემებია, რომ, ვთქვათ, ბატონ ივაშოვისა და ასეთ დონეზე ამ საკითხების მოგვარება რთული და ძნელია. შეიძლება ამას რამდენიმე წელი დასჭირდეს და მე მინდა ყველას მოვუწოდო: თავი შეიკავონ ზედმეტი ემოციებისა და მწვავე რეაქციებისაგან, რუსეთს ყველა ქვეყანასთან რაღაც პრობლემა აქვს და როგორც მე არაერთხელ მითქვამს, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ არც შეიძლებოდა ეს პრობლემები არ წამოჭრილიყო: ზოგან ეკონომიკური პრობლემებია, ზოგან - ფინანსური, საზღვრების საკითხი და სხვა მრავალი. ამიტომ უნდა დავეჩვიოთ ყველანი - ჩვენთანაც და რუსეთშიც იმას, რომ ამ პრობლემის მოგვარება შეიძლება მოლაპარაკების გზით, სამართლიანობის აღდგენის, სამართლიანობის დამკვიდრების გზით და ერთი პატარა ნაბიჯი ალბათ ამ თვალსაზრისით ბატონ ივაშოვის ჩამოსვლაც იყო. თქვენ იცით, რომ, როცა სასაზღვრო ინციდენტთან გვქონდა საქმე, ასე თუ ისე საბოლოო ანგარიშით მოლაპარაკებისა და გონივრული დამოკიდებულების შედეგად გადაწყდა ეს საკითხი. თუმცა უნდა ვთქვა, რომ ახალგაზრდების დემარშებსაც გარკვეული მნიშვნელობა ჰქონდა.

ახლა რაც შეეხება საქართველოს თავდაცვის მინისტრის გახშირებულ ვიზიტებს, და კარგია, რომ ბატონი ნადიბაიძე ხშირად დადის სხვადასხვა ქვეყანაში და მათ შორის დასავლეთის ქვეყნებში, - მე მივესალმები მის აქტიურობას სხვადასხვა ქვეყანასთან ამ სფეროში ურთიერთობის დასამყარებლად და თანამშრომლობის განსავითარებლად.

საბერძნეთში თავდაცვის მინისტრის ვიზიტი განსაკუთრებით ნაყოფიერი აღმოჩნდა. იგი მართლაც არ დაბრუნებულა ხელცარიელი, რისთვისაც, ჩემი მხრივ, მადლობას მოვახსენებ საბერძნეთის პრეზიდენტს, მთავრობას, პრემიერ-მინისტრს. არც დავაკონკრეტებ, რას ეხება საქმე, - ვიტყვი მხოლოდ, რომ საბერძნეთმა მნიშვნელოვანი დახმარება აღმოგვიჩინა. ჩვენთვის ახლა ერთი კატარღაც ბევრს ნიშნავს, და ჯარისკაცების ჩასაცმელი ფორმები და მრავალი სხვა.

საქართველოს ეროვნული არმიის მშენებლობა კი კვლავინდებურად სწრაფი ტემპით ვითარდება და უკვე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ქვეყანას ჰყავს არმია, რომელსაც რთული სახელმწიფოებრივი ამოცანების გადაწყვეტა შეუძლია.

- ჩვენში საკმაოდ ბევრს მსჯელობენ სახელმწიფო სიმბოლიკის შესახებ. ვიცით, რომ 15 იანვრიდან კულტურის სამინისტროს ეგიდით იწყება კონკურსი ახალი სახელმწიფო ჰიმნის შესაქმნელად...

- ამ საკითხთან დაკავშირებით, ალბათ, უნდა გამოვთქვა აზრი. ეს პრობლემა რამდენჯერმე განვიხილეთ სპეციალური კომისიის სხდომაზე, სადაც ჩვენი საზოგადოების საკმაოდ ფართო სპექტრია წარმოდგენილი. ზოგიერთს მიაჩნია, რომ მისი გადაწყვეტა გაჭიანურდა. ამ აზრს არ ვეთანხმები.

სიმბოლიკის საკითხი ძალიან რთული პრობლემაა, რომელსაც მრავალი სხვადასხვა ასპექტი აქვს. ამდენად ხელისუფლების წინდახედულება და სიდინჯე სავსებით გამართლებულია. თუმცა არც მეტისმეტი დაყოვნება ეგების.

ფართო დისკუსიას პრესის, საზოგადოებრიობის წარმომადგენელთა, სპეციალისტთა მონაწილეობით ის შედეგი მოჰყვა, რომ მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობა უკვე იზიარებს აზრს: ჰიმნი უნდა შეიცვალოს, თუმცა კონკურსში ეს ჰიმნიც მიიღებს მონაწილეობას. ამის შემდეგ გამოვაცხადებთ კონკურსს, რომელშიც კომპოზიტორებს, სპეციალისტებს, ფართო საზოგადოებრიობის წარმომადგენლებს ექნებათ საშუალება უკვე საგნობრივად იმსჯელონ ახალი ჰიმნის პროექტზე. ვინმეს სუბიექტური აზრი განმსაზღვრელი ვერ იქნება - მთავარია საქართველომ მიიღოს ჰიმნი, რომელიც ეკადრება მის ისტორიას და შესანიშნავ ათასწლოვან მუსიკალურ კულტურას. უნდა შეიქმნას ჰიმნი, რომელსაც იმღერებს ყველა: სკოლის მოსწავლე იქნება თუ პრეზიდენტი, რომელსაც შეასრულებენ, დაუკრავენ, იმღერებენ ოჯახებში, სტადიონებზე და, რა თქმა უნდა, ოფიციალურ ღონისძიებებზეც.

ჰიმნი, დროშა, გერბი - სახელმწიფოებრიობის ისეთი ატრიბუტებია, რომელთა კულტი უნდა შეიქმნას ქვეყანაში. ამას კი სათანადო დონე სჭირდება. შეცდომის უფლება აღარ გვაქვს.

ვიმეორებ: საქართველო უდიდესი მხატვრული (მათ შორის, მუსიკალური) კულტურის ქვეყანაა და სახელმწიფო სიმბოლიკაც ამ კულტურის შესაბამისი და საკადრისი უნდა ჰქონდეს. დამოუკიდებლობის დღესასწაულს საქართველო, ვიმედოვნებ, ახალი ჰიმნით შეეგებება. შესაძლოა უახლოეს მომავალში გამოცხადდეს კონკურსი სახელმწიფო გერბის შესაქმნელად, რომელშიც, რა თქმა უნდა, ამჟამინდელი გერბიც მიიღებს მონაწილეობას.

შედარებით რთულია დროშის საკითხი, ესეც მინდა იცოდეს საზოგადოებამ. ამ პრობლემის გამო, ალბათ, კიდევ მოგვიწევს დავა. სჯობს არ ვიჩქაროთ და მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობისათვის მისაღები სიმბოლო დავამკვიდროთ.

ახალი, დემოკრატიული საქართველოს სიმბოლიკა ეროვნული თანხმობის მძლავრი ფაქტორი უნდა გახდეს და „დიდი საზოგადოებრივი შეთანხმების“ ტვიფრს ატარებდეს.

და სწორედ ეს მიმაჩნია დროშის, გერბისა და ჰიმნის გამაერთიანებელ კეთილშობილურ მისიად.

- და ბოლო კითხვა: ოთხშაბათს თქვენ მიემგზავრებით ისრაელში, სადაც გადმოგეცემათ ისრაელის დემოკრატიის ინსტიტუტის პრემია. ფორმულირება ასეთია - მსოფლიოში დემოკრატიის დამკვიდრებაში შეტანილი წვლილისათვის. თუმცა ისრაელში სხვა შეხვედრებიც არის დაგეგმილი, რამდენადაც ჩვენთვის ცნობილია, ხელისუფლების მაღალი თანამდებობის წარმომადგენლებთან...

- მინდა განვმარტო, რომ, უწინარესად, ეს იქნება ჩემი სამუშაო ვიზიტი ისრაელში. მექნება საშუალება პრეზიდენტთან და პრემიერ-მინისტრთან შეხვედრისას ვითათბიროთ ორივე მხარისათვის საინტერესო მრავალ საკითხზე. ვგულისხმობ როგორც პოლიტიკურ, ისე ეკონომიკურ სფეროს. საყურადღებოა, რომ ისრაელი თანდათან ხდება საქართველოს უმთავრესი სავაჭრო პარტნიორი - ყოველწლიურად იზრდება საქონელბრუნვა ორ ქვეყანას შორის. ამავე დროს, როგორც წეღან მოგახსენეთ, ტრასეკას პროექტი, „დიდი აბრეშუმის გზა“ და ასე შემდეგ, - ამ პროექტის რეალიზაციით ისრაელი გარკვეულწილად არის დაინტერესებული და ამ საკითხებსაც განვიხილავ.

საქართველოში ტრადიციულად ძალიან დიდი ყურადღება ექცევა ქართველთა და ებრაელთა 26-საუკუნოვანი თანაცხოვრების ზოგადსაკაცობრიო მნიშვნელობის ფენომენს. ვფიქრობ, ისრაელის ხელისუფლებაც დაინტერესებულია სათანადოდ აღინიშნოს ეს უნიკალური მოვლენა ორივე სახელმწიფოს ხელშეწყობითა და აქტიური მონაწილეობით.

საქართველოს პრეზიდენტისათვის ისრაელის დემოკრატიული ინსტიტუტის პრემიის გადმოცემა (ცერემონია, როგორც მოგეხსენებათ, იერუსალიმში გაიმართება) ერთგვარად ჩვენ ხალხებს შორის საუკუნეთა განმავლობაში არსებული კეთილი ურთიერთობის სიმბოლური გამოხატულებაა, და ამდენად, პირადად ჩემთვისაც მეტად საპატიო და სასიხარულოა.

საქინფორმი.

„ჩვენ ევროპული სივრცის ნაწილი ვართ და ეს სივრცე დიდ პასუხისმგებლობას გვაკისრებს ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებათა უპირობო აღიარების თვალსაზრისით“ : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის 12 იანვრის რადიოინტერვიუ / ედუარდ შევარდნაძე // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 13 იანვარი. - №9 (2709). - 1, 2 გვ.

მის აღმატებულებას ბატონ კოფი ა. ანანს, გაეროს გენერალურ მდივანს
თბილისი, იანვარი, 1998 წელი

თქვენო აღმატებულებავ,

მადლობას მოგახსენებთ თქვენი წერილისათვის. მივესალმები რა მასში გამოთქმულ იდეებსა და წინადადებებს, მსურს მივაპყრო თქვენი ყურადღება საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის სისტემის განვითარებას, აგრეთვე ადამიანის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო მექანიზმების განმტკიცების აუცილებლობას.

ეროვნული დამოუკიდებლობის პირველ წლებში გაჩაღებული სამოქალაქო ომის, კრიმინალური ბანდების თარეშის, პოლიტიკური არასტაბილურობისა და ეკონომიკური კრიზისის მიუხედავად, საქართველომ მნიშვნელოვანი ნაბიჯი გადადგა წინ ადამიანის უფლებათა დაცვის სახელმწიფოებრივი სისტემის შექმნის გზაზე.

დღეს ადამიანის უფლებათა უზენაესობის პრინციპი საქართველოში უკვე რეალობად იქცა. საქართველოს კონსტიტუციის მიღების შედეგად შეიქმნა ადამიანის უფლებათა დაცვის ახალი დემოკრატიული ინსტიტუტები: საკონსტიტუციო სასამართლო, სახალხო დამცველის (ომბუდსმენის) ინსტიტუტი და სხვ. საქართველოში გაუქმდა სიკვდილით დასჯა, რომელიც სამუდამო პატიმრობით შეიცვალა, შეწყალებულია მრავალი მსჯავრდებული. ქვეყანაში მიმდინარეობს სამართლებრივი რეფორმა, იქმნება ყოველი ადამიანის დაცვის სახელმწიფოებრივი სისტემა.

ადამიანის უფლებათა დაცვის საიუბილეო წელთან დაკავშირებით მე გამოვეცი ბრძანებულება „ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მიღების 50 წლისთავის აღსანიშნავ ღონისძიებათა შესახებ“, რომლითაც ეთხოვა საქართველოს პარლამენტს 1998 წელი გამოცხადდეს „ადამიანის უფლებათა წილად“. გათვალისწინებულია მთელი წლის განმავლობაში კონფერენციების, სემინარების მოწყობა სკოლებში, უმაღლეს სასწავლებლებში, სამთავრობო სტრუქტურებში, ადამიანის უფლებათა დაცვის შესახებ ინფორმაციის გავრცელება.

ამავე დროს თქვენი ყურადღება მინდა მივაპყრო ისეთ მტკივნეულ საკითხს, როგორიც არის ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა ბედი. ალბათ, დამეთანხმებით, რომ საერთაშორისო თანამეგობრობის ძალისხმევის მიუხედავად, ეს პრობლემა კვლავაც მწვავედ დგას.

ჯერ კიდევ ვერ შეიქმნა მსოფლიოში კონფლიქტების შედეგად დაზარალებულების - ლტოლვილებისა და იძულებით გადაადგილებული პირების უფლებათა დაცვის ქმედითი საერთაშორისო მექანიზმი.

ძნელია ილაპარაკო ადამიანის უფლებათა სფეროში საერთაშორისო თანამეგობრობის პოზიტიურ მიღწევებზე, როცა ილახება ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა მშობლიურ მიწაზე დაბრუნებისა და მშვიდობიანად ცხოვრების ძირითადი უფლება. როგორც მოგეხსენებათ, ამ დარღვევების ტრაგიკული მაგალითია საქართველოში, მის ერთ-ერთ რეგიონში - აფხაზეთში შექმნილი ვითარება. მსოფლიომ დაგმო აფხაზეთში შეიარაღებული სეპარატისტების მიერ ძირითადად ქართველი მოსახლეობის მიმართ გატარებული ბარბაროსული დანაშაულის - ეთნიკური წმენდა-გენოციდის პოლიტიკა, რომელსაც მოჰყვა ათასობით ადამიანის, ძირითადად ბავშვების, ქალებისა და მოხუცების ფიზიკური მოსპობა, რამდენიმე ასეული ათასი ადამიანის იძულებით განდევნა. ყოველივე ამან რეგიონში დემოგრაფიული სიტუაციის ძალისმიერი შეცვლა გამოიწვია. ყოვლად დაუშვებელია საერთაშორისო თანამეგობრობა შეეგუოს ეთნიკური წმენდის შედეგების დაკანონებას.

მიუხედავად გაეროს უშიშროების საბჭოს არაერთი რეზოლუციისა, დევნილთა მდგომარეობა სავალალო რჩება. აფხაზი სეპარატისტები შეგნებულად ხელს უშლიან მათ შინ დაბრუნებას.

არსებული ვითარების გაუმჯობესებისათვის, ვფიქრობთ, უნდა შეიქმნას ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა თავიანთ საცხოვრებელ ადგილებში დაბრუნებისა და მათი უფლებების აღდგენის მექანიზმი, ამასთან, ჩამოყალიბდეს მშვიდობიანი მოსახლეობის საცხოვრებელი ადგილებიდან განდევნის თავიდან აცილების ქმედითი სისტემა.

საერთაშორისო თანამეგობრობამ ერთობლივი ძალისხმევით უნდა უზრუნველყოს ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა უსაფრთხო და ღირსეული დაბრუნება საცხოვრებელ ადგილებში, რათა ყველა დაწმუნდეს, რომ ეთნიკური წმენდის პოლიტიკა უპერსპექტივოა, ხოლო ის პირები, რომლებიც სჩადიან ან აქეზებენ ამგვარი საერთაშორისო დანაშაულის ჩადენას, საერთაშორისო სასამართლოს წინაშე წარსდგებიან.

ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა უფლებების დაცვის ქმედითი სისტემის შექმნის ხელშეწყობისათვის მოვუწოდებ საერთაშორისო თანამეგობრობის თითოეულ წევრ სახელმწიფოს, რომ 1998 წელი - ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის ნახევარსაუკუნოვანი იუბილე აღინიშნოს გაეროს ეგიდით ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა უფლებების დაცვის საგანგებო აქტის მიღებით, რომლის შემუშავებაში მონაწილეობა უნდა მიიღოს ყველა უნივერსალურმა და რეგიონალურმა საერთაშორისო ორგანიზაციამ.

მინდა გთხოვოთ, პირადად თქვენ უხელმძღვანელოთ ამ პროცესს.

საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ თანამშრომლობის გააქტიურების, ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა უფლებების დაცვის საგანგებო აქტის მიღების მხარდაჭერის თხოვნით მე მივმართავ გაეროს წევრი ქვეყნების ლიდერებს.

იმედი მაქვს, დადებითად გამოეხმაურებით და მხარს დაუჭერთ ამ ინიციატივას.

გთხოვთ მიიღოთ, თქვენო აღმატებულებავ, ჩემი ღრმა პატივისცემის დადასტურება.

ედუარდ შევარდნაძე.

ადამიანის უფლებათა უზენაესობის პრინციპი საქართველოში უკვე რეალობად იქცა : მის აღმატებულებას ბატონ კოფი ა.ანანს, გაეროს გენერალურ მდივანს : თბილისი, იანვარი, 1998 წელი // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 17 იანვარი. - №13 (2713). - 1, 3 გვ.

ზოგადსაკაცობრიო მასშტაბის ამ ღირებულებათა ურთიერთდამოკიდებულება და პრიორიტეტულობა, დაახლოებისა და ერთობლივი აღმშენებლობისათვის მზადყოფნა გახდა საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის ისრაელში სამუშაო ვიზიტის უდავო დომინანტი

დაჯილდოების ცერემონია

ვიზიტის ცენტრალური მოვლენა გახდა ისრაელის დემოკრატიული ინსტიტუტის სპეციალური პრემიით ედუარდ შევარდნაძის დაჯილდოების ცერემონია, რამაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა შესძინა ვიზიტის ატმოსფეროს. დაჯილდოების ცერემონია მიმდინარეობდა სასტუმრო „იერუსალიმ ჰილტონის“ ხალხით სავსე საბანკეტო დარბაზში, ისრაელის პოლიტიკური წრეების თვალსაჩინო წარმომადგენლებმა, ქნესეტის წევრებმა, მინისტრებმა, მეცნიერების, კულტურისა და განათლების ცნობილმა საზოგადო მოღვაწეებმა, საქმიანი წრეების წარმომადგენლებმა - უნდა აღინიშნოს, რომ მათ შორის მრავლად იყვნენ საქართველოს ყოფილი მოქალაქეებიც, თავიანთ მოვალეობად ჩათვალეს დასწრებოდნენ საზეიმო საღამოს, რომელიც ისრაელის მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებისა და ამ ქვეყანაში აკრედიტებული ჟურნალისტების ყურადღების ცენტრში აღმოჩნდა. 600-მდე სტუმარი ფეხზე წამოდგა და მიესალმა დარბაზში ახალი ლაურეატისა და მისი მეუღლის გამოჩენას.

ისრაელის დემოკრატიული ინსტიტუტის პრეზიდენტმა დოქტორმა არიკ კარმონმა თავის წარდგინებაში მოიყვანა უაღრესად საინტერესო ფაქტები და შეფასებები, რომლებიც მოწმობენ არა მარტო საქართველოს ხელმძღვანელის პიროვნების, მისი მოღვაწეობის ახლებურად წარმოდგენასა და გააზრებას, არამედ იმასაც, თუ რაოდენ კეთილმყოფელი გავლენა მოახდინა მისმა საქმიანობამ გარდაქმნის პერიოდში.

როგორც ისრაელის დემოკრატიული ინსტიტუტის ხელმძღვანელმა განაცხადა: ედუარდ შევარდნაძეს პრემია ენიჭება იმ წვლილის გათვალისწინებით, რომელიც მან შეიტანა მსოფლიოში, ცალკეულ ქვეყანაში ან საზოგადოებაში დემოკრატიული პრინციპებისა და ინსტიტუტების საფუძვლების განმტკიცებაში, განსაკუთრებით ისეთ სფეროებში, როგორიც არის თავისუფლება, ძალადობის თავიდან აცილება და ტოლერანტობის გაფართოება. ისრაელის დემოკრატიული ინსტიტუტის სპეციალურ პრემიას ედუარდ შევარდნაძეს გადასცემენ არა მარტო ამჟამინდელი დამსახურებისათვის, არამედ დემოკრატიული ძალებისა და პროცესების კონსოლიდაციაზე მუდმივი ზრუნვის, დემოკრატიული იდეალების პრაქტიკულ სიბრტყეში გადატანის საქმეში შესრულებული მნიშვნელოვანი როლისათვის.

ედუარდ შევარდნაძეს საპატიო ჯილდო გადასცეს არიკ კარმონმა და ისრაელის დემოკრატიული ინსტიტუტის საპატიო თავმჯდომარემ, ამერიკის შეერთებული შტატების ყოფილმა სახელმწიფო მდივანმა ჯორჯ შულცმა.

ბატონ ჯორჯ შულცის პათოსს მოკლებულ, მაგრამ უაღრესად გულწრფელ სიტყვაში სჭარბობდა ღრმა და ყოველმხრივი ანალიზი, დასკვნები, რაც განპირობებული იყო ორი გამოჩენილი პოლიტიკოსის ხანგრძლივი პროფესიული და ადამიანური სიახლოვით. არსებითად, მთელი ამ წლების განმავლობაში, იქნებ პირველადაც, გამოხატა მან ესოდენ სრულად თავისი დამოკიდებულება ადამიანისადმი, რომელთან ერთადაც ეწეოდა მსოფლიოს გარდაქმნისათვის პასუხისმგებლობის მძიმე ჭაპანს. „ედუარდ შევარდნაძეს ოცდაათჯერ და მეტად შევხვედრივარ, სწორედ ჩვენი ურთიერთობის შედეგია ის ნდობა, რომელიც მრავალი წლის მანძილზე პირველად გაუჩნდათ ერთმანეთისადმი ჩვენს ქვეყნებს. მან ფასდაუდებელი წვლილი შეიტანა „ცივი ომისაგან კაცობრიობის გადარჩენაში“, ავღანეთიდან საბჭოთა ჯარების გამოყვანის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებაში, რითაც ხელი შეუწყო აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის საერთაშორისო დაძაბულობისა და კონფრონტაციის შენელებას, შემდეგ კი მის აღმოფხვრას, იგი შესაშური სიმტკიცით ამსხვრევდა „დისიდენტთა“ დევნის კონსერვატიულ სისტემას, ყოველდღიურ პოლიტიკურ პრაქტიკაში ამკვიდრებდა თვისებრივად ახალ მიდგომას ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებათა დაცვის პრობლემისადმი“, - განაცხადა ბატონმა შულცმა.

და ყოველივე ეს, როგორც მან აღნიშნა, კეთდებოდა და კეთდება საიმისოდ, რომ „ჩვენმა შვილიშვილებმა უკეთეს სამყაროში იცხოვრონ“. დაჯილდოების ცერემონიაზე მადლობის სიტყვა წარმოთქვა საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ.

პატივცემულო ბატონო პრემიერ-მინისტრო,
ძვირფასო ჯორჯ,
ბატონებო

დღეს დაძაბული სამუშაო დღე გვქონდა. შეხვედრები, საუბრები, მოლაპარაკებები - ყველაფერი ისეა, როგორც ჩვენი ასეთი ვიზიტების დროს. რაიმე მოხდა? ერთი კარგი მწერლის სიტყვები რომ მოვიშველიო - არაფერი განსაკუთრებული, „ჩვეულებრივი ცხოვრება მოხდა“. ჩვენ უკეთ გავიცანით ერთმანეთი, გაცილებით მეტად დავუახლოვდით ერთმანეთს. დიდად ვაფასებ, რომ თქვენ, ბატონო პრემიერ-მინისტრო, დამდეთ პატივი და აქ მობრძანდით. ჩვენი დღევანდელი საუბარი, ისე, როგორც 1995 წელს, იმედთანაა დაკავშირებული. ღრმად მწამს, რომ ურთიერთგაგება, რომლის ატმოსფეროში მაშინ ისახებოდა, ხოლო ახლა გრძელდება ჩვენი დიალოგი, ხელს უწყობს სამართლიან მშვიდობის დამკვიდრებას ახლო აღმოსავლეთსა და კავკასიაში. მიმაჩნია, რომ ჩვენს შორის შედგა ძალიან სერიოზული საუბარი ორი ქვეყნის ურთიერთობის შემდგომი განვითარების საკითხებზე და თანამედროვეობის პრობლემებზე.

ახლო აღმოსავლეთი ყოველთვის იყო მსოფლიო საზოგადოების ყურადღების ცენტრში. აქეთკენ დღეს კვლავაა მომართული პლანეტის მრავალი სახელმწიფოს მზერა.

მჯერა, უძველესი ცივილიზაციის კერებში სამუდამო მშვიდობა და ხალხთა შორის თანხმობა დაისადგურებს.

ტოტალიტარული რეჟიმების ნგრევის შემდეგ სისხლიან კონფლიქტებს ვერ ასცდა კავკასიაც. თავისი მნიშვნელობით, უძველესი ისტორიითა და ბუნებრივი სიმდიდრეებით, გეოსტრატეგიული მდებარეობით კავკასია ერთა თანამეგობრობის ზრუნვის საგანია, ხოლო საქართველო აღორძინებული „აბრეშუმის გზის“ ერთ-ერთი საკვანძო ქვეყანა ხდება.

მოვიდა დრო, როცა ახლო აღმოსავლეთიცა და კავკასიაც უნიკალურ წვლილს შეიტანენ მსოფლიო ცივილიზაციის განვითარებაში. ამის გარანტია იქნება მშვიდობა და სტაბილურობა, ასე რომ სწყურიათ ჩვენ ხალხებს.

ახლა კი, რამდენიმე სიტყვა ძალიან პირადულზე. პრემია, რომლიც აქ მომენიჭა - უაღრესად ძვირფასია ჩემთვის. იმისათ53

ვის, რომ აგიხსნათ, რატომ - უნდა გიამბოთ ზოგი რამ საკუთარ თავზე.

ნება მიბოძეთ, ამჯერად ერთგვარი კადნიერება გამოვიჩინო, ვინაიდან იმას, რასაც ახლა ვიტყვი, - სხვა ვერავინ გეტყვით.

მე ზოგჯერ ფილმ „მონანიების“ პოლიტიკურ თანაავტორს მიწოდებენ. მოგეხსენებათ, ეს ფილმი გარდაქმნის სიმბოლოდ იქცა. ასევე შეიძლება ჩავითვალო ფილმ „პასპორტის“ თანაავტორად, ვინაიდან ასევე შევუწყვე ხელი მის გასვლას ეკრანზე.

საქმე ის გახლავთ, რომ მაშინდელი კინოჩინოვნიკების აზრით, ამ კომედიურ ფილმს, სსრ კავშირიდან ისრაელში ემიგრაციის გზაზე არსებული დაბრკოლებების შესახებ, შეეძლო აფეთქება გამოეწვია ახლო აღმოსავლეთში.

მოითხოვეს სსრ კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრის ვიზა.

მე წავიკითხე სცენარი და განვაცხადე, რომ საგარეო საქმეთა სამინისტრო ვერ ჩაერევა კინოწარმოებაში.

მაგრამ, ფილმმა მართლაც გამოიწვია აფეთქება - ეს იყო ხარხარის აფეთქება. მეც ბევრი ვიცინე, როდესაც ვკითხულობდი ორი ერთი მამის შვილი ძმის, ქართველისა და ებრაელის თავგადასავალს; ერთს სურს, ემიგრანტად წავიდეს ისრაელში, მეორე - არ ურჩევს, მაგრამ საბოლოოდ თვითონ ამოყოფს თავს თელ-ავივში.

გამოგიტყდებით, ეს იყო ცრემლნარევი სიცილი. მე სულ არ მეცინებოდა 60-იან წლებში, როდესაც საბჭოთა საქართველოს ერთ-ერთი ხელმძღვანელი გახლდით და მიხდებოდა მუშაობა ებრაელთა ისრაელში წასვლის საქმეებზე. ეს ხდებოდა სსრ კავშირში იმ დროს, როდესაც „ემიგრანტის“ ცნება „მტრის“ სინონიმი იყო, როდესაც წასვლის მსურველთა მიმართ უბრალო თანაგრძნობასაც კი, რომ აღარაფერი ვთქვათ ხელშეწყობაზე, შეიძლებოდა, დიდი უსიამოვნება მოჰყოლოდა.

მე მოვიკრიბე მთელი გამბედაობა და საჯაროდ განვაცხადე, რომ ეს არ არის სწორი, რომ ემიგრანტი მტერი არ არის...

მე ვფიქრობ, ჩემი პირადი „შინდლერის სია“ საკმაოდ ვრცელია - იმ წლებში ალია საქართველოდან ყველაზე უფრო მრავალრიცხოვანი იყო.

ჯორჯ, შენ, რა თქმა უნდა, გეხსომება, როგორ გამაცანი ჩვენი ისრაელელი კოლეგა არენსი. ეს მოხდა პარიზში, 1989 წლის იანვარში, ჟენევის 1925 წლის ოქმის ხელმომწერი ქვეყნების კონფერენციაზე. შენ ის ელისეს სასახლეში მოიყვანე ჩემთან და მითხარი: „გაიცანი, ეს ჩემი საუკეთესო მეგობარია, მიშა რიგიდან. ამ კაცს შეგიძლია ენდო და გჯეროდეს მისი“. მოგვიანებით, იმავე წლის თებერვალში, ჩვენ ქაიროში შევხვდით ერთმანეთს. იმხანად, საბჭოთა კავშირსა და ისრაელს შორის დიალოგი იმდენად არაორდინალურ მოვლენად ჩანდა, რომ პრესამ ამ შეხვედრას სენსაციური უწოდა. მე ვცდილობდი დამემყარებინა ორმხრივი პალესტინა-ისრაელის კონტაქტები და როდესაც რეგიონის ზოგიერთი ლიდერი ამბობდა - ეს არასდროს არ მოხდებაო - გულში ვფიქრობდი: „რაც შეეხება „არასდროს“, მაგასაც ვნახავთ“. ბატონ არენსთანაც საკმაოდ მწვავე დისკუსია მქონდა ახლო აღმოსავლეთის პრობლემის მოგვარების საკითხებზე, მაგრამ დამშვიდობებისას მან მითხრა: „ოდესმე ჩვენ აუცილებლად დავმეგობრდებითო“.

რა თქმა უნდა, იგი საბჭოთა კავშირსა და ისრაელს გულისხმობდა, მაგრამ ჩემი სახით მის ხალხს უკვე ჰყავდა მეგობარი.

ებრაელების მიმართ კეთილი გრძნობები გამიჩნდა ჯერ კიდევ სიყმაწვილის ჟამს, როდესაც ქუთაისში ვმუშაობდი და ახლოს გავეცანი ებრაელთა თემის ცხოვრებას. შემდეგ, საქართველოს დედაქალაქში დავუახლოვდი საქართველოს ებრაული ინტელიგენციის შესანიშნავ წარმომადგენლებს, ფეთხაინის უბნის მკვიდრთ, რომელსაც თბილისში ქართულ იერუსალიმს ეძახდნენ. როგორც ისტორიკოსმა და ქართველმა, მე ვიცოდი, რომ ქართული ებრაელობის შორეული წინაპრები ჩემს ქვეყანაში დასახლდნენ უხსოვარი დროიდან, ტაძრის პირველი დანგრევის შემდეგ.

ეს ჩემი მესამე ჩამოსვლაა თქვენს ქვეყანაში. პირველად - ეს იყო 1995 წლის ზაფხულში - აქ ყოფნისას შევიტყვე მეგობრის დაღუპვის ამბავი, რომელიც დაქირავებულ მკვლელთა მსხვერპლი გამხდარიყო, მეორედ იმავე წლის შემოდგომაზე - მე აქ ჩამოვედი დაუვიწყარი რაბინის დაკრძალვაზე. ჩემს წინააღმდეგ მოწყობილი ტერორისტული აქტის კოშმარის შემდეგ. როდესაც ასეთ მოვლენებს ჯაჭვური რეაქციის ხასიათი ენიჭება, როდესაც ტერაქტების ჯაჭვით ცდილობენ მოაშთონ ხალხები და ქვეყნები - ჩნდება ბუნებრივი სურვილი, გაგლიჯო ეს ჯაჭვი. მერე კი, უფიქრდები იმ ნათელ წყაროს, რომელსაც ძალუძს გაფანტოს სასოწარკვეთილების წყვდიადი.

ჩვენ საერთო გოდების კედელი გვაქვს. მაგრამ, როდესაც მის წინაშე ვიდრეკთ მუხლს და უარვყოფთ მტრობისა და შუღლის გალავნებს, ჩვენ მოვალენი ვართ ამოვიყვანოთ ხსოვნისა და ერთიანობის კედელი.

ახლა, ისრაელში მესამედ ყოფნისას, მინდა ვისარგებლო შემთხვევით და გამოვაცხადო: ამ ახალ, 1998 წელს საქართველო ზეიმით აღნიშნავს თავის მიწაწყალზე ისრაელთა დამკვიდრების 26-საუკუნოვან წლისთავს. ჩვენს საერთო მიწა-წყალზე 26 ასწლეულია, მშვიდობიანად, მეგობრულად და თანხმობით, ერთმანეთის სიყვარულით და პატივისცემით, ერთურთის ენების, რელიგიებისა და კულტურების მიმართ ტოლერანტული დამოკიდებულებით ცხოვრობენ ქართველები და ებრაელები. ჭირსა და ლხინში, სიხარულის თუ განსაცდელის ჟამს - ერთად არიან და ასე მოდის ორი ათას ექვსასი წელიწადია.

ვისურვებდი, ამ ისტორიას განეკურნოს თანამედროვეობა.

შეიძლება მითხრათ, რომ ეს შეუძლებელია. მე კი გიპასუხებთ, რომ სწორედ შეუძლებელს უნდა შეეჭიდო, რათა მიიღო სასურველი, შესაძლო შედეგი. ისე, როგორც ეს ქნეს ისრაელელებმა - საიქიოდან სააქაოს აღადგინეს თავიანთი ეროვნული სახელმწიფო, ათასწლეულების მანძილზე ნალოლიავები ოცნებით განმსჭვალულნი 50 წლის მანძილზე აშენებდნენ მას ეპოქისა და ადგილის დრამატულ ვითარებაში. გამოვდივარ რა აქ, ამ ახალი ისრაელის სახელმწიფოს ნახევარსაუკუნოვანი იუბილეს წელს, მინდა ვთქვა, რომ ეს არის შთამაგონებელი მაგალითი ჩვენთვის, ვინც მშობელ ქვეყანას ვაღორძინებთ სამიათასწლოვანი სახელმწიფოებრიობის საძირკველზე, დემოკრატიის, ტოლერანტობისა და თავისუფლების საწყისების საფუძველზე.

და, ბოლოს, - ორიოდე სიტყვა ფილმზე, რომელიც დასაწყისში ვახსენე. მისი გმირი აღთქმულ ქვეყანაში სხვისი პასპორტით ჩამოვიდა. ჩემი პასპორტი მე თან მაქვს და აქ ჩამოვედი საკუთარი ნებით. ამ ნებას შთამინერგავდა, უწინარეს ყოვლისა, მისწრაფება, შეძლებისდაგვარად ახალი წვლილი შევმატო ჩვენი ხალხების მეგობრობის განმტკიცებას, ერთურთის მხარდაჭერის სულისკვეთების გაძლიერებას, შთამინერგავდა სურვილს, მიმენიჭებინა კიდევ უფრო სოლიდური დინამიკა საქართველო-ისრაელის ურთიერთობისათვის, კვლავ მომედრიკა მუხლი ყოველი ჩვენგანის გულისთვის უძვირფასესი წმინდათა-წმინდა ადგილების, მეგობარ-ამხანაგების ხსოვნის წინაშე, აქ, სამი მსოფლიო რელიგიის სათავეებთან, ყველაფერი იმისკენ მიბიძგებს, რომ ვთქვა ეთნოსების ისტორიულ შერიგებაზე. აქ, სადაც ორი ათასი წლის უკან იესო ნაზარეველმა დაიწყო თავისი ამქვეყნიური გზა, ყველაფერი იმას ღაღადებს, რომ ბოლო უნდა მოეღოს ხალხების გაკვრას მტრობის, აგრესიისა და ძალადობის ჯვარზე. აქ, ჯვრის მონასტერში განისვენებს გენიალური რუსთაველის ნეშტი, რომელმაც ჰუმანიზმის დიდი იდეალები გვიანდერძა. აქ, თქვენს შორის, მე ვხედავ ბევრ ნაცნობ სახეს ჩემი წარსულიდან. მაგრამ, მე არ მინდა, რომ ჩვენ მხოლოდ წარსულის ხსოვნის ამარა ვიყოთ, სიძველის მცველებად გამოვდიოდეთ. გაცილებით უკეთესი ხვედრი, რომელიც ჩვენ შეგვიძლია ავირჩიოთ, როგორც მეზობლებმა და ძმებმა - ეს ის არის, რომ ერთად ვაშენოთ მშვიდობა და ხალხთა ერთიანობა, რა დაბრკოლებებიც უნდა ეღობებოდეთ დღეს მათ ამ გზაზე.

გეპატიჟებით ყველას საქართველოში „26 საუკუნის დღესასწაულზე“ - აი, კიდევ ერთი მიზეზი, თუ რატომ ვარ აქ. მეორე დიდმნიშვნელოვანი მოტივია იმ პრემიის გადმოცემა, რომელიც ძალზე ძვირფასია ჩემთვის, და უკვე, მგონი გითხარით - რატომაც.

და, ბოლოს, მინდოდა კვლავ მომენახულებინა ადამიანები, რომლებიც ასე მიყვარს და რომლებსაც ასე ვაფასებ. იმედია, ძვირფასო ჯორჯ, შენ გესმის, რომ ამას უპირველეს ყოვლისა შენზე ვამბობ. შენ ახალი ისტორიის ერთ-ერთი გმირი ხარ. არ გადავაჭარბებ თუ ვიტყვი, რომ სწორედ შენ, ჩემო მეგობარო, შენი წინასწარხედვით, გაწონასწორებულობით, ცხოვრებისეული სიბრძნით და კონტაქტების დამყარების საოცარი უნარით „ცივი ომის“ დამთავრების სათავეებთან იდექი.

ჩემთვის ეს განსაკუთრებული ჯილდოა, რადგანაც მისი პირველი კავალერი შენ ხარ და ფრიად საპატიო წოდებას შენი ხელიდან ვიღებ ამ წმინდა და კურთხეულ მიწაზე.

ბედნიერი ვარ, რომ უზენაესის ნებით, მეც და შენც წვლილი შევიტანეთ იმ ისტორიულ მონაპოვარში, რომელმაც ჩვენი პლანეტა უფრო უკეთესი გახადა, ვიდრე ის ადრე იყო.

და ისიც, რასაც მე შენ გეუბნები, ნათქვამია ამ მიწის, ამ ცისქვეშეთის ყველა ბინადარის მისამართით: იდღეგრძელეთ მშვიდობითა და ურთიერთგაგებით, შალომ თქვენ ყველას, ჩემო ძვირფასებო!

ცერემონიაზე გამოვიდა ისრაელის სახელმწიფოს პრემიერ-მინისტრი ბენიამინ ნეთანიაჰუ.

ბენიამინ ნეთანიაჰუმ, ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა მისასალმებელ სიტყვაში განაცხადა, რომ მისთვის დიდი პატივია დღეს იყოს იმ პიროვნებებთან და პოლიტიკურ მოღვაწეებთან ერთად, ვინც თავიანთი მოღვაწეობით შეცვალეს მსოფლიოს განვითარების მიმართულება.

მან ედუარდ შევარდნაძის მოღვაწეობა შეაფასა როგორც უაღრესად კეთილშობილური და ღრმად პატიოსანი.

- სწორედ ამ პრინციპებისადმი თქვენი ერთგულების გამო, - მიმართა მან პრეზიდენტ შევარდნაძეს, - თქვენ შეცვალეთ ყოფილი სსრ კავშირის ხალხების აზროვნება და მსოფლმხედველობა დოგმატური იდეოლოგიიდან თავისუფლების იდეოლოგიამდე, ადამიანის უფლებათა უეჭველ აღიარებამდე.

- ის, რომ დღეს ჩვენ აქ ვართ და ვმონაწილეობთ დემოკრატიის ასეთ აღიარებაში, - ხაზი გაუსვა ბენიამინ ნეთანიაჰუმ, - ნიშნავს მსოფლიოს დემოკრატიის უეჭველ წარმატებას, ფანატიზმისა და დიქტატისაგან, ქაოსისა და ომისგან თავის დაღწევას. ამ საუკუნეში ჩვენ განვიცადეთ ყველა ეს საშინელება და მათკენ დაბრუნება გამორიცხული უნდა იყოს.

შემდეგ ბენიამინ ნეთანიაჰუმ ყურადღება გაამახვილა აგრესიული, მილიტარისტული მისწრაფებების მქონე დიქტატორული რეჟიმების უპერსპექტიულობაზე მიუხედავად უძლეველობის იმ ილუზიებისა, რომელთაც ეს რეჟიმები ჯერ კიდევ უქმნიან თავიანთ ხალხებს და დაასკვნა, რომ მას სჯერა მომავლისა, დემოკრატიის გამარჯვების, რადგან ქვეყნად არიან ისეთი ადამიანები, რომელთაც აქვთ უნარი განსჭვრიტონ მომავალი ისე, როგორც ეს ხელეწიფება ედუარდ შევარდნაძეს.

ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა ედუარდ შევარდნაძეს წინასწარ მიულოცა იუბილე და ებრაული ტრადიციისამებრ მას 120 წლის სიცოცხლე უსურვა. დარწმუნებული ვარ, თქვა მან, მომავალი 50 წელი ისევე ნაყოფიერი იქნება, როგორც განვლილი სამოცდაათი.

ორატორთა გამოსვლები მოგონებებით შეავსო ისრაელის ყოფილმა პრემიერ-მინისტრმა იცხაკ შამირმა, რომელმაც გაიხსენა 80-იანი წლების საერთაშორისო პოლიტიკური ცხოვრების საინტერესო მოვლენები.

- ძალზე ამაღელვა თქვენმა თავაზიანობამ, - კვლავ მიმართა დამსწრეთ ედუარდ შევარდნაძემ, - მსურს მადლობა გადავუხადო ყველას, ვინც იზიარებს აქ გამოთქმულ აზრებს და ასეთ დიდ შეფასებას აძლევს ჩემს მოკრძალებულ წვლილს იმ პროცესებში, რომლებმაც ეს პლანეტა თუნდაც ნაწილობრივ მაინც შეცვალეს...

ნოდარ ბროლაძე,
იური გილდმანი,
საქინფორმის სპეც. კორ.
იერუსალიმი - თბილისი.

დემოკრატია, უშიშროება, თანამშრომლობა : დაჯილდოების ცერემონია // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 17 იანვარი. - №13 (2713). - 1, 2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
19 იანვრის რადიოინტერვიუ

- ინტერვიუ დავიწყოთ გასული კვირის უმნიშვნელოვანესი მოვლენით - ისრაელში თქვენი სამუშაო ვიზიტით. გვახსოვს, რომ ჯერ თქვენ ათენში გადმოგეცათ ონასისის სახელობის პრემია, შემდეგ ამერიკის შეერთებულ შტატებში - ნიქსონის პრემია და, ამჯერად, იერუსალიმში - ისრაელის დემოკრატიული ინსტიტუტის პრემია დემოკრატიის დამკვიდრებისათვის. როგორც ინსტიტუტის დირექტორმა წარდგენისას განაცხადა, პრემია ენიჭება ედუარდ შევარდნაძეს - საქართველოს პრეზიდენტს მსოფლიოში დემოკრატიისა და ახალი აზროვნების დამკვიდრებისათვის, ცივი ომის დასრულებისა და წინაპართა მიწაზე ასიათასობით ებრაელის დაბრუნებაში შეტანილი წვლილისათვის. ამ უკანასკნელს განსაკუთრებით აღნიშნავდნენ მთელი ამ ვიზიტის განმავლობაში. თქვენ საპასუხო სიტყვაში ასეთი ფრაზაც წარმოთქვით, რომ თქვენ საკუთარი შინდლერის სია გქონდათ. თუმცა გარდა ამ საზეიმო მიზნისა, სამუშაო ვიზიტს სხვა საქმიანი დატვირთვაც ჰქონდა. ისრაელი დაინტერესდა ცალკეული ეკონომიკური პროექტებით, მათ შორის, ენერგიაშემცველებთან დაკავშირებით. თუ არ ვცდები, ამ თვალსაზრისით ეს ისრაელის პირველი დაინტერესებაა საქართველოს მიმართ... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ თემაზე საუბრით დაიწყო თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

- მინდა დღევანდელი დღე - ნათლისღება მოგილოცოთ და გისურვოთ დიდი სიხარული და ბედნიერება.

ახლა რაც შეეხება საქმიან ნაწილს: საქართველოსა და ისრაელის ურთიერთობას მე ყოველთვის განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებდი. ჩვენი ქვეყნების თანამშრომლობას ეკონომიკურ, პოლიტიკურ თუ კულტურულ სფეროებში, მეცნიერებაში ძალიან დიდი პერსპექტივა აქვს, ვინაიდან ქართველი და ებრაელი ხალხების გულწრფელი მეგობრობისა და ურთიერთსიმპათიის ათასწლოვან ტრადიციას ეფუძნება ყოველივე ეს. ისრაელში ვიზიტი, როგორც მოსალოდნელი იყო, უაღრესად დატვირთული და ნაყოფიერი აღმოჩნდა. წუხელ სატელევიზიო პროგრამაში თქვენ ძალიან საინტერესოდ და კარგად ილაპარაკეთ, მაგრამ მე მაინც გავუსვამ ხაზს ზოგიერთ მომენტს. ხელი მოვაწერეთ დეკლარაციას, რომელიც სწორედ ორი ქვეყნის თანამშრომლობის პერსპექტივას ასახავს, მართალია, ზოგადად, მაგრამ მაინც პერსპექტივას განსაზღვრავს.

პრემიერ-მინისტრთან, კაბინეტის სხვა წევრებთან, პრეზიდენტთან შეხვედრისას ვისაუბრეთ რამდენიმე ფართომასშტაბიანი პროექტის შესახებ, რომელთა დამუშავება უკვე მთავრდება. საქმე ეხება ენერგეტიკის სფეროში თანამშრომლობას, მანგანუმის მოპოვებას, ლითონდასამუშავებელი ქარხნის მშენებლობას, უფრო სწორად, დასამუშავებელი ქარხნების გამოყენებას, წყლის რესურსების რეალიზაციას - ჩამოსხმას, გატანას და ასე შემდეგ. ლაპარაკია პროექტებზე და არა საბოლოო შეთანხმებებზე. მაგრამ ვფიქრობ, რომ შორს არ უნდა ვიყოთ ამ შეთანხმებებისაგან. ყველა ამ პროექტისა და მათი მასშტაბურობის აღსაქმელად საკმარისია ითქვას, რომ ისრაელის მრეწველობისა და ვაჭრობის მინისტრის ნათან შარანსკის გაანგარიშებით, რომელსაც ქართველი სპეციალისტები ეთანხმებიან, საქართველოში მანგანუმის მარაგი შეფასებულია სამ მილიარდ დოლარად. ზოგს შეიძლება ეს ციფრი ფანტასტიკურად მოეჩვენოს, მაგრამ აქ ლაპარაკია წიაღისეულის მთელ მოცულობაზე, თუმცა ამ სიმდიდრეს, რა თქმა უნდა, ათვისება და გადამუშავება სჭირდება, რაშიც ჩვენი კოლეგები აქტიურად დაგვეხმარებიან, განსაკუთრებით კი მსოფლიო ბაზარზე გატანაში. მსოფლიო ბაზარზე გასვლა ძალიან ჭირს. ეს მოახერხა ზესტაფონის ფეროშენადნობთა ქარხანამ მაშინ, როცა მანგანუმის გარკვეული სიმჭიდროვე და სიჭარბეა მსოფლიო ბაზარზე. ამიტომაც ეს ავტორიტეტული კოლეგები ძალიან გვჭირდება ბაზარზე დამკვიდრებისათვის, რათა ჭიათურის მანგანუმი გამოვიყენოთ და ამით გადავარჩინოთ მაღაროები.

ისრაელი ინტერესს იჩენს, აგრეთვე, კასპიის ნავთობის ტრანსპორტირების, საერთოდ, ევრაზიის დერეფნის ფუნქციონირების საკითხებისადმი. ისრაელის პრეზიდენტთან და პრემიერ-მინისტრთან საუბრისას შევთანხმდით, რომ ეს ორივე მხარისათვის საინტერესო თემაა, სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი როგორც ისრაელისათვის, ასევე ჩვენთვის, და მას კვლავაც არაერთგზის დავუბრუნდებით შემდგომი თანამშრომლობის პროცესში. საქართველოსა და ისრაელის თანამშრომლობა, შეიძლება, გადაიქცეს ხიდად კავკასიასა და ახლო აღმოსავლეთს შორის. თქვენ მოგეხსენებათ, ეს ფრაზა გამოვიყენე იქ ჩემს გამოსვლებში და ეს მართლაც ასეა.

ისრაელის პრეზიდენტმა ბატონმა ვაიცმანმა და პრემიერ-მინისტრმა ბატონმა ნეთანიაჰუმ დიდი კმაყოფილება გამოთქვეს იმის გამო, რომ ზეიმით აღინიშნება ებრაული დიასპორის, მე ასე ვამბობ ხოლმე - ქართველ და ებრაელ ხალხთა საქართველოში თანაცხოვრების 26-საუკუნოვანი იუბილე. ეს არის ათვლილი ტაძრის პირველი ნგრევიდან. მათივე თქმით, ეს იქნება უნიკალური მოვლენა, რომელიც მთელი მსოფლიოს ებრაელობაში პოვებს გამოძახილს.

- დაჯილდოების ცერემონიაზე შამირმა და ინტერვიუში შარანსკიმ აღნიშნეს, რომ საქართველოდან წამოსული ებრაელები იყვნენ ის ებრაელები, რომელთაც თავიანთი მეორე სამშობლოს მიმართ არ ჰქონდათ ცუდი გრძნობები, სიძულვილით კი არ იხსენებენ იმ ქვეყანას, სადაც ცხოვრობდნენ, არამედ გულთბილი გრძნობები აკავშირებთ მასთან. ეს მართლაც უნიკალური ურთიერთობაა...

- მეც მივაქციე ყურადღება, ორივემ მართლაც ასე აღნიშნეს და განსაკუთრებით შარანსკი უსვამდა ხაზს ამას, რადგან იგი ემიგრირებული ებრაელების პარტიას წარმოადგენს, მან შექმნა ეს პარტია და შესანიშნავად იცის ყველა ჯგუფის განწყობილება. ჩვენი ებრაელობა, მე ასე ვიტყოდი, მართლაც გამორჩეულია იმ მიწისადმი სიყვარულითა და სითბოთი, სადაც დაიბადნენ და სადაც მათი მამა-პაპათა საფლავებია.

მოგეხსენებათ, მე მოვიწვიე ისრაელის პრემიერ-მინისტრი ამ ზეიმზე, 26-საუკუნოვან იუბილეზე, რომელსაც საქართველოს ხელისუფლება საერთო ეროვნულ ჟღერადობასა და მნიშვნელობას ანიჭებს. იმედი მაქვს, კვლავ გვეწვევა ასობით ჩვენი თანამემამულე (რა თქმა უნდა, მაქვს იმედი, რომ ისინი სულიერი თვალსაზრისით კვლავაც ჩვენს თანამემამულეებად რჩებიან), რომლებიც საქართველოში დაიბადნენ, გაიზარდნენ, იშრომეს და თავადაც ბევრი რამ შემატეს ქვეყანას, რომელმაც მათთვის სითბო და სიყვარული არ დაიშურა.

რა თქმა უნდა, ჩემთვის სასიხარულო და საპატიო იყო ისრაელის დემოკრატიის ინსტიტუტის ჯილდო. ვამაყობ, რომ ისევე როგორც ჯორჯ შულცი, ჩემი მეგობარი და პარტნიორი, ამ პრემიის ლაურეატი გავხდი.

ეს პატივი მხოლოდ ნოსტალგიურ გრძნობებს როდი აღმიძრავს. იგი გარკვეულ პასუხისმგებლობასაც მაკისრებს იმ საქმის გასაგრძელებლად, რომლის ერთგული ვიყავი, ვარ და დავრჩები ბოლომდე.

- მიუხედავად დაძაბული ვიზიტისა (დელეგაცია დილის 6 საათზე დაბრუნდა თბილისში), რამდენიმე საათის შემდეგ თქვენ ვაგონშემკეთებელი და ელმავალსაშენებელი ქარხნები მოინახულეთ და შეხვდით რკინიგზელებს. პრინციპში, ეს ის საწარმოებია, რომლებიც თავის დროზე (ეკონომიკაში ასეთი სიტყვა იყო მიღებული) ფლაგმანები იყვნენ...

- რამდენიც უნდა ვილაპარაკოთ ძმობის, მეგობრობის, თანამშრომლობის ტრადიციებზე (და ეს მართლაც ასეა და უნდა გავუფრთხილდეთ და კიდევ უფრო განვამტკიცოთ), თანამედროვე მსოფლიოს თვისებაა, რომ, თუ ეკონომიკურად თავადაც ძლიერი ვიქნებით, თუ მხოლოდ დახმარებას არ მოვითხოვთ და თანასწორუფლებიან პარტნიორობას შევთავაზებთ მეგობრებს, მეგობარ ქვეყნებს, მაშინ კიდევ უფრო მეტად დაგვაფასებენ და უფრო მეტადაც შეეცდებიან კონტაქტების დამყარებას სხვადასხვა სფეროში. ეს ორი საწარმო, თქვენ რომ ახსენეთ, თავიანთი პოტენციალით იმდენად ძლიერია, რომ ნებისმიერ ევროპულ ქვეყანაში შეასრულებდა სერიოზული ეკონომიკური ფაქტორის როლს. მით უმეტეს, დიდი მნიშვნელობა აქვს ამ ქარხნების სრული სიმძლავრით ამოქმედებას საქართველოში.

სხვათა შორის, მინდა გითხრათ, რომ ამ ორ კოლექტივთან მე განსაკუთრებული ურთიერთობა მქონდა. მაშინ, მართალია, სხვა ხასიათისა - რაღაც წრეები, პოლიტწრეები ელმავალმშენებელსა და ვაგონშემკეთებელში, ყოველ კვირა მათთან ვიყავი და გულით გავიხარე, რომ შევხვდი ბევრ ჩემს მეგობარს, მუშას, ინჟინერს, სხვა სპეციალისტებს, რომლებიც ახლა უკვე გამოცოცხლებულან და თვალებიც სხვაგვარად უბრწყინავთ.

მინდა ერთხელ კიდევ ხაზგასმით აღვნიშნო: დრომ დაადასტურა იმ გადაწყვეტილების მიზანშეწონილობა, რომელიც რამდენიმე წლის წინათ მივიღე. ეს სამრეწველო სიმძლავრეები ჩავრთეთ თვით რკინიგზის სამსახურის სისტემაში, რამაც შესანიშნავი შედეგი მოგვცა. მთლიანად რკინიგზაზე ვითარების განუხრელი გაუმჯობესება უკვე ყველასათვის ნათელია: სისტემატურად იზრდება ტვირთზიდვისა და მგზავრთა გადაყვანის მაჩვენებლები. შარშან რკინიგზით ტვირთზიდვის მოცულობა წინა წელთან შედარებით თითქმის 1,5-ჯერ, ხოლო ტვირთბრუნვა 1,7-ჯერ გაიზარდა. მგზავრთა გადაყვანის მოცულობის ზრდასთან ერთად გაუმჯობესდა მათი მომსახურების კულტურა. სულ ცოტა ხნის წინათ ზარალიანმა სისტემამ შარშან ბიუჯეტს თითქმის 13 მილიონი ლარი შესძინა. წელს ტვირთბრუნვა, მინიმალური გაანგარიშებით, 27 პროცენტით უნდა გაიზარდოს. მე კი დარწმუნებული ვარ, რომ შეიძლება კიდეც გაორკეცდეს, რადგან „შევრონის“ ნავთობის გადატანა 4-5 მილიონ ტონამდე გაიზრდება და ეს, რა თქმა უნდა, გავლენას მოახდენს, ასევე გაიზრდება მგზავრების გადაყვანა. მისასალმებელია, რომ აღდგა მიმოსვლა თბილის-მოსკოვის, თბილის-კიევის, თბილის-ერევნის, თბილის-ბაქოს მიმართულებით და ასე შემდეგ. ამას გარდა, განსაკუთრებით უნდა აღვნიშნო (მინდა იცოდნენ საქართველოს მოქალაქეებმა), რომ დღეს საქართველოს რკინიგზაზე მუშაობს 25 ათასი კაცი და მათი ხელფასები საკმაოდ მაღალია. ასევე ისიც უნდა აღვნიშნო, რომ მე 2-3 წლის წინათ შევხვდი ამ კოლექტივს და ვადარებდი მაშინდელ და ახლანდელ შეხვედრებს. მაშინ, როგორც იტყვიან, ჩაჟამებულ დარბაზში არანაკლებ ჩაჟამებული სახის ადამიანები ისხდნენ, ახლა კი ყველაფერი ბრწყინავს, ადამიანებიც სხვაგვარად გამოიყურებიან. აქვთ იმის რწმენა და იმედი (და ეს ყველაფერი მათს გამოხედვაში იგრძნობა), რომ საქართველოს რკინიგზა ერთ-ერთი საკვანძო წარმოება იქნება დიდი აბრეშუმის გზაზე.

რკინიგზის სტაბილურმა მუშაობამ განაპირობა ელმავალმშენებელი და ვაგონშემკეთებელი ქარხნების მუშაობის გამოცოცხლება. ორივე ქარხანაში აღინიშნება პროდუქციის მოცულობის ზრდა, შენარჩუნებულია მაღალკვალიფიციური შრომითი კოლექტივი, ჩვენი პირობებისათვის საკმაოდ მაღალია შრომის ანაზღაურება.

რაც მთავარია, ორივე ქარხანას აქვს შემდგომი აღმავლობის და ევრაზიის დერეფნის ინფრასტრუქტურის შექმნაში აქტიური ჩართვის რეალური და კარგი პერსპექტივა. ელმავალმშენებელს, ელმავლების კაპიტალური რემონტისა და მოდერნიზაციის გარდა, შესაძლებლობა აქვს გამოუშვას ყარს-ახალქალაქის გზისათვის მაგისტრალური ელმავლები. უნდა გითხრათ (უკვე შეიძლება გამოვაცხადოთ), რომ ერთ-ერთი მთავარი საკითხი, რომელსაც ჩვენ განვიხილავთ თურქეთის პრემიერ-მინისტრის ვიზიტის დროს (იგი მარტის პირველ დეკადაში გაიმართება), სწორედ ყარს-ახალქალაქის რკინიგზის მშენებლობა იქნება. ამ რკინიგზას დიდი მომავალი აქვს და, ბუნებრივია, ეს ძალიან დიდ დაკვეთებს მოუტანს როგორც ერთ, ისე მეორე ქარხანასაც.

სატრანსპორტო დერეფნის ფუნქციონირებაში ვაგონშემკეთებელი ქარხნის მნიშვნელობასა და როლს კი ის განაპირობებს, რომ ამ პროფილის საწარმო ერთადერთია ამიერკავკასიაში. მას საქართველოს რკინიგზის გარდა, უკვე მნიშვნელოვანი კონტრაქტები აქვს გაფორმებული აზერბაიჯანის, სომხეთისა და უკრაინის რკინიგზასთან, ასევე ორივე ქარხანას რუსეთის რკინიგზასთან და ასე შემდეგ. ელმავალმშენებელ ქარხანაში ახლა 1500 კაცი მუშაობს, წლის ბოლომდე კიდევ 600-700 სამუშაო ადგილი შეიქმნება.

ვაგონშემკეთებელი ქარხანა წელს დამატებით 500-600 კაცს მიიღებს. ეს ყველაფერი მნიშვნელოვანია და, როგორც იტყვიან, ფეხდაფეხ უნდა მოვიაროთ ყველა საწარმო და ვეძებოთ რეზერვები ახალი სამუშაო ადგილების შესაქმნელად, ხოლო, სადაც შესაძლებელია, ძველის აღსადგენად.

განვლილ კვირაში მნიშვნელოვანი საინტერესო წინადადებანი განვიხილეთ. მაგალითად, ცნობილი ამერიკული კომპანიის „არკოს“ ხელმძღვანელობასთან შეხვედრისას განვიხილეთ კომპანიის საინვესტიციო წინადადება შავი ზღვის შელფზე ნავთობისა და გაზის ძიება-მოპოვების შესახებ. ეს კომპანია უკვე მუშაობს რუმინეთის მიმდებარე წყლების აკვატორიაში, მუშაობს თურქეთის საზღვრებთან და ახლა ჩვენთან შემოვიდა. ამ საქმეში საკმაოდ დიდი გამოცდილების მქონე კომპანიასთან თანამშრომლობა მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს საქართველოს შელფური ენერგორესურსების ათვისებას. აღსანიშნავია ისიც, რომ კომპანიას სამომავლოდ განზრახული აქვს ახალი წინადადება შემოგვთავაზოს ჩვენი ქვეყნის ელექტროენერგეტიკისა და ნავთობსადენების დაფინანსებაში მონაწილეობის მისაღებად. კომპანია იმუშავებს ბათუმისა და ფოთის მიმდებარე წყლებში, ხოლო, რაც შეეხება აფხაზეთს, ისინი მზად არიან დაიწყონ მუშაობა აფხაზეთში კონფლიქტის მოგვარებისთანავე. წინასწარი მონაცემები ისეთია, რომ აფხაზეთის მიმდებარე სანაპირო წყლებიც ძალიან მდიდარია ნავთობითა და გაზით. ასე რომ, კონფლიქტის მოგვარების შემდეგ ეს დიდი კომპანია ამ წყლებშიც შევა.

მნიშვნელოვანი იყო იუნესკოს ეგიდით თბილისში გამართული მდგრადი განვითარების, ენერგიის არატრადიციული წყაროების გამოყენების პერსპექტივისადმი მიძღვნილი უმაღლესი დონის ექსპერტთა საერთაშორისო კონფერენცია, რომელშიც მონაწილეობდნენ ევროპის, ამერიკის, აზიის, აფრიკის სახელმწიფოთა მეცნიერები და სპეციალისტები, მთავრობათა და კერძო სტრუქტურათა წარმომადგენლები. ჩემი აზრით, ძალიან კარგი იქნება, თუ ასეთი კონფერენცია ყოველწლიურად ან 2 წელიწადში ერთხელ მაინც გაიმართება და შევაჯამებთ გაწეული მუშაობის შედეგებს. დღეს ნებისმიერი ქვეყნის მდგრადი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარება წარმოუდგენელია ენერგეტიკული პრობლემების კომპლექსური, სწორედ კომპლექსური გადაწყვეტის გარეშე. ენერგიის ალტერნატიული წყაროების გამოყენების, განვითარების პრიორიტეტულობას ბევრი მათგანისათვის მრავალი ისეთი მნიშვნელოვანი ასპექტი განაპირობებს, როგორიც არის ეკოლოგიური სისუფთავე, წიაღისეული საწვავის მარაგთა სიმცირე, ენერგოშემცველების დეფიციტი და მისი იმპორტის შემცირებით დაინტერესება და სხვა. საქართველოსათვის ყველა ეს პრობლემა დღეს ძალზე აქტუალურია. მინდა ისიც დავძინო, რომ ახლა მსოფლიოში იწყება მოძრაობა, კერძოდ, იაპონელებისა და ამერიკელების ინიციატივით, რომელსაც სხვა განვითარებული ქვეყნებიც შეუერთდნენ, იმისათვის, რომ შემცირდეს ნახშიროჟანგის გაზის გამოყოფა, იმდენად მძიმე სიტუაციაა შექმნილი გარემოს დაცვის თვალსაზრისით. ამასთანავე, ჩვენ ერთ-ერთი მდიდარი ქვეყანა ვართ მზის, ქარის, ბიომასის, გეოთერმული წყლებისა და სხვა რესურსებით. მე აღარაფერს ვამბობ ჰიდრორესურსებზე, რომლებიც, მართლაც ამოუწურავია. გვაქვს საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისი სამეცნიერო და საინჟინრო ინტელექტუალური პოტენციალი და ამ სფეროში საქმიანობის გარკვეული პრაქტიკული გამოცდილება. ამდენად, ცხადი და ბუნებრივია ენერგიის განახლებადი წყაროების გამოყენების თუნდაც ურთულესი ტექნოლოგიის ათვისებისაკენ ჩვენი განსაკუთრებული სწრაფვა. და როგორც მე ვთქვი ამ კონფერენციაზე, საქართველო შეიძლება ერთ-ერთ ლაბორატორიად თუ პოლიგონად იქცეს.

რამდენიმე სიტყვა საბიუჯეტო ვალდებულებათა შესრულების შესახებ:

საგადასახადო ინსპექციის ოპერატიული მონაცემებით, 1-16 იანვრის პერიოდში მის მიერ აკრეფილია 8 მილიონი ლარი საბიუჯეტო შემოსავალი, ანუ შარშანდელ ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 1,5 მილიონი ლარით მეტი. მაგრამ მე არ მინდა, ამით თავი დაიმშვიდონ ამ დარგის მუშაკებმა, რადგან შარშანდელი იანვარ-თებერვალი და ნაწილობრივ მარტიც უმძიმესი იყო და ამან მთელი წლის განმავლობაში მძიმე დაღი დაგვასვა. საგადასახადო ინსპექციის შეფასებით, იანვრის განვლილ პერიოდში სამუშაო დღეების რაოდენობის გათვალისწინებით, აღებული ტემპი საკმარისია თვის საგეგმო დავალებათა შესასრულებლად, მაგრამ ლაპარაკი უნდა იყოს არა შესრულებაზე, არამედ მნიშვნელოვან გადაჭარბებაზე. სხვაგვარად, პენსიებისა და ხელფასების პრობლემა უბრალოდ, ვერ მოგვარდება, ყველამ უნდა ვიმუშაოთ. წლის დასაწყისიდან საგადასახადო ორგანოებმა ფინანსთა მინისტრის მიხეილ ჭკუასელის ხელმძღვანელობით შეამოწმეს 100-მდე სხვადასხვა ობიექტი, სადაც გამოვლენილ დარღვევებზე ბიუჯეტის სასარგებლოდ დამატებით დარიცხულია 2 მილიონი ლარი. რა არის ეს 2 მილიონი ლარი? ეს არის ის, რასაც უმალავენ სახელმწიფოს, უმალავენ და ჯიბეში იდებენ იმას, რაც ეკუთვნით პენსიონერებს, ინვალიდებს, პედაგოგებს, სხვებსა და სხვებს. ამიტომ გაცილებით მეტი სიმკაცრეა საჭირო და ამაზე ჩვენ ამ დღეებში ვილაპარაკებთ რესპუბლიკურ შემაჯამებელ შეხვედრებზე. აღნიშნული შემოწმებანი გრძელდება, რაც ხელს შეუწყობს გეგმის შესრულებას.

საბაჟო დეპარტამენტმა აღნიშნულ პერიოდში ბიუჯეტში გადარიცხა 4,5 მილიონი ლარი, რაც 1,5-ჯერ აღემატება შარშანდელი შესაბამისი პერიოდის დონეს. საბაჟო დეპარტამენტი ასევე საჭირო ღონისძიებებს ახორციელებს იანვრის გეგმების შესასრულებლად. სხვათა შორის, აქაც ბევრია კომბინაციები - ყალბად ანდა ნახევრად გაფორმებული ტვირთი იმიტომ, რომ ნაკლები გამოუვიდეთ საბაჟო გადასახადი, და ასე შემდეგ. ყველაფერ ამას ბოლო უნდა მოეღოს.

ახლა მე მინდა შევეხმიანო ლონდონელ ექსპერტთა შეფასებებს...

- ეს შეფასება გასულ კვირას გადაიცა. რადიომსმენელებს შევახსენებთ, რომ ლონდონის ეკონომიკური ინსტიტუტის ცნობით, 1998 წელს მოსალოდნელია ეკონომიკური ზრდის ტემპის 2,7 პროცენტით შემცირება საერთოდ მსოფლიოში. ამის მიზეზად, ექსპერტები აზიის ქვეყნების ეკონომიკურ და ფინანსურ კრიზისს ასახელებენ და ლიდერობა, მათი აზრით, აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს დარჩებათ. ეკონომიკური ზრდის ტემპის განსაზღვრისას 1998 წლისათვის ექსპერტებმა ყველაზე დადებითი და შესაშური პროგნოზები რამდენიმე ქვეყანას უწინასწარმეტყველეს: ესენია: ჩინეთი, საქართველო და ანგოლა. რადგან ეკონომიკის თემაზე ვსაუბრობთ, ერთი შეკითხვაც: ითქვა, რომ იაპონელებს აქვთ ინტერესები საქართველოს მიმართ. დღეს ხელს მოაწერენ პირველ საკრედიტო ხელშეკრულებას ენერგეტიკის სფეროში - ეს არის 45 მილიონი დოლარი ლაჯანურჰესისა და ხრამჰესის რეაბილიტაციისათვის. ვიმეორებ, რომ ეს არის პირველი საკრედიტო ხელშეკრულება. აქამდე გვაძლევენ გრანტებს და, რაც მთავარია, 30 წლით გვაძლევდნენ კრედიტს და, როგორც ჩვენთვის ცნობილია, ძალიან მისაღები საკრედიტო განაკვეთით - წელიწადში 2,5 პროცენტი. ეს სხვა ინტერესიც იქნება უკვე იაპონელ პარტნიორთან თქვენი შეხვედრის შემდეგ. მას სხვა ეკონომიკურ პროექტებზეც სურს საუბარი...

- მე უნდა გავიზიარო ძალიან მაღალი რანგის ლონდონელი ექსპერტების შეფასებანი და უნდა ვთქვა, რომ ეს შეფასებანი რეალურია. სხვათა შორის, სამწუხაროა, რომ აზიის ქვეყნებში მოსალოდნელია წარმოების დონის სერიოზული დაქვეითება, მრავალი ქვეყანა სერიოზულმა ფინანსურმა კატაკლიზმებმა მოიცვა. მაგალითად, სამხრეთ კორეა. მსოფლიო ბანკის, სავალუტო ფონდის, სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციის მხრივ უზარმაზარი, უდიდესი მასშტაბის დახმარება რომ არა, შეიძლება ეს უმძიმესი შედეგით დამთავრებულიყო.

რაც შეეხება ჩინეთის, საქართველოსა და სხვა ქვეყნების მიმართ გამოთქმულ პროგნოზებს, ვფიქრობ, ეს სავსებით დასაბუთებულია. საქართველოს შეუძლია არ შეანელოს ზრდის ტემპი, ყოველ შემთხვევაში, 1998-1999 წლებში და დაიმკვიდროს ადგილი სწრაფად განვითარებადი ქვეყნების ოჯახში. ეს პროცესი კი68

დეც დაიწყო და სწორედ იგი მიგვიყვანს საყოველთაო კეთილდღეობამდე და ყველა სოციალური პრობლემის მოგვარებამდე.

რაც შეეხება იაპონიასთან ჩვენს თანამშრომლობას, ჯერ ერთი, მინდა მადლობა გითხრათ, რომ შემახსენეთ ეს საკითხი. თქვენ იცით, იაპონიაში იმოგზაურა სახელმწიფო მინისტრმა ბატონმა ნიკო ლეკიშვილმა. ალბათ, გაიმართება ჩვენი ვიზიტი შემოდგომაზე და იაპონიასთან ჩვენი ურთიერთობა ძალიან სწრაფად და ინტენსიურად განვითარდება. ჩემი განკარგულებით შეიქმნა საქართველო-იაპონიის ეკონომიკური თანამშრომლობის საუწყებათშორისო კომისია და მისი პირველი სხდომა სწორედ დღეს გაიმართება.

ახლა, თუნდაც მცირეოდენი წარმოდგენა რომ გვქონდეს, იაპონიამ ამ წლებში ძალიან დიდი დახმარება გაგვიწია. ეს დაიწყო 1995-1997 წლებში. ახლა ჯანმრთელობის დაცვამ მიიღო რამდენიმე მილიონი დოლარის დახმარება (ლაპარაკია გრანტებზე). ეს გახლავთ სხვადასხვა სამკურნალო საშუალებანი, დანადგარები და ასე შემდეგ. 1997 წელს, მაგალითად, გამოიყო სათანადო თანხები და დაიწყო ცენტრალური კლინიკური საავადმყოფოს რეაბილიტაცია. გამოყოფილია 7 მილიონ დოლარამდე თანხა, ბავშვთა ცენტრალური კლინიკური საავადმყოფოს რეაბილიტაციისათვის 7 მილიონი დოლარი გამოიყო და ჩამოთვლა შეიძლება კიდევ გაგრძელდეს. ყოველივე ეს ძალიან საინტერესოა.

ზემოთ ვილაპარაკე ენერგეტიკის არატრადიციულ წყაროებზე. სათბობ-ენერგეტიკის დარგში არატრადიციული ენერგიის წყაროების გამოყენების პირველი პროექტია, კერძოდ, საბუეთის მთაზე 10 მეგავატი სიმძლავრის ქარის ელექტროსადგურის მშენებლობის პროექტი, რომელსაც განახორციელებს იაპონიის ერთ-ერთი ტრანსეროვნული სააუდიტო ფირმა. პროექტის სავარაუდო ღირებულება გახლავთ 10-12 მილიონი დოლარი. პროექტს დააფინანსებს იაპონიის ექსიმბანკი, უფრო სწორად, იგი გასცემს გარანტიას. ეს ძალიან საინტერესო პროექტია. მინდა იცოდეთ, რომ იაპონიის მხარე აღნიშნულ პროექტს საცდელ პროექტად მიიჩნევს და მისი წარმატებით განხორციელების შემთხვევაში შესაძლებელია სხვა პროექტების განხორციელებაც, კერძოდ, 50-100 მეგავატი სიმძლავრის ქარის ელექტროსადგურის აშენება იქვე, საბუეთის მთაზე. აღსანიშნავია, რომ იაპონური ფირმა „ნიტიმენი“ მოითხოვს საბუეთის მთაზე ექსკლუზიურ უფლებას, ესე იგი, დარწმუნდა, რომ ეს ძალიან საინტერესო პროექტია. ასევე ძალაში რჩება წინადადება ბათუმის ნავთობგადასამუშავებელი ქარხნის რეკონსტრუქციის თაობაზე. ფირმა „იტოჩუც“ მზად არის მონაწილეობა მიიღოს სუფსის ტერმინალის მშენებლობაში და ვილაპარაკოთ კიდეც ახალი დიდი ნავთობგადასამუშავებელი ქარხნის მშენებლობაზე. დღეს ხელს მოვაწერთ ხელშეკრულებას, რომ იაპონიის მთავრობის მიერ საქართველოსათვის გამოყოფილია 45 მილიონი დოლარი. მე დავესწრები ხელმოწერის ცერემონიას. ეს თანხა - 45 მილიონი დოლარი გამოყენებული იქნება ლაჯანურჰესისა და ხრამჰესის რეაბილიტაციისათვის. ასე რომ, იაპონიასთან დაიწყო ძალიან ინტენსიური მუშაობა, იაპონია შემოდის კავკასიაში, და შემოდის ძალიან აქტიურად საქართველოში.

- გასული კვირის კიდევ ერთი მოვლენა. თქვენ აჭარას ეწვიეთ, სადაც ახალი სამშობიარო სახლი გაიხსნა, და ამას გარდა, ბევრი სხვა ობიექტიც შეემატა ქალაქს.

- ჩემი ზოგიერთი შეფასება წუხელ იყო სატელევიზიო გადაცემებში, მაგრამ კიდევ ერთხელ კმაყოფილებით მინდა აღვნიშნო, რომ აჭარაში უმოკლეს ვადებში ძალიან ბევრი რამ გაკეთდა, ბევრი რამ შეიცვალა. ამ თვალსაზრისით აჭარა, შეიძლება ითქვას, სამაგალითოა საქართველოს რეგიონთა შორის, და კარგი იქნება, თუ ბევრი მიბაძავს მას. შენდება სახლები, მთელი ქუჩები, ხიდები (აშენებულია 100-ზე მეტი ხიდი), სტადიონები და იქმნება სხვა ბევრი სიკეთე.

მაგრამ განსაკუთრებული სიხარული და სიამოვნება მომანიჭა იმან, რომ ბათუმში გაიხსნა სამშობიარო სახლი, რომელიც, გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, მსოფლიო სტანდარტებს შეესაბამება ყველა თვალსაზრისით. ბათუმში ყოფნისას გვითხრეს, რომ ორმა ქალბატონმა უკვე იმშობიარა იმ სახლში და ორი ბავშვი შეემატა საქართველოს - ქალ-ვაჟი. ღმერთმა ბედნიერი ამყოფოს ეს ოჯახები და ორივე ბავშვს დიდი მომავალი მინდა ვუსურვო.

ბათუმში, როგორც ყოველთვის, ახლაც ძალზე ამაღელვებელი შეხვედრები გვქონდა მოსახლეობასთან, ბათუმელებთან. როგორც იტყვიან, მთელი ბათუმი ქუჩებში იყო გამოფენილი - ათიათასობით ადამიანი, მე მადლიერი ვარ მათი, მადლიერი ვარ იმისათვის, რომ ასეთი პატივი მიაგეს საქართველოს პრეზიდენტს, რითაც ერთხელ კიდევ გამოხატეს თავიანთი ერთგულება და სიყვარული სამშობლოსადმი, დედა-საქართველოსადმი, როგორც ამბობენ ხოლმე აჭარაში, და ეს დიდი ღონისძიებანი, ძირითადად, პრეზიდენტის ნაძვისხესთან (რომელიც აქამდე, ჩემს ჩასვლამდე შემოინახეს) მიმდინარეობდა.

აჭარა, ისევე როგორც საქართველოს ყველა რეგიონი, ყველა ჭეშმარიტი მამულიშვილი, საქართველოს ძლიერებასა და აღორძინებაზე ოცნებობს, კონკრეტული საქმით უჩვენებს მაგალითს სხვებს, თუ როგორ უნდა ემსახურონ ქვეყნის აყვავებასა და აღმშენებლობას.

რა თქმა უნდა, გაიმართა ძალზე საჭირო საუბარი აჭარის ხელმძღვანელობასთან, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარესთან ბატონ ასლან აბაშიძესთან. განვიხილეთ ის საკითხები, რომლებიც უახლოეს მომავალში უნდა გადაწყდეს ამ მხარისა და სრულიად საქართველოს საკეთილდღეოდ.

- და, ბოლო კითხვა. „ბოსნიის ფორმატი“ - აფხაზეთში კონფლიქტის შესაძლო მოგვარება კვლავ მსჯელობის საგანია და ყურადღების ცენტრში დგას. ამ წინადადების კომენტირებისას სოხუმის ხელისუფლების ზოგიერთმა წარმომადგენელმა რამდენადმე უცნაური განცხადებები გააკეთა. მათი თქმით, ქართულ მხარესთან მოლაპარაკებამ თავისი შესაძლებლობანი უკვე ამოწურა და მის გაგრძელებას აზრი აღარც აქვს...

- სიმართლე გითხრათ, მე თვითონ არ წამიკითხავს მათი ეს გამოსვლა და განცხადებები. მაგრამ, თუ ეს განცხადება მართლაც გამოქვეყნდა, როგორც რუსეთის ზოგიერთმა საინფორმაციო საშუალებებმა გვაცნობეს, მე მხოლოდ გაკვირვება შემიძლია გამოვთქვა.

საქართველო იყო და არის კონფლიქტის მშიდობიანი მოწესრიგების მომხრე. ამიტომაც ვაგრძელებ მოლაპარაკებას უკვე მეხუთე წელია, მიუხედავად იმისა, რომ ხელშესახებ შედეგებს ჯერჯერობით ვერ მივაღწიეთ, მაგრამ, თუ მათი აზრით, მოლაპარაკებას პერსპექტივა არა აქვს, თუ მართლა ასე ითქვა, თუ მოლაპარაკების პოტენციალი ამოიწურა, მაშინ გამოდის - რაღა დაგვრჩენია, ომიღა დაგვრჩენია! ჩვენ კი ომის წინააღმდეგი ვართ, მაგრამ, თუ ვინმე ომისათვის მოგვიწოდებს, მაშინ მთელი პასუხისმგებლობა თვითონ უნდა იკისროს. სხვათა შორის, მინდა შევახსენო ზოგიერთებს: ნურავის დაავიწყდება, რომ დღეს საქართველოში არც 1992 წელია და არც 1994. მე ქვეყნის პოტენციალი მაქვს მხედველობაში. თუმცა ემოციებს (ამას მინდა ხაზი გავუსვა) არც ერთი მხარე არ უნდა აჰყვეს. მე კვლავ ვადასტურებ, რომ სამშვიდობო ოპერაციის ფორმა აფხაზეთში შეიძლება შეიცვალოს მაშინ, როცა დიალოგი და მოლაპარაკება შედეგს აღარ მოიტანს, როცა საბოლოოდ ამაში დავრწმუნდებით. უფრო მეტიც, ზემოხსენებული განცხადების (თუ ეს განცხადება სინამდვილეს შეესაბამება) ავტორების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, დიალოგის შესაძლებლობა თუ ამოწურულია, მაშინ, მით უმეტეს, გარკვეული ეტაპისათვის, მართლაცდა, სამშვიდობო პროცესის ამჟამინდელი მეთოდი უნდა შევცვალოთ. ესე იგი, გავაკეთოთ ის, რაც მე ვთქვი.

კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, რომ ეს არის რუსეთის საინფორმაციო წყაროების მიერ გადმოცემული ინფორმაცია. შეიძლება ასე არ იყო ნათქვამი. თუ ასე ითქვა, ჩემი პასუხი მაშინ, ალბათ, დროულია და, ვფიქრობ, შესაბამისიც. კიდევ ერთხელ ხაზგასმით აღვნიშნავ, სამშვიდობო ოპერაციის ფორმატის შეცვლის საკითხი დღის წესრიგში დადგება იმ შემთხვევაში, თუ მოლაპარაკების პოტენციალი საბოლოოდ ამოიწურება. მე ეჭვი არ მეპარება, რომ მსოფლიო საზოგადოებრიობა ამაში საქართველოს მხარს დაუჭერს.

საქინფორმი.

„საქართველო იყო და არის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების მომხრე“ : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის 19 იანვრის რადიოინტერვიუ // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 21 იანვარი. - №16 (2716). - 1, 3 გვ.

დღეს სრულიად საქართველო აღნიშნავს მნიშვნელოვან ისტორიულ თარიღს - მეფე ერეკლე მეორის გარდაცვალების ორასი წლისთავს.

დღეს სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძარში, ერეკლე მეორის საფლავთან თავი მოიყარეს საქართველოს საერო და სასულიერო ხელისუფლების წარმომადგენლებმა, ქრისტეს მრევლმა, სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქმა, უწმიდესმა და უნეტარესმა ილია მეორემ უწმიდესმა სამღვდელოებამ, მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების ინტელიგენციის წარმომადგენლებმა, მეწარმეებმა, ბიზნესმენებმა, ომისა და შრომის ვეტერანებმა, მოსწავლეებმა, სტუდენტებმა, ფართო საზოგადოებრიობამ, მთელმა ერმა და პატივი მიაგეს დიდ სახელმწიფო მოღვაწესა და მხედარმთავარს ერეკლე მეორეს.

მეფე ერეკლე მეორე მეტად რთული ისტორიული ფიგურაა. ფაქტობრივად, მან და მისმა შვილმა მეფე გიორგი მეთორმეტემ, რომელიც იქვე სვეტიცხოველში განისვენებს, - გაასრულეს ბაგრატიონთა მრავალსაუკუნოვანი სახელოვანი დინასტიის მეფობა საქართველოში.

ერეკლე მეორის შესახებ ფრიდრიხ დიდი ამბობდა: დასავლეთში მე ვარ, აღმოსავლეთში კი ერეკლე მეორეო.

მეფე ერეკლე მეორის მხედართმთავრული ნიჭი 80-მდე დიდ თუ მცირე ომში გამოჩნდა. იგი ჯარებს სარდლობდა არა მარტო საქართველოში, არამედ მეზობელ ქვეყნებშიც, როგორც დიდი მხედართმთავარი.

ქრისტეს ჯვარი ამკობს ერეკლეს საფლავს სვეტიცხოველში და ჯვარს ჰგავს ერეკლეს მახვილი თელავში აღმართულ მის ქანდაკებაზე.

მძიმე იყო მეფე ერეკლე მეორის ჯვარი, მაგრამ მან თავისი მძიმე ჯვარი მაინც აიტანა გოლგოთაზე.

ერეკლე მეორის უდიდესი ისტორიული დამსახურებაა ის, რომ მან ქრისტიანულ სამყაროს არ მოსწყვიტა საქართველო, ერს შეუნახა მამული, ქრისტეს რჯული და დედაენა.

ერეკლე მეორის ეპოქამდე გაჩნდა ევროპულ ფილოსოფიაში „დიდი და მცირე ბოროტების“ კონცეფცია. გვიან XX საუკუნეში მხოლოდ იმეორებდნენ მას.

ისტორიაში „მცირე ბოროტებას“ უწოდებდნენ ერეკლე მეორის მიერ რუსეთთან დადებულ ხელშეკრულებას, მის ევროპულ ორიენტაციას, მის ისტორიულ არჩევანს.

ამ საკითხზე აზრთა სხვადასხვაობა იყო და მომავალშიც იქნება.

ერეკლე მეორის მოღვაწეობა ისტორიკოსთა მიერ ბევრჯერ და სხვადასხვაგვარად შეფასებულა. ასე იქნება მომავალ საუკუნეებშიც, მაგრამ ერთი რამ არასოდეს არ უნდა დაგვავიწყდეს: ისტორიული პიროვნება, ერთი მხრივ, არასოდეს არ უნდა მოვწყვიტოთ კონკრეტულ-ისტორიულ კონტექსტს, მის ეპოქას და მის საუკუნეს, მისი პერიოდის პოლიტიკურ ძალთა განლაგებას ეროვნულ და მსოფლიო ასპარეზზე და, მეორე მხრივ, პოლიტიკა მუდამ და, მაშასადამე, ერეკლე მეორის დროსაც და დღესაც, მხოლოდ შესაძლებლის ხელოვნებაა.

ერეკლე მეორეს პოსტფაქტუმ არ უნდა მოვთხოვოთ შეუძლებელი.

ერეკლე მეორის პოლიტიკაც მხოლოდ შესაძლებლის ხელოვნება იყო.

ნიკოლოზ ბარათაშვილის კლასიკურ პოემაში „ბედი ქართლისა“ ერთმანეთს უპირისპირდება ერეკლე მეორისა და მისი კანცლერის სოლომონ ლიონიძის ორიენტაცია და ეს ისტორიულ სინამდვილეს ასახავს.

მაგრამ ვინ დაიტირა ერეკლე მეორე ორასი წლის წინათ ყველაზე გულში ჩამწვდომი, უკვდავი სამგლოვიარო სიტყვით?

სწორედ მისმა ოპონენტმა სოლომონ ლიონიძემ. მისი სიტყვა ქართული მჭევრმეტყველებისა და ისტორიული აზროვნების, ერეკლე მეორის ისტორიული ღვაწლის შეფასების კლასიკური ნიმუშია.

ნიკოლოზ ბარათაშვილმა, სოლომონ დოდაშვილმა, ილია ჭავჭავაძემ, აკაკი წერეთელმა, იაკობ გოგებაშვილმა, ვაჟა-ფშაველამ, ნიკო ნიკოლაძემ, XIX საუკუნის სხვა კორიფეებმა მაღალი შეფასება მისცეს ერეკლე მეორის ისტორიულ გზას.

როდესაც საკუთარ აზრს გამოვთქვამთ, დიდი წინაპრების აზრიც გავიხსენოთ.

კარგადაა ნათქვამი: სირცხვილი იმ გუთნისდედას, მამა-პაპის საფლავს ხნავდეს!

ყველა დიდ ისტორიულ ფიგურაში არის მარადიული და ეფემერული, უკვდავი და მოკვდავი საწყისები.

რაც მოკვდავი იყო მეფე ერეკლე მეორეში, სვეტიცხოვლის ტაძარში მარხია, რაც უკვდავი იყო, სამარადისოდ განფენილია ქართველთა სულში.

სწორედ იმან, რაც უკვდავია ერეკლე მეორეში, მიიყვანა დღეს მეფე ერეკლე მეორის წმიდა საფლავთან საქართველოს ღირსეული შვილები.

მეფე ერეკლე მეორის გარდაცვალებიდან გასული ორასი წელი უდიდესი ქარტეხილებით იყო აღსავსე საქართველოს ისტორიაში.

1801 წლიდან 117 წელს გაგრძელდა ცარიზმის, კოლონიალიზმის ბნელი და გრძელი ღამე.

ამ საუკუნის დასაწყისში ისევ აღდგა, ერეკლეს შემდეგ პირველად, საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა, დაარსდა საქართველოს პირველი რესპუბლიკა, მიღებულ იქნა პირველი კონსტიტუცია.

შემდეგ ისევ დაკარგეთ დამოუკიდებლობა და 70 წელს გაგრძელდა ტოტალიტარიზმისა და დიქტატურის ეპოქა.

ამ საუკუნის 90-იან წლებში საქართველომ ისევ აღადგინა სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა.

დღეს დემოკრატიულ, სუვერენულ საქართველოში, სვეტიცხოვლის ტაძარში, მეფე ერეკლე მეორის საფლავთან მთელი საქართველო თვალს ავლებს განვლილ ისტორიას.

მწარეა ისტორიის გაკვეთილები.

ჩვენ ღრმად უნდა ჩავწვდეთ ჩვენი ისტორიის არა მარტო ფაქტოლოგიას, არამედ ისტორიის სულს, ისტორიის ფილოსოფიურ საზრისსა და მიზანს.

ერეკლე მეორის მეფობას და მხედართმთავრობას ერთი მიზანი და ერთი საზრისი ჰქონდა - საქართველოს გადარჩენა.

დღეს საქართველო გადარჩენილია!

და ამას ხმამაღლა ვამბობთ სრულიად საქართველოში, ერის საღვთო სახლშიც - სვეტიცხოველში, ერის ერთ-ერთი ყველაზე ტრაგიკული და გმირი მეფის ერეკლე მეორის საფლავთან.

ერეკლე მეორის გარდაცვალებიდან განვლილი ორასი წლის მანძილზე თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის დაკარგვისა და აღდგენის მშფოთვარე ისტორია გვეუბნება, რომ, ერთი მხრივ, ერის სასიცოცხლო, აღმაშენებელი ენერგია და აღმაშენებელი სული უკვდავია და არ არის მისი მომრევი ძალა ქვეყანაზე, მაგრამ, მეორე მხრივ, ისე უნდა წარვმართოთ ისტორიის მსვლელობა, ისე უნდა ჩავწვდეთ ისტორიის საერო და საღვთო სულს, რომ სოციალური კატასტროფები და კატაკლიზმები ავაშოროთ ერს და ქვეყანაში დავამკვიდროთ მშვიდობა, სამართლიანობა და კეთილდღეობა, ვიპოვოთ გზა ტაძრისაკენ.

მამული, ენა, სარწმუნოება! - ქართული ეკლესიის წმიდანის, დიდი ილია ჭავჭავაძის ეს დევიზი, ყველა თაობის დევიზია!

უკეთ მოვუაროთ წარსულის საფლავებს და მომავლის აკვნებს!

„ჩვენ უნდა ვსდიოთ ახლა სხვა ვარსკვლავს... ჩვენ უნდა მივცეთ მომავალი ხალხს!“

ვაშენოთ ახალი, დემოკრატიული, სუვერენული, თავისუფალი, განუყოფელი საქართველო!

ჩვენთან არს ღმერთი!

გზა ტაძრისაკენ // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 24 იანვარი. - №19 (2719). - 1,2 გვ.

საქართველოს მთავრობის გაფართოებული სხდომა

[...]

სხდომაზე სიტყვა წარმოთქვა ქვეყნის პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

მან აღნიშნა, რომ საქართველოში კრიმინოგენური ვითარების განმუხტვის ტენდენციამ შეუქცევადი ხასიათი მიიღო. გასულმა წელმა, თქვა მან, კიდევ ერთხელ ნათლად წარმოაჩინა ის ფაქტი, რომ ქვეყნის განვითარების გზაზე გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა გაბატონებული კრიმინოგენური ბანდების თარეშის აღკვეთას და ამ ფონზე ქვეყნის განვითარების შეუქცევადობის უზრუნველყოფას. უკვე სადავო აღარ არის, რომ ყოველივე ეს მიღწეულია დიდი შრომისა და ხშირად თავგანწირვის წყალობით. ეს მართლაც ეპოქალური მნიშვნელობის ძვრები იყო, რომელთა პოლიტიკურ დასტურადაც საქართველოს ახალი კონსტიტუცია იქცა. კონსტიტუციის მიღებამ და ურყევმა პოლიტიკურმა არჩევანმა საქართველოს იმავდროულად საშუალება მისცა ისტორიული ბედუკუღმართობის გამო აუხდენელი ოცნებაც აეხდინა - ქვეყანამ რეალურად შექმნა იმის პირობები, რომ სრულიად ევროპის პროცესებში ინტეგრაციის პრეტენზია ჰქონოდა. ნებისმიერ სფეროში მცირე თუ დიდი მასშტაბის ამოცანა, კანონი და გადაწყვეტილება მხოლოდ მაშინ განხორციელდება რეალურად და, რაც მთავარია, შედეგიანიც იქნება, თუ შეესაბამება დემოკრატიზაციის საერთო პროცესის შინაარსსა და სპეციფიკას, რომელსაც თავის მხრივ განსაზღვრავს ჩვენი გარდამავალი პერიოდის უპრეცედენტო ხასიათი - დემოკრატიზაცია „ზემოდან“ ხორციელდება. ტრადიციულ დემოკრატიულ ქვეყნებში დემოკრატიისაკენ მოძრაობა „ქვემოდან“ ხორციელდებოდა და, ამდენად, იგი საზოგადოების ბუნებრივ-ევოლუციური განვითარების შედეგი იყო. ყოველ შემთხვევაში, საბაზრო ურთიერთობანი, შესაბამისი სოციალურ-პოლიტიკური სპექტრი, ლიბერალური ღირებულებანი და დემოკრატიის სხვა მნიშვნელოვანი საფუძვლები წინ უსწრებდა და აადვილებდა დემოკრატიული სახელმწიფოებრივ-პოლიტიკური სისტემის შექმნას. ჩვენი განსხვავებული ვითარება განპირობებულია არა მარტოოდენ საპირისპირო სქემით, არამედ მისგან გამომდინარე ამოცანათა ხასიათით, მათი გადაწყვეტის თანმიმდევრობითა და სპეციფიკით.

დემოკრატიზაცია „ზემოდან“ ნიშნავს სახელმწიფოებრივ-პოლიტიკური სისტემის გარდაქმნით საზოგადოებრივი სისტემის ძირეული ცვლილების განხორციელებას. კომუნისტური სისტემიდან ლიბერალურ-დემოკრატიულ სისტემაზე გარდამავალი პერიოდი საზოგადოებრივ ურთიერთობათა ტრანსფორმირებისათვის უთუოდ გულისხმობს ჯერ სამართლებრივი ბაზის შექმნას, შემდეგ კი მისი რეალური ამოქმედებისათვის ძალისხმევას.

საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ მათ შეძლეს კონსტრუქციული თანამშრომლობით მიეღწიათ კონსტიტუციის მოთხოვნის შესრულებისათვის. გასული წლის ბოლოს მოხერხდა კონსტიტუციამდე მიღებული მთელი ნორმატიული მასივი შეესაბამებინათ კონსტიტუციასთან და უზრუნველეყოთ სახელმწიფო რეგისტრაცია, ასევე მიღებულ იქნა კონსტიტუციით გათვალისწინებული ყველა ორგანული კანონი.

რამდენჯერმე მითქვამს და ახლაც მინდა გავიმეორო, აღნიშნა შემდეგ ედუარდ შევარდნაძემ, რომ დემოკრატიული სახელმწიფოებრივ-პოლიტიკური სისტემის შექმნით საქართველოში დასრულდა ძველი პოლიტიკური სისტემის დემონტაჟი. ტოტალიტარიზმს რეალურად გამოეცალა სამართლებრივი და პოლიტიკური ნიადაგი. მაგრამ ისიც ცხადია, რომ დემოკრატიული პოლიტიკური სისტემა და სამართლებრივი პირობები თავისთავად არ ამოქმედდება. მათი პრაქტიკული რეალიზაცია დღევანდელი ეტაპის საერთო-პოლიტიკური ამოცანაა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ესე იგი, დემოკრატიის მატერიალიზაციისა და მოსახლეობის ფართო ფენებში მისი განვრცობის გარეშე, ეს პირობები დაკარგავს თავის მნიშვნელობასაც და დანიშნულებასაც. მოდერნიზაციის საერთო პროცესის ამ ორივე ეტაპზე სახელმწიფო, როგორც ასეთი, ინარჩუნებს დემოკრატიის კატალიზატორის ფუნქციას. მოგვწონს თუ არ მოგვწონს, გვინდა თუ არ გვინდა, ეს ობიექტური პირობებით განსაზღვრული რეალობაა. ეს გახლავთ პოსტკომუ78

ნისტური დემოკრატიის არსიც. ვიდრე არ მოხდება საზოგადოების სრული დემოკრატიზაცია, ვიდრე არ შეგვიქმნია ნამდვილად სამოქალაქო საზოგადოება, სახელმწიფოს ევროპული ან ამერიკული მასშტაბით მინიმალიზაციაზე, მით უმეტეს განსახელმწიფოებრიობაზე ლაპარაკი მარტო თეორიული შეცდომა როდია. ამ პოსტულატის ჭეშმარიტებაში უახლესი წარსულის პრაქტიკამაც დაგვარწმუნა.

როცა ხაზს ვუსვამთ სახელმწიფოს როლს, ამაში მისი ფუნქციური გაფართოება როდი იგულისხმება. პირიქით, ლაპარაკია ტოტალიტარული სახელმწიფოსათვის დამახასიათებელი ფუნქციებისაგან სრულ განთავისუფლებაზე. სახელმწიფოს შემდგომი ფუნქციური შეკვეცის ტემპი დამოკიდებული იქნება საზოგადოების რეალური დემოკრატიზაციის უნარსა და დონეზე, ესე იგი, „ქვემოდან“ დემოკრატიზაციის იმპულსებზე.

დიდი მოვლენაა „საერთო სასამართლოების შესახებ“ კანონის მიღება, რომელიც სასამართლო რეფორმის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია. ნაწილია - მეთქი იმიტომ ვამბობ, რომ სასამართლო რეფორმა მარტო საკუთრივ სასამართლოს კი არ შეეხება, არამედ იმ სახელისუფლებო თუ არასამთავრობო სტრუქტურების გარდაქმნას გულისხმობს, რომლებიც საბოლოო ანგარიშით სწრაფი, მოქნილი, ქმედითი და სამართლიანი მართლმსაჯულების აღსრულებას უნდა ემსახურებოდნენ.

ამ თვალსაზრისით ჩვენ წინაშე სერიოზული ამოცანა იდგა. ერთი მხრივ, უნდა შევლეოდით წარსულის ყველა რუდიმენტს სასამართლო სისტემაში, რომელმაც მოჭამა თავისი დრო, და, მეორე მხრივ, აუცილებელი იყო ისეთი ნორმების, პრინციპებისა თუ ინსტიტუტების შემოღება, რომელთა გარეშე საერთოდ აღარ მოიაზრება თანამედროვე სამართლებრივი ცხოვრება.

მოხერხდა თუ არა ამ მიზნის მიღწევა?

ადრეც ვთქვი და ახლაც ვიმეორებ, რომ მოხერხდა. თუმცა სასამართლო რეფორმის პროცესი ჯერ მხოლოდ დაიწყო. შესაძლოა, იგი იდეალური არ იყოს - ადამიანის შემოქმედება ყოველთვის ტოვებს მისი შემდგომი სრულყოფის შესაძლებლობას. მაგრამ შემიძლია განვაცხადო, რომ გაცილებით მეტია მიღწეული, ვიდრე ეს აზრთა მკვეთრი დაპირისპირების პირობებში იყო შესაძლებელი. რაც მთავარია, მივიღეთ კანონი, რომელიც ნამდვილად დიდი კომპრომისის შედეგია და ეს ძალიან მნიშვნელოვანია მისი სიცოცხლისუნარიანობისათვის. შენარჩუნებულია თანამედროვე საერთაშორისო მოთხოვნების პატივისცემა, მართლმსაჯულების სადღეისო და პერსპექტიული საჭიროებანი და ქართული შემოქმედებითი სულისკვეთება. უფრო მეტიც, ჩემი აზრით, ამ და სხვა კანონებით საქართველოში საფუძველი ეყრება სასამართლო რეფორმის თვითმყოფად ეროვნულ მოდელს.

თუ გავითვალისწინებთ, რომ დღეს მთავრობის გაფართოებულ სხდომას იუსტიციის საბჭოს და უზენაესი სასამართლოს რეკომენდაციით საქალაქო და რაიონული სასამართლოების თავმჯდომარეები ესწრებიან, მინდა შევეხო სასამართლო რეფორმის პროცესში მოსამართლეთა საკვალიფიკაციო გამოცდების საკითხებს.

6 იანვარს იუსტიციის საბჭომ სპეციალურად იმსჯელა საქართველოს რაიონებისა და ქალაქების მოსამართლეთა კონფერენციაზე მიღებული რეზოლუციის შესახებ, რომელიც ამჟამად მოქმედ მოსამართლეთა ადრეული კანონმდებლობის შესაბამისად უფლებამოსილების ვადის გაგრძელების საკითხებს შეეხებოდა.

სხდომაზე აღინიშნა, რომ სამართლებრივი რეფორმები და, უწინარეს ყოვლისა, სასამართლო რეფორმა ქვეყნის განვითარებისა და დემოკრატიული სახელმწიფოს ფორმირების ერთ-ერთი ძირითადი ელემენტია. ამ რეფორმების მთავარი შედეგი კი საბჭოურ მოდელზე აგებული კანონმდებლობის შეცვლა და დამოუკიდებელი სახელმწიფოს არსებითად ახალი კანონმდებლობის დამკვიდრებაა. ქვეყნის ისტორიაში ეს მართლაც უნიკალური პროცესია, რომლის საფუძველთა საფუძველი ახალი კონსტიტუციაა. სწორედ ქვეყნის ძირითადი კანონი, რომელმაც თანამედროვე სტანდარტების დარად განსაზღვრა სახელმწიფოს ორგანიზაციის პრინციპები, იმის მყარი სამართლებრივი საფუძველია, რომ არ შეფერხდეს რეფორმების დინამიზმი.

კონსტრუქციული და შინაარსიანი დისკუსიების შედეგად, რომლებშიც მოსამართლეებიც აქტიურად მონაწილეობდნენ, იუსტიციის საბჭომ კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ „საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად მოსამართლეების უფლებამოსილების შეწყვეტის შეუვალი იურიდიული და მორალური საფუძვლები არსებობს. ამასთანავე, საბჭომ მიზანშეწონილად მიიჩნია კანონით გათვალისწინებული საგამოცდო ვადების გადასინჯვა. მოსამართლეთა და მოსამართლეობის კანდიდატთა საკვალიფიკაციო გამოცდების მოწყობის კონკრეტული ვადები კი დაზუსტდება შესაბამის საპარლამენტო კომიტეტში საკითხის განხილვისა და პლენარულ სხდომაზე კანონში სათანადო ცვლილების შეტანის შემდეგ. ვიმედოვნებ, რომ პარლამენტი გაიზიარებს ამ მოსაზრებას.

რეფორმა მიზნად არ ისახავს და არც შეიძლება ისახავდეს მხოლოდ „საკადრო წმენდას“, პირიქით, ძირითადი დანიშნულება სწორედ ის იქნება, რომ მოსამართლეთა კორპუსი დაკომპლექტდეს მაღალკვალიფიციური და კომპეტენტური პერსონალით.

სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის ეს იმთავითვე ცხადი პოსტულატი, რა თქმა უნდა, წარმოუდგენელია მოსამართლეებისათვის სათანადო სამუშაო პირობების შექმნის გარეშე. ამიტომ განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმობა მოსამართლეთა შრომის მაღალი ანაზღაურებისა და სოციალური დაცვის გარანტიათა სისტემის შექმნას. 1998 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში ამ თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი ასიგნებანია გათვალისწინებული.

რეფორმის განხორციელების გზაზე რეალური გახდება კონსტიტუციით დამკვიდრებული დებულება სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის შესახებ. იმედი მაქვს, რომ საქართველოს იუსტიციის საბჭოს შექმნასა და ფუნქციონირებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნება სასამართლო რეფორმის წარმატებით განხორციელებისათვის. იუსტიციის საბჭოს წინადადებით, უკვე განისაზღვრა საერთო სასამართლოების ახალი სტრუქტურა. მიმდინარე წელს შეიქმნება თბილისისა და ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოები. ამ სასამართლო ინსტანციას სერიოზული და პასუხსაგები ფუნქცია დაეკისრება მართლმსაჯულების აღსრულების სრულყოფის საქმეში.

ადამიანის უფლებათა უზენაესობის პრინციპი საქართველოში უკვე რეალობად იქცა. უწინარესად საქართველოს კონსტიტუცია და პარლამენტის მიერ უკვე შექმნილი სამართლებრივი ბაზაა ამის გარანტი და ადამიანის უფლებათა დაცვის თავდები.

ჯერ კიდევ შარშანწინ, 10 დეკემბერს, ადამიანის უფლებათა დაცვის დღეს, მე საქართველოს პარლამენტს გავუგზავნე მიმართვა, სადაც საჯაროდ დავადასტურე, რომ მზად ვარ საქართველოს მოქალაქეთა უფლებების განუხრელად დაცვისათვის, და ჩამოვაყალიბე ამ მიმართულებით გადასადგმელი ნაბიჯები. იმ დროისათვის უკვე გამოვაცხადე სიკვდილით დასჯის განაჩენის აღსრულების ფაქტობრივი მორატორიუმი და პარლამენტში უკვე დაწყებული იყო მსჯელობა სიკვდილით დასჯის გაუქმების შესახებ. შარშან ივლისში გამოვიყენე ჩემი უფლებამოსილება და შევიწყალე 54 ადამიანი, რომელთაც მისჯილი ჰქონდათ სასჯელის განსაკუთრებული ზომა - სიკვდილით დასჯა, ხოლო შემოდგომაზე პარლამენტს მივმართე საკანონმდებლო ინიციატივით სიკვდილით დასჯის გაუქმების შესახებ. მადლობა მინდა ვუთხრა საქართველოს პარლამენტის წევრებს, რომლებმაც მხარი დაუჭირეს სიკვდილით დასჯის გაუქმებას. ყველამ იცით, რა ფართო საერთაშორისო რეზონანსი ჰქონდა საქართველოს მიერ გადადგმულ ამ უმნიშვნელოვანეს ნაბიჯს.

ვფიქრობ, მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებამ „საქართველოში ადამიანის უფლებების დაცვის განმტკიცების ღონისძიებათა შესახებ“, რომელშიც გათვალისწინებული იყო გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტის რეკომენდაციები.

1997 წელი ბევრი პოზიტიური ცვლილებით აღინიშნა, მაგრამ ხელისუფლებას ამ მხრივ უამრავი პრობლემა აქვს გადასაწყვეტი. მოსახლეობის სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესება, მაწანწალა და მიუსაფარი ბავშვები, პენიტენციალური სისტემის მოწესრიგება, კორუფცია - ყველა ეს პრობლემა გადასაჭრელია და თითოეული უკავშირდება საქართველოს კონსტიტუციით, იმ კონვენციებით აღიარებულ ადამიანის უფლებებს, რომლებსაც საქართველო შეუერთდა.

1998 წლის 10 დეკემბერს „ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის“ მიღების 50 წელი სრულდება. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ ეს წელი ადამიანის უფლებათა წლად გამოაცხადა. მე უკვე გამოვეცი ბრძანებულება შესაბამის საიუბილეო ღონისძიებათა შესახებ და თხოვნით მივმართე პარლამენტს, რომ 1998 წელი გამოცხადდეს „ადამიანის უფლებათა წლად“. ბრძანებულებას თან ერთვის იმ ღონისძიებათა გეგმა, რომლებიც მთელი წლის განმავლობაში უნდა ხორციელდებოდეს. მინდა გითხრათ, რომ ეს მარტო ზეიმი და თარიღის აღნიშვნა არ იქნება. ყველა ჩვენგანმა იგი უნდა მიიჩნიოს უდიდეს მოვალეობად. ჩვენ ადამიანის უფლებათა დაცვა უზენაეს იმპერატივად გამოვაცხადეთ. ეს განაცხადი საქმით უნდა დადასტურდეს. მე, საქართველოს პრეზიდენტი, მოვითხოვ, რომ აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ, პირველ რიგში სამართალდამცავმა ორგანოებმა განუხრელად დაიცვან კონსტიტუციაში გაცხადებული უფლებანი და თავისუფლებანი.

მთავრდება მუშაობა საქართველოს ეროვნული უშიშროების კონცეფციაზე, რომელზეც მუშაობამ და მის გამო აზრთა გაზიარებამ დამარწმუნა, რომ ჩვენმა საზოგადოებამ, მისმა ელიტამ ფაქტობრივად დაძლია ყველა მძიმედ გადასალახავი ბარიერი - ჩვენ ვექცევით ევროპული, დასავლური აზროვნების, ცნობიერების, მენტალიტეტის კალაპოტში და ეს ისეთ უმნიშვნელოვანეს საკითხებთან არის დაკავშირებული, როგორიცაა ერი, ეროვნული, სახელმწიფოებრივი. საქართველოს ეროვნული უშიშროების კონცეფციის ამოსავალი წერტილი საქართველოს მოქალაქის, საქართველოს ხალხის, საქართველოს სახელმწიფოს მშვიდობიანი განვითარებაა. საქართველოს შიდაპოლიტიკური სტაბილურობისა და უშიშროებისათვის უნდა ავამოქმედოთ დემოკრატიის ერთ-ერთი აუცილებელი პირობა, რომელიც, უწინარესად, ითვალისწინებს საზოგადოების დაყოფას ინდივიდებად, მოქალაქეებად და არა ეთნიკურ ერთეულებად. ეთნიკურ ეროვნულ თავისებურებათა შენარჩუნების კვალობაზე ვიწრო ეთნიკურ, პარტიკულარისტულ ცნობიერებაზე საერთო-მოქალაქეობრივი, საერთო-სახელმწიფოებრივი ცნობიერების ამაღლება საქართველოს ეროვნული სახელმწიფოს, ეროვნების განურჩევლად მისი ყოველი მოქალაქის უშიშროების ერთ-ერთი აუცილებელი პირობაა. მე მინდა უშიშროების კონცეფციის კიდევ ერთ ასპექტზე გავამახვილო ყურადღება - როცა საუბარია არა მარტო სამხედრო მეთოდებით თავდაცვაზე, - ეს არის არა პატარა ქვეყნის იძულებითი ნაბიჯი, არამედ თანამედროვე აზროვნების დონე. საქართველოში ამ მხრივ ჯერ კიდევ ბევრი რამ არის დასახვეწი, მაგრამ ვიმედოვნებ, რომ საქართველოს უშიშროების კონცეფცია სწორედ ის დოკუმენტი იქნება, რომელიც მსოფლიოს თვალში კიდევ უფრო ნათლად წარმოაჩენს ახალი ქართული სახელმწიფოს სიმწიფეს, ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებებისა და იდეალებისადმი ერთგულებას და ქვეყნის უშიშროების დასაცავად საჭირო მზადყოფნას.

კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა 1998 წელსაც პრიორიტეტულ მიმართულებად დარჩება. ქვეყნის პრეზიდენტის პოლიტიკური ნება ამ მხრივ შეუვალი და უცვლელია. რაც მთავარია, უნდა დაკონკრეტდეს კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის ეტაპები. ვფიქრობ, ჩვენ, პირველ რიგში უნდა შევებრძოლოთ ჩინოვნიკურ და ფინანსურ ოლიგარქიას, თუ უფრო ზუსტად ვიტყვით, - კორუმპირებულ და ბიუროკრატიულ კაპიტალიზმს. პოსტკომუნისტურ ქვეყნებში ეს მოვლენა თითქმის საყოველთაო ხასიათისაა. ბიუროკრატიული და ფინანსური ოლიგარქია ურთიერთშეზრდილია იმ ყველაზე უფრო ტლანქი ფორმით, რომელიც ფართო ეკონომიკური და სოციალური მოძრაობის უმთავრესი ბორკილი ხდება. ამგვარი მდგომარეობის უარყოფა შეუძლებელია. საქართველოში „კორუფციის მატარებელი“ ზრდის შემადგენლობას და უმატებს სიჩქარეს. ხალხს ორი არჩევანი დარჩა - ან ეცადოს შეაღწიოს ამ მატარებელში, რაც ქვეყნის დაღუპვას ნიშნავს, ან წინ აღუდგეს მას.

აქვე მინდა მოკლედ შევეხო და მხარი დავუჭირო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ გადასახადებისაგან თავისამრიდებელთა წინააღმდეგ ბრძოლის გაძლიერების მიზნით ბოლო ორი თვის განმავლობაში განხორციელებულ ღონისძიებებს. დამატებით დარიცხულმა თანხამ 2 მილიონ 700 ათას ლარს გადააჭარბა, 412 პასუხისმგებელ პირს ადმინისტრაციული ჯარიმა დაეკისრა, 317 მოკვლეული მასალა ქვემდებარეობით გადაიგზავნა სასამართლო ორგანოებში. ბიუჯეტში ჩარიცხულმა თანხამ 850 ათასი ლარი შეადგინა, რაც ხუთჯერ აღემატება ამ საწარმოთა მიერ მთელი განვლილი წლის მანძილზე ბიუჯეტში შეტანილი გადასახადების მოცულობას.

ქვეყნის პრეზიდენტის აზრით, ფართო საზოგადოებრივი კონსენსუსის მიღწევა დემოკრატიული სისტემის, სახელმწიფოებრივი და საზოგადოებრივი სტაბილურობის უმნიშვნელოვანესი პირობაა. როცა ამ საკითხს ვეხები, თქვა მან, სრულად ვითვალისწინებ ჩვენი საზოგადოების არა მარტო ამჟამინდელ მდგომარეობას, არამედ უახლოესი წლების მემკვიდრეობასაც. გამოვიარეთ გარდამავალი პერიოდისათვის თანდაყოლილ ღირებულებათა რადიკალური ცვლილებების პროცესი, რომელიც სოციალურ და ეკონომიკურ სიდუხჭირეზე არანაკლებ მტკივნეული და რთული აღმოჩნდა. დროის მცირე მონაკვეთში შევძელით ჭეშმარიტად პლურალისტური საზოგადოების დამკვიდრება და ეს დემოკრატიის გზაზე წინსვლის მნიშვნელოვანი წარმატებაა. ამავდროულად გამოიკვეთა დარღვეული სოციალური და იდეალური კომუნიკაციების სრულიად ახალი თვისებრიობის აღდგენის ჯერჯერობით უმნიშვნელო, მაგრამ მყარი და რეალური ტენდენციები.

პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური ცხოვრების ახალმა ყაიდამ თანდათანობით განაპირობა თავისუფლების, თანასწორობის, სამართლიანობისა და სხვა ძირეულ ღირებულებათა შესახებ საზოგადოებრივი ცნობიერების თავისთავად არსობრივი ტრანსფორმირება. ვფიქრობ, ამ თვალსაზრისით აშკარაა დემოკრატიზაციის კიდევ ერთი კონკრეტული და მნიშვნელოვანი წარმატება.

მაგრამ სწორედ ამიტომ და ამ საფუძველზე, მგონი, მომწიფდა პოლიტიკური და საზოგადოებრივი ცნობიერების ის ეტაპი, რომელიც საშუალებას გვაძლევს ვიფიქროთ აღნიშნული პროცესის დახვეწასა და რაციონალურ რეგულირებაზე.

შეხედულებათა და ინტერესთა მრავალფეროვნების, არცთუ იშვიათ შემთხვევაში მათი დაპირისპირებულობის მიუხედავად, რაც დემოკრატიისა და პლურალიზმის აუცილებელი ნიშან-თვისებაა, ზემოაღნიშნული ღირებულებითი პრინციპები საერთო შეხების, საზოგადოებრივი კონსენსუსისა და, რაც მთავარია, სახელმწიფოებრივი და საზოგადოებრივი ცხოვრების სტაბილურობის უძირითადესი, უზენაესი იდეოლოგიური პრინციპებია. ყოველი ქვეყნის დემოკრატიული მოძრაობა ამ პრინციპთა განზოგადოებით იწყებოდა და ყოველი დემოკრატიული სისტემა მათს უპირობო დაცვასა და პრაქტიკულ რეალიზაციაზეა დამკვიდრებული. ინტერესებისა და შეხედულებების განსხვავებულობა სრულიად სხვა და, კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, ბუნებრივი და აუცილებელი მდგომარეობაა, რომელიც არ გამორიცხავს საზოგადოებრივი ერთიანობის, კონსესუსის საერთო პირობის შესაძლებლობას. ამას იმიტომ ვუსვამ ხაზს, რომ თვით ლიბერალური ღირებულებანი არსობრივად თავისუფალია დოგმატიზმისაგან. მათი ცვალებადობა და დინამიკურობა იძლევა ცხოვრების პრაქტიკულ მოთხოვნებთან, ეროვნულ სპეციფიკასთან მისადაგების შესაძლებლობას და, მაშასადამე, მუდმივი განვითარების აუცილებლობას განაპირობებს. როდესაც შერიგებაზე ვლაპარაკობ, ცხადია, ველოდები შემხვედრ ნაბიჯებს და არა თავისი არსით ანტიეროვნულ და ანტისახელმწიფოებრივ რეციდივებს. საქართველოში ყველა პარტიას, ახალ თუ ძველ ლიდერებს, მათი ოჯახის წევრებს აქვთ აზრის თავისუფლად გამოთქმის უფლება, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს მათივე, და არა მარტო მათი, ამბიციურობითა და უპასუხისმგებლობით ბოლო წლებში საქართველოში დატრიალებული ტრაგედიები. მათი ფსევდოპატრიოტული, რევანშისტული იდეების რეანიმაციის ცდა ისევ ახალ ნგრევას, ახალ მსხვერპლს მოიტანს და საბოლოოდ დაასამარებს ქართული სახელმწიფოებრიობის იდეას. ამის უფლებას კი არავის მივცემთ.

არც საბჭოთა კავშირის რეანიმაციის სენით შეპყრობილი ვაი-პოლიტიკოსების მიზნებს უწერიათ განხორციელება - ესეც რევანშისტული იდეაა, რომელიც ძირს უთხრის საქართველოს დამოუკიდებლობას. შეუიარაღებელი თვალით ნათლად ჩანს, თუ ვისი ინტერესების დამცველად მოგვევლინნენ ისინი. დიდი ილიას ლელთ ღუნიასი არ იყოს, საქართველოში აშკარად გამოჩნდნენ ძალები, ახალი ალიანსები, რომლებიც დაინტერესებული არიან, რომ ჩვენი თავი ჩვენვე არ გვეკუთვნოდეს. დიდი გამჭრიახობა არ არის საჭირო იმის მისახვედრადაც, რომ ჩვენი გათითოკაცება ხელსაყრელ პირობებს უქმნის ასეთ ძალებს, გამოიყენონ ეს სიტუაცია საქართველოს დასაშლელად და ქართული სახელმწიფოებრიობის აღმოსაფხვრელად. ვხელმძღვანელობ რა საქართველოს სახელმწიფოებრივი ინტერესების პრინციპით, კიდევ ერთხელ მოგმართავთ ყველას - ერთობლივად მოვინანიოთ, რაც მოხდა და დავდგეთ წვრილმან ინტერესებსა და ამბიციებზე მაღლა, მივუსხდეთ მოლაპარაკების მაგიდას, ერთად შევიმუშაოთ ეროვნული თანხმობის კონცეფცია, რომელიც საქართველოს მოქალაქეთა ერთიანი ნების გამომხატველი კანონის ტოლფასი დოკუმენტი იქნება. XXI-ე საუკუნის გარიჟრაჟზე საქართველოს მიეცა უნიკალური შანსი განახორციელოს წინა არაერთი თაობის მრავალსაუკუნოვანი ოცნება - ჩამოაყალიბოს დამოუკიდებელი და დემოკრატიული სახელმწიფო, რომელიც ევროპის ინტელექტუალური სივრცის განუყოფელი ნაწილი იქნება. ჩვენ ეს შანსი ხელიდან არ უნდა გავუშვათ. აი იდეა, რომელმაც ჩვენ უნდა გაგვაერთიანოს. არავის არ ვუსურვებდი ამ იდეის განხორციელების გზაზე საწინააღმდეგო დინებით სვლას.

საქართველოს დღევანდელი ხელისუფლება ოპოზიციას სთავაზობს ეროვნულ ინტერესთა გამოვლინებისა და დადასტურების ხელშემწყობ შესაძლებლობას. ვიმედოვნებ, რომ ჩვენი ოპონენტები შეძლებენ გააცნობიერონ თანამედროვე პოლიტიკის ობიექტური და უაღრესად მკაცრი მოთხოვნები და ზუსტად განსაზღვრონ საკუთარი დანიშნულება და შესაძლებლობანი. მჯერა, რომ მიმდინარე 1998 წელი დიდი ეროვნული თანხმობის მიღწევის გზაზე წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება. იწყება არჩევნების ციკლი: 1998 წელი - ადგილობრივი მმართველობითი ორგანოების არჩევნები, 1999 წელი - პარლამენტის არჩევნები, 2000 წელი, პრეზიდენტის არჩევნები. ყველა პოლიტიკურ პარტიას მიეცემა საშუალება კონსტიტუციისა და კანონის სრული დაცვით მოსინჯოს საკუთარი ძალები.

საქინფორმი.

ადამიანის უფლებათა დაცვა სახელმწიფოს უმაღლესი იმპერატივია : საქართველოს მთავრობის გაფართოებული სხდომა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 25 იანვარი. - №20 (2720). - 6 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
ინტერვიუ „ნოვიე იზვესტიას“

ეს მასალა ლიდერის გამოდევნების რეჟიმით მზადდებოდა. შევარდნაძის სამუშაო ვიზიტი საზღვარგარეთ - თოთხმეტი საათი. ფრენასაც თუ ჩავთვლით - ოცი. დაბრუნება - დილის შვიდ საათზე. დღის პირველ საათზე - ელმავალსაშენებელი ქარხანა. ოთხ საათზე - ელექტროვაგონშემკეთებელი. შვიდზე - რკინიგზის სამმართველო. და ასე დაღამებამდე. ჩემი შანსი ინტერვიუ ჩამომერთმია საქართველოს პრეზიდენტისათვის - ნულს უტოლდებოდა.

მაგრამ ათ საათსა და ორმოც წუთზე ზარი გაისმა: ამობრძანდით მეთერთმეტე სართულზე. ნაცნობი კაბინეტი კოშკში, სადაც გვიან ღამემდე სინათლე არ ქრება. შევარდნაძე მეკითხება:

- ტემპში თუ შეგიძლიათ?

- შევეცდები. უახლოეს კვირას 70 წელი გისრულდებათ. საიდან ამდენი ძალა?

- წლინახევრის წინათ ელმავალსაშენებელი ქარხანა კვდებოდა. გარბოდნენ ოსტატები, რომლებსაც ძველი დროიდან ვიცნობდი. ახლა აქ 1500 კაცი კვლავ ელმავლებს აშენებს, არემონტებს ძველებს.

ასეთივე სურათია ელექტროვაგონშემკეთებელში. იქაც და აქაც 600 ახალი სამუშაო ადგილი გაჩნდა.

ოთხმოცდაცამეტში რკინიგზელთა გაფიცვით შემხვდნენ. მემანქანეები მოითხოვდნენ შეიარაღებულ თანხლებას და „შიშის საფასურს“, დღეს გადააქვთ ყაზახეთის ნავთობი და უზბეკური ბამბა. განახლდა მგზავრთა გადაყვანა. მიმოსვლა მოსკოვთან, ერევანთან, ბაქოსთან, კიევთან. სხვა დედაქალაქებთან, ბიუჯეტში 12 მილიონი ლარი შემოიტანეს.

ორი წლის მანძილზე მთლიანი შიდა პროდუქტის მატება 22 პროცენტია, რომელიც უმაღლესია დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობისა და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს შორის.

აი, ეს მაძლევს ძალას. როცა ვხედავ, რომ საქმე გამოდის, ისე ვიმუხტები, რომ ნებისმიერ დატვირთვას არად ვაგდებ.

- დიდხანს გყოფნით ეს მუხტი?

- რა თქმა უნდა.

- კენჭს იყრით თუ არა ორი ათას წელს?

- ვიცოცხლოთ და ვნახოთ.

- წინათ რომ საყვედურებს გამოთქვამდით კრემლის მოხუცებზე...

- მოხუცებზე - კი. მაგრამ ჩემი მოხუცებულობა ვერ მეწევა.

- როდემდე?

- მთავარ პრობლემათა გადაჭრამდე.

- რა პრობლემებია?

- აფხაზეთი, დევნილები, ენერგეტიკა, მაგისტრალები...

- რაზე ოცნებობთ, „სულით ხორცამდე პრაგმატიკოსი“?

- ისევ იმაზე... პრაგმატიკოსებიც ოცნებობენ, ოღონდ სხვაგვარად, ვიდრე ოცნების კოშკების მშენებლები. ჩემი „კოშკი“ საქართველოა, რომელიც არც კარგავს და არც სხვებისაგან იღებს, არამედ იძენს და ასაჩუქრებს. დასაჩუქრება მისი ოდინდელი სტატუსია. მინდა მისი აღდგენა, თუ ხორცს შეისხამს აბრეშუმის გზის იდეა - ოდინდელი ოცნება. ამაზე ჯერ კიდევ საბჭოთა დროში ვლაპარაკობდი. ვლადივოსტოკის კონფერენციაზე - საქართველო ყველასათვის საჭირო და სასარგებლო იქნება, ვისაც ევრაზიის სატრანსპორტო დერეფანთან ინტეგრაცია აინტერესებს.

- ... რაზეც თქვენი ოპონენტები ამბობენ, შევარდნაძის ეს „აბრეშუმის“ ახირება რუსეთის ტრანზიტს ყელში ეჩხირებაო.

- რუსეთი იყო, არის და იქნება დიდი სატრანზიტო სახელმწიფო. გახსენით აფხაზეთსა და მთავარ ქედზე გამავალი ჩაკეტილი გზები და რუსეთი შეუერთდება ამ გრანდიოზული ევრაზიის ნაკადს.

- მოდით, „ყველაზე მთავარზე“, რა მიგაჩნიათ თქვენს მთავარ მიღწევად - მწვერვალად, რითაც ამაყობთ?

- „ცივი ომის“ დამთავრება და საქართველოს გამოყვანა ყოველგვარი ნგრევის მდგომარეობიდან. ეს ჯერ კიდევ სამოთხე არ არის, მაგრამ უკვე სახელმწიფოა. არის პირდაპირი კავშირი ამ მოვლენებს შორის...

- ...და ახალი ელიტების წარმოშობას შორის, რომლებიც ექსპლოატაციას უწევენ დამოუკიდებლობას ანგარების მიზნებით. ყველგან ლაპარაკობენ სიძნელეზე - სინათლეს გრაფიკით იძლევიანო და მაფიაზე, რომელიც ენერგოკრიზისით მდიდრდება. თქვენ კი ეროვნული ენერგიის გამოღვიძებაზე ლაპარაკობთ.

- ბანდიტიზმს, კრიმინალიტეტს პოლიტიკაში ხომ ბოლო მოვუღეთ. ამასაც დავძლევთ. ეს მუდმივი ბრძოლაა - კორუფციის დაძლევა. თვით უფრო სვებედნიერი სახელმწიფოებიც კი აწყდებიან ამ ბოროტებას, ჩვენ შემთხვევაში - კვადრატში აყვანილ ბოროტებას განაწამები ქვეყანა უპირისპირდება და ფეხზე წამოდგომას ცდილობს, მაგრამ მწამს: საკმარისი იქნება ჩვენი ეროვნული ენერგია, რათა ფეხზე წამოვდგეთ, თავიდან მოვიშოროთ ეს წურბელებიც...

- ...და დამოუკიდებლობის კიდევ ერთი შედეგი - კონფლიქტები, ომები, ახალი „მესიები“, რომლებიც ხელისუფლებას, საკუთრებას, ტერიტორიებს განკარგავენ თავიანთ სასარგებლოდ, არაფერზე არ გწყდებათ გული?

- გული გწყდებათო? სხვა სიტყვა მოძებნეთ. ყველაზე მძიმე უბედურება ის არის, რომ თავიდან ვერ ავიცილეთ ომი აფხაზეთში. იყო ბრძანება - არ შესულიყვნენ სოხუმში. მარტო გაეკონტროლებინათ საარსებო მნიშვნელობის არტერიები. დაარღვიეს. კარგი იქნებოდა, მე, ამ ბრძანების ავტორს, მაშინ რეალური ძალაუფლება მქონოდა. მაგრამ არ მქონდა, არ იყო არც არმია, რომელიც პოლიტიკური ხელმძღვანელობის ბრძანებებს შეასრულებდა, არც ძალები, რომლებიც შეაჩერებდნენ ამ ბრძანებათა დამრღვევებს, ამასთან, მაშინ მთავარსარდალიც არა ვყოფილვარ.

- ბოლო დროს ყველაზე მეტად რამ შეგაწუხათ და რამ გაგახარათ...

- ამუშავდა ზესტაფონის ფეროშენადნობთა ქარხანა - სიხარული. ინფლაცია წლის მანძილზე 7 პროცენტს არ აღემატებოდა - სიხარული. შევუთანხმდი ჭიათურის მაღაროების აღსადგენად ინვესტიციების შესახებ - იგივე. გაიხსნა ახალი სამშობიარო სახლი ბათუმში - სიხარულის კიდევ ერთი საბაბი. ბევრი რამ იყო წუხილი... ძნელია ჩამოვთვალო, მასობრივი ეთნიკური წმენდა აფხაზეთში, ჟიული შარტავას დახვრეტა, რომელიც სოხუმში გავგზავნე, როგორც აფხაზთა მეგობარი, მისი ადამიანების დაღუპვა, ტერორისტთა ხელით სოლიკო ხაბეიშვილის, გია ჭანტურიას, სხვათა მკვლელობა...

- მე პირად სიხარულსა და წუხილზე გეკითხებით.

- ყველა წუხილი პირადულია.

- არ გიხსენებიათ თქვენზე თავდასხმა.

- გამონაკლისი როდი ვარ, როცა ტერორმა მოიცვა ქვეყანა.

- აქ ვინმეს უშლით ხელს?

- ეჭვი არ მეპარება.

- ვის?

- თუ ნებას მომცემთ არ გიპასუხებთ, განგების ნებაა, რომ ყველაფერი ისე იყოს, როგორიც არის.

- რაკი ამას შეეხეთ... წარსულში კომუნისტი - ათეისტი მოინათლეთ მართლმადიდებლური წესით, საბერძნეთში ვიზიტის დროს თაყვანი ეცით ათონის სიწმინდეებს. იერუსალიმში ილოცეთ ჯვრის მონასტერში, სადაც რუსთაველია დაკრძალული, არც ისე ტაქტიანი, მაგრამ გარდუვალი კითხვაა: რა არის ეს, ისევ პოლიტიკა თუ სხვა მოტივები.

- ჩემი მეგობრის ნოდარ დუმბაძის ერთ-ერთ რომანში გმირი ჯვარს ხსნის ეკლესიის გუმბათს და სამუდამოდ ღრანჭმოქცეული ჩამოდის მიწაზე. ცხადია, ეს სულში იმ გადახრის მეტაფორაა, რომლითაც ბევრი, მათ შორის, რა თქმა უნდა, მეც, მრავალი წელია, ვცხოვრობდით. დედაჩემი ძალიან მორწმუნე ქალი იყო. ძლიერ იტანჯებოდა ასეთი უღმერთობის გამო. მისი ტანჯვა წამომეწია იმ განსაცდელის პიკზე, რომელიც წილად მხვდა.

მაგრამ, იქნებ ღირდეს იმის თქმა, რომ იმ დროისათვის მკრეხელური დუმბაძის რომანი „კომუნისტ-ათეისტის“ ხელშეწყობის გარეშე როდი გამოვიდა, და, აგრეთვე, აბულაძის „მონანიება“ მისი მეტად მძაფრი რელიგიური მოტივით.

- თქვენი იდეალი ცხოვრებასა და პოლიტიკაში?

- ცხოვრებაში ჩემი სოფლელი ნათესავები, ბოლშევიკები, მენშევიკები, ფედერალისტები... ასეთი იყო დრო და ასეთია გურია, არ შეუძლია პოლიტიკის გარეშე. მაგრამ, როგორც ჩანს, ინსტიქტურად აშინებდათ, არ დაშლილიყო ეს, ასე ვთქვათ, მრავალპარტიული ოჯახი, ამიტომაც გამოიმუშავებდნენ კომპრომისებისა და მოთმინების გზას. პოლიტიკაში კი დავით აღმაშენებლის ასეთივე დებულება, მეფისა, რომელმაც მეთერთმეტე-მეთორმეტე საუკუნეებში ძლიერი ცენტრალიზებული ქართული სახელმწიფო შექმნა, ქრისტიანი მეფე არ ერიდებოდა არც მეჩეთში, არც სინაგოგაში, არც ზოროსასტრიულ საკურთხეველში შესვლას. სხვაგვარად არ შეიძლება საქართველოში, ძალიან ბევრია ხალხებისა და რწმენის წაკიდების ოსტატი.

- რა თვისებებს აფასებთ ყევლაზე მეტად ადამიანებში?

- ცოტა ხნის წინათ ჩემს შვილიშვილს თამუნას თავის ტვინის მძიმე ოპერაცია გაუკეთეს. მისმა მამაცობამ აღმიძრა სურვილი მიმეწერა: „შენ გამოიჩინე ხასიათი, სიცოცხლის სურვილი, ნებისყოფა, რომელიც ჩემი აზრით, ბევრის ხვედრი როდია“. მაგრამ სიმტკიცე კეთილი უნდა იყოს, „რკინისას“ უკუაგდებენ... და კიდევ ღიმილი. თავს კარგად ვგრძნობ ადამიანებთან, რომლებსაც იუმორის გრძნობა აქვთ.

- თქვენი საყვარელი ხუმრობა?

- ნებისმიერი ხუმრობა გარკვეული სიტუაციის ნაყოფია, აი, მაგალითად, სეულის ოლიმპიადის წინ რეიგანმა მითხრა: „რამდენიმე მედალი მაინც დაგვიტოვეთო“. „ეს შეიძლება განვიხილოთ მოლაპარაკების საღამოს რაუნდზე, თუ სხვა საკითხებშიც დათმობებზე წახვალთ“, - ვუპასუხე მე.

- არადა, ამბობენ, „მისტერ „დიახ“ ხართ“.

- მერე რა რომ ამბობენ? ნებისმიერი მითი ინფორმაციის დეფიციტის შედეგია. აბა, შეეკითხეთ გენშერსა და შულცს, როგორი „მისტერ „დიახ“ ვარ, რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის შესახებ მოლაპარაკების დროს მოულოდნელად ჯორჯმა მითხრა: „ენსენს ძაღლი ანტონი ჰყავს, რომელიც იყეფება, მაგრამ არ იკბინებაო“. „როგორც კრასნოიარსკის რადიოსალოკაციო სადგური, არა?“ - გამიხარდა მე. ამერიკელები მის გაუქმებას მოითხოვდნენ, ჩვენ კი - არამც და არამც. როგორც შექსპირი ამბობს, იუმორი სიმართლის სასაცილო მხარეაო. მათ შორის, საკუთარ თავზე სიმართლისა.

- გეცინებათ თუ არა „თქვენს თავზე სიმართლის გამო?“ ეს კითხვა პრესას ეხება. როგორ ეკიდებით მას, თქვენდამი არცთუ ყოველთვის სასიამოვნო გამონათქვამებს?

- როგორც ყოველთვის, ინტერესით, ყურადღებით და პატივისცემით. საქართველოში ორასზე მეტი გაზეთი გამოდის, და ყველა როდი მაქებს, მაგრამ ერთმანეთს ვესაუბრებით უშუამავლებოდ.

ვფიქრობ, საბჭოთა დროშიც, რაღაც გავაკეთე იმისათვის, რომ პრესა ყოფილიყო საზოგადოებრივი აზრის, სახელდობრ, მისი გამომხატველი და არა „პარტიის ხელქვეითი“. ხელისუფლებასა და საზოგადოებას შორის კავშირისა და დიალოგის არხი. სხვა საქმეა, თუ ვის ხელშია ეს არხი და ვის სასარგებლოდ იყენებენ მას. რა თქმა უნდა, ყოველთვის როდი კითხულობ ხალისით, რომ „შევარდნაძემ დაშალა საბჭოთა კავშირი...“ „ამერიკის შეერთებულ შტატებს აჩუქა ნავთობიანი შელფი ბარენცის ზღვაში...“ „კავკასიას აბარებს დასავლეთს და აძევებს რუსეთს რეგიონიდან...“ და სხვა ამგვარი რამ. მაგრამ, მეორე მხრივ, ვფიქრობ: „ხედავ, თურმე, რა ტიტანი ყოფილხარ ამ ყმაწვილების თვალში?“. მეორე მხრივ კი, ეს ხომ ძალიან კარგია, რომ ყველაფერი თითქოს ხელის გულზეა: ვინ არის შემკვეთი და საიდან ქრის ქარი.

თუმცა, არც ერთ გარემოებაში შესაძლებლად არ მიმიჩნევია მეპასუხა ჩემი მისამართით გამოხდომებისათვის.

- ერთხელ ხომ უპასუხეთ, ეს კიშინიოვის სამიტის შემდეგ იყო, რომ გაისმა: აფხაზეთში რუსეთმა გადაარჩინა შევარდნაძე, იგი კი უმადურიაო...“ და კიდევ: „შევარდნაძე სოხუმიდან რუსმა მფრინავებმა გამოიყვანესო“.

- ვიცი, რისთვის უნდა ვიყო რუსეთის მადლიერი, მაგრამ ეს ბლეფია, თუნდაც ყოფილიყო, როგორც შემდეგ გვითხრეს, ელცინის ბრძანება - მის შესრულებას აშკარად არავინ არ აპირებდა. რეუტის, ამიერკავკასიაში მაშინდელი რუსეთის ჯარების სარდლის მიერ „გამოგზავნილი“ „ოთხი თვითმფრინავი“ დღესაც მოფრინავს. ბაბუშერის ნაპირთან მომდგარი სამხედრო კატარღა მაშინვე შეტრიალდა და ზღვაში გავიდა. მხოლოდ იქიდან გაისმა რამდენიმე ცალფა ავტომატის გასროლის ხმა. ჩემი დაცვის მებრძოლებსა და „სალონის“ ეკიპაჟს მარჯვედ აჩეჩებდნენ დეზინფორმაციას - შევარდნაძემ სოხუმი დატოვაო. და ისინიც სხვებთან ერთად სვანეთის უღელტეხილის გავლით შეუდგნენ გზას.

მე კი ქალაქს ვტოვებდი მის ბოლო დამცველებთან ერთად სოხუმის ავიარაზმში მიწერილი საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის თვითმფრინავით. მისი ეკიპაჟი შედგებოდა კორეელის, რუსისა და ქართველისაგან. როცა თვითმფრინავმა, რომელიც, სხვათა შორის, აბსოლუტურად მზად არ ყოფილა ასეთი ფრენისათვის და არც ისე გამართული იყო, სიმაღლე აიღო, მას გაუხსნეს სანაპირო და საზენიტო არტილერიის ცეცხლი. მაგრამ ჩვენ უკვე მაღლა ვიყავით, საწვავი ბათუმამდე ძლივს გვეყო.

1993 წლის 17-28 სექტემბერს მთელ დროს ალყაშემორტყმულ სოხუმში ვიყავი მოწინავე ხაზზე და ვიცი, ვინ უტევდა მას და ვინ უშენდა რაკეტებსა და ბომბებს ადგილებში, სადაც მე ვიმყოფებოდი. ახლა კი აცხადებენ: „გადავარჩინეთ... გამოვიყვანეთ...“

კარგით, თუ ღმერთი გწამთ...

- თქვენ რაღაც მეტისმეტად დიდსულოვანი ბრძანდებით, გმადლობთ. მაგრამ ხომ არის მკითხველი, მაყურებელი, მსმენელი, რომლისთვისაც, როგორც იტყვიან, ვმუშაობთ. „ქართული კონტრაბანდული სპირტით“ სამი თვის ტვინის გალაყებამ მას შავბნელი ქვეყნის ხატი შეუქმნა, რომელიც რუსეთს საფრთხეს უქმნის. ეს საწყენი ხომ არ არის „სტრატეგიული პარტნიორობისათვის“, როგორც აცხადებენ დიდ ჩრდილოელ მეზობელთან თქვენი ქვეყნის ურთიერთობას?

- არა, რა თქმა უნდა. ჭეშმარიტება, ჯერ ერთი, ის არის, რომ, საერთაშორისო წესების თანახმად, სატრანზიტო ქვეყანა მოვალეა თავის ტერიტორიაზე გაატაროს ნებისმიერი კანონიერი ტვირთი. და, მეორე, შემოწმება და ტვირთის ბედის გადაწყვეტა საბაჟოს საქმეა და არა სასაზღვრო დაცვისა. ამ შემთხვევაშიც, საქმე გვქონდა ინტერესთა პირად, ჯგუფურ, ძალისმიერ, უწყებრივ, გეოპოლიტიკურ, და ბოლოს, ფინანსურ-მერკანტილური ინტერესების შეჯახებასთან. ძალიან გავლენიანი ჯგუფების მეტად დიდი შემოსავალი იყო ერთმანეთთან გადახლართული, და ყოველივე ეს პრესამ ასახა კიდეც. მაგრამ ჩვენი ქვეყნების რეალურად თანამთხვევი ინტერესები ისეთია, რომ არ შეიძლება ეს დამოკიდებული იყოს ცალკეული „სტოლონაჩალნიკების“ და პრესაში შეკვეთილი კამპანიების მოქმედებაზე. ჩვენ მოვაწესრიგეთ ღირსეული საშუალებებით თანაბარ ადგილას მოდელირებული პასუხისმგებლური სახელმწიფო პოლიტიკის პრობლემა. მე ეს შთამაგონებს, როგორც იმის თანამშრომლობის ნიმუში, რომლის ნიშნითაც, დარწმუნებული ვარ, განვითარდება საქართველო-რუსეთის ურთიერთობა.

ახლახანს მადლობა გადავუხადე რუს მესაზღვრეებს, რომლებიც ორი წლის მანძილზე იცავდნენ ჩვენს საზღვრებს, მაშინ ჩვენ ამისათვის მზად არ ვიყავით. ახლა, შეგვიძლია, მათ შორის, საქართველოს მიმდებარე ზღვის აკვატორიის დაცვაც, ყოველ გარემოებაში საქართველო-რუსეთის ოქმი, რომელსაც მოსკოვში მოვაწერეთ ხელი, მოწმობს, რომ მხარეებს შეუძლიათ ნორმალურად გადაწყვიტონ ნებისმიერი რთული საკითხი.

- თქვენ ბევრი მეტსახელი გაქვთ - შევი, ბაბუ, თეთრი მელა, ჭაღარა... ხომ არ გწყინთ?

- თეთრი მელა მეხუთე საუკუნის ქართველი სტრატეგოსის მეტსახელია, შევი ამერიკელმა ჟურნალისტებმა შემარქვეს, ბაბუ - გურულ დიალექტზე „ბაბუაა“, ჭაღარა - რუსმა მეგობრებმა დამიძახეს. ყოველი ჩემში იმას ხედავს, რის დანახვაც სურს, მე კი ჩემი საკუთარი სახელი მომწონს.

- ბოლო კითხვა: სად და როგორ აღნიშნავთ თქვენს სამოცდაათ წლისთავს?

- საიდუმლოა. ალბათ, ამ დღეს ჩემს ოჯახთან ერთად წყნარ ადგილას გავატარებ, სადაც არ იქნება საზეიმო სხდომები და სიტყვები, ადრესები და საჩუქრები იუბილარისადმი.

შუაღამეს გადაცილებული იყო, როცა პრეზიდენტის კაბინეტიდან გამოვედი, მისაღებში ლიდერთან შეხვედრის მსურველები იცდიდნენ...

ესაუბრა
თეიმურაზ მამალაძე,
„ნოვიე იზვესტია“
1998 წლის 22 იანვარი.

ვოცნებობ ქვეყანაზე, რომელიც სხვებს ასაჩუქრებს : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის ინტერვიუ „ნოვიე იზვესტიას“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] თეიმურაზ მამალაძემ // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 27 იანვარი. - №21 (2721). - 1,3 გვ.

ისევე, როგორც საქართველოს ყველა მოქალაქე, სულის სიღრმემდე შემძრა საზარელმა ტრაგედიამ, რომელიც გოგნიაშვილების ოჯახს დაატყდა თავს.

რაოდენ ძნელიც უნდა იყოს ნუგეშის სიტყვის პოვნა, რაოდენ გაუსაძლისიც უნდა იყოს შვილის, მეუღლისა და მამის ტკივილი, მწამს, ბატონო გიორგი, რომ თქვენთვის ჩვეული ვაჟკაცობით შეეჭიდებით განსაცდელს.

დაე, იმ მაღალი მისიის შეგნებამ, რომელიც თქვენ გაკისრიათ, როგორც საქართველოს პარლამენტის წევრს, მეგობრების თანადგომამ და სრულიად საქართველოს გულწრფელმა თანაგრძნობამ ოდნავ მაინც შეგიმსუბუქოთ ეს უმძიმესი ტკივილი.

ედუარდ შევარდნაძე.

საქართველოს პრეზიდენტის სამძიმარი / ედუარდ შევარდნაძე ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - 1998. - 29 იანვარი. - №23 (2723). - 1 გვ.

სამძიმარი

ძალზე დამწყვიტა გული ბატონ ნოდარის გარდაცვალებამ.

ამქვეყნიდან მის წასვლასთან ერთად ქართულ ფეხბურთში ერთი დიდი ეპოქა დამთავრდა, ძალზე ლამაზი და რომანტიკული, რომელმაც არაერთი სიხარული მოუტანა საქართველოს.

სწორედ იმ წლებიდან, როცა თბილისის „დინამომ“ ბატონ ნოდარის თავკაცობით არნახულ წარმატებებს მიაღწია საერთაშორისო ასპარეზზე, ქართველი ერისათვის ფეხბურთი გახდა ეროვნული თვითმყოფადობის გამოხატვისა და გამოვლენის ერთ-ერთი საშუალება. ასე გრძელდება დღემდე და ამაში ბატონ ნოდარ ახალკაცის წვლილი განუზომელია - მისი სახელი როგორც დიდი მწვრთნელისა და ქვეყნის მოამაგისა, ოქროს ასოებით ჩაიწერება ქართული ფეხბურთის ისტორიაში.

მადლობა ბატონ ნოდარს ყოველივე ამისათვის, მადლობა 1981 წლის 13 მაისის იმ დაუვიწყარი საღამოსათვის, როცა „დინამომ“ დიუსელდორფის სტადიონზე ქართული გენის და ჯიშის ტრიუმფალური გამობრწყინებით არნახული ზეიმი მოუწყო საქართველოს. ამ ზეიმის ავტორი და დამდგმელი ნოდარ ახალკაცი იყო და ჩვენი ქვეყანა ყოველთვის მისი მადლიერი იქნება ამისათვის.

თავს ვხრი მისი ნათელი ხსოვნის წინაშე.

ნუგეშად ისღა გვრჩება, რომ ნოდარ ახალკაცის სახელი იარსებებს მანამდე, სანამ იარსებებს ქართული ფეხბურთი.

ედუარდ შევარდნაძე.

ბატონ ნოდარ ახალკაცის ოჯახს : სამძიმარი // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 30 იანვარი. - №24 (2724). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ სამძიმრის ბარათი გაუგზავნა ცნობილი დრამატურგის ალექსანდრე ჩხაიძის ოჯახს. ბარათში ნათქვამია: „დიდი მწუხარებით შევიტყვე, რომ გარდაიცვალა შესანიშნავი ქართველი დრამატურგი და სიკეთით სავსე პიროვნება ალექსანდრე ჩხაიძე, რომლის პიესები ორმოცი წლის მანძილზე იდგმებოდა არა მარტო საქართველოსა და ყოფილი საბჭოთა კავშირის თეატრებში, არამედ უცხოეთშიც.

პირადად მე მასთან მრავალი წლის გულითადი ურთიერთობა მაკავშირებდა. მისი გარდაცვალება დიდი დანაკლისია არა მარტო თქვენთვის და ქართული კულტურისთვის, არამედ ჩემთვისაც“.

საქართველოს პრეზიდენტის
პრესსამსახური - საქინფორმი.

საქართველოს პრეზიდენტის სამძიმარი // საქართველოს რესპუბლიკა. 1998. - 1 თებერვალი. №26 (2726). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
2 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- თქვენი იუბილესადმი მიძღვნილმა ღონისძიებებმა, როგორც მოსალოდნელი იყო, პრინციპში, ყოველგვარი პომპეზურობის გარეშე ჩაიარა. ერთი რადიოინტერვიუ, ასე ვთქვათ, ამ მიზეზის გამო გაცდა. მას შემდეგ, დღეს პირველი ინტერვიუა. რაიმეს ხომ არ დაამატებდით იმას, რაც ტელეეკრანიდან ბრძანეთ. სხვათა შორის, უამრავი მოლოცვა იყო, ნაწილი გამოვიყენეთ, ნაწილი - ვერა, იმდენად მრავალრიცხოვანი იყო, - ჟურნალისტ ნატო ონიანის ამ შეკითხვის პასუხად საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ თავის ტრადიციულ რადიოინტერვიუში განაცხადა:

- მოლოცვები ამჟამადაც გრძელდება. სამწუხაროდ, ჩემს უფლებამოსილებას აღემატება ამ პროცესის აკრძალვა ან შეზღუდვა. ვგულისხმობ მოლოცვებს, უამრავ წერილს, რომლებსაც მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან და, რა თქმა უნდა, უპირველესად, საქართველოს რაიონებიდან, სოფლებიდან, ქალაქებიდან ვიღებ.

რაც ყველაზე მეტად მახარებს, უცხოეთიდან მიღებულ წერილებში გამოხატულია სიყვარული და პატივისცემა არა მხოლოდ ერთი კონკრეტული პიროვნებისადმი, არამედ იმ ქვეყნის მიმართაც, სადაც ვცხოვრობ და ვმოღვაწეობ ამჯერად. მე უკვე ვთქვი: საიუბილეო ღონისძიებები რომ გამომეცხადებინა (ვგულისხმობ სპეციალურ შეკრებებს, თუ სხვას), საქართველოში ბევრი ჩამოვიდოდა - როგორც ჩემი, ასევე ჩემი ქვეყნის მეგობრები. მაგრამ ჩავთვალე, რომ ეს ზედმეტი იქნებოდა დღევანდელ პირობებში.

მიუხედავად ამისა, აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ჰეიდარ ალიევმა უნიკალური სოლიდარობა გამოგვიცხადა - რამდენიმე საათით სპეციალურად ჩამოფრინდა, რათა პირადად მოელოცა ჩემთვის. ეს უდავოდ ღირსშესანიშნავი მოვლენა იყო, რომელმაც ერთხელ კიდევ ცხადყო, რომ კავკასიელ ხალხთა, მათ შორის საქართველოსა და აზერბაიჯანის ძმობას ალტერნატივა არ გააჩნია.

დიდად ვაფასებ პრეზიდენტ ელცინის მიერ გამოჩენილ ყურადღებას - მან სპეციალური წარმომადგენლები გამოგზავნა მოლოცვათა გადმოსაცემად.

როცა დამთავრდება, შენელდება მოლოცვების ეს ტალღა, ვალდებული ვიქნები შეძლებისდაგვარად გავცე პასუხი ყველას, ხოლო სახელმწიფოთა მეთაურებს, მთავრობათა ხელმძღვანელებს, გამოჩენილ პოლიტიკურ და საზოგადო მოღვაწეებს პერსონალურადაც ვუპასუხებ.

რა თქმა უნდა, მინდა გამოვიყენო დღევანდელი დღეც, ვისარგებლო ამ შემთხვევით და საქართველოს მოქალაქეებს, იმათ, ვინც საჭიროდ ჩათვალა რაღაცნაირად, ამა თუ იმ ფორმით გამოეხატა თავისი დამოკიდებულება, უდიდეს მადლობას მოვახსენებ.

დღეს მხოლოდ ერთი რამის თქმა შემიძლია: ამჟამად უკვე ვფიქრობ, არა იმდენად განვლილ გზაზე, ან (როგორც ბევრ წერილშია აღნიშნული) მსოფლიოს დემოკრატიულ გარდაქმნებში შეტანილ წვლილზე, რამდენადაც იმაზე, თუ რა უნდა გაკეთდეს დღეს, ხვალ საქართველოს საკეთილდღეოდ, ჩვენი ქვეყნის გაძლიერებისა და გამთლიანებისათვის - სიმართლის, სამართლიანობის გასამარჯვებლად.

აი, ამით შემოვფარგლავ ჩემს კომენტარს ამ საკითხზე.

- ამ ორი კვირის განმავლობაში მთავრობის ორი სხდომა გაიმართა. აქედან ერთი - გაფართოებული შემადგენლობით, რომელზეც შეჯამდა 1997 წელს ეკონომიკის განვითარების შედეგები. სხვათა შორის, ამ მხრივ საინტერესოა ერთი მომენტიც - ახლა მიმდინარეობს დავოსის მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმი, რომელზეც ძალიან საინტერესო რამ ითქვა და, რაც მთავარია, საიმედო საქართველოს სატრანზიტო ფუნქციასთან დაკავშირებით. ეს ჩვენი ძირითადი პრიორიტეტია...

- მთავრობის გაფართოებულ სხდომებზე კომპლექსურად შევისწავლეთ და შევაჯამეთ 1997 წელს ეკონომიკაში მიღწეული, მთლიანობაში არცთუ ურიგო შედეგი. სამშაბათს, პარლამენტის საგაზაფხულო სესიის პირველსავე სხდომაზე დაგეგმილია ჩემი პოლიტიკური მოხსენება „ქვეყნის საგარეო და საშინაო მდგომარეობის შესახებ“. რა თქმა უნდა, ერთ-ერთი ძირითადი ნაწილი იქნება ეკონომიკური მიმოხილვაც, ქვეყანაში წესრიგის მდგომარეობა და ზოგიერთი სხვა საკითხი, რომლებიც დაწვრილებით იქნება ასახული. ამდენად, იქნებ სჯობდეს, დღეს ამ პრობლემებს დეტალურად არ შევეხოთ. რაც შეეხება დავოსის ფორუმს, მიუხედავად მრავალრიცხოვანი მოწვევისა, მათ შორის, ფრიად პატივცემული, მსოფლიოში ცნობილი მოღვაწეებისაგან, სამწუხაროდ, ვერც ამჯერად შევძელი ამ ფორუმის მუშაობაში მონაწილეობის მიღება, თუმცა, სათქმელი მართლაც ძალიან ბევრია, და ბევრის მიღებაც შეიძლება ამ ფორუმისგან.

ამჯერად საქართველოს სახელმწიფო მინისტრმა ნიკო ლეკიშვილმა იკისრა ეს მოვალეობა და, რამდენადაც ვიცი, საკმაოდ წარმატებითაც მიმდინარეობს მისი მუშაობა დავოსში. ყოველ შემთხვევაში, საქართველოს პრობლემატიკა ყურადღების მიღმა არ დარჩენიათ ფორუმის მონაწილეებს. მინდა განსაკუთრებით გამოვყო ყაზახეთის პრეზიდენტის ნურსულთან ნაზარბაევის გამოსვლა. კმაყოფილებით აღვნიშნავ, რომ მისი შეფასებანი და პროგნოზები, განსაკუთრებით ევრაზიის დერეფნის თუ ნავთობისა და სხვა ნედლეულის ტრანსპორტირების თაობაზე, თითქმის დეტალებამდეც კი ემთხვევა ჩვენს შეხედულებებს. აშკარად ვიგრძენი, რომ დავოსში ყურადღების ცენტრში აღმოჩნა ის იდეები, რომლებიც არაერთგზის გამოგვითქვამს პატივცემულ კოლეგებთან - ყაზახეთის, უზბეკეთის, უკრაინის, მოლდოვის, აზერბაიჯანის, რუმინეთის, ბულგარეთის, თურქეთისა და სხვა სახელმწიფოთა პრეზიდენტებთან საუბრისას. დავოსის ფორუმმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ ევროპისა და ამერიკის ინტელექტუალურ ცენტრებში მიმდინარეობს ახალი მსოფლიოს შესატყვისი ეკონომიკური მოდელის დამუშავება, რომელსაც საფუძვლად დაედება თანასწორობის, თანამშრომლობისა და ურთიერთსარგებლიანობის პრინციპები. მოხარული ვარ, რომ ამ ურთულეს პროცესში ჩვენი ქვეყნის ხმაც იმის. მინდა კიდევ ერთხელ განვმარტო, რომ, თუ რომელიმე ქვეყანა არ დავასახელე, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ისინი დაინტერესებული არ არიან ამ დერეფნის განვითარებით. ჩემი აზრით, მაგალითად, დერეფანში თავის განსაკუთრებულ ადგილს აუცილებლად იპოვის სომხეთი. თუ ჯერჯერობით არ მიმდინარეობს აქტიური დიალოგი, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ მომავალში ჩვენი მოძმე ქვეყანა, ასე ვთქვათ, ამ სიკეთით არ ისარგებლებს. ასევე არაერთხელ მითქვამს, რომ ეს რუსეთისთვისაც უაღრესად მნიშვნელოვანი მოვლენა იქნება.

აფხაზეთის კონფლიქტის მოწესრიგების შემთხვევაში, მას გიგანტური საშუალებანი გამოუჩნდება (რუსეთსაც და ჩვენც, რა თქმა უნდა) იმისათვის, რომ ჩრდილოეთიდან დაიწყოს დიდი ტვირთზიდვა, დაიძრას მგზავრთა ნაკადები სამხრეთისაკენ, და არა მარტო სამხრეთ კავკასიისაკენ, არამედ, აგრეთვე, თურქეთისაკენ, ახლო და შუა აღმოსავლეთისაკენ და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ.

აი, ასეთი ფიქრებით, და ასე ვთქვათ, დასკვნებით დავამთავრებდი, საუბარს დავოსთან დაკავშირებით.

- გასულ კვირას, როგორც ყოველთვის, კვლავ დღის წესრიგში იდგა აფხაზეთის პრობლემა, კერძოდ, სამშვიდობო ოპერაციის განვითარების საკითხი. თანამეგობრობის სამიტამდე ძალიან ცოტა დრო დარჩა. ეს სამიტი მარტში გაიმართება. ამასობაში კი მზადდება რუსეთის თავდაცვის მინისტრის ვიზიტი საქართველოში. ახლახანს აქ იმყოფებოდა რუსეთის ფედერაციის საბჭოს თავმჯდომარე ეგორ სტროევი. პრინციპში, ამ თემაზე რუსეთ-საქართველოს დიალოგი, შეიძლება ითქვას, როგორც ყოველთვის, დღესაც აქტიურად მიმდინარეობს, რამდენად შედეგიანად - ეს სხვა საკითხია. გაეროს უშიშროების საბჭოზე ამასობაში მიიღეს მორიგი რეზოლუცია, რომლითაც მანდატი გაუგრძელდა აფხაზეთში მყოფ გაეროს სამხედრო მეთვალყურეებს...

- ყველა ამ საკითხს პარლამენტის წინაშე ხვალინდელ გამოსვლაში უფრო კონკრეტულად შევეხები, თუმცა ყველა კითხვას პასუხს, ალბათ, ხვალაც ვერ გავცემ. უმთავრესი ყურადღება, რა თქმა უნდა, აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი და სამართლიანი გადაწყვეტის პერსპექტივებს დაეთმობა. ეს კვლავინდებურად ჩვენი უდიდესი საზრუნავი და საფიქრალია. ერთი რამ სრული პასუხისმგებლობით უნდა ითქვას: ამას ჩვენ არ მოვეშვებით! აფხაზეთის პრობლემა, აფხაზეთის კონფლიქტი ამა თუ იმ ხერხით, ამა თუ იმ საშუალებით, ამა თუ იმ ძალთა ჩარევით, ამა თუ იმ კომპრომისით აუცილებლად გადაწყდება და მოწესრიგდება ორივე ხალხის - ქართველთა და აფხაზთა საკეთილდღეოდ ისევე, როგორც ქართულ-ოსური კონფლიქტი.

რაც შეეხება ბატონ სტროევის ვიზიტს, იგი საკმაოდ სასარგებლო აღმოჩნდა. ეს აღნიშნა სამხრეთ კავკასიის სამივე ქვეყნის ხელმძღვანელობამ. ასევე სასარგებლო იყო შეხვედრები ვიცე-პრემიერთან სეროვთან, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის სამდივნოს უფროსთან ივანე კოროტჩენიასთან, რომელიც ამჟამად მომავალი სამიტის დღის წესრიგს აზუსტებს თანამეგობრობის წევრი ქვეყნების ლიდერთა აზრის გათვალისწინებით.

ერთი სიტყვით, მუშაობა რუსეთთან გრძელდება და კვლავაც გაგრძელდება. ეს ბუნებრივიც არის - რუსეთი საქართველოს საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთ პრიორიტეტად რჩება.

- კიდევ ერთი ასეთი კითხვა: ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტმა გამოაქვეყნა ყოველწლიური მოხსენება მსოფლიოში ადამიანის უფლებათა მდგომარეობის შესახებ. იგი შეიცავს საკმაოდ საინტერესო მონაცემებს: ავტორიტარული რეჟიმების მაგალითად დასახელებულია ჩინეთი, ნიგერია, კუბა, ჩრდილოეთ კორეა, ლიბია, სირია, ერაყი. არის ასეთი მონაცემი: ადამიანის უფლებათა საკითხი რთულია იმ ქვეყნებში, სადაც კონფლიქტებია, და ჩამოთვლილია რუანდა, ბურუნდი, კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა, ალჟირი, სუდანი, ავღანეთი კოლუმბია.

გარდამავალ პერიოდში მყოფ ქვეყნებში აღინიშნება პროგრესისა და რეგრესის შერეული სურათი, ნათქვამია იქ. შექებულია რუმინეთი და ბულგარეთი, სადაც, დაბრკოლებათა მიუხედავად, მკვიდრდება მართვის დემოკრატიული ფორმა. დადებითად არის შეფასებული ალბანეთი, ლიბერია და ბოსნია. ძალიან მწვავედ არის გაკრიტიკებული თურქეთი.

ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკებიდან მოხსენებაში გამოყოფილია საქართველო, სადაც მიუხედავად იმისა, რომ, ნათქვამია მოხსენებაში, არსებობს პრობლემები ადამიანის უფლებათა დაცვის თვალსაზრისით, მაინც აღინიშნება მოქალაქეთა მიერ დემოკრატიულ ღირებულებათა შემეცნების ზრდა. და ნათქვამია, რომ საქართველოს პრეზიდენტისა და პარლამენტის აქტიურ პოზიციასთან ერთად ეს იძლევა იმედს, რომ აღიკვეთება სამართალდამცავი ორგანოების მუშაკთა მიერ თანამდებობის ბოროტად გამოყენების ფაქტები.

გაკრიტიკებულია რუსეთი რელიგიის თავისუფლების შემზღუდველი კანონის მიღებისათვის, ბელორუსია - დამოუკიდებელი პოლიტიკური პარტიებისა და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების, პროფკავშირების და ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაციების დაშინების ტაქტიკისათვის, შემდეგ ყაზახეთი, ყირგიზეთი, უზბეკეთი და თურქმენეთი - ძირითადად თავისუფლებათა შეზღუდვისათვის და პრეზიდენტების მიერ სამართალდამცავი ორგანოების დაქვემდებარებისათვის.

პრინციპულად ძალიან საინტერესო სურათია, და საინტერესო იქნება თქვენი აზრი, როგორ შეაფასებდით მოხსენების იმ ნაწილს, რომელიც საქართველოს შეეხება: კვლავ გავიმეორებ, რომ საქართველო გამოყოფილია სხვა ქვეყნებისაგან და ნათქვამია, რომ, ადამიანის უფლებათა დაცვის თვალსაზრისით არსებულ პრობლემათა მიუხედავად, იქ მაინც აღინიშნება მოქალაქეთა მიერ დემოკრატიულ ღირებულებათა შემეცნების ზრდა და ნათქვამია, რომ საქართველოს პრეზიდენტის, პარლამენტის აქტიურ პოზიციასთან ერთად ეს იძლევა იმედს, რომ აღიკვეთება სამართალდამცავი ორგანოების მუშაკთა მიერ თანამდებობის ბოროტად გამოყენების ფაქტები. ასეთი მოსაზრებაა გამოთქმული...

- განსაკუთრებით იმ ნაწილს, რომელიც საქართველოს შეეხება, ნაწილობრივ გავეცანი. ხვალ, ზეგ, ალბათ, გამოვძებნი დროს და დოკუმენტს მთლიანად გავეცნობი.

უწინარესად უნდა აღვნიშნო, რომ მოხსენების ნაწილში, რომელიც საქართველოს შეეხება (მე სწორედ ამაზე შევჩერდები), შეშფოთებაა გამოთქმული აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში შექმნილი ვითარების გამო. მე ყველას ვთხოვ, სწორედ ამ ნაწილს მიაქციონ ყურადღება. თუ თქვენ გახსენდებათ, ბატონ კოფი ანანისადმი გაგზავნილ წერილში სწორედ ის აღვნიშნე, რომ წელს ადამიანის უფლებათა წელია - ცნობილი დეკლარაციის მიღების 50 წლისთავი და სწორედ ეს უნდა აღინიშნოს ლტოლვილთა უფლებების დაცვითა და მათი უფლებების აღდგენით. ამ დოკუმენტში ხაზგასმულია, რომ რუსეთის სამშვიდობო ძალების ყოფნის მიუხედავად, 250 000 იძულებით ადგილნაცვალი პირის აფხაზეთში დაბრუნების საკითხი ვერ გადაწყდა, ხოლო გალში თავის ნებით დაბრუნებული ქართველების უსაფრთხოება დაცული არ არის. სხვადასხვა ეროვნების დამნაშავეთაგან შემდგარი შეიარაღებული ბანდები აქტიურად მოქმედებენ აფხაზეთში. პარტიზანული მოძრაობის ინტენსიურობა გაზრდილია. საქართველოს მთავრობა ვერ აკონტროლებს სიტუაციას ვერც აფხაზეთში, და ვერც ცხინვალის რეგიონში. კონფლიქტის დროს ჩადენილი დანაშაულობანი გამოძიებული არ არის და დამნაშავე პირები დაუსჯელი არიან. და სავსებით სწორია: ჩვენ რომ ვაკონტროლებდეთ, ან ჩვენ რომ ერთობლივად ვაკეთებდეთ რაიმეს, გალში ასეთი ვითარება არ იქნებოდა. აღნიშნულია ჩემი თხოვნა, რომ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ შექმნას ორგანო, რომელიც გამოიძიებს და დასჯის კაცობრიობის წინაშე დანაშაულის ჩამდენ პირებს.

მოხსენებაში აღნიშნული ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტები მიწოდებულია არასამთავრობო ორგანიზაციების, ხელისუფლების წარმომადგენლებისა და სხვათა მიერ. თვით მოხსენების ავტორი აღნიშნავს, რომ საქართველოში არის რამდენიმე სანდო ადგილობრივი ორგანიზაცია, რომლებიც ამოწმებენ ადამიანის უფლებათა დაცვის მდგომარეობას, მაგრამ მათი უმრავლესობა პოლიტიზებულია. ამდენად გადაცემულ ინფორმაციას ხშირად აკლია სიზუსტე, ზოგჯერ დამახინჯებულია ფაქტები. ეს იმათ სინდისზე იყოს, ვინც პოლიტიკური მიზნებისა და პოპულიზმის გამო, საკუთარი ქვეყნის სახელსა და ღირსებას არ ინდობს, მაგრამ, თავისთავად, ამაში მე საშიშს ვერაფერს ვხედავ. წავიდეს ისეთი ინფორმაცია, როგორიც თავად მიაჩნიათ და თავად ხედავენ.

მოხსენებაში გამოთქმული ბევრი შენიშვნა სავსებით მისაღებია და მათზე მუშაობა მიმდინარეობს. ჩვენ ცოტა მეტიც ვიცით - კიდევ სად არის დარღვევები და რა აკლია ამ თვალსაზრისით ხელისუფლების საქმიანობას. ეს მუშაობა უნდა გაგრძელდეს. შენიშვნები ძირითადად სამართალდამცავ ორგანოთა მიმართ არის გამოთქმული და მათ ამ შენიშვნებიდან სერიოზული დასკვნები უნდა გამოიტანონ. ბევრი რამ გამოსწორდა, მაგრამ გასაკეთებელი, რა თქმა უნდა, ათჯერ მეტია.

ამერიკის შეერთებული შტატები ჩვენი მეგობარი ქვეყანაა და მეგობრის თვალით დანახული ნაკლოვანებანი აუცილებლად გასათვალისწინებელია. დადებითი შეფასება კი სასიამოვნოა.

მართლაც, საქართველოში ბევრი რამ გაკეთდა პიროვნების თავისუფლებისა და ადამიანის უფლებათა უზენაესობის უზრუნველსაყოფად, მაგრამ არც ის უნდა დაგავიწყდეს, რომ ადამიანის უფლებები მუდმივი თემაა როგორც აღმასრულებელი ხელისუფლებისათვის, ასევე კანონმდებელთათვისაც.

შევახსენებ ყველას: საქართველო იყო ის ქვეყანა, სადაც ანარქიის, ქაოსის, კრიმინალური ბანდების თარეშის პირობებში შეიქმნა ადამიანის უფლებათა დამცველი სახელმწიფო კომიტეტი - ეს პირველ ეტაპზე, შემდგომ კი მთელი სახელმწიფოებრივი და საზოგადოებრივი ინსტიტუტები ჩამოყალიბდა ამ უფლებების დასაცავად. შეიძლება ითქვას, შეიქმნა სისტემა, რომელიც თვისებრივად მომართულია დაიცვას ადამიანის უფლებები, არ დაუშვას მათი ხელყოფა სახელმწიფო სტრუქტურებისა, თუ სხვა რომელიმე ძალთა მიერ.

გაუქმდა სიკვდილით დასჯა.

ამავე დროს ისიც უნდა ითქვას, რომ სანამ ასიათასობით დევნილი არ დაუბრუნდება მშობლიურ კერას, მანამ ადამიანის უფლებათა დაცვის პრინციპთა უნივერსალურობაზე ლაპარაკი ყველასათვის უხერხული იქნება. მჯერა, რომ ის ორგანიზაციები, რომლებიც ასეთ ყურადღებას უთმობენ (და სამართლიანადაც) ადამიანის უფლებათა დარღვევის ცალკეულ, თითოეულ ფაქტს, - ადრე თუ გვიან ასეთივე სიმკაცრით იტყვიან თავიანთ ავტორიტეტულ სიტყვას აფხაზეთიდან დევნილი ასიათასობით ადამიანის უფლებათა დარღვევის გამო.

იმის გათვალისწინებით, რომ ხვალ ვრცელი მოხსენება მექნება პარლამენტში, იქნებ დღეს შედარებით მოკლე დროით შემოვიფარგლოთ.

საქინფორმი.

„აფხაზეთის პრობლემა, აფხაზეთის კონფლიქტი ამა თუ იმ ხერხით, ამა თუ იმ საშუალებით, ამა თუ იმ ძალთა ჩარევით, ამა თუ იმ კომპრომისით აუცილებლად გადაწყდება და მოწესრიგდება ორი ხალხის - ქართველთა და აფხაზთა საკეთილდღეოდ ისევე, როგორც ქართულ-ოსური კონფლიქტი“ : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის 2 თებერვლის რადიოინტერვიუ / ე. შევარდნაძე; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 3 თებერვალი. - №27 (2727). - 1,2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის მოხსენება ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკური და ეკონომიკური მდგომარეობის შესახებ საქართველოს პარლამენტის სხდომაზე 1998 წლის 3 თებერვალს.

ბატონო პარლამენტარებო!
ჩვენი ქვეყნის მოქალაქენო!

დღეს კონსტიტუციის მოთხოვნის შესაბამისად მოხსენებით მივმართავ პარლამენტს და ხალხს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკური და ეკონომიკური მდგომარეობის შესახებ.

მოხსენებამ უნდა უპასუხოს კითხვას: თუ როგორ სრულდება კონსტიტუცია, კანონმდებლობა, პრეზიდენტის ხუთწლიანი პოლიტიკური პროგრამა (2000 წლამდე), პოლიტიკური და ეკონომიკური სტრატეგია და ტაქტიკა, როგორ შენდება წლიდან წლამდე სამართლებრივი და სოციალური სახელმწიფო, სამოქალაქო საზოგადოება, საბაზრო ეკონომიკა, როგორ თანამშრომლობენ საპრეზიდენტო, აღმასრულებელი, საპარლამენტო და სასამართლო ხელისუფლება, კონსტიტუციური სასამართლო, როგორ ხორციელდება პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური რეფორმები.

ეს არის პრეზიდენტის მეორე საერთო-სახალხო ანგარიში მას შემდეგ, რაც ამოქმედდა კონსტიტუცია და ამ კონსტიტუციის საფუძველზე არჩეულია საქართველოს პარლამენტი და პრეზიდენტი.

გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ 1997 წელი იყო კონსტიტუციური წყობილების შემდგომი განმტკიცების, მნიშვნელოვანი ეკონომიკური, პოლიტიკური და სოციალური რეფორმების, პარლამენტსა და პრეზიდენტს შორის უაღრესად ნაყოფიერი, დემოკრატიული ურთიერთპატივისცემისა და ურთიერთანგარიშგაწევის პრინციპებზე აგებული, მე ვიტყოდი, უნიკალური თანამშრომლობის წელი.

კონსტიტუციის ეფექტიანი ამოქმედება მიღწეული იყო ხელისუფლების სამივე განშტოების ერთობლივი ძალისხმევითა და თანადგომით, ხალხის მხარდაჭერით.

მინდა გამოვყო რამდენიმე სტრატეგიული მიმართულება.

1997 წელს მიღებულმა აღმასრულებელი ხელისუფლების შესახებ კონსტიტუციურმა კანონმა საფუძველი ჩაუყარა საპრეზიდენტო, აღმასრულებელი ხელისუფლების, მთავრობის, სამინისტროებისა და დეპარტამენტების საქმიანობის ახალ კარდინალურ რეფორმაციას და მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრა არა მარტო მიმდინარე წლის, არამედ უფრო შორეული პერსპექტივის ძირითადი ამოცანები.

მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა საპრეზიდენტო, აღმასრულებელი ხელისუფლების ურთიერთობა პარლამენტთან. რაც, უწინარესად, გამოვლინდა კანონშემოქმედებაში, აგრეთვე პოლიტიკის მთელ რიგ სხვა ასპექტებში.

გასულ წელს კანონშემოქმედებითი საქმიანობა მოიცავდა სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფოს, სამოქალაქო საზოგადოებისა და საბაზრო ეკონომიკის მშენებლობის უმთავრეს მიმართულებებს.

კონსტიტუციის საფუძველზე 1997 წელს წარმატებით შენდებოდა საქართველოს სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო. განმტკიცდა მისი საკანონმდებლო ბაზა და მატერიალური საფუძვლებიც.

ეს წელი დიდი სასამართლო რეფორმის, ხელისუფლების სამივე განშტოების სახელმწიფოებრივ, კონსტიტუციურ ურთიერთობათა პრინციპის ჩამოყალიბების საეტაპო წელი იყო.

გასულ წელს დასრულდა ეკონომიკური და სოციალური რეფორმების პირველი ეტაპი და დაიწყო რეფორმების მეორე, მე ვიტყოდი, დამამთავრებელი ეტაპი.

1997 წელს აღმასრულებელ ხელისუფლებაში კანონშემოქმედებითი საქმიანობის ძირითადი მიმართულებანი პარლამენტთან ერთად, რა თქმა უნდა, მისი თანხმობით განისაზღვრა პრეზიდენტის გასული წლის იანვრის განკარგულებით, რომლითაც დამტკიცდა აღმასრულებელ ხელისუფლებაში 1997 წელს შესამუშავებელი კანონპროექტების ნუსხა.

განკარგულების თანახმად, კანონშემოქმედება მიჩნეულია სამინისტროთა და უწყებათა პრეზიდენტის სამსახურის ერთ-ერთ ძირითად მიმართულებად. სამინისტროებმა და უწყებებმა შეიმუშავეს საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების პროექტების მომზადების პერსპექტიული გეგმები 2000 წლამდე.

როგორც ცნობილია, საქართველოს პარლამენტსა და პრეზიდენტს ქვეყნის ძირითადი კანონის 106-ე მუხლის მოთხოვნათა შესასრულებლად 1997 წლის 25 ნოემბრამდე, კონსტიტუციის ძალაში შესვლიდან ორი წლის ვადაში უნდა დაემთავრებინათ კონსტიტუციის ძალაში შესვლამდე მიღებული ნორმატიული აქტების კონსტიტუციასთან და კანონებთან შესაბამისობაში მოყვანა, კონსტიტუციით გათვალისწინებული ორგანული კანონების მიღება, ან ამ სფეროში არსებული ნორმატიული აქტების მართლზომიერების დადასტურება.

ეს ამოცანა შესრულებულია. საკმარისია აღინიშნოს, რომ 1995 წლის ნოემბრიდან (ე.ი. კონსტიტუციის ამოქმედებიდან) 1997 წლის ბოლომდე მიღებულია 296 კანონი. აქედან მარტო გასულ წელს მიღებულია 183 კანონი, ანუ ბოლო ორ წელიწადში მიღებული კანონების 62 პროცენტი. მიღებულია 59 კანონი უშუალოდ კონსტიტუციის მოთხოვნებიდან გამომდინარე. მათ შორის, 16 ორგანული კანონი.

მე შეიძლება ბევრი რამ ისეთი ვთქვა, რაც თქვენთვის კარგად არის ცნობილი და უკვე განხილულიც გაქვთ, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ გვისმენს მოსახლეობა, საქართველოს მოქალაქენი, ალბათ, ზოგიერთი რამის გამეორებას ვერ ავცდები.

გასულ წელს კანონმდებლობის კოდიფიცირებულ დარგებში მიღებულია 7 საკანონმდებლო აქტი, კერძოდ, სამოქალაქო, სამოქალაქო საპროცესო, სისხლის სამართლის (პირველი მოსმენით), სისხლის სამართლის საპროცესო, საზღვაო, საბაჟო და საგადასახადო კოდექსები.

1997 წელს საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებით დადასტურდა და ძალაში შევიდა 30 საერთაშორისო ხელშეკრულება და შეთანხმება, ხოლო პრეზიდენტის ინიციატივით პარლამენტის მიერ რატიფიცირებულია 78 საერთაშორისო ხელშეკრულება, შეთანხმება თუ კონვენცია.

სახელმწიფო წყობილების საფუძვლების განმტკიცებისათვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა იმ კანონების მიღებას, რომლებიც ადგენენ სახელმწიფო ხელისუფლების ცალკეული შტოების ფორმირებისა და საქმიანობის წესს, მათს ურთიერთმიმართებას, ურთიერთკონტროლის მექანიზმებს.

ხანგრძლივი დებატების შემდეგ პარლამენტმა მიიღო, როგორც ვთქვით, კანონი „აღმასრულებელი ხელისუფლების სტრუქტურისა და საქმიანობის წესის შესახებ“, რომელმაც მტკიცე სამართლებრივი საფუძვლები შეუქმნა აღმასრულებელი ხელისუფლების დაწესებულებათა სისტემას, მათი ფორმირების წესს, სახელისუფლებო და ორგანიზაციულ საქმიანობას.

ხშირად არა მარტო ოპონენტები, არამედ პარლამენტის, ხელისუფლების წარმომადგენლებიც აცხადებენ, რომ ბევრი კანონი ქაღალდზე რჩება. ამას მთლად არ ვეთანხმები, მაგრამ ამ გამონათქვამებში არის ჭეშმარიტების მარცვალი. ამიტომ კატეგორიულად მოვითხოვ, რომ ჯერ თვითონ მთავრობამ და აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ უნდა გარდაქმნან ძირფესვიანად მუშაობა ამ კანონის საფუძველზე და ყველაფერი უნდა იღონონ სხვა კანონების ეფექტიანად ამოქმედებისათვის.

დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა „საჯარო სამსახურის შესახებ“ და „საჯარო სამსახურში ინტერესთა შეუთავსებლობისა და კორუფციის შესახებ“ კანონების მიღებას.

გასული წელი, წინა ანგარიშის დროს, ჩვენ გამოვაცხადეთ კორუფციასთან ბრძოლის დაწყების წლად. მიმდინარე წელს ეს ბრძოლა კიდევ უფრო უნდა გამწვავდეს. კორუფციასთან ბრძოლა სერიოზული და ხანგრძლივი, მრავალწლიანი სახელმწიფო პროგრამის განხორციელებას მოითხოვს, მაგრამ გარდატეხა კორუფციასთან ბრძოლაში წელსვე უნდა შევიტანოთ. გასულ წელს კორუფციასთან ბრძოლის შედეგებით ჩვენ, რა თქმა უნდა, კმაყოფილი არ ვართ, ამასვე ადასტურებს სოციოლოგიური გამოკვლევის შედეგები, ესე იგი, ჩვენი ხალხის შეხედულება და მისი აზრი.

კორუფციასთან წარმატებით ბრძოლა მიმდინარე ეტაპზე შესაძლებელია. მე ყველას ვთხოვ აი, ამ ფაქტორს მიაქციოს ყურადღება, რადგანაც დაძლეულია კრიმინოგენული და პოლიტიკური დესტაბილიზაცია, კრიმინოგენული ოლიგარქია, შენარჩუნებულია კონსტიტუციური მდგრადობა, მიღებულია ახალი კანონები, კოდექსები, განხორციელდა ლიბერალური პოლიტიკური, სოციალური, ეკონომიკური რეფორმები, ძალას იკრებს სამართლებრივი და სოციალური სახელმწიფო, მისი სამართალდამცავი, ძალისმიერი სტრუქტურები, ყალიბდება სამოქალაქო საზოგადოება. კორუფციასთან ბრძოლა ამ პროცესებისაგან მოწყვეტილად კი არ უნდა განვიხილოთ, არამედ მასთან მჭიდრო კავშირით. პირდაპირ მინდა ვთქვა: აღნიშნულ წინაპირობათა გარეშე კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის ლოზუნგები უფრო პოპულისტური ხასიათისა იქნებოდა.

კორუფცია რყვნის სახელმწიფო აპარატს, სახელმწიფო მოხელეებს, ერის მორალს, არყევს სამოქალაქო საზოგადოების საფუძვლებს.

მოსახლეობის ერთი ნაწილი, როგორც სოციოლოგიური გამოკვლევები გვიჩვენებს, გაუუცხოვდა დემოკრატიულ ღირებულებებს. მაგრამ ეს საერთოდ დემოკრატიის ნაკლი კი არ არის, არამედ საქართველოში დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის საწყისი ეტაპის სპეციფიკა, მიმდინარე პროცესის ხარვეზია, რომელიც უნდა დავძლიოთ ყველამ ერთად.

რაც უფრო ისტორიულად შეუქცევადი ხდება სამართლებრივი სახელმწიფოს მშენებლობა, მით უფრო გარდაუვალია კორუფციასთან ბრძოლა და მით უფრო საიმედოა ამ ბრძოლის შედეგები, რადგან თვით მომძლავრებული, ფეხზე დამდგარი სახელმწიფო გახლავთ კორუფციის დაძლევის გარანტი.

ანტიკორუფციული პოლიტიკა ვერ განხორციელდება მხოლოდ და მხოლოდ საკადრო ცვლილებებითა და დამსჯელი ღონისძიებებით. უნდა ვებრძოლოთ კორუფციის მიზეზებს და არა მხოლოდ შედეგებს. საკითხი უფრო ყოვლისმომცველად, სისტემურად, უფრო ღრმად და ფართოდ დგას. ანტიკორუფციული პოლიტიკის მიზანია პრობლემის კომპლექსური შესწავლა და ანალიზი, კორუფციის წარმომშობი სუბიექტური და ობიექტური მიზეზების განსაზღვრა, ანტიკორუფციული სისტემებისა და მექანიზმის შემუშავება, ანტიკორუფციული პოლიტიკის სტრატეგიისა და ტაქტიკის სწორად ჩამოყალიბება. ამ მხრივ 1997 წელმა ბევრი რამ გვასწავლა.

ახლა, რაც შეეხება მოქმედებათა კონკრეტულ სამომავლო გეგმას. დღესდღეობით მივუახლოვდით იმ ეტაპს, როცა გაწეული მოსამზადებელი სამუშაო პრაქტიკულად უნდა განვახორციელოთ.

ვფიქრობ, ამ დღეებში გამოვცემ ბრძანებულებას - კორუფციის წინააღმდეგ მებრძოლი დამოუკიდებელი კომისიის შექმნის შესახებ, რომელიც უშუალოდ ქვეყნის პრეზიდენტს დაემორჩილება. ეს იქნება ამ ეტაპზე მცირერიცხოვანი, დაახლოებით 30-40-კაციანი ჯგუფი, რომელშიც გაერთიანდებიან უმაღლესი რანგის პროფესიონალები და, რაც მთავარია, შეუბღალავი ავტორიტეტისა და ბიოგრაფიის მქონე პიროვნებები.

კომისიას ექნება საკუთარი ფუნქციური სტრუქტურა და დანიშნულება, რომელიც დაეფუძნება იმ ძირეულ პრინციპებს, რომელთა შესახებაც ზემოთ მოგახსენეთ. უახლოეს მომავალში დავნიშნავ ამ კომისიის ხელმძღვანელს, ალბათ, ახალგაზრდა თაობის წარმომადგენელთა წრიდან. იგი თვითონ უნდა ჩაუდგეს სათავეში კომისიის დებულების შემუშავებას, რომელსაც ფართო საზოგადოებაც გაეცნობა. კომისიას ექნება სპეციალური უფლებები და ძალიან მაღალი მატერიალური და ფინანსური უზრუნველყოფა. ეს უნდა შევძლოთ. განვლილ პერიოდში მომზადდა ანტიკორუფციული პოლიტიკის სამართლებრივი ნიადაგიც, მაგრამ გამორიცხული არ არის, რომ სულ მალე პარლამენტის წინაშე შემოვიდე წინადადებით მიღებულ კანონებში ზოგიერთი ცვლილებისა და კორექტივების შეტანის თაობაზე. იგი განპირობებული იქნება მხოლოდ და მხოლოდ ქმედითი ანტიკორუფციული პოლიტიკის აუცილებლობით, მათ შორის, აღნიშნული კომისიისათვის ცალკეული უფლებების დაკანონებით.

ზემოხსენებული კომისია არამც და არამც არ გამორიცხავს უკვე არსებული საპარლამენტო კომისიის საჭიროებას და სხვა სტრუქტურების მუშაობის აუცილებლობას. პირიქით, ლაპარაკია მთლიანობაში ერთი და იგივე მიზნებზე, მაგრამ გარკვეულწილად განსხვავებულ უფლებებსა და ფუნქციებზე.

კორუფცია მთელი ჩვენი საზოგადოების საერთო ტკივილია და იგი ერთობლივი ძალისხმევით უნდა აღმოვფხვრათ. ეს ერთი უმთავრესი რესურსია, თუნდაც ჩვენი ეკონომიკური ზრდისა და ეკონომიკური წინსვლისა.

კორუფციასთან ბრძოლა მჭიდროდ არის გადაჯაჭვული ჩრდილოვანი ეკონომიკის წინააღმდეგ ბრძოლასთან.

სტატისტიკის დეპარტამენტის მონაცემებით, 1996-1997 წლებში საქართველოში წარმოებულ მთლიან შიდა პროდუქტში აღურიცხავი ნაწილის ხვედრითი წილი ოფიციალური სტატისტიკის თანახმად ერთ მესამედზე მეტი იყო. ჩემი მონაცემებით კი - 45-50 პროცენტია.

მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, 1996 წელს თანამეგობრობის ქვეყნებში აღურიცხავი იყო მთლიანი შიდა პროდუქტის თითქმის 70 პროცენტი. ეს მსოფლიო ექსპერტების მონაცემებია. განვითარებულ ქვეყნებში ჩრდილოვანი ეკონომიკის მასშტაბი 5-20 პროცენტის ფარგლებში მერყეობს.

ეკონომიკის სამინისტროს მონაცემებით, საქართველოში აღურიცხავი ფულის მასა, - გთხოვთ ამ ციფრს მიაქციოთ ყურადღება, - 693 მილიონი ლარის ეკვივალენტურია. მთლიანად ქვეყანაში არსებულ ფულის მასაში 65 პროცენტი აღურიცხავია, ეს ცალკე სახელმწიფოა, ცალკე სამყაროა, რომელიც თავისი ძალიან სასტიკი, მაგრამ მკაცრად ჩამოყალიბებული კანონებით ცხოვრობს.

აღურიცხავი სასაქონლო ექსპორტი სავარაუდოა ერთი მილიარდი აშშ დოლარის ფარგლებში.

100 ათას ტონაზე მეტი ღვინომასალები ჩრდილოვანი ექსპორტის წყაროს წარმოადგენს.

თითქმის ანალოგიური მდგომარეობაა იმპორტის დარგში.

საექსპერტო შეფასებით, საქონლის აღურიცხავი იმპორტის მოცულობა 1,2-ჯერ აღემატება ოფიციალურად აღრიცხულს, ხოლო ექსპორტისა - ოთხნახევარჯერ.

რუსეთის ეკონომიკის სამინისტროს მონაცემებით, საქართველოდან რუსეთში შეტანილია 104 მილიონი დოლარი ღირებულების საქონელი, ხოლო საქართველოს საბაჟოს მონაცემებით - თითქოს მხოლოდ 46 მილიონი აშშ დოლარისა.

დიახ, ეს საგანგაშო მდგომარეობაა. აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ, მთავრობამ, სამართალდამცავმა ორგანოებმა, საბაჟომ, ფინანსთა სამინისტრომ, ეკონომიკის სამინისტრომ ყველა სახელმწიფო ინსტიტუტმა საგანგებო ღონისძიებები უნდა განახორციელონ ჩრდილოვანი ეკონომიკისა და კორუფციის წინააღმდეგ.

იმ სფეროში, სადაც შესაძლებელია კორუფცია, - კონსტიტუცია და კანონი არ მოქმედებს.

კორუფციასთან ბრძოლის საკითხები მწვავედ დადგა მთავრობის გაფართოებულ სხდომაზე სამართალდამცავი ორგანოების მუშაობის გასული წლის შედეგების შეჯამებისას.

კონსტიტუციისა და მოქმედი კანონების საფუძველზე დაუნდობელი, უსასტიკესი ბრძოლა უნდა გაჩაღდეს კორუმპირებული ელემენტების წინააღმდეგ.

არავითარი დანდობა არც ერთ მინისტრს, მოსამართლეს, პროკურორს, ბიზნესმენს, პარლამენტარს, გამგებელს, პრეზიდენტის რწმუნებულს, ნებისმიერი რანგის მოხელეს, თუ იგი კორუფციაში იქნება მხილებული, ან არ იბრძვის კორუფციის წინააღმდეგ.

წესრიგის დამყარება სახელმწიფო სტრუქტურების კორუმპირებული ელემენტებისაგან გაწმენდით, განთავისუფლებით უნდა დაიწყოს.

სამართლებრივი სახელმწიფო და კორუფცია შეუთავსებელია ერთმანეთთან. სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო მთელი ძალით უნდა ამოქმედდეს.

კიდევ ერთი: ბიზნესმენობას, მეწარმეობას ვერავის აუკრძალავ, ვერც ერთ მოქალაქეს, მათ შორის, ვერც ნათესავებს, ეს მტკივნეული თემაა, მე მინდა გულღიად ვისაუბრო ამის შესახებ - ვერავის - იქნება ეს პრეზიდენტის თუ პარლამენტარის ნათესავი.

ჩვენ ყოველგვარ ნორმალურ და პატიოსან ბიზნესს წავახალისებთ, განსაკუთრებით ვუპატრონებთ მცირე ბიზნესს, მაგრამ ნურავის ექნება იმედი, სხვისი სახელით კაპიტალის დაგროვებისა, ვისაც დანაშაულზე წაასწრებენ, მათ შორის, გადასახადების გადაუხდელობაშიც, დაისჯებიან კანონის მთელი სიმკაცრით.

აქ მე აქტიურად მინდა დავუჭირო მხარი ახალი ფინანსთა მინისტრის მიხეილ ჭკუასელის ღონისძიებებს შემოსავლის დაფარვისა და გადასახადების ურჩ გადამხდელთა წინააღმდეგ. ვინც გადასახადს არ იხდის, იგი თავის ეროვნულ სახელმწიფოს ძარცვავს, ლუკმა პურს აცლის პენსიონერს, ინვალიდს, პედაგოგს, ექიმს, აუძლურებს ქვეყანას, მის თავდაცვისუნარიანობას. ასეთი გზით გამდიდრებული ადამიანები იმასვე აკეთებენ, რასაც კარგად ცნობილი შეიარაღებული ბანდები, ოღონდ ეშმაკურად, შემოვლითი გზით და არანაკლებ მუხანათურად.

ერთ-ერთი ყველაზე დიდი საშიშროება, რომელიც ელის დღეს ჩვენს სახელმწიფოს, ეს არის სიტუაცია, როცა პოლიტიკური ძალაუფლება და ფინანსური კაპიტალი ისე შეიძლება შეეზარდოს ერთმანეთს, რომ საშიში გახდეს თვით დემოკრატიისა და ხალხისათვის.

სხვადასხვა გზით, უმთავრესად უკანონო საშუალებებით გამდიდრებულ ადამიანთა კასტამ თუ ხელში ჩაიგდო უკონტროლო პოლიტიკური ძალაუფლებაც, უსათუოდ გამოიყენებს მას საკუთარი ბიზნესის სასარგებლოდ, მთელი კერძო მესაკუთრეობისა, კერძო კაპიტალისა და მეწარმეთა წინააღმდეგ.

ამ ფონზე კონკურენციის კანონი ფარატინა ქაღალდად იქცევა. ეს პრაქტიკულად პოლიტიკური ხელისუფლების უზურპაციამდე მიგვიყვანს.

ინერტულობისა და პასიურობის შემთხვევაში, ასეთი საფრთხე სავსებით რეალური იქნება და ამას თვალი უნდა გავუსწოროთ.

ეს სენი, ეს საშიშროება გარდამავალი ეტაპის მრავალი სახელმწიფოსთვის არის დამახასიათებელი.

და დასკვნა:

კორუფციის აღმოფხვრა, ჩრდილოვანი ეკონომიკის გამომზეურება და სახელმწიფო აღრიცხვის სფეროში მოქცევა ეროვნული, სახელმწიფოებრივი უშიშროების ერთ-ერთი უმთავრესი კომპონენტია.

გასულ წელს მიღებულია ორგანული კანონი „იმპიჩმენტის შესახებ“. ეს კანონი მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს ხელისუფლების ცალკეული შტოების ურთიერთკონტროლისა და გაწონასწორების მექანიზმში, ხელს შეუწყობს კონსტიტუციისა და კანონიერების დაცვას.

გასულ წელს მნიშვნელოვანი კანონპროექტები შემუშავდა ქვეყნის სამხედრო აღმშენებლობის, თავდაცვის, სახელმწიფო უშიშროებისა და საზოგადოებრივი წესრიგის განმტკიცების სფეროში. უნდა აღინიშნოს, რომ სერიოზული გარდატეხა მოხდა თავდაცვის სამინისტროს, შინაგან საქმეთა სამინისტროს, უშიშროების სამინისტროს, პროკურატურის, სხვა სამართალდამცავი ორგანოების რეფორმაციაში, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი. წელს უფრო დიდი ამოცანები დგას ჩვენ წინაშე.

პრეზიდენტის წარდგინებით საქართველოს პარლამენტმა გასული წლის 1 ოქტომბერს დაამტკიცა „საქართველოს სამხედრო დოქტრინა“ და კანონი „საქართველოს თავდაცვის შესახებ“.

არ შემიძლია არ აღვნიშნო: ქვეყანაში გამეფებული ქაოსის, ანარქიის, უკანონო შეიარაღებულ ფორმირებათა თარეშის აღკვეთის შემდეგ პრაქტიკულად ისტორიულად უმოკლეს დროში, სულ რაღაც 2-3 წელიწადში, მოხერხდა რეგულარული და მაღალპროფესიული შეიარაღებული ძალების შექმნა, რაც საშუალებას მოგვცემს გადავწყვიტოთ ქვეყნის წინაშე მდგომი ამოცანები, იქნება ეს საზღვრების დაცვა, თუ ქვეყნის დამოუკიდებლობის და განუყოფლობის უზრუნველყოფის პრობლემები.

ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობა კიდევ უფრო უნდა ავამაღლოთ.

საყურადღებოა ისიც, რომ „საქართველოს თავდაცვის შესახებ“ კანონი მიღებულია „საქართველოს სამხედრო დოქტრინის“ დამტკიცების შემდეგ და, ბუნებრივია, იქ აისახა სამხედრო დოქტრინის ძირითადი, კონცეპტუალური დებულებები.

საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისად მიღებულია ახალი საკანონმდებლო აქტები „საომარი მდგომარეობის შესახებ“ და „საგანგებო მდგომარეობის შესახებ“, რომლებიც მიზნად ისახავს ექსტრემალურ სიტუაციაში ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის, სახელმწიფო უშიშროების, მოქალაქეთა უსაფრთხოების უზრუნველყოფას, ვითარების უსწრაფეს ნორმალიზაციას, კანონიერებისა და მართლწესრიგის აღდგენას.

ეს მეტად მნიშვნელოვანი კანონებია, თუ გავითვალისწინებთ მტრული, დესტრუქციული ძალების გამოცოცხლებას ქვეყნის შიგნით და უცხოეთის შესაბამისი სტრუქტურების მოქმედების გააქტიურებას ქვეყნის გარედან დესტაბილიზაციის მიზნით.

ქვეყანაში მიმდინარე სამართლებრივმა რეფორმამ მოითხოვა სახელმწიფო უშიშროების სამსახურის სისტემის ახლებური გააზრება, საერთაშორისო სტანდარტებთან მისი შესაბამისობა, ამ სისტემის ეტაპობრივი რეფორმირება.

რეორგანიზაციის შედეგად დაზვერვის ფუნქცია ჩამოშორდა სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს და მის განსახორციელებლად ჩამოყალიბდა დაზვერვის სახელმწიფო დეპარტამენტი. ამ სტრუქტურულმა ცვლილებებმა ხელი უნდა შეუწყოს, ერთი მხრივ, უშიშროების სამსახურის ფუნქციების ოპტიმიზაციას, და, მეორე მხრივ, დაზვერვის სამსახურის თანამშრომლობის გააქტიურებას სხვა ქვეყნების სპეცსამსახურებთან საერთაშორისო ორგანიზებული დამნაშავეობის, მათ შორის, ნარკობიზნესის, კონტრაბანდის, ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლაში. ტერორიზმი საერთაშორისო მოვლენაა. მის წინააღმდეგ ყველა სახელმწიფო უნდა იბრძოდეს.

ჩვენ უნდა შევძლოთ მათთან სათანადო ურთიერთობის დამყარება და, რა თქმა უნდა, საქართველოსთვის ეს განსაკუთრებით მტკივნეულია, ჩვენი მწარე გაკვეთილებიდან გამომდინარე.

საჭიროა ტერორიზმთან ბრძოლის უსასტიკესი გამწვავება. მიზანშეწონილად მიგვაჩნია პარლამენტმა დააჩქაროს საქართველოს პრეზიდენტის ინიციატივით წარდგენილი „სახელმწიფო უშიშროების სამსახურის შესახებ“ კანონპროექტის განხილვა, რომელიც მიღებულია პირველი მოსმენით.

უშიშროების სამსახურის საქმიანობა, როგორც ყველა ცივილიზებულ სახელმწიფოში, კანონის ჩარჩოებში უნდა მოექცეს, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ამ სამსახურებისათვის მინიჭებულ სპეციალურ უფლებამოსილებათა ბოროტად გამოყენება.

საქართველოში კრიმინოგენული ვითარების განმუხტვის ტენდენციამ შეუქცევადი ხასიათი მიიღო. ალბათ, ამაში ყველა დამეთანხმებით. ამის დასტურია გასული წლის შედეგებიც, რაც სამართალდამცავთა, პირველ რიგში, პოლიციის თავდადების, ხშირად თავგანწირვის შედეგიცაა. 400-ზე მეტი პოლიციელი დაიღუპა ამ ბრძოლაში ბოლო ორი წლის განმავლობაში.

1997 წელს ქვეყანაში სულ რეგისტრირებულია 13 ათასამდე დანაშაული, რაც გაცილებით ნაკლებია 1996 წელთან შედარებით.

რეგისტრირებულია 4122 მძიმე კატეგორიის დანაშაული, რაც 169 ერთეულით ნაკლებია წინა წელთან შედარებით. მე განსაკუთრებით გამოვყოფ საკითხს დანაშაულობათა გახსნის მდგომარეობის შესახებ. ეს მაჩვენებლები ერთ-ერთი საუკეთესოა მრავალ სახელმწიფოთა ანალოგიურ მონაცემებს შორის. გასულ წელს გახსნილია რეგისტრირებულ დანაშაულთა 87 პროცენტი, მათ შორის, მძიმე კატეგორიის დანაშაულთა გახსნის მაჩვენებელმა 86 პროცენტს მიაღწია.

ბოლო ორი წლის განმავლობაში, ესეც ძალიან მნიშვნელოვანია სამართლიანობის აღდგენის თვალსაზრისით, გაიხსნა ქაოსისა და განუკითხაობის პერიოდში ჩადენილი 2.600-ზე მეტი სისხლის სამართლის დანაშაული. მათ შორის: 148 განზრახ მკვლელობა, 110 ადამიანის გატაცება ფულის გამოძალვის მიზნით, 800-მდე ყაჩაღობა და მრავალი სხვა.

გამოვლენილია მექრთამეობის, კონტრაბანდის, გადასახადებისათვის თავის არიდების, ტერორიზმის, ნარკობიზნესის, ფულადი თანხების განსაკუთრებით დიდი ოდენობით მითვისებისა და დატაცების, ყალბი ვალუტის დამზადება - გასაღების და სხვა ეკონომიკურ და თანამდებობრივ დანაშაულობათა ასობით ფაქტი.

მაგრამ ეს მხოლოდ პირველი ნაბიჯებია ქვეყანაში კორუფციასთან ბრძოლის გაშლის საქმეში.

ახალი სისხლის სამართლის, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა და სააღსრულებო კოდექსის პროექტები შეიმუშავა იუსტიციის სამინისტრომ. აქედან სისხლის სამართლის კოდექსის პროექტი საქართველოს პრეზიდენტის ინიციატივით გადაეცა პარლამენტს და იგი უკვე პირველი მოსმენით მიღებულია. თხოვნაა საგაზაფხულო სესიაზე პარლამენტმა განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმოს ამ უმნიშვნელოვანესი საკანონმდებლო აქტის განხილვას.

რაც შეეხება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა და სააღსრულებო კოდექსებს, მართალია, ისინი უკვე წარმოდგენილია მთავრობაში განსახილველად, მაგრამ საჭიროებს შემდგომ სრულყოფას. ისინი წელს წარედგინება პარლამენტს. სააღსრულებო კოდექსის მიღებამ სათანადო საკანონმდებლო ბაზა უნდა შექმნას პენიტენციალური სისტემის რეფორმისათვის.

1997 წლის 8 ნოემბერს მე საკანონმდებლო ინიციატივით პარლამენტს წარვუდგინე კანონპროექტი „სასჯელის განსაკუთრებული ღონისძიების - სიკვდილით დასჯის სრული გაუქმების შესახებ“. საქართველოს პარლამენტმა გასული წლის 11 ნოემბერს მიიღო ისტორიული, - ყოველგვარი გადაჭარბების გარეშე ისტორიული, გადაწყვეტილება და ჩვენს ქვეყანაში გაუქმდა სიკვდილით დასჯა. ახლა ამოცანა ის არის, რომ ამ ისტორიულმა ჰუმანურმა აქტმა არ მოგვიტანოს ზოგიერთი უარყოფითი შედეგი. დამნაშავეობასთან ბრძოლა უნდა გაძლიერდეს, არც ერთი დანაშაული არ შეიძლება გაუხსნელი დარჩეს, პროფილაქტიკური მუშაობა, განსაკუთრებით ახალგაზრდობაში, არასრულწლოვანთა შორის სახელმწიფო პროგრამების დონეზე უნდა ავიყვანოთ.

ჩვენი ქვეყნისთვის ამ სრულიად ახალ მოვლენას, შეიძლება დასჭირდეს სამართალდამცავი სტრუქტურების ბერკეტების სრულყოფა, ზოგიერთი კანონის და საკანონმდებლო აქტის, ასე ვთქვათ, გადასინჯვასაც, გადახედვაც. ასეთი მაგალითი მსოფლიოს ბევრი ქვეყნისთვისაა დამახასიათებელი.

როგორც ვთქვი, გასულ წელს კანონშემოქმედებითს საქმიანობაში მიღწეული შედეგები მნიშვნელოვანწილად განპირობებულია აღმასრულებელ და საკანონმდებლო ხელისუფლებათა შორის დამყარებული შესანიშნავი პოლიტიკური ბალანსით, ურთიერთთანამშრომლობითა და ურთიერთნდობით.

თითქმის ყველა პარლამენტარმა შეიტანა თავისი წვლილი საპრეზიდენტო, აღმასრულებელ ხელისუფლებასა და პარლამენტს შორის ურთიერთობათა სრულყოფაში, მაგრამ დღეს მე, არა სხვებისთვის საწყენად, განსაკუთრებით მინდა გამოვყო მაჟორიტარი პარლამენტარების როლი და ღვაწლი. მათ მაქსიმალურად წარმოაჩინეს თავიანთი შესაძლებლობები და წარმოადგინეს თავისი რაიონები ღირსეულად და ისინი საშუალებას გვაძლევენ უფრო უკეთ ვიგრძნოთ მაჯისცემა თითოეულ რაიონში, თითოეულ ქალაქში.

მე მინდა დღეს მათ, ისევე როგორც ყველა პარლამენტარს, დიდი მადლობა ვუთხრა პრეზიდენტისა და ხალხის სახელით.

გასულ წელს წარმატებით, ფართო მასშტაბით ხორციელდებოდა რეფორმები ცხოვრების თითქმის ყველა სფეროში. როგორც ქვეყნის პრეზიდენტი, პრინციპში, დადებითად ვაფასებ ამ სფეროში აღმასრულებელი ხელისუფლების მთელი რიგი სტრუქტურების საქმიანობას, თუმცა ნაკლოვანებები და ხარვეზები ბევრია და მათი გამოსწორება აუცილებელია.

მე მიმაჩნია, რომ გაცილებით მეტი თანადგომა და მხარდაჭერა სჭირდება აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლეს საბჭოს, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოს, აფხაზეთიდან დევნილ 300 ათას ადამიანს. დასაბუთებული პროგრამებია შემუშავებული გალის რაიონში, კოდორის ხეობაში, ცხინვალის რეგიონში, სხვა ტერიტორიებზე სამშვიდობო, ეკონომიკური და სოციალური მისიის განხორციელებისათვის.

ეფექტიანად უნდა გამოვიყენოთ საერთაშორისო ფინანსური დახმარება დროებით ოკუპირებულ ტერიტორიებზე ეკონომიკის რეაბილიტაციისათვის.

1998 წელს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით დაგეგმილია 929 ათასი ლარი საგადასახადო და არასაგადასახადო შემოსავლის მიღება, რაც თითქმის ორნახევარჯერ აღემატება 1997 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს. აქედან, ადგილობრივი ბიუჯეტი მიიღებს 633 ათას ლარს, რაც ერთნახევარჯერ აღემატება შარშანდელ დონეს. გასავლის ნაწილში დაგეგმილია 5,5 მლნ ლარი, რაც 1997 წლის მაჩვენებლის 175 პროცენტია. წინსვლა აშკარაა.

განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდება აჭარას, როგორც სახელმწიფოებრივ წარმონაქმნს და მთიან მხარეს. ურთიერთობანი მხოლოდ სახელმწიფო და ადგილობრივი ბიუჯეტების ორივე მხარისათვის მისაღები დაბალანსებით არ უნდა ამოიწურებოდეს.

აჭარაში უფრო ფართო მასშტაბის სახელმწიფო პროგრამები და ღონისძიებები უნდა განხორციელდეს, განსაკუთრებით, ზღვის სანაპიროზე (ნაპირსამაგრი სამუშაოები მაქვს მხედველობაში) და აჭარის მთიანეთში.

აჭარის 1998 წლის ბიუჯეტის პროექტის თანახმად საგადასახადო ბაზა 58 მლნ ლარით განისაზღვრა, აქედან ადგილობრივი ბიუჯეტი 31 მლნ ლარის ოდენობით, რაც შესაბამისად 33 პროცენტით და 20 პროცენტით აღემატება გასული წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს. ამ ციფრებზე უფრო ვრცლადაც იყო საუბარი პრეზიდენტის მოხსენებაში ბიუჯეტის შესახებ, რომელიც პარლამენტს ჩემი დავალებით წარუდგინა ფინანსთა მინისტრმა.

ხარჯების მთლიანი მოცულობა ჩამოყალიბდა 35 მლნ ლარის დონეზე, რაც 10 პროცენტით აღემატება გასული წლის მაჩვენებელს.

ერთ სულ მოსახლეზე გაანგარიშებით ხარჯების საპროექრტო ოდენობა (90 ლარი) 1,8-ჯერ აღემატება საშუალოდ ტერიტორიული ერთეულების ბიუჯეტის მიხედვით ჩამოყალიბებულ დონეს (51 ლარი).

1998 წელს ცენტრალური ბიუჯეტიდან აჭარის ბიუჯეტისათვის გადასაცემი ტრანსფერტის საპროექტო მოცულობა განსაზღვრულია 4 მილიონი ლარის ოდენობით.

აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ბიუჯეტში უნდა ჩაირიცხოს, აგრეთვე, ამ რესპუბლიკის ტერიტორიაზე არსებული საბაჟო სამსახურების მიერ მობილიზებული საბაჟო და დამატებითი ღირებულების გადასახადთა და აქციზის 40-40 პროცენტი. ჩვენ მხოლოდ აჭარის მიმართ დავუშვით ეს გამონაკლისი და სავსებით კანონზომიერად.

ამავე კანონით აჭარისა და აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკების ბიუჯეტებში 1997 წელს და შემდგომი ორი წლის მანძილზე 99 პროცენტის ოდენობით ჩაირიცხება მოგებისა და საშემოსავლო გადასახადებიდან მიღებული სახსრებიც.

ყველამ ერთად უნდა ვიფიქროთ ერთიანი სახელმწიფოს შიგნით სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნების კონსტიტუციური სტატუსის საბოლოო განსაზღვრაზე. მათ შორის, აჭარის კონსტიტუციაზეც, რა თქმა უნდა, აჭარის ხელმძღვანელობასთან ერთად, მათი მონაწილეობით და მათი ინიციატივით.

ახალი კანონების საფუძველზე კარდინალურად უნდა გარდაქმნან საქმიანობა სამხარეო ადმინისტრაციებმა, გამგებლებმა, მერიებმა, ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის ორგანოებმა. რა თქმა უნდა, პრეზიდენტის რეგიონული სამსახური მთელი ამ საქმიანობის ერთგვარი შტაბი უნდა იყოს.

სამხარეო-საფინანსო ადმინისტრაცია 1996 წლის ბოლოს ექსპერიმენტის სახით შეიქმნა ქვემო ქართლის მხარეში.

„საქართველოს 1998 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ“ საქართველოს 1997 წლის 12 დეკემბრის კანონით გათვალისწინებულია მიმდინარე წელს ყველა მხარეში შეიქმნას შესაბამისი სამხარეო-საფინანსო ადმინისტრაციები, პრეზიდენტის რწმუნებულის ფონდები და ასე შემდეგ. ეს არ არის დიდი თანხები, უფრო სწორად ეს თანხები სიმბოლურია, მაგრამ ისინი გარკვეულ სტიმულს აძლევენ მხარის რწმუნებულების დაინტერესებას მოსავლის მოცულობის ზრდით.

მიმდინარე წელი ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის ორგანოების ძირფესვიანი რეფორმაციის წელია.

ქვეყანაში მიმდინარე სამართლებრივი სახელმწიფოს მშენებლობის თანამედროვე ეტაპზე დღის წესრიგში დადგა საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული ადგილობრივი თვითმმართველობის, როგორც დემოკრატიული სახელმწიფოს ერთ-ერთი აუცილებელი ინსტიტუტის, დაფუძნების საკითხი.

გასულ წელს მიღებულია კანონი „ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მმართველობის შესახებ“, კანონით გამიჯნულია ადგილობრივი თვითმმართველობა და მმართველობა. ადგილობრივი თვითმმართველობა განხორციელება სოფელში, თემში, დაბასა და ქალაქში, ხოლო ადგილობრივი მმართველობა - რაიონებსა და იმ ქალაქებში, რომლებიც არ შედიან რაიონის შემადგენლობაში. ძალიან მნიშვნელოვანია, მოსახლეობამ, მოქალაქეებმა, რომლებიც გვისმენენ, ამ დეტალებს, ამ ნიუანსებს მიაქციონ ყურადღება.

რაიონებსა და ქალაქებში, კანონის თანახმად, მოსახლეობა აირჩევს სრულფასოვან წარმომადგენლობით ორგანოებს - საკრებულოებს, რომლებსაც ფართო უფლებამოსილებანი ენიჭებათ, განსაკუთრებით, ადგილობრივი ბიუჯეტის დამტკიცებისა და მმართველობის ორგანოების ქმედითი კონტროლის სფეროში.

რაც შეეხება საქართველოს დედაქალაქის - თბილისის მმართველობას, მისი სპეციფიკის გათვალისწინებით, მომზადდა ცალკე კანონი, რომელიც პარლამენტმა უკვე მიიღო პირველი მოსმენით. ჩემი დაბეჯითებითი თხოვნაა, როგორმე დავაჩქაროთ ამ კანონის საბოლოო მიღება.

აუცილებელია დაჩქარდეს მუშაობა კანონპროექტის „ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნების შესახებ“ და „ადგილობრივი თვითმმართველობის წევრის სტატუსის შესახებ“ კანონპროექტების მისაღებად, რათა მოესწროს პარლამენტის საგაზაფხულო სესიის დასაწყისშივე მათი მიღება და მიმდინარე წელს სრულყოფილ საკანონმდებლო ბაზაზე ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების გამართვა.

უნდა განვახორციელოთ „საქართველოს მუნიციპალური სექტორის განვითარების სახელმწიფო პროგრამა“. მე ძალიან დიდ იმედს ვამყარებ ადგილობრივ ბიუჯეტებზე. ფაქტობრივად, ნამდვილად ადგილობრივი ბიუჯეტების ფორმირება პირველად წლეულს მოხდება ადგილობრივი ინიციატივების გათვალისწინებით.

საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, ჩვენს ქვეყანაში რეალურად შეიქმნა და ამოქმედდა ხელისუფლების მესამე შტო - სასამართლო ხელისუფლება. ამ მხრივ განვლილ წლებში მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადაიდგა. მიღებულია საკანონმდებლო აქტები სასამართლო ხელისუფლების სრულიად ახალი ინსტიტუტის - საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ, რომელთა საფუძველზე ჩამოყალიბდა კიდეც ეს სასამართლო ორგანო და წარმატებით შეუდგა საქმიანობას.

გაიზარდა უზენაესი სასამართლოს ფუნქციები, მათ შორის, სასამართლოების მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფისა და სხვა დარგებში. ეს უზენაესი სასამართლოსთვის ახალი ფუნქციაა.

უაღრესად ამაღლდა უზენაესი სასამართლოს ავტორიტეტი და მის მიმართ მოსახლეობის ნდობა.

სასამართლო ხელისუფლებაში რეფორმების შედეგად განხორციელდა სტრუქტურული და ინსტიტუციური გარდაქმნები. უკვე განსაზღვრულია საერთო სასამართლოების ახალი სტრუქტურა. წელს შეიქმნება ორი სააპელაციო სასამართლო თბილისსა და ქუთაისში.

საჭიროა მოსამართლეთა შრომის ანაზღაურებისა და სოციალური დაცვის გარანტიების სისტემის შექმნა. უნდა გაუმჯობესდეს კვალიფიციური კადრებით სასამართლოების დაკომპლექტება. ძალიან დიდი მისია აკისრია იუსტიციის სამინისტროს, რომელიც პასუხს აგებს კადრების მომზადების, გადამზადებისათვის. მოსამართლეთა შრომა ყველაზე უფრო მაღალ ანაზღაურებადი იქნება საქართველოში.

გვაქვს პრობლემებიც. ერთხელ ვთქვი და ახლაც ვიმეორებ: „საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად არსებობს მოსამართლეებისათვის უფლებამოსილების შეწყვეტის შეუვალი იურიდიული და მორალური საფუძვლები, (ვთხოვ ყველა მოსამართლეს ამას მოუსმინოს და გაითვალისწინოს), რადგანაც მოსამართლეებს დღეს უხდებათ ახალ სამართლებრივ სივრცეში საქმიანობა, ტოტალიტარულ საბჭოურ მოდელზე აგებული კანონმდებლობა შეიცვალა დამოუკიდებელი საქართველოს ახალი, დემოკრატიული კანონმდებლობით. ფაქტობრივად, სრულიად ახალ სახელმწიფოსთან, სრულიად ახალ კანონმდებლობასთან და ახალ კანონებთან გვაქვს საქმე, ამიტომ მოსამართლის კვალიფიკაციას დღეს არსებითი და გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს. უნდა დაჩქარდეს მოსამრთლეობის კანდიდატების საკვალიფიკაციო გამოცდები. გამოცდების ვადა და პროგრამები განსაზღვრეს იუსტიციის საბჭომ და პარლამენტის შესაბამისმა სტრუქტურებმა.

სასამართლო რეფორმა გულისხმობს საერთო სასამართლოების ორგანიზაციულ სრულყოფას, სამართალწარმოების პროცესის არსებითად გარდაქმნას და სამართალწარმოების პროცესთან დაკავშირებული მთელი რიგი დაწესებულებების სამართლებრივი მდგომარეობის ახლებურად გააზრებას (მხედველობაში გვაქვს პროკურატურა, გამოძიებისა და მოკვლევის ორგანოები, ადვოკატურა, სასამართლო -საექსპერტო დაწესებულებები და ა.შ.).

ხანგრძლივი განხილვისა და პოლემიკის შემდეგ უკვე მიღებულია სრულიად ორიგინალური და თანამედროვე მსოფლიო სტანდარტების შესატყვისი კანონები „საერთო სასამართლოების შესახებ“, „პროკურატურის შესახებ“, „სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი“. წელს მისაღებია სხვა კანონებიც.

შეიქმნა საქართველოს პრეზიდენტის სათათბირო ორგანო - იუსტიციის საბჭო. იუსტიციის საბჭოს დამოუკიდებლობას განაპირობებს ის, რომ იგი თანაბარი პროპორციით დაკომპლექტებულია ხელისუფლების სამივე შტოს წარმომადგენლებისაგან.

საქართველოს კონსტიტუციამ ახლებურად განსაზღვრა პროკურატურის ადგილი სახელმწიფო ორგანოთა სისტემაში, მისი უფლებამოსილების ფარგლები და ფუნქციები. საქართველოს პრეზიდენტის საკანონმდებლო ინიციატივით მიღებულ „პროკურატურის შესახებ“ კანონით პროკურატურას უკვე აღარ ექნება ყოვლისმომცველი ზედამხედველობის ფუნქცია, გაუქმდა საპროკურორო ზედამხედველობა სასამართლოში საქმეთა განხილვის კანონიერებაზე. პროკურორი საერთო სასამართლოში სისხლის სამართლის საქმის განხილვისას გამოდის, როგორც მხარე და სარგებლობს დაცვის ტოლფასი უფლებით. ამავე დროს პროკურატურა განახორციელებს სისხლის სამართლებრივ დევნას, ზედამხედველობას მოკვლევასა და სასჯელის მოხდაზე და მხარს დაუჭერს სახელმწიფო ბრალდებას. დაზუსტდა პროკურატურის ორგანოების ფუნქციები წინასწარი გამოძიების სტადიაზე და საგამოძიებო ორგანოების მიმართ.

„სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის“ მიხედვით, რომელიც ამოქმედდება მიმდინარე წლის მაისიდან, სამართალწარმოება განხორციელდება სრულიად ახალი, დემოკრატიული პრინციპების საფუძველზე.

საერთო სასამართლოების რეფორმირება ახალი საკანონმდებლო ბაზის საფუძველზე მიმდინარე წელს განხორციელდება. ამით დასრულდება ხელისუფლების სრულფასოვანი მესამე შტოს ჩამოყალიბების პროცესი. და, აქედან გამომდინარე, ჩემი აზრით, ძალიან მნიშვნელოვანი დასკვნა:

სასამართლო ხელისუფლების ჩამოყალიბებისა და სასამართლოს და ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის რეფორმის განხორციელებით საბოლოოდ დამთავრდა ერთი სოციალურ-ეკონომიკური ფორმაციის, ერთი სოციალური წყობის შეცვლა მეორე სოციალური წყობით, დამთავრდება სამართლებრივი და სოციალური სახელმწიფოსა და სამოქალაქო საზოგადოების საფუძვლების ჩამოყალიბება. საბოლოოდ და შეუქცევადად დასრულდება ტოტალიტარული წყობის ნაშთების დემონტაჟი და ახალი დემოკრატიული სახელმწიფოსა და საზოგადოების ფორმირება, და ეს იქნება სრულიად ახალი ეტაპის დასაწყისი საქართველოს მრავალსაუკუნოვან, მრავალათასწლოვან ისტორიაში.

შეიქმნა და მოქმედებს სახალხო დამცველის ინსტიტუტი. ამ ინსტიტუტის შექმნის შემდეგ დამთავრდა ადამიანის კონსტიტუციურ უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის სტრუქტურების შექმნა. შეიქმნა შესაბამისი სტრუქტურა უშიშროების საბჭოში, ყველა ეს გადაწყვეტილება ისტორიული მნიშვნელობის მოვლენაა. პიროვნების თავისუფლებისა და ადამიანის უფლებათა დაცვა პრინციპის საკითხია ახალი დემოკრატიული საქართველოს სახელმწიფოსთვის.

გასული წელი, როგორც ვთქვით, ეკონომიკური რეფორმების პირველი ეტაპის წარმატებით დასრულებისა და მეორე ეტაპის დაწყების წელი გახლდათ.

გასულ წელს პრეზიდენტის განკარგულებით, აღმასრულებელ ხელისუფლებას უნდა მოემზადებინა მთელი რიგი ისეთი მნიშვნელოვანი კანონპროექტები, როგორიცაა „საგადასახადო კოდექსი“, „საბაჟო კოდექსი“, საქართველოს 1998 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონის პროექტი, კანონპროექტები „სახელმწიფო ქონების პრივატიზაციის შესახებ“, „საბაჟო ტარიფების შესახებ“, „საბაჟო მოსაკრებლების შესახებ“, „სახელმწიფო ვალის შესახებ“ და მრავალი სხვა.

საქართველოს პრეზიდენტის საკანონმდებლო ინიციატივით საქართველოს პარლამენტს წარედგინა ეკონომიკური პროფილის ორ ათეულზე მეტი კანონპროექტი, მათი აბსოლუტური უმრავლესობა, როგორც მოგახსენეთ, მიღებულია.

ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური პროგრამების რეალიზაციის საფუძველია საბიუჯეტო სისტემა, მისი შემდგომი განმტკიცება.

როგორ შესრულდა გასული წლის ბიუჯეტი და როგორია დინამიკა?

თუ 1995 წელს საბიუჯეტო შემოსავალი მთლიანი შიდა პროდუქტის მიმართ შეადგენდა 7,5 პროცენტს, 1996 წელს 9,9 პროცენტს, 1997 წელს ამ მაჩვენებელმა 11,5 პროცენტი შეადგინა.

საბიუჯეტო პოლიტიკის სოციალურ-ეკონომიკური შედეგების ამსახველი ინდიკატორები მიუთითებენ სახელმწიფოს მიერ გაღებულ წვლილზე მოსახლეობის კეთილდღეობის ამაღლებისა და ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის განმტკიცებაში. თუ 1995 წელს შემოსავალმა ერთ სულზე შეადგინა 52 ლარი, 1996 წელს იგი 95 ლარამდე გაიზარდა, ხოლო 1997 წლის ბოლოს 137 ლარს შეადგენს. პარალელურად მატულობს ერთ სულ მოსახლეზე გაწეული საბიუჯეტო ხარჯების დონეც. 1995 წელს აღნიშნული მაჩვენებელი 87 ლარს შეადგენდა, 1996 წელს იგი 145 ლარამდე გაიზარდა, ხოლო 1997 წელს 179 ლარს მიაღწია.

მიუხედავად ზემოაღნიშნული დადებითი ტენდენციებისა და წინა წლებთან შედარებით საბიუჯეტო შემოსავლის აშკარა ზრდისა, საკუთრივ 1997 წლის ბიუჯეტით განსაზღვრული შემოსავლის გეგმა, სამწუხაროდ, ვერ შესრულდა. იგი მხოლოდ 90 პროცენტით შესრულდა.

ამან, ბუნებრივია, პრობლემები შექმნა ხარჯების დაფინანსების საქმეშიც.

1997 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯების დაზუსტებული გეგმა შეადგენდა 881 მლნ ლარს, ხარჯების ფაქტიურმა მოცულობამ 806 მლნ ლარს მიაღწია და გეგმური მოცულობის 90 პროცენტზე ოდნავ მეტია.

ბიუჯეტის პროექტით გათვალისწინებული საშემოსავლო ნაწილი, პრეზიდენტის ბრძანებულებით და ეგრეთ წოდებული საპრეზიდენტო პროგრამით გათვალისწინებული - სავსებით რეალურად შესრულდებოდა, რომ არა კორუფცია, რომ არა დამალული შემოსავლები და ის ნეგატიური მოვლენები, რომელთა შესახებაც მე ზემოთ მოგახსენეთ.

ყოველივე აღნიშნულის შედეგად, დავალიანება, წინასწარი მონაცემებით, 40 მილიონ ლარს აღწევს. ამასთან დაკავშირებით, მიღებულია პრეზიდენტის შესაბამისი განკარგულება, რომლის თანახმად გათვალისწინებულია არსებულ დავალიანებათა უპირობო დაფარვა 1998 წლის განმავლობაში, მათ შორის, ინდექსირებულისაც. მე მინდა ინდექსაციებთან დაკავშირებით ვთქვა, რომ პოსტსოციალისტური სახელმწიფოების უმრავლესობამ ეს ვერ გაბედა - ხელი მოეკიდა ამ პრობლემისათვის. ჩვენ დავიწყეთ, მართალია, ეს სიმბოლური ნაბიჯებია, მაგრამ დავიწყეთ მუშაობა. მე უნდა მოვთხოვო სამინისტროებს, განსაკუთრებით, ფინანსთა სამინისტროს, რომ ის დავალიანება, რომელიც გადმოვიდა გასული წლიდან, ყოველ მიზეზგარეშე იქნეს ანაზღაურებული.

წელს პირველად საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნათა შესაბამისად და „საბიუჯეტო სისტემისა და საბიუჯეტო უფლებამოსილებათა შესახებ“ კანონის სრული დაცვით მიღებულია „საქართველოს 1998 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი“ და მომავალში საერთოდ ვადების დარღვევაზე ლაპარაკი აღარ უნდა იყოს. ესეც დემოკრატიის, სახელმწიფოებრივი წესრიგის ერთ-ერთი აუცილებელი მოთხოვნაა.

1998 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში, როგორც ცნობილია, შემოსავალი შეადგენს 761 მლნ ლარს, რაც 31 პროცენტით აღემატება 1997 წლის მონაცემებს. გასავალი შეადგენს 939 მლნ ლარს, რაც 16 პროცენტით აღემატება 1997 წლის დონეს. 1998 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის დეფიციტი 177 მლნ ლარია, რაც 22 პროცენტით ნაკლებია 1997 წლის შესაბამისი მაჩვენებლისა. დეფიციტის მთლიანი ოდენობის 90 მლნ ლარი (51 პროცენტი) დაფინანსების შიდა წყაროებიდან დაიფარება, მათ შორის, 54,0 მლნ ლარი წარმოადგენს საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ საქართველოს მთავრობისათვის გამოსაყოფ ხუთწლიან კრედიტს, 32,0 მლნ ლარი - ფინანსთა სამინისტროს მიერ გამოსაშვები სახაზინო ვალდებულებების განთავსების გზით მობილიზებული სახსრებია, ხოლო 4,0 მლნ ლარი - სხვა შიდა წყაროებია. ამასთან, დაფინანსების საგარეო წყაროებიდან დეფიციტის დასაფარავად მიიმართება 87,0 მლნ ლარი შეღავათიანი კრედიტების სახით.

1998 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი ხასიათდება მკვეთრად გამოხატული სოციალური ორიენტაციით.

გასულ 1997 წელს კიდევ უფრო დაიხვეწა საბიუჯეტო პროცესის სამართლებრივი ბაზა. აუცილებელი ცვლილებები და დამატებები შევიდა საქართველოს კანონში „საბიუჯეტო სისტემისა და საბიუჯეტო უფლებამოსილებათა შესახებ“.

საქართველოს პრეზიდენტის საკანონმდებლო ინიციატივით შარშან პარლამენტმა მიიღო „საქართველოს საგადასახადო კოდექსი“.

კოდექსში ახლებურადაა გაანალიზებული ისეთი ფუნდამენტური საგადასახადო კანონები (კოდექსი შედგება 14 ძირითადი საგადასახადო კანონისაგან), როგორიც არის „კანონები საშემოსავლო გადასახადის შესახებ“, „მოგების გადასახადის შესახებ“, „დამატებითი ღირებულების გადასახადის შესახებ“, „აქციზის გადასახადის შესახებ“, „ქონების გადასახადის შესახებ“ და ა.შ.

მთავრობამ, ფინანსთა სამინისტრომ, საგადასახადო სამსახურმა ყველაფერი უნდა იღონონ ამ კოდექსის მოთხოვნების შესასრულებლად.

ვინც შემოსავლებს უმალავს სახელმწიფოს და გადასახადებს არ უხდის ქვეყანას - ის საშიში დამნაშავეა და კანონის საფუძველზე უნდა დაისაჯოს. თავისუფალი მეწარმეობა იმიტომ კი არ დავაკანონეთ, რომ ჩრდილოვანმა ეკონომიკამ კანონიერი ეკონომიკის სახელმწიფო და კერძო სექტორი დაჩრდილოს. კანონიერ მეწარმეს ჩვენ ხელს ვუწყობთ, არალეგალურ მეწარმეს კანონით ვდევნით. ეს გასაგები ლოგიკაა და აქ დემაგოგიისათვის ადგილი არ რჩება.

1997 წლამდე საქართველოს არ ჰქონდა საბაჟო პოლიტიკის განხორციელების მწყობრი საკანონმდებლო ბაზა. გასული წელი იყო ამ მხრივ გარდატეხის წელი. მიღებულია, საბაჟო კოდექსი, რომელმაც უნდა უზრუნველყოს ქვეყნის ეკონომიკური სივრცის შეკვრა, ეკონომიკური საზღვრების დაცვა, ექსპორტ-იმპორტის კონტროლი, კონტრაბანდასთან ბრძოლა, საერთო საბაჟო პოლიტიკის განხორციელება და, რაც მთავარია, სახელმწიფო ბიუჯეტის ფისკალური ნაწილის უზრუნველყოფა.

ეროვნული უშიშროების კონცეფციის შემუშავების დროს სწორად დაისვა საკითხი: არსებობს და დაცულია თუ არა საქართველოს ეკონომიკური საზღვრები? ეკონომიკური საზღვრები არსებობს, მაგრამ სათანადოდ დაცული არ არის.

აღსანიშნავია, რომ საბაჟო სისტემას მიენიჭა სამართალდამცავი ორგანოს სტატუსი და მოკვლევის უფლება, რაც ხელს შეუწყობს კონტრაბანდისა და კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლას. ამასთანავე, მიღებულია კანონები „საბაჟო ტარიფების შესახებ“ და „საბაჟო მოსაკრებლების შესახებ“.

საბაზრო ეკონომიკურ ურთიერთობათა სრულყოფილი სამართლებრივი რეგულირებისათვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ახალი სამოქალაქო კოდექსის მიღებასა და ამოქმედებას. მან ხელი უნდა შეუწყოს ჩვენს ქვეყანაში კერძო საკუთრების, მეწარმეობის თავისუფლების, ადამიანის ქონებრივი და პირადი უფლებების დაცვასა და სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებას.

მოვითხოვ, მთავრობამ, ფინანსთა სამინისტრომ, საბაჟო სამსახურმა მკვეთრად გარდაქმნან მუშაობა ამ კანონების საფუძველზე.

ჩვენ საზღვაო ქვეყანა ვართ, ამიტომ დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა იმ ფაქტს, რომ გასულ წელს საქართველოს კანონშემოქმედების ისტორიაში პირველად მიღებულ იქნა და ამოქმედდა „საქართველოს საზღვაო კოდექსი“.

„სახელმწიფო ქონების პრივატიზების შესახებ“ კანონის მიღებით საქართველოში დაიწყო ახალი ეტაპი სამეწარმეო საქმიანობაში, კერძო ბიზნესის განვითარებაში გამოჩნდა მრავალი საწარმოს რეაბილიტაციისა და განვითარების პერსპექტივები.

ორი წელია მოქმედებს კანონი მეწარმეობის შესახებ, რომელიც ძირითადი სამართლებრივი ბაზაა კერძო სექტორის განვითარებისათვის. ამ კანონს 1997 წელს შეემატა საქართველოს კანონი „სამომხმარებლო კოოპერაციის შესახებ“. ამ კანონის მიღებამ დაადასტურა სახელმწიფოს თანადგომა კერძო სექტორისადმი, მისი განვითარებისა და აღორძინებისადმი.

სტატისტიკური ინფორმაციის მოპოვების, დამუშავების, ანალიზისა და გამოყენების სამართლებრივი საფუძვლები განსაზღვრა კანონმა „სტატისტიკის შესახებ“.

მთავრობამ, სტატისტიკის სამსახურმა ძირფესვიანად უნდა გარდაქმნან მუშაობა ამ კანონის საფუძველზე.

როგორია დღეს ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების ძირითადი ტენდენციები და მიმართულებანი?

გასულ წელს ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის რეალური მოცულობა 11,3 პროცენტით გადიდდა, ხოლო სახელმწიფო და ტერიტორიული ბიუჯეტების საგადასახადო და არასაგადასახადო შემოსავალმა 740 მლნ ლარს მიაღწია, რაც წინა წელთან შედარებით 1,5-ჯერ მეტია.

1997 წელს საშუალო წლიურმა ინფლაციამ 7,3 პროცენტი შეადგინა, 1996 წლის 13,5 პროცენტის ნაცვლად.

რეფორმების პირველ ეტაპზე ეკონომიკის თანამიმდევრული აღორძინების ტენდენციების ჩამოყალიბებაში, ეკონომიკური გარემოს გაჯანსაღებაში გადამწყვეტი როლი შეასრულა 1994 წლის დასაწყისში საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებულებით დამტკიცებული მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და სისტემური ცვლილებების ანტიკრიზისული პროგრამის რეალიზაციამ.

ანტიკრიზისული პროგრამის რეალიზების მთავარი მიღწევები იყო: ინფლაციური პროცესების მართვა; ეროვნული ვალუტის შემოღება; სახელმწიფო საკუთრების ტრანსფორმაცია და კერძო მესაკუთრეთა დიდი ფენის ჩამოყალიბება, რის შედეგადაც, კერძო სექტორის ხვედრითმა წილმა მთლიან შიდა პროდუქტში 1997 წლისათვის 75 პროცენტი შეადგინა; სასოფლო-სამეურნეო მიწებზე კერძო საკუთრების დაკანონება, სახელმწიფო საკუთრებაში დარჩენილ მიწებზე კერძო მოიჯარეთა ფენის ჩამოყალიბება; პურის ფასების ლიბერალიზაცია, პურპროდუქტების სახელმწიფო კორპორაციის დემონოპოლიზაცია და ამ სფეროში კონკურენტული გარემოს შექმნა; საგარეო ვაჭრობის ლიბერალიზაცია, რაც გამოიხატა კვოტირების, საექსპორტო და საიმპორტო კონტრაქტების რეგისტაციის, საექსპორტო საბაჟო გადასახადის გაუქმებით, არასატარიფო ბარიერებისა და შეზღუდვების, ექსპორტისა და იმპორტის ლიცენზირებას დაქვემდებარებული საქონლის ნომენკლატურის მკვეთრად შემცირებით; საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების მდგომარეობის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესებით, საგადასახადო შემოსავლის არსებითი ზრდით. 1997 წლის სახელმწიფო შემოსავლის მიღწეულმა დონემ მთლიანი შიდა პროდუქტის მიმართ 11,5 პროცენტი შეადგინა, ნაცვლად 1996 წლის 9,9 პროცენტისა.

ჩამოყალიბდა მოსახლეობის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესების მყარი ტენდენცია, რაც იმით გამოიხატა, რომ ეკონომიკაში დასაქმებულია ნომინალური საშუალო თვიური ხელფასი 1997 წელს 2,1-ჯერ გადიდდა წინა წელთან შედარებით და ამავე პერიოდში სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ არსებული შემოსავლის მქონე ოჯახების წილი 15 პროცენტული პუნქტით შემცირდა. 1997 წლის სექტემბერში ქვეყანაში დასაქმებულთა საშუალო ხელფასმა 70 ლარი შეადგინა.

ამ დადებით ტენდენციებზე რომ მოგახსენებთ, სულაც იმიტომ არა, რომ რაღაც თვითკმაყოფილება გამოვხატო. ეს ძალიან მცირეა, აბსოლუტურ მოცულობაში უმნიშვნელოა, ხშირად საარსებო მინიმუმსაც ვერ პასუხობს, მაგრამ მთავარია ის, რომ ჩამოყალიბდა ტენდენცია, რომელმაც მიიღო შეუქცევადი ხასიათი. ესე იგი, ჩვენ ყველას და ჩვენს მოსახლეობას აქვს საფუძველი, იმედიანად იყოს განწყობილი, თუკი ყველანი ერთად განვამტკიცებთ ჩვენს დამოუკიდებელ სახელმწიფოს.

ამავე დროს რეფორმებმა ჯერ კიდევ ვერ უზრუნველყვეს მოსახლეობის ცხოვრების დონის მნიშვნელოვნად ამაღლება. ეს ჩვენი ერთი ყველაზე დიდი სატკივარია. ჯერ კიდევ ჩამორჩენაა ცალკეული ეკონომიკური მაჩვენებლების მიხედვით, მწვავე სოციალური პრობლემები გვაქვს. კვლავ არასრულად ვიყენებთ ქვეყნის საწარმოო, განსაკუთრებით სამრეწველო პოტენციალს. ამჟამად შემუშავებულია 1997 წლის ოქტომბერში საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებით დამტკიცებული „ეკონომიკური რეფორმის მეორე ეტაპის ძირითადი მიმართულებები“, რომელიც მიზნად ისახავს აღნიშნული პრობლემების გადაჭრას, ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების დაჩქარებას, რეფორმების პროცესის შეუქცევადობას, გაღრმავებას და დამთავრების ფაზაში გადაყვანას.

როგორია რეფორმების მეორე ეტაპის მიჯნები და ამოცანები 1998-2000 წლებში?

საქართველოს ეკონომიკის სამინისტროს პროგნოზებისა და ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების ინდიკატური გეგმის თანახმად საქართველოს ეკონომიკის განვითარების ძირითადი პარამეტრები 2000 წლამდე ასეთ სურათს გვაძლევს: ეს ახალი მონაცემები თითქმის ემთხვევა საპრეზიდენტო პროგრამას.

2000 წლამდე ქვეყნის ეკონომიკური ზრდის ძირითადი მახასიათებელია თანდათანობითი და სტაბილური განვითარება, რაც მთლიანობაში ქვეყანაში შექმნილი დოვლათის ყოველწლიურად 10-12 პროცენტიანი ზრდით გამოიხატება და, რომელიც უზრუნველყოფს საუკუნის ბოლოსათვის 10-11 მლრდ ლარის ღირებულების მთლიანი შიდა პროდუქტის წარმოებას.

შედარებით მაღალი (15-17 პროცენტის ფარგლებში) იქნება სამრეწველო წარმოების მოცულობის ზრდის საშუალო წლიური ტემპი და ამ პირობებში სავარაუდოა 2000 წლისათვის 2.8-3 მილიარდი ლარის ღირებულების სამრეწველო პროდუქციის წარმოება დამატებულ ღირებულებაზე გადასახადისა და აქციზის ჩათვლით.

ამასთან დაკავშირებით, მინდა ვთქვა, რომ გადაწყვეტილია, ამ დღეებში ჩვენ შევიკრიბოთ, საფუძველი ამისთვის მომზადებულია, და განვსაზღვროთ საქართველოს მრეწველობის აღმავლობის მრავალწლიანი პროგრამა.

2000 წლისათვის სოფლის მეურნეობის პროდუქციის წარმოების მოცულობა სავარაუდოა 3-3,5 მლრდ ლარის დონეზე. ამ პირობებში მისი საშუალო წლიური ზრდის ტემპი 105-107 პროცენტის ფარგლებში იქნება.

საკმაოდ მაღალია კაპიტალურ დაბანდებათა საერთო მოცულობის საშუალო წლიური ზრდის ტემპი (130-135 პროცენტის ფარგლებში), მაგრამ მიუხედავად ამისა, 2000 წლისათვის მათი საერთო ნომინალური მოცულობა დაფინანსების ყველა წყაროს მიხედვით 515-560 მილიონი ლარის ფარგლებში იქნება, რაც მთლიანი შიდა პროდუქტის ღირებულების მხოლოდ 5 პროცენტზე ცოტა მეტია.

2000 წლისათვის ყველა სახეობის ტრანსპორტის ტვირთბრუნვის მაჩვენებელი მიაღწევს 20-21 მლრდ ტონა კილომეტრს, ხოლო მგზავრთა ბრუნვისა 5-5,5 მლრდ მგზავრ-კილომეტრს, რაც შესაბამისად 4-ჯერ და 32,5 პროცენტით აღემატება გასული წლის ანალოგიურ მაჩვენებლებს.

2000 წლამდე ზრდის მაღალი ტემპები იქნება შენარჩუნებული არამატერიალური წარმოების სფეროს დარგების მიხედვითაც, კერძოდ, 1998-2000 წლებში. ვაჭრობის მოცულობა აგრარული ბაზრების ჩათვლით, 30-40 პროცენტით გაიზრდება და 2000 წლისათვის 1,8-2 მილიარდ ლარს მიაღწევს, ხოლო ანალოგიური პარამეტრები მოსახლეობის ფასიანი მომსახურების მიხედვით შესაბამისად 35-45 პროცენტით გაიზრდება და 370-410 მილიონ ლარს მიაღწევს. ყოველნაირად უნდა შევუწყოთ ხელი იმპორტთან შედარებით ექსპორტის 8-9 პროცენტული პუნქტით ყოველწლიურ წინმსწრებ ზრდას.

გათვალისწინებულია საქართველოს ეროვნული ბანკის საერთაშორისო რეზერვების ზრდა მთლიანი იმპორტის 2,5 თვიდან (170 მლნ აშშ დოლარი) 1997 წელს, სამ თვემდე - 1998-99 წლებში. ეს მიზნები მიღწეულ უნდა იქნეს ოპტიმალური ფინანსური პოლიტიკის განხორციელებით, ინსტიტუციური და სტრუქტურული რეფორმებით და ა.შ.

საგადასახადო შემოსავლის ხვედრითი წილი მთლიან შიდა პროდუქტში 2000 წლისთვის 15-16 პროცენტამდე გაიზრდება და გავდივართ მსოფლიო მაჩვენებლების საშუალო დონეზე.

უმუშევრობა შრომითი რესურსების, ვიმეორებ, უმუშევრობა შრომითი რესურსების 5 პროცენტის დონეზე იქნება.

ასეთია რეფორმების მეორე ეტაპის ძირითადი სავარაუდო, საპროგნოზო პარამეტრები.

1998 წლის ერთ-ერთი უმთავრესი ამოცანაა, როგორც მოგახსენეთ, სამრეწველო წარმოების რეაბილიტაციის პროცესის შემდგომი გაძლიერება და ამ საკითხებში სახელმწიფო პროგრამა ჩამოყალიბდება.

1997 წელს აღრიცხული 3399 სამრეწველო საწარმოდან არ მუშაობდა 1242, ანუ საერთო რიცხვის 36,7 პროცენტი, მათ შორის, 623-ს, ანუ საერთო რიცხვის 18,3 პროცენტს საერთოდ არ უმუშავია წლის დასაწყისიდან. ამ მხრივ არასახარბიელო მდგომარეობაა თითქმის ყველა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ ერთეულში.

გადამწყვეტი ზომები უნდა მიიღონ მთავრობამ, მრეწველობის სამინისტრომ, ეკონომიკის სამინისტრომ, ფინანსთა სამინისტრომ, სათბობ-ენერგეტიკის სამინისტრომ, სოფლის მეურნეობისა და სურსათის სამინისტრომ, ეკონომიკურმა საბჭომ, სამხარეო ადმინისტრაციებმა, მერებმა და გამგებლებმა, რათა წელს დავასრულოთ და განვახორციელოთ მრეწველობის განვითარების სრულფასოვანი კონცეფციის დამუშავება. ამ დღეებში მრეწველობაში არსებული უზარმაზარი რეზერვების ამოქმედებას მიეძღვნება სპეციალური შეკრება ჩემი მონაწილეობით.

აგრარული რეფორმის, უწინარეს ყოვლისა, მიწის კერძო საკუთრებაში გადაცემისა და საერთაშორისო დახმარებათა საფუძველზე ინვესტიციური გარემოს ჩამოყალიბების დასაწყისის კვალობაზე სოფლად ეკონომიკური გამოცოცხლების მასშტაბები უფრო შესამჩნევია.

სოფლად 1997 წელს წარმოებულია 896 ათასი ტონა მარცვლოვანი და მარცვლოვან-პარკოსანი კულტურები (მათ შორის 290 ათასი ტონა ხორბალი), რაც შარშანდელ მაჩვენებელს 290 ათასი ტონით, ანუ 37 პროცენტით აღემატება.

ეს შედეგი საქართველოს ისტორიაში სარეკორდოდ უნდა ჩაითვალოს.

უფრო მეტი ყურადღება უნდა დაეთმოს მრავალწლიან კულტურებს. 1990 წელთან შედარებით თითქმის განახევრდა ხეხილის ბაღები. ფაქტობრივად შეწყდა ხეხილის სარგავი მასალების წარმოება, ეს დაუშვებელია. აღარ ფუნქციონირებს საკონსერვო ქარხნები, გაძნელდა ხილის რეალიზაცია დსთ სივრცეში.

გასულ წელს წარმოებულია 250-270 ათასი ტონა ხილი, ნაცვლად 1990 წლის 590 ათასი ტონისა.

ანალოგიური მდგომარეობაა მეჩაიეობაშიც. წელს მოიკრიფა მხოლოდ 35 ათას ტონამდე ხარისხოვანი ჩაის ფოთოლი. ეს მაშინ, როდესაც ჩაის პროდუქცია მინიმუმ 3-ჯერ უნდა გაიზარდოს, რომ ბაზრის მოთხოვნა დააკმაყოფილოს.

არადამაკმაყოფილებელია მევენახეობა-მეღვინეობის აღორძინების ტემპი. თუმცა შარშან მევენახეობასაც და მევენახეებსაც შევაშველეთ ხელი. ჯერჯერობით კრედიტები დაბრუნებული არ არის. გვჯერა, რომ თავის სიტყვას შეასრულებენ, განსაკუთრებით კახელები. საჭიროა მეტი ყურადღება მიექცეს მეციტრუსეობას.

დღეს უკვე პრობლემა აღარ არის ციტრუსის ნაყოფის გასაღება, ესე იგი, ბაზარზე უკვე გავედით, ეს არის უკრაინა, რუსეთი, მხედველობაში მყავს ბიზნესმენები და ფერმერები, რომლებიც, ასე ვთქვათ, მოქნილად და ოპერატიულად მოქმედებენ. საჭიროა გააქტიურდეს მუშაობა ამ ჩვენთვის წამყვანი დარგების კრიზისიდან გამოსაყვანად.

ბევრი რამ არის გასაკეთებელი გადამმუშავებელი მრეწველობის რეაბილიტაციისათვის, რის უმთავრეს პირობად ტრადიციული ბაზრების დაბრუნებისა და ახალთა ძიების მიმართულებით მუშაობის ეფექტიანობის ამაღლება უნდა მივიჩნიოთ. ღვინის, ჩაის, ციტრუსების, ხილ-ბოსტნეულის კონსერვების წარმოება უპირატესად ექსპორტზე იქნება ორიენტირებული.

აღდგა ძველი ბაზრები. ახლა მთავარია, ჩვენი წარმოების დონე შევუსაბამოთ ამ მოთხოვნებს მანამ, სანამ სხვები დაიკავებენ ამ ბაზრებს. მნიშვნელოვნად მიმაჩნია, რომ მიმდინარე წლის ბიუჯეტში თქვენი დახმარებითა და თქვენი მხარდაჭერით, პირველად გავითვალისწინეთ ასიგნებანი კრიზისიდან ჩაის მეურნეობის გამოსაყვანად. ეს ბევრი არ არის, მაგრამ წელს დასაწყისისათვის უკვე მნიშვნელოვანი ნაბიჯია.

ბოლო პერიოდში მაქსიმალურად იქნა გამოყენებული საპარტნიორო ფონდის სახსრები და ეს ტექნოლოგია სოფლის მეურნეობისა და სურსათის სამინისტრომ ძალიან კარგად აითვისა. ევროკავშირის დახმარებით ამოქმედდა გლეხთა საკრედიტო კავშირები, მაგრამ ინვესტიციათა საერთო მოცულობაში სოფლის მეურნეობის დარგებში რეგისტრირებული ინვესტიციები მხოლოდ 5,5 პროცენტს შეადგენს. უფრო აქტიურად უნდა შემოვბრუნდეთ სოფლისკენ. ალბათ ამის პირობები 1999 წლისათვის იქნება.

საქართველოს პრეზიდენტის 1996 წლის №96 განკარგულების შესასრულებლად საქართველოს სამშენებლო კომპლექსში ისეთ საკითხებს დაეთმობა განსაკუთრებული ყურადღება, როგორიც ურბანიზაციის სტრატეგია და ქალაქების განვითარების უზრუნველყოფა, საბინაო პოლიტიკა და ბინათმშენებლობა, სტიქიური უბედურებებისა და საომარი კონფლიქტების შედეგების შერბილება, სამართლებრივი ბაზა და საგარეო თანამშრომლობაა.

დღეს, როცა სამშენებლო კომპლექსზე ვლაპარაკობთ, ხშირად უკვირთ კიდეც. მაგრამ, უკვე დაიწყო მშენებლობა სოფლებშიც, ქალაქებშიც და ყოველწლიურად ეს თანხები იზრდება. ამიტომ ეს მართვადი პროცესი უნდა გახდეს. მოსახლეობამ უნდა იცოდეს: გათვალისწინებულია სტიქიით დაზარალებულთა დახმარება, რაც ჩართულია ბიუჯეტში, დახმარება სამეგრელოს რეგიონში შეიარაღებულ ფორმირებათა მიერ გამოწვეული ნგრევის შედეგების ლიკვიდაციისათვის. ეს რთული იყო, მაგრამ პარლამენტმა მაინც მოახერხა ამ პრობლემების გადაწყვეტა.

მშენებლობის დარგში ეკონომიკური რეფორმების მეორე ეტაპი ითვალისწინებს: 1. საწარმოთა დაჩქარებულ პრივატიზებას; 2. დარგის დემონოპოლიზაციისა და კონკურენციის განვითარების ღონისძიებათა გატარებას.

სულ უფრო აქტუალური ხდება ენერგეტიკის წინაშე მდგომი პრობლემების გადაჭრის აუცილებლობა.

დარგის მდგომარეობის გაუმჯობესებაში თავისი წვლილი უნდა შეიტანოს ახლად ამოქმედებულმა კანონმა ელექტროენერგეტიკის შესახებ. ჩვენ ბევრი რამ გავაკეთეთ, სიმძლავრეები შეიქმნა, ამოქმედდა ეს მეცხრე ბლოკი, რომლის გარეშეც დღეს წარმოუდგენელია საქართველოს ენერგეტიკა. მოხერხდა რამდენიმე ელექტროსადგურის რეაბილიტაცია. ჩვენ კიდევ გვაძლევენ სერიოზულ გრძელვადიან კრედიტებს, კერძოდ, გერმანელები გვეხმარებიან იმისათვის, რომ წელს დავიწყოთ და წელსვე ზამთრისთვის დავამთავროთ მეათე ბლოკის მშენებლობა. ეს 300 მეგავატის სიმძლავრეა. ესე იგი სიმძლავრეების თვალსაზრისით განსაკუთრებული პრობლემები დღეს საქართველოში არ არის და ელექტროენერგიის მიღება ჩვენ სხვა ქვეყნებიდანაც შეგვიძლია.

არის ერთი პრობლემა, რომელსაც ყველამ ერთად უნდა მოვკიდოთ ხელი. ენერგეტიკული კრიზისის საბოლოოდ დაძლევა მოკლე დროში შეიძლება მხოლოდ იმ პირობით, თუ ამოვიღებთ თანხებს, რომელიც დახარჯული ელექტროენერგიის ანაზღაურებაზე იქნება გაანგარიშებული. ვერავითარ შემთხვევაში ვერ გამოვალთ ენერგოკრიზისიდან, თუ ეს პრობლემა არ მოგვარდა. თუ ჩვენ შევძელით, რომ 1998 წელი გარდატეხის წელი იყოს ამ თვალსაზრისით, მომავალი წლის ზამთარი სავსებით ნორმალური იქნება საქართველოსათვის. მაგრამ ეს არის აუცილებელი პირობა. ბოლოს და ბოლოს მე იმის მომხრეც ვარ და მოვუწოდებ მინისტრებსა და სხვებს, ქალაქებისა და რაიონების ხელმძღვანელებს, აღვრიცხოთ ის მოქალაქეები, რომელთაც მართლა არ შეუძლიათ გადაიხადონ. მაგრამ იმან, ვისაც შეუძლია, გადაიხადოს - ეს იქნება მეწარმე, ფერმერი, კომერსანტი, მოქალაქე თუ სხვა, მათ უნდა გადაიხადონ, სახელმწიფოს წინაშე ვალი უნდა მოიხადონ. ამ შემთხვევაში ჩვენ ენერგეტიკული კრიზისიდან გამოვალთ.

ამავე დროს აუცილებელია, მივაღწიოთ ენერგეტიკის სხვა ქვედარგების, ნახშირისა და ნავთობმომპოვებელი მრეწველობის რეაბილიტაციას, ამ დარგების ღრმა რეფორმირებას, არატრადიციულ წყაროთა გამოყენებას.

ამ ბოლო დროს ბევრი რამ კეთდება ქვეყნის ეკონომიკის ერთ-ერთი ყველაზე პერსპექტიული დარგის - ტრანსპორტის პოტენციურ შესაძლებლობათა გამოყენებისათვის, რაშიც ხელს გვიწყობს საერთაშორისო თანამეგობრობის დაინტერესება ევროპა-აზიის სატრანსპორტო დერეფნით, მსოფლიო ბანკის, ევრობანკის დახმარებები და კრედიტები.

მსოფლიო ბანკის „ტრანსპორტის რეაბილიტაციის“ პროექტით გათვალისწინებული სამუშაოები 3 წლის ნაცვლად, 2 წელიწადში შესრულდება. მსოფლიო ბანკი ამჟამად ამუშავებს 1998-2000 წლების სპეციალურ პროგრამებს ახალი კრედიტების გამოყოფის თაობაზე, რომელთა სავარაუდო თანხა 45 მლნ აშშ დოლარს შეადგენს.

მკვეთრად უნდა გარდაიქმნას ავტოტრანსპორტის, რკინიგზის, საჰაერო და საზღვაო ტრანსპორტის საქმიანობა.

„სახელმწიფო ქონების პრივატიზების შესახებ“ ახალმიღებული კანონის მოთხოვნათა შესაბამისად განხორციელება იმ მსხვილ სახელმწიფო სააქციო საზოგადოებათა რეორგანიზაცია-რესტრუქტურიზაცია და შემდგომ გონიერების ფარგლებში პრივატიზება, რომლებიც დღეს არ ფუნქციონირებენ.

ქვეყნის საინვესტიციო პოლიტიკის თვალსაზრისით ეკონომიკის განვითარების თანამედროვე ეტაპზე გამოიკვეთა იმ პრიორიტეტული დარგების უპირველესი განვითარების საჭიროება, რომლებიც ხელს შეუწყობენ: ა) ენერგეტიკული კრიზისის დაძლევას; ბ) სასურსათო პროგრამების განხორციელებას; გ) კომუნიკაციების განვითარებას; დ) შრომისუნარიანი მოსახლეობის დასაქმებას და უმუშევრობის დონის შემცირებას; ე) საექსპორტო პროდუქციის წარმოების გაფართოებას. მუშაობა უნდა გაააქტიუროს საინვესტიციო საბჭომ.

ქვეყანაში მიმდინარე ეკონომიკური რეფორმების გაღრმავების პერიოდში კავშირგაბმულობისა და ფოსტის დარგის განვითარების სტრატეგია განისაზღვრება ამ დარგის ძირითადი სფეროების - ელექტროკავშირის, ფოსტის, რადიომაუწყებლობის, ტელევიზიის მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის, კოსმოსური ტექნიკის განვითარების ტენდენციებით. კავშირგაბმულობა ერთ-ერთ პრიორიტეტულ დარგად იქცევა.

რეფორმების პირველ ეტაპზე კომუნალური მეურნეობის სისტემას რეფორმები ფაქტობრივად არ შეხებია. ამდენად მეორე ეტაპზე გამიზნულია რეფორმების დაჩქარებული განხორციელება, ამ სფეროში, კერძოდ: 1. თანამედროვე საბაზრო პირობების შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზის შექმნა; 2. კომუნალური მომსახურების ფუნქციების დეცენტრალიზაცია და მათი მნიშვნელოვანი ნაწილის ადგილობრივი მმართველობის ორგანოებისათვის გადაცემა; 3. საბინაო-საექსპლოატაციო სამსახურების ბაზაზე ახალი სტრუქტურების შექმნა, რომლებიც ხელშეკრულების საფუძველზე მოემსახურება მოსახლეობას და დაინერგება მომსახურების სხვა ალტერნატიული მეთოდები.

როგორიც უნდა იყოს მიზეზები, პირდაპირ უნდა ითქვას, რომ სათბობ-ენერგეტიკულ სექტორში, კომუნალურ მეურნეობაში წესრიგი ვერ დავამყარეთ. მოსახლეობას სათანადოდ ვერ ვაწვდით გაზს, ელექტროენერგიას იმ შემთხვევაშიც, როცა მათ გადახდა შეუძლიათ, ცხელ წყალს. ვერ ვუწევთ სხვა სახის კომუნალურ მომსახურებას.

განხორციელებულ ღონისძიებათა მიუხედავად, ადამიანები ძირითადად ცხოვრობენ ცივ ბინებში, ლიფტებჩანგრეულ სახლებში, ხშირად ნაგვით სავსე ეზოებში.

ქალაქის მერიამ თბილისში, სათანადო სამინისტროებმა და უწყებებმა ქვეყანაში, მუნიციპალურმა ხელისუფლებამ ადგილებზე გადამწყვეტი ზომები უნდა მიიღონ. პასუხი მოეთხოვება ყველას. ეს დრო დადგა.

საპროგრამო პერიოდში გარემოს დაცვის ძირითად ამოცანად ნავარაუდევია გარემოდაცვითი საქმინობის ინტეგრირება ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების პროცესში. სამინისტრო ძალიან საინტერესოდ ამუშავდა. რაც მთავარია, მან აითვისა ის ურთულესი ტექნოლოგია, რასაც ჰქვია საერთაშორისო, საფინანსო და გარემოსდამცველ ორგანოებთან თანამშრომლობა. ამის შედეგად უკვე მივიღეთ პირველი ინვესტიციები, პირველი კრედიტები და ახლა ჩვენი გარემოს დაცვასა და შენარჩუნებას გაცილებით უფრო იმედიანად ვუყურებთ. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ მსოფლიო ბანკის პროგრამაში მოხვდა შავი ზღვის გაჯანსაღებისა და მისი გარემოს დაცვის პროგრამა. ვფიქრობ, რომ ეს პირველი წელია. მართალია, თანხა ბევრი არ არის, სულ 3 მილიონი დოლარი, მაგრამ ეს უკვე მოგვცემს საშუალებას, რომ წელს სერიოზულად შევუდგეთ ნაპირსამაგრებელი სამუშაოების შესრულებას, მათ შორის, აჭარაში და ფოთის მიმდებარე ტერიტორიებზე.

დემოგრაფიული პოლიტიკის უპირველესი და ძირითადი მიმართულება გახდება: შობადობის შემცირების შეწყვეტა; სიკვდილიანობის ზრდის შეჩერება; 1 წლამდე ბავშვთა სიკვდილიანობის არსებული დონის მინიმუმამდე შემცირება; არარაციონალური შიგა და გარე მიგრაციის შეწყვეტა და ა.შ.

წინა წლებთან შედარებით 6 პუნქტით შემცირდა ყოველ ათას მცხოვრებზე ქორწინების მაჩვენებელი. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს ახლგაზრდა ოჯახებისადმი სახელმწიფო თანადგომის პოლიტიკის გატარებას, საქმით და არა სიტყვით. მომავალ წელს უნდა შევეცადოთ ეს ბიუჯეტში აისახოს, განსაკუთრებით რაიონულ და საქალაქო ბიუჯეტებში.

საქართველოს დემოგრაფიული პოლიტიკის შემუშავებისა და განხორციელების საქმეში საგრძნობი ფინანსური წყარო გახდება გაეროს სისტემაში შემავალ სხვადასხვა საერთაშორისო სპეციალიზებულ სახელმწიფოებრივ თუ არასახელმწიფოებრივ ორგანიზაციათა მიერ დემოგრაფიული საქმიანობისათვის გამოყოფილი ფონდების სახსრები.

ხელისუფლება დიდ ყურადღებას უთმობს სოცილურ პოლიტიკას.

რეფორმის I ეტაპის შედეგად მნიშვნელოვნად გაიზარდა მოსახლეობის რეალური შემოსავალი. თუ რეფორმის საწყის ეტაპზე (1994 წლის სექტემბერი) შრომის ანაზღაურების მინიმალური დონე საშუალო მომხმარებლის საარსებო მინიმუმის მხოლოდ 0,5 პროცენტს შეადგენდა, დღეისათვის ეს თანაფარდობა უდრის 16,7 პროცენტს. მნიშვნელოვნად გაიზარდა საშუალო ხელფასის თანაფარდობა საარსებო მინიმუმთან, და ძალიან კარგია, რომ პარლამენტმა კანონით განსაზღვრა მოსახლეობის საარსებო მინიმუმი. საბიუჯეტო სფეროში (39 ლარი) იგი შეადგენს 43,4 პროცენტს, ეროვნულ მეურნეობაში მთლიანად (63,7 ლარი) 70,9 პროცენტს, ხოლო კერძო სექტორში (ეს უკვე საყურადღებოა) საშუალო ხელფასი თითქმის გაუთანაბრდა საარსებო მინიმუმს. აქ სატრაბახო ბევრი არაფერია, მაგრამ, როგორც ზემოთ მოგახსენეთ, ჯანსაღ ტენდენციებზეა ლაპარაკი.

საბიუჯეტო სექტორში საშუალო ხელფასი 1997 წლის დასაწყისში გაიზარდა 15 პროცენტით, წლის მეორე ნახევარში - 20 პროცენტით, ხოლო ცალკეული კატეგორიის მუშაკთა ხელფასები თითქმის 100 პროცენტით. მიმდინარე წელს პირველი იანვრიდან ხელფასებმა, პენსიებმა, დახმარებებმა 10 პროცენტით მოიმატა. მატება იქნება მეორე ნახევარშიც. ახლა ცოტა ძნელი სათქმელია, შეიძლება იყოს 10-15 პროცენტი, შეიძლება ცოტა მეტიც.

ეროვნულ მეურნეობაში რეალური ხელფასი თთქმის 2-ჯერ გაიზარდა.

1994 წელს ერთ სულ მოსახლეზე ვაწარმოებდით 400 დოლარის პროდუქციას. 1997 წელს ამ მაჩვენებელმა 1000 დოლარს მიაღწია. ეს აბსოლუტური სიზუსტით ასახავს იმ პროცესებს, რომლებიც ჩვენს ეკონომიკაში მიმდინარეობს.

მოსახლეობის შემოსავლის რეგულირების მიზნით, საერთაშორისო პრაქტიკისა და მეთოდოლოგიის შესაბამისად, პარლამენტმა მიიღო კანონი „საარსებო მინიმუმის გაანგარიშების წესის შესახებ“. იგი ითვალისწინებს შრომის ანაზღაურებისა და სხვა სოციალური გასაცემლების კორექტირებას საარსებო მინიმუმის ცვლილებათა შესაბამისად, რაც გამორიცხავს მოსახლეობის შემოსავლის შემცირებას.

მინიმალური ხელფასი მუშაკთა სოციალური დაცვის ერთ-ერთი საშუალებაა, ამასთანავე, იგი მოსახლეობის გადახდისუნარიანი მოთხოვნის ფორმირების მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია. ამდენად, დროულად მიგვაჩნია ქვეყანაში მინიმალური ხელფასის დაწესება. კანონპროექტი „მინიმალური ხელფასის შესახებ“ მზად არის და პარლამენტმა ის უნდა მიიღოს.

სტატისტიკის დეპარტამენტის წინასწარი შეფასებით - ეს ციფრი ხშირად დავას იწვევს, მე არ შემიძლია არ გამოვაქვეყნო ის, რაც არსებობს სტატისტიკაში. დღეს ეროვნულ მეურნეობაში დასაქმებულთა საშუალო რიცხვი 2 მლნ 200 ათასს აღემატება, რაც 200 ათასით (9,7 პროცენტით) სჭარბობს 1996 წლის შესაბამის მაჩვენებელს.

ახლა დავაზუსტებთ, რაშია საქმე. გასულ წელს პარლამენტმა მიიღო კანონი „დასაქმების შესახებ საქართველოს რესპუბლიკის კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის თაობაზე“, რის საფუძველზეც გაჩნდა სრულიად ახალი ცნება - თვითდასაქმებული. ეროვნულ მეურნეობაში დასაქმებულთა დაახლოებით 60 პროცენტი თვითდასაქმებულია. მათ შორის, სოფლის მეურნეობაში 80 პროცენტი. დასაქმებულთა ჩამონათვალში შეტანილია სამუშაო ასაკის ის პირებიც, რომელთაც აქვთ (ფულადი ან ნატურის სახით) შემოსავალი ერთ ჰექტარამდე და მეტი მიწის ნაკვეთიდან. ეს მიწის რეფორმის პირდაპირი შედეგია.

ამჟამად საქართველოში 944 ათასი პენსიონერია. ეს ცოტა არ არის ისეთი ქვეყნისათვის, როგორიც ჩვენა ვართ.

პრეზიდენტის ბრძანებულებამ „მოსახლეობის საპენსიო უზრუნველყოფის მდგომარეობის გაუმჯობესების ღონისძიებათა შესახებ“ და „სახელმწიფო სოციალური დაზღვევის სისტემის რეფორმის შესახებ“ მოაწესრიგა სოციალური პოლიტიკის ბევრი საკითხი და მაინც ბევრი პრობლემა გვაქვს გადასაწყვეტი.

დღეს პენსიების დაფინანსებაში სერიოზულ შეფერხებებს ქმნის წინა წლების დავალიანებანი. ეს არის 12 მილიონი ლარი. 1998 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში ამ ვალის დასაფარავად მხოლოდ 6 მილიონი ლარია გათვალისწინებული.

ერთად უნდა ვიზრუნოთ ამ საკითხების გადაწყვეტისათვის და გამოვნახოთ რესურსები მათ მოსაგვარებლად.

პრეზიდენტის ბრძანებულების შესაბამისად ამოქმედდა სოციალურ დახმარებათა სისტემა. ქვეყანაში ამგვარი დახმარება დაენიშნა 100 ათასზე მეტ ოჯახს, ხოლო 5000-მდე ოჯახმა ერთდროული დახმარება მიიღო.

აუცილებლად უნდა შესრულდეს საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება „საქართველოში მცხოვრები მრავალშვილიანი ოჯახებისა და მარტოხელა დედების სოციალური დაცვის ღონისძიებათა შესახებ“ განსაკუთრებით რეგიონების მასშტაბით. მე დიდი იმედი მაქვს, რომ ეს მიმართულება შესაბამისად აისახება რაიონულ, საქალაქო და სათემო ბიუჯეტებში.

სახელმწფო ბიუჯეტში 8,5 მლნ ლარია გამოყოფილი ინვალიდთა სოციალური დაცვის სახელმწიფო პროგრამის რეალიზაციისათვის. მე აქ უნდა აღვნიშნო განსაკუთრებული აქტიურობა და ინიციატივა ბატონ ზურაბ ჟვანიასი და ზოგიერთი სხვა ხელმძღვანელებისა და პარლამენტარებისა. სწორედ ამის წყალობით მოხერხდა ჩვენს ბიუჯეტში ასახულიყო ეს ძალიან საჭირო და მნიშვნელოვანი დაფინანსება.

1998 წლის ბიუჯეტში ჩვენ შევძელით ომის მონაწილეების, ომის ინვალიდებისა და მათთან გათანაბრებული ფენების პენსიების 35-45 ლარამდე გაზრდა. თქვენ მოგეხსენებათ, ეს ოფიცერთა და გენერალთა შემადგენლობას ეხებოდა, ახლა კი ეხება ყველა კატეგორიას და მათთან გათანაბრებულებს. როგორც იტყვიან, სინდისის ქეჯნა ცოტათი შერბილდა.

განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა აფხაზეთში საომარი მოქმედების დროს დაღუპულ და უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა ოჯახის წევრების შრომით საქმიანობაში ჩაბმას.

დღეს ლტოლვილებზე და დევნილ პირებზე იმდენს ვხარჯავთ, რამდენსაც თავდაცვაზე. ბიუჯეტში ამ მიზნით 67 მლნ. ლარია გამოყოფილი, 1996 წელს გახლდათ - 36 მილიონი, 1997 წელს - 53 მილიონი. მეტის გაკეთება სახელმწიფოს, ფაქტობრივად არ შეუძლია.

2 მილიონი ლარი გამოიყო 1998 წელს ბიუჯეტში აფხაზეთის დროებით ოკუპირებულ ტერიტორიებზე, განსაკუთრებით ლტოლვილებს ვთხოვ, მიაქციონ ამას ყურადღება, ლტოლვილთა დაბრუნების შემდეგ ეკონომიკის, ოჯახების, სოფლების, დასახლებული პუნქტების რეაბილიტაციისათვის.

ეს, როგორც გითხარით, დიდი თანხა არ არის, მაგრამ ამ ეტაპზე ეს მაქსიმუმია იმისა, რისი გაკეთებაც შეიძლება.

სოციალური პოლიტიკის უმნიშვნელოვანესი სტრატეგიული მიმართულებაა ხალხის ჯანმრთელობის დაცვა.

შემუშავებულია ჯანდაცვის ძირითადი სტრატეგია.

ჯანმრთელობის დაცვის ღონისძიებათა დაფინანსებას 1998 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან მოხმარდება 53 მლნ ლარი, რაც 1997 წლის ფაქტობრივ მაჩვენებელს 2-ჯერ და მეტად აღემატება. სახელმწიფო ხარჯები ჯანდაცვის სფეროში 1998 წელს შეადგენს ცენტრალური ბიუჯეტის გასავლის მთლიანი თანხის 5,5 პროცენტს.

ჯანდაცვის სფეროში რეფორმები წარმატებით მიმდინარეობს. მთავარი ყურადღება ეთმობა დაავადების მკურნალობასა და პროფილაქტიკას, საოჯახო მედიცინის შემოღებას და სხვ.

წელს 300 ათასი მოქალაქე მიიღებს პოლისით უფასო სამედიცინო დახმარებას.

გასულ წელს ბრძოლებში დაინვალიდებულ, დაღუპულ და უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა ოჯახების წევრებსა და ბავშვობიდან ინვალიდებზე გაიცა 65000 ლარის ღირებულების მედიკამენტები.

ჯანდაცვის სამინისტრომ უნდა განაგრძოს რეფორმირებული კურსი და კარდინალურად გარდაქმნას მუშაობა ახალი პირობების შესაბამისად. არავითარი საფუძველი თვითკმაყოფილებისათვის არ არსებობს.

მთავარი ამოცანა ის არის, რომ სამედიცინო მომსახურება ხელმისაწვდომი გახდეს ქვეყნის მთელი ღარიბი მოსახლეობისათვის, განსაკუთრებით ლტოლვილთა და დევნილთათვის.

ცნობილია, რომ მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილი მოითხოვს ხელფასების, პენსიების, სტიპენდიების გადიდებას, ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობას, სოციალური პოლიტიკის სრულყოფას. ამასთან დაკავშირებით მინდა განვმარტო: მოთხოვნა სავსებით კანონიერი და გასაგებია, ამავე დროს, უნდა ისიც განვმარტო, რომ ჩვენ იმასაც კი ვაკეთებთ, რისი გაკეთებაც დღეს არის შესაძლებელი. თუ დასაშვებ ზღვარს გადავაბიჯებთ და მივიღებთ გადაწყვეტილებებს, რომლებიც სათანადო რესურსებით არ არის უზრუნველყოფილი, დავუბრუნდებით ინფლაციურ აფეთქებებს, ვალუტის გაუფასურებას და დავკარგავთ პერსპექტივას. ეს ყველა ოპონენტს ეხება, როცა ვინმე მოსახლეობას ქუჩისკენ, საპროტესტო გამოსვლებისკენ მოუწოდებს, პირველ რიგში, მე მათ ვთხოვ, წყაროზე მიუთითონ, რა წყაროთი, რის საშუალებით შეიძლება ეს გაკეთდეს. მიუთითონ ისეთ წყაროზე, რომლის გამოყენებაც უკუღმა არ დაატრიალებს ქვეყნის გაჯანსაღების, მოქალაქეთა ცხოვრების პირობების თანდათანობითი, ლოგიკური თანამიმდევრობით, მუდმივად გაუმჯობესების ჩარხს.

საჭიროა სპორტის, ტურიზმის, კურორტების ქსელის, სერვისის განვითარება უცხოელი ინვესტორების მონაწილეობით მსოფლიო სტანდარტების დონეზე.

ქართველ სპორტსმენთა მიღწევები მთელ მსოფლიოშია ცნობილი. ჩვენ გვაქვს დიდი სპორტული ტრადიციების ქვეყნის სახელი. უნდა შევინარჩუნოთ და კიდევ უფრო უნდა განვამტკიცოთ ეს იმიჯი.

განსაკუთრებული თემაა ტურიზმი. ამ დღეებში გაიმართება დიდი შეკრება ტურიზმის განვითარების სახელმწიფო პროგრამის ჩამოყალიბებასთან დაკავშირებით. ტურიზმი ქვეყნის შემოსავლის ერთ-ერთი ძირითადი წყარო გახდება.

რამდენიმე სიტყვა კულტურის შესახებ.

ქართული კულტურა ერთ-ერთი უძველესია მსოფლიო ცივილიზაციის ისტორიაში.

საქართველოს სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო ყველაფერს აკეთებს, რეალური შესაძლებლობის ფარგლებში, იმისათვის, რომ მწერლობა, მუსიკა, თეატრი, კინო, მხატვრობა, არქიტექტურა, ლიტერატურა და ხელოვნება, საერთოდ, მატერიალური და სულიერი კულტურა აღორძინდეს და კვლავაც ემსახუროს ერის სულიერი ცხოვრების წინსვლას.

აქ არიან დეპუტატები ძველი პარლამენტიდან, განსაკუთრებით ბატონი ვახტანგ გოგუაძე დამიდასტურებს, როცა იწყებოდა საქართველოში მოძრაობა ქართული კულტურის გადარჩენისათვის, ჩვენ ვიწყებდით მას ყოველგვარი სახსრების გარეშე. დღეს მე გაბედულად შემიძლია განვაცხადო:

ჩვენ ვიხსენით ქართული კულტურა. დღეს ქართული კულტურის აღორძინება დგას დღის წესრიგში. მე არ ვამბობ, რომ ყველაფერი მოგვარებულია, მაგრამ ქართული კულტურა გადარჩენილია. და იმათი სულიერი გადარჩენა, დგას დღის წესრიგში, ვინც ამ კულტურის შემქმნელი და მატარებელია. აქ ბევრი გვაქვს გასაკეთებელი.

უნდა გავუფრთხილდეთ ქართულ ენას - სახელმწიფო ენას, ქართული ცივილიზაციისა და კულტურის უმთავრეს ელემენტს. გასულ წელს ვერ მოესწრო „სახელმწიფო ენის შესახებ“ კანონპროექტის სათანადოდ მომზადება და პარლამენტში წარდგენა. ამას მე ვაღიარებ. ეს წელს უნდა გავაკეთოთ ყოველმიზეზ გარეშე. ამავე დროს, ცნობილია ის საგანგებო ღონისძიებები, სახელმწიფო ენის სწავლებას რომ უკავშირდება და სათანადოდ აისახა ქვეყნის ბიუჯეტში. რასაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს.

მადლობელი ვარ არაქართველი მოსახლეობისა, რომელსაც სურს, რომ მის მშობლიურ ენასთან ერთად, მომავალი თაობები სახელმწიფო ენასაც ფლობდნენ, რაც ქვეყნის ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში აქტიური მონაწილეობისათვის უკეთეს პირობებს შეუქმნის მათ.

საბაზრო ეკონომიკის პირობებში უნდა სრულვყოთ პოლიტიკა კულტურის, განათლების, მეცნიერების დარგში.

ქართული კულტურა მარტო დედაქალაქში როდი ვითარდება. კულტურის კერები ძლიერდება საქართველოს ქალაქებსა და მხარეებში. მადლობელი ვარ ყველასი, ვინც ამას ყურადღებას აქცევს.

განსაკუთრებით გამოიკვეთა ბათუმისა, და საერთოდ, აჭარის, როგორც ქართული კულტურის განვითარების ერთ-ერთი ცენტრის, ფუნქცია.

ასეთივე პროცესები მიმდინარეობს ქუთაისსა და იმერეთის მხარეში, სამეგრელო-ზემო სვანეთში, კახეთში, მესხეთ-ჯავახეთში, შიდა ქართლში, ქვემო ქართლში, რაჭა-ლეჩხუმში, მცხეთა-მთიანეთში, გურიაში.

უდიდეს მიღწევად უნდა ჩაითვალოს, რომ შევინარჩუნეთ დროებით ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილი უნივერსიტეტები, სკოლები, თეატრები, გაზეთები, კულტურის სხვა კერები.

მადლობა ყველას, ვინც ამას შეუწყო ხელი.

ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ მალე აღორძინდება მეცნიერებისა და კულტურის კერები სოხუმსა და ცხინვალში. როგორც აფხაზური, ოსური, ისე, რა თქმა უნდა, ქართული.

ქართულ ხელოვნებაში „ახალი ტალღის“ მოსვლა ამტკიცებს იმას, რომ ქართული კინო და თეატრი, ქართული მხატვრობა, საშემსრულებლო ხელოვნება მხოლოდ გუშინდელი დღით არ ცოცხლობს, რომ ქართული კულტურა არამხოლოდ გადარჩა, არამედ ახალ სიტყვასაც ამბობს და ახლა მას ფაქიზი მოვლა და პატრონობა სჭირდება.

კულტურის სფეროს 1998 წელს გამოეყო 36 მლნ. ლარი, 5,5 მლნ. ლარით მეტი, 18 პროცენტით მეტი, ვიდრე გასულ წელს, ეს იოლი საქმე არ იყო. ჩვენ ვიცით, რომ ეს არ არის საკმარისი, მაგრამ მომავალში შევძლებთ მეტის გაკეთებას.

მსოფლიო ბანკმა, რომლის შესახებაც ადრეც მითქვამს, პირველად თავის პრაქტიკაში, საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის შესანარჩუნებლად გამოყო 5 მლნ. აშშ დოლარი, თავის პრაქტიკაში - პირველად, მხოლოდ საქართველოსათვის.

მეტად სასიხარულო ფაქტია, რომ გამოვიდა ქართული ეროვნული ენციკლოპედიის პირველი ტომი.

მთავრობამ, კულტურის სამინისტრომ ყველაფერი უნდა იღონონ ამ რთულ პირობებში ქართული კულტურის შემდგომი წინსვლისათვის. ერთადერთი, რასაც ვერ მივხედეთ, რაც ყველაზე მეტად საგრძნობია, ეს არის წიგნის პრობლემა, წიგნების გამოცემისა და შესაბამისი ჰონორარების ანაზღაურების პრობლემა. მე მივმართავ ბატონ მიხეილ ჭკუასელსა და სხვებს, რომ მომავალი წლის ბიუჯეტში უნდა გავითვალისწინოთ ყველაფერი, რაც დაკავშირებულია წიგნთან და წიგნიერებასთან. წიგნიერება წიგნის გარეშე არ იქნება.

უნდა ვიზრუნოთ საქართველოში მცხოვრები ხალხების კულტურის, ენის, განათლების, სკოლების, თეატრის, პრესის, რადიოს, ტელევიზიის განვითარებისათვის. სხვა ეროვნების სკოლებისათვის ორიგინალური სახელმძღვანელოების მომზადებაზე, შექმნასა და გამოცემაზე. ჩვენ ახლა უფრო მეტად შემოტანილი სახელმძღვანელოებით ვსარგებლობთ.

განათლების სფეროში რეფორმის მეორე ეტაპი უკეთ უნდა განხორციელდეს, ვიდრე პირველი. პირველი ძალიან მტკივნეული იყო, მაგრამ აუცილებლად გასავლელი.

პირველი რიგის ამოცანაა განათლების სისტემის დაწესებულებთა ფინანსური და რესურსული უზრუნველყოფის ნორმატიული ბაზის შემუშავება და დანერგვა.

მთავრობამ, განათლების სამინისტრომ (თ. კვაჭანტირაძე) უნდა მიაღწიონ იმას, რომ ქართული უნივერსიტეტები, ინსტიტუტები, კოლეჯები, ლიცეუმები, სკოლები, დაწყებითი, საშუალო და უმაღლესი სასწავლებლები ევროპული და მსოფლიო სტანდარტების დონეზე საქმიანობდნენ.

ბიუჯეტიდან განათლების სფეროს წელს 45 მლნ. ლარი გამოეყო. ცოტაა ეს, შარშანდელი დონეა მხოლოდ და ფაქტობრივად ზრდა არ არის. იმედი გვაქვს, რომ მომავალში დაფინანსება გაიზრდება.

უნდა ვიზრუნოთ პედაგოგებზე, ლექტორებზე, დოცენტებზე, პროფესორებზე, აკადემიკოსებზე. ისინი ძერწავენ და ქმნიან ხვალინდელი საქართველოს ინტელექტუალურ და მორალურ სახეს.

რეფორმების შედეგად უმაღლესი კატეგორიის პედაგოგებს პროფესორის ხელფასი დაენიშნათ. პროფესორის ხელფასი რაღაც ასტრონომიული არ არის, მაგრამ რაღაც ორიენტაციაა, ეს თავისთავად ბევრს ნიშნავს. საგრძნობლად მოემატათ ხელფასები პირველი და მეორე კატეგორიის მასწავლებლებს. ატესტაცია გაიარა 60 პროცენტზე მეტმა პედაგოგმა. აქ ბევრი იყო დავა და კამათი, მაინც სწორი გზით ვიარეთ. და დღეს თამამად შემიძლია ვთქვა - სკოლაში გამოიკვეთა მაღალპროფესიონალ პედაგოგთა ის ბირთვი, რომელიც ჩვენს სკოლას გაბედულად შეიყვანს XXI საუკუნეში, თუმცა კვლავ და კვლავ გასაკეთებელი ბევრია.

კატეგორიულად მოვითხოვ ფინანსთა სამინისტროსგან, ადგილობრივი მმართველობისგან, ბოლო მოეღოს პედაგოგებისათვის ხელფასების დაგვიანებით გაცემის მავნე და საშიშ პრაქტიკას. რა თქმა უნდა, ეს მოთხოვნა ეხება ყველა სფეროს და არა მარტო პედაგოგებს.

საჭიროა განათლების სისტემის ორიენტაცია შრომის ბაზარზე, სისტემის ადაპტაცია საბაზრო ეკონომიკის რეალობასთან.

რეფორმებმა განაახლეს განათლების შინაარსი, შეიქმნა ახალი პროგრამები, სასწავლო გეგმები.

შემუშავდა საუნივერსიტეტო განათლების კონცეფცია. თბილისის უნივერსიტეტი და საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი გადავიდნენ ორსაფეხურიან სისტემაზე: შეიქმნა ბაკალავრიატი და მაგისტრატურა. 15 უმაღლესი სასწავლებლისათვის შეიქმნა 21 ახალი სახელმძღვანელო, საშუალო სკოლებმა მიიღეს 36 ახალი სახელმძღვანელო.

დღეს საქართველოში ქართული სკოლების გარდა ფუნქციონირებს 89 რუსული, 133 სომხური, 155 აზერბაიჯანული, 4 ოსური სკოლა და ა.შ. მათთვის შეიქმნა 21 ახალი სახელმძღვანელო. ეს, რასაც ახლა მოგახსენებთ, არა მარტო ჩვენი პასუხისმგებლობის საკითხია ამ ხალხების წინაშე, რომლებიც ჩვენთან ერთად ცხოვრობენ ჩვენს ქვეყანაში - ჩვენი მოქალაქეები არიან, არამედ ჩვენი სიამაყის საგანი. მე არ ვიცი, იქნებ ბევრმა სახელმწიფომ, ვერც შეძლოს ასეთი ციფრები დაასახელოს, მხედველობაში მაქვს მრავალეროვნული სახელმწიფოები. ამ მონაპოვარს უნდა გავუფრთხილდეთ და ეს მოსახლეობაც ამას სათანადოდ დააფასებს.

პროფტექნიკურ სასწავლებლებში შეიცვალა 200 პროფესიაში მოქმედი სასწავლო გეგმები. გაჩნდა ახალი სპეციალობები: კომერსანტი, ფერმერი და ა.შ. ბატონო თამაზ, ამ საკითხს კიდევ უნდა დავუბრუნდეთ.

წელს განათლების სისტემაში რეფორმები უფრო ინტენსიურად უნდა განხორციელდეს.

ერთ-ერთი უპირველესი და უმწვავესი პრობლემა მეცხრე კლასს ზემოთ სკოლის გარეთ დარჩენილი მოსწავლეები გახლავთ. 1996-97 წლებში ცხრა კლასი დაამთავრა 58 ათასმა მოსწავლემ, მეათე კლასში სწავლა გააგრძელა 37600-მა, პროფესიულ სასწავლებლებში - 4900-მა, საშუალო სპეციალურ სასწავლებლებში - 5200-მა, საერთოდ, განათლების დაწესებულების მიღმა დარჩა 10 ათასი ბავშვი. ამ ციფრს წელს, გაზაფხულზე კიდევ დაემატება დაახლოებით ამდენივე. ეს კი მხოლოდ განათლების პრობლემა არაა. ამაზე სერიოზული ღონისძიებების დასახვა გვმართებს განათლების სამინისტროს, ფინანსთა სამინისტროს, მთავრობას. მოვითხოვ, ერთ თვეში, თვენახევარში წარმოადგინონ შესაბამისი წინადადებები. დღეს ვერავინ ვერ მეტყვის ეს ბავშვები სად არიან დავასაქმეთ თუ ვერ დავასაქმეთ, ჩავაბით რაღაც საქმიანობაში თუ ვერა.

უახლოეს წლებში, როგორც კი ეკონომიკური საშუალება მოგვეცემა, მეათე-მეთერთმეტე-მეთორმეტე კლასებში სწავლის თანხა ყველა ბავშვს, ვისაც სწავლა სურს და შეუძლია, სახელმწიფომ უნდა გადაუხადოს. ამას ყოველ მიზეზგარეშე უნდა მივაღწიოთ 2000 წლისათვის. ანტიკორუფციული პროგრამის და სხვა სახელმწიფო პროგრამების განხორციელება მოგვცემს ამის საშუალებას.

ესაა ჩვენი უპირველესი ამოცანა და უპირველესი საზრუნავი.

უნდა გადაიჭრას მიუსაფარი და უპოვარი ბავშვების პრობლემა. საქართველო არ შეიძლება შეეგუოს იმას, რომ ბავშვები ვაგზლებში ათევენ ღამეს და იქ მათხოვრობით შოულობენ ლუკმა-პურს. სადაც ეს ხდება, პირდაპირ ვამბობ ამ რაიონში გამგებელი, მერი არ არის.

საქართველოს მეცნიერება, ეროვნულ მეცნიერებათა აკადემია, დარგობრივი აკადემიები, საქართველოს სამეცნიერო სკოლები მსოფლიოშია ცნობილი.

მეცნიერების სფეროსათვის 1998 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტით გამოყოფილია 18 მლნ. ლარი, ეს 21 პროცენტით მეტია გასულ წელთან შედარებით.

საქართველოს მთავრობამ, პარლამენტმა, განათლების სამინისტრომ, საქართველოს მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების დეპარტამენტმა, ეკონომიკის სამინისტრომ, ფინანსთა სამინისტრომ, ცენტრალურმა და მუცინიპალურმა ხელისუფლებამ ყველაფერი უნდა გააკეთონ იმისათვის, რომ საბაზრო ეკონომიკის პირობებში საბოლოოდ გადავარჩინოთ ქართული მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განსაკუთრებით ფუნდამენტური კერები, რომლითაც ასე სახელგანთქმული იყო და ჯერ კიდევ არის საქართველო. თუ ეს არ გავაკეთეთ, არც თანამედროვეობა და არც მომავალი ჩვენ ამას არ გვაპატიებს.

ქართული მეცნიერება ნგრევისა და მეცნიერული თუ ეკონომიკური კავშირების წყვეტის პერიოდში დიდი განსაცდელის წინ დადგა, ბევრი დარგობრივი თუ საკავშირო დაქვემდებარების სამეცნიერო ინსტიტუტი - უფუნქციოდ, ამდენად დაფინანსების გარეშე დარჩა. ფაქტობრივად, მაღალკვალიფიციური და მაღალინტელექტუალური მეცნიერები ქუჩაში, ზოგიერთი კი საზღვარგარეთ აღმოჩნდნენ.

გრანტულ სისტემაზე გადასვლა მეცნიერების დაფინანსებაში, რომელიც შარშან განხორციელდა, სწორედ საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებს მიესადაგება და მეცნიერების მართვაში რეფორმის დასაწყისის მომზადებად უნდა ჩაითვალოს. კარგა ხანია, მიმდინარეობს მუშაობა საქართველოს მეცნიერების განვითარების კონცეფციის პროექტზე. და სწორედ ამ კონცეფციამ უნდა დაუდოს საფუძველი ჩვენი ქართული მეცნიერების რეფორმირებას.

მეცნიერებაში იმ დარგებსა და მიმართულებებს უნდა მიექცეს განსაკუთრებული ყურადღება როგორც არის ქვეყნის კულტურა და წარსული. მხედველობაში მაქვს - საქართველოს ისტორია, ქართული კულტურა, ლიტერატურა, ქართული ხელოვნება, ქართული ენის, ქართული დამწერლობის, ქართული ხელნაწერების კვლევა, შესწავლა და სხვ.

თავისუფალმა ქვეყანამ მეცნიერების ის დარგები უნდა განავითაროს, რომელნიც გადაუდებლად სჭირდება ამ ქვეყნის ეკონომიკას, სოფლის მეურნეობას, მოსახლეობის ჯანმრთელობის დაცვას, განათლებას, ქვეყნის უსაფრთხოებას.

ქვეყანამ, რომელსაც ჩვენსავით დიდი სამეცნიერო პოტენციალი აქვს, უნდა საგანგებოდ იზრუნოს იმ სამეცნიერო სკოლებზე, ინსტიტუტებზე, განყოფილებებზე, ლაბორატორიებზე თუ ცალკეულ მეცნიერებზე, რომელნიც თავისი მეცნიერული მიღწევებითა და პოტენციალით მსოფლიო დონეზე დგანან. და ეს არ უნდა იყოს ზოგადი მოწოდება.

და ამასთან დაკავშირებით კიდევ ერთი: ჩვენმა ქვეყანამ თავისი ფინანსური შესაძლებლობების ფარგლებში ყველაფერი უნდა იღონოს ახლი მეცნიერული კადრების აღზრდა-განვითარებისათვის, ნიჭიერი ახალგაზრდობის ჩვენთან თუ უცხოეთში საგანგებო განსწავლით, რათა შევინარჩუნოთ ქართული მეცნიერების მაღალი დონე. მე არ მადარდებს ის ამბავი, რომ ბევრი ახალგაზრდა საზღვარგარეთ წავიდა, ზოგი ოფიციალურად, ზოგი - არაოფიციალურად, ზოგი მშობლების დახმარებით. 90-95 პროცენტი დაუბრუნდება საქართველოს, უდიდესი გამოცდილებით, ძალიან საინტერესო ცოდნით, ეს ახალი ტალღა მოვა საქართველოში.

ჩვენ უნდა მივესალმოთ ამ პროცესს, როცა მსოფლიოს უდიდეს საგანმანათლებლო ცენტრებში განათლებას იღებენ ჩვენი ახალგაზრდები.

საქართველომ ღირსეული ცხოვრების შესაძლებლობა უნდა მისცეს თავის მეცნიერულ ელიტას.

აქ დანახარჯი ასმაგად დაუბრუნდება ქვეყანას.

დღეს პირველი რიგის ამოცანაა საქართველოში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების პრიორიტეტული მიმართულებების დადგენა.

მზად ვარ და თითოეული ჩვენგანი მზად არის ემსახუროს საქართველოს მეცნიერების განვითარების ინტერესებს.

მეცნიერების, კულტურის, განათლების, სპორტის სფეროში დაარსდა ნიჭიერი, შემოქმედებითი ახლგაზრდობის სტიმულირებისათვის პრეზიდენტის გრანტები, პრემიები, სტიპენდიები. ეს გარკვეულ დადებით შედეგებს აუცილებლად მოგვცემს. დასაფასებელია ამ იდეის ავტორებიც და მხარდამჭერნიც პარლამენტის სახით.

პარლამენტმა, საპრეზიდენტო აღმასრულებელმა, ადგილობრივმა ხელისუფლებამ გულთან ახლოს უნდა მივიტანოთ ინტელიგენციის პრობლემები. უნდა განხორციელდეს შესაბამისი პოლიტიკა.

მნიშვნელოვანი სამუშაოები უნდა განხორციელდეს ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის სფეროში, ქვეყნის მეტროლოგიის, სტანდარტიზაციის და სერტიფიკაციის სისტემის განვითარების საქმეში.

საქართველოს საგარეო პოლიტიკის სრულყოფა და მისი ეფექტიანი განხორციელება - ხელისუფლების მოღვაწეობის პრიორიტეტული მიმართულებაა.

გასულ წელს ინტენსიურად მიმდინარეობდა და წელს გასრულდება მუშაობა საგარეო პოლიტიკის კონცეფციაზე.

როგორი იყო ჩვენი საგარეო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებები გასულ წელს?

1998 წელს დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებდით ევროპულ სტრუქტურებთან თანამშრომლობას.

ევროპულ ორგანიზაციებთან და ინსტიტუტებთან ჩვენი მჭიდრო თანამშრომლობის საბოლოო მიზანია ევროპის კავშირში თავდაპირველად ასოცირებული წევრის სტატუსის მიღება, შემდეგ კი გაწევრიანება, აგრეთვე, ევროპის საბჭოში სრულუფლებიანი წევრობა, ხოლო ეუთოში - ავტორიტეტის შემდგომი ამაღლება. ამ თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია, რომ:

- დაიწყო პოლიტიკური დიალოგი ევროკავშირთან; ჩვენ ევროკავშირთან ხელმოწერილი გვაქვს დიდი ხელშეკრულება.

- ევროპის საბჭოში საქართველოს ამჟამად მოწვეული სტუმრის სტატუსი გააჩნია. საქართველოს საპარლამენტო დელეგაცია ევროპის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის აქტიური მონაწილე გახდა;

- მომზადდა ევროპის საბჭოს იურისტთა მოხსენება. ჩამოვა სპეციალური დელეგაცია, იმედი გვაქვს, რომ მიმდინარე წელს საქართველო ევროსაბჭოს წევრი გახდება.

- საქართველომ მონაწილეობა მიიღო ევროსაბჭოს მე-2 სამიტის მუშაობაში, რასაც დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ამ ორგანიზაციასთან თანამშრომლობის გასაღრმავებლად;

- ნაყოფიერად იმუშავა საქართველოს წარმომადგენლობამ ეუთოში. იგი სულ უფრო აქტიურად ებმება ამ ორგანიზაციის საქმიანობაში. გასულ წელს ვენის მისიამ მონაწილეობა მიიღო ეუთოს ისეთი ფუძემდებლური დოკუმენტების სრულყოფაში, როგორიცაა „ევროპის უსაფრთხოების ქარტიის სახელმძღვანელო პრინციპები“, „ქცევის კოდექსი“. მისიამ აქტიური მონაწილეობა მიიღო ევროპაში უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ლისაბონის ფორუმის მომზადებაში. ლისაბონში მწვავედ დაისვა აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების საკითხი. დაგმეს სეპარატიზმი და ქართველთა გენოციდი აფხაზეთში.

მიმდინარე წელი გარდატეხის წელი უნდა გახდეს აფხაზეთში კონფლიქტის მოწესრიგებაში. ეს ეხება არა მარტო 300 ათასი ლტოლვილი და დევნილი საქართველოს მოქალაქის ბედს, არამედ საქართველოს ისტორიულ ბედს, მის ტერიტორიულ მთლიანობას და დროებით ოკუპირებულ ტერიტორიაზე საქართველოს კონსტიტუციური იურისდიქციის აღდგენას. ამასთან დაკავშირებით მინდა რამდენიმე პუნქტად ჩამოვაყალიბო ჩემი შეხედულება.

გაჩნდა მოლაპარაკების ახალი ფორმები ჟენევის პროცესის სახით, რაც ფაქტიურად პროცესის ინტერნაციონალიზაციას მოასწავებს, აფხაზეთის კონფლიქტის მოწესრიგების თვალსაზრისით.

1. ეს სულაც არ ნიშნავს რუსეთის როლის შესუსტებას. მშვიდობიანი გზით კონფლიქტის მოგვარების, ხალხის დაბრუნების და სტატუსის განსაზღვრის კლასიკური მაგალითი შეიძლება გახდეს რუსეთისა და დასავლეთის წამყვან სახელმწიფოთა თანამშრომლობა უმნიშვნელოვანეს რეგიონში მშვიდობის დასაბრუნებლად.

უაღრესად მნიშვნელოვანია, რომ აშშ და ევროკავშირი, მზად არიან გაიღონ სათანადო თანხები, მოსახლეობის დაბრუნების შემთხვევაში მხარის რეაბილიტაციისათვის.

რუსეთი აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს რკინიგზების, საგზაო მაგისტრალების აღდგენაში, მთელი ინფრასტრუქტურის განვითარებაში.

2. სირთულეებისა და სიძნელეების მიუხედავად, ქართულ-აფხაზური დიალოგი ჩვეულებრივ მოვლენად იქცა. არ უნდა გვიკვირდეს, თუ კიდევ დიდია გაუცხოების და უნდობლობის ფაქტორი. ეს ორივე მხარეს ეხება.

3. შერიგების პროცესის დაჩქარება არათუ შესაძლებელია, არამედ აუცილებელიც. გასათვალისწინებელია, რომ თებერვალ-მარტში გადასაწყვეტი იქნება სამშვიდობო ძალების ბედი. სამწუხაროდ, კიშინიოვის გადაწყვეტილებები შეუსრულებელია.

4. ჩემს მიერ ამას წინათ წამოყენებულ ბოსნიის ვარიანტს, სხვადასხვა ინტერპრეტაცია მიეცა. სინამდვილეში ლაპარაკია იმაზე, რომ თუ მშვიდობიანი მოლაპარაკების პროცესის შესაძლებლობანი ამოიწურება, ბუნებრივია, მშვიდობისათვის იძულების ვარიანტი დადგება დღის წესრიგში. ლაპარაკია პრინციპზე და არა ბოსნიის ვარიანტის ზუსტ გამეორებაზე. საერთოდ კი მინდა, ამ პრობლემასთან დაკავშირებით ჩემი აზრი ჩამოვაყალიბო უფრო ფართო გაგებით. იქმნება პარადოქსული სიტუაცია, როცა პლანეტის ყველა სახელმწიფო აღიარებს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას, მის წესდებას, მონაწილეობს მის საქმიანობაში. ამავე დროს, უშიშროების საბჭოს, მსოფლიოში მშვიდობისა და უსაფრთხოების მთავარი გარანტის, რეზოლუციები უმრავლეს შემთხვევაში, შეუსრულებელი რჩება (მაგალითად გამოდგება 14 რეზოლუცია აფხაზეთზე).

„ცივი ომის“ დამთავრების შემდეგ, შეიქმნა სრულიად ახალი ვითარება უშიშროების საბჭოს ეფექტურობის ამაღლებისათვის. ვფიქრობ, ამ მთავარი სამშვიდობო ინსტრუმენტის იგნორირებას ბოლო უნდა მოეღოს. უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილებანი სავალდებულო უნდა იყოს ყველასათვის, სახელმწიფოებისა თუ ადამიანთა ცალკეული ჯგუფებისათვის, რომლებმაც ძალაუფლება ძალით მოიპოვეს, ან ჩაიდინეს დანაშაული კაცობრიობის წინაშე.

ჩვენ უნდა გვეყოს გამბედაობა და პოლიტიკური ნება, არ დავუშვათ უშიშროების საბჭოს რეზოლუციათა იგნორირება, თუნდაც ეს იძულების მეთოდებთან იყოს დაკავშირებული, როგორც ეს თვით გაეროს წესდებაშია გათვალისწინებული.

აი, რატომ მივესალმები ყოველგვარ აქციას უშიშროების საბჭოს ნების უპირობო განხორციელებასთან დაკავშირებით.

ახლა მიმდინარეობს დაძაბული მუშაობა ევროპული უსაფრთხოების პრინციპების ჩამოსაყალიბებლად. ამ დოკუმენტში უსაფრთხოების კომპონენტი, რა თქმა უნდა, ერთ-ერთი უმთავრესი იქნება.

ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ პრინციპულად ჩამოყალიბდეს ერთა მშვიდობიანი თანაცხოვრების უნიკალური წესები, კოდექსი, ხოლო ამ წესების ყოველგვარი იგნორირება, უმცირესობათა უფლებების შელახვა თუ აგრესიული სეპარატიზმის, აგრესიული ნაციონალიზმის თავაწყვეტილობას სახელმწიფოთა რღვევისა და ქაოსისაკენ მივყევართ, უნდა დაისაჯოს და ეს კი არ ეწინააღმდეგება, არამედ შეესაბამება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდებას.

მსოფლიო და ევროპული უსაფრთხოების სტრუქტურები შეთანხმებულად და კოორდინირებულად უნდა მოქმედებდნენ.

როცა თანამედროვეობის ამ უმწვავეს საკითხებს ვაყენებთ, მე, რა თქმა უნდა, მარტო საკუთარი ქვეყნის ტკივილები როდი მაქვს მხედველობაში. სრულიად თავისუფალი მოქალაქეც რომ ვიყო, ასევე ვიტყოდი.

ასევე ვიტყოდი, აგრეთვე, იმის შესახებ, რომ უნდა რეალურად ამოქმედდეს ის საერთაშორისო თუ ევროპული ტრიბუნალები, რომლებმაც, ბოსნიის მსგავსად, გაბედულად და სამართლიანად განსაჯონ ისინი, ვინც საერთაშორისო ნორმებს, ადამიანის უფლებებს ფეხქვეშ თელავენ და უშიშროების საბჭოს კატეგორიულ რეზოლუციებს ფარატინა ქაღალდად თვლიან.

მე დარწმუნებული ვარ, რომ მსოფლიო საზოგადოებრიობა მომწიფდა ასეთი რთული, მაგრამ პრინციპული და სამართლიანი გადაწყვეტილებების მისაღებად. ყველაფერი ეს მოხდება.

რაც შეეხება ჩვენს კონფლიქტებს, მშვიდობიანი მოწესრიგების რესურსი ამოწურული არ არის, დავაჩქაროთ შერიგების პროცესი, აღვადგინოთ სამართლიანობა ყველა მხარის, ყველა ოჯახის ინტერესების გათვალისწინებით, სწრაფად მოვიშუშოთ ჭრილობები და ტკივილები, ვეძებოთ გამართლებული კომპრომისების გზები. აქ, საკითხის ასეთნაირად დაყენებაში მთელი მსოფლიო საზოგადოებრიობა ჩვენთანაა და მზადაა მხარი დაგვიჭიროს მორალურად, პოლიტიკურად, მატერიალურად. ნუ გავუშვებთ ამ შესაძლებლობას ხელიდან.

ეს ეხება ორივე მხარეს - აფხაზურ მხარეს და ეს გვეხება ჩვენ. ასეთი უნიკალური შანსი ახლა არსებობს, კიდევ ვიმეორებ: მსოფლიოს წამყვანი ქვეყნები, უშიშროების საბჭოს მუდმივი ოთხი წევრი ხუთიდან ჩართული არის აფხაზეთის კონფლიქტის მოწესრიგებაში. ეს პროცესი უკვე დაიძრა, დაიწყო და მისი შეჩერება შეუძლებელია.

როგორც არაერთხელ აღმინიშნავს, არსებობს სერიოზული რესურსები ქართველთა და ოსთა შერიგების პროცესის დასაჩქარებლად. აქ უდავოდ დიდი როლი შეასრულა რუსეთის ხელმძღვანელობამ, სამშვიდობო ძალებმა, ჩრდილო ოსეთ-ალანიის წარმომადგენლებმა. უდავოდ მისასალმებელია ლუდვიგ ჩიბიროვის და მისი თანამოაზრეების მზადყოფნა ორმხრივი დიალოგის განვითარებისთვის; განსაკუთრებით აღვნიშნავ უწყებათა და ტერიტორიული ერთეულების ერთობლივ ღონისძიებებს, პარლამენტართა კავშირებს, ფაქტიურად განახლდა ცხოვრება იმ სოფლებში და დასახლებულ პუნქტებში, სადაც ქართველები და ოსები ადრე ერთად საქმიანობდნენ, ერთად ცხოვრობდნენ.

რა თქმა უნდა, მთავარი გასაკეთებელი საქმეები წინაა, ხალხი დასაბრუნებელია, გადასაწყვეტია სტატუსის საკითხი, გვეხმაურებიან ეუთოს წარმომადგენლები. ეს მნიშვნელოვანია.

თუ ორივე მხარის კეთილი ნება იქნება, სასურველ მიზნამდე იქნებ შორს აღარ იყოს. ყველა საშუალება არსებობს იმისათვის, რომ ქართულ-ოსური კონფლიქტი დაპირისპირებულ მხარეთა ღირსეული შერიგების პირველი მერცხალი იყოს, კავკასიაში და უფრო ფართო გაგებითაც. ჩვენ ყველას გვინდა, ეს სისხლიანი ლაქა ქართველთა და ოსთა მრავალსაუკუნოვანი მეგობრობის და ძმობის ისტორიაში რაც შეიძლება ჩქარა წაიშალოს.

გასულ წელს საქართველოს საგარეო პოლიტიკაში დიდი ადგილი დაეთმო რეგიონული თანამშრომლობის პოლიტიკის პრობლემებს.

- მიმდინარეობდა ურთიერთობების გაღრმავება ბისეკთან და ძალისხმევის კოორდინაცია სუამის დაჯგუფების ქვეყნებთან. ბისეკის ფარგლებში განსაკუთრებით აღსანიშნავია, თურქეთის, საბერძნეთის, უკრაინის, ბალკანეთის ქვეყნების აქტიურობა.

- დასრულდა ბისეკის წესდების შემუშავება, რომელსაც მომავალი სამიტი დაამტკიცებს. ამით საფუძველი ჩაეყრება ბისეკის საერთაშორისო რეგიონულ ორგანიზაციად ტრანსფორმირების პროცესს. ამ იდეის ერთ-ერთი ავტორი საქართველო გახლდათ.

- სამხრეთ კავკასიაში მშვიდობის დამკვიდრებისა და სტაბილურობის უზრუნველყოფის საქმეს ემსახურებოდა საქართველოს სამთავრობო დელეგაციის ვიზიტები სომხეთსა და აზერბაიჯანში. ამ ქვეყნების პრეზიდენტების ვიზიტები საქართველოში, რომლებმაც, შეიძლება ითქვას, გარდატეხა შეიტანეს ჩვენს ხალხებს შორის ურთიერთობის განვითარებაში, ახალი ეტაპი შექმნეს.

დაიწყო რეგიონში თანამშრომლობის პერსპექტივების განხილვა ევროატლანტიკური პარტნიორობის საბჭოში. ამასთანავე, გრძელდებოდა მუშაობა ცნობილ ინიციატივაზე „მშვიდობიანი კავკასია“.

1998 წელს „მშვიდობიანი კავკასიის“ იდეების რეალურად განხორციელება დაიწყება.

აღმასრულებელი ხელისუფლება დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა გასულ წელს ქვეყნის თავდაცვითუნარიანობისა და ეროვნული უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საგარეო-პოლიტიკურ ასპექტებს.

- აქტიურად ვითარდებოდა ურთიერთობები ნატოსთან, გაღრმავდა თანამშრომლობა მის ისეთ ინსტიტუტებთან, როგორიცაა ახლადშექმნილი ევროატლანტიკური პარტნიორობის საბჭო. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ამ საბჭოს ერთ-ერთი დამფუძნებელი საქართველო გახლავთ.

- საქართველოს პრეზიდენტმა მონაწილეობა მიიღო ნატოს მადრიდის უმაღლესი დონის შეხვედრაში. შედგა ნატოს გენერალური მდივნის ხ. სოლანას ვიზიტი საქართველოში და ეს ვიზიტი წელს შეიძლება განმეორდეს.

- საქართველომ მოახდინა ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების ხელშეკრულების ვენის საფლანგო დოკუმენტის რატიფიკაცია და განაგრძობს ამ ხელშეკრულების ადაპტაციაზე მუშაობას.

- მნიშვნელოვნად გაღრმავდა ორმხრივი სამხედრო-პოლიტიკური კავშირები. დღეს ჩვენი პარტნიორები არიან რუსეთი, აშშ, ინგლისი, გერმანია, თურქეთი, უკრაინა, საბერძნეთი, უზბეკეთი და სხვა მრავალი სახელმწიფო.

- პარტნიორების დახმარება უფრო კონკრეტული და პრაქტიკული გახდა. მივიღეთ სამხედრო-საზღვაო კატარღები, სხვა საბრძოლო საშუალებები, რომელთა მეშვეობით მნიშვნელოვანი ნაბიჯი უნდა გადავდგათ სრულყოფილი კონტროლისათვის ჩვენი საზღვაო აკვატორიისა.

საქართველოს საგარეო პოლიტიკაში დიდი ადგილი ეჭირა ურთიერთობებს დსთ წევრ ქვეყნებთან.

- დსთ სახელმწიფოსთან ურთიერთობა ძირითადად ორმხრივი თანამშრომლობის გაღრმავების გზით ვითარდებოდა, და ეს კარგია. (აზერბაიჯანი, უკრაინა, სომხეთი, მოლდოვეთი, ცენტრალური აზიის ქვეყნები).

თანამეგობრობის ბევრ ქვეყანასთან ჩვენ მართლაცდა უნიკალური ურთიერთობები გვაქვს დამყარებული და თანამეგობრობის ერთ-ერთი უმთავრესი როლი მდგომარეობს იმაში, რომ ამ ურთიერთობის განვითარებას ხელი შეუწყოს და ოპტიმალური პირობები შეუქმნას.

- გასული წლის მოვლენებმა თვალნათლივ დაგვანახეს, რომ თანამეგობრობის, როგორც რეგიონული ორგანიზაციის შემდგომი არსებობისა და განვითარებისათვის, აუცილებელია მის სივრცეში ინტეგრაციული პროცესების ხელახალი გააზრება, თანამეგობრობის ქვეყნების სუვერენიტეტისა და სახელმწიფო ინტერესების შესაბამისად. ურთიერთხელსაყრელი თანამშრომლობის გზას ალტერნატივა არა აქვს და ინტეგრაციული პროცესის სხვაგვარად წარმართვას აღარავინ დაეთანხმება.

- რუსეთ-საქართველოს თანამშრომლობა, როგორც პოლიტიკის, ეკონომიკის, ისე უსაფრთხოების სფეროში კვლავაც რჩებოდა საქართველოს საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთ ძირითად პრიორიტეტად. ამ მხრივ, მიუხედავად გაწეული მუშაობისა, კვლავაც მრავალი გადაუჭრელი საკითხია. ჯერ კიდევ არ არის მოგვარებული კონფლიქტები აფხაზეთში, ცხინვალის ზონაში, ადგილი ჰქონდა სასაზღვრო კონფლიქტს დარიალის ხეობაში, ვფიქრობ, რუსეთი გაიზიარებს ჩვენს სამართლიან თხოვნებს საქართველოდან სამხედრო ტექნიკის გატანის, საზღვაო ფლოტის ხარჯების ანაზღაურების აუცილებლობის შესახებ. და ეს ცოტა არ არის, ეს გაცილებით მეტია (ხუთჯერ და ათჯერ მეტია), ვიდრე რუსეთის ვალი, რომელიც ჩვენ გვმართებს.

რუსეთთან ურთიერთობაში პრობლემები აქვს არა მხოლოდ საქართველოს, არამედ თანამეგობრობის მრავალ ქვეყანას. ეს არ უნდა გვიკვირდეს: ტოტალიტარული სახელმწიფოს ბაზაზე, პოსტსაბჭოურ სივრცეში 15 სუვერენული სახელმწიფოს ჩამოყალიბება ისტორიული, მაგრამ საკმაოდ მტკივნეული პროცესია.

რუსეთთან სწორი, დაბალანსებული, აწონილ-დაწონილი პოლიტიკის გატარებას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს. რუსეთის ფაქტორის იგნორირება ისევე დაუშვებელია, როგორც საკუთარი სახელმწიფოს დამოუკიდებლობისა და სუვერენიტეტის უგულებელყოფა. მსოფლიო და ევროპული პროცესები კანონზომიერი მიმართულებით ვითარდებიან, ჩვენც და რუსეთიც ამ პროცესების განუყოფელი ნაწილები ვართ და ვიქნებით.

საკუთარი ღირსების, დამოუკიდებლობის შენარჩუნებით ჩვენ ავაშენებთ ახალ ურთიერთობებს ჩვენს ჩრდილოელ მეზობელთან.

ასეთია ჩვენი გენერალური კურსი ამ საკითხში.

ეს ისტორიული პროცესია, რომელიც თავისი შინაგანი ლოგიკით ვითარდება და აქ აჩქარება და სუბიექტივიზმი დაუშვებელია.

საგარეო პოლიტიკაში ბევრი რამ გაკეთდა საერთაშორისო თანამეგობრობაში საქართველოს სრულუფლებიან წევრად ინტეგრაციის თვალსაზრისით.

- გასულ წელს გრძელდებოდა გაწონასწორებული, კეთილმეზობლური და თანასწორუფლებიანი ურთიერთობების პოლიტიკა ყველა სახელმწიფოსთან.

- შედგა უმაღლესი დონის მრავალრიცხოვანი ვიზიტები, რის შედეგადაც ხელი მოვაწერეთ 240-ზე მეტ ხელშეკრულებას, ლაპარაკია დასავლეთისა და აღმოსავლეთის ქვეყნებზე.

- გარღვევა მოხდა საქართველოს ურთიერთობებში ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებთან, უწინარესად ეს ეხება ისრაელს, არაბული სამყაროს ქვეყნებს.

საგარეო პოლიტიკის სრულყოფას უთუოდ შეუწყობს ხელს საქართველოს კანონმდებლობის საერთაშორისო ნორმებთან და პრაქტიკასთან შესაბამისობაში მოყვანა.

- შემუშავების პროცესშია „კანონი დიპლომატიური სამსახურის შესახებ“, „კანონი საქართველოში უცხოეთის დიპლომატიური წარმომადგენლობებისა და საკონსულო დაწესებულებების შესახებ“.

- გრძელდებოდა მუშაობა საქართველოს დიპლომატიური სამსახურის გასაფართოებლად.

- დაიწყეს ფუნქციონირება საელჩოებმა შვეიცარიასა და უზბეკეთში. მიღებულია გადაწყვეტილება საელჩოების შექმნაზე ისრაელში, ეგვიპტესა და ჩინეთში, აგრეთვე, გენერალური საკონსულოს გახსნაზე ჩეხეთის რესპუბლიკაში. შეიქმნა მისიები ევროპის საბჭოსთან, ევროკავშირთან და ნატოსთან.

ყველა ამ მიმართულებით მიმდინარე წელს უფრო ინტენსიურად გაგრძელდება მუშაობა.

საქართველოს საგარეო-ეკონომიკური პოლიტიკის რეალიზაციის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს პირობას საგარეო ვაჭრობის განვითარება წარმოადგენს. გასულ წელს საქართველო საგარეო ვაჭრობაში ჩართული იყო 93 ქვეყანასთან, 1996 წელს კი 82 ქვეყანასთან. ფართოვდება ვაჭრობის გეოგრაფია. გასულ წელს საგარეო ვაჭრობის ბრუნვა წინა წელთან შედარებით გაიზარდა 1,3-ჯერ და 1 მლრდ 108 მლნ ამერიკული დოლარი შეადგინა. ექსპორტირებული იყო 250 მლნ ამერიკული დოლარის პროდუქცია. ზრდა არის, მაგრამ იმპორტი კვლავ გამსწრები ტემპით ვითარდება.

აქ უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს ეკონომიკაში 1995-97 წლებში მომხდარი დადებითი ძვრების მიუხედავად, აღრიცხული ექსპორტისა და იმპორტის მოცულობის ანალიზი ცხადყოფს, რომ საგარეო ვაჭრობის უარყოფითი სალდო ჯერჯერობით კვლავ იზრდება.

ამავე დროს სულ უფრო ნათელი ხდება, რომ ექსპორტისა და იმპორტის აღრიცხვის მდგომარეობა და მათ შორის ჩამოყალიბებული თანაფარდობა ვერ ასახავს რეალურ სურათს. ამაზე მეტყველებს ბოლო პერიოდში ეგრეთ წოდებული „სარკისებური მეთოდით“ ჩატარებული დაკვირვებები (რაც გულისხმობს ჩვენი და პარტნიორი ქვეყნების საბაჟოებზე დაფიქსირებული მონაცემების ერთმანეთთან შეჯერებას), რომელმაც უჩვენა, რომ რიგ ქვეყნებთან, სადაც ჩვენ დაფიქსირებული გვაქვს უარყოფითი სავაჭრო ბალანსი, აღნიშნული მეთოდით დაკვირვება საპირისპიროს უჩვენებს. მოტანილი ფაქტი მიუთითებს ექსპორტისა და იმპორტის აღრიცხვის სფეროში არსებულ ნაკლოვანებებზე, რომლებიც უახლოეს პერიოდში უნდა აღმოიფხვრას.

ამავე დროს შესამჩნევია დადებითი ტენდენციებიც: გაიზარდა საქონელბრუნვის მოცულობა, მოხდა საგარეო ვაჭრობის შემდგომი ლიბერალიზაცია, გაფართოვდა საგარეო ვაჭრობის გეოგრაფია.

დასრულდა მუშაობა მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში გაწევრიანებისთვის აუცილებელ დოკუმენტზე „საქართველოს საგარეო ვაჭრობის მემორანდუმი“.

დაიწყო მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში გაწევრიანების მორიგი ეტაპი, რაც მოიცავს წინასწარ ორმხრივ კონსულტაციებს ორგანიზაციის წამყვან წევრ სახელმწიფოებთან.

მე არ გამოვრიცხავ, რომ მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის წევრი წელს თუ არა, მომავალ წელს მაინც გავხდებით. მაშინ თავისთავად იხსნება ბევრი პრობლემა, რაც თანამეგობრობის ქვეყნების ეგრეთ წოდებულ საბაჟო კავშირთან არის დაკავშირებული. ამიტომ ეს პრინციპული საკითხია. ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ ჩვენი მუშაობის ტემპები დაჩქარდეს ამ მიმართულებით.

საქართველოში 1996 წლის მაისიდან 1997 წლის ბოლომდე რეგისტრირებულია 161 საზღვარგარეთული ინვესტიცია. ამის წარმოდგენა არ შეიძლებოდა ორიოდე წლის წინათ. მათი საერთო მოცულობა 135,0 მლნ ამერიკული დოლარია. საქართველოში კაპიტალი დააბანდა მსოფლიოს 36 ქვეყნის ინვესტორმა.

ამერიკის შეერთებული შტატებიდან დღეისათვის საქართველოში ოფიციალურად რეგისტრირებულია პირდაპირი ინვესტიციებით შექმნილი 19 საწარმო. გარდა ამისა, საქართველოში თავისი წარმომადგენლობები აქვს ამერიკის შეერთებული შტატების უმსხვილეს 29 კომპანიას. უნდა აღვნიშნო, რომ ამერიკის შეერთებული შტატები არა მარტო დიდ და ფასდაუდებელ პირდაპირ დახმარებას გვიწევენ, არამედ საინვენსტიციო პოლიტიკაშიც განსაკუთრებულ აქტივობას იჩენენ. ჩვენ ამას მივესალმებით.

იგივე ითქმის თურქეთზე, გერმანიაზე, საფრანგეთზე და სხვა ქვეყნებზეც.

გამოცოცხლდნენ რუსეთის ბიზნესმენები და ესეც მისასალმებელია.

სრულიად უნიკალური ეკონომიკური ურთიერთობა ვითარდება უკრაინასთან და, რა თქმა უნდა, ჩვენს უახლოეს მეზობლებთან, სომხეთთან, აზერბაიჯანთან, ცენტრალური აზიის ქვეყნებთან.

ცნობილია, რომ უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ხელშემწყობ ფაქტორს წარმოადგენს მათი დაზღვევა. საქართველოში კერძო ინვესტორების დასაზღვევად მზად არიან გფრ-ის, აშშ-ის, საფრანგეთის, იტალიის, იაპონიის სადაზღვევო კომპანიები.

პრეზიდენტთან შეიქმნა საინვესტიციო საბჭო, რომელმაც მუშაობა დაიწყო საკმაოდ აქტიურად.

ჩვენ ფასდაუდებელი დახმარება გაგვიწია საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა.

ყოველწლიურად 80 მლნ-მდე ამერიკულ დოლარს ვიღებთ ჩვენ ჩვენი ეროვნული ვალუტის, ლარის სიმყარის, მდგომარეობის შენარჩუნებისათვის.

მსოფლიო ბანკი განსაკუთრებულ პოლიტიკას ატარებს, ახლა უკვე მსოფლიო ბანკი საინვესტიციო საქმიანობაზე გადადის. ეს ეხება თითქმის ყველა სფეროს - ნავთობს, გზებს, ნავსადგურებს, ჯანმრთელობას, განათლებას, კულტურული მემკვიდრეობის გადარჩენას და მრავალ სხვა სფეროს. დაიწყო მიზნობრივი დაფინანსებები. კერძოდ, მსოფლიო ბანკის მონაწილეობა ბორჯომის პროექტის დაფინანსებაში და ზოგიერთ სხვა კონკრეტულ პროექტებში. ჩვენ კვლავაც განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დავუთმოთ მსოფლიო ბანკთან თანამშრომლობას. მე მოვიწვიე მსოფლიო ბანკის პრეზიდენტი საქართველოში და ვფიქრობ, რომ იგი ამ წლის შემოდგომაზე აუცილებლად ჩამობრძანდება.

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს მხრიდან დაკმაყოფილდა მსოფლიო ბანკის მოთხოვნა საწარმოთა პრივატიზაციის ნულოვანი ვარიანტის შესახებ, რაც სტრუქტურული გარდაქმნების მე-2 კრედიტის (60 მლნ დოლარი), აგრეთვე, მისი ტექნიკური დახმარების კრედიტის (5 მლნ დოლარი) გამოყოფის საწინდარი გახდა.

და კიდევ, ძალიან საყურადღებო ფაქტი: მსოფლიო ბანკმა გამოყო 1 მილიონ 400 ათასი დოლარი დიდი ნავთობის საქართველოზე გამავალი მარშრუტის შესასწავლად. თქვენ იცით, რომ მსოფლიო ბანკი ის ორგანიზაციაა, ის საფინანსო ცენტრია, რომელიც შემთხვევით გადაწყვეტილებებს არ იღებს. და რადგან ეს გადაწყვეტილება მიიღო, ეს რაღაცის მანიშნებელია, მე მგონი, კარგი ფაქტია.

ევრობანკი უდიდეს დახმარებას გვიწევს ევროკავშირთან ერთად. არაერთი მშენებლობა დააფინანსა ევრობანკმა. ევრობანკი აფინანსებს მრავალი ჩვენი ჰიდროელექტროსადგურის რეაბილიტაციის პროგრამას. თითქმის გადაწყვეტილია საკითხი 50 მილიონი დოლარის გამოყოფის თაობაზე ენგურჰესის რეაბილიტაციასთან დაკავშირებით. ეს გადაუდებელი, აუცილებელი სამუშაოა და სასიხარულოა, რომ ევროპამ გაიგო, რომ ენგურჰესის გადარჩენა, ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით და მისი სიმძლავრეების გაზრდა და დაცვა არა მარტო საქართველოს საქმეა, არამედ ევროპის მრავალი ქვეყნისა.

დიდია გაეროს განვითარების პროგრამის როლი საქართველოს საინსტიტუციო გაძლიერების საქმეში. აქ შეგვიძლია გამოვყოთ საქართველოს პარლამენტის, სახელმწიფო კანცელარიის, საგარეო საქმეთა სამინისტროს დაფინანსება. მისასალმებელია, რომ გაეროს განვითარების პროგრამამ გამოყო ფინანსები ქართულ-ოსური კონფლიქტის ზონაში სარეაბილიტაციო სამუშაოებისათვის. მართალია, ეს თანხა ბევრი არ არის, სულ 2 მილიონია, მაგრამ ამ სახსრების ათვისება დაიწყება, როგორც კი ხალხი შეუდგება მასობრივად დაბრუნებას და კონფლიქტის მოგვარება დამამთავრებელ ფაზაში შევა.

აქტიურად ვითარდებოდა კონტაქტები გაეროს სპეციალიზებულ ეკონომიკურ, განსაკუთრებით, სოფლის მეურნეობის პრობლემებზე მომუშავე ორგანიზაციებთან. ეს, პირდაპირ უნდა გითხრათ, უნიკალური ურთიერთობაა, ეს არის ფაო, იფადი, და აქ ჩვენს სამინისტროს საკმაოდ მაღალი ავტორიტეტი აქვს. მე ამაში თვითონ დავრწმუნდი, როცა შევხვდი ამ ორგანიზაციების ხელმძღვანელობას. შემუშავდა და განხორციელების სტადიაშია რამდენიმე პროგრამა აგროსამრეწველო სფეროში. სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციაში საქართველომ ევროპის რეგიონის თავმჯდომარეობა მიიღო რამდენიმე თვის განმავლობაში, ეს, ასე ვთქვათ, ერთ-ერთი პირველი დიდი აღიარება იყო ასეთი დიდი მასშტაბის საერთაშორისო ორგანიზაციაში.

ქვეყანაში წარმატებით მიმდინარე ეკონომიკური და პოლიტიკური რეფორმების შედეგად გაიზარდა მსოფლიოს წამყვანი ქვეყნების დაინტერესება საქართველოს ეკონომიკის პერსპექტივებით. მიმდინარე წლისთვის ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა 100 მლნ დოლარზე მეტი, ხოლო იაპონიამ თითქმის 70 მლნ დოლარის დახმარების პროგრამები დაგეგმეს საქართველოში. აქედან იაპონიის 70 მლნ დოლარი - ეს არის გრძელვადიანი, ფაქტობრივად ნაჩუქარი ფული. ის მოხმარდება ძირითადად ჩვენი ელექტროსადგურების რეაბილიტაციას, ლაპარაკია ორ ელექტროსადგურზე.

დიდი პრობლემაა საქართველო და ევრაზიის დერეფანი, დიდი აბრეშუმის გზა.

ევროპა-აზიის შემაერთებელ სტრანსპორტო სისტემაში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს „დიდ აბრეშუმის გზას“, რომელიც სათავეს იღებს ჩინეთის აღმოსავლეთ ნავსადგურებიდან, ცენტრალური აზიის გავლით მიემართება ევროპისაკენ და 8000 კმ-ით ამცირებს სუეცის არხის გავლით საზღვაო მარშრუტებს. წარმოიდგინეთ, რამდენად მაღალია ეფექტიანობა! აქედან მოდის ევროპის, იაპონიისა და ჩინეთის განსაკუთრებული დაინტერესება აბრეშუმის გზის აღორძინებით. მე კვლავ შეგახსენებთ, რომ იაპონიამ სპეციალური სამთავრობო პროგრამა შეიმუშავა აბრეშუმის გზის აღორძინების ხელშესაწყობად.

მე გამოვედი ინიციატივით ახალი აბრეშუმის გზის სამიტის ჩატარების შესახებ.

ასეთივე ინიციატივა წამოაყენა ჰ. ალიევმა.

„დიდი აბრეშუმის გზას“ დიდი პერსპექტივა აქვს.

ბრიუსელში გამართულმა ამიერკავკასიისა და ცენტრალური აზიის 8 სახელმწიფოს კონფერენციამ მიიღო შესაბამისი გადაწყვეტილება და ხელმოწერილი იქნა ცნობილი ბრიუსელის დეკლარაცია, რომლითაც გამოხატულია ამ სახელმწიფოთა და ევროკავშირის ნება, განხორციელდეს ევრაზიის სატრანსპორტო დერეფნის ფორმირება და ამ მიზნით მასშტაბური ტექნიკური დახმარების სპეციალური რეგიონული პროექტი.

საქართველო ერთ-ერთ ცენტრალურ ქვეყნად არის აღიარებული აბრეშუმის გზის განვითარების თვალსაზრისით.

ევროკავშირი ტექნიკური დახმარების ამ რეგიონულ პროექტს მჭიდროდ აკავშირებს მის გლობალურ სტრატეგიასთან, ამ ქვეყნების დამოუკიდებლობისა და თავისუფლების გარანტიების შექმნასთან. ევროკავშირს სურს: მხარი დაუჭიროს ამიერკავკასიისა და ცენტრალური აზიის სახელმწიფოების პოლიტიკურ და ეკონომიკურ დამოუკიდებლობას, რათა შესაძლებელი გახდეს მათი ეკონომიკების ეფექტიანი დაკავშირება ევროპულ და მსოფლიო ბაზართან, როგორც დასავლეთის, ისე აღმოსავლეთის, ჩრდილოეთისა თუ სამხრეთის მიმართულებით ალტერნატიული სატრანსპორტო კომუნიკაციის საშუალებით;

- ხელი შეეწყოს სახელმწიფოთა რეგიონული თანამშრომლობისა და კოოპერირების განვითარებას:

- გაიზარდოს ევრაზიის დერეფნის პროექტის საინვესტიციო მიმზიდველობა, როგორც საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების, ასევე, კერძო საინვესტიციო რესურსების მოზიდვის თვალსაზრისით;

- განხორციელდეს ევრაზიის სატრანსპორტო დერეფნის დაკავშირება ტრანსევროპულ სატრანსპორტო კომუნიკაციებთან.

ევრაზიის დერეფნის პროექტი მოითხოვს საქართველოს მთელი სატრანსპორტო სისტემის, რკინიგზის, საავტომობილო ტრანსპორტის, საზღვაო ნავსადგურების სპეციალური სატერმინალო კომპლექსების განვითარებას, ტექნიკურ გადაიარაღებასა და რესტრუქტურიზაციას, ავიაციის განვითარებას. ამას წინათ ბათუმში ბატონ ასლან აბაშიძესთან ერთად სპეციალურად განვიხილეთ ბათუმის ნავსადგურის განვითარების საკითხები. ამ დღეებში ვაპირებ გამოვძებნო დრო და ჩავიდე ფოთში.

ჩვენ ნათლად უნდა წარმოვიდგინოთ ამ ნავსადგურის განვითარების 10-15-წლიანი პროგრამა, ისევე, როგორც, ბათუმისა, ეს ჩვენი უდიდესი სიმდიდრეა. მისი ნავსადგურები არა მარტო სიმბოლური საზღვაო ჭიშკრებია, არამედ ჩვენი ფინანსური, ეკონომიკური შემოსავლების დიდი წყაროა.

ჩვენი ქვეყანა ჰელსინკში 1997 წლის ივნისში გამართულმა პან-ევროპულმა სატრანსპორტო კონფერენციამ ოფიციალურად ჩართო პან-ევროპულ სატრანსპორტო არეალში, იმავდროულად საქართველოზე გამავალ სატრანსპორტო დერეფანს მიანიჭა პრიორიტეტი და საფუძველი დაუდო საქართველოს სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურაში დამატებითი კრედიტების, ინვესტიციების და გრანტების მოზიდვის საშუალებებს.

1997 წელს საქართველო სრულუფლებიანად გაწევრიანდა ევროპის ტრანსპორტის კონფერენციაში, რისი ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი შედეგი გახდა ევროკომისიის მიერ საქართველოსთვის ევროპული ქვეყნის სტატუსის მინიჭება.

დიდი მოცულობის სამუშაოები განხორციელდება საქართველოს სატრანსპორტო სისტემის რეაბილიტაციისათვის საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების საშუალებით მათი კრედიტებითა და გრანტებით. მაგალითად: საავტომობილო გზების რეაბილიტაცია მსოფლიო ბანკის მცირე მოცულობის კრედიტით დაიწყო (6 მლნ აშშ დოლარი), ხორციელდება ახალი წითელი ხიდის მშენებლობა ევროგაერთიანების გრანტით (2,5 მლნ აშშ დოლარი), რკინიგზის რეაბილიტაცია (2 მლნ აშშ დოლარი), თბილისის აეროპორტის რეკონსტრუქცია (12 მლნ აშშ დოლარი). გამოეყო ევროკავშირის გრანტი 5 მლნ ეკიუს რაოდენობით ფოთის ნავსადგურში სარკინიგზო-საბორნე ტერმინალის მშენებლობისათვის და სხვ. უკვე დაწყებულია ტრანსპორტის სექტორის რეაბილიტაციის მსოფლიო ბანკის კრედიტი - 2-ის მზადება, რომლის რეალიზცია 1998-2000 წლებშია ნავარაუდევი და იგი 35 მლნ აშშ დოლარს შეადგენს. ევრობანკის მიერ დაგეგმილია 20 მლნ აშშ დოლარის ოდენობის კრედიტის გამოყოფა რკინიგზის რეაბილიტაციისათვის და ა.შ.

პრაქტიკულად დაიწყო ფუნქციონირება ტრანსკავკასიურმა ევრაზიულმა სატრანსპორტო დერეფანმა. მე კვლავ შეგახსენებთ რაც არაერთხელ მითქვამს. ჩვენ, 1993 წლის დამდეგს დავიწყეთ საუბარი ევრაზიის დერეფანზე, აბრეშუმის გზის აღორძინების აუცილებლობაზე. დღეს ეს უკვე რეალობაა. დერეფნის გავლით წარმოებს ყაზახეთის ნავთობისა და უზბეკეთის ბამბის საცდელი ექსპორტი. ამოქმედდა საბორნე მიმოსვლის მარშრუტები ფოთიდან და ბათუმიდან შავი ზღვის სხვა ნავსადგურებამდე. ევრობანკის დაფინანსებით სუფსაში დაიწყო სარკინიგზო საბორნე ტერმინალის მშენებლობა. მთელი ეს სისტემა კიდევ უფრო მეტად განვითარდება. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მივაქციოთ შავი ზღვის გარემოს დაცვას, მისი ეკოლოგიური პრობლემების გადაჭრას.

დაიწყო რკინიგზით კასპიის ნავთობის ტრანსპორტირება; ბაქო-სუფსის მილსადენის აღდგენა და სუფსის ტერმინალის მშენებლობა. ამრიგად, საფუძველი ჩაეყარა კასპიის ნავთობის ტრანსპორტირების დასავლეთის ვარიანტის რეალიზაციას, რაც ისტორიული მნიშვნელობის მოვლენად შეიძლება მივიჩნიოთ.

საგარეო ვალის პრობლემებზე არ შევჩერდები იმის გათვალისწინებით, რომ ბატონ ჭკუასელის მოხსენებაში ბიუჯეტის შესახებ საკმაოდ დეტალურად იყო გადმოცემული, მაგრამ ერთი რამ მინდა დავაზუსტო პარლამენტისა და მოსახლეობის საყურადღებოდ. ჩვენი ვალი ციფრებში გამოხატული საკმაოდ დიდია - მილიარდ ნახევარს შეადგენს. მაგრამ, იმის გათვალისწინებით, რომ ამ მილიონნახევარში ნახევარზე მეტი არის ის შეღავათიანი კრედიტები, რომლებიც გამოყოფილია მსოფლიო ბანკის, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის და მთელი რიგი მეგობარი ქვეყნების მიერ, მაშინ ნათელი გახდება, რომ ის თანხა, რაც გადახდილია, უახლოესი წლების განმავლობაში, არც ისე ბევრია.

მე იმასაც ვითვალისწინებ, რომ ჩვენ მრავალ ქვეყანასთან მივაღწიეთ შეთანხმებას ვალების რესტრუქტურიზაციის შესახებ.

მე მინდა მივმართო ფინანსთა სამინისტროს, რომ ჩვენ სისტემატურად უნდა ვიმუშაოთ ვალების პრობლემაზე, საქართველოში ვალების დაგროვების ეპოქა დამთავრდა. ჩვენ ამ ვალებს ვიღებდით მაშინ, როცა ქვეყნის ყოფნა-არყოფნის საკითხი იდგა.

თურქმენეთის ყველა ვალი რთული პოზიციაა, ეს არის დაახლოებით 350 მილიონი დოლარი. მაგრამ ეს იმის საზღაურია, რომელიც ჩვენ დავხარჯეთ 1991-92-93-94 წლებში, როცა არავითარი სახსარი ქვეყანას არ გააჩნდა.

ეს იყო კრიზისის, ქაოსის წლები.

ახლა მოვიდა დრო, ეს ურთიერთობა ყველა სახელმწიფოსთან მოვაგვაროთ და მოვაწესრიგოთ.

დღეს მსოფლიომ გაიგო, რომ არ შეიძლება იყოს გათიშული, გაყოფილი მსოფლიო აყვავებულ ქვეყნებად და განუვითარებელ ქვეყნებად. აქედან გამომდინარე, განსაკუთრებულია ის დახმარება, რომელსაც განვითარებული ქვეყნები იღებენ.

მე დარწმუნებული ვარ, რომ 21-ე საუკუნის დასაწყისში სულ სხვა დამოკიდებულება იქნება, იმ ვალების მიმართ, რომლებიც განვითარებულმა ქვეყნებმა აიღეს თავის დროზე.

შეიძლება ეს ვალები არც ისეთი დიდი ტვირთი აღმოჩნდეს ჩვენი ქვეყნისათვის, როგორც ეს ზოგიერთ ექსპერტს წარმოუდგენია.

ფინანსური დახმარება (357 მლნ აშშ დოლარი) საბანკო სისტემის საშუალებით გრანტებისა და შეღავათიანი კრედიტების სახით გადაეცა ეროვნულ მეურნეობას სხვადასხვა სექტორებისათვის ტექნოლოგიური აღჭურვილობისა და მზა ნაწარმის შესაძენად. კერძოდ, ამგვარი დახმარება გაიცა ევროგაერთიანების (177 მლნ აშშ დოლარი), მსოფლიო ბანკის (53 მლნ აშშ დოლარი), ევრობანკის (16 მლნ აშშ დოლარი), ამერიკის შეერთებული შტატების, გერმანიის, იაპონიის, ნიდერლანდებისა და სხვათა მიერ.

საქართველოს სახელმწიფო საგარეო დავალიანებებიდან ჯერჯერობით არ არის დასრულებული თურქეთის, ჩინეთისა და ევროკავშირის დავალიანების რესტრუქტურირების პროცესი. ამ მიმართულებით საჭიროა აქტიური მუშაობა.

საქართველოს დამოუკიდებლობის მიღწევის შემდეგ წარმოექმნა ახალი საგარეო ვალდებულებები, რაც დაკავშირებულია ქვეყნის სუვერენიტეტის მომსახურებასთან.

საგარეო ვალების დასაფარავად პარლამენტისა და აღმასრულებელი ხელისუფლების მხრივ საჭიროა საგანგებო ზომების მიღება. როცა საერთაშორისო ორგანიზაციების დახმარებაზე და მხარდაჭერაზე ვლაპარაკობთ, უნდა აღვნიშნოთ იუნესკო, რომლის უანგარო და მიზანმიმართულ მხარდაჭერას დიდი მნიშვნელობა აქვს.

სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებისათვის ხელის შეწყობა, ამ პროცესის აქტიური წარმართვა წარმოადგენს ჩვენს საერთო მოვალეობას.

სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირება გულისხმობს, უპირველესად, კონსტიტუციის და კანონმდებლობის მოთხოვნათა შესრულებას, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას, სამოქალაქო საზოგადოების მუდმივ, პერმანენტულ, ხშირად ოპოზიციურ დიალოგს ხელისუფლების სამივე შტოსთან, ხელისუფლებისა და პოლიტიკური პარტიების ურთიერთობათა სრულყოფას და განვითარებას.

არ შემიძლია, ამასთან დაკავშირებით, არ ვთქვა რამდენიმე სიტყვა.

დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ პოლიტიკურ პარტიებთან აღმასრულებელი ხელისუფლების ურთიერთობის სტრატეგიასა და ტაქტიკას, არ ვიცი, როგორ გამოგვდის ეს, შეიძლება, ყოველთვის თანმიმდევრულად არა, მაგრამ დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ სტრატეგიისა და ტაქტიკის დახვეწას, ყველა პარტიისადმი დიფერენცირებულ მიდგომას, მემარცხენე, მემარჯვენე, ცენტრისტულ პარტიებთან მუშაობას, მომავლის პროგნოზირებას, პოლიტიკური კომპრომისის, ტოლერანტობისა და კონსენსუსის ხელოვნების სრულყოფას. ეს ეროვნული შერიგების პროცესის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილია. დარწმუნებული ვარ, ყველა პოლიტიკური პარტია ამ პროცესში აქტიურად ჩაებმება, რადგანაც ეს არის უმაღლესი ზეპარტიული მიზანი.

გასულ წელს შემდგომი სრულყოფა განიცადა მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების სამართლებრივმა რეგულირებამ. პოლიტიკური პარტიები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ სამოქალაქო საზოგადოებაში, პარლამენტში, სახელმწიფოებრივ ცხოვრებაში და, თავისუფალი, დემოკრატიული, ღია სამოქალაქო საზოგადოების აუცილებელ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ ნაწილს წარმოადგენენ. კანონმა ახლებურად განსაზღვრა პოლიტიკური პარტიების შექმნისა და რეგისტრაციის წესები, მისი საქმიანობის ორგანიზაციული საკითხები, პარტიის ქონებრივი და საფინანსო უფლებები, ლიკვიდაციის საფუძვლები და სხვ. ეს კანონი ხელს შეუწყობს დემოკრატიის შემდგომ სრულყოფას საქართველოში.

ამავე დროს მე ძალიან მინდა ვთხოვო ჩემს კოლეგებს, მათ შორის, ოპონენტებსაც მივმართო: უნდა გვახსოვდეს, რომ საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებაში განხეთქილების ჩამოგდებით დაინტერესებულია ცალკეული ქვეყნების გარკვეული წრეები. არავისთვის ეს საიდუმლო არ არის, მიაქციეთ ყურადღება პუბლიკაციებს, ხანდახან ადამიანი მდგომარეობიდან გამოდიხარ, როცა მათ ეცნობი. ეს არ არის შემთხვევითი მოვლენა. პოლიტიკურმა პარტიებმა თავი უნდა დაიცვან პოლიტიკური პროვოკაციებისაგან. პროვოკაციები უნდა ააცილონ სამოქალაქო საზოგადოებასაც.

უცხოეთის სპეცსამსახურების ხელიც ურევია ქართულ ეკლესიაში და, მაშასადამე, ქართველ ერში განხეთქილების ჩამოგდების არაერთ მცდელობაში, რომელსაც ადგილი ჰქონდა ბოლო დროს (მათ შორის, დევნილებში).

მე მგონი, ყველა უნდა ვმუშაობდეთ იმისთვის, რომ დევნილთა ეს დიდი მასა ერთიანი, მთლიანი, განუყოფელი იყოს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია დაბრუნებისთვის. სხვა შემთხვევაში განმეორდება ის, რაც მოხდა აფხაზეთში ომის დროს ან ომის წინა პერიოდში.

სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებისათვის ხელშეწყობა გულისხმობს არა მხოლოდ პოლიტიკურ პარტიებთან, არამედ პროფკავშირებთან ყოველდღიურ თანამშრომლობას. და ჩვენ ამას ვცდილობთ.

სამოქალაქო საზოგადოება წარმოუდგენელია თავისუფალი პრესის, რადიოს, ტელევიზიის, - დამოუკიდებელი მასმედიის არსებობისა და განვითარების გარეშე. ეს ერთ-ერთი მთავარი ორიენტირია, მთავარი მაჩვენებელია სამოქალაქო საზოგადოებისა.

ხშირად საყვედურობენ პრესას, ტელევიზიას, რომ ისინი მხოლოდ ცხოვრების ჩრდილოვან მხარეს წარმოსახავენ.

მე კი მინდა ვთქვა, რომ პრესა და ტელევიზია, ისევე როგორც პუბლიცისტიკა, ლიტერატურა, კინემატოგრაფი ვერ იქნება. უფრო ლამაზი, უფრო მიმზიდველი, ვიდრე თვით ცხოვრებაა.

ამასთან ისიც აღსანიშნავია, რომ საქმე დაიძრა, ქვეყანა აღმშენებლობის გზაზეა. იმ ადამიანებს, რომელთაც გაუსაძლისს გაუძლეს, თუნდაც მორალური, სულიერი მხარდაჭერა და თანადგომა სჭირდებათ. ესეც არ უნდა დაგვავიწყდეს. სუსხთან ერთად ადამიანური სითბო და კეთილი სიტყვა ახალი ცხოვრების, ახალი სახელმწიფოს თანამგზავრი უნდა გახდეს. შეძლებისდაგვარად ვეხმარებით პრესას, რადიოს, ტელევიზიას.

ამას იმიტომ ვაკეთებთ, რომ თავისუფალი პრესის, რადიოსა და ტელვიზიის გარეშე არ არსებობს სამოქალაქო საზოგადოება, არ არსებობს დემოკრატია.

ჩვენ მასმედიის ხელშეწყობით, ხანდახან დაფინანსებით დემოკრატიის განვითარებას და სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებას ვაფინანსებთ და ვაშენებთ მათ დღევანდელი და მომავალი თაობებისათვის. ჩვენ პირად ანგარიშსწორებასა და ოპოზიციის დევნაზე მაღლა ვდგავართ.

ხელისუფლებისა და მასმედიის ურთიერთობას აწესრიგებს მხოლოდ კანონი და პრესის, რადიოსა და ტელევიზიის ჟურნალისტთა და პუბლიცისტთა ეთიკური კოდექსი.

მიმდინარეობს მუშაობა ეროვნული დემოკრატიული იდეების, ეროვნული დემოკრატიული მსოფლმხედველობის ფორმირების, ერის განვითარებისა და სხვა ერებთან მისი ურთიერთობის ფილოსოფიის საკითხებზე. ამ დარგში უპირველესი როლი არა იმდენად სახელმწიფომ, არამედ სამოქალაქო საზოგადოებამ უნდა შეასრულოს. საჭიროა ამ პროცესში მეცნიერებათა აკადემიის, სხვა სამეცნიერო ცენტრების, შემოქმედებითი ინტელიგენციის უფრო აქტიურად ჩართვა. ეს უზარმაზარი პოტენციალი ჩვენ ჯერჯერობით სრულად გამოყენებული არა გვაქვს ამ უმაღლესი მიზნის მისაღწევად.

სამოქალაქო საზოგადოება არ არსებობს ეროვნულ უმცირესობათა უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის გარეშე, მით უმეტეს ისეთ მრავალეროვნულ სახელმწიფოში, როგორიც საქართველოა.

საპრეზიდენტო ხელისუფლება, პარლამენტი, სასამართლო ხელისუფლება, უშიშროების საბჭო, სამხარეო ადმინისტრაციები, მუნიციპალური ხელისუფლება ყველაფერს გააკეთებენ ეროვნულ უმცირესობათა უფლებების დასაცავად, მათი ენებისა და კულტურის განვითარებისათვის, მათი პოლიტიკური ინტერესების ხორცშესხმისათვის. შეიქმნა ინსტიტუტი საქართველოს პრეზიდენტის თანაშემწე ეროვნულ უმცირესობათა საკითხებში.

დიდი წვლილი შეაქვთ სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებაში თავისუფალი მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების მოღვაწეებს, არასამთავრობო ორგანიზაციებს, რომელთა რიცხვი რამდენიმე ასეულს აღემატება.

სამოქალაქო, მაშასადამე, დემოკრატიული საზოგადოება წარმოუდგენელია ომისა და შრომის ვეტერანთა, ქალთა, ახალგაზრდული პოლიტიკური, სპორტული და სხვა ორგანიზაციებისა და მოძრაობების გარეშე. ამიტომ ასეთ მოძრაობებსა და ასოციაციებს მუდამ შეუწყობს ხელს როგორც საპრეზიდენტო, ისე აღმასრულებელი ხელისუფლება.

რაც უფრო ღრმად არის განვითარებული სამოქალაქო საზოგადოება, მით უფრო ღრმად არის განვითარებული დემოკრატია.

1998-2000 წლები უნდა გამოცხადდეს საქართველოში ღია სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებისათვის განსაკუთრებული ხელშეწყობის წლებად და ამ პროცესში მონაწილეობას მიიღებს მთელი ხალხი და ხელისუფლების სამივე შტო.

გასული წელი იყო საერო და სასულიერო ხელისუფლებათა ურთიერთობების შემდგომი განმტკიცებისა და სრულყოფის წელი.

ერმა და ქვეყანამ ზეიმით აღნიშნა უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის ილია II-ის აღსაყდრების ოცი წელი. ამ თარიღთან დაკავშირებით ილია II დაჯილდოვდა დავით აღმაშენებლის ორდენით. მე ვფიქრობ, ეს იყო არა მარტო პრეზიდენტის, არამედ მთელი საქართველოს ნება.

განსაკუთრებული ყურადღება, უპირველესად, საპრეზიდენტო, აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ, უნდა მიაქციოს სხვა რელიგიებს.

რელიგიური შემწყნარებლობა, ტოლერანტობა, ყოველთვის იყო ის თვისება, რითაც ამაყობდა ჩვენი ხალხი.

ვუთმობთ რა განსაკუთრებულ ყურადღებას, განსაკუთრებულ ადგილს კონსტიტუციის შესაბამისად მართლმადიდებლურ ეკლესიას, ჩვენ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჩვენთან მოქმედებს ისლამი, ჩვენთან არიან გრიგორიანელები, მორწმუნე ებრაელები, არიან კათოლიკები და სხვა რელიგიებისა და კონფესიების წარმომადგენლები.

მე, მაგალითად, დაგეგმილი მაქვს, უახლოეს ხანებში შევხვდე ამ კონფესიათა წარმომადგენლებს. ასეთი შეხვედრები კანონზომიერ ხასიათს უნდა ატარებდეს.

აქედანვე უნდა ვემზადოთ საქართველოს სახელმწიფოებრიობის 3000 წლისთავისათვის.

1998 წელს უნდა აღინიშნოს საქართველოში ებრაელთა დამკვიდრების 2600 წლისთავი - საქართველოს სახელმწიფოებრიობის 3000 წლისთავისათვის მზადების პროგრამით. ეს მსოფლიო მნიშვნელობის უნიკალური მოვლენა იქნება.

მიმდინარე წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებია. 1998 წელს - პარლამენტის არჩევნები, 2000 წელს პრეზიდენტის არჩევნები. რატომ შეგახსენებთ ამას?

იმიტომ, რომ არჩევნებიდან საქართველოს სახელმწიფო კიდევ უფრო განმტკიცებული, კიდევ უფრო შეკავშირებული, კიდევ უფრო მონოლითური უნდა გამოვიდეს.

ასეთია ყველა პარტიის, ყველა პოლიტიკური მიმდინარეობის ამოცანა.

ამიტომ კანონზომიერად და მიზანმიმართულად უნდა ვემზადოთ ამ მნიშვნელოვანი პოლიტიკური მოვლენებისათვის.

და ბოლოს, ჩვენ ორი საუკუნის - XX და XXI საუკუნეების მიჯნაზე ვიმყოფებით. ასეთი რამ საუკუნეში და ათასწლეულში ერთხელ ხდება. ვიყოთ ღირსი ამ უნიკალური ისტორიული ეპოქისა, რომელშიც ისტორიულმა ბედმა და განგებამ გვარგუნა შრომა და მოღვაწეობა. გავამთლიანოთ - და დარწმუნებული ვარ ეს ასე იქნება, - ერის გაბზარული ცნობიერება, აღვადგინოთ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა, ასეთია ჩვენი მიზანი.

ვაშენოთ ახალი, სუვერენული, დამოუკიდებელი, განუყოფელი, დემოკრატიული საქართველო!

ვაშენოთ ახალი, სუვერენული, დამოუკიდებელი, განუყოფელი, დემოკრატიული საქართველო! // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 4 თებერვალი. - №28 (2728). - 1,2,3,4,5,6 გვ.

უდიდესი მწუხარებით შევიტყვე ქალბატონ ლეილას გარდაცვალების სამწუხარო ამბავი. ქართულმა კულტურამ დიდი დანაკლისი განიცადა. მის რიგებს გამოაკლდა ნიჭიერი მწერალი და მთარგმნელი, შესანიშნავი მეცნიერი და ინტელიგენტი, ჩვენი საზოგადოების თვალსაჩინო წევრი. მისი ნათელი ხსოვნა მარად რჩება მისი ახლობლებისა და მეგობრების გულში.

გთხოვთ, მიიღოთ ჩემი გულწრფელი სამძიმარი.

პატივისცემით,
ედუარდ შევარდნაძე.

საქართველოს პრეზიდენტის სამძიმარი ლეილა ერაძის ოჯახს // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 5 თებერვალი. - №29 (2729). - 1 გვ.

კომენტარი

ლევონ ტერ-პეტროსიანმა ვაჟკაცური გადაწყვეტილება მიიღო, რითაც ქვეყანაში სტაბილურობის შენარჩუნებას შეუწყო ხელი.

მჯერა, მოძმე სომხეთი ღირსეულად გამოვა შექმნილი რთული ვითარებიდან და თავის მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს კავკასიურ მოძრაობაში მშვიდობისა და ხალხთა შორის თანხმობისათვის, რომლის წარმატებითაც მთელი მსოფლიოა დაინტერესებული.

5 თებერვალი, 1998 წელი.

კომენტარი : საქართველოს პრეზიდენტის განცხადება სომხეთში მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 6 თებერვალი. - №30 (2730). - 1 გვ.

ბატონო იოსებ,

გულითადად გილოცავთ ღირსშესანიშნავ იუბილეს - დაბადების 75 წლისთავს.

დიდია თქვენი დამსახურება ქვეყნის სამშენებლო კომპლექსის განვითარებაში, სადაც დარგის რიგითი მუშაკიდან მაღალ ხელმძღვანელ თანამდებობებზე ყოფნისას წარმოჩინდა თქვენი განსაკუთრებული ორგანიზაციული ნიჭი, მაღალი პროფესიონალიზმი. თქვენს შრომით საქმიანობაში ყოველთვის ხელმძღვანელობდით უცილობელი ჭეშმარიტებით - ყველგან და ყოველთვის უპირველესად ჩვენი ქვეყნისა და ხალხის ინტერესებს მიიჩნევდით, რითაც მაღალი ავტორიტეტი დაიმსახურეთ კოლეგებსა და თანამემამულეთა შორის. დიდადაა დასაფასებელი თქვენი ღვაწლი ქართველ მშენებელთა არაერთი თაობის პროფესიულ აღზრდაში.

თქვენ მიერ გავლილი შრომითი გზა სამშობლოსა და ხალხის სამსახურის ღირსეული მაგალითია, რადგან მას ყოველთვის თან სდევდა ჭეშმარიტი ფასეულობანი - მაღალი ზნეობა, საზოგადოებისა და ქვეყნის ინტერესებისადმი ერთგულება და საქმისადმი თავდადება.

მოწოდებით მშენებელმა ღრმა კვალი დატოვეთ საქართველოს თითქმის ყველა რეგიონში დადგმული ძეგლების - შენობების სახით.

სასიხარულოა, რომ თქვენ ჩვეული ენერგიით აქტიურად მოღვაწეობთ საქართველოს პარლამენტში და ნაყოფიერად თანამშრომლობთ ახალგაზრდა კოლეგებთან ერთად.

გილოცავთ ღირსების ორდენით დაჯილდოებას.

გისურვებთ ჯანმრთელობას, პირად ბედნიერებას და ნაყოფიერ მოღვაწეობას.

ედუარდ შევარდნაძე.

ბატონ იოსებ ხარატიშვილს // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 8 თებერვალი. - №32 (2732). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
9 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- როგორც ყოველთვის, დღევანდელ ინტერვიუს ეკონომიკის თემით დავიწყებთ. განვლილი ეკონომიკური კვირა დელეგაციების სიხშირით გამოირჩეოდა. გამოვყოფდი ნიდერლანდის დელეგაციას, „ამოკოს“ წარმომადგენლებთან შეხვედრას, თემები იყო ინვესტიციების მოზიდვა, ნავთობი, ევრაზიის დერეფანი და ასე შემდეგ, ისევ და ისევ ტრადიციული..., - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ თემაზე საუბრით დაიწყო თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

- ორიოდე სიტყვით პარლამენტის სხდომაზე ჩემი გამოსვლა უნდა გავიხსენო, რომელშიც საკმაოდ ფართოდ და საფუძვლიანად იყო გაშუქებული ქვეყნის საშინაო, საგარეო-პოლიტიკური და ეკონომიკური მდგომარეობის პრობლემები. ის, რაც ითქვა, ფაქტობრივად დამახასიათებელია დემოკრატიული და რეფორმატორული აღმშენებლობის გზაზე მყოფი ქვეყნის გარდამავალი ეტაპისათვის. აქ, კერძოდ, რა თქმა უნდა, წამყვანი თემა ქვეყანაში მიმდინარე ეკონომიკური პროცესებია, და არა მარტო ეკონომიკური, არამედ სამართლებრივი რეფორმა, საკანონმდებლო ბაზის მომზადება და სხვა მრავალი. ეს მოხსენება, ჩემი აზრით, უმნიშვნელოვანესი დოკუმენტია. ვისაც აინტერესებს ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების, ასე ვთქვათ, კომპლექსური გააზრება, საჭიროა ცოტათი კიდეც დავეხმაროთ ჩვენს მოსახლეობას სხვადასხვა თემის განმარტებითა და კონსულტაციებით. ეს მაინც პროფესიონალების მიერ მომზადებული მასალაა, რომელსაც სჭირდება ასეთი განმარტება ტელევიზიისა და პრესის მეშვეობით. მე ახლა გულახდილად უნდა ვთქვა, რომ ძალიან უკმაყოფილო ვარ კანცელარიის საქმიანობით, სადაც ჩვენ გვყავს სპეციალისტები, კონსულტანტები და ასე შემდეგ, რომელთაც თავიანთ მოვალეობად უნდა მიაჩნდეთ იმუშაონ ასეთი განმარტებითი თვალსაზრისით. ძალიან უკმაყოფილო ვარ სამინისტროებით. მაგალითად, ეკონომიკის სამინისტრო, რომელიც, როგორც იტყვიან, ჩართული უნდა იყოს ეთერში და მუშაობდეს, ჯერ ერთი, იმისათვის, რომ განუმარტოს მოსახლეობას რას მივაღწიეთ, და მეორეც, - რასაც ვერ მივაღწიეთ, რატომ და რის გაკეთება შეიძლება. იგივე უნდა ითქვას ფინანსთა, სოფლის მეურნეობისა და სურსათის, მრეწველობის სამინისტროებისა და სხვების შესახებ.

უნდა ვთქვა, რომ თავის სიმაღლეზე ვერც საქართველოს პრეზიდენტის პრესსამსახური აღმოჩნდა, რომელიც ასეთ დროს ორგანიზატორი უნდა იყოს. ორი და სამი თვის შემდეგ ეს სამუშაო არავის აღარ დასჭირდება. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მოსახლეობამ იცოდეს, სად ვიმყოფებით დღეს, როგორი პერსპექტივა აქვს, ან აქვს თუ არა პერსპექტივა ქვეყანას. აქ ძალიან ბევრი რამის განმარტება შეიძლებოდა. ეს, ასე ვთქვათ, ზოგადი კრიტიკული შენიშვნაა...

ახლა, რაც შეეხება განვლილ კვირას. ეს კვირაც ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ქვეყანაში ინვესტიციების მოზიდვის თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანი იყო საერთაშორისო დონის შეხვედრებით, რომელთაგან რამდენიმე შეხვედრა ენერგოსექტორის პრობლემებს უკავშირდება.

ელექტროენერგეტიკაში ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკთან ჩვენი თანამშრომლობის გაგრძელებისა და შემდგომი განვითარების საკითხებზე იყო მსჯელობა ევრობანკის ენერგეტიკის დეპარტამენტის დირექტორთან ბატონ ანანდა ქოვინდასამისთან შეხვედრისას. ამჟამად, ბანკი მუშაობს ისეთ მნიშვნელოვან პროექტებზე, როგორიც არის ენგურჰესის ჰიდროტექნიკური კომპლექსის რეაბილიტაცია. ჩვენ უკვე ძალიან დიდი ხანია ვწვალობთ, რომ ეს საკითხი გადაწყვეტილიყო. პროექტის დასაფინანსებლად ევროკავშირისაგან უკვე მიღებულია პრინციპული თანხმობა 9 მილიონი დოლარი გრანტის გამოყოფის თაობაზე, ევრობანკი კი რეაბილიტაციის პროექტის დაფინანსებისათვის მოგვცემს კრედიტს 40 მილიონი დოლარის ოდენობით.

პარტნიორობის საგულისხმო პერსპექტივას გვისახავს ისეთი სოლიდური რეგიონული პროექტი, როგორიცაა ამიერკავკასიის ენერგეტიკული სატრანზიტო დერეფანი. კერძოდ, საქმე ეხება „აზერბაიჯან-საქართველო-თურქეთის“ მაღალი ძაბვის ელექტროგადამცემი ხაზის მშენებლობის პროექტის შემუშავებასა და განხორციელებას; მნიშვნელოვანია ევრობანკთან თანამშრომლობა ენერგოსექტორის ფინანსური გაუმჯობესების მიმართულებითაც, რაც უშუალოდ უკავშირდება დარგში რეფორმებისა და პრივატიზების დაჩქარებას. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ საქენერგოს წინასწარი მონაცემებით, იანვარში არასასურველი მდგომარეობაა მოხმარებული ელექტროენერგიის საფასურის გადახდის თვალსაზრისით, რაზეც განსაკუთრებული საუბარი გვექნება მომავალი კვირის რადიოინტერვიუში; ამ თემას ვერ მოვეშვებით, რამდენიც უნდა ვიშოვოთ კრედიტი, რამდენიც უნდა იყოს გრანტი და რამდენი დახმარებაც უნდა მივიღოთ. კრიზისიდან ენერგეტიკის საბოლოოდ გამოსვლა დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ ანაზღაურდება მოხმარებული ელექტროენერგია.

ნავთობპროდუქტების ტრანსპორტირების, ნავთობსადენებისა და შესაბამისი ინფრასტრუქტურის მშენებლობაში ჩვენი გამოცდილება მნიშვნელოვანი მასტიმულირებელი ფაქტორია უდიდესი ამერიკული ნავთობკორპორაციის „ამოკოსათვის“ (ეს მსოფლიოს ერთ-ერთი გიგანტია) საქართველოში, კერძოდ, სუფსის ინფრასტრუქტურის განვითარების საქმეში თავისი კაპიტალის დასაბანდებლად. პრეზიდენტთან „ამოკო ევრაზიის“ ხელმძღვანელობის შეხვედრისას, დიდი ნავთობის ბაქო-სუფსის მარშრუტის ამოქმედებასთან დაკავშირებული თანამშრომლობის გარდა, გამოიკვეთა პარტიონორობის მრავალმხრივი განვითარების სხვა პერსპექტივებიც.

ნიდერლანდის სამეფოს თანამშრომლობისა და განვითარების მინისტრთან ბატონ იან პრონკისთან შეხვედრაზე გამოიკვეთა, რომ ეს სახელმწიფო მზად არის კვლავაც მხარში ამოუდგეს ჩვენს ქვეყანასა და ხალხს. და მართლაც, ძალიან ბევრ რამეს აკეთებს ეს სახელმწიფო 1994 წლიდან მოყოლებული, როცა ეს თანამშრომლობა დაიწყო. თავდაპირველად ეს იყო ჰუმანიტარული დახმარება ძალიან დიდი მოცულობით, ასევე ფინანსური და ტექნიკური დახმარება. შარშან და შარშანწინ, მარტო საგადამხდელო ბალანსის მხარდასაჭერად ნიდერლანდისაგან თითქმის 10 მილიონი დოლარი მივიღეთ. ამგვარი დახმარების მიღება შესაძლებელია წლეულსაც. ნიდერლანდის მთავრობა დახმარებას გაგვიწევს სამართლებრივი რეფორმის, ეკოლოგიური პროგრამების, სოფლის მეურნეობისა და სხვა სფეროებში. ნავარაუდევია, გალისა და ცხინვალის რეგიონებში სარეაბილიტაციო სამუშაოების, იძულებით ადგილნაცვალ პირთა დასაქმების ხელშეწყობის პროექტების, აგრეთვე, არასამთავრობო ჰუმანიტარული ორგანიზაციების საქმიანობის დაფინანსება და სხვ. ახლა მე შემთხვევით არ ვამახვილებ ყურადღებას ნიდერლანდზე, - ეს ქვეყანა თავისი მოსახლეობის რაოდენობითა და სხვა პარამეტრებითაც ძალიან უახლოვდება საქართველოს. იგი ერთ-ერთი ყველაზე აყვავებული ქვეყანაა მსოფლიოში - ცხოვრების უმაღლესი დონითა და თითოეული მოქალაქის მიერ შექმნილი პროდუქტის მოცულობით, რაოდენობით, შრომის ნაყოფიერებით და ასე შემდეგ, ასე ვთქვათ, მსოფლიოს ხუთეულში ირიცხება. ესე იგი, პატარა ქვეყნებსაც შეუძლიათ უზარმაზარ წარმატებებს მიაღწიონ.

ფოთის საზღვაო ნავსადგურის ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაციისა და განვითარებისათვის, ტვირთის გამტარუნარიანობის გადიდებისათვის მნიშვნელოვანია საკონტეინერო ტერმინალების ქსელის მშენებლობა. პროექტის განხორციელების ინვესტირებას გვთავაზობს სატრანსპორტო კომპანია „სი-ლენდი“, რომელთანაც თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმება მიღწეული იყო შარშან ამერიკაში საქართველოს პრეზიდენტის ვიზიტის დროს. კომპანიის ხელმძღვანელობის პრეზიდენტთან ახლანდელი შეხვედრისას საუბარი შეეხო პროექტის რეალიზების რამდენიმე ვარიანტს. აქ ძირითადად საკონტეინერო ტვირთზიდვაზეა ლაპარაკი და დღეს საკონტეინერო ტვირთზიდვის გარეშე ამაზე საუბარი უკვე არასერიოზულია. სწორედ ეს საკითხები საკმაოდ საფუძვლიანად და სერიოზულად განვიხილეთ.

ახლა პირველი მონაცემები პირველი თვეებისა ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილთან დაკავშირებით.

საგადასახადო ინსპექციის მონაცემებით, წლის დასაწყისიდან მის მიერ აკრეფილია და ბიუჯეტში ჩაირიცხა 19,5 მილიონი ლარი. საბაჟო დეპარტამენტის ცნობით კი, ამ პერიოდში საბანკო სისტემამ ბიუჯეტში გადარიცხა 15 მილიონი ლარი.

მიუხედავად იმისა, რომ ეს მაჩვენებლები შარშანდელ ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით გაუმჯობესებულია, საგადასახადო და საბანკო სამსახურებს მართებთ გააძლიერონ მუშაობა დამატებითი რეზერვების ასამოქმედებლად თებერვლისა და პირველი კვარტალის დავალებათა უთუო შესრულებისათვის, რადგან წლის მომდევნო პერიოდის საგეგმო დავალებანი გაცილებით დაძაბულია.

აი, ამით შემოვიფარგლოთ ეკონომიკური საკითხების განხილვისას.

- განვლილი კვირის ყურადღების ცენტრში კვლავ მეზობელ სომხეთში მიმდინარე მოვლენები იყო. პრეზიდენტმა ლევონ ტერ-პეტროსიანმა მიიღო გადაწყვეტილება გადადგომის შესახებ და ამ გადადგომას დათანხმდნენ. ექსპერტთა შეფასება აბსოლუტურად განსხვავებულია. ზოგი ამბობს, რომ სათავეში მოვიდა ომის პარტია და არის ისეთი მოსაზრებანი, თითქოს განსაკუთრებული არაფერი ხდებოდა სომხეთში. საინტერესო იქნება თქვენი კომენტარი ამასთან დაკავშირებით, მით უმეტეს, რომ ზოგიერთი ექსპერტი კასპიის ნავთობის ტრანსპორტირებას უკავშირებს ყოველივე ამას. და, ალბათ, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანი ჩვენთვის მეზობელ ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით ის არის, რომ ყველაფერი ეს სომხებმა უსისხლოდ მოახერხეს. ეს გახლავთ ყველაზე მნიშვნელოვანი - არც ერევნის ქუჩებში ყოფილა რაიმე დაძაბულობა, მიტინგები, მღელვარება, რომ აღარაფერი ვთქვათ, საბედნიეროდ, სისხლისღვრაზე...

- სამხრეთ კავკასიაში მშვიდობასა და სტაბილურობას ალტერნატივა არა აქვს და, ვფიქრობ, ეს ყველამ კარგად უნდა გაიგოს. ამ აზრს ყველა გონიერი კავკასიელი და არა მარტო კავკასიელი პოლიტიკოსი იზიარებს. თუმცა, ისიც უნდა ითქვას, რომ ზოგიერთ ქვეყანაში არიან ძალები, რომლებიც ჩვენი რეგიონის სახელმწიფოში მუდმივი დაძაბულობის შენარჩუნებას ცდილობენ. ესეც ფაქტია.

კონფლიქტურ სიტუაციათა მოწესრიგების, მათი მშვიდობიანი და სამართლიანი გადაწყვეტის პროცესის გაჭიანურება საერთოდ თანამედროვე მსოფლიოსა და ცალკეული ქვეყნების განვითარების კანონზომიერებას ეწინააღმდეგება. ხოლო არასტაბილურობის ახალ კერათა შექმნა-აღმოცენება, მათთვისვე იქნება მომაკვდინებელი, ვინც ამგვარ მეთოდებს თავისი, ასე ვთქვათ, კავკასიური პოლიტიკის ქვაკუთხედად აქცევს.

პოლიტიკის ქვაკუთხედად თანამშრომლობა უნდა გადავაქციოთ და არა ფართომასშტაბიან პროვოკაციათა, ანუ „მართვადი ქაოსის“ (ახლა ეს ძალიან მიღებულია) დოქტრინა. ეს მე არაერთგზის მითქვამს. იძულებული ვარ კვლავაც გავიმეორო.

დავუბრუნდები პარლამენტში გამოთქმულ აზრს: გაეროს უშიშროების საბჭოს თუ ეუთოს გადაწყვეტილებანი უპირობოდ უნდა სრულდებოდეს! რომელ რეგიონსაც უნდა შეეხებოდეს ისინი - იქნება ეს სამხრეთ კავკასია თუ პლანეტის ნებისმიერი სხვა რეგიონი. მსოფლიო თანამეგობრობას უფლება აქვს გამოიყენოს იძულების ფორმები და მეთოდები, თუ აგრესიული ძალები ჯიუტად და თავხედურად უგულებელყოფენ მის ნებას.

რაც შეეხება სომხეთ-საქართველოს ურთიერთობას. მე ამასთან დაკავშირებით უკვე გამოვთქვი ჩემი აზრი და ისიც მინდა ვთქვა, რომ მივესალმები საქართველოს ტელევიზიის ინიციატივას - თქვენმა ჯგუფმა მოინახულა ერევანი, შეხვდა იქ წამყვან პოლიტიკურ მოღვაწეებს და ამ გადაცემას წუხელ დიდი ყურადღებით მოვუსმინე. ვფიქრობ, ძალიან საინტერესო იყო არა მარტო, ვთქვათ, რიგითი მსმენელისათვის, არამედ ჩემთვისაც, ბევრ ისეთ ნიუანსს გაესვა ხაზი, რომელთაც მეტი სინათლე შეაქვთ იქ მიმდინარე პროცესებში.

მაგრამ მე მეორე მხარეს მინდა შევეხო.

წარმოუდგენელი და შეუძლებელია ჩვენს ქვეყნებში მხარდაჭერა ჰპოვოს ანტისომხურმა ან ანტიქართულმა მოძრაობამ. ეს ისტორიის, თვით ცხოვრების ლოგიკას ეწინააღმდეგება. ვინც უნდა გახდეს სომხეთის პრეზიდენტი ან ვის ხელშიც უნდა აღმოჩნდეს ფაქტობრივი ძალაუფლება, იგი ვერ ხელყოფს ორი მეზობელი ხალხის ისტორიულად ჩამოყალიბებულ, ტრადიციულად მეგობრულ ურთიერთობას. და იგივე ითქმის საქართველოზე. მომავალში, ვინც უნდა მოვიდეს საქართველოში, იგი ანტისომხურ პოლიტიკას ვერ განახორციელებს. ეს ტრადიცია შესისხლხორცებული გვაქვს ქართველებსაც და სომხებსაც. მან დაუწერელი კანონის სახეც მიიღო საუკუნეთა განმავლობაში. ყველას მოვუწოდებ (ყოველ შემთხვევაში საქართველოში) თავი შეიკავონ არაკორექტული, და, მით უმეტეს, არაკვალიფიციური კომენტარებისაგან იქ მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით. ბოლოს და ბოლოს, ეს ქვეყნის შინაური საქმეა, შინაური პრობლემაა და იგი ისე უნდა გადაწყდეს, როგორც იმ ქვეყნის ხალხს მიაჩნია საჭიროდ.

ახლა, ნავთობსადენებთან, გაზსადენებთან, თუ ტვირთზიდვასთან, ზოგადად აბრეშუმის გზასთან დაკავშირებით:

აქაც კანონზომიერებათა კომპლექსი გადაწყვეტს ყველაფერს. ეს გახლავთ - ქვეყნის სტაბილურობა, ფინანსური და ეკონომიკური ეფექტიანობა, პარტნიორებთან ურთიერთობაში პირგაუტეხლობა, სანდოობა.

საქართველო შეეცდება ყველა ამ მოთხოვნას უპასუხოს. ამავე დროს, ჩვენ აქტიურად ვითანამშრომლებთ ახლო თუ შორეულ ქვეყნებთან, მრავალ კომპანიასთან, მათ შორის რუსეთის ხელისუფლების, სხვადასხვა კონცერნების წარმომადგენლებთან და ხელმძღვანელებთან. პირველი ასეთი შეხვედრები უკვე გაიმართა.

რაც უფრო დაჩქარდება ქართულ-ოსური კონფლიქტის მოგვარება, აფხაზეთის კონფლიქტთან დაკავშირებული საკითხების გადაწყვეტა, მით უფრო ფართო და მნიშვნელოვანი იქნება ქართულ-ოსური ურთიერთობის მასშტაბი ამ მიმართულებითაც.

- თქვენ ახლა აბრეშუმის გზა ახსენეთ და, ალბათ, როცა ეკონომიკაზე შეგეკითხეთ, ესეც მაშინ უნდა მეკითხა. მაგრამ, თქვენი ნებართვით, ახლა გაგაცნობთ. განვლილ კვირაში მთავრობის სხდომაზე კიდევ ერთი საინტერესო თემა იყო - იმსჯელეს საქართველოში ტურიზმის განვითარების საკითხებზე. ტურიზმი ჩვენი ეკონომიკის პრიორიტეტული დარგია და ბიუჯეტის ერთ-ერთი შემავსებელი ნაწილი გახდება უფრო სამომავლოდ, ვიდრე ახლა.

- ვფიქრობ, თქვენ სწორად მოიქეცით, ეს საკითხი ცალკე თემად რომ გამოვყავით.

საქართველოში ტურიზმის აღორძინება დღის წესრიგში დადგა ქვეყნის სტაბილურობის გარანტიათა შექმნისთანავე. მოგეხსენებათ, რა მჭიდროდ უკავშირდება ერთმანეთს ეს ორი მოვლენა - ტურიზმი, დასვენების ინდუსტრია და სტაბილურობა.

ქაოსითა და ბანდების თარეშით მოცულ ქვეყანაში, რასაკვირველია, არავინ ისურვებს დასვენებას. არც იყო მსურველი. მაგრამ შარშან უკვე გამოჩნდა პირველი ნიშნები და უკვე 120-130 ათასი ტურისტი ეწვია საქართველოს, ეს, რაც აღრიცხულია. თანაც, რაც ყველაზე ნიშანდობლივი და სასიხარულოა, მათი აბსოლუტური უმრავლესობა კერძო სექტორმა უზრუნველყო ყველაფრით, რაც სრულფასოვანი დასვენებისათვის არის აუცილებელი. თუმცა, ეს მხოლოდ დასაწყისია, მხოლოდ პირველი მერცხალია. ბევრი რამ გაკეთდა თბილისსა და სხვა რეგიონებშიც.

საქართველოში კერძო ინიციატივის საფუძველზე იქმნება მძლავრი ინფრასტუქტურა. ამ სხდომაზე დავრწმუნდით ამაში. დამოუკიდებელმა მეწარმეებმა სწრაფად აითვისეს საკურორტო ბიზნესის ორგანიზაციის ხელოვნება. თუმცა, არც სახელმწიფო რჩება განზე. შექმნილია მთავრობის კომისია (მე სწორედ ამ სხდომაზე გამოვაცხადე), რომელიც კოორდინაციას გაუწევს სხვადასხვა უწყების მუშაობას, რათა ამ დარგში კერძო ინიციატივას, ბიზნესმენს მიეცეს მეტი გასაქანი. შედეგიც აშკარაა: მთელი დატვირთვით მუშაობს ბაკურიანის, გუდაურის, უწერის, რა თქმა უნდა, აჭარის დასასვენებელი სახლები (განსაკუთრებით ზაფხულისა და შემოდგომის თვეებში), პანსიონატები, ტურისტული სასტუმროები და ასე შემდეგ. აღარაფერს ვამბობ კერძო ბინებსა და კერძო მფლობელებზე.

თუმცა, გასაკეთებელი განუზომლად მეტია და ამაზე ორიოდე სიტყვა უნდა ვთქვა. საქართველოს უდიდესი საკურორტო, ტურისტული პოტენციალი აქვს. დარწმუნებული ვარ, რამდენიმე წელიწადში თანამედროვე დონის შესაბამისი რეკლამისა და ინფრასტრუქტურის შექმნისთანავე, საქართველოში ყოველწლიურად მილიონობით ტურისტი ჩამოვა. ეს მცირე შემოსავალი როდია. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ, მაგალითად, ესპანეთის, ევროპის სხვა ქვეყნების ბიუჯეტში ტურიზმი შემოსავლის ერთ-ერთ წამყვან წყაროდ მიაჩნიათ და მართლაც ასეც არის. ამას წინათ, მე ისრაელში დავინტერესდი (ისრაელი დაახლოებით ჩვენი მასშტაბის ქვეყანაა მოსახლეობითაც და ტერიტორიითაც - ცოტა ნაკლები) და 4,5 მილიარდზე მეტი დოლარი შემოდის ტურიზმისაგან ყოველწლიურად ისრაელში. ეს ჩვენთვის კარგი მაგალითია.

მთავარია, მეწარმე თავიდანვე, როგორც იტყვიან, არ დავახრჩოთ, ხელი შევუწყოთ, იქნებ რამდენიმეწლიან საგადასახადო შეღავათზეც ვიფიქროთ, ეს, თუ შეიძლება ასე ითქვას, ინვესტიციატევადი დარგია, სამაგიეროდ, მოზიდული კაპიტალიც ძალიან სწრაფად იძლევა მოგებას, თითქმის იმავე წელს.

რაღა თქმა უნდა, ტურიზმის განვითარება, დასაქმების პრობლემის საბოლოოდ გადაჭრის ერთ-ერთი საშუალება იქნება არა მარტო ქალაქებში, არამედ რაიონებსა და სოფლებშიც, და განსაკუთრებით, მთის რეგიონებში. ეს პროექტი „დიდი აბრეშუმის გზის“ თუ „ევრაზიის ხიდის“ იდეისაგან განყენებულად არ უნდა განვიხილოთ. ისინი ავსებენ და განაპირობებენ კიდეც ერთმანეთს. საქართველოს გადაქცევა ევროპისა და აზიის დამაკავშირებელ ხიდად, უეჭველად გააძლიერებს ინტერესს ქართული კულტურის, ისტორიის, საერთოდ, ქართული ფენომენის მიმართ.

ამრიგად, ტურიზმის განვითარება, „დიდი აბრეშუმის გზის“ აღორძინების ერთ-ერთი კეთილისმყოფელი შედეგი გახდება. აქვე ვიტყვი, რომ სწორედ ამ პრობლემატიკის კომპლექსურ კვლევას მიეძღვნება საერთაშორისო კონფერენცია, რომელიც თბილისში გაიმართება საქართველოს პრეზიდენტის პატრონატით და მისი უშუალო მეურვეობით. მე პირადად მივიღებ მონაწილეობას დისკუსიაში, რათა კიდევ უფრო აქტიურად მივაპყრო როგორც საქართველოს, ასევე ჩვენი რეგიონის, ევროპისა და მსოფლიო საზოგადოებრიობის ყურადღება იმ პრობლემებს, რომელთა განხილვა, მოგეხსენებათ, იაპონიაში იწყება ანალოგიურ კონფერენციაზე. ასე, რომ საქართველო, აიტაცებს ამ ესტაფეტას, და, ვფიქრობ, წარმატებითაც.

- განვლილი პოლიტიკური კვირის მთავარი, უაღრესად მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო პარლამენტის სხდომაზე პრეზიდენტის პოლიტიკური მოხსენება, რომელშიც განხილული იყო სხვადასხვა თემა - კორუფციასთან ბრძოლა და ჩრდილოვანი ეკონომიკა, ქვეყნის ეკონომიკაში არსებული ტენდენციები, კონფლიქტები, საგარეო პოლიტიკის პრიორიტეტები. მოკლედ, მოხსენებაში განხილული იყო ქვეყნისათვის მნიშვნელოვანი ყველა თემა. განსაკუთრებული ყურადღება კორუფციასთან ბრძოლას დაეთმო. იყო საუბარი სპეციალური საპრეზიდენტო ანტიკორუფციული კომისიის შექმნის შესახებ. კიდევ ერთი ფაქტი მინდა გავიხსენო: თქვენ ბრძანეთ, რომ უცხოეთი მნიშვნელოვან დახმარებას უწევს საქართველოს. ამ დახმარებისა და თანადგომის ერთ-ერთი ნიმუში იყო სენატორ ბერდის გამოსვლა თქვენი დაბადების დღესთან დაკავშირებით. ეს არ იყო, დავუშვათ, პიროვნული მომენტი. ეს იყო იმ რეფორმების მნიშვნელოვანი მხარდაჭერა, რომლებსაც შევარდნაძე საქართველოში ახორციელებს...

- ამ ბოლო თემასთან დაკავშირებით, ორიოდე სიტყვას ვიტყვი. აუღელვებლად, რა თქმა უნდა, ვერ წავიკითხავდი იმას, რასაც სენატორი ბერდი ამბობს სენატის სხდომაზე წარმოთქმულ სიტყვაში. ფაქტობრივად, ეს არის სენატის დამოკიდებულება იმ პროცესის მიმართ, რომელიც საქართველოში მიმდინარეობს და, კერძოდ, პირადად საქართველოს პრეზიდენტის მიმართაც. თუ არ ვცდები, ეს სიტყვა გამოქვეყნდა, ტელევიზიაშიც დაეთმო ამას ყურადღება, მაგრამ იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ იქნებ კიდევ ღირდეს შევახსენოთ ჩვენს საზოგადოებას, რომ შორიდანაც კი ჩვენ მეტი იმედის თვალით და უფრო საიმედოდ გვიყურებენ.

ახლა ძირითადი თემა, რომელიც თქვენ აღნიშნეთ, მოტივი ასეთი გადაწყვეტილებისა, ის არის, რომ ვიმოქმედოთ გაბედულად, შეიქმნას შესაბამისი კომისია კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლასთან დაკავშირებით. ამ მოტივებზე მე უკვე ვილაპარაკე. ამის თაობაზე კვლავაც ბევრს ვისაუბრებ და ისიც უნდა გითხრათ, რომ სატელევიზიო გადაცემაშიც (მე მივაქციე ყურადღება) საკმაოდ კარგად იყო განმარტებული ჩვენი ერთ-ერთი კონსულტანტის, ერთ-ერთი თანამშრომლის მიერ ცალკე აღებული ეს თემა. ნიშანდობლივია ისიც, რომ ამ თემაზე საუბარი მქონდა ქვეყნის საშინაო და საგარეო მდგომარეობის შესახებ მოხსენების იმ თავში, რომელიც ასე დავასათაურე: „დემოკრატიული საქართველოს მშენებლობის გარდამავალი ეტაპის თავისებურებები და პრობლემები“. და საერთოდ, ალბათ, მოხსენების სათაურიც ასეთი არის.

თანამედროვე ეტაპზე ერთ-ერთი უმთავრესი მიზანია კორუფციის დაძლევა. არაერთგზის მოვსინჯეთ და საბოლოოდაც დავრწმუნდით, რაოდენ ფართო მასშტაბები აქვს ამ სენს და რამდენად ძნელია მის წინააღმდეგ ბრძოლა. ეს სენი მხოლოდ ერთი რომელიმე ქვეყნისთვის როდია დამახასიათებელი, მას ხშირად უფრო ღრმა ინსტიტუციური და სოციალური ფესვები აქვს, ვიდრე ზოგიერთს წარმოუდგენია.

ამჟამად აქტუალურად მიმაჩნია, ადამიანთა ისეთი ჯგუფის შეკრება (ამაზე ჩვენ ვმუშაობთ), რომელიც მისი თითოეული წევრის ზნეობრივი სისპეტაკის, შეურყეველი ავტორიტეტის გამო, საყოველთაო ნდობით იქნება გარემოცული და მიიღებს შესაბამის მანდატს დაუნდობელი პრინციპული ბრძოლა გააჩაღოს სახელმწიფოსა თუ ხელისუფლების ყველა სტრუქტურაში კორუფციის აღმოსაფხვრელად.

ერთხელ უკვე ვთქვი: ეს არის მანკი, სიმსივნე, რომელიც, რაოდენ მტკვნეულიც უნდა იყოს ორგანიზმისათვის, გახურებული შანთით უნდა ამოიწვას - სხვა გზა არ არის, სხვაგვარად ორგანიზმი დაიღუპება.

ყოველდღიურად მიმდინარეობს კონსულტაციები კანდიდატურათა შესარჩევად. საკითხს უახლოეს მომავალში განიხილავს უშიშროების საბჭო, რის შემდეგაც ხელს მოვაწერ ბრძანებულებას. ამთავითვე აღვნიშნავ, რომ პრეზიდენტის ბრძანებულებით, შექმნილმა ანტიკორუფციულმა კომისიამ უნდა იმუშაოს არსებულ სისტემებთან კოორდინირებულად, პარლამენტის შესაბამის სტრუქტურებთან ერთად, პრეზიდენტის უშუალო ხელმძღვანელობითა და კონტროლით.

მე ძალიან დიდი ყურადღებით ვადევნებდი თვალს, როგორ იქნებოდა მოსახლეობის რეაგირება ამ კონკრეტულ წინადადებაზე. ზოგიერთი ამას სკეპტიკურად უყურებს - ისევ ახალი კომისია, რომელიც შეიძლება კვლავ კორუფციის რაღაც ახალ ბუდედ იქცეს, ეს საქმეს ვერ უშველის... მაგრამ ჩვენი საზოგადოების საკმაოდ დიდი ნაწილი იმედიანად არის განწყობილი ჩემს მიერ ჩამოთვლილი ელემენტების გამო: ჯერ ერთი, აქ უნდა იყვნენ ძალიან მაღალი რანგის პროფესიონალები, მეორე - მოუსყიდველი და მაღალი რეპუტაციის სანდო ხალხი და მესამე - ეს უნდა იყოს ძალიან მაღალანაზღაურებადი სამუშაო, დიდი ხელფასი უნდა ჰქონდეთ და ჩვენ უნდა გვქონდეს მორალური უფლება, მათ მოვთხოვოთ იმუშაონ მხოლოდ და მხოლოდ სინდისის კარნახით და სამშობლოს ინტერესებისათვის.

- ეკონომიკური კეთილდღეობა ყველაფრის განმსაზღვრელია. 70-იან წლებში, როცა კომუნისტების ხანა იყო, გვახსოვს გარედან ზემოქმედება, პრინციპში, მეტი იყო საქართველოზე. თქვენი ინიციატივით დაინიშნა მთიან რეგიონებში რეგულარული საჰაერო რეისები. დღეს ხელშემშლელი ამ მხრივ, არავინ არის, და, ალბათ, უპირველესად ეკონომიკური პრობლემებიდან გამომდინარე, ეს ჭირდა. და, აი, შაბათს, მრავალწლიანი პაუზის შემდეგ, აღდგა საჰაერო რეისები პირიქითა საქართველოსთან, და ის ხალხი, რომელიც მოწყვეტილი იყო ქვეყანას, პრინციპში მოწყვეტილი აღარ იქნება. პარლამენტის თავმჯდომარის დიდი ინიციატივით მიმდინარეობდა ეს პროცესი...

- თქვენ მართალი ხართ. თავის დროზე გიგანტური სამუშაო შესრულდა იმისათვის, რომ მოწყვეტილ მთის რეგიონებთან კავშირი დაგვემყარებინა. მე მახსოვს თუშეთში მიმავალი გზის მშენებლობა, რომელშიც მაშინ მთელი საქართველო მონაწილეობდა. და ეს გზა რომ არა, იქ ახლა არც ერთი ოჯახი აღარ იქნებოდა. ასე იყო სხვა მიმართულებითაც - ეს ეხება ხევსურეთს და საქართველოს ცენტრებისაგან, ბარისაგან მოწყვეტილ რეგიონებს.

ახლა შვეულმფრენების რეისების აღდგენა მიმაჩნია იმის უთვალსაჩინოეს მაგალითად, რომ დღეს ხელისუფლებას უკვე შეუძლია ბევრი ასეთი მომწიფებული პრობლემა გადაწყვიტოს და იქ ხალხის დამკვიდრებას და მთაში მოსახლეობის ახალი ჯგუფების გადასვლას შეუწყოს ხელი.

მივესალმები ბატონ ზურაბის ინიციატივას. სწორედ მისი წყალობით, ბიუჯეტში სათანადო მუხლი, სათანადო თანხები იქნა გათვალისწინებული და კარგია, რომ თვითონ მოინახულა, თვითონ შეეხმიანა თუშეთისა და ზოგიერთ მთიან რეგიონს. ეს კურსი კიდევ უფრო მეტად გამოიკვეთება, კიდევ უფრო მეტად საგრძნობი გახდება და მომავალი წლის ბიუჯეტი უფრო გულუხვი იქნება მთიანი რეგიონების მიმართ.

- გასულ კვირას გაიმართა თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დაარსების 80 წლის იუბილეს მოსამზადებელი კომისიის სხდომა. თქვენ დიდი მნიშვნელობა მიანიჭეთ საქართველოს მეცნიერების უპირველესი ტაძრის იუბილეს და ვთქვით, რომ იგი განსაკუთრებულ გარემოში, განსაკუთრებულ სიტუაციაში და განსაკუთრებულ ვითარებაში აღინიშნება...

- მე ძალიან მოკლედ გიპასუხებთ. ამ სხდომაზეც ვთქვი, რომ იუბილე, რა თქმა უნდა, არ არის და არც იქნება მხოლოდ ფორმალური ღონისძიება, ასე ვთქვათ, იუბილე იუბილესათვის. იუბილემ უნდა ცხადყოს, დაადასტუროს, რამდენად არის მზად ქართული მეცნიერება, საუნივერსიტეტო განათლება თავისი პატრიოტული სულისკვეთებით, პროფესიონალიზმითა და მაღალი ინტელექტით იმისათვის, რომ კვლავაც ღირსეული წვლილი შეიტანოს ქართული ცივილიზაციის განვითარებაში თვისებრივად ახალ, დამოუკიდებლობის ეტაპზე.

ჩვენი ეროვნული მეცნიერება მსოფლიოს სამეცნიერო ნაკადის განუყოფელი ნაწილია და ამ თვალსაზრისით, იგი საკაცობრიო მნიშვნელობის ფენომენსაც წარმოადგენს. რეფორმები აქაც მიმდინარეობს და კვლავაც გაგრძელდება, და უნივერსიტეტი რეფორმების ძალიან კარგი მაგალითია.

იუბილე მიღწეულის შეფასების, სამომავლო გეგმების დასახვის შესანიშნავი საშუალებაა. საქართველოს სამეცნიერო სკოლები ახალ მიჯნასთან იმყოფებიან და უეჭველად შეძლებენ მის გადალახვას ყოველი ჩვენგანის შეძლებისდაგვარი, შესაბამისი დახმარებითა და მხარდაჭერით. თანამედროვე, განვითარებული მეცნიერების გარეშე არ არსებობს ცივილიზებული ერი. ეს ყველამ კარგად უნდა გავიცნობიეროთ. რა თქმა უნდა, არც ის არ არის შემთხვევითი, რომ ჩემი ბრძანებულებით უნივერსიტეტს სრულიად განსაკუთრებული სტატუსი მიენიჭა. აქვე უნდა ვთქვა, რომ ასეთი სტატუსი სხვა უმაღლეს სასწავლებლებზე, ყოველ შემთხვევაში, ჯერჯერობით, არ გავრცელდება. ეს უნივერსიტეტი უნივერსიტეტია თავისი განსაკუთრებული დანიშნულებით ქართველი ხალხის ისტორიაში.

- გარკვეული და გასაგები მიზეზების გამო, კონფლიქტის ზონაში - აფხაზეთში სამშვიდობო ძალების საქმიანობა კვლავ ყურადღების ცენტრშია. მიდგომა ორგვარია: პირველი, ერთმნიშვნელოვანი - დატოვონ ტერიტორია და გავიდნენ, მეორე კი უფრო ფრთხილი და მოზომილი მიდგომაა - რა მოხდება, თუკი სამშვიდობო ძალები გავლენ კონფლიქტის ზონიდან. ხომ არ გამოიწვევს ეს სიტუაციის კიდევ უფრო მეტად დაძაბვას, მით უმეტეს, რომ ჩანაცვლების მექანიზმი ჯერ რეალურად არ ამუშავებულა. პრინციპში, ასეთი ფრთხილი მიდგომა უფრო იმ რეგიონიდან მოდის, სადაც ეს სამშვიდობო ძალები დგანან.

- ჩვენ ვუახლოვდებით რთულ მიჯნას. მარტის შუა რიცხვებში, აფხაზეთში რუსეთის სამშვიდობო ძალების დარჩენისა თუ არდარჩენის საკითხი უნდა გადაწყდეს.

მინდა რადიომსმენელმა იცოდეს და ძალიან ყურადღებით მოუსმინოს იმას, რასაც ახლა ვიტყვი: უკვე კარგა ხანია მიმდინარეობს ინტენსიური კონსულტაციები უშიშროების საბჭოს იმ წევრებთან, რომლებიც „მეგობრების“ ჯგუფს შეადგენენ, აგრეთვე, ამ ჯგუფში ჩართულ გერმანიასთან. ვთათბირობთ თანამეგობრობის ცალკეულ ქვეყნებთანაც, გენერალური მდივნის სპეციალურ წარმომადგენელთან ლივიუ ბოტასთან. შეიძლება დღეს კიდევაც შევხვდე მას ისევე, როგორც ამას წინათ მქონდა მასთან დიალოგი. ეს საკითხი რუსეთის შესაბამის ხელმძღვანელობასთან მუდმივი განხილვის საგანია.

რახან ჩვენ დავთანხმდით კონფლიქტის მოგვარების სრულ ინტერნაციონალიზაციას, არ შეიძლება ანგარიში არ გავუწიოთ მათს პოზიციას, ესე იგი, იმ ქვეყნების პოზიციას, რომლებიც ამ პროცესში მონაწილეობენ. ამიტომაც, ამ კონსულტაციებს დიდი მნიშვნელობა ექნება. მათ გარეშე, ესე იგი, ამ ქვეყნების გარეშე შეუძლებელია გადაწყდეს სამშვიდობო ძალების დღევანდელი კონტინგენტის ჩანაცვლების საკითხი, ხოლო თუ ჩანაცვლების პრობლემა ამ მოგვარდება, შეიძლება უმძიმეს მდგომარეობაში აღმოჩნდეს ენგურის ორივე მხარეს მცხოვრები მოსახლეობა (ამ მოსახლეობის აზრი, თქვენ ამას გაუსვით ხაზი, არათუ ანგარიშგასაწევი, არამედ, გადამწყვეტიც უნდა იყოს). არ შეიძლება არ ვიფიქროთ ქვეყნის ელექტროენერგიით მკვებავ ძირითად არტერიაზე - ენგურჰესზე, რომლის კონტროლი მთლიანად მეორე მხარის ხელში აღმოჩნდება, რასაც უძიმესი შედეგები მოჰყვება.

აქტიური დიალოგი მიმდინარეობს აფხაზ ხელმძღვანელებთანაც. ამ დღეებში მინისტრების ჯგუფი ბატონ ნიკო ლეკიშვილის ხელმძღვანელობით კვლავ ჩავა სოხუმში. შემდეგ მათს წარმომადგენლებს მივიღებთ თბილისში. ერთი სიტყვით, მთელი ეს, როგორც იტყვიან, „სამზარეულო“ ამუშავებულია, მათ შორის, ორმხრივი დიალოგიც, რომლის შესახებაც არა ერთხელ გვილაპარაკია წინა წლებში და საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად კიდევ რამდენიმე კვირა დაგვჭირდება.

- და, ბოლოს, კიდევ ერთი შეკითხვა იმ მოვლენასთან დაკავშირებით, რომელიც დღეს მთელი მსოფლიოს ყურადღების ცენტრშია. იაპონიის ქალაქ ნაგანოში, გასულ კვირას დაიწყო ზამთრის ოლიმპიური ასპარეზობა, რომელშიც მონაწილეობენ ქართველი სპორტსმენებიც, როგორც დამოუკიდებელი საქართველოს წარმომადგენლები...

- მრავალი სახელმწიფოს პრეზიდენტმა, პრემიერ-მინისტრებმა, იმპერატორებმა და მეფეებმა გამოხატეს თავიანთი დამოკიდებულება და, როგორც მრავალი ჩემი კოლეგა, სხვადასხვა ქვეყნის ლიდერი, მივესალმები ოლიმპიური ასპარეზობის გახსნას და გამოვთქვამ იმედს, რომ ეს მსოფლიოს სპორტული ასპარეზობა, მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს ჩვენს პლანეტაზე ოლიმპიზმის უკვდავი იდეების განმტკიცებაში.

საქართველოს დელეგაცია ამ ასპარეზობაზე, სამწუხაროდ, არ არის ძალიან მრავალრიცხოვანი. სიმბოლურად ვართ წარმოდგენილი, მაგრამ მხოლოდ ერთი სპორტსმენიც რომ იყოს, მაინც სასიხარულოა, ოლიმპიადაში, როგორც დამოუკიდებელი ქვეყნის, მონაწილეობა.

ვუსურვებ, ჩვენი სპორტსმენების პატარა ჯგუფს, ღირსეულად ეასპარეზოთ თავიანთი სამშობლოს სასახელოდ. ქართველი ხალხის სპორტულ გენიას, არაერთგზის გაუბრწყინავს მთელი მსოფლიოს დასანახად და მჯერა, კვლავაც გაიბრწყინებს - უკვე დამოუკიდებელი, თავისუფალი ქვეყნის სასახელოდ. წინ ბევრი, ბევრი მსოფლიო, ევროპული თუ რეგიონული მასშტაბის შეჯიბრებანი გველის.

საქინფორმი.

„სამხრეთ კავკასიაში მშვიდობასა და სტაბილურობას ალტერნატივა არა აქვს და, ვფიქრობ, ეს ყველამ კარგად უნდა გაიგოს“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 10 თებერვალი. - №33 (2733). - 1,2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა მთავრობის გაფართოებულ სხდომაზე
1998 წლის 10 თებერვალს

მინდა მოგესალმოთ ყველას, ვინც ამ დარბაზში ბრძანდებით, და უწინარეს ყოვლისა, გთხოვთ, პატივი მივაგოთ დაღუპულთა ხსოვნას.

ჩემი დღევანდელი გამოსვლა შესაძლოა, არ იყოს სისტემაში მოყვანილი, ერთგვარად სახელდახელოა, და, ალბათ, ეს გასაგებიც არის. იმას, რაც დაგეგმილი არ იყო, ვერც პრეზიდენტი გაითვალისწინებდა. ჩვენი შეხვედრის ძირითადი მიზანი მაინც ის გახლავთ, რომ ხალხს, საქართველოს მოქალაქეებს და არა მარტო საქართველოს მოქალაქეებს, ვუთხრათ: ხელისუფლება არსებობს, პრეზიდენტი მწყობრშია, და მუშაობა, საქმიანობა, ბრძოლა თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის კიდევ უფრო მტკიცედ, უფრო სწრაფი ტემპით წარიმართება.

წუხელ ძალიან მოკლედ, რამდენიმე წუთით მივმართე საქართველოს მოქალაქეებს, - მქონდა ამის ბედნიერება. დღეს ცოტა უფრო დეტალურად ვისაუბრებ. მაგრამ, ვიდრე საქმეზე გადავიდოდე, მინდა ყველა თქვენგანს, საქართველოს ყველა მოქალაქეს გულწრფელი მადლობა ვუთხრა მხარდაჭერისათვის, თანადგომისა და მოქალაქეობრივი ვალის ესოდენ მაღალი გათვითცნობიერებისათვის.

არ შემიძლია, განსაკუთრებული მადლიერების სიტყვებით არ მივმართო მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნების ლიდერებს, რომლებიც განუწყვეტლივ რეკავენ, გზავნიან დეპეშებს, რომლებშიც გამოთქმულია არა მარტო პირადი მხარდაჭერა საქართველოს პრეზიდენტის მიმართ, არამედ, აგრეთვე, დიდი სიმპათიები ჩვენი ქვეყნისა და ჩვენი ხალხისადმი. ჩვენი დიდი მონაპოვარია, რომ ლაპარაკობენ არა ერთ კაცზე, არამედ ქვეყანაზე, ამ ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებზე, რომლებიც იმსახურებენ მსოფლიო საზოგადოებრიობის მხარდაჭერას.

ასევე, არ შემიძლია მადლიერების სიტყვებით არ მივმართო როგორც ჩვენს, ისე უცხოურ პრესას, ტელევიზიას. მოგეხსენებათ, გუშინ და დღეს, მთელი მსოფლიოს სატელევიზიო პროგრამები, ისევე როგორც პრესის ფურცლები, გარკვეულწილად დათმობილი აქვს საქართველოში მომხდარ ფაქტს. ეს არის, თუ შეიძლება ითქვას, ერთგვარი ცდა, დაინახონ შუქიც და ჩრდილიც. მადლობას მოვახსენებ საქართველოს ტელევიზიას, ჩვენს პრესას, ყველას, ვინც შეეცადა, რამდენადაც ეს შეიძლებოდა, ობიექტურად, სამართლიანად აესახა წუხანდელი ღამის მოვლენები.

როგორც გითხარით, ჩემს გამოსვლას არ ექნება პოლიტიკური მოხსენების ხასიათი. ასეთი მოხსენება მე წარვუდგინე ქვეყანასა და პარლამენტს. მასში ჩამოყალიბებულია დღევანდელობის ჩემეული ხედვა, გარდამავალი ეტაპის, დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის სირთულეები, სიძნელეები, პრობლემები და ისიც, თუ რა გავაკეთეთ.

შეიძლება, ჩემი დღევანდელი გამოსვლა ცოტა უფრო პირადული ხასიათისაც იყოს.

თუ წუხანდელ მოვლენას ჩვენს მიერ განვლილი 90-იანი წლებისაგან მოწყვეტით განვიხილავთ, მაშინ, შესაძლოა, სხვადასხვანაირ დასკვნებამდე მივიდეთ. ამასთან, ჩვენ არ გვაქვს უფლება, არ გავიხსენოთ არათუ საქართველოს გუშინდელი დღე, არამედ მისი წარსულიც, - მისი აღზევება, თუ დაცემა-დაქუცმაცება და ყოველივე, რაც ჩვენი ხალხის თავზე დატრიალებულა ქვეყნის სახელმწიფოებრიობის 3-ათასწლოვან ისტორიაში.

როცა ვმსჯელობთ ამ ფაქტზე, არ უნდა დავივიწყოთ, თუ რა საძირკველზე დავიწყეთ დღევანდელი დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობა. უფრო სწორად - საძირკველი არ იყო. ვერავის დავაბრალებთ ამას. ჩვენ თვითონ დავანგრიეთ და დავარბიეთ ის, რაც შეიძლებოდა საფუძვლად გამომდგარიყო.

პირდაპირ გეტყვით, რაც არაერთხელ მითქვამს. მე შემეძლო, როცა დავბრუნდი ჩემს სამშობლოში, გამომეცხადებინა: - „მზად ვარ ავიღო მთელი ხელისუფლება, ქვეყანა ვმართო, როგორც დიქტატორმა“, და მიმეღო ხალხის აბსოლუტური უმრავლესობის მხარდაჭერა, დამემყარებინა ავტოკრატიული რეჟიმი. ეს არ გავაკეთე. მაშინ, ბევრი ჩემი მეგობარი, კოლეგა, ზოგიერთი თანამოაზრე, გულშემატკივარი მოდიოდა და მეუბნებოდა, - „ეს ერთადერთი გზაა, სხვა მხრივ, საქართველოს საშველი არ არის“. ხშირად პინოჩეტს მისახელებდნენ, - „გახსოვს, რა გააკეთა პინოჩეტმა? არეული, დანგრეული ქვეყნისაგან აყვავებული სახელმწიფო შექმნა“.

ნურავის დაავიწყდება - პინოჩეტს აყვავებული სახელმწიფოსკენ მიმავალი გზა რომ აერჩია, ალიენდე უნდა მოეკლა და ის ხალხი გაენადგურებინა, ვისაც დემოკრატიისაკენ მიჰყავდა ქვეყანა.

ამიტომ მიუხედავად ქვეყანაში არსებული წინააღმდეგობებისა, მე მოვახდინე არჩევანი, დემოკრატიის, დემოკრატიული სახელმწიფოს აშენების სასარგებლოდ, და - არა მარტო საქართველოში.

ეს არჩევანი მოვახდინე უკვე 80-იან წლებში, ცოტა უფრო ადრეც. მე იმ ტრიბუნებთან ვიდექი, სადაც უნდა მდგარიყო ჭეშმარიტი დემოკრატი. ეს მოსკოველებს კარგად ახსოვთ და იმათ, ვინც ალმაცერად უყურებს საქართველოს, ეჭვი არ უნდა ეპარებოდეთ, რომ საქართველოს წარმომადგენელი იყო რუსეთში ჭეშმარიტად დემოკრატიული მოძრაობის ერთ-ერთი ინიციატორი და ორგანიზატორი. მე ვიყავი ერთ-ერთი ინიციატორი დემოკრატიული რეფორმების მოძრაობის შექმნისა, რომელმაც ჩემთან ერთად ორი დღით ადრე იწინასწარმეტყველა 19 აგვისტოს პუტჩი. ასე რომ, ეს ძველი არჩევანია და ემყარება იმის რწმენას, რომ მხოლოდ დემოკრატიას, მხოლოდ დემოკრატიულ გზას შეუძლია მოუტანოს ქვეყანას ჭეშმარიტი, ღირებული დამოუკიდებლობა და თავისუფლება, მხოლოდ ეს გზა ჩაგვაყენებს ჩვენ იმ ქვეყნების რიგში, რომლებიც ქმნიან მსოფლიოს ცივილიზაციას. ჩვენ ეს გზა ავირჩიეთ.

ახლა - ასეთი კითხვის შესახებ: მაინც, რას ერჩიან შევარდნაძეს? რა დააშავა ასეთი?

ლაპარაკი არ არის მარტო ამ ბოლო ორ ტერორისტულ აქტზე. მრავალი, ამ დარბაზში მყოფი, ჩემთან ერთად იყო სოხუმში და, ალბათ, გაიხსენებენ „გრადის“ სეტყვას, დღე და ღამ რომ გვატყდებოდა თავს იმ პატარა სახლში, სადაც ღამეს ვათევდი, ვინ ისროდა - თქვენ კარგად იცით, ვინ უმიზნებდა, ესეც მოგეხსენებათ. როცა განთიადიდან სოხუმში მივფრინავდი შვეულმფრენით, 100-პროცენტიანი გარანტია იყო იმისა, რომ ვერტმფრენი წყალში ჩავარდნილიყო და ჩაძირულიყო. ვინ გააკეთა ეს, თქვენ კარგად მიხვდებით.

შეგახსენებთ რუსეთის გენერალური შტაბის უფროსის გამოსვლას რუსეთის უმაღლეს საბჭოში, რომელმაც მაშინ, როგორც, ალბათ, თვითონ მიაჩნდა, სენსაციური განცხადება გააკეთა: „სამი დღის შემდეგ სოხუმი დაეცემა“. რა თქმა უნდა, ძალზე კარგად ვიცოდი, ვინ, რა ძალები მოადგა სოხუმს. ეს იყო რეგულარული ჯარები, არა მარტო დაქირავებული და - არა მარტო ჩრდილოეთ კავკასიის წარმომადგენლები.

ასეთივე სეტყვა დაგვატყდა თავს სოხუმიდან გამოსვლის ბოლო წუთებში. ახლა ამბობენ, თითქოს ჩვენს გამოსაყვანად რაღაც თვითმფრინავები და გემები გამოგზავნეს. მე, ჩემს თანამებრძოლებთან ერთად, ვიდექი სანაპიროზე, აეროპორტის რაიონში, ...და, რომ არა ის, შემთხვევით შემორჩენილი ეკიპაჟი, რომელსაც საწვავი მხოლოდ ბათუმამდე ეყო, ალბათ, საკითხი იქვე გადაწყდებოდა.

რატომ ხდება ეს? მე აღარ ვლაპარაკობ 29 აგვისტოზე, წუხანდელ მოვლენაზე. მაინც, რა დააშავა ამ კაცმა ასეთი, რატომ უნდათ, იძიონ შური. მინდა, ჩემმა ხალხმა ეს იცოდეს და, თუ დამნაშავე ვარ, მითხრას: - „დამნაშავე ხარ და უნდა გადადგე, წახვიდე“. მოგეხსენებათ, გადადგომის გამოცდილება მაქვს...

მე დავაშავე ის, რომ ავირჩიე გზა, რომელსაც ტოტალიტარული სახელმწიფოს ნგრევა ჰქვია. ეს გზა ათასებისათვის, მილიონებისათვის მიუღებელი იყო. მაგრამ, არ ვნანობ, რომ ეს გზა ავირჩიე.

მე ავირჩიე საქართველოს დემოკრატიული განვითარების გზა. ავირჩიე ეს გზა ჩემს მეგობრებთან, თანამოაზრეებთან ერთად, ჭეშმარიტი დამოუკიდებლობის გზა, კომპრომისების, დათმობის ხარჯზეც, მაგრამ მაინც, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის გზა. მე ავირჩიე ეს გზა, რათა საქართველო გახდეს ნამდვილად დამოუკიდებელი და, მჯერა, მომავალში აყვავებული ქვეყანა, რომელსაც ანგარიშს გაუწევენ არა მარტო რეგიონში, არამედ მსოფლიოში.

ვიღაცის ინტერესები შეილახა. ახლა ბევრს ლაპარაკობენ, „ნავთობსადენები რომ არ წამოგვეწყო, მაშინ შეტაკება არ მოხდებოდა. რომ არ წამოგვეყენებინა „აბრეშუმის გზის“ იდეა, მშვიდად და კარგად ვიქნებოდით. ევრაზიის დერეფანი, „ტრასეკა“ რომ არ ყოფილიყოო“ და ა.შ.

ეს ერთი კაცის მონაგონი არ არის. ეს არის ჩვენი სტრატეგიული ინტერესები. ეს საქართველოს კეთილდღეობის წყაროა. ჩვენ არც ნერვებმა უნდა გვიღალატოს და არც მუხლები უნდა აგვიკანკალდეს მაშინ, როცა შეგვებრძოლებიან. შეგვებრძოლებიან, რადგან ვიღაცის ინტერესი ილახება და ვიღაცას პირდაპირ ვეუბნებით: - „ვიცხოვროთ მეგობრულად, მეზობლურად, მაგრამ არის კანონზომიერება, რომელსაც ვეღარ გადაუხვევთ, რომლის იგნორირება ვეღარ მოხდება. დღეს სხვა მსოფლიოა“.

კიდევ: რატომ ებრძვიან შევარდნაძეს? არის ბერლინის კედელი, არის ავღანეთი, არის ევროპის გათავისუფლება... მეუხერხულება ლაპარაკი, მაგრამ, ალბათ, ისევ მე უნდა ვთქვა... ამერიკის შეერთებული შტატების სენატში გაკეთებულ განცხადებაში ითქვა, - „ამ კაცმა შეცვალა მსოფლიო“, მაგრამ ამ შეცვლილ მსოფლიოში ყველას ინტერესები ხომ არ არის დაცული? მთელი კლანების, მთელი კლასების, მთელი ფენების ინტერესი შეილახა არა ერთ, არამედ რამდენიმე ქვეყანაში, ჩვენზე ასჯერ და ათასჯერ დიდ ქვეყნებში.

ამიტომაც, ვიღაცას ძალიან სჭირდება დასაჯოს საქართველოს პრეზიდენტი. მაგრამ მე მაინც მიმაჩნია, რომ პასუხისმგებლობისაგან გაქცევა არ შეიძლება. მას შემდეგ, რაც საქართველოში ჩამოვედი, მხოლოდ ერთხელ მივეცი საკუთარ თავს უფლება, გამეკეთებინა განცხადება გადადგომის შესახებ. ეს იყო მხოლოდ პიროვნული შეურაცხყოფის შემდეგ. ამის გარდა, ერთი დღე, ერთი საათი, ერთი წუთი ჩემი ხალხისთვის არ მიღალატია და არც ვუღალატებ, სანამ სული მიდგას, სანამ შრომა, სანამ ბრძოლა, სანამ აზროვნება შემიძლია.

არის თუ არა ჩვენი მდგომარეობა უიმედო? დღეს უკვე სხვა საქართველოა. ერთი-ორი წლის შემდეგ კიდევ სხვანი ვიქნებით - მართლაც საკუთარი თავის პატრონი. არავის ნებაზე არ ვიქნებით დამოკიდებული. მჯერა, რომ ჩვენ წინ მივდივართ სახელმწიფოებრივ აღმშენებლობაში.

კმაყოფილი ვართ? რა თქმა უნდა, არ ვართ კმაყოფილი. გაჭირვებულია ხალხი? რა თქმა უნდა. მაგრამ, ბატონმა ზურაბმა ბრძანა პარლამენტში, რომ ის გაჭირვებული ხალხიც კი, რომელსაც ყველაზე მეტად უჭირს, და 8 თუ 9 ლარის იმედზეა, დღეს ისიც არ დათმობს თავისუფლებასა და დამოუკიდებლობას. 2-3 წლის შემდეგ კი სხვა ქვეყანა, ცხოვრების სხვა პირობები იქნება. ეს არ უნდა დაგვავიწყდეს.

მინდა ყველას მოვუწოდო: დამოუკიდებელი და დემოკრატიული ქვეყნისათვის ყველაზე საშიში მოვლენაა რადიკალიზმი, იქნება იგი მარჯვნიდან, თუ მარცხნიდან, დიდ განსხვავებას ვერ ვხედავ. საქართველოში არ უნდა აღმოცენდეს და ვერ უნდა მოიკიდოს ფეხი ისეთმა პოლიტიკურმა ძალამ, რომელიც თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის წინააღმდეგ ილაშქრებს, რომელიც მხოლოდ თანამდებობისა და პირადი კეთილდღეობისათვის საკუთარი ხალხის დამოუკიდებლობის ხარჯზე ვაჭრობს ვიღაცასთან.

ვფიქრობ, ამ საკითხში ყველა ერთიანი უნდა ვიყოთ, ისინიც, ვინც ხელისუფლების სათავეშია, და ისინიც, ვინც ოპოზიციაშია. ეს არის რადიკალიზმის საფრთხე, ანუ ბოლშევიზმის საფრთხე. მე ათეულობით წლების განმავლობაში ჩემს გონებაში, ჩემს გულსა და სულში, საკუთარ თავთან ბრძოლაში დავრწმუნდი, რომ ბოლშევიზმი არის „შავი ჭირი“ კაცობრიობის ისტორიაში და თუ ვინმე ფიქრობს ისევ ამ „შავი ჭირისკენ“ შეაბრუნოს ქვეყანა, ის საკუთარი ხალხის მტერია, რა გვარისაც უნდა იყოს და როგორი დამსახურებაც უნდა ჰქონდეს.

ისმის მოთხოვნა - „წავაცალოთ ყველას თავები!“ „გავუსწოროთ ყველას ანგარიში!“ იქნებ, ვცდები, მაგრამ დღესაც მინდა მთელი გაბედულებით ვთქვა: მართალი ვიყავი, როცა 1992 წელს, სამოქალაქო ომის დროს, შეწყალების მანიფესტი გამოვაქვეყნე რესპუბლიკის მოედანზე. შესაძლოა, იმ ომის მონაწილეებს ბევრად არ წაადგათ, ჭკუა ვერ ისწავლეს, მაგრამ მათ ზურგს უკან ათეულ ათასები და ასეულ ათასები იდგნენ. სწორედ მათზე იმუშავა მანიფესტმა. ეს იყო ჩემი პირველი ნაბიჯები შერიგებისაკენ.

ახლაც შერიგების პლატფორმა წარმოვადგინე. ხშირად მეკითხებიან, - „სად არის ეს შერიგება?“ შერიგება პროცესია. ის არც ერთ დღეში მოხდება, არც ერთ თვეში და, შესაძლოა, წლებიც დასჭირდეს. მაგრამ ეროვნული, სახელმწიფოებრივი ინტერესებისათვის, მე სუფთა სინდისით გავუწოდე ყველას ხელი: „გადავდოთ პიროვნული გვერდზე, პოლიტიკური ბრძოლა - პოლიტიკურ ბრძოლად, პლურალიზმი - პლურალიზმად, მაგრამ როცა ქვეყნის ინტერესების საკითხი წყდება, ჩვენ, ყველა ერთად უნდა ვიყოთ, როგორც ერთი ქვეყნის ღირსეული მოქალაქეები, მიუხედავად ეროვნებისა და სარწმუნოებისა“.

ამ მხრივ, ჩვენ გავიარეთ გარკვეული გზა, გარკვეული სკოლა, მეამაყება, რომ შარშან 2500 ადამიანი შევიწყალე. მეუბნებიან, რომ არც ერთ მათგანს, ჯერჯერობით, რაიმე დანაშაული არ ჩაუდენია. ბედნიერი ვარ, რომ 2500 ადამიანის ოჯახში სიხარული შევიტანე. ესეც შერიგების ელემენტია.

ბედნიერი ვარ იმით, რომ 52 სიკვდილმისჯილი ადამიანი შევიწყალე, მათ შორის, ჩემი პირადი მტრები, ვინც მესროდა, ვინც მებრძოდა, ისინიც, ვინც ზურგში დანა ჩაგვარტყა. ბედნიერი ვარ იმით, რომ პარლამენტმა ერთსულოვნად დამიჭირა მხარი და საქართველომ გააუქმა სიკვდილით დასჯა.

კიდევ და კიდევ მივმართავ ჩემს თანამემამულეებს: ჩვენ ავირჩიეთ კურსი, რომელსაც არ გადავუხვევთ. ეს არის დემოკრატიის, ეს არის შერიგების, ეს არის ეროვნული, სახელმწიფოებრივი თანხმობის კურსი და ყველა ჩვენგანის აზროვნებასა და გონებაში უნდა ჩაიჭედოს - საქართველო ერთიანი იქნება, თუ ქართველები, სომხები, აზერბაიჯანელები, რუსები და სხვები, ვინც ამ მიწაზე ცხოვრობს, იქნებიან ერთიანი შემადგენელი ნაწილი ერთიანი საქართველოსი. მაშინ ჩვენ გაცილებით იოლად დავიბრუნებთ აფხაზეთს. მთელი საქართველოს გასაგებად ვამბობ: ჩვენ შევრიგდებით, მიუხედავად დაღვრილი სისხლისა და უბედურებისა. ამ ორ ხალხს სხვა გზა არ აქვს - ერთად უნდა იცხოვროს. შევრიგდებით ქართველები და ოსები. ცოტა ჩვენც უნდა დავთმოთ, ცოტა - მათ და ეს ტკივილები მოვიშუშოთ.

ჩვენ უდავოდ ბედნიერი ვართ იმით, რომ უამრავი მეგობარი შევიძინეთ მსოფლიოში. ჩვენ ანგარიშს გვიწევენ, გვეთათბირებიან, მხარში გვიდგანან ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენისათვის ბრძოლაში. მხარში გვიდგანან ჭეშმარიტი, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შენებაში. ნუ გავაუფასურებთ და ნურც დავივიწყებთ ამას, მხარდაჭერისათვის ერთხელ კიდევ მადლობა შევუთვალოთ ჩვენს მეგობრებს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში.

დღეს ცოტა ნაადრევია წუხანდელის საბოლოო განსჯა. რთული მოვლენა იყო. ვერ გეტყვით, ვინ არის უშუალო მონაწილეები - ეს გამოძიების საქმეა, მაგრამ მე გუშინაც ვთქვი და დღესაც ვიმეორებ: თავისი მასშტაბით, შესრულების დონით, ხარისხით, პროფესიონალიზმით ასეთი აქტი მხოლოდ საერთაშორისო ტერორიზმის ძალების დონეზე შეიძლება განხორციელდეს. მაგრამ ეს ძალები ძალზე დიდია, ჩვენ კი ცოტანი და, ჯერჯერობით, უძლური ვართ იმისათვის, რომ მათ შევეჭიდოთ. ყოველივე ეს ისეთ სფეროებშია დაგეგმილი, რომ მიუახლოვდე, კიდევ დრო არის საჭირო.

მეგობრებო, ძალიან არ მინდა, რომ ამ ფონზე, საყოველთაო ეჭვიანობის, დასმენების, ჩასაფრებების განწყობილებამ დაისადგუროს. თქვენ იცით, ასეთი პერიოდი ძალზე ძვირად დაუჯდა საქართველოს - ასიათასობით ადამიანი დახვრიტეს, გაჟლიტეს. ჩასაფრება და „დანოსი“ საშინელი მოვლენაა. საქართველოში მსგავსი რამ არ უნდა განმეორდეს.

თუ საზოგადოებაში ნდობის საფუძველი დაიკარგება, სახელმწიფო ვერ აშენდება. როგორც უნდა გამაკრიტიკონ, გნებავთ, პარლამენტში, გნებავთ, საზოგადოებაში, სოფლებში, რაიონებში და ა.შ. მე, როგორც იტყვიან, ბოლო ამოსუნთქვამდე ვენდობი ჩემს ხალხს, ვენდობი ადამიანებს, რომლებიც ჩემთან ერთად მუშაობენ. ნუ მეტყვით, რომ გულუბრყვილო ვარ, - „გიორგაძეს რომ ენდე, ხომ ხედავ, ვინ აღმოჩნდა“. ცხოვრება ურთულესი მოვლენაა და ნურავინ დაიტრაბახებს, რომ მას შეუძლია მოღალატეობისა და ერთგულების დიაგნოზის დასმა. თვით ცხოვრება გაარკვევს ამას. ჩვენ ვქმნით ისეთ სახელმწიფოს, რომელმაც ყოველივე ეს უნდა გამორიცხოს. ამიტომ, არ მინდა, რომ მთელი ჩვენი აღშფოთებისა და შეშფოთების ტალღამ გადაუაროს სამართალდამცავ ორგანოებს. არავის ვიცავ. ჩემზე უკეთ, შესაძლოა, ბევრმა არ იცოდეს, სად რა ნაკლია. მაგრამ მე ისიც ვიცი, რისი გაკეთება შეუძლიათ და რისი - არა. არც იმის გარანტია მაქვს, რომ შეცვლის შემთხვევაში ახალი ხელმძღვანელი უკეთესი იქნება. ამიტომაც, ნუ ვიჩქარებთ დასკვნების გაკეთებას. ამას გეუბნებათ კაცი, რომელმაც გადაიტანა წუხანდელი უბედურება, 29 აგვისტო... მჯეროდა და ბოლომდე მჯერა, რომ ადამიანთა შორის ურთიერთობაში მხოლოდ ნდობა გაიმარჯვებს და სახელმწიფო მხოლოდ ნდობის საფუძველზე შეიძლება აშენდეს. დე, იყოს ურთიერთკრიტიკა, კამათი, მხოლოდ ნუ იქნება ხელაღებითი შეფასებები. ამან, შეიძლება ძალზე მძიმე შედეგები მოგვიტანოს.

რამდენიმე კაცმა ისიც მითხრა: - „შენ რომ კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის კონცეფციის ახალი ვარიანტი წარმოადგინე, შედეგიც მიიღეო“. დღეს საქვეყნოდ ვაცხადებ: კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის კურსიდან არ გადავუხვევთ და ამ სენისაგან საქართველოს განვკურნავთ. ამას ყველა ერთად გავაკეთებთ, მაგრამ ისევ და ისევ ეს არ უნდა იყოს ჩასაფრებისა და „დანოსების“ კამპანია. ეს უნდა იყოს პროფესიონალების, ქვეყნის ერთგული და პატიოსანი ადამიანების ბრძოლა ქვეყნის სიწმინდისა და ინტერესებისათვის. საქართველო და მისი პრეზიდენტი, რა თქმა უნდა, პარლამენტთან და სხვებთან ერთად, იბრძოლებენ იმისათვის, რომ კორუფცია არ გადაიქცეს მართლაც ავთვისებიან სიმსივნედ, რომლის განკურნება მერე შეუძლებელი იქნება. არ მინდა მომავალ თაობებს დავუტოვო ის, რასაც შემდეგ ისინი ვერ დაძლევენ. ამას მთელი პასუხისმგებლობით ვაცხადებ.

მინდა ხმა მივაწვდინო ჩვენს უცხოელ პარტნიორებს - პრეზიდენტებს, პრემიერ-მინისტრებს, ბიზნესმენებს, ბანკირებს... წუხელ, პირველმა ბატონმა ჰეიდარ ალიევმა დამირეკა, იყო სხვა ზარებიც. ამ დილით სულეიმან დემირელმა დარეკა, დარეკეს შეერთებული შტატებიდან, სხვა ქვეყნებიდან. მე მათ განვუცხადე, რომ საქართველო, მიუხედავად იმისა, რაც მოხდა, მთელი სიმტკიცით მიდის სტაბილურობის გზით, და თქვენ უნდა გქონდეთ იმედი, რომ შედარებით პატარა საქართველო თქვენი საიმედო პარტნიორი იქნება. გჯეროდეთ, რომ ჩარხს, რომელიც წაღმა დატრიალდა, უკუღმა ვერავინ დაატრიალებს.

როგორც ძველ დროში ამბობდნენ, - არც ერთი ნაბიჯი უკან! ჩვენ ძალზე კარგად ვიცით, რა გვინდა, რა მიზანი გვაქვს. ძალიან კარგად ვიცით გზები, რომლებითაც უნდა ვიაროთ. ძალიან კარგად ვხედავთ იმ ეკლებსაც, რომლებიც ამ გზაზეა. ამიტომაც, როგორი მასშტაბითაც უნდა ყოფილიყო წუხანდელი აფეთქება, ჩვენს სიტყვას შეგიძლიათ ენდოთ.

კვლავაც მინდა განვაცხადო ჩვენი საზღვარგარეთელი მეზობლებისა და მეგობრების საყურადღებოდ: ჩვენი ქვეყანა მთელი თავისი წარსულით, უდიდესი გამოცდილებით, უდიდესი სიმდიდრით - თავისი გეოგრაფიული მდებარეობით, თავისი უდიდესი კულტურით, მეცნიერული პოტენციალით ყველაფერს გააკეთებს იმისათვის, რომ მხარში ამოგიდგეთ, როგორც ღირსეული, დემოკრატიული ქვეყანა, მჯერა, რომ ეს ასე იქნება.

სამართალდამცავი ორგანოები ყოველგვარი შენიშვნის გარეშე რომ არ დარჩნენ, ორიოდე სიტყვა მაინც უნდა ვთქვა. ვიცი, თქვენ ძალიან ნერვიულობთ, განიცდით. სხვათა შორის, ბევრი თქვენგანი მაფრთხილებდა, რომ რაღაც არის მოსალოდნელი და ზომები უნდა მივიღოთ. კატეგორიულად მოვითხოვ: თუ არსებობს პროფესიონალიზმი, პატრიოტიზმი, არსებობს თავდადება და სიყვარული საკუთარი ქვეყნისა - ტერაქტი უნდა გაიხსნას. ეს არის საქართველოს პრესტიჟის, მისი ავტორიტეტის საქმე. მე შემიძლია მხოლოდ მხარი დაგიჭიროთ და მოგეხმაროთ. ამიტომ მივმართავ ყველას: სანამ ეს ურთულესი მუშაობა მიმდინარეობს, ისედაც განერვიულებულ ადამიანებს კალაპოტიდან ნუ ამოაგდებთ.

და ბოლოს, ვუბრუნდები იმ აზრს, რომელიც უკვე გამოვთქვი: ჩვენი სიძლიერე, საქართველოს მომავალი მის ერთიანობაშია. დაიწყო გამთლიანების, მათ შორის ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის პროცესი. მსოფლიოს წამყვანი ქვეყნები ჩვენთან არიან და, თუ ჩვენი შინაგანი არასტაბილურობით, ერთმანეთის მიმართ უნდობლობით ამ ისტორიულ პროცესს შევაჩერებთ, ღმერთმა იცის, კიდევ როდის მოესწრებიან მას მომავალი თაობები. გავუფრთხილდეთ ამ ისტორიულ პროცესს. ყველამ ერთად ვიშრომოთ, ვიზრუნოთ ჩვენი საყვარელი, ჩვენი სათაყვანებელი სამშობლოს ერთიანობისათვის, მთლიანობისა და კეთილდღეობისათვის.

ჩვენი სიძლიერე, საქართველოს მომავალი მის ერთიანობაშია : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა მთავრობის გაფართოებულ სხდომაზე 1998 წლის 10 თებერვალს // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 13 თებერვალი. - №36 (2736). - 1, 2 გვ.

ვიცით კი ვინმემ ამქვეყნად, რა არის გმირობა, ან მოიძებნება კი სადმე ამ ცნების ზუსტი და სრულყოფილი განმარტება? რა არის იგი - უკვე მომხდარი ფაქტი, ანუ ხილული მაგალითი თავგანწირვისა, თუ მუდმივი და შეგნებული მზადყოფნა მისთვის, იმ ერთადერთი წამისათვის, რომელიც, ალბათ, ბედისწერად გექცევა, მაგრამ იმავდროულად, უკვდავების ბინადრად გაქცევს. ეს მზადყოფნა ხომ გაცნობიერებული მოლოდინია საბედისწერო გამოცდის და, ამდენად, უკვე გმირობის ტოლფასია. ამიტომაც, ვინ იცის, იქნებ კახა შევარდენიძე და დათო კოკაური, და დაცვის მებრძოლები იმ წუთიდან არიან გმირები, როდესაც თავიანთი ცხოვრებისა და მომავლის არჩევანი გააკეთეს; იქნებ, იმ წუთიდან, როცა პირველი სამკვდრო-სასიცოცხლო განსაცდელის შემდეგაც არ დაფრთხნენ და არ უღალატეს არჩეულ გზას... იქნებ, უკვე მაშინ გახდა კახა შევარდენიძე გმირი, როდესაც 29 აგვისტოს დანთებული ხანძრიდან გამოიხსნა სახელმწიფოს მეთაური და თავისი ვალი აღსრულებულად არ ჩათვალა, კვლავ მის გვერდით დადგა, ანუ იმ გზაზე სიარული ამჯობინა, რომელზეც (უკვე თავისი გამოცდილებით იცოდა) ყოველ ნაბიჯზე განსაცდელს უნდა დალოდებოდა. ეს განსაცდელი, უფრო სწორად კი, მეორე დიდი გამოცდის ჟამი 9 თებერვალს დადგა და... საქართველოს პრეზიდენტის სიცოცხლის მეორედ გადარჩენა კახამ უკვე მხოლოდ საკუთარი სიცოცხლის ფასად შეძლო.

14 თებერვალს საქართველო გამოეთხოვა თავისი ქვეყნისა და პრეზიდენტის უერთგულეს ვაჟკაცებს, საქართველოს პრეზიდენტის პირადი დაცვის უფროს ოფიცერს, უფროს ლეიტენანტ კახა შევარდენიძესა და სპეციალური დანიშნულების რაზმის მებრძოლ ოფიცერს, უმცროს ლეიტენანტ დავით კოკაურს. თბილისის ოფიცერთა სახლში ათასობით ადამიანი მიეახლა და პატივი მიაგო სამაგალითო მამულიშვილებს. დაღუპულთა ოჯახების წევრებს მიუსამძიმრეს საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ, პარლამენტის თავმჯდომარემ ზურაბ ჟვანიამ, სახელმწიფო მინისტრმა ნიკო ლეკიშვილმა.

გაიმართა სამგლოვიარო მიტინგი, რომელზეც სიტყვები წარმოთქვეს საქართველოს პრეზიდენტის პირადი დაცვის უფროსმა, პოლკოვნიკმა ზაზა მაზმიშვილმა, სპეციალური დანიშნულების ქვედანაყოფის განყოფილების უფროსმა, უფროსმა ლეიტენანტმა დავით ლეჟავამ, სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის უფროსის მოადგილემ, პოლკოვნიკმა სიმონ ნოზაძემ, დათო კოკაურის მშობლიური სოფლის ვარიანის საშუალო სკოლის პედაგოგმა თინათინ ქებაძემ.

მიტინგზე სამგლოვიარო სიტყვა წარმოთქვა საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

- მე არ მაქვს უფლება, არ მოგმართოთ თქვენ, ჩემს შვილებს, ჩემს თანამებრძოლებს, რომლებმაც საქართველოს პრეზიდენტი კი არა, თავისი სამშობლო დაიცვეს და თავი შესწირეს ქვეყნის თავისუფლებას, დამოუკიდებლობას. მე მინდა ვუთხრა ჩემს ბიჭებს: თქვენ შეუერთდით სახელოვანი ახალგაზრდების, ჩვენი თანამემამულეების იმ არმიას, რომელიც საქართველოს თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლას შეეწირა. ისინი და თქვენ, ორივე, ამ საუკუნის გმირები ხართ. მე თქვენს მშობლებთან, ახლობლებთან ერთად დამწუხრებული ვარ, რადგანაც გარდა მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობისა, არის კიდევ პრეზიდენტის პასუხისმგებლობა თითოეული მოქალაქის, მათ შორის, ჩემი ბიჭების, სიცოცხლეზე, მათ არსებობაზე.

და - ერთი რამ: არ შემიძლია არ ვთქვა, რომ დღეს საქართველო მარტო არ არის. ალბათ, არ დარჩენილა მსოფლიოს არც ერთი ქვეყანა, რომლის პრეზიდენტს, პრემიერ-მინისტრს, სახელმწიფოს მეთაურს, საზოგადო მოღვაწეებს, ჩემს მეგობრებს არ გამოეგზავნოთ წერილები, დეპეშები. ბევრი მათგანი ტელეფონით დამიკავშირდა და თავისი განცდები გამიზიარა. და, როგორც წესი, ყველა მათგანი იწყებდა სამძიმრის სიტყვებით თქვენს დაღუპვასთან, იმ სევდასა და მწუხარებასთან დაკავშირებით, რომელსაც თქვენი ოჯახები განიცდიან. თქვენ მსოფლიომ გაგიცნოთ, რადგან ვაჟკაცები და გმირები იყავით.

მე ვუერთდები ამ საერთო ტკივილს, საერთო მწუხარებას და ქედს ვიხრი თქვენი თავდადებისა და თქვენი გმირობის წინაშე, თქვენი ოჯახების, აღმზრდელების წინაშე, - განაცხადა ედუარდ შევარდნაძემ.

დაღუპულთა სულების მოსახსენებლად პარაკლისი გადაიხადა სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია მეორემ.

მაია ალუდაური.

ედუარდ შევარდნაძე: „ქედს ვიხრი თქვენი თავდადებისა და გმირობის წინაშე“ // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 15 თებერვალი. - №38 (2738). - 1,4 გვ.

საქართველოსთვის გადამწყვეტ ჟამს, ქართული მეცნიერების, განათლებისა და კულტურის დიდმა კერამ ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა ყოველ ჩვენგანს მიმართა მნიშვნელოვანი წინადადებით და შეახსენა, თუ რა დიდი პასუხისმგებლობა გვეკისრება ჩვენი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს გადარჩენისა და მისი აღმშენებლობის პროცესის სწორად წარმართვის საქმეში.

ეს მიმართვა გამოხატავს საქართველოს ამ სახელოვანი უმაღლესი სასწავლებლის იმედს ქვეყნის მომავალზე, ზრუნავს მის აწმყოზე, მოგვიწოდებს ერთიანობისა და გონივრული მოქმედებისაკენ, რათა ღირსეულად შევხვდეთ მესამე ათასწლეულს, გავხდეთ თანამებრძოლნი ქვეყნის გადარჩენაში, თანამოაზრეები მისთვის სასიკეთო საქმეთა აღსრულებაში.

თუ ჩვენ ყველაზე და ყველაფერზე მაღლა საქვეყნო ინტერესებს დავაყენებთ, თუ საზოგადოება გამთლიანდება ამ მიმართვის სულით, თუ მას მხარს დაუჭერს საქართველოს ყოველი მოქალაქე - ყველა ეროვნების წარმომადგენელი, მოხუცი და ახალგაზრდა, ქალაქი და სოფელი, ერი და ბერი, მაშინ, დარწმუნებული ვარ, საქართველო ოცდამეერთე საუკუნეში ერთიან, ძლიერ, მდიდარ, მაღალზნეობრივ, სიყვარულზე და სიკეთეზე დამყარებული ჭეშმარიტად დემოკრატიული ქვეყანა იქნება.

ჩვენი ქვეყნის წარსული და მომავალი, ჩვენი დიდი წინაპრების აჩრდილები, ჩვენი ხალხის საუკუნოვანი მისწრაფებანი, მიზნები და იმედები სწორედ ამისკენ მოგვიწოდებს.

ედუარდ შევარდნაძე.

თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თანამემამულეებისადმი მიმართვის გამო // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 17 თებერვალი. - №39 (2739). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
16 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- საზოგადოების ყურადღების ცენტრში (და არა მარტო საქართველოში), რა თქმა უნდა, კვლავ 9 თებერვალს პრეზიდენტის წინააღმდეგ განხორციელებული ტერორისტული აქტი, უფრო სწორად, სამხედრო ოპერაციაა. ამაზე ბევრი რამ ითქვა, და არა მარტო საქართველოში. იყო როგორც ცნობილი პოლიტიკოსებისა და სახელმწიფო მოღვაწეების უამრავი გამოხმაურება, ასევე, სხვათა შორის, თქვენს ფოსტაში მიღებული რიგითი მოქალაქეების - ამერიკელების, იაპონელების, ბრიტანელების, ჩეხების, გერმანელების, აბსოლუტურად უცნობი ადამიანების უაღრესად გულთბილი წერილები. როგორც შევიტყვეთ, ამ ტერორისტული აქტის რამდენიმე მონაწილე უკვე დაკავებულია. დამკვეთთა ვინაობაც, პრინციპში, ცნობილია. თქვენ, რასაკვირველია, ამ მხრივაც საქართველოში ყველაზე ინფორმირებული პიროვნება ბრძანდებით. ისიც გასაგებია, რომ ყველა ინფორმაციას ბოლომდე ვერ გაამჟღავნებთ ამ კონკრეტულ ეტაპზე. მაგრამ იმ ინფორმაციის საფუძველზე, რომელიც თქვენთვის ამჟამად ცნობილია, მაინც რა გახდა იმის ძირითადი მიზეზი, რომ 9 თებერვალს, ფაქტობრივად, განხორციელდა ტერორისტული აქტი კი არა, არამედ რაღაცნაირი ცინიზმითა და თავხედობით გამორჩეული სამხედრო ოპერაცია... - ამ თემაზე საუბრით დაიწყო, ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, თავისი ტრადიციული ორშაბათის ინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

- ჩემი პასუხი შეიძლება ცოტა ზოგადი იყოს, მერე შევეცდები დავაკონკრეტო. უპირველესად მინდა შევნიშნო, რომ რაღაც საზარელი დამთხვევის შედეგად, ციფრი 9, რომელსაც ქართულ ცნობიერებაში, ქართულ ტრადიციაში მხოლოდ ნათელი, საკრალური მნიშვნელობა აქვს, - ბოლო ათწლეულების განმავლობაში, სამწუხაროდ, ახალ შინაარსს იძენს... 9 მარტი, 9 აპრილი, 9 თებერვალი, - ალბათ, ესეც გარკვეული ნიშანია, ესეც განგების, ასე ვთქვათ, ნებაა და მინიშნება იმისა, რომ რაღაც ძალა, კეთილშობილი, საქართველოს მფარველი ძალა ებრძვის ხოლმე მომხდურ ბოროტებას ამ დღეს და ჩვენც მოგვიწოდებს, უფრო მეტად მივაპყროთ თვალი ისტორიას, ჩვენს ტრადიციებს, მამა-პაპათა გამოცდილებას, ავსა და კარგს, რაც დამახასიათებელი იყო ჩვენი ცხოვრებისათვის, უფრო სწორად, ჩვენი ისტორიისათვის.

იმას, რაც 9 თებერვალს მოხდა, მე მოკლედ ასე დავახასიათებდი: ეს არის ბრძოლა ძველსა და ახალს შორის. ეს არის „მარად გუშინდელთა“ (მოგეხსენებათ, არსებობს ასეთი ტერმინი ევროპულ ლიტერატურაში) ბრძოლა იმ ძალებთან, რომლებიც ხვალინდელი საქართველოსათვის, ახალი საქართველოსათვის იღვწიან.

იცით, მე ამ ძალებში, პროგრესულ ძალებში, მხოლოდ პრეზიდენტის პარტიას, ჩემს მხარდამჭერებს როდი ვგულისხმობ, - ვგულისხმობ კონსტრუქციულ ოპოზიციასაც - განურჩევლად მემარცხენეებსა და მემარჯვენეებს, თუნდაც ძალიან მწვავედ და ზოგჯერ მწარედაც რომ აკრიტიკებენ პრეზიდენტს, რა თქმა უნდა, მმართველ პარტიას, მაგრამ ის, რასაც 9 თებერვალს შევეჯახეთ, რამაც ქვეყნის სტაბილურობა ეჭვქვეშ დააყენა და ორი ანგელოზივით ჭაბუკის სიცოცხლე წაგლიჯა საქართველოს, - ეს სულ სხვა ძალაა, სულ სხვა მოვლენაა, რომლის სიბნელეს და დაუნდობლობას ყოველთვის როდი ვაცნობიერებთ. შეიძლება მეც ვერ ვაცნობიერებდე ზოგჯერ, ვინაიდან, მომიტევეთ, არსებობს ისეთი რამ, რაც ნორმალური ადამიანისათვის აბსოლუტურად გაუგებარი და დაუჯერებელია.

მე, თუ გახსოვთ, დიდ დარბაზში ჩვენს აქტივთან შეხვედრის დროს ვილაპარაკე იმ საფრთხეზე, რომელიც დაკავშირებულია ბოლშევიზმთან, ესე იგი, მემარცხენე საფრთხესთან, უფრო სწორად, რადიკალიზმის საფრთხესთან საქართველოში, და ყველა ქვეყანაში რადიკალიზმი საშიში მოვლენაა. მაგრამ მე ვთქვი ისიც, რომ არა მარტო მარცხნიდან შეიძლება იყოს რადიკალიზმი, მემარცხენე მოძრაობა, არამედ მემარჯვენე რადიკალიზმი, და ის, რომ ამ ტერორისტულ თუ სამხედრო ოპერაციაში ისევ და ისევ ეგრეთ წოდებული ზვიადისტების რომელიღაც ფრთამ გაიელვა და გამოჩნდნენ ისინი, იმაზე მიუთითებს, რომ სწორედ ეს რადიკალიზმია, რომელმაც ამდენი ტკივილი, ამდენი უბედურება მოუტანა საქართველოს, და კიდევ და კიდევ ეს საფრთხე რჩება.

XX საუკუნეს ზოგჯერ „ტერორის საუკუნეს“ უწოდებენ. სამწუხაროდ, ასეთი ბარბაროსული აქციები ბევრ ქვეყანაში განხორციელებულა და ამჯერადაც ხდება. განსაკუთრებით რეფორმების ეპოქაში, როდესაც იცვლება და ირყევა ის ძველი, ძირმომპალი საფუძველი, რომელსაც ეყრდნობოდა სახელმწიფო, საზოგადოება თუ საზოგადოებრივი ცნობიერება.

მახსენდება საფრანგეთის დიდი პრეზიდენტი, დიდი რეფორმატორი შარლ დე გოლი, რომლის წინააღმდეგ რამდენჯერმე განხორციელდა ტერორისტული აქტი.

ერთი მათგანი (ერთ-ერთი ასეთი დივერსიული აქცია) გაჭრილი ვაშლივით ჰგავს იმას, რაც თბილისში მოხდა 9 თებერვალს, - ტერორისტები პარიზის ცენტრში თავს დაესხნენ პრეზიდენტის ესკორტს. საბედნიეროდ, მაშინ დე გოლი გადარჩა, თორემ არავინ უწყის (ამას თვით ფრანგები აღიარებენ), როგორ განვითარდებოდა მოვლენები ამ ქვეყანაში. ჩვენს თვალწინვე ტერორისტმა სიცოცხლეს გამოასალმა ისრაელის დიდი შვილი, თავისი ქვეყნის დამოუკიდებლობისათვის დიდი მებრძოლი და მეომარი იცხაკ რაბინი. კიდევ უამრავი მაგალითის მოყვანა შეიძლება.

სამწუხაროდ, მიუხედავად იმისა, რომ ტერორიზმის წინააღმდეგ ბობოქრობს აღშფოთების საკაცობრიო ტალღა, მაინც ვერ ხერხდება ამგვარი საზარელი ექსცესების გამორიცხვა. მით უმეტეს, შეუძლებელი იქნებოდა ეს ჩვენს პირობებში, რადგან სულ ახლახან გამოვედით სრული ქაოსისა და ნგრევის ფაზიდან და უმალვე დავადექით გზას, რომელიც, სამწუხაროდ და სავალალოდ, მიუღებელი გზაა ქართული საზოგადოების ძველი (ასე ვთქვათ) კომპლექსებით დაავადებული საკმაოდ მნიშვნელოვანი ნაწილისათვის. რა თქმა უნდა, იგი არ არის უმრავლესობა, შეიძლება იყო 5-10 პროცენტის ფარგლებში, მაგრამ ეს ფენა განსაკუთრებით აგრესიულია, განსაკუთრებით აქტიურია, დაუნდობელია, განსაკუთრებით შეურიგებელია, ფანატიკური სიძულვილით არის შეპყრობილი და მასთან, როგორც იტყვიან, არაფერი ჭრის - არც მიტევება, არც პატიება, არც ამნისტია, არც შერიგებისათვის მოწოდება.

აქვე მინდა კიდევ ერთ ასპექტს გავუსვა ხაზი: ჩვენი რეგიონი - კავკასია უკვე მსოფლიო ყურადღების ცენტრში მოექცა, საქართველოს ლიდერთან, ისევე, როგორც სხვა კავკასიელ ლიდერებთან, ძალიან ბევრი რამაა დაკავშირებული. ჩვენ ერთობლივად ვქმნით კავკასიისა და საქართველოს ახალ ფუნქციას. რატომ მოუწყვეს შეთქმულება ჰეიდარ ალიევს და თანაც არაერთხელ? ესეც დამაფიქრებელია. აქ უამრავი ფაქტორია: ნავთობსადენები, გაზსადენები, სხვა სახეობის კომუნიკაციები, კავკასიურ სახელმწიფოთა თვალსაჩინო ეკონომიკური პოტენციალი და სხვა. ამდენად, ბუნებრივია, თუ აღმოვჩნდით როგორც ჩვენი მეგობრების, კეთილმოსურნეების, ასევე, ავისმზრახველთა ყურადღების ცენტრში.

მაგრამ, მიუხედავად სიტუაციის დრამატიზმისა, ისტორიულად ყოველთვის ასე ხდებოდა - ქვეყანა გამოდიოდა განსაცდელიდან კიდევ უფრო შეკრული, მობილიზებული, რწმენით აღვსილი. ასე იყო 29 აგვისტოს ტერორისტული აქტის შემდეგ. ეს თქვენ კარგად გახსოვთ, ამჯერადაც, დარწმუნებული ვარ, ასე იქნება. სამართლიანობა აუცილებლად იზეიმებს, ტერორისტები დაისჯებიან. დაისჯებიან კანონის შესაბამისად, კანონის მთელი სიმკაცრით.

მოგეხსენებათ, წინა ტერაქტის ზოგიერთი, ასე ვთქვათ, „გმირი“ უკვე ზის განსასჯელის სკამზე, იმათ გარდა, ვინც მეზობელმა ქვეყანამ შეიფარა. არც 9 თებერვლის საზარელი, სისხლიანი დანაშაულის ორგანიზატორებსა და დამნაშავეებს ასცდებათ სამართლიანი სასჯელი. ჩემი აზრით, სწორად მოვიქეცი, როდესაც არ ავყევი ემოციას (არა მხოლოდ და არა იმდენად ჩემს ემოციას ვგულისხმობ) და ნდობა გამოვუცხადე საქართველოს სამართალდამცავ ორგანოთა ხელმძღვანელებს - უშიშროების, შინაგან საქმეთა მინისტრებს, გენერალურ პროკურორს, დაზვერვას.

- რაც შეეხება სამართალდამცველებს, იმთავითვე ძალიან მძიმე იყო რეაქცია და დამოკიდებულება მათ მიმართ, ვგულისხმობ როგორც საზოგადოების, ისე, განსაკუთრებით, პარლამენტართა, დამოკიდებულებას. იყო გაღიზიანება იმის გამო, რომ ამ ფაქტის შესახებ ისინი არ იყვნენ ინფორმირებული, წინასწარ არავითარი ინფორმაცია არ გააჩნდათ და, ფაქტობრივად, ტერორისტული აქტის - სამხედრო ოპერაციის დროს თქვენი პირადი დაცვა მარტოდმარტო აღმოჩნდა ტერორისტთა წინააღმდეგ გარკვეული, დიდი პერიოდის განმავლობაში და მარტოდმარტომ მიიღო ეს დარტყმაც. რაც შეეხება ზოგადად იმის შესახებ საუბარს, რომ შეიძლებოდა ტერორისტული აქტი განხორციელებულიყო პრეზიდენტის წინააღმდეგ, ამ ბოლო ხანს კავკასიაში მიმდინარე პროცესებს თუ გადავხედავთ, ყველა ნორმალური ადამიანი შეიძლებოდა მისულიყო ამ ლოგიკურ დასკვნამდე. კონკრეტიზაცია არ მომხდარა. ასეთი იყო საზოგადოებისა და, ვიმეორებ, განსაკუთრებით, პარლამენტართა დამოკიდებულება.

- მე კარგად მესმის კოლეგების, რომლებიც აღშფოთებას ვერ მალავდნენ მთელი იმ ღამის განმავლობაში, შემდეგ მეორე დღეს გაგრძელდა ეს დებატები და საზოგადოების წევრთა უმრავლესობაშიც სწორედ ასეთი განწყობილება იყო: თუ პრეზიდენტია დაუცველი, მაშინ ქვეყანაც დაუცველია და მოქალაქეებს რისი იმედი უნდა ჰქონდეთო. მე, როცა ეს უწყებები ჩამოვთვალე, რა თქმა უნდა, დაცვასაც ვგულისხმობ. ეს დაცვა რომ არ ყოფილიყო, მაშინ ზედმეტი იქნებოდა ლაპარაკი სიცოცხლის შენარჩუნებასა და გადარჩენაზე. მაგრამ, ამავე დროს, ახლა უკვე შეიძლება ითქვას, რომ რამდენიმე დღის დაძაბული, უძილო ღამეების, ქედჩაუხრელი მუშაობის შედეგად, მათ შეძლეს 9 თებერვლის დანაშაულის ფაქტობრივი გახსნა. როგორც ზემოთ ვთქვი, რამდენიმე, ეგრეთ წოდებული „გმირი“ უკვე დაკავებულია, მათ შორის, მთავარი მოქმედი პირები. ამოღებულია ძალიან დიდი რაოდენობით იარაღი, დოკუმენტაცია, ნივთიერი მტკიცებულებანი და ა.შ. ალბათ, ძალიან სასურველია, ტელევიზიამ აჩვენოს ეს. თუ არ უჩვენებია (შეიძლება კიდევაც იყო ნაჩვენები), ყველაფერი უნდა ვაჩვენოთ, ხალხმა ყველაფერი უნდა იცოდეს.

დამნაშავეთა გვარებს, რა თქმა უნდა, ახლა არ ვასახელებ, ალბათ, ეს იმ ადამიანებმა უნდა გააკეთონ, ვისაც გამოძიება და ოპერატიული მუშაობა ევალება. მხოლოდ ერთს ვიტყვი უდიდესი გულისტკივილით: ეს ისევ ის ხალხია, ვინც ჩვენ არაერთხელ შევიწყალეთ; ვისაც არაერთგზის ვაპატიეთ, მაგრამ მაინც არ მოეშვნენ მუხთლობას, ვინც ზურგში დანა ჩაგვცა აფხაზეთის ომის დროს, ვინც უკვე რამდენიმე წელია იბრძვის ხელისუფლებაში მოსასვლელად და ამ მიზნით თვით ქვეყნის უბოროტეს მტერთან ალიანსსაც არ ერიდება - სხვისი ფულით, სხვისი იარაღით და სხვისი ჭკუით.

მათ ამჯერადაც განზრახული ჰქონდათ ქვეყანაში ქაოსის, არასტაბილურობის, ანგარიშსწორების ატმოსფეროს დამკვიდრება - სიძულვილის გამეფება საქართველოში. მე ჩემთვის გამოვთვალე, რა შეიძლებოდა მომხდარიყო, მაგრამ ეს მხოლოდ ჩემი ვარაუდებია და მე არა მაქვს უფლება ჩემი ფიქრები ახლა საჯაროდ გამოვაცხადო. იქნებ, მოვიდეს დრო და გაირკვეს - რა უნდა მომხდარიყო, რა უნდა ყოფილიყო, რისი იმედი ჰქონდათ და ვისი იმედი ჰქონდათ, ბოლოს და ბოლოს, თუკი პრეზიდენტი ამ ქვეყნიდან წავიდოდა. მაგრამ ყველა ორგულისა და ბოღმიანი ცვედანის გულის გასახეთქად - არც პრეზიდენტი შედრკა, არც პარლამენტი და არც ჩვენი ხალხი.

გულგატეხილობის არავითარი საფუძველი არ არსებობს. ქვეყნის წინსვლას ვერავინ და ვერაფერი შეაჩერებს. კიდევ უფრო დაჩქარდება რეფორმები, უფრო აქტიურად ვითანამშრომლებთ ყველა კონსტრუქციულ ძალასთან როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე მის ფარგლებს გარეთაც. მთელი მსოფლიო, ყველა კეთილი ნების ადამიანი ჩვენთანაა. თქვენს შეკითხვაში ეს აზრი გამოსჭვიოდა. და ეს მართლაც ასეა. მინდა ვისარგებლო შემთხვევით და დიდი მადლობა ვუთხრა ყველას - სახელმწიფოთა მეთაურებს, პოლიტიკოსებს, უბრალოდ, კეთილ ადამიანებს - ვინც მხარდაჭერა გამოგვიცხადა, თუნდაც მხოლოდ სიტყვით, დეპეშით, მაგრამ რა შეიძლება იყოს კეთილ სიტყვაზე უფრო ძლიერი? საოცარია ეს - პოლიტიკოსი რომ პოლიტიკოსს უთანაგრძნობს, ეს გასაგებია, მაგრამ რა ამოძრავებს ათასობით ადამიანს, რომლებიც ამ სადღაც გადაკარგულ პატარა ქვეყანაში რა ხდება, ყველაფერს ყურადღებას აქცევს და, როგორც გითხარით, ათასობით დეპეშასა და წერილს გზავნის.

- სხვათა შორის, ჟურნალისტთა წერილებიც იყო. ალბათ, ზოგიერთი მათგანი მოდის თქვენთან ინტერვიუს ჩამოსართმევად, არის თქვენთან ნამყოფი და უშუალოდ შეგხვედრიათ. ამ ადამიანების საინტერესო ხელმოწერები იყო, პირდაპირ აწერდნენ სახელებს, განსაკუთრებით ამერიკელებისა: თქვენი მეგობარი... და მარტო სახელი.

- ბევრია ასეთი და თუ ახლა არ მოიცლით, ალბათ, ისტორიას გამოადგება ანალიზისათვის.

ჩვენ მართალი ვართ ღმერთის, ხალხისა და საკუთარი სინდისის წინაშე. აქვე ხაზგასმით აღვნიშნავ:

როგორც პრეზიდენტი, რადაც უნდა დამიჯდეს, არ დავუშვებ ქვეყანაში იჭვნეულობის, „კუდიანებზე ნადირობის“, დევნის ატმოსფეროს დამკვიდრებას. არც ერთი უდანაშაულო არ უნდა დაისაჯოს მხოლოდ რწმენის, მხოლოდ პოლიტიკური პოზიციისათვის. აუცილებლად გაგრძელდება ეროვნული შერიგების პროცესი - ჩვენ ვურიგდებით და კვლავაც შევურიგდებით ყველას, ვისაც სურს შერიგება. სხვათა შორის, ეს ეხება აფხაზებსაც, ოსებსაც. თქვენ ამჩნევთ, რომ ამ ბოლო დროს გამოიკვეთა რაღაც გარკვეული ტენდენცია. მე ამ ტენდენციას და ყველა შერიგების მსურველს მივესალმები. სხვა რაღა ვთქვა? ცალმხრივად შერიგება?! შერიგება ორმხრივი მოძრაობა უნდა იყოს, ცალმხრივად შერიგება არ შეიძლება, ეს ორმხრივი პროცესია.

ერთხელ კიდევ მოვუწოდებ ყველას სიმშვიდის, თანადგომისა და სიყვარულისათვის, სიყვარული უნდა მეფობდეს საქართველოში - ეს ქვეყანა ხომ სიყვარულისთვის, შრომისთვის, შემოქმედებისთვის, სიმღერისთვის, სილამაზისთვის არის შექმნილი. შეუთავსებელია სიძულვილი, ზიზღი, ბოღმა საქართველოსთან. საქართველოში მხოლოდ სიყვარული და სიკეთე გაიმარჯვებს, დარწმუნებული ვარ, ვერ იზეიმებს ბოროტება ჩვენს ქვეყანაში, რადგან იმდენი წლები და იმდენი უბედურება გადავიტანეთ, რომ, ვფიქრობ, ყველა თაობამ გამოიტანა დასკვნები და ამ მადლიან მიწაზე ბოროტებას გაცილებით ნაკლები ძალა აქვს, ვიდრე სიკეთეს, მით უმეტეს ახლა.

ჩვენი პარტნიორების, თანამემამულეებისა და უცხოელი ინვესტორების საყურადღებოდ მინდა განვაცხადო: 9 თებერვლის შემდეგ საქართველო კიდევ უფრო სტაბილური, მდგრადი, საიმედო ქვეყანაა. წინასწარი გამოკვლევები ადასტურებს, რომ დღეს პრეზიდენტის კურსს მოსახლეობის 88 პროცენტზე მეტი უჭერს მხარს. ეს არის ჩვენი სტაბილურობის, საიმედო პარტნიორობის გარანტია, მინდა ეს ყველა პარტნიორმა იცოდეს.

ნავთობსადენების, გაზსადენების, ტვირთზიდვის, მგზავრთა და ტურისტთა მრავალრიცხოვანი ჯგუფების გადაყვანის საკითხს, დაწყებულ საქმეს და შედგენილ პროექტებს ვეღარაფერი შეაჩერებს, ვეღარაფერი შეაფერხებს. ჩვენ მზად ვართ ვითანამშრომლოთ ყველა ქვეყანასთან, ყველა კომპანიასთან და უსაფრთხოების გარანტიებიც მივცეთ ყველას მთელი ხალხისა და სახელმწიფოს სახელით. დარწმუნებული ვარ, ასეთ მიდგომაში აფხაზებიც და ოსებიც ჩვენთან არიან, რადგანაც ეს ყველაფერი მათს ინტერესებსაც შეესაბამება. რაც შეეხება რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობას (მე ამ თემას ძალიან მოკლედ გამოვყოფდი), ჩვენ კვ209

ლავ პრინციპულ პოზიციას ვადგავართ და კვლავაც დავრჩებით. ჩვენს, დიდ მეზობელს საჯაროდ ვეუბნებით: ვითანამშრომლოთ, ვიმეზობლოთ, აღვადგინოთ უკეთესი ტრადიციები, რაიც ჩვენი ხალხებისათვის საუკუნეთა განმავლობაში იყო დამახასიათებელი, უკუვაგდოთ ძველი და დრომოჭმული უსამართლო, ათწლეულებმა რომ დაგვიტოვეს. ჩვენ შეგვიძლია მეგობრობა, მაგრამ მეგობრობა თანასწორთან ურთიერთობაა. მხოლოდ ამ საფუძველზე იქნება გათვალისწინებული თქვენი ინტერესები კავკასიაშიც და, ალბათ, სხვა რეგიონებშიც. დარწმუნებული ვარ, სხვა ლიდერებიც ასე იტყვიან. ადამიანები, რომლებიც სხვა ქვეყნების არასტაბილურობას ესწრაფვიან, თავშესაფარს თქვენთან ვერ უნდა პოულობდნენ.

ამ თემაზე მე მეტად აღარ შევჩერდები.

- მიუხედავად იმისა, რაც 9 თებერვალს მოხდა, მეორე დღიდანვე, ფაქტობრივად, ქვეყანამ, მისმა უმაღლესმა ხელისუფლებამ ნორმალურად განაგრძო ფუნქციონირება. გასულ კვირას გაიმართა საინვესტიციო საბჭოს სხდომა, ვგულისხმობ შეხვედრებს, მოლაპარაკებას...

- საინვესტიციო საბჭოს სხდომაზე, რომელიც ჩემი თავმჯდომარეობით გაიმართა, კიდევ ერთხელ დადასტურდა, თუ რაოდენ დიდი პერსპექტივა ისახება საქართველოს წინაშე. ჩვენ ორი-სამი წლის წინათ თითო-ოროლა პროექტზე თუ შეგვეძლო ლაპარაკი. დღეს უკვე სულ სხვა ხარისხი და დონეა.

რა თქმა უნდა, არცთუ შემთხვევითი იყო სწორედ ამ დღეეში ნავთობის საერთაშორისო საოპერაციო კომპანიის პრეზიდენტის დევიდ პრიჩარდის სტუმრობა საქართველოში. ეს გარკვეულ დემონსტრაციადაც კი შეიძლება აღვიქვათ. თავის მხრივ, საქართველო მზად არის, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, კვლავაც ითანამშრომლოს კომპანიასთან კასპიის ნავთობის ტრანსპორტირების საკითხებში. ბოლოდროინდელ მოვლენათა მიუხედავად, თანამშრომლობის განვითარება არ შეფერხდება და დიდი ნავთობის „დასავლეთის“ მარშრუტი კვლავაც ერთ-ერთ ძირითად მიმართულებად დარჩება (მე ამაში დარწმუნებული ვარ), რასაც სხვა უპირატესობებთან ერთად სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის უზარმაზარი გასაღების ბაზარიც განაპირობებს. მე მხედველობაში მაქვს, ასევე, თურქეთის უზარმაზარი ბაზარი და, ალბათ, დაუშვებელი უსამართლობა იქნებოდა, რომ თურქეთის ბაზარი არ იყოს გათვალისწინებული.

რაც შეეხება საკუთრივ საინვესტიციო პროექტებს, ამჟამად რამდენიმე ასეთი პროექტი უკვე გამოვიდა განხილვის სტადიიდან. იწყება მათი რეალური განხორციელება, მხოლოდ იაპონური გრანტებით შექმნილი მცირე საწარმოები 8 ათასამდე კაცს დაასაქმებენ საქართველოს დედაქალაქსა და ქვეყნის ყველა მხარეში.

სასურსათო უზრუნველყოფის სტრუქტურული პროგრამა, რომელსაც ევროკომისია აფინანსებს, ოთხწლიანი პერიოდისათვის იყო გამიზნული და საერთო ანგარიშით 60 მილიონი ეკიუს ინვესტირებას ითვალისწინებს. სამწუხაროდ, ნაწილი ხელფასებსა და პენსიებზე დაიხარჯა იმის გამო, რომ ბიუჯეტის საშემოსავლო ნაწილი არ შესრულდა. ეს პროექტი უკვე ხორციელდება. და არის კონკრეტული რაიონები, სოფლები, სადაც უკვე ფაქტობრივი შედეგებია მიღწეული. კვლავინდებურად აქტუალურია დედაქალაქში წყალმომარაგების სისტემის რეაბილიტაციის და სხვა მუნიციპალური პროგრამები, ძალიან სერიოზული ინვესტიციებია ენერგეტიკის სფეროში, რომელთაც მსოფლიო ბანკი აფინანსებს. აქვე განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს მსოფლიო ბანკის „კულტურული მემკვიდრეობისა და ინოვაციის შესახებ“ პროექტის მნიშვნელობა. ჩვენ ეს გუშინ ძალიან დეტალურად განვიხილეთ. შეიძლება ითქვას, ეს უპრეცედენტო აქციაა მსოფლიო ბანკის მხრივ. იგი სწორედ საქართველოსათვის, ქართული კულტურის დასახმარებლად განხორციელდა. აღსანიშნავია, რომ საქმეში იმთავითვე ჩაერთო ევროპის საბჭო, რაც ფინანსურ დახმარებასთან ერთად ჩვენთვის პოლიტიკურ მხარდაჭერასაც ნიშნავს. გუშინ ამ სხდომაზე ვთქვი, რომ აქ არა მარტო ძეგლების გადარჩენაზე, არამედ კულტურის სხვა მიმართულებათა, ვთქვათ, ისეთ უნიკალურ მიმართულებათა გადარჩენაზეა ლაპარაკი, რომელთაც მხარდაჭერა და დახმარება სჭირდება. მაგრამ, ამავე დროს ლაპარაკია პროფესიათა გადარჩენაზე. ეს გახლავთ ცნობილი რესტავრატორების სკოლა (რომელიც ჩემს დროს, ძველ დროში შეიქმნა), სადაც მოვამზადეთ უმაღლესი რანგის, უმაღლესი პროფესიის რესტავრატორები, არქიტექტორები, დამპროექტებლები, სხვები და სხვები. გაჩნდა წყარო, რომ ამ ხალხმა იმუშაოს და ხელფასი მიიღოს.

ყველა ეს პროექტი, შეთანხმება იმდენად არის რადიომსმენელისათვის, ჩვენი საზოგადოებისათვის საინტერესო, რამდენადაც უდავოდ გულისხმობს და განაპირობებს ქვეყნის სახელმწიფოებრივი სტაბილურობისათვის საჭირო საფუძვლის შექმნას. აქ წვრილმანი საკითხი არ არსებობს. ყველაფერი მნიშვნელოვანია - დაწყებული მცირე საწარმოთი, სადაც თუნდაც სამი-ოთხი ადამიანი მუშაობს და გრანდიოზული ნავთობსადენით დამთავრებული. ერთობლიობაში კი გრძელდება პროცესი, რომელმაც საქართველოს სახელმწიფოებრიობა და დამოუკიდებლობა უნდა განამტკიცოს. რაც უნდა ეცადოს მავანი, ამ პროცესს ვერ შეაფერხებს. მეზობელ ქვეყანაში მოარულ გამოთქმას მოვიშველიებ - ისე ვერ იხილავს დესტაბილიზაციას საქართველოში, როგორც საკუთარ ყურებს. ქართული რეფორმაცია გაგრძელდება და წარმატებით დაგვირგვინდება.

და ბოლოს, მინდა გულისტკივილი და შეშფოთება გამოვთქვა სტიქიური მოვლენების გამო, რომელთა შედეგად დასავლეთ საქართველოში, კერძოდ, ფოთში რამდენიმე ადამიანი უგზო-უკვლოდ დაიკარგა, მწყობრიდან გამოვიდა ელექტროგადამცემი ხაზები.

რას ვიზამთ, ეს სტიქიაა და მის წინაშე ხშირად უძლურნი ვართ, თუმცა ყველაფერს ვიღონებთ დაზარალებულთა დასახმარებლად და გადასარჩენად.

საქინფორმი.

„სიყვარული უნდა მეფობდეს საქართველოში - ეს ქვეყანა ხომ სიყვარულისთვის, შრომისთვის, შემოქმედებისთვის, სიმღერისთვის, სილამაზისთვის არის შექმნილი“ : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის 16 თებერვლის რადიოინტერვიუ / ე. შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 17 თებერვალი. - №39 (2739). - 1,2 გვ.

20 თებერვალს სამშობლოს წინაშე განსაკუთრებული დამსახურების მქონე მოღვაწეთათვის უმაღლესი სახელმწიფო ჯილდოების გადაცემის ცერემონიაზე, საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ წარმოთქვა სიტყვა, რომელშიც გამოეხმაურა საქართველოში ბოლო დროს განვითარებულ მოვლენებს.

- ჩვენი ისტორია გვაფრთხილებს: ხალხმა და პრეზიდენტმა, რომლებმაც გადაწყვიტეს დამოუკიდებელი საქართველოს მშენებლობა, სიფხიზლე არასოდეს არ უნდა მოადუნონ. მე არ ვარ ის კაცი, რომელსაც დღე და ღამე მტერი ელანდება. პირიქით, მინდა მტერშიც დავინახო სიკეთის პატარა ნაპერწკალი, მაგრამ, სამწუხაროდ, საქართველოს მტრები შიგნითაც ჰყავს და გარეთაც. და, თუ შიგნით ისინი უკვე დიდ ძალას აღარ წარმოადგენენ, ქვეყნის გარეთ ეს საკმაოდ დიდი ძალაა. ამიტომაც ვაფასებ განსაკუთრებულად, რომ ჩვენი გენი კვლავაც მოქმედებს და გვაძლევს სტიმულს იმისათვის, რომ მივბაძოთ ჩვენს დიდ წინაპრებს, რომლებმაც საქართველო არაერთხელ ააღორძინეს ფერფლიდან და სამშობლოს წინაშე ვალი მოიხადეს. არც ისე დიდი დროა საჭირო იმისათვის, რომ ჩვენ საბოლოოდ დავდგეთ ფეხზე.

ედუარდ შევარდნაძემ განაცხადა, რომ ამ ბოლო წლებში ჩვენი მტრების ყველა მცდელობამ, ზიანი მოეტანათ საქართველოსთვის, საქართველოს სასარგებლოდ იმუშავა. ის, ვინც ძმათამკვლელი სამოქალაქო ომი გააჩაღა, ღმერთმა დასაჯა. იმ ომმა დაგვანგრია, მაგრამ მიწასთან ვერ გაგვასწორა. ყველაფრის მიუხედავად, ჩვენ განვამტკიცეთ ჩვენი თვითმყოფადობა და დამოუკიდებლობა. შემდეგაც მრავალი ასეთი მცდელობა იყო გარედანაც და შიგნიდანაც. სწორედ კონსტიტუციის ხელმოწერის დროს გაისმა აფეთქების ხმა. ეს იყო საქართველოს მტრების კიდევ ერთი გამოხმაურება, რომელიც არ შერჩათ და არც შერჩებათ, რადგანაც ეს არ არის ერთი კაცის მტრობა. ეს ქვეყნის წინაშე მუხანათობაა. იგივე მოხდა ახლაც, 9 თებერვალს. მართალია, დღეს სხვა საქართველოა, ვიდრე 1995 წლის 29 აგვისტოს, მაგრამ მაინც ჯერ კიდევ არა ვართ ისე ძლიერნი, რომ თუნდაც იმ ერთი კაცის წასვლამ მძიმე კვალი არ დატოვოს. ცოტა ხანი კიდევ გვინდა. სწორედ ამიტომ ჩქარობენ.

სახელმწიფოს მეთაურმა აღნიშნა, რომ ეს ძალა ქვეყნის შიგნით მცირეა, მაგრამ ძალიან აქტიური, აგრესიული და დაუნდობელი. მისი შეფასებით, 9 თებერვალს განხორცილდა არა ტერაქტი, არამედ საქართველოს პრეზიდენტის სალიკვიდაციო სამხედრო ოპერაცია. რა მოუტანა ამან საქართველოს? პატარა ქვეყანამ, რომელიც ურთულეს პირობებში დაადგა თავისუფლებისა და დემოკრატიის გზას, კიდევ ერთხელ გაიელვა მსოფლიოს ცაზე. მსოფლიომ დაგვიფასა, რომ ჩვენ ცდუნებას არ ავყევით და სწორედ ეს გზა ავირჩიეთ. პირველი ტერაქტის შემდეგ და, განსაკუთრებით, ახლა, მთელი მსოფლიო შეძრულია არა იმიტომ, რომ უსაქართველოდ პლანეტა დაიღუპება, არამედ იმიტომ, რომ ეს ქვეყანა მიდის სამართლიანობის, დემოკრატიის, ჰუმანური საზოგადოების მშენებლობის გზით და მსოფლიოს უნდა, რომ ჩვენი ეს ბრძოლა წარმატებით დამთავრდეს.

ამიტომაც 9 თებერვლის ტერაქტის შემდეგ პლანეტის ყველა სერიოზული სახელმწიფოდან მოვიდა თანადგომისა და მხარდაჭერის სიგნალი, რაც, საქართველოს პრეზიდენტის შეფასებით, უზარმაზარი მხარდაჭერაა.

- ის, რაც ზუგდიდში მოხდა, 9 თებერვლის ტერაქტის გაგრძელებაა. ასე შეაფასა ეს ფაქტი მთელმა მსოფლიომ.

ანგარიში როგორია?

თუ 9 თებერვალი მათთვის წარმატებით დამთავრდებოდა, დაიწყებოდა ისევ სამოქალაქო ომი, არეულობა, გამოიკვეთებოდა ზოგიერთთა ამბიციები ხელისუფლებაში მოსვლისა და საკუთარი მიზნების განხორციელებისათვის. ზუგდიდში განხორციელებული აქცია ამის უბადრუკი მცდელობა იყო, რადგან, მის შემსრულებლებს იმედი ჰქონდათ, რომ სამეგრელო დაუდგებოდათ გვერდზე. არაერთხელ მითქვამს: არ განმეორდება ის, რაც მოხდა. ის პრობლემები, რომლებიც ჩვენ სამეგრელოში გვქონდა, ხელისუფლების პრობლემები იყო და არა ამ უძვირფასესი, ჩვენი მართლაც თვალმარგალიტი კუთხის მცხოვრები ხალხისა. ერთი მუჭა ბოროტმოქმედები, რომლებმაც ხელი აღმართეს უცხოელ დამკვირვებლებსა და მშვიდობიან ოჯახზე, ვარაუდობდნენ, რომ აღდგებოდა მთელი სამეგრელო, დაიწყებოდა სამოქალაქო ომი. სამეგრელო მართლაც დადგა ფეხზე, მაგრამ დადგა ქვეყნისა და პრეზიდენტის დასაცავად. აი, ამიტომაც ყოველთვის მწამდა, რომ თუ ჩვენ მართალი ვიქნებით ჩვენი ხალხის წინაშე, საქართველოში იქნება ეს, თუ ნებისმიერ სხვა კუთხეში, ჩვენ გვექნება ჩვენი მოქალაქეების მუდმივი მხარდაჭერა და სიყვარული, მიუხედავად იმისა, ქართველია, სომეხია, აზერბაიჯანელი, რუსი, აფხაზი, ოსი თუ სხვა ეროვნების. სხვათა შორის, 9 თებერვალს შეეხმიანენ მოაზროვნე ადამიანები აფხაზეთიდან, ოსეთიდან. მწამს, რომ ჩვენ კვლავ ერთად ვიცხოვრებთ. ყველა რეგიონის ხალხის მიმართ სულგრძელი, ადამიანური, ბრძნული დამოკიდებულება არის ის საფუძველი, რომელზეც აშენდება ახალი, დამოუკიდებელი საქართველო, რომელზეც ყოველთვის ვოცნებობდით. ეს ოცნება უკვე რეალობაა, განაცხადა სახელმწიფოს მეთაურმა.

- ყველას გვსურს, რომ ეს ოპერაცია ნორმალურად დამთავრდეს, არავინ დაიღუპოს, გაეროს დამკვირვებლები ჩამოვიდნენ იმისათვის, რომ ჩვენს საქმეს, ქართველთა და აფხაზთა შერიგების საქმეს ემსახურონ. ჩვენ ყველა ღონეს მივმართავთ, მაგრამ არ ვაპირებთ უარის თქმას ძირითად პრინციპებზე.

მსურს მივმართო მათ, ვინც ეს ჩაიდინა - მათ შორის, არიან ისინიც, ვინც 9 თებერვლის თავდასხმაში მონაწილეობდა. საქართველოში, როგორც ვთქვი, ჩარხი უკუღმა აღარ დატრიალდება. მსოფლიოს საზოგადოებრიობა კვლავ საქართველოს გვერდით დადგა. ამიტომ, უნდა გაიგონ, რომ საქართველოს მტრობა არ დამთავრდება მათთვის კარგი შედეგით. ყოველი ასეთი აქცია საქართველოს წინააღმდეგ კიდევ უფრო შეაკავშირებს ჩვენს ხალხს. ვერავინ შეაფერხებს დამოუკიდებელი საქართველოს მშენებლობას, განაცხადა საქართველოს პრეზიდენტმა.

საქართველოს პრეზიდენტის
პრესსამსახური - საქინფორმი.

საქართველოს მშენებლობას ვერანაირი ძალა ვერ შეაფერხებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 21 თებერვალი. - №43 (2743). - 1,2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
23 თებერვლის რადიოინტერვიუ

- დღევანდელ ინტერვიუს, რა თქმა უნდა, 19 თებერვალს ზუგდიდში მომხდარი ტერორისტული აქტის შესახებ საუბრით დავიწყებთ, რომელიც 9 თებერვლის ტერორისტული აქტის გაგრძელებად მიიჩნევა. ამჯერად, ტერორისტებმა გაეროს მეთვალყურეებზე აღმართეს ხელი. ჩვენი მოსახლეობა ყოველდღიურად ადევნებს თვალს ინფორმაციას ამასთან დაკავშირებით ჩვენმა რადიომსმენელებმა იციან, რომ გაეროს უშიშროების საბჭომ, ეუთომ თავიანთ განცხადებებში დაგმეს ეს ფაქტი და გამოთქვეს იმედი, რომ საქართველოს ხელისუფლება ყველაფერს იღონებს მძევალთა უსაფრთხოებისათვის, მათი განთავისუფლებისათვის. ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტმა საქართველოში მცხოვრებ ამერიკელ მოქალაქეებს მოუწოდა ფრთხილად იყვნენ. პრინციპში, მხოლოდ ოფიციალური მოსკოვი დუმს, თუ არ ჩავთვლით იმ კარგად აწყობილ საინფორმაციო პოლიტიკას, რომელიც ხშირად იგრძნობოდა ტელეგადაცემებში. ისევ წამოიწია ეგრეთ წოდებულმა „მეგრულმა“ თემამ, თანაც ძალიან უხეშად და მარტივად გაკეთებულმა, კვლავ და კვლავ, რასაკვირველია, სპეკულაციის მიზნით. და, რაც მთავარია, თავად სამეგრელოში, ზუგდიდში სიმშვიდეა, მოსახლეობა არ აჰყვა ამ პროვოკაციას. და კიდევ, ამასთან დაკავშირებით მთავრობის გუშინდელი განცხადება ტერორისტების მიმართ ზედმეტ ლოიალობად ხომ არ აღიქმება? თქვენ დიალოგის შესახებ საუბრობდით და ვისთან უნდა გაიმართოს ეს დიალოგი? ის პიროვნებანი, როგორც ცნობილია, საქართველოში არ ჩამოდიან და არც უახლოეს მომავალში აპირებენ ჩამოსვლას... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ თემაზე საუბრით დაიწყო თავისი ტრადიციული ორშაბათის რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- უპირველეს ყოვლისა, უნდა განვაცხადო, რომ 9 თებერვლის ტერორისტულმა აქტმა, ისევე, როგორც საერთაშორისო მისიის წარმომადგენელთა დატყვევებამ (ეს, რასაკვირველია, მოვლენათა ერთი ჯაჭვია), ვერ შეარყია საქართველოს სახელმწიფოებრივი სისტემა და ვერ მოშალა სახელმწიფოებრივი მექანიზმი.

ყველა სტრუქტურა ნორმალურად ფუნქციონირებს. ვითარება ზუგდიდის რაიონში ადგილობრივი და ცენტრალური სამართალდამცავი ორგანოების სრულ კონტროლს ექვემდებარება. არის სათანადო რეზერვებიც, თუ მეორე მხრიდან რაიმე მოხდა. იქ ძირითადად ადგილობრივი ძალებია ჩართული, თუმცა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს და უშიშროების სამინისტროს რამდენიმე სპეციალური დანიშნულების ქვედანაყოფიც გაიგზავნა ადგილზე. რა თქმა უნდა, როგორც ყოველთვის ასეთ დროს, მზად არიან თავდაცვის სამინისტროს და სასაზღვრო ჯარების დეპარტამენტის შესაბამისი ქვედანაყოფები.

ამდენად, უკვე შეიძლება ითქვას, რომ ფართომასშტაბიანი ანტისახელმწიფოებრივი პროვოკაცია, რომლის პირველი „აქტი“ 9 თებერვალს უნდა განხორციელებულიყო, ჩაიშალა და კრახით დასრულდა. ჩაიშალა (ვიმეორებ) ღვთის ნებით და იმ სულმნათი ჭაბუკების ვაჟკაცობით, რომლებმაც თავი შესწირეს სამშობლოს, და იმ ადამიანების თანადგომით, რომლებიც გვერდით დაუდგნენ პრეზიდენტს მძიმე განსაცდელის ჟამს. თბილისის ტერორისტული აქტით, ეს მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, უცხოელ მეთვალყურეთა მძევლად აყვანით, ეგრეთ წოდებულმა „ზვიადისტებმა“ მთელ მსოფლიოს, პირველ რიგში კი საქართველოს უჩვენეს, რასაც წარმოადგენენ სინამდვილეში, როგორც იტყვიან, ყველგან საბოლოოდ მოიჭრეს თავი, ყველას დაუმტკიცეს, რომ არავითარი განსხვავება არ არის საქართველოში თავის დროზე მოთარეშე ბანდებსა (რომლებმაც 1995 წლის აგვისტოს ტერორისტული აქტი განახორციელეს) და ექსპრეზიდენტის დღევანდელ მომხრეთა შორის, რომლებიც ასეთი ფორმით გამოხატავდნენ თავიანთ რწმენას.

რა თქმა უნდა, ამ ფართომასშტაბიან გეგმას სხვადასხვა ვარიაცია ჰქონდა. სწორედ ერთ-ერთი მათგანის განხორციელება სცადეს სამეგრელოში. ჩანაფიქრი მზაკვრულია, მაგრამ არცთუ გონებამახვილური. ეტყობა, უკვე ძალზე პრიმიტიული სპეცსამსახურები ჰყავთ, თუ ფიქრობენ, რომ სამეგრელოში, ან საქართველოს რომელიმე კუთხეში, რომელიმე რეგიონში ამ გზით, ამ ხერხით შეძლებენ ქვეყნისათვის პრობლემის შექმნას. თუმცა, რაკი სხვა გზა, სხვა საშუალება აღარ დარჩათ „მართვადი ქაოსის“ მექანიზმების ასამოქმედებლად (მე კვლავ და კვლავ ვუბრუნდები ამ საზარელ დოქტრინას, რომელმაც ამდენი უბედურება მოუტანა ჩვენს ერსა და ჩვენს ქვეყანას), ესეც სცადეს, სამეგრელოშიც სცადეს წყლის ამღვრევა. არაფერი გამოუვათ, აქაც სრული კრახი ელით.

ამდენად, დაბეჯითებით ვთხოვ ზოგიერთს, ვინც ახლა ბევრს ლაპარაკობს ამ თემაზე, ნუ გადაიქცევა უსულო და ბრმა საყვირად მტრის ხელში. ეს პროვოკაცია ამაზეც არის გათვლილი. იგი იმ ადამიანთა შესაძლო რეაქციასაც ითვალისწინებდა, რომლებსაც ოღონდ ხელისუფლების საწინააღმდეგო არგუმენტი ჩააწვეთე და ქვეყნის უზენაეს ეროვნულ-სახელმწიფოებრივ ინტერესებსაც არად დაგიდევთ.

ბევრ მათგანს სამეგრელოსთან საერთოდ არაფერი აკავშირებს - არც კი იცის, ვინ არის გიორგი ჭყონდიდელი, არც დუტუ მეგრელის პატარა შედევრი უსწავლია ბავშვობაში და ახლა ჩვენ გვარიგებს ჭკუას, ჩვენ გვასწავლის, რა არის სამეგრელო.

მომიტევეთ, მაგრამ მე ეს მათზე გაცილებით უკეთ ვიცი და არაერთხელ მითქვამს: სამეგრელო არის ქართველთა ერთიანობის ხერხემალი, სამეგრელოა ჩვენი სამშობლოს ძლიერების, რწმენის ქვაკუთხედი, ჩვენი თვალის სინათლე და ჩვენი სიამაყე. რა თქმა უნდა, მე ასეთ სიტყვებს მოვძებნი ყველა მხარის მიმართ, რადგან ეს ჩვენი სამშობლოა, ჩვენი მიწა-წყალია და ჩვენი სიყვარულია.

რამდენიმე დღის წინათ ვთქვი (თუმცა, არც ამის თქმა იყო ადვილი), რომ ის, რაც რამდენიმე წლის წინათ მოხდა სამეგრელოში, უფრო ხელისუფლების პრობლემა იყო და არა ამ მართლაც ღვთივკურთხეული მხარისა, სადაც იშვა „ქართველთა ღვთაებრივი ერთობის“ კეთილშობილური რწმენა და იდეა.

ასე რომ, ტყუილად აღრჭიალებენ ახლა კბილებს ზოგიერთ ქვეყანაში და ტყუილად ადევნებენ გაფაციცებით თვალს, თუ რა მოხდება სამეგრელოში. უეჭველად გაუცრუვდებათ ეს იმედიც.

რაც შეეხება იმ ჯგუფს, რომელიც ახლა უმწეო ადამიანთა ზურგს უკან იმალება (მხედველობაში მყავს ჯიხაშკარში მყოფი ჯგუფი), მათ უნდა გაიცნობიერონ, რომ გარიყული აღმოჩნდნენ როგორც ქართველი, ისე მსოფლიო საზოგადოებისაგან. საქართველოს ინტერესები განუყოფელია მსოფლიო საზოგადოებრიობის ინტერესებისაგან - ჩვენი ქვეყნის, ჩვენი ერის მორალური, ზნეობრივი კოდექსი საკაცობრიო ღირებულებათა, კაცობრიობის ეთიკური სისტემის ნაწილია. ამდენად, ბუნებრივია, რომ მსოფლიოს რეაქცია ამ მოვლენაზე აბსოლუტურად დაემთხვა საქართველოში შექმნილ განწყობილებას.

წუხელ ტელევიზიით გადაიცა საქართველოს მთავრობის განცხადება, რომელსაც უშიშროების საბჭოში მიღებული დოკუმენტი დაედო საფუძვლად.

ამჯერად მხოლოდ რამდენიმე კონცეფციურ დებულებაზე შევაჩერებ მსმენელის ყურადღებას. უბრალოდ, განმარტებისათვის: უპირველეს ყოვლისა, უეჭველი და უდავოა, რომ გაეროს მოთხოვნა უნდა შესრულდეს! უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილება კანონია ყველა ქვეყნისათვის. მძევლები უპირობოდ და უვნებლად უნდა განთავისუფლდნენ.

ყოფილი პრეზიდენტის მომხრეებთან დიალოგის თაობაზე კი ერთი რამ უნდა ითქვას (მე წუხელ საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის ყრილობაზე ვილაპარაკე ამის შესახებ): 1992 წლიდან (გახსოვთ, ალბათ, აგვისტოს ცნობილი მანიფესტი) ხელისუფლებამ (არ დავმალავ, პირადად ჩემი ინიციატივით) არაერთგზის გამოთქვა დიალოგის სურვილი, შესაბამისი ნაბიჯებიც გადადგა და ხელიც გაუწოდა შესარიგებლად მოწინააღმდეგეებს. საერთოდ, სხვადასხვა დროს სამი ათასამდე მსჯავრდადებული შევიწყალეთ, მათ შორის 52 სიკვდილმისჯილი. მსჯავრდადებულთაგან ბევრი ეგრეთ წოდებული „ზვიადისტი“ იყო, რომლებიც იარაღით ხელში გვებრძოდა.

მე მაინც მიმაჩნია, რომ ეს სწორი სტრატეგია, სწორი ნაბიჯი იყო - ძალიან ბევრი იმათგანი, ვინც შევიწყალეთ, ვისაც ვაპატიეთ, ნორმალურ ცხოვრებას დაუბრუნდა, ოჯახებს დაუბრუნდა, შვილებს დაუბრუნდა, საქმეს მოჰკიდა ხელი. სხვათა შორის, არ გამოვრიცხავ ისევ ძველი რწმენა ჰქონდეს, ძველ შეხედულებებს იზიარებდეს, მაგრამ ეს დანაშაული არ არის: გწამს და გწამდეს - რა ვქნა ახლა? მხოლოდ რწმენისათვის არავინ ისჯება.

მაგრამ ჩვენ მტკიცედ გვწამდა გვწამს: მხოლოდ დემოკრატიული გზით, მხოლოდ შერიგებით, მხოლოდ ადამიანის უფლებათა, სიტყვისა და რწმენის თავისუფლების პატივისცემით, განსხვავებული აზრისადმი შემწყნარებლური დამოკიდებულებით შეიძლება ჭეშმარიტად ბედნიერი, თავისუფალი ქვეყნის აშენება.

არასოდეს ყოფილა საქართველოს ხელისუფლება და საქართველოს პრეზიდენტი ისე ძლიერი, როგორც დღეს (რა თქმა უნდა, ბოლო წლები მაქვს მხედველობაში). ეს, რასაკვირველია, ქვეყნის გაძლიერების გამოხატულება და ამ პროცესების ანარეკლია. რაკი ამით იქმნებოდა წინაპირობა ისევ და ისევ იმ სამკვდრო-სასიცოცხლო პრობლემათა გადასაჭრელად, რომლებიც ყველას გვაწუხებს და ყველას ერთნაირად უნდა გვაწუხებდეს, - სწორედ ამისათვის სცადეს კვლავ უკუღმა შეეტრიალებინათ ჩარხი.

ამრიგად, პრინციპებზე უარის თქმა გამორიცხულია. მაგრამ მთავრობა კვლავ მზად არის დაიწყოს დიალოგი ზვიად გამსახურდიას მომხრეთა წარმომადგენლებთან. ოღონდ ჯერ თავად გაარკვიონ ერთმანეთში ვინ ვის წარმოადგენს, თორემ, თუ ასე უძახეს ერთმანეთს „მოღალატეები“, ჩვენც გაგვიჭირდება გავერკვეთ ვისთან გვაქვს საქმე და ვისთან ვილაპარაკოთ საერთოდ.

ოღონდ ის, რაც ამჟამად ჯიხაშკარში ხდება, სულ სხვა მოვლენაა. ტერორისტებთან მოლაპარაკების ერთადერთი საგანი, კიდევ და კიდევ ვიმეორებ, უნდა იყოს და იქნება გაეროს უშიშროების საბჭოს განცხადებაში ჩამოყალიბებულ დებულებათა შესრულება.

კონკრეტული ვადების განსაზღვრა დაევალებათ ქვეყნის სამართალდამცავ ორგანოებს. მათ უნდა შეიმუშაონ შესაბამისი გეგმა, გააცნონ იგი ტერორისტული აქტის მონაწილეებსა და საზოგადოებრიობას. ერთს კი ვიტყვი, რომ მოთმინებას გარკვეული მიჯნა და გარკვეული ზღვარი აქვს, ეს ყველამ უნდა გაითვალისწინოს.

მინდა ერთხელ კიდევ გამოვთქვა მადლიერება ყველა იმ სახელმწიფო მოღვაწისა თუ მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში მცხოვრები უბრალო ადამიანების მიმართ, ვინც მხარში ამოუდგა საქართველოს ამ განსაცდელის ჟამს. მადლობას მოვახსენებ, რა თქმა უნდა, გაეროს უშიშროების საბჭოს, უწინარესად, მუდმივ წევრ ქვეყანათა ელჩებს, რომლებიც საგანგებოდ შეიკრიბნენ და განიხილეს საქართველოს პატარა სოფელ ჯიხაშკარში შექმნილი ვითარება. სასიამოვნოა, რომ ამ ელჩებს შორის იყო რუსეთის საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩიც. მათი ყურად220

ღება და თანადგომა უდავოდ დაგვეხმარა განსაცდელიდან კიდევ უფრო მტკიცედ შეკრულნი და გაერთიანებულნი გამოვსულიყავით.

ჩვენ უკვე ახალ ქვეყანაში, ახალ საქართველოში ვცხოვრობთ. ჩვენი სამშობლო დემოკრატიული სახელმწიფოა, რომელსაც, რასაკვირველია, შესწევს უნარი დაიცვას ჩვენი მონაპოვარი.

დემოკრატიას დაცვა და გაფრთხილება სჭირდება (მე უკვე ხშირად ვიმეორებ ელემენტარულ ჭეშმარიტებას, მაგრამ ეს საჭიროა). დარწმუნებული ვარ, საქართველოს ყველა მოქალაქე, განურჩევლად პოლიტიკური მრწამსისა, ისინიც, ვისაც, სამწუხაროდ, სოციალურად ჯერ კიდევ უჭირს, და ძალიანაც უჭირს. სხვადასხვა შეხედულებათა მქონე ადამიანები, უეჭველად გაერთიანდებიან და ერთგულად დაიცავენ უზენაეს ეროვნულ-სახელმწიფოებრივ იდეალებს.

როდესაც „შერიგებაზე“ ვლაპარაკობ, პიროვნულ შერიგებას როდი ვგულისხმობ, - მე არ მოვითხოვ მაინცდამაინც შემირიგდნენ, არც მე ვარ ვალდებული, გინდა თუ არა, აუცილებლად ვიღაცას შევურიგდე. ქვეყანას უნდა შევურიგდეთ და ქვეყნის მიმართ უნდა ვიყოთ ლოიალურად და პატრიოტულად განწყობილი. ქვეყანას შევურიგდეთ, საქვეყნო ინტერესებს შევურიგდეთ და მაშინ, უეჭველად, ყველანი მართალნი ვიქნებით ღვთის, ერისა და საკუთარი სინდისის წინაშე.

- ჩვენ გვახსოვს ის პერიოდი, როდესაც საქართველოში კომუნისტური წყობილება იყო. და მაინც, განსაკუთრებით, ალბათ, 60-70-იანი წლები ლიტერატურაში, კინოში გამორჩეული იყო იმით, რომ ქართველი მოღვაწეები მაინც ახერხებდნენ იმ უზარმაზარი ეროვნული მუხტის შენარჩუნებას, რასაც ეროვნულ-პატრიოტული მუხტი ჰქვია. საქართველოს ხელისუფლება ყოველთვის აქცევდა ყურადღებას ინტელიგენციასთან ურთიერთობას იმ პერიოდში, და, რასაკვირველია, ეს დღესაც გრძელდება. გასულ კვირას თქვენ რამდენიმე ათეულ ადამიანს პირადად გადაეცით ღირსების ორდენები და სხვა ჯილდოები...

- კაცობრიობის ისტორია, კერძოდ, ჩვენი ქვეყნის მწარე გამოცდილებაც გვასწავლის: ერის უბედურება მაშინ იწყება, როცა იგი საკუთარ წარჩინებულთ, ერის ნაღებსა და ინტელექტუალურ ელიტას აღარ უგდებს ყურს. ეს მანკი რომ არ გვახასიათებდეს ქართველობას, მე-20 საუკუნეში ბევრ უბედურებას ავიცილებდით თავიდან, მათ შორის, ბოლო ათწლეულის საზარელ ეროვნულ ტრაგედიასაც.

ბედნიერი ვარ და ვამაყობ იმით, რომ წინა ეპოქაშიც და ამჟამადაც ყველაფერს ვაკეთებდი და ვაკეთებ ქართველი ინტელიგენციის, ქართველ წარჩინებულთა, ქართული ელიტის (თუ შეიძლება ასე ითქვას - ან რატომაც არ შეიძლება ითქვას) დასახმარებლად, მისთვის შრომისა და შემოქმედების საუკეთესო პირობების შესაქმნელად იმ ვითარებაშიც, როცა ძნელი იყო ლაპარაკი ეროვნულობის შესახებ, რომელიმე სოციალური ფენისათვის, ვთქვათ, ინტელიგენციისათვის განსაკუთრებული პირობების შექმნაზე.

როდესაც ვამბობ „ინტელიგენცია“, „ჩვენი ერის წარჩინებული ნაწილი“, - ვგულისხმობ არა მარტო შემოქმედ ან სამეცნიერო ინტელიგენციას, არამედ სხვებსაც, თუნდაც სახელმწიფო მოხელეებსაც, ინტელიგენტ მოხელეებს, ჩვენს სპორტულ ელიტასაც და სხვებსა და სხვებს, ან თუნდაც იმ ადამიანებს, რომლებსაც ძველ დროში მნიშვნელოვანი თანამდებობებიც კი ეკავათ, მრეწველობისა თუ სოფლის მეურნეობის დარგებს ხელმძღვანელობდნენ და პატიოსნად ემსახურებოდნენ ქვეყანას. რა თქმა უნდა, მე დღევანდელი მოღვაწეებიც მყავს მხედველობაში.

საქვეყნო ამაგი და პატიოსანი შრომა არავის არ უნდა დაეკარგოს. ეს მხოლოდ „აბსტრაქტული ჰუმანიზმის“ პრინციპი როდია - სამართლიანობის დაცვა იმ ადამიანთა მიმართ, რომლებმაც ათწლეულების განმავლობაში იღვაწეს, იშრომეს, გამარჯვებებიც მოიპოვეს მრავალი მიმართულებით, საქვეყნო, სახელმწიფოებრივი პრინციპის საქმეა და თაობათა ცვლის პროცესში მემკვიდრეობითობასაც გულისხმობს: იმას, ვინც ხანმოთეული, ღვაწლმოსილი ადამიანების მამულიშვილურ საქმეს განაგრძობს, უეჭველად უნდა ჰქონდეს რწმენა, რომ პატიოსანი შრომა, ქვეყნის სასარგებლოდ გაწეული ღვაწლი არ დაეკარგება.

- დამეთანხმებით, ალბათ, რომ სულ რაღაც ორი კვირის, ან ათი დღის შუალედში ორი ტერორისტული აქტი საკმაოდ ბევრია ისეთი ქვეყნისათვის, როგორიც საქართველოა. ამდენად, დღევანდელი ინტერვიუ ჯიხაშკარის მოვლენებით დავიწყეთ და არა ტრადიციულად ეკონომიკის თემით. გასულ კვირას ბევრი საინტერესო შეხვედრა გაიმართა. გამოვყოფდი თქვენი თავმჯდომარეობით გამართულ ეკონომიკური საბჭოს სხდომას, რომელზეც ეკონომიკური გარდაქმნების სამეცნიერო უზრუნველყოფის საკითხები განიხილეს.

- ეკონომიკური რეფორმების პროცესში მეცნიერების როლს ახლებური და ძალზე სერიოზული გააზრება სჭირდება. სწორედ ეს იყო ქვაკუთხედი ჩვენი საკითხებისა, რომლებიც განვიხილეთ. საქართველოში ახალი ეკონომიკური სისტემა, ახალი წყობა ყალიბდება, რომელიც ახალ მსოფლიო წყობას შეესაბამება. ამდენად აუცილებელია ჩვენი ქვეყნის მატერიალური და ინტელექტუალური რესურსების პოტენციალის სრულად და ეფექტიანად გამოყენების კონცეფციის შემუშავება.

21-ე საუკუნე ახალი ტექნოლოგიების, ახალი სამეცნიერო იდეების საუკუნე იქნება. მე, როგორც ქვეყნის პრეზიდენტი, ვამაყობ იმით, რომ საქართველოს დიდი ინტელექტუალური რესურსი აქვს და ეს ჩვენი ყველაზე დიდი სიმდიდრეა. ამდენად, ჩვენს პატარა ქვეყანასაც ძალუძს ღირსეული სიტყვის თქმა იმ ეპოქაში, როდესაც ძირითადი პროდუქცია, ძირითადი საექსპორტო სიმდიდრე სწორედ მეცნიერების მიღწევები გახდება. ოღონდ ამისათვის საჭიროა შესაბამისი პირობების შექმნა და სახელმწიფო პროგრამების დამუშავება.

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი და საინტერესოა საქართველოს მინერალურ-რესურსული პოლიტიკის კონცეფცია. ჩვენ ამ საკითხზე პირველად ვიმსჯელეთ. სხვადასხვა დონეზე დაწვრილებით განვიხილეთ ეს დოკუმენტი, რომელიც საფუძლად უნდა დაედოს ამ სფეროში მუშაობის შემდგომ გაგრძელებას. ჩვენი მინერალური რესურსების სიმდიდრე განისაზღვრება სახელმწიფო ბალანსზე აღრიცხული წიაღისეულის 450 დაძიებული საბადოს მარაგით, რომლის საერთო ღირებულება, დაახლოებითი შეფასებით, რამდენიმე ათეულ მილიარდ დოლარს შეადგენს. ეს გახლავთ ენერგორესურსები, სხვადასხვა დანიშნულების ქვები, ქვიშა, ძვირფასი, ფერადი და სხვა იშვიათი ლითონები; თერმული, სასმელი მტკნარი და მინერალური წყლები და სხვა მრავალი. ამ მხრივ, ერთ-ერთი უმდიდრესი ქვეყანა ვართ.

დღეს არსებული ვითარებისა და შექმნილი პირობების გათვალისწინებით, რეალურად უნდა წარმოვიდგინოთ და განვსაზღვროთ, თუ როგორც ვაპირებთ ამ სიმდიდრის გამოყენებას. მინერალურ-რესურსული პოლიტიკა საფუძვლად უნდა დაედოს სასარგებლო წიაღისეულის შემსწავლელი, მომპოვებელი და მომხმარებელი დარგების კომპლექსურ განვითარებას, მრეწველობის ახალი ქვედარგების შექმნას.

უნდა გამოიკვეთოს პირველი რიგის, საშუალო და გრძელვადიანი პერსპექტივის ამოცანები, რომლებიც მჭიდროდ დაუკავშირდება სხვადასხვა სახელმწიფო პროგრამებს, უწინარესად, ინდიკატური გეგმის ორიენტირებს, გაითვალისწინებს რეგიონების სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების პრობლემებს, მომავალში მათს საბიუჯეტო შემოსავალს და სხვა.

საჭიროა შეიქმნას მძლავრი, ყოვლისმომცველი საინფორმაციო ბაზა ჩვენში არსებული რესურსების შესახებ. იგი ხელმისაწვდომი და საინტერესო უნდა იყოს ყველა უცხოელი ინვესტორისათვის, რომელთა გარეშე ამ სიმდიდრის ათვისება არარეალურია.

მიცემულია შესაბამისი დავალება. ამ სამუშაოს წარმართვისა და კოორდინაციისათვის შეიქმნება სპეციალური კომისია.

სხდომაზე ანალოგიური გადაწყვეტილება მიიღეს მეცნიერებისა და სამეცნიერო დამუშავებათა განვითარების კონცეფციის განხილვის შედეგადაც. ამ სფეროს განსაკუთრებული ხელშეწყობა სახელმწიფოს ერთ-ერთი უმთავრესი ფუნქცია და საზრუნავია. მეცნიერება დღეს მნიშვნელოვან მწარმოებელ ძალას წარმოადგენს, ისევე, როგორც ყოველთვის, იგი უდიდესი სამომავლო რეზერვია და მისი პროდუქცია მომავალ საუკუნეში ქვეყნის კონკურენტუნარიანობის განმსაზღვრელი ფაქტორი გახდება მსოფლიო ბაზარზე.

გარკვეული საფუძველი ამ მიმართულებით მუშაობის გასაგრძელებლად უკვე შექმნილია. კონცეფციის საბოლოო კონდიციამდე მისაყვანად კომისიამ (რომელშიც ჩართულია მეცნიერთა, ხელისუფლებისა და საზოგადოებრიობის სხვა წარმომადგენელთა ფართო წრე) მუშაობისას მნიშვნელოვანი ყურადღება უნდა დაუთმოს კონცეფციის ხორცშესხმისათვის საჭირო გარანტიების განსაზღვრას. ამისათვის მჭიდროდ უნდა ვითანამშრომლოთ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, საფინანსო ინსტიტუტებთან, უცხოეთის ქვეყნებთან და სხვადასხვა საერთაშორისო ფონდებთან.

მე დიდ პატივად მიმაჩნია, რომ ასეთი კომისიის ხელმძღვანელობა მიანდეს საქართველოს პრეზიდენტს.

- და, ბოლო შეკითხვა. გუშინ საქართველოს მოქალაქეთა კავშირის მესამე ყრილობა გაიმართა. როგორ შეაფასებდით მის მუშაობას განსაკუთრებით ბოლო წლების მანძილზე!

- გუშინ ბევრი ვილაპარაკე ყრილობაზე, მაგრამ მაინც, ალბათ, ზოგიერთ მომენტზე გავამახვილებ ყურადღებას.

მოქალაქეთა კავშირის ყრილობასთან დაკავშირებით რამდენიმე ძირითადი ელემენტი უნდა გამოიყოს. უპირველეს ყოვლისა, ნამდვილად გამახარა იმ ფაქტმა, რომ ყველა გამოსვლაში (არა მარტო პარტიის ლიდერთა, არამედ რიგით წევრთა გამოსვლებში), ბოლოდროინდელი მოვლენების მიუხედავად, აშკარად იგრძნობოდა ოპტიმიზმი და საკუთარი ძალების რწმენა. როგორც მოქალაქეთა კავშირის თავმჯდომარემ, მეც დავადასტურე, რომ ეს ოპტიმიზმი სავსებით გამართლებული და საფუძვლიანია.

პარტიის წარმატება, რა თქმა უნდა, წინასაარჩევნო დაპირებათა შესრულების დონით განისაზღვრება. თვალის ერთი გადავლებით შევადაროთ, რა იყო საქართველოში 1994 წელს და რა არის დღეს. იმის თქმა როდი მსურს, რომ ეს მხოლოდ მოქალაქეთა კავშირის დამსახურებაა, სხვა კონსტრუქციულ პოლიტიკურ ძალთა წვლილიც ძალიან დიდია, მაგრამ ამ პარტიამ იკისრა პასუხისმგებლობა, გაიმარჯვა არჩევნებში და მიზანსწრაფულად ახორციელებს პროგრამას, რომელიც უმჭიდროესად არის გადაჭდობილი ქვეყნის უზენაეს ინტერესებთან. ფაქტობრივად, იგი ამ ინტერესების გამოხატულებაა.

კვლავ და კვლავ ვრწმუნდები, რომ თავის დროზე სწორი გადაწყვეტილება მივიღეთ. ბევრი ეჭვობდა, იცით, ისეთი აზრიც გამოითქმებოდა, რომ პრეზიდენტმა არ უნდა შექმნას პარტია, უნდა დადგეს პარტიულ ცხოვრებაზე მაღლა და ასე შემდეგ. მაგრამ, მე მიმაჩნდა და ახლაც მიმაჩნია: რეფორმათა წარმატების უზრუნველსაყოფად აუცილებელია არსებობდეს თანამოაზრეთა გუნდი - მტკიცედ შეკრული, თუ გნებავთ, ანთებული ერთი იდეით, ერთი რწმენით, ერთიანი მსოფლმხედველობით, რაც, რა თქმა უნდა, არ გამორიცხავს კონსტრუქციულ თანამშრომლობას ყველა პარტიასთან, ყველა პოლიტიკურ ძალასთან. ეს რომ სწორი გადაწყვეტილება იყო, იმითაც დასტურდება, რომ სახელმწიფოებრივი, კონსტიტუციური მოდელის გათვალისწინებით, რომელიც ჩვენ ავირჩიეთ და პარლამენტმა დაამტკიცა 1995 წელს, პრეზიდენტი, როგორც პარტიის ლიდერი, უფრო ქმედითს ბერკეტებს, მექანიზმებს ფლობს პრეზიდენტის პროგრამათა განსახორციელებლად.

რა თქმა უნდა, ძალიან მნიშვნელოვანია საპარლამენტო უმრავლესობის როლი, რომლის ბირთვს მოქალაქეთა კავშირის ფრაქცია შეადგენს. პრეზიდენტისა და პარლამენტის ურთიერთობა არცთუ უპრობლემოდ, მაგრამ მთლიანობაში კონსტრუქციულად ვითარდება, და ეს კულტურაც, როგორც გუშინ ვთქვი, ასე თუ ისე ყალიბდება. ეს არა მარტო პოლიტიკური პროცესის, არამედ თვით სახელმწიფოებრივი სტაბილურობის გარანტიაც არის. მოქალაქეთა კავშირი, მე ვიტყოდი, ორი უმთავრესი საზოგადოებრივი ფენომენის გაერთიანების უნიკალური მაგალითია. ჩვენს პარტიაში შერწყმულია როგორც საქართველოს ინტელექტუალური ელიტის, ხანმოთეულ, ღვაწლმოსილ ადამიანთა გამოცდილება და სიდინჯე, ისე ჩვენი შესანიშნავი, მართლაცდა შესანიშნავი ახალგაზრდობის შემართება, გარდაქმნის, განახლების დაუოკებელი წყურვილი.

მოქალაქეთა კავშირი ძლიერი, პერსპექტიული პარტიაა. ბუნებრივია, იგი საყოველთაო ყურადღებასაც იპყრობს. აქ მხოლოდ კეთილმოსურნეთა ყურადღებას როდი ვგულისხმობ. არიან მოტმასნილებიც, მედროვეებიც. მათგან უნდა გავთავისუფლდეთ. უნდა დაიწყოს და განვითარდეს თვითწმენდის პროცესი. პარტიაში გაწევრიანება ნებაყოფლობითია, მაგრამ ყველამ უნდა გაიგოს: მოქალაქეთა კავშირის წევრობა უწინარესად დიდი პასუხისმგებლობაა, დაუღალავი შრომაა ქართული რეფორმაციის გასაგრძელებლად და წარმატებით დასაგვირგვინებლად. ალბათ, ასეთივე აზრის არიან სხვა პარტიები თავიანთ მოძრაობასთან დაკავშირებით.

ყრილობამ დამარწმუნა, რომ მოქალაქეთა კავშირი უკვე ჩამოყალიბდა როგორც დასავლური ტიპის პარტია. ოღონდ, ჩვენს პირობებში, რაკი მხოლოდ ახლა ვაფუძნებთ დემოკრატიულ ქართულ სახელმწიფოს, ფაქტობრივად, ჩვენ შევქმენით სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის პარტია და ამჯერად ყველა პირობა არსებობს, რათა გამართლდეს ჯერ კიდევ პირველ ყრილობაზე წარმოთქმული ჩემი სიტყვები: მოქალაქეთა კავშირი იკისრებს პასუხისმგებლობას, მოვა ხელისუფლებაში და ძალიან დიდხანს დარჩება ქვეყნის სათავეში. არ მინდა ვთქვა, სამუდამოდ დარჩება-მეთქი, რათა ვინმემ არადემოკრატიულობაში არ ჩამითვალოს. თუმცა, ყველაფერს, როგორც იტყვიან, მისი უდიდებულესობა ამომრჩევლის ნება გადაწყვეტს.

ახლა, სულ ორიოდე სიტყვა ქვეყნის ეკონომიკური და ფინანსური მდგომარეობის შესახებ. ეს საკმაოდ სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს. მიუხედავად უკეთესი ენერგეტიკული უზრუნველყოფისა, იანვარში აღინიშნა მრეწველობის ტემპის სერიოზული შენელება.

მინდა ვთქვა, რომ მრეწველობის სამინისტრო, სხვა დარგობრივი სტრუქტურები მოუქნელად მუშაობენ, სცოდავენ რეგიონული, რაიონული, საქალაქო ხელმძღვანელებიც.

ჩვენი შემდეგი შეხვედრისას განსაკუთრებულ ყურადღებას დავუთმობთ ეკონომიკისა და ფინანსების საკითხებს და კონკრეტული მინიშნებანიც იქნება.

მანამდე კი მოვუწოდებ ყველას, დიდსა და პატარას, ყველაფერი ვიღონოთ ეკონომიკური ზრდის იმ მაღალი მაჩვენებლების შესანარჩუნებლად, რომლებსაც ამ ბოლო ორი წლის განმავლობაში მივაღწიეთ.

საქინფორმი.

„საქართველოს ინტერესები განუყოფელია მსოფლიო საზოგადოებრიობის ინტერესებისაგან - ჩვენი ქვეყნის, ჩვენი ერის მორალური, ზნეობრივი კოდექსი საკაცობრიო ღირებულებათა, კაცობრიობის ეთიკური სისტემის ნაწილია“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 24 თებერვალი. - №45 (2745). - 1,2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა საქართველოს მთავრობის სხდომაზე 1998 წლის 26 თებერვალს

იმ მოვლენებთან დაკავშირებით, რომლებიც ამ ბოლო ხანებში განვითარდა საქართველოში, მე უკვე გამოვთქვი ჩემი შეხედულებები და აღვნიშნე, რომ არც იმის მომხრე ვარ, რომ მომხდარის დრამატიზება მოხდეს და ქვეყანა პანიკამ მოიცვას, მაგრამ არც მისი გაუბრალოება შეიძლება.

სამწუხაროდ, არაკეთილმოსურნეები საქართველოს ქვეყნის გარეთაც ჰყავს და შიგნითაც. მიმაჩნია, რომ ამ შემთხვევაში მოხდა სწორედ გარე ძალების კონცენტრირება, გაერთიანება სახელმწიფოს მიმართ მტრულად განწყობილ შინაგან ძალებთან.

ყოველივე ამან გამოხატულება ჰპოვა 9 თებერვლის ტერორისტულ აქტსა და იმ მოვლენებში, რომლებიც ზუგდიდის რაიონში განვითარდა.

სამწუხაროდ, ჩვენ, ქვეყნის მშენებელნი, გადასაწყვეტ პრობლემებზე ვერ ვახერხებთ ისე სწრაფად კონცენტრირებას, როგორც ამას ბოროტი ძალები ახერხებენ. ეს ერთგვარი ისტორიული კანონზომიერებაა. მათ სხვა მიზანი, გარდა მშენებლობის პროცესის ხელის შეშლისა, არ გააჩნიათ. სხვათა შორის, ამ მიზნით გაერთიანებას ძალიან იოლად ახერხებენ სრულიად საწინააღმდეგო მიმართულების ძალები. რა განსხვავებაა, ტერორისტული აქტის ორგანიზატორები უშიშროებისა და „მხედრიონის“ ძალები არიან, თუ რადიკალები, ეგრეთ წოდებული, ზვიადისტური მოძრაობიდან? განსხვავება დიდი არ არის. მთავარია, რომ მიზანი ერთი აქვთ - დაანგრიონ, დაარბიონ სახელმწიფო და ხელი შეუშალონ მის აღმშენებლობას იმისათვის, რომ თავისი ამბიციები დაიკმაყოფილონ, ან ვიღაცაზე შური იძიონ.

რა თქმა უნდა, 9 თებერვალს ტერორისტული აქტის ძირითადი ამოცანა პრეზიდენტის ლიკვიდაცია იყო. როგორც ჩანს, მის ორგანიზატორებს სხვა ღონისძიებები დაგეგმილი არ ჰქონდათ, და არ ითვალისწინებდნენ, რა მოხდებოდა, თუ ამ მიზანს ვერ მიაღწევდნენ. მთავარი იყო, რომ პრეზიდენტის ლიკვიდაციის ფონზე შეიქმნებოდა ქაოსი, რომლის დროსაც ვიღაცა თავის მიზნებს განახორციელებდა. მიაღწევდნენ განუკითხაობის სიტუაციის შექმნას, უწინარეს ყოვლისა, დედაქალაქში. მაგრამ, დედაქალაქი თავის სიმაღლეზე აღმოჩნდა და მისი განწყობილება გამოვლინდა მოქმედებაში სახელმწიფოსა და პრეზიდენტის გადასარჩენად და მხარდასაჭერად. ასეთი დამოკიდებულება ჰქონდა პარლამენტს, ასეთი დამოკიდებულება ჰქონდათ მოქალაქეებს.

ახლა არ არის იმის გარჩევის დრო, თუ რა ნაკლი იყო სამართალდამცავი ორგანოების, მათ შორის, პრეზიდენტის დაცვის სამსახურის მუშაობაში. ამას უფრო დაწყნარებული, დამშვიდებული განხილვა სჭირდება. არც თანამდებობიდან მასობრივ დათხოვნებს ვაპირებ. ნაკლოვანებებზე თავის დროზე ითქმება და ეს სისტემები, ასე ვთქვათ, სათანადო კონდიციამდე იქნება მიყვანილი.

ტერორისტთა შემდგომი მოქმედების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, მათ ძალიან დიდი იმედი ჰქონდათ სამეგრელოსი, ფიქრობდნენ, რომ შეძლებდნენ სამეგრელო აეზვირთებინათ და შეექმნათ არასტაბილურობის მძლავრი კერა.

ტერორისტული აქტიდან სულ რაღაც ათიოდე წუთის შემდეგ მე ქვეყანას, მოსახლეობას, ყველა მოქალაქეს მივმართე მოწოდებით, შეენარჩუნებინათ სიმშვიდე და ცხოვრების ნორმალური რიტმი, ეს რიტმი არ დარღვეულა.

მინდა განსაკუთრებით აღვნიშნო, რომ ავისმზრახველები, ბოროტი ადამიანები შეცდნენ სამეგრელოში არსებული სიტუაციის შეფასებაში. იმას, რასაც ამ ბოლო წლების განმავლობაში საქართველოს ხელისუფლება, პარლამენტი და პრეზიდენტი აკეთებენ ყველა რეგიონსა და, მათ შორის, სამეგრელოსათვის, გარკვეული შედეგები მოჰყვა. ამიტომაც, მიუხედავად იმისა, რომ იქ ფსიქოლოგიურად და სხვა მხრივაც ძალიან დაძაბული ატმოსფერო იყო, არც ერთი ოჯახი ტერორისტების დასაცავად არ გამოსულა.

მინდა დღეს თბილისელებსაც, სამეგრელოსაც და სრულიად საქართველოს მადლობა ვუთხრა იმისათვის, რომ ამ სერიოზული განსაცდელის დღეებში ყველა თავის სიმაღლეზე აღმოჩნდა.

რა მიზანს ისახავდნენ უცხოელ მეთვალყურეთა გატაცების აქციის ორგანიზატორები? რა თქმა უნდა, მთავარი მიზანი, ერთის მხრივ, აურზაურის გამოწვევა იყო - ელოდნენ გარკვეულ რეაქციას, მხარდაჭერას, - და, მეორე მხრივ, საქართველოს, როგორც სახელმწიფოს, კომპრომეტირება, მსოფლიოს წინაშე იმის დემონსტრირება, რომ საქართველოში მოჩვენებითი სტაბილურობაა და ის არ არის საიმედო პარტნიორი. ასეთი ბოროტი ჩანაფიქრი იყო საფუძველი იმ ბარბაროსული აქციისა, რომელიც ზუგდიდში განახორციელეს.

ჩვენი მიზანი თავიდანვე, რა თქმა უნდა, პოლიციის, უშიშროების სათანადო ძალების, სპეციალური ქვედანაყოფების კონცენტრირება იყო. ეს ამოცანა შინაგან საქმეთა და უშიშროების სამინისტროებმა დრულად გადაწყვიტეს. ყველა სხვა ამოცანაც დროულად და საკმაოდ მაღალ დონეზე განისაზღვრა. თავის ფუნქციას ასრულებდნენ შეიარაღებული ძალებიც - საჭიროების შემთხვევაში, მათაც თავისი სიტყვა უნდა ეთქვათ.

ჩვენი მთავარი ამოცანა გაეროს მეთვალყურეების, უცხოეთის მოქალაქეების შედარებით უმტკივნეულო გათავისუფლება იყო, რაც მსხვერპლის გარეშე უნდა მომხდარიყო. ოჯახში, სადაც ისინი აფარებდნენ თავს, ავადმყოფი მოხუცებული ქალი, პატარა ბავშვი, ოჯახის დიასახლისი იმყოფებოდნენ. მძევალთა გათავისუფლების ოპერაციის განხორციელება აუცილებლად იქნებოდა დაკავშირებული გარკვეულ მსხვერპლთან. აღარაფერს ვამბობ იმაზე, რომ, შესაძლოა, სროლის დროს დაშავებულიყვნენ მეთვალყურეებიც და ჩვენი სპეციალური დანიშნულების რაზმებისა და პოლიციის წარმომადგენლები.

ჩვენი პასუხისმგებლობა ძალიან დიდი იყო. მოგეხსენებათ, ამ ფაქტთან დაკავშირებით, გაეროს უშიშროების საბჭომ მიიღო სპეციალური განცხადება, რომელშიც მძევალთა დაუყოვნებლივ გათავისუფლების კატეგორიული მოთხოვნა იყო ჩამოყალიბებული. გარდა ამისა, გვიკავშირდებოდნენ ნიუ-იორკიდან, დამიკავშირდნენ შვედეთის პრემიერ-მინისტრი, ჩეხეთის პრეზიდენტი, მივიღე ძალზე ამაღელვებელი დეპეშა ურუგვაის პრეზიდენტისგან. ბუნებრივია, ისინი გამოთქვამდნენ ღრმა რწმენას, რომ ჩვენ ყველაფერს ვიღონებდით, რათა არ დაგვეშვა ამ ახალგაზრდების სიცოცხლის ხელყოფა.

ამიტომ, უშიშროებას, პოლიციას, შინაგან ჯარებს პირველი რიგის ამოცანად განვუსაზღვრე: ყოველგვარი მსხვერპლის გარეშე გავათავისუფლოთ მძევლები. ეს ხალხი ჯანმრთელი და საღსალამათი უნდა დავაბრუნოთ თავიანთ სამშობლოსა თუ სამსახურში.

ჩვენთვის ამას პრინციპული მნიშვნელობა ჰქონდა.

ახლა უკვე შეიძლება ითქვას, რომ გათავისუფლების რამდენიმე სქემა შემუშავდა და ძალებიც საჭიროზე მეტი იყო. მათ შორის იყვნენ სპეციალური დანიშნულების რაზმები, ის ახალგაზრდები, რომლებმაც თავის დროზე ამერიკის შეერთებულ შტატებში სწორედ ასეთი ხასიათის ოპერაციების მიმართულებით გაიარეს მომზადება. ვიმეორებ, ოპერაციის განხორციელება შეიძლებოდა, მაგრამ მას აუცილებლად მოჰყვებოდა მსხვერპლი.

მინდა ყველას გასაგონად განვაცხადო, რომ მე ავკრძალე იარაღის გამოყენება, თუ, რასაკვირველია, განსაკუთრებული სიტუაცია არ შეიქმნებოდა. ჩემი ამოცანა იყო, გაგვეთავისუფლებინა მძევლები, თუნდაც გარკვეული კომპრომისის ფასად, თუნდაც, როგორც ამბობენ, დერეფნის მიცემის ფასად, რადგანაც ერთი ბანდიტით მეტი იქნება, თუ ნაკლები, შესაძლოა, იმდენად მნიშვნელოვანი არ იყოს საქართველოს ავტორიტეტისათვის, რამდენადაც უმსხვერპლოდ ჩატარებული ოპერაცია, უცხოელი მოქალაქეების უმსხვერპლოდ გათავისუფლება და ოჯახის დაცვა.

მე სინდისმა არ მომცა იმის უფლება, რომ სამეგრელოში კვლავ იარაღის გამოყენების ნებართვა მიმეცა, რადგანაც მახსოვს ცეცხლწაკიდებული წალენჯიხა, ზუგდიდის რაიონის სოფლები, ის უბედურება, რაც ამ კუთხემ გადაიტანა. სხვა შემთხვევაშიც, სხვა კუთხეში რომ მომხდარიყო ეს ყველაფერი, ასევე მოვიქცეოდი, მიმაჩნია, რომ ყველა თვალსაზრისით - ზნეობრივად, მორალურად, სახელმწიფოებრივად - მართალი ვიყავი.

რამდენიმე პირმა, რომელიც ტერორისტულ აქტში მონაწილეობდა, ისარგებლა ამ მდგომარეობით (შეიძლება ძალიანაც ვერ შევუშალეთ ხელი) და მოახერხა წასვლა, გაქცევა. სამაგიეროდ, ხალხი გადავარჩინეთ, მსხვერპლი არ არის, რეგიონში შენარჩუნებულია სიმშვიდე.

მიმაჩნია, რომ ძირითადი ამოცანა შესრულებულია, - უცხოელები გათავისუფლებულები არიან. ამჟამად ოთხივე მეთვალყურე თავიანთ შტაბ-ბინაში იმყოფება.

ამ შემთხვევას ძალზე დიდი მნიშვნელობა აქვს. იმ ქვეყნებს, რომლებიც თანხმდებიან დამკვირვებლები, სამშვიდობო ძალები გაგზავნონ სხვა რეგიონებში, უნდა ჰქონდეთ იმის გარანტია, რომ ამ ადამიანების სიცოცხლეს არავინ ხელყოფს. ამ მხრივ, საქართველომ თავისი მისია პატიოსნად და კეთილსინდისიერად შეასრულა. დარწმუნებული ვარ, ჩვენ კიდევ უფრო მეტ მხარდაჭერას მივიღებთ.

ჩემი პოზიციაა, რომ საჭიროა კომპრომისები, მათ შორის, ჩვენს მიმართ ანტაგონისტურად განწყობილ ძალებთან. საჭიროა ჩვენი კურსის, შერიგების კურსის შენარჩუნება. მოქალაქეთა კავშირის ყრილობაზე მე ვილაპარაკე შერიგების ხელოვნებაზე, მაგრამ, ამავე დროს, ჩემი ერთგვარი მოწოდება იმის თაობაზე, რომ საქართველოში არ უნდა დაისადგუროს ეჭვიანობის, დასმენების, ჩასაფრებების განწყობილებამ, სრულიად არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ განუკითხაობას შევეგუებით. ეს გამორიცხულია. ჩემი მოწოდება ისე არავინ გაიგოს, თითქოს მუხლები გვიკანკალებს და დამნაშავეობის წინააღმდეგ არ ვიბრძოლებთ. პირიქით, ვიბრძოლებთ კიდევ უფრო მეტი, გაათკეცებული ენერგიით, ვიდრე აქამდე.

ქვეყანაში დაუსჯელობის სინდრომის შექმნა ძალზე საშიშია. დღეს საქართველოს მრავალ მოქალაქეს აშფოთებს ამ სინდრომის დამკვიდრების საკითხი. ეს არ მოხდება, რადგან გვაქვს სათანადო ძალები იმისათვის, რომ დანაშაული აღიკვეთოს, დამნაშავეები დაისაჯონ, რომ ქვეყანაში წესრიგი იყოს, იქნება კიდეც.

ერთი პროცესი მიმდინარეობს. უნდა ჩატარდეს გამოძიება, რომელიც კიდევ ბევრ რამეს გაარკვევს, მათ შორის, იმასაც, ვინ დგას ამ ამბების უკან, და, დარწმუნებული ვარ, რომ მოსახლეობა სრულ სიმართლეს გაიგებს.

უკეთესი პირობები უნდა შევუქმნათ ჩვენს სამართალდამცავ ორგანოებს. როგორი რთული პირობებიც უნდა გვქონდეს, უშიშროების სისტემა, პოლიცია და სხვა სამართალდამცავი სამსახურები უნდა შევაიარაღოთ იმ თანამედროვე საშუალებებით, რომლებიც აუცილებელია ქვეყნისა და დემოკრატიის დასაცავად. უძარღვო, უთავბოლო და შეუიარაღებელი სამართალდამცავი ორგანოები ვერც წესრიგს, ვერც მოქალაქეებს და ვერც პრეზიდენტს დაიცავენ.

მთელი ამ დროის განმავლობაში გამუდმებით ისმის ზარები მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან, პრეზიდენტებისაგან, პრემიერ-მინისტრებისაგან. მოდის დეპეშები, წერილები, მათ შორის, ისეთი ადამიანებისგანაც, რომლებსაც საქართველოს პრეზიდენტი მხოლოდ ტელევიზიის საშუალებით უნახავთ, ან მხოლოდ გადმოცემით იციან მის შესახებ. მინდა ყველას მადლობა ვუთხრა თანადგომისათვის.

იმის წყალობით, რომ ქვეყანა სტაბილურია, საქართველო ღირსეულად გამოვიდა განსაცდელიდან. მისი ავტორიტეტი კი არ დაეცა, არამედ კიდევ უფრო ამაღლდა.

გუშინ მივიღე მსოფლიოს ერთ-ერთი გიგანტის „მაკდონალდსის“ წარმომადგენლები, რომლებმაც გვითხრეს, რომ სპეციალურად ჩამოვიდნენ ჩვენთან შესახვედრად. მათ სურთ გადაიღონ ფილმი საქართველოს, როგორც სტაბილური ქვეყნის, შესახებ და აჩვენონ იგი ჩიკაგოში, უდიდეს ფორუმზე, რომელშიც 15 ათასი საქმიანი ადამიანი მიიღებს მონაწილეობას.

გუშინ თბილისში იყო უზბეკეთის პრემიერ-მინისტრის პირველი მოადგილე, რომელსაც „აბრეშუმის გზასთან“, გაზისა და ნავთობსადენებთან დაკავშირებული საკითხები მიჰყავს, გუშინწინ ბატონი ზურაბ ჟვანია ტაშკენტში შეხვდა უზბეკეთის პრეზიდენტს. მათ პირდაპირ განაცხადეს, რომ აინტერესებთ უზბეკეთის ტვირთების ძირითადი ნაწილის, ბამბისა და სხვა პროდუქციის საქართველოს გავლით ევროპაში გატანა. ასევე, საქართველოს რკინიგზის მეშვეობით სურთ იმ პროდუქციის მიღება, რომელიც დასავლეთიდან ეგზავნებათ. ისინი აცხადებენ, რომ ენდობიან საქართველოს რკინიგზას, რადგან მასთან თანამშრომლობის ორი წლის განმავლობაში თუნდაც მცირე დანაკლისის არც ერთი შემთხვევა არ ყოფილა.

ასეთივე საუბრები გვქონდა თურქეთის წარმომადგენლებთან.

აქ იმყოფებოდნენ ნავთობის გიგანტი კომპანიების წარმომადგენლები, რომლებიც გვპირდებიან, რომ ერთ წელიწადში ჩვენ შეიძლება ძალზე სერიოზული რესურსი მივიღოთ.

ამ დღეებში ველოდებით იაპონიის ცნობილ ფირმებს, ამერიკელ ბიზნესმენებს და სხვებს.

ასე რომ, საქართველო თავისი ავტორიტეტისა და საერთაშორისო იმიჯის თვალსაზრისით, არ დაზარალებულა. დაზარალდნენ ისევ ის ადამიანები, ვინც ეს უბედურება მოაწყო, ვინც საქართველოს საწინააღმდეგო აქციები ჩაიფიქრა.

მჯერა, რომ მას შემდეგ, რაც ქვეყანამ ასე ღირსეულად გაუძლო განსაცდელს, კიდევ უფრო დაჩქარდება აფხაზეთთან შერიგების პროცესი. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ აუცილებელია კონტაქტები, ორმხრივი ურთიერთობა. რამდენიმე დღის წინათ სახელმწიფო მინისტრი ნიკო ლეკიშვილი იმყოფებოდა სოხუმში და საკმაოდ კარგი შთაბეჭდილებებით დაბრუნდა, რადგან იქ ძალზე საჭირო საუბარი გაიმართა. არ გამოვრიცხავ, რომ დსთ წევრი ქვეყნების მეთაურთა უმაღლესი დონის შეხვედრამდე მეც წავალ გარკვეულ კონტაქტებზე. დარწმუნებული ვარ, დაბრუნების პროცესი დაიწყება.

სხვათა შორის, აქ მომხდარი ამბები აფხაზეთშიც და სამხრეთ ოსეთშიც არანაკლებ განიცადეს, ვიდრე საქართველოს სხვა რეგიონებში. მათ გამოხატეს კიდეც თავიანთი დამოკიდებულება, დაგვიდასტურეს, რომ ყოველივე ისე მიიღეს, როგორც საკუთარი ტკივილი და საკუთარი უბედურება. მაშასადამე, მწიფდება ის მომენტი, რომელსაც ჩვენ ასე ველოლიავებით. უნდა განვითარდეს შერიგების პროცესი, რათა უახლოეს პერიოდში ხალხი დაბრუნდეს და აღდგეს საქართველოს იურისდიქცია იმ ტერიტორიებზე, რომლებიც ამჟამად ჩვენს კონტროლს არ ექვემდებარება.

კვლავაც გაგრძელდება პოლიტიკური შერიგების კურსი. არ ვნანობ, რომ გუშინ შევხვდი ექსპრეზიდენტის მომხრეთა ერთ-ერთი ფრთის წარმომადგენლებს.

საქართველოში მკვიდრდება ის განწყობილება და სულისკვეთება, რომ განსხვავებული აზრისათვის ადამიანები არ დაისჯებიან, და არათუ არ დაისჯებიან, არამედ გზაც თავისუფალი აქვთ, თუკი იარაღს არ აიღებენ ხელში და აკრძალული ილეთებით არ ებრძვიან კანონიერ და სამართლიან ხელისუფლებას. ამასთან, კიდევ ვიმეორებ, ამ მეთოდებს საქართველო აღარ მოითმენს. ეს აღარ მოხდება. უნდა დამკვიდრდეს, რომ საქართველო არის დემოკრატიული ქვეყანა, სადაც არსებობს აზრის გამოთქმისა და პიროვნების ყოველგვარი თავისუფლება, გარდა ისეთი მოქმედებისა, რომელმაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას დემოკრატიას.

მინდა თბილისიდან შევუთვალო ჩვენს უცხოელ მეგობრებს, კოლეგებს, პარტნიორებს: დიახ, საქართველო სტაბილური ქვეყანაა. ბოლო მოვლენებმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ აქ დასაყრდენს ვერავითარი დესტრუქციული ძალა ვერ იპოვის. ამის დასტურად თუნდაც მარტო ის კმარა, რომ არც თბილისში, არც სამეგრელოში, არც დასავლეთ საქართველოს სხვა რაიონებში, ერთი ლტოლვილიც კი არ გამოსულა ქუჩაში თუნდაც რეპლიკით ხელისუფლების წინააღმდეგ.

მადლობა მინდა გადავუხადო ყველას, ვინც მოწოდების სიმაღლეზე აღმოჩნდა.

ჩვენთვის ცნობილია, რომ 12 ახალგაზრდა საკუთარი ნებით ჩაბარდა პოლიციას. თუ გაირკვა, რომ მათ უშუალო მონაწილეობა არ მიუღიათ უმძიმეს დანაშაულში, ხელისუფლების დამოკიდებულებაც შესაბამისი იქნება. მე ვთხოვ ბატონებს ბაბილაშვილს, თარგამაძეს, გახოკიძეს, სხვებს, მიიღონ ის გადაწყვეტილება, რომელიც ყველაზე უფრო სწორი იქნება ასეთ სიტუაციაში.

არ გამოვრიცხავ, რომ მრავალი შეცდომა იყო დაშვებული, ბევრი რამ ისე არ გაკეთდა, როგორც საჭიროა, მაგრამ ვიმეორებ: ჩვენ კიდევ ერთხელ დავარწმუნეთ მთელი მსოფლიო, რომ სტაბილური ქვეყანა ვართ და ყველა საფუძველი გვაქვს, კიდევ უფრო ავამაღლოთ საქართველოს როლი და ავტორიტეტი რეგიონშიც და მის ფარგლებს გარეთაც.

მე კვლავ მივმართავ ჩემი ქვეყნის მოსახლეობას და მოვუწოდებ მეტი სიმშვიდისაკენ. ჩვენ ყველაზე მეტად ეკონომიკის აღმავლობა, მტკიცე საფინანსო ბაზა და ამ საფუძველზე სახელმწიფოს გაძლიერება გვჭირდება.

ამ გზით მივდივართ, ამ გზიდან ვერავინ გადაგვახვევინებს.

(გამოსვლა ქვეყნდება მცირეოდენი შემოკლებით).

„ჩვენი მთავარი ამოცანა გაეროს მეთვალყურეების, უცხოეთის მოქალაქეების შედარებით უმტკივნეულო გათავისუფლება იყო, რაც მსხვერპლის გარეშე უნდა მომხდარიყო“ : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა საქართველოს მთავრობის სხდომაზე 1998 წლის 26 თებერვალს // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 27 თებერვალი. - №48 (2748). - 1,2 გვ.

რამაზ ჩხიკვაძეს

ჩემო რამაზ, წერილი, რომელსაც ახლა გწერ, მხოლოდ მცირედს გამოხატავს იმისას, რაც შენზე უნდა ვთქვა, როგორც შენმა ერთგულმა მაყურებელმა, შენმა მეგობარმა და საქართველოს პრეზიდენტმა.

ვერაფერს ახალს ვიტყვი, თუ აღვნიშნავ, რომ შენ ჩვენი დროის უდიდესი მსახიობი ხარ, ჩვენი ქვეყნის ღირსეული მოქალაქე და ჩვენი ხალხის თავგამოდებული და დაუღალავი მსახური.

მე არასოდეს დამავიწყდება შენი როლები თეატრსა და კინოში ისევე, როგორც არ დამავიწყდება ის, რომ, როდესაც ქვეყანას ძალიან უჭირდა, შენ სწორედ იქ დადექი, სადაც უნდა დამდგარიყო გონიერი, გამბედავი და ქვეყნის ტკივილით გულშეძრული მოქალაქე.

შენი სასცენო მოღვაწეობა ბედნიერად შეერწყა ქართული თეატრის ორი რეფორმატორის - მიხეილ თუმანიშვილისა და რობერტ სტურუას მოღვაწეობას, შვიდკაცას მოღვაწეობას, სხვა დიდი ქართველი მსახიობების მოღვაწეობას.

სწორედ ამიტომ შენ მარტო დიდი ხელოვანი კი არა ხარ, შენ ბედნიერი ხელოვანიც ხარ - შენი რეჟისორებით, შენი სცენური პარტნიორებით, შენი მაყურებლით.

უდიდესია შენი და შენი თაობის როლი, არა მარტო რუსთაველის თეატრისა და ქართული თეატრის აღმავლობაში, არამედ საზოგადოებრივი აზრის განახლებაშიც.

შენ ამბობ განუმეორებელ სიტყვას სცენაზეც და ცხოვრებაშიც, სიტყვას, რომელიც ჯერ არ დამთავრებულა და კიდევ ბევრს გვპირდება.

სიყვარულითა და პატივისცემით,
ედუარდ შევარდნაძე.
თბილისი, 1998 წლის 24 თებერვალი.

ჩვენი დროის უდიდესი მსახიობი : მილოცვა რამაზ ჩხიკვაძეს // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 28 თებერვალი. - №49 (2749). - 1 გვ.

- თქვენი საყვარელი გამოთქმა ან აფორიზმი.

- „სჯობს სიცოცხლესა ნაზრახსა, სიკვდილი სახელოვანი!“

- ადამიანის რა თვისებებს აფასებთ ყველაზე მეტად?

- პატიოსნებას (ფართო გაგებით).

- რას ვერ აპატიებდით ყველაზე ახლო მეგობარსაც კი?

- სულდამბლობას, უპირობას.

- ბედისწერისა თუ გჯერათ?

- მჯერა.

- რითი აფასებთ მამაკაცს?

- რაინდობით.

- ქალს?

- კდემამოსილებით, ოჯახისათვის თავგანწირვით.

- ერთი ნახვით შეყვარებისა თუ გწამთ?

- მწამს, მე თვითონ გავხდი „მსხვერპლი“.

- თქვენი დამოკიდებულება ქორწინებისადმი...

- უაღრესად სერიოზული, რომანტიკულ-სახელმწიფოებრივი.

- რა არის ბედნიერება?

- დასახული მიზნის აღსრულება.

- ბედნიერი ყოფილხარ?

- მრავალჯერ.

- უბედურება რაღაა?

- იმედების მსხვრევა.

- სიკვდილის ყველას ეშინია, თქვენი დამოკიდებულება სიკვდილთან.

- ყველაფრისთვის უნდა იყო მზად, მათ შორის სიკვდილისთვისაც.

- ღმერთისადმი თქვენი დამოკიდებულება.

- ვიწამე (მადლობა უფალს, რომ ასე მოხდა).

- რომელ ისტორიულ ეპოქაში ისურვებდით ცხოვრებას.

- იმაში, რომელშიც ვიცხოვრე და მომელის ცხოვრება.

- როგორ აფასებთ ჩვენს დროს?

- კაცობრიობის ისტორიაში როგორც ყველაზე საინტერესოს.

- რა არის ის ერთადერთი, რითაც ისურვებდით კაცობრიობის გაკეთილშობილებას?

- მოთმინება, კეთილი ნება.

- თქვენი საყვარელი ლიტერატურული გმირი.

- მრავალი გმირი მიყვარს, ერთს ვერავის გამოვყოფ.

- თქვენი ხასიათის ყველაზე მთავარი და დამახასიათებელი ნიშანი.

- შრომის კულტი.

- რის შეცვლას ცდილობდით საკუთარ ხასიათში?

- ვცდილობდი დავრჩენილიყავი იმ ადამიანად, რაიც სინამდვილეში ვარ.

- ვინ არის ის, ვინც ყველაზე დიდი გავლენა მოახდინა თქვენზე?

- ცხოვრება, მისი „უდიდებულესობა“.

ედუარდ შევარდნაძე: ვცდილობდი დავრჩენილიყავი იმ ადამიანად, რაიც სინამდვილეში ვარ // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 28 თებერვალი. - №49 (2749). - 2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
2 მარტის რადიოინტერვიუ

- დღევანდელ ინტერვიუს, რა თქმა უნდა, გასული კვირის მოვლენების მთავარი მოვლენის ანალიზით დავიწყებთ. საბედნიეროდ, უმსხვერპლოდ დასრულდა ესებუას ტერორისტულ ჯგუფთან დაკავშირებული ოპერაცია. ტერორისტების დიდმა ნაწილმა იარაღი ჩააბარა და თავადაც ჩაბარდა. ალბათ, დღეს უკვე შეიძლება გარკვეულ შედეგებზე ლაპარაკი და გარკვეული ანალიზის გაკეთება. და ამასთან დაკავშირებით კიდევ ერთი მომენტი: რას ნიშნავს თქვენი შეხვედრა ნემო ბურჭულაძესთან, იყო ეს დათმობა თუ აუცილებლობით ნაკარნახევი ნაბიჯი? - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ შეკითხვაზე პასუხით დაიწყო თავისი ტრადიციული ორშაბათის რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- ალბათ, შეუძლებელია თებერვლის მოვლენები განვიხილოთ იმ საერთო პროცესისაგან მოწყვეტით, რომელიც საქართველოში მიმდინარეობს: კლასიკური ტოტალიტარული სისტემა იცვლება ასევე კლასიკური (თუმცა, სამწუხაროდ, საქართველოსათვის არატრადიციული) დემოკრატიული სისტემით, დემოკრატიული მმართველობით. უნდა გავითვალისწინოთ, აგრეთვე, ახლო წარსულისა თუ შედარებით შორეული ისტორიული გამოცდილებაც.

პერიოდი 1988-89 წლებიდან მოყოლებული (და მე ეს არაერთხელ მითქვამს) გამოირჩეოდა განსაკუთრებული რადიკალიზმით (ამავე დროს რადიკალთა განსაკუთრებული დილეტანტიზმითა და არაკომპეტენტურობით), განსაკუთრებული სისასტიკით, სამოქალაქო ომებით, სისხლიანი კონფლიქტებით. ჩვენდა სავალალოდ, პოლიტიკური პროცესი XX საუკუნის მიწურულს საქართველოში განვითარდა შეურიგებელი ანტაგონიზმის, დაპირისპირების, ურთიერთსიძულვილის აფეთქების ვითარებაში. თუმცა, არც იმის დავიწყება იქნებოდა სწორი, რომ ეს ფენომენი ზოგადად დამახასიათებელია საქართველოს ისტორიისათვის მისი განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე. განა უცხოა ჩვენთვის დაქუცმაცება, შინაომები, მტრის კარზე სირბილი, სოციალურ ფენათა დაპირისპირება, რეპრესიები, სისასტიკე და ასე შემდეგ. ამრიგად, ნურავინ იტყვის, რომ დღეს ისეთი რამ ხდება, რაც ადრე არასდროს მომხდარა. მაგრამ ჩვენი მიზანი ამ ისტორიული მანკისაგან გათავისუფლება უნდა იყოს. ამიტომაც ვაშენებთ დემოკრატიულ სახელმწიფოს, დემოკრატიულ სისტემას. სხვათა შორის, დემოკრატიული სისტემის ერთ-ერთი ღირსება ისიც არის (თუ, რა თქმა უნდა, დემოკრატია დაცულია), რომ იგი ბევრ ასეთ ისტორიულ მანკს ალბობს და კურნავს. ყოველ შემთხვევაში, ნეგატიურ პოტენციალს დემოკრატიის პირობებში უფრო ნაკლებად აქვს გამჟღავნების შანსი, ვიდრე პოზიტიურს.

და, მაინც, მიმაჩნია, რომ 1998 წლის თებერვალში, ყველაფრის მიუხედავად, ქართულმა სახელმწიფოებრიობამ დიდი გამარჯვება მოიპოვა. არ ვაჭარბებ - ძალიან ძნელი იყო წონასწორობის, სტაბილურობის შენარჩუნება მაშინ, როცა ერთბაშად აფეთქდა (აგვიფეთქეს) პოლიტიკური ნაღმი და თვით ახალშექმნილ დემოკრატიულ სახელმწიფოებრიობასაც კი, საფრთხე შეუქმნეს. მაგრამ, ბედნიერი ვარ, რომ ჩვენმა ერმა, ჩვენმა საზოგადოებამ გაუძლეს ამ განსაცდელს. როგორც ჩანს, მივხვდით და ვისწავლეთ, რომ სტაბილურობა საქართველოსათვის დღევანდელ პირობებში საკვანძო ცნებაა და საერთო-სახელმწიფოებრივი და ეროვნული იდეალია. დესტრუქციულმა ძალებმა, პროვოკატორებმა ხალხის მხარდაჭერა ვერ მოიპოვეს. პირიქით, ეს მოვლენები საზოგადოების მაკონსოლიდირებელ ფაქტორებადაც კი იქცა. ყველა კონსტრუქციული ძალა ხედავს და აღიარებს შეკავშირების, თანადგომის აუცილებლობას.

რაც თებერვალში მოხდა, გაკვეთილი უნდა იყოს ყველასათვის, იმათ ვგულისხმობ, ვისაც ამოძრავებს დაუოკებელი ამბიცია, უპატიოსნო გზებით ხელისუფლებისაკენ ლტოლვის ამბიცია უცხო ძალის, გარეშე ძალის დახმარებითა და ხელშეწყობითაც კი. არა აქვს მნიშვნელობა, ვის, რომელი და როგორი შეფერილობის მოღვაწეს ღრღნის ეს ამბიცია.

ვინც უნდა იყვნენ ისინი, რომელ რეგიონს, რაიონსა თუ ქალაქს უნდა წარმოადგენდნენ, იძულებული გახდებიან შეურიგდნენ იმ აზრს, რომ დაუშვებელია ხელისუფლებისაკენ ლტოლვა არაკონსტიტუციური მეთოდებით, ქვეყნის უზენაესი ინტერესების, მისი დამოუკიდებლობის, თავისუფლების, დემოკრატიული არჩევანის გაუთვალისწინებლად. ყველას უნდა გვეყოს ვაჟკაცობა, რომ თვალი გავუსწოროთ ასეთ ფაქტებს, ასეთ გამოვლინებებს და ყოველივეს თავისი სახელი დავარქვათ.

უფლება არა მაქვს კვლავ და კვლავ არ აღვნიშნო დედაქალაქის, სამეგრელოს როლი ამ ტრაგიკული მოვლენების დროს, რის შესახებაც უკვე ბევრი ვილაპარაკე ამ დღეებში. აღსანიშნავია, აგრეთვე, პარლამენტართა ერთსულოვნება (განურჩევლად მათი პოლიტიკური მრწამსისა). განსაკუთრებით გამოვყოფდი საქართველოს ტელევიზიას, გაზეთების დიდ უმრავლესობას. სწორედ ტელევიზიამ მომცა საშუალება ტერორისტული აქტიდან ათიოდე წუთის შემდეგ დავლაპარაკებოდი თითოეულ ოჯახს, დამემშვიდებინა თითოეული მოქალაქე, დამედასტურებინა, რომ პრეზიდენტი მწყობრშია, იგი ვერ წააქციეს და ყველაფერს იღონებს სტაბილურობის შესანარჩუნებლად.

საერთოდ, მასმედიამ ამ დღეებში უაღრესად დადებითი როლი შეასრულა, რითაც ნამდვილად დაადასტურა, რომ იგი ერთ-ერთი უმძლავრესი დემოკრატიული ინსტიტუტია, ჩვენი დემოკრატიული, დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრიობის ერთ-ერთი ბურჯია. მე არაფერს ვამბობ გამონაკლისზე, მე საერთო ტენდენციაზე ვლაპარაკობ.

საბოლოოდ, თავიანთი სიტყვა თქვეს და მოვალეობაც შეასრულეს სამართალდამცავმა ორგანოებმა, ძალისმიერმა სტრუქტურებმა. ნაკლოვანებებზე ახლა არ ვილაპარაკებ, ალბათ, ცალკე გვექნება საუბარი. ძალისმიერმა სტრუქტურებმა უდავოდ თქვეს თავიანთი სიტყვა. იყო გმირობისა და თავგანწირვის ფაქტებიც, თქვენ ეს კარგად მოგეხსენებათ. საქართველომ სტაბილურობა შეინარჩუნა. ახლა იმ შეხვედრასთან დაკავშირებით, რომელიც თქვენ ბრძანეთ. რაღაც მოულოდნელი აქ არაფერი არ ყოფილა. მე მხედველობაში მყავს ბურჭულაძე და ის ჯგუფი, აგრეთვე ისინიც, ვინც ბატონი ნემო ბურჭულაძე გამოგზავნა. ეს ჩემი იმ კურსის შემადგენელი ნაწილია, რომელიც შერიგებას, საერთო-ეროვნულ და სახელმწიფოებრივ თანხმობას ითვალისწინებს. ეს ერთი, და, მეორე: მოსახლეობისათვის, და არა მარტო ჩვენი ქვეყნის, არამედ მთელი მსოფლიოსთვისაც, ცნობილი გახდა საიდან მოდიოდა ავტორობა, უფრო სწორად, ვისი იდეა გახლდათ და ვის უსმენდნენ ტერორისტები. ვფიქრობ, ხელისუფლებას ამ შეხვედრით არაფერი არ დაუკარგავს. მე იმასაც ვიტყოდი, რომ კვლავაც და კვლავაც შერიგების კურსის მომხრე ვიქნებით. ამასთან კვლავ ვადასტურებ არაერთგზის ნათქვამს და ეს ძალიან მნიშვნელოვანი უნდა იყოს, ალბათ, ჩვენი პოლიტიკისათვის: შერიგებას და კომპრომისებს თანამედროვე მსოფლიოში (ქვეყნის შიგნითაც და საერთაშორისო ასპარეზზეც) ალტერნატივა არა აქვს, ხოლო ძალის კომპონენტი ერთ-ერთ ელემენტად უნდა მივიჩნიოთ, რომელიც ამ მაგისტრალურ გზას ბარიერებისაგან ათავისუფლებს.

ყველას გასაგონად იმასაც ვიტყვი, რომ არ არსებობს ძალა, რომელიც გადაგვახვევინებს არჩეული გზიდან. ამას ხედავენ ჩვენი მეგობრები, ჩვენი უცხოელი პარტნიორები და სწორედ ამიტომ, განსაკუთრებით ბოლო დღეებში იმატა სტუმართა ნაკადმა ჩვენს ქვეყანაში. გრძელდება კონსულტაციები ნავთობის კომპანია „ფრონტერასთან“, რომელმაც ძალიან საინტერესო პროექტები მოამზადა საქართველოს ნავთობ-საბადოთა ათვისებასთან დაკავშირებით, დაგეგმილია ჩემი შეხვედრა ბატონ რიჩარდ მაცკესთან - კომპანია „შევრონის“ პრეზიდენტთან, თურქეთში მიმდინარეობს საგარეო საქმეთა მინისტრების მოლაპარაკება დიდი ნავთობის ტრანსპორტირების მარშრუტების თაობაზე, შეიკრიბნენ ხუთი სახელმწიფოს საგარეო საქმეთა მინისტრები. უახლოეს დღეებში საქართველოს ეწვევა თურქეთის პრემიერ-მინისტრი მესუთ ილმაზი. დელეგაციაში შედიან თითქმის ყველა წამყვანი სამინისტროს მესვეურნი, მათ შორის ტრანსპორტის, ეკონომიკის, ენერგეტიკის, ვაჭრობის, ფინანსებისა და ასე შემდეგ. მასთან ერთად ჩამოვა თურქეთის ბიზნესმენთა ძალიან დიდი და ავტორიტეტული ჯგუფი.

საქართველოსთან თანამშრომლობის სერიოზული გეგმები აქვს კერძო ბიზნესის ხელშემწყობ ისეთ უდიდეს საერთაშორისო ორგანიზაციას, როგორიცაა საერთაშორისო საფინანსო კორპორაცია, რომელიც აპირებს გახსნას ჩვენთან მუდმივი წარმომადგენლობა. საქართველოსათვის გამიზნული სპეციალური პროგრამის განხორციელება დიდად შეუწყობს ხელს მთელი რიგი მცირე და მსხვილმასშტაბიანი პროექტების დაფინანსების პრობლემის გადაწყვეტას. გათვალისწინებულია ნინოწმინდაში ნავთობის მოპოვების სამუშაოთა ინვესტირება. „თი-ბი-სი“ ბანკისათვის საკრედიტო ხაზის გახსნა, მიკრო და მცირე საწარმოთა მომსახურე ბანკის შექმნა და სხვა. წინასწარი ვარაუდით, მიმდინარე წლის ივნისისათვის საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის მიერ ჩვენში დაბანდებული ინვესტიციები 45 მილიონ ამერიკულ დოლარს მიაღწევს.

დადასტურდა „ტრასეკასა“ და „აბრეშუმის გზის“ პროექტების განხორციელებაში საქართველოს, როგორც საკვანძო ქვეყნის მნიშვნელობა. ბოდიშს ვუხდი მსმენელს, თუ ზედმეტად დეტალურ ინფორმაციას ვაწვდი ახლა, მაგრამ ამას, ალბათ, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმ ფონზე, რაც მოხდა. თვით კომპანია „ფრონტერა რისორსი“ საქართველოში ენერგორესურსების ათვისების სამუშაოთა გაფართოებასა და ინვესტიციათა მოცულობის 10 მილიონ დოლარამდე გაზრდას აპირებს. საინტერესო შედეგით დაბრუნდა ბატონი მერაბ ადეიშვილი - ჩვენი ტრანსპორტის მინისტრი ჩინეთიდან, სადაც ვიზიტად იმყოფებოდა. იაპონია ხომ ჩართულია თავისი დიდი სახელმწიფოებრივი და სამთავრობო პროგრამით, ახლა უკვე ჩინეთის რიგი დადგა და იგი მზად არის აქტიური მონაწილეობა მიიღოს ამ დიდი „აბრეშუმის გზის“ განვითარებაში. მინისტრი უფრო დეტალურად ილაპარაკებს პრესკონფერენციაზე და, ვფიქრობ, თქვენც დაუთმობთ ტრიბუნას, რათა შეეხმიანოს ჩვენს ტელემაყურებელსა და რადიომსმენელს. ჩინელებმა გამოგვიცხადეს პოლიტიკური მხარდაჭერა და უშუალო მონაწილეობის მიღებასაც აპირებენ იმ ინტერესების გათვალისწინებით, რომლებიც მათ აქვთ კავკასიასთან, ცენტრალური აზიისა და ევროპის ქვეყნებთან ურთიერთობაში.

მადლიერებით უნდა აღვნიშნო ჩვენი დიდი მეგობრის ჰეიდარ ალიევის თანადგომა. აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა იაპონიაში ყოფნისას კიდევ ერთხელ საქვეყნოდ დაადასტურა, რომ დიდი ნავთობის ტრანსპორტირებისათვის ბაქო-ჯეიხანის მარშრუტი (საქართველოს გავლით) პრიორიტეტულად რჩება. მან ეს კიდევ უფრო კატეგორიულად გამოთქვა.

აქვე მინდა დავძინო: ნავთობსადენი „საჯილდაო თოკი“ არ არის, ყველა თავისკენ რომ ექაჩებოდეს. აქ მთავარია რაციონალური გათვლა, ეკონომიკური ანგარიში, თუნდაც ნდობა ქვეყნის დემოკრატიულობის, სტაბილურობის მიმართ და რწმენა იმისა, რომ ხვალ ამა თუ იმ ქვეყნის სათავეში რომელიმე სალდაფონი გენერალი არ მოვა და ნავთობსადენს ზემოქმედების ბერკეტად არ გამოიყენებს. ეს უაღრესად მნიშვნელოვანი საკითხია და დისკუსიათა მონაწილეებმა ეს უნდა გაითვალისწინონ. აფხაზეთის, ყარაბაღის, ქართულ-ოსური კონფლიქტის მოწესრიგება, ლტოლვილთა სწრაფი დაბრუნება ნავთობისა და გაზის ტრანსპორტირების არეალს, მის მოცულობას გააფართოებს. მთელი ჩვენი უნიკალური რეგიონი აყვავების გზას დაადგება, თუკი კონფლიქტები დროულად მოგვარდება.

ნავთობსადენის სიკეთით ყველა ისარგებლებს - არა მარტო სამხრეთ კავკასიის სახელმწიფოები და თურქეთი, არამედ, აგრეთვე უკრაინა, მოლდოვა, ბალკანეთისა და ხმელთაშუა ზღვის ქვეყნები. კიდევ უფრო სწრაფი ტემპით განვითარდება ევრაზიის ხიდის მშენებლობა. დიდი აბრეშუმის გზის აღდგენა მხოლოდ კეთილშობილი იდეა როდია - მისი ხორცშესხმით უკვე უდიდესი სახელმწიფოები არიან დაინტერესებული. ამერიკის კონგრესში დაიწყო მოსმენა ევრაზიის დერეფნის პრობლემატიკასთან დაკავშირებით და ამ მოსმენაში, როგორც გადმომცეს, ყველაზე გავლენიანი კონგრესმენები თუ სენატორები მონაწილეობენ, მათ შორის, საქართველოს მეგობრებიც, რომელთა მხარდაჭერასაც ამ დღეებში ასე ნათლად ვგრძნობდით.

ეს კეთილშობილური პროექტი არავის ინტერესების წინააღმდეგ არ არის მიმართული. ახლა ამას უფრო დეტალურად შევეხები იმიტომ,რომ ბევრი ამ ტერორისტულ აქტებს, ამ ბოლო დროს რომ მოხდა საქართველოში, სწორედ იმით ხსნის, რომ, აი, მიმდინარეობს დავა, ბრძოლა ნავთობსადენისათვის და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ. რამდენიც უნდა ილაპარაკონ, მე მაინც არ გავჩერდები, ჩემს არგუმენტებს ყოველთვის მოვიტან იმისათვის, რომ მსოფლიომ იცოდეს ეს. რა თქმა უნდა, იგი არ ეწინააღმდეგება არც რუსეთის კანონიერ, ვიმეორებ, კანონიერ ინტერესებს. ლაპარაკია პარალელურ გზაზე, პარალელურ პროექტზე და მხოლოდ ამ თვალსაზრისით შეიძლება ჩაითვალოს იგი ალტერნატიულად. რუსეთს უდიდესი სატრანზიტო ფუნქცია აკისრია ევრაზიის კონტინენტზე და ბევრი არაფერი დააკლდება, თუ მისი ტრანზიტული შესაძლებლობებით სხვა ქვეყნებიც ისარგებლებენ, მით უმეტეს, როგორც ადრე აღმინიშნავს, რუსეთის ტვირთნაკადები შეუერთდება აბრეშუმის გზის მაგისტრალებს, ხოლო რუსული კაპიტალი თავის ადგილს იპოვის საუკუნის პროექტების განხორციელებაში. ვფიქრობ, ყველა ქვეყანაში მიხვდებიან, რომ ენერგიაშემცველების ტრანსპორტირების პრობლემის შესწავლასა და გადაწყვეტას ცივი გონება, რეალური გაანგარიშება სჭრიდება და არა ულტიმატუმები.

- თქვენ ახლა ნავთობის თემაზე საუბრობდით. გასულ კვირას მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო სახელმწიფო მინისტრის ბატონ ნიკო ლეკიშვილისა და აჭარის დელეგაციის სტუმრობა სოხუმში. ბატონ ნიკო ლეკიშვილის სტუმრობის დროს ნავთობის თემასაც შეეხნენ...

- მე კმაყოფილებით აღვნიშნავ, რომ ამგვარი შეხვედრები უკვე ჩვეულებრივ მოვლენად იქცა. არ გამოვრიცხავ უფრო მაღალი დონის შეხვედრასაც უახლოეს მომავალში. მიმდინარეობს ჟენევის პროცესი და აფხაზურ მხარესთან ორმხრივმა კონტაქტებმა ტრადიციული ხასიათი მიიღო. დარწმუნებული ვარ, უახლოეს მომავალში დიალოგი გაფართოვდება და გაღრმავდება. კერძოდ, გაიმართება აფხაზთა ხელმძღვანელების შეხვედრები საქართველოს სხვადასხვა რეგიონის წარმომადგენლებთან. რატომ არ უნდა გაიმართოს, მაგალითად, სამეგრელო-ზემო სვანეთის ზონისა და ზოგიერთი სხვა რეგიონის ხელმძღვანელებთან შეხვედრა? სწორედ ამ კონტექსტით განვიხილავ აჭარის მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის ავთანდილ გორგილაძის სტუმრობას სოხუმში. მინდა რადიომსმენელებმა იცოდნენ, რომ ბატონი გორგილაძე პროფესიონალი დიპლომატია, საკმაო გამოცდილებაც აქვს და ძალიან საჭიროც. მისი გარკვეული მონაწილეობა ქართულ-აფხაზურ სამშვიდობო პროცესში ნამდვილად სასარგებლო იქნება. ბუნებრივია, ეს საკითხი წინასწარ იყო შეთანხმებული ჩემსა და ბატონ ასლან აბაშიძეს შორის. რაც შეეხება ნავთობსადენს, ან ნავთობსაძიებო, ვიმეორებ, ნავთობსაძიებო სამუშაოებს, ამქვეყნად შეუძლებელი თითქმის არაფერია (რა თქმა უნდა, კონფლიქტის მოგვარების პირობებში).

- თქვენ წინა რადიოინტერვიუში ძალიან სერიოზული ყურადღება დაუთმეთ მრეწველობის თემას. პრინციპში, შემდეგ გამოსვლებშიც გამოჩნდა, რომ ამ დარგში შექმნილი ვითარება არასახარბიელოა...

- როგორც მოსალოდნელი იყო (მე, პირადად, ამას არ გამოვრიცხავდი), იანვარი მრეწველობისათვის მართლაც მძიმე აღმოჩნდა. თუმცა, თებერვალში მდგომარეობა შედარებით გამოსწორდა და იმის წინაპირობაც არსებობს, რომ მარტში გარდატეხა მოხდება, რათა წლიური პროგრამის შესრულება არ შეფერხდეს.

შექმნილი მდგომარეობის ძირითადი განმსაზღვრელი ფაქტორი რუსთავის სამრეწველო კომპლექსში წარმოქმნილი სირთულეებია, რომლებსაც როგორც სუბიექტური, ასევე ობიექტური მიზეზები აქვს. ყველა მათგანი დაწვრილებით განვიხილეთ მთავრობის სხდომაზე და შესაბამისი გადაწყვეტილებებიც მივიღეთ. რაც მთავარია, უახლოეს დღეებში გამოსწორდება ენერგეტიკაში შექმნილი ვითარება, თუმცა, მავანი ნუ ცდილობს ყველაფერი ენერგეტიკას, ბუნებრივი აირისა თუ ელექტროენერგიის მიუწოდებლობას დააბრალოს. მარტო ეს მიზეზი არ არის.

უკვე აღდგა, ან ამ დღეებში აღდგება ბუნებრივი გაზის მიწოდება ბევრ საწარმოში, რომლებიც ამის გამო იყო გაჩერებული. საერთოდ კი, პრივატიზებულ, ბევრ შემთხვევაში აქციონერებულ საწარმოთა მუშაობის საკითხს სერიოზული შესწავლა სჭირდება და, ალბათ, კანონმდებელმაც აქ თავისი სიტყვა უნდა თქვას, რათა პრივატიზებული საწარმოს გაჩერება მესაკუთრისათვის მიუღებელი და დაუშვებელი იყოს.

როგორც ცნობილია, მებამბეობის ქვედარგის საწარმოთა უმრავლესობა გაჩერებულია ნედლეულის უქონლობის გამო. ამჟამად უზბეკეთთან მიღწეულია შეთანხმება 2 ათასი ტონა ბამბის ბოჭკოს კვოტის შენარჩუნებისა და პირდაპირი გზით მისი შესყიდვის ნებართვის თაობაზე. განვილ კვირაში უზბეკეთის დელეგაციასთან ერთად გაფორმდა ოქმი, რომლითაც გადაწყდა, რომ უზბეკეთისა და საქართველოს მთავრობებმა იმუშაონ ურთიერთმისაწოდებელი საქონლის გაცვლის ნორმატიული აქტების შესადგენად იმ ვარაუდით, რომ ტრადიციული საქონლის (ჩაი, ბამბა, ლითონი, ქიმიური, მანქანათმშენებლობის ნაწარმი, „ბორჯომი“ და სხვა) შეძენა უზბეკეთისა და საქართველოს ბაზარზე ხელსაყრელი იყოს ორივე ქვეყნის ბიზნესმენებისათვის. პრეზიდენტთან დელეგაციის შეხვედრისას განვიხილეთ სავაჭრო-ეკონომიკურ ურთიერთობათა შემდგომი ინტენსიფიკაციის საკითხები. მნიშვნელოვანია ორი ქვეყნის ურთიერთობათა გაღრმავება მანქანათმშენებლობის, მრეწველობის, ტურიზმის, სოფლის მეურნეობის სფეროებში, მეცნიერებასა და კულტურაში. ჩვენი ნავსადგურების მეშვეობით შარშან გადაზიდულია (სხვათა შორის, ეს საინტერესო ციფრია) უზბეკეთის 285 ათასი ტონა ტვირთი, წელს ნავარაუდევია 800 ათასი ტონის, აქედან 180 ათასი ტონა ბამბის გადაზიდვა. „ტრასეკასა“ და „აბრეშუმის გზის“ პროექტებზე მუშაობაში თანამშრომლობის შემდგომ განვითარებას ხელს შეუწყობს სარაქსის ხელშეკრულებასთან უზბეკეთის შეერთებაც.

სერიოზულ ყურადღებას იპყრობს ენერგეტიკაში შექმნილი ვითარება, განსაკუთრებით დახარჯული ელექტროენერგიის საფასურის გადახდევინებასთან დაკავშირებით. პრეზიდენტის „შეძახილი“, როგორც იტყვიან, არ უნდა სჭირდებოდეთ თბილისში, ქუთაისში, რუსთავში, წყალტუბოში, წალენჯიხაში, ჩხოროწყუში, ტყიბულში, ქვემო ქართლში, ამბროლაურში, რათა შარშანდელი დონე მაინც შეინარჩუნონ. არადა, ადმინისტრაციული ზომები ფუჭია, თუ საბოლოოდ არ გადაწყდა განმანაწილებელი ქსელის პრივატიზების პრობლემა, - ეს პროცესიც უნდა დაჩქარდეს, და ესეც არაერთხელ ითქვა.

წარმატებით მიმდინარეობს საგაზაფხულო ხვნა-თესვა. პროგნოზით მოსახნავი და დასათესია 530 ათასი ჰექტარი. 26 თებერვლის მონაცემებით, მოიხნა და დაითესა 175 ათასი ჰექტარი, რაც გასული წლის შესაბამისი პერიოდის მაჩვენებელს 45 ათასი ჰექტარით აღემატება. აღვნიშნავ და მივესალმები სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის ექსპლუატაციისათვის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საწარმოთა შექმნას. პირველი ასეთი საწარმო კასპში შეიქმნა და უეჭველად დადებითი შედეგიც ექნება.

საგადასახადო ინსპექციის ოპერატიული მონაცემებით, განვლილ კვირაში ბიუჯეტში ჩაირიცხა 11 მილიონი ლარი, ანუ თითქმის იმდენივე, რამდენიც თებერვლის პირველ 20 დღეში.

წინასწარი მონაცემებით, თებერვლის ბიუჯეტის მოსალოდნელი შემოსავალი 23 მილიონ ლარს მიაღწევს. თებერვლის საგადასახადო შემოსავალი 6 მილიონ 700 ათასი ლარით ანუ თითქმის ერთ-ნახევარჯერ აღემატება იანვრის დონეს. ამრიგად, ორი თვის სავარაუდო შემოსავალი 39 მილიონ ლარს მიაღწევს.

საგადასახადო ინსპექციის შეფასებით, ბიუჯეტის შემოსავლის ფორმირებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს თბილისის ორგანიზაციებმა, აჭარამ, იმერეთმა, შიდა ქართლის, რაჭა-ლეჩხუმის რეგიონებმა, მცხეთის, გორის, გარდაბნის რაიონებმა და სხვა.

საბაჟო დეპარტამენტის წინასწარი მონაცემებით, თებერვალში საბაჟო სისტემაში მობილიზებულია 15 მილიონამდე ლარი საბიუჯეტო შემოსავალი, რაც, აგრეთვე, ერთ-ნახევარჯერ აღემატება შარშან თებერვალში მიღწეულ დონეს და 8 პროცენტით - წლევანდელ იანვრის მაჩვენებელს.

ცენტრალური ბიუჯეტის შემოსავლის მოცულობამ (და ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია), წინასწარი მონაცემებით, თებერვალში შეადგინა 29 მილიონი ლარი, რაც თვიური გეგმის თითქმის 94 პროცენტია. ჩვენ ასეთი მონაცემები ჯერჯერობით არ გვქონია, ლაპარაკია ცენტრალურ ბიუჯეტზე. აღსანიშნავია, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტის საგადასახადო შემოსავლის შესრულების მაჩვენებლი 60 პროცენტით აღემატება შარშანდელ მაჩვენებელს.

ასე დაწვრილებით მოგახსენებთ ამ ციფრობრივ მონაცემებს, რათა ერთხელ კიდევ გავუსვა ხაზი: თებერვლის მოვლენები დასრულდა, ასე ვთქვათ, ზამთარიც გასრულდა, გაზაფხულის პირველი დღეც დადგა და ცხოვრება გრძელდება ისევე, როგორც გრძელდება საქართველოს წინსვლა და განვითარება.

- ხვალ 3 მარტია - ეს დღე დედის დღედ აღინიშნება საქართველოში, დედისა, რომელშიც ყველაზე მეტად აისახება ქვეყნის ლხინიცა და ჭირიც...

- ალბათ, ესეც ძალიან სიმბოლურია, რომ დედის დღით საბოლოოდ ვშორდებით ზამთარს, იმ მოვლენებს, წლევანდელი ზამთრისათვის რომ იყო დამახასიათებელი. უპირველესად, მინდა მივულოცო ეს დღე ყველა დედას და სრულიად საქართველოს.

ყველაფრის საფუძველსა და საწყისს დედა წარმოადგენს. ამ დღეს, რა თქმა უნდა, განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. ამიტომაც ვამბობთ ქართველები (ეს ახლა ყველამ იცის, მაგრამ არასდროს არ გაცვდება ეს სიტყვები) - დედასამშობლო, დედამიწა, დედაენა, გუთნისდედა და სხვა...

დედობა უდიდესი ნიჭია. უდიდესი სათნოებაა, დედის სიყვარულზე დგას ეს სამყარო და ჩვენი ქვეყანაც.

მინდა, ამავე დროს, სამძიმარი ვუთხრა ყველა დედას, ვინც შვილი დაკარგა სამოქალაქო ომის დროს, სხვადასხვა კონფლიქტებში - ვგულისხმობ აფხაზებსაც, ოსებსაც - ჩვენ ხომ ყველანი იმ ქვეყნის შვილები ვართ, სადაც „ვეფხისა და მოყმის“ საკაცობრიო მნიშვნელობის ხალხური შედევრი შეიქმნა.

ერთხელ კიდევ ვუსამძიმრებ იმ ვაჟკაცების მშობელთ, რომელთა გმირობისა და თავგანწირვის ფასადაც დააღწია საქართველომ თავი თებერვლის განსაცდელს.

მადლობას მოვახსენებ ყველა დედას, ვინც ბოლო წლების გაჭირვებას უძლებდა და უძლებს. მაინც აჩენს და ზრდის შვილებს, პირნათლად იხდის დედობის ვალს. ქედს ვიხრი მრავალშვილიანი დედების წინაშე, მოვუწოდებ მთელ საზოგადოებას, ყველა სახელმწიფოებრივ სტრუქტურას, განსაკუთრებით დაეხმარონ და მაქსიმალური მზრუნველობა გაუწიონ მათ. დედაშვილობის უკეთილშობილეს ფენომენს ყოველმხრივი ყურადღება სჭირდება - იგია ოჯახის საძირკველი, ოჯახი კი - მთელი საზოგადოებისა და ქვეყნისა. ისე როგორც ყველა ქართველი, შევთხოვ ღვთისმშობელს, ქართლის დედას კვლავაც არ მოაკლოს ზრუნვა თავის ქვეყანას.

- ამ დღეებში გამოქვეყნდა თქვენი მიმართვა მოსახლეობისადმი ტყის განაშენიანებასთან დაკავშირებით. შეიძლება ითქვას, ეს უპრეცედენტო აქტია. თუმცა, ალბათ, პრობლემის სიმწვავით არის განპირობებული...

- ჩვენ იმ ქვეყნის შვილები ვართ, რომლის ერთ-ერთი ღირსება მართლაც უნიკალური ბუნებრივი გარემოა. ამდენად, მიუხედავად იმისა, რომ სულ ახლახან ასეთი დრამატული მოვლენები გადავიტანეთ, საჭიროდ ჩავთვალე მიმემართა საქართველოს მოსახლეობისათვის, მე ამას პირადი წერილი დავარქვი - საქართველოს ტერიტორიაზე გამწვანების-გატყევების სამუშაოთა შესახებ. მინდა, ამ წერილს ყველა ოჯახი და ყველა მოქალაქე გაეცნოს.

ვაჟა-ფშაველას სამშობლოში ბუნებრივი გარემოსადმი ასეთი დამოკიდებულება არავის უნდა უკვირდეს და არც რაიმე კამპანიად უნდა აღიქმებოდეს. ამჟამად შეიძლება თამამად ითქვას, რომ საქართველოს ბუნება, უპირველესად ტყე, გაჩანაგებას გადაურჩა, გადავარჩინეთ გაჩანაგებას, თუმცა ამის მსურველი ბევრი იყო. ახლა კი ლაპარაკი უნდა იყოს საუკეთესო ტრადიციათა აღდგენაზე. დარწმუნებული ვარ, მთელი საქართველო გამოვა ამ სილამაზის საბოლოოდ გადარჩენისათვის, გამდიდრებისათვის. თითოეულმა მოქალაქემ რომ თითო ხე დარგოს და ახაროს, ჩვენი ქვეყანა კიდევ უფრო წარმტაცი გახდება. ვიმედოვნებ, ჩემს წერილს ტყის განაშენიანებასთან დაკავშირებით ყველა მოქალაქე გაეცნობა. შესაბამისი უწყებები მას მიაწვდიან სკოლებს, საგანმანათლებო დაწესებულებებს. არავითარი კამპანია და აგიტაცია არ არის საჭირო - მშობლიური ქვეყნის სიყვარულით თითოეული გააკეთებს იმას, რაც შეუძლია. მე ამაში ღრმად ვარ დარწმუნებული.

- და ბოლოს, ასეთი შეკითხვა: ამას წინათ მოსკოვის „ნეზავისიმაია გაზეტაში“ გამოქვეყნებული იყო სტატია, რომელიც შემდეგ ქართულმა პრესამაც გადმობეჭდა. იქ ნათქვამია, რომ შევარდნაძე ავადმყოფობის გამო იძულებული იქნება გადადგესო. პრინციპში, ალბათ, თქვენი ჯანმრთელობის განმტკიცების მიზნით ხდება ეს გახშირებული ტერორისტული აქტები, ეტყობა, ძალიან ზრუნავენ ამაზე...

- რა თქმა უნდა, რუსეთის, ისევე როგორც ყველა ქვეყნის პრესას, შეძლებისდაგვარად, თვალს ვადევნებ. მრავალი პუბლიკაცია საინტერესოა, ზოგი რამ საგულისხმოცაა. თუმცა, მაინც ბევრია მონაჭორი, ზღაპარი, ზოგჯერ კი აშკარა ინსინუაცია, რასაც ხშირად „საინფორმაციო დივერსიას“ უწოდებენ ხოლმე.

რაც შეეხება პროგნოზს ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო ჩემი გადადგომის შესახებ, - კიდევ ერთხელ ვიტყვი ჩვენი ქვეყნის არაკეთილმოსურნეთა, ასე გამოვთქვამდი მე, გულის გასახეთქად (ვისაც ჩემი ჯანმრთელობა აინტერესებს სწორედ ამ თვალსაზრისით), რომ თავს ვგრძნობ ძალიან მაგრად.

საქართველოში იტყვიან ხოლმე, ჩვენი გორისააო. მე არასდროს მავიწყდება და ახლაც ვიცი, ვისი გორისა ვარ - ჩემი ხალხის გორისა ვარ და დანებება არ მჩვევია და არც აწი დავეჩვევი.

გაზეთს (რომელსაც მე პატივს ვცემ და რომელიც თქვენ ახსენეთ) და წერილის ავტორსაც ვურჩევდი: იქნებ სჯობდეს, ჯერ საკუთარი ქვეყნის პრეზიდენტის ჯანმრთელობაზე იფიქრონ და მერე „მოიცალონ“ საქართველოს პრეზიდენტისათვის!

საქინფორმი.

„შერიგებას და კომპრომისებს თანამედროვე მსოფლიოში ალტერნატივა არა აქვს, ხოლო ძალის კომპონენტი ერთ-ერთ ელემენტად უნდა მივიჩნიოთ, რომელიც ამ მაგისტრალურ გზას ბარიერებისაგან ათავისუფლებს“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 3 მარტი. - №51 (2751). - 1,2 გვ.

ამ სათაურით ჩვენმა გაზეთმა 28 თებერვალს გამოაქვეყნა ნათელა ფაილოძის წერილი „მაცნეს“ 123-ე საგაზეთო ჯიხურის გამყიდველზე ელიზბარ დავითაშვილზე.

საქართველოს პრეზიდენტი გამოეხმაურა ამ პუბლიკაციას, რომელსაც აქვე გთავაზობთ.

ძალიან კარგია, რომ ასეთი ადამიანი „შევნიშნეთ“, „საქართველოს რესპუბლიკას“ ვუსურვებ პატარა თუ დიდ საქმეთა ენთუზიასტები მხედველობიდან არც მომავალში გამორჩეს...

ელიზბარ დავითაშვილს კი მადლობას ვუცხადებ ძალიან საჭირო და კეთილსინდისიერი შრომისათვის.

ედუარდ შევარდნაძე.
1998 წლის 2 მარტი.

ღიმილიანი კაცი 123-ე ჯიხურიდან / ედუარდ შევარდნაძე ; // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 3 მარტი. - №51 (2751). - 1 გვ.

საქართველოს ტერიტორიაზე გამწვანება-გატყევების სამუშაოთა შესახებ

კიდევ ორიოდე წელი, კიდევ ორიოდე გაზაფხული და XXI საუკუნეც დადგება. იწურება მეოცე საუკუნე და მეორე ათასწლეული ქრისტეს აქეთ. ისტორიული გადასახედიდან კარგად ჩანს ჩვენი ისტორია, რომელიც გვეუბნება, თუ რა დიდი ადგილი ეჭირა ბუნებას, ტყეს, ბაღებს, ვენახებს, ხეხილს ქართველი ერის ცხოვრებაში.

ქართველი კაცი პანთეისტი, ბუნების გამაღმერთებელი იყო მიწყივ დაბადებით.

მსოფლიოს პოეტები შემთხვევით არ ადარებდნენ საქართველოს სამოთხის ბაღს.

ტყის და ბუნების დაცვა - მამულის დაცვაა, ერის საარსებო სივრცის დაცვაა.

არსებობს ტყის დაცვის მამაპაპური, ეროვნული, ისტორიული ტრადიციები. საჭიროა მათი აღორძინება.

კარზე მოგვადგა 1998 წლის გაზაფხული, იმედისა და განახლების მაუწყებელი, იღვიძებს ბუნება.

ქართველი კაცი ტყეს ყოველთვის იმედის თვალით შეჰყურებდა. ამასთან იცოდა რომ ტყისაგან მარტო სიკეთით კი არ უნდა ესარგებლა, არამედ სათუთად უნდა გაფრთხილებოდა მასაზრდოებელ და მაცოცხლებელ დედაბუნებას.

საქართველოს მტრები შემოსევების დროს ანადგურებდნენ არა მარტო მოსახლეობასა და ქართული კულტურის ძეგლებს, არამედ ტყეებს, ვენახს, ხეხილს, საცხოვრებელ გარემოს.

საქართველოში ოდითგანვე არსებობდა ბუნების, ხეების საღმრთო კულტი, ბუნებისადმი, ტყისადმი წმიდა დამოკიდებულების ტრადიციები. ქართველი კაცი ოდითგან თუ ერთ ხეს მოჭრიდა, ორს - დარგავდა, რომ მისი ბაღნარი სამშობლო უდაბნოდ არ გადაქცეულიყო.

ჩავიხედოთ ჩვენს სულიერი კულტურის სიღრმეებში, გადავავლოთ თვალი ჩვენი მატერიალური კულტურის სათავეებს.

ცნობილია მუხის კულტი საქართველოში. აქედან - მუხის კულტიდან მოდის დავით აღმაშენებლის სულიერი მამის ჭყონდიდელის - „დიდმუხელის“ სახელწოდება.

ბრწყინვალე ქართულ სიმღერაში „მუმლი მუხასაო“, მუხა საქართველოს სიმბოლოა, მუმლი - მტერია.

ბუნებასთან, საკულტო ხეებთან, საღვთო ტყესთან იყო შეზრდილი ქართული სული და ცხოვრების რიტუალი.

ვაზის ჯვრით მოდის საქართველოში წმინდა ნინო.

ბუნების კულტის სიკეთე თან ახლავს ქართველი კაცის ცხოვრებას დაბადებიდან უკანასკნელ დღემდე. ნოდარ დუმბაძე ამბობდა: ერთი ხისგან აკვანიც გაითლება და კუბოც.

საქართველოს უდიდესი ტაძრის სახელი - ძელი ცხოველი, სვეტი ცხოველი - სიცოცხლის ბიბლიურ ხეს და ქრისტიანულ სასწაულს უკავშირდება.

ქართველი კაცისთვის ხე მარტოოდენ შეშა არასოდეს ყოფილა, ის მუდამ იყო უკვდავების ხე, ნატვრის ხე, „ხე ცნობადისა კეთილისა და ბოროტისა“, ესე იგი, ფილოსოფიური ხე, ჭეშმარიტების ხე.

ქართველი გლეხი, ბუნების მესაიდუმლე - მითთა ჟამიდან ამბობდა: ხეში წყალი ჩადგაო, გაზაფხული დადგაო. ხე აძლევდა გუთნისდედას და მწყემსს გაზაფხულის მოსვლის ნიშანს.

ადამიანმა ცხოვრების მანძილზე ერთი ხე მაინც უნდა დარგოსო, - ამბობს ხალხური სიბრძნე.

ხე ნაყოფით იცნობაო, - ამბობს ქრისტეს სახარება.

ისტორიაში არსებობს გენეალოგიური ხის ცნება, მითოლოგიაში არსებობს მსოფლიო ხის ცნება.

თუ ასე გავაცნობიერებთ ბუნების, ტყის, ხის ფილოსოფიას, თუ ამ იდეებით აღვზრდით ახალგაზრდობას, ტყის ბოროტი გამკაფავი ცოტა გვეყოლება საქართველოში, ტყის მომვლელი და შემნახავი, - ბევრი. ხეების დარგვა არა მარტო ტყის გაშენება, არამედ ადამიანის აღზრდაცაა, ბუნებისადმი მის დამოკიდებულებაში გარდატეხის შეტანაა. ტყეში უნდა ვეძებოთ უკვდავების ხე, ნატვრის ხე და არა მხოლოდ შეშა და ნადირი.

ეს ყველაფერი ეხება სულიერი კულტურის ისტორიას, მითოსს, ფილოსოფიას, მაგრამ ეს იმაზეც მეტყველებს, სულიერ ღირებულებათა იერარქიაში, ცხოვრების ფილოსოფიაში თუ რა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა ადამიანი ბუნებას, ტყეს, ხეს. ის აღმერთებდა მათ.

ეს დამოკიდებულება გარკვეულ ისტორიულ ეტაპზე დაიკარგა. საჭიროა ძველი ტრადიციების აღდგენა, ახლის შექმნა.

გასულ წლებში ქვეყანაში არსებულმა ეკონომიკურმა კრიზისმა, ენერგოკრიზისმა, განუკითხაობამ, უკონტროლობამ, უკანონობამ, კორუფციამ, ხე-ტყის დამნაშავეობრივმა ექსპორტმა, ჩრდილოვანმა ეკონომიკამ განადგურების პირას მიიყვანა მთელი სატყეო ფონდი, მაგრამ განსაკუთრებით დასახლებული პუნქტების მიმდებარე ტყეები.

ჩვენდა სავალალოდ მზაკვრულმა ხელმა არც ქალაქებში დაინდო სკვერები, ბაღები, პარკები. თვით ფარნაოზის ტყე გაიჩეხა.

დიდი ზიანი მოუტანა ტყეს, ბაღებს, ნაკრძალებს, ქარსაცავ ზოლებს სამოქალაქო ომმა, ეკონომიკურმა, პოლიტიკურმა, სოციალურმა ქაოსმა. მიუხედავად ამისა, ბოლო წლებში გატარებული ღონისძიებების შედეგად საქართველოს ტყე გადარჩენილია.

ბიბლიაში წერია: ბოროტი ნაყოფის გამომღები ხე უნდა მოიჭრასო.

საქართველოში კი, პირიქით, სიკეთის ხეს ჭრიდნენ ბოროტი ძალები.

შექმნილი მდგომარეობა გადაუდებელი ღონისძიებების გატარებას მოითხოვს, რადგანაც გამორიცხული არ არის გააქტიურდეს ეროზირებული, მეწყერული და წყალმარეგულირებელი უნარის მოშლის პროცესები.

საშიშროება გლობალურია, ამიტომ უნდა გაერთიანდეს ცენტრალური ხელისუფლების, შესაბამისი სამინისტროების, დეპარტამენტების, უწყებების, ავტონომიური ფორმირებების, ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის, სამოქალაქო საზოგადოების სტრუქტურათა ძალისხმევა.

ტყეების აღდგენა ეროვნულ, საერთო სახალხო საქმედ უნდა იქცეს.

დღეს ბუნების დაცვა საყოველთაო, საკაცობრიო პრობლემაა, მსოფლიო ეკოლოგიური ბალანსის დაცვა უმნიშვნელოვანესი საკითხია - კავკასიის ტყეებიდან, ფარნაოზის ქართული ტყიდან ბრაზილიიის სელვამდე, ამაზონამდე, რომელსაც „კაცობრიობის ფილტვებს“ უწოდებს თანამედროვეობა. ჩვენ უნდა გავაცნობიეროთ, რომ მსოფლიოს ეკოლოგიური სისტემის ნაწილი ვართ და მაქსიმუმი უნდა გავაკეთოთ საქართველოსთვის, რაც იმავე დროს მსოფლიოსთვის გაწეული სამსახური იქნება.

ჩვენ ვცხოვრობთ ისეთ საერთაშორისო სივრცეში, სადაც იქმნება ახალი მეცნიერება პოლიტეკოლოგია, როგორც ეკოლოგიური პოლიტიკის მეცნიერული საფუძველი. მეამაყება, რომ პოლიტეკოლოგია, როგორც ტერმინი, ერთ-ერთმა პირველმა გამოვიყენე.

საქართველოს განვითარების თანამედროვე ეტაპზე, როდესაც ქვეყანა დაადგა პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ახალ, დამოუკიდებელ აღმშენებლობის გზას, უაღრესად დიდი სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობა ენიჭება ბუნებრივი, მათ შორის ტყის რესურსების მართვა-რეგულირებას იმ ვარაუდით, რომ პირველ რიგში შევინარჩუნოთ და გავაძლიეროთ მთლიანად ქვეყნის, კავკასიისა და სხვა რეგიონების ეკოლოგიური სტაბილურობა.

გამწვანება-გატყევების ერთთვიურები საქართველოში წელს ტარდება ახალ პირობებში, როცა უკვე განხორციელებულია მიწის რეფორმა, როცა საქართველოს თითქმის ყველა მოქალაქემ, ყველა ოჯახმა სოფლად თუ ქალაქად მიიღო მიწის ნაკვეთი და თვითდასაქმდა მის კუთვნილ მიწაზე. იმედი გვაქვს იმ მიწის ნაკვეთებზე მალე აშრიალდება ამ გაზაფხულზე დარგული ხეები, ხეხილი, ბაღჩა-ბაღები, ვენახი...

თბილისი ვაზის ქალაქად უნდა იქცეს. დედაქალაქში არის საქართველოს ყველა მხარის, ქალაქის, დიდი სოფლების სახელობის ქუჩები. მოდით ამ ქუჩებზე ყოველ გაზაფხულზე გავაშენოთ სხვა მცენარეები.

ამ საქმეში თუ ჩართო საქართველოს ყველა რეგიონი, თბილისი ვაზის სამოთხეს დაემსგავსება. ეს დააახლოებს რეგიონებს და დედაქალაქს. რამდენი ასეთი ღონისძიების მოფიქრება და ხორცშესხმა შეიძლება.

საპრეზიდენტო, აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ გასულ წლებში საქართველოში გამწვანება-გატყევების ერთთვიურის ჩატარებით მიღებული შედეგები დადებითად შეაფასა და მიზანშეწონილად სცნო მიმდინარე წლის გაზაფხულ-შემოდგომაზე, საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ამ დარგში არსებული ტრადიციების აღორძინება და განვითარება.

სწორედ ამ საჭირბოროტო საკითხებს მიეძღვნა საქართველოს პრეზიდენტის 1998 წლის 20 თებერვლის №11 განკარგულება „საქართველოს ტერიტორიაზე 1998 წელს გამწვანება-გატყევების ერთთვიურის მოწყობის შესახებ“, დევიზით: „დედაბუნებას - ახალი სიცოცხლე“.

აღნიშნული ღონისძიებების ჩატარების პერიოდში სატყეო მეურნეობის სახელმწიფო დეპარტამენტთან ერთად აქტიური მონაწილეობა უნდა მიიღონ ბუნების დაცვის, სოფლის მეურნეობისა და გადამმუშავებელი მრეწველობის, ეკოლოგიის, განათლების სამინისტროებმა, მიწის კადასტრის, სახელმწიფო ნაკრძალების და სხვა დაინტერესებულმა უწყებებმა, საქართველოს პრეზიდენტის სახელმწიფო რწუნებულებმა მხარეებში, ქალაქის მერიებმა და რაიონის გამგეობებმა, რომელთაც მაქსიმალურად უნდა შეუწყონ ხელი ღონისძიების მაღალ დონეზე ჩატარებას, ფართოდ უნდა ჩააბან ამ საქმეში ქალაქებისა და სოფლების მოსახლეობა, ფერმერები, ბიზნესმენები, სტუდენტი და მოსწავლე ახალგაზრდობა.

ეს ჩვენი ეროვნული ღირსების საქმეა.

გამწვანება-გატყევების სამუშაოები დაიწყება მიმდინარე წლის მარტის თვის ბოლოდან და რეგიონების ბუნებრივ კლიმატური პირობების გათვალისწინებით მაისის თვის შუა რიცხვებამდე გასტანს.

მიმდინარე წლის გაზაფხულ-შემოდგომაზე გათვალისწინებულია სახელმწიფო ტყის ფონდის მიწებზე გაშენდეს 500 ჰექტარი ახალი ტყე, როგორც ღია და სარეკონსტრუქციო, ისე დასახლებული ადგილების სიახლოვეს უკანონო ჭრებით დაზიანებულ ფართობებზე, ხოლო გასულ წლებში გაშენებული ნარგაობების შევსება ჩატარდება 2000 ჰექტარ ფართობზე, სადაც სულ დაირგვება 5 მილიონზე მეტი ნერგი.

განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს კაკალნაყოფიანთა და სხვა ნაყოფმომცემი (კაკალი, თხილი, წაბლი, ტყემალი, პანტა, ბროწეული), აგრეთვე მერქნიანი სახეობების გაშენებას, როგორც სამრეწველო პლანტაციებად, ისე ხეივნებად გზების გასწვრივ.

ჩვენი ეროვნული და საერთაშორისო ტრასები, რომლებიც ევრაზიის სატრანსპორტო დერეფნის, დიდი აბრეშუმის გზის ნაწილია - ბაღნარებად უნდა ვაქციოთ. აბრეშუმის გზას თუთის ხეები მოუხდება. ეს სიმბოლურიც იქნება და სასარგებლოც. ევრაზიის სატრანსპორტო დერეფანი ისე უნდა გავამწვანოთ, რომ მეოცე და დამდეგი XXI საუკუნის ყველა მარკო პოლოს აღტაცების შეძახილი წამოსცდეს.

ჩვენი ბუნება ეროვნული განძია და მას ქვეყნის აღმშენებლობაში დიდი პერსპექტივა აქვს, მისი დაცვა სახელმწიფო საქმეა, სამოქალაქო საზოგადოების საქმეა.

აყვავებულ ბაღს უნდა დავამსგავსოთ საქართველოს ყველა ოჯახის ეზო და კარი, ყველა სოფელი, ყველა ქალაქი, მთელი ჩვენი ქვეყანა.

გამწვანების ერთთვიური საქართველოს ქალაქების, სოფლების, დაბების ყოველმხრივი კეთილმოწყობის სახელმწიფო და მუნიციპალური მრავალწლიანი პროგრამების შემადგენელ კომპონენტად უნდა ვაქციოთ.

მთავრობამ, სამინისტროებმა, ავტონომიურმა წარმონაქმნებმა, სამხარეო ადმინისტრაციებმა, გამგებლებმა, მერებმა უნდა გამოძებნონ სახსრები და რესურსები, რომ აღვადგინოთ და შევაკეთოთ ყველა დანგრეული და დაზიანებული შენობა, საცხოვრებელი სახლი, სანიტარულ-ჰიგიენური თვალსაზრისით დავასუფთაოთ ყველა ეზო, ქუჩა, კვარტალი, უბანი, გავწმინდოთ ისინი ნაგავისაგან ისე, როგორც ეს მაღალი საყოფაცხოვრებო კულტურის ხალხს ეკადრება.

საყოფაცხოვრებო კულტურა ევროპულ და მსოფლიო სტანდარტებამდე უნდა ავიყვანოთ. ასეთია ჩვენი ამოცანა.

მოგმართავთ თხოვნით, საქართველოს ყველა მოქალაქეს, ბუნების აღორძინებას ყველამ მოჰკიდოს ხელი, რადგან საქართველოც და მისი უნიკალური სიმდიდრე - ტყე ხალხს, თითოეულ ჩვენგანს ეკუთვნის, მეტიც - ტყე თითოეული ჩვენგანის, თქვენი შვილებისა და შთამომავლობის სიცოცხლის წყაროა.

ქართველს ხალხს არამცთუ უყვარს ტყე და ბუნება, არამედ მისი სული ბუნების დიდი მესაიდუმლეა. საკმარისია გავიხსენოთ ქართული მთის ფოლკლორული შედევრები მინდიაზე, რომელთა საფუძველზე დიდმა ვაჟა-ფშაველამ შექმნა გენიალური პოემა. მინდიას, მოგეხსენებათ, ესმის ბუნების ენა, ხეების ენა, ფრინველთა ენა. ასეთი ფოლკლორული თუ ლიტერატურული პერსონაჟის შემქმნელ ხალხს არ შეიძლება არ უყვარდეს ტყე და ბუნება და არ შეიძლება არ ზრუნავდეს მათზე.

დიდი რუსთაველი ბრძანებს: ქმნა მართლისა სამართლისა ხესა შეიქმს ხმელსა ნედლადო. დღეს ჩვენ სწორედ სამართლებრივ სახელმწიფოს ვაშენებთ, და „მართალი სამართლის ქმნამ“ არა მხოლოდ ახალი ხეები და ტყეები უნდა გაგვაშენებინოს, არამედ ხმელი ხეებიც ნედლად უნდა აქციოს, როგორც რუსთაველი ბრძანებს „ვეფხისტყაოსანში“.

უნდა აყვავდეს ვაჟას „ხმელი წიფელი“. ვაჟას ამ მხატვრულ სახეში, ამ მეტაფორაში, ამ სიმბოლოში დიდი პოეტური და ფილოსოფიური სიბრძნეა ჩაქსოვილი.

ეს ყველაფერი მშვენიერი და ამაღლებულია, მაგრამ რუსთაველი იმასაც ბრძანებს: არა ვიქმ, ცოდნა რას მარგებს ფილოსოფოსთა ბრძნობისაო.

შექმნაა მთავარი. ამიტომ უნდა შევქმნათ ახალი ეკოლოგიური გარემო, გავაშენოთ ახალი ტყეები, ახალი ბაღები, ახალი ხეივნები.

სილამაზე იხსნის სამყაროსო, ბრძანა ერთმა დიდმა მოაზროვნემ. ბუნებაზე უფრო ლამაზი რა უნდა იყოს!

ჩვენ ყველანი ბუნების შვილები ვართ!

დედაბუნებას - ახალი სიცოცხლე!

ყველანი ერისა და ბუნების სამსახურში!

ედუარდ შევარდნაძე.
1998 წლის 28 თებერვალი.

საქართველოს პრეზიდენტის წერილი მოსახლეობისადმი : საქართველოს ტერიტორიაზე გამწვანება-გატყევების სამუშაოთა შესახებ // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 3 მარტი. - №51 (2751). - 1,3 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
9 მარტის რადიოინტერვიუ

- 7 მარტს ექვსი წელი შესრულდა, რაც თქვენ საქართველოში დაბრუნდით. ამ ხნის მანძილზე ქვეყანაში მოხდა ძალიან ბევრი რამ, შეიძლება ითქვას, ისტორიული მნიშვნელობის ცვლილებები. ამას აღნიშნავენ როგორც ჩვენში, ასევე, განსაკუთრებით უცხოეთში. უმთავრესი მიზანი, რომელიც იმთავითვე გამოჩნდა შევარდნაძის პოლიტიკაში, იყო შერიგების კურსი ქვეყნის შიგნით. თებერვლის მოვლენებს თუ გავითვალისწინებთ, ეს თემა კვლავ აქტუალურია საქართველოში. ერთ-ერთ ინტერვიუში მე გკითხეთ, რომ კი არსებობს პრეზიდენტი შევარდნაძე, რომელიც შერიგების კურსს გააგრძელებს, მაგრამ არსებობს პიროვნება ედუარდ შევარდნაძე, რომლისთვის ძალიან ძნელი და მძიმე გადასატანი იქნებოდა ის, რაც 9 თებერვალსა და 19 თებერვალს მოხდა. შეიძლება ითქვას, რომ, ფაქტობრივად, თქვენ გაგწირეს. თებერვლის მოვლენებიდან გამომდინარე, ხომ არ არის მოსალონდელი, რომ ამ კურსში პრეზიდენტი შევარდნაძე რაიმე ცვლილებებს შეიტანს? - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ კითხვაზე პასუხით დაიწყო თავისი ტრადიციული ორშაბათის რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ.

- როდესაც მე ჩემი მეგობრების, თანამოაზრეების, ქართველი ერის თვალსაჩინო წარმომადგენლებისა და ფართო საზოგადოებრიობის თხოვნით და საკუთარი მტკიცე გადაწყვეტილებით 1992 წელს დავბრუნდი საქართველოში, ჩემს სამშობლოში, აქ შეურიგებელი, საყოველთაო უნდობლობის ატმოსფერო იყო გამეფებული.

ყველას გვახსოვს ის საზარელი პერიოდი, როცა თითქოს ჰაერიც კი გაჟღენთილი იყო სიძულვილით, შხამით, ბოღმით, მძვინვარე ფანატიზმით. სამწუხაროდ, ამ დროს საქართველოში რეალურად არსებობდნენ ძალები, რომელთა შერიგებაზე ლაპარაკიც ზედმეტი იყო. მიუხედავად ამისა, საქართველოს მთელი ჯანსაღი პოლიტიკური თუ საზოგადოებრივი ძალების უპირველეს ამოცანად მე სწორედ შერიგება მივიჩნიე. მათთან ერთად განვსაზღვრე ეს კურსი - შერიგების კურსი, რომელსაც დღემდე განუხრელად ვახორციელებდი და ვახორცილებ ჩემს თანამოაზრეებთან ერთად, რათა შერიგებოდა ძმა - ძმას, შვილი - მამას, სოფელი - ქალაქს, კუთხე - კუთხეს და ასე შემდეგ. აღარ გავაგრძელებ, ყველას ყველაფერი კარგად გვახსოვს, - როგორ მოუწოდებდნენ ხალხს არა სიყვარულის, არა თანადგომისათვის, არამედ სიძულვილისათვის, ვიმეორებ, ფანატიკური, შეურიგებელი მძვინვარე სიძულვილისათვის.

ახალ ეპოქაშიც და იმ ძველ ეპოქაშიც, როგორც შემეძლო, ყველგან და ყოველთვის ვამბობდი, ვაფრთხილებდი საზოგადოებას იმ საფრთხის გამო, რომელსაც შეიცავს ამა თუ იმ პოლიტიკური ელფერის რადიკალიზმი, შეურიგებლობა, ფუნდამენტალიზმი. ეს ძალზე საშიში მოვლენებია.

არა ტრადიციონალიზმი, არა კონსერვატიზმი, არამედ სწორედ ფუნდამენტალიზმი, და ნურავის ნუ ჰგონია, რომ ფუნდამენტალიზმის საფრთხე სადღაც ცხრა მთას იქით არის და არა - ჩვენში, ფუნდამენტალიზმი, რომელსაც არ სურს და იქნებ არც ძალუძს შეურიგდეს ახალ რეალიებს, დროის, ეპოქის მოთხოვნას. სწორედ ამ რადიკალ-ფუნდამენტალისტებმა მოუტანეს ჩვენს ქვეყანას 1988-89 წლებიდან მოყოლებული ყველა ის უბედურება, ჩვენმა პატარა ერმა რომ გადაიტანა.

საშინელი და საზარელია უმეცართა რადიკალიზმი. მისი ერთ-ერთი ძირითადი თვისება ის გახლავთ, რომ გარკვეულ ეტაპზე, გარკვეულ პირობებში უეჭველად გამოვლინდება ღია, შეუნიღბავი აგრესიით, ძალადობით, განსხვავებული აზრის ძალით დათრგუნვის სურვილით.

ეს თვისებები ახასიათებდა და ახასიათებს ექსპრეზიდენტის მომხრეთა მნიშვნელოვან ნაწილს, განსაკუთრებული აგრესიულობითა და სისასტიკით რომ გამოირჩევა.

არ მინდა ვთქვა, რომ ექსპრეზიდენტის მიმდევართა შორის არ არიან პატრიოტები, სახელმწიფოსათვის გულშემატკივარი ადამიანები, რომელთაც მართლა უყვართ სამშობლო და მათთვის არ არის უცხო სულიერი, ზნეობრივი ლტოლვა სიმართლისაკენ, როგორც მათ ესმით ეს სიმართლე. მაგრამ ისინიც დამეთანხმებიან და უნდა დამეთანხმონ, რომ არ შეიძლება ჭეშმარიტება იყოს ორი და სამი, ჭეშმარიტება ღმერთივით ერთია, ერთიანია და განუყოფელი.

ზვიადისტთა პოლიტიკური სექტის წარმომადგენლებმა უნდა აღიარონ: ექსპრეზიდენტის მომხრე ტერორისტთა მოქმედებას, ტერორისტულ აქტებს არანაირი გამართლება არა აქვს. ასეთი მოქმედება საბოლოოდ აშიშვლებს მათს კაცთმოძულეობას, ამდენად, რადიკალური ნაწილი, ისინი, ვინც ძალადობას მიმართავს, თვით ზვიადისტებმა უნდა მოკვეთონ და მოიკვეთონ, ხოლო რწმენისათვის, ამა თუ იმ პიროვნების თაყვანისცემისათვის ჩვენ არავის ვსჯით, არავის ვდევნით და ჩვენ შეგვიძლია მათთან ვითანამშრომლოთ.

ისტორიული კანონზომიერება, გნებავთ, ერთგვარი პარადოქსაციაა, რომ რადიკალური ფუნდამენტალიზმი, რომელიც თითქოსდა ეროვნული დროშით გამოდის ასპარეზზე, ქვეყნისა და სამშობლოს დამოუკიდებლობისათვის იწყებს ბრძოლას, ამ ბრძოლის პროცესში არ ითვალისწინებს რეალიებს, პიროვნულ მისწრაფებებს, თითოეული ადამიანის უფლებას. საბოლოოდ კი უეჭველად გადაეშვება სისხლიან ექსტრემიზმში და, რაც მთავარია, ბრმა იარაღად იქცევა გარეშე ძალის ხელში იმავე სამშობლოს, იმავე ქვეყნის წინააღმდეგ, რომლის ბედნიერებისა და თავისუფლებისათვის იწყებდა ბრძოლას. ეს ჩვენი ქვეყნის ისტორიის გაკვეთილიცაა.

ყველამ უნდა გავაცნობიეროთ, მათ შორის, ექსპრეზიდენტის მომხრეებმაც (ყველანი ხომ საქართველოს მოქალაქეები ვართ): ის მოძრაობა, რომელიც თავის წიაღში შობს ტერორიზმს, იმთავითვე არაჯანსაღი, თავისი არსით ტოტალიტარული მოძრაობაა. შეუძლებელია ტერორიზმი წარმოიშვას დემოკრატიული მოძრაობის წიაღში. ამდენად, არ არის მოულოდნელი, რომ ტერორისტული მიმდინარეობანი უკიდურეს შემთხვევაში ავლენს თავს.

საქართველოში არსებობს არა მარტო მემარჯვენე რადიკალიზმი და, როგორც მისი განაყოფი, მემარჯვენე ფუნდამენტალიზმი, არსებობს, აგრეთვე, მემარცხენე რადიკალიზმი, რომელიც უარყოფს ქვეყნის დამოუკიდებლობას და ფაქტობრივად მოითხოვს იმპერიის აღდგენას, აშკარად ქადაგებს სახელმწიფოებრიობაზე უარის თქმას.

მათ გასაგონადაც უნდა ვთქვა: თუ დროულად არ მოეგებიან გონს, დროულად არ გაიცნობიერებენ რადიკალიზმის საშიშროებას, მაშინ მემარცხენე რადიკალიზმიდანაც ისევე წარმოიშობა ფუნდამენტალიზმი და ტერორიზმი, როგორც მემარჯვენე რადიკალიზმიდან იშვა.

ჩვენ ყველა ძალასთან თანამშრომლობის, დიალოგის მომხრენი ვართ, მაგრამ მხოლოდ კონსტიტუციის საფუძველზე. კონსტიტუცია საქართველოს სახელმწიფოებრივი და საზოგადოებრივი სტაბილურობის უპირველესი პირობა და საფუძველია. ის, ვინც ამ საფუძველს არყევს, ვინც დამოუკიდებლობაზე უარის თქმას მოითხოვს, ფაქტობრივად, მთელ ქვეყანას, მის ინტერესებს, მის მომავალს უპირისპირდება. ძალიან არ მიყვარს ეს სიტყვა, მაგრამ ქვეყნის ორგული და დუშმანი ხდება. ასეთია ლოგიკის ძალა. ეს მეორე უკიდურესობაც ასევე შეიძლება გამოვლინდეს ტერორიზმითა და სისხლისღვრით.

ნებისმიერი სახის რადიკალიზმი და ფუნდამენტალიზმი საქართველოში, მით უმეტეს, დღევანდელ საქართველოში, სამოქალაქო ომისაკენ გადადგმული ნაბიჯია. ამას ვაცხადებ სრული პასუხისმგებლობით, როგორც ქვეყნის პრეზიდენტი. და არა მხოლოდ ვთხოვ ყველას, ყურად იღონ ჩემი თხოვნა და გაფრთხილება, არამედ კვლავაც ვადასტურებ, რომ არ დავუშვებ საქართველოში ტერორისტთა თარეშსა და ქვეყნის სტაბილურობის ხელყოფას. ამისათვის გამოვიყენებ კანონით გათვალისწინებულ ყველა ზომას, მათ შორის, ძალასაც, როგორც ეს ყველა დემოკრატიულ ქვეყანაში ხდება.

ის, ვინც ხელს აღმართავს უმწეო მოქალაქეებზე, უცხოელ მეთვალყურეებზე, თავისი ქვეყნის დაუფარავი, დაუნდობელი მტერია, სამშობლოს მოღალატე და გამყიდველია.

ეს არ ნიშნავს შერიგებაზე უარის თქმას. ჩვენ ყოველთვის მზად ვიყავით კონსტიტუციის საფუძველზე შევრიგებულიყავით, ან თუნდაც, ქვეყნის ინტერესიდან გამომდინარე, მოვრიგებულიყავით საქართველოში მოქმედ ყველა პოლიტიკურ ძალასთან, რომელსაც ამის სურვილი ჰქონდა. მაგრამ რადიკალებიც უნდა მიხვდნენ, რომ აუცილებელია გაემიჯნონ ფუნდამენტალიზმს, ტერორიზმს, - წინააღმდეგ შემთხვევაში მათთან ერთად იქნებიან ჩათრეული სისხლიან ჭაობში.

თუ ამ მიმდინარეობებში, ვგულისხმობ, მემარცხენე და მემარჯვენე რადიკალებს, არიან პატიოსანი ადამიანები, ისინი რაც შეიძლება სწრაფად უნდა გაემიჯნონ ფუნდამენტალისტებსა და ტერორისტებს, იპოვონ თავიანთი ადგილი საზოგადოებაში, თუნდაც, ასე ვთქვათ, პოლიტიკურ ლანდშაფტზე, მიიღონ მონაწილეობა არჩევნებში, შესთავაზონ საზოგადოებას, ამომრჩევლებს პოზიტიური პროგრამა, ჩაებან სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის, ქართული სახელმწიფოს განმტკიცების პროცესებში. სხვა გამოსავალი არ არსებობს, სხვა გზა არ არის - მხოლოდ კონსტიტუცია და კანონიერებაა. შეურიგებელ რადიკალიზმს კი ფუნდამენტალიზმისაკენ, ტერორიზმისაკენ, საბოლოოდ - სისხლიანი ანარქიისა და სამოქალაქო ომისაკენ მივყავართ.

აქვე კიდევ ერთხელ მინდა მადლობა მოვახსენო ქვეყნის მთელ მოსახლეობას, განსაკუთრებით, დედაქალაქის, სამეგრელოს მკვიდრთ, რომლებმაც უკიდურესად დაძაბულ ვითარებაში ესოდენი სიდინჯე და სიბრძნე გამოიჩინეს, მხარი დაუჭირეს პრეზიდენტს, ხელისუფლებას, კონსტიტუციურობასა და კანონიერებას.

- განვლილი კვირის კიდევ ერთი მოვლენა, რომელიც ზუსტად უკავშირდება იმ თემას, რომელსაც ახლა შეეხეთ, კერძოდ, თქვენ საუბრობდით იმ რადიკალების შესახებ, ქვეყნის დამოუკიდებლობის წინააღმდეგ რომ გამოდიან. ქვეყნის დამოუკიდებლობის ერთ-ერთი საიმედო გარანტი მისი ეკონომიკური ძლიერებაა. ეს საყოველთაოდ ცნობილი ფაქტი, საქართველოს ეკონომიკური ძლიერება მეტწილად უკავშირდება იმ თემას, რომელსაც ნავთობის თემა ჰქვია. გასულ კვირაში „ხუთეულის“ სტამბოლის შეხვედრა გაიმართა. ყაზახეთის, თურქმენეთის, აზერბაიჯანის, საქართველოსა და თურქეთის საგარეო საქმეთა მინისტრები შეიკრიბნენ და მიიღეს დეკლარაცია კასპიის აუზიდან საქართველოს ტერიტორიის გავლით ენერგიაშემცველების (უპირველესად, კასპიის შელფის დიდი ნავთობის) ტრანსპორტირების შესახებ. პრინციპში, არ ვიცი, ბატონო პრეზიდენტო, პირველი შეკითხვის ძირითადი საფუძველი რას ემყარებოდა, მაგრამ ის ფაქტი, რომ რადიკალების ასეთი გააქტიურება შეინიშნება ნავთობის თემის გააქტიურების პარალელურად, ალბათ, ძალიან ბევრი დასკვნის გამოტანის საფუძველს იძლევა. ესე იგი, გააქტიურდა ნავთობის თემა, უკვე მიღებულია მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებანი საქართველოსთან დაკავშირებით, პარალელურად აქტიურდებიან რადიკალური ძალები...

- სხვათა შორის, ამ რადიკალიზმთან დაკავშირებით მე ამ ორი დღის წინათ წავიკითხე: აფხაზ სეპარატისტთა ერთ-ერთი წარმომადგენელი, რომელიც ამერიკის შეერთებულ შტატებში იმყოფება, გაფრთხილების წერილს უგზავნის ყველა კომპანიას, ყველა ფირმას, რომლებიც საქართველოსთან თანამშრომლობენ, რომ არ შეიძლება ენდონ საქართველოს და არ შეიძლება შეასრულონ ის პროგრამები, რომლებიც ორმხრივი ვალდებულებებით არის განსაზღვრული. სხვათა შორის, ის ადამიანები, რომლებიც ტერორისტული აქტის ხელმძღვანელები და სულისჩამდგმელები არიან, მათ შორის ქართველები, ზუგდიდში მეთვალყურეები რომ გაიტაცეს, ასევე თბილისში რაც ჩაიდინეს, სწორედ ისინი კვლავ უნდობლობის ატმოსფეროს შექმნას ცდილობენ საქართველოს მიმართ. მაგრამ მე ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ მათს მიზნებს ახდენა არ უწერია. და სწორედ ასეთ ფონზე სტამბოლის შეხვედრას ძალიან დიდი და პრინციპული მნიშვნელობა ჰქონდა.

უპირველესად უნდა შევნიშნო, რომ ამ დეკლარაციამ ზოგიერთ მეზობელ ქვეყანაში (მხედველობაში მაქვს სტამბოლის დეკლარაცია) აშკარად არაადეკვატური რეაქცია გამოიწვია, რაც უსაფუძვლოც არის და, ცოტა არ იყოს, უცნაურიც. არ შეიძლება XX საუკუნის მიწურულს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა ჯგუფს აუკრძალო შეიკრიბოს და იმსჯელოს აქტუალურ ეკონომიკურ პრობლემებზე. ყველა ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა გამოთქვეს თავიანთი აზრი, და თუ ეს აზრები ერთმანეთს დაემთხვა, მაშასადამე, მათი ინტერესებიც ემთხვევა ერთმანეთს. ასეთია რეალობა.

როგორც ცნობილია, შემდეგი შეხვედრა იმავე შემადგენლობით ანუ „ხუთეულის“ საგარეო საქმეთა მინისტრების მონაწილეობით, თბილისში გაიმართება. მე მაღალ შეფასებას ვაძლევ სტამბოლის შეხვედრას და არ გამოვრიცხავ თბილისის შეხვედრაში სხვა დაინტერესებული ქვეყნების მონაწილეობასაც. ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ მზად ვართ სხვებიც მოვიწვიოთ, ოღონდ, რასაკვირველია, იმ შემთხვევაში, თუ ასეთ ინიციატივას „ხუთეულის“ სხვა ქვეყნებიც დაეთანხმებიან.

სტამბოლის დეკლარაცია იმ გეოპოლიტიკური კონცეფციის შემადგენელი ნაწილია, რომელსაც უკვე ექვსი წელია აქტიურად ვანვითარებთ და ვამდიდრებთ ჩვენს თანამოაზრეებთან ერთად. ეს გახლავთ დიდი აბრეშუმის გზის აღორძინება, ევრაზიის ხიდის, ევრაზიის დერეფნის შექმნა, რა თქმა უნდა, უწინარესად, საქართველოს საკეთილდღეოდ და გასაძლიერებლად, ასევე იმ სახელმწიფოების საკეთილდღეოდ, რომლებიც ჩვენთან თანამშრომლობენ. თუმცა ჩვენი ქვეყნის ინტერესები ემთხვევა რეგიონის სხვა სახელმწიფოთა ინტერესებს და სწორედ ეს ქმნის რეგიონული კოოპერაციის პირობებს.

ამავე სტრატეგიული გეგმის კომპონენტია შეთანხმება ნავთობკომპანია „შევრონთან“, და დღეს მინდა მოკლედ შევეხო ამას, რადგან გასულ კვირას თბილისში დაიდო კონტრაქტი. ლაპარაკია კიდევ ერთი, სრულიად ახალი ნავთობსადენის მშენებლობაზე აზერბაიჯანის დაბა ალი-ბაირამლიდან ხაშურამდე. ამ ნავთობსადენის საშუალებით შესაძლებელი გახდება ყაზახეთიდან ექსპორტირებული ნავთობის ოდენობა 5-6, შესაძლოა 7 ან 8 მილიონ ტონამდე გაიზარდოს წელიწადში. მოგეხსენებათ, რომ ხაშურიდან ბათუმამდე ახლა არსებობს ნავთობსადენი.

თენგიზის საბადოდან ევროპაში ნავთობის მიწოდება ძირითადად რუსეთის გავლით მოხდება და ამას არავინ ხდის სადავოდ. მოგეხსენებათ, ნავთობსადენიც შენდება თენგიზის საბადოებიდან ნოვოროსიისკამდე, მაგრამ რაკი „შევრონმა“ გამოთქვა სურვილი ნავთობის გარკვეული ნაწილი საქართველოს გავლითაც გაიტანოს ევროპაში, ჩვენ, რასაკვირველია, უარს არ ვიტყოდით, ანკი, ვინ იტყოდა ამაზე უარს? მოხარული ვარ, რომ ალი-ბაირამლი-ხაშურის ნავთობსადენის ამოქმედების შემდეგ კიდევ ერთი ხაზი გაივლის კასპიის სანაპიროდან ბათუმამდე. აჭარაში, ასევე, სხვა ქალაქებში შეიქმნება ასობით სამუშაო ადგილი, რაც დიდად წაადგება როგორც ბათუმის, ისე აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისა და მთლიანად საქართველოს ბიუჯეტს.

- გასულ კვირას თქვენ ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტთან გქონდათ სატელეფონო საუბარი. ინფორმაცია ამის შესახებ უკვე გავრცელდა. მაგრამ, ალბათ, არის ბევრი საინტერესო დეტალი, რომელთა შესახებ არაფერი თქმულა...

- განსაკუთრებით ახალს, ალბათ, ვერაფერს ვიტყვი. სასიამოვნოა ამის შეგნება, რომ (როგორც საუბრისას დადასტურდა) საქართველოს პრობლემები, ჩვენს ქვეყანაში არსებული ვითარება კვლავაც ამერიკის ადმინისტრაციის ყურადღების არეალშია. ამერიკელებს, ეტყობა, არც ერთი ნიუანსი არ გამოპარვიათ იმ მოვლენებიდან, ამ ბოლო დროს რომ განვითარდა საქართველოში.

პრეზიდენტმა კლინტონმა ჩემთან საუბრისას განაცხადა, რომ ამერიკის შეერთებული შტატები კვლავინდებურად გააგრძელებს საქართველოსთან ურთიერთობის გაღრმავების კურსს, აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს აფხაზეთის კონფლიქტის მოგვარებაში სხვა მეგობარ ქვეყნებთან ერთად, ეკონომიკურადაც დაეხმარება საქართველოს. პრეზიდენტმა კლინტონმა პირადად თავისი, აგრეთვე, მეუღლისა და მთელი ამერიკელი ხალხის სახელით არა მარტო მწუხარება გამოთქვა 9 თებერვალს თბილისში დატრიალებული ტრაგედიის გამო, არამედ, აგრეთვე კმაყოფილებითა და მადლიერებით აღნიშნა, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ დასავლეთ საქართველოში შექმნილი ვითარებიდან უსისხლო, უმსხვერპლო და, როგორც თვითონ თქვა, ბრძნული გამოსავალი იპოვა.

- რამდენად საფუძვლიანად მიგაჩნიათ ამ ბოლო დროს პრესაში და, არა მარტო პრესაში, გავრცელებული მოსაზრებანი საქართველოს პრეზიდენტზე მოსალოდნელი ტერორისტული აქტის შესახებ? პრინციპში, ძალიან საინტერესო ვითარება იქმნება, როცა პრესაში წერენ ამას, როცა პრესაში ჩნდება მოსაზრებანი, რომ ზოგიერთი სამინისტრო, ძალისმიერი სტრუქტურა ადასტურებს ამ ეჭვებს და აქ თითქოს ჩერდება ყველაფერი. და, აი, ამ ფონზე, თქვენ 19 მარტს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის წევრი სახელმწიფოების მოსკოვის უმაღლესი დონის სამიტში მონაწილეობის მისაღებად უნდა გაემგზავროთ იმ ქალაქში, სადაც ტერორისტები ცხოვრობენ და სადაც ტერორისტებს მფარველობენ...

- მე ბოლოდან დავიწყებდი პასუხს. ჩემი გამგზავრების საკითხი ამჟამად განხილვის პროცესშია. იძულებული ვარ, დავეთანხმო ამ აზრს - გარკვეული გაფრთხილებისა და შეშფოთების შესახებ, ამას მართლაც აქვს საფუძველი. ბოლო ტერორისტული აქტის ორგანიზატორთა კვალი ნამდვილად რუსეთში იკარგება. და მაინც, მე არ ვჩქარობ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებას. სამიტამდე კიდევ ბევრი რამ გაირკვევა. ამ საკითხზე იმსჯელებს ქვეყნის ეროვნული უშიშროების საბჭო და პრეზიდენტიც მხოლოდ ყველა ნიუანსის გათვალისწინებით გადადგამს ამა თუ იმ ნაბიჯს ქვეყნის ინტერესებისა და სახელმწიფოებრივი მიზანშეწონილობის პრინციპის გათვალისწინებით.

აქვე აღვნიშნავ, რომ უდავოდ სასარგებლო იყო როგორც საგარეო საქმეთა მინისტრების, აგრეთვე, მთავრობის წარმომადგენელთა შეკრება მოსკოვში. ჩვენმა დელეგაციამ ორივე სხდომაზე დააყენა აფხაზეთის საკითხი და საკმაოდ მწვავედაც. მიმდინარეობს მუშაობა დოკუმენტზე, რომელიც სახელმწიფოს მეთაურთა საბჭოს სხდომაზე იქნება განხილული. ბევრი რამ, შეიძლება ითქვას, ძალიან ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული ამ დოკუმენტზე.

რაც შეეხება ჭორებს ტერორისტული აქტის განმეორების შესაძლებლობის შესახებ, მე მოვითხოვ (უკვე მოვითხოვე), რომ სამართალდამცავმა ორგანოებმა შეამოწმონ ის არხები და წყაროები, რომელთა მეშვეობითაც ვრცელდება ასეთი ვერსიები, ჭორები. არც ერთი სიგნალი არ უნდა დარჩეს შეუმოწმებელი. საფუძვლიან სიგნალებს შემოწმება სჭირდება, ჭორებისა და არაჯანსაღ განწყობილებათა დამკვიდრებაზე გაანგარიშებულ ვერსიათა ავტორები უნდა გამოვავლინოთ და პასუხიც ვაგებინოთ.

- გასულ კვირას გაიმართა ენის სახელმწიფო კომისიის სხდომა, რომელსაც პრეზიდენტი უძღვებოდა. მიღებულია მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები, დადგინდა ზოგიერთი ლიტერატურული ნორმა და განხილულია კანონპროექტი „სახელმწიფო ენის შესახებ“.

- საქართველოში დედაენისადმი განსაკუთრებული ყურადღება უკვე სახელმწიფოებრივი ტრადიციაა. მოგეხსენებათ, 1978 წელს დედაენის სახელმწიფოებრივი სტატუსის გადასარჩენად ბეწვის ხიდზე, ან შეიძლება სხვაგვარადაც ითქვას, დანის პირზე გავიარეთ ყველამ.

ქართული ენისათვის ზრუნვა გამოიხატება არა მარტო დეკლარაციებით, არამედ კონკრეტული საქმითა და კონკრეტული გადაწყვეტილებებით.

დედაენის სახელმწიფოებრივი ფუნქციის შემდგომი განმტკიცება ხელისუფლების ერთ-ერთი უმთავრესი საზრუნავია. მით უმეტეს, XX საუკუნის დამლევს, როდესაც ენის ფუნქციური არეალი სულ უფრო ფართოვდება. ჩვენ უნდა შევძლოთ, რომ საქართველოში კომპიუტერიც, ასე ვთქვათ, ქართულად ამეტყველდეს. კომპიუტერთან მუშაობისათვის ქართულის ცოდნაც საკმარისი უნდა იყოს და ამით ჩვენი დედაენა მსოფლიო მნიშვნელობის ენებს არ ჩამოუვარდებოდეს.

ეს, რა თქმა უნდა, არ ნიშნავს რუსულის, ინგლისურის, ფრანგულის, გერმანულის, ესპანურის, სხვა საერთაშორისო ენების უგულებელყოფას, ისევე როგორც ქართულის სახელმწიფოებრივი სტატუსისა და ფუნქციის განმტკიცება არ გულისხმობს საქართველოში მცხოვრებ ეროვნულ უმცირესობათა ენების დაკნინებას, მათს დაჩაგვრასა და გამოდევნას. პირიქით, ქართული სახელმწიფო ყველაფერს გააკეთებს ამ ენების შესწავლისა და განვითარებისათვის. ენობრივი შემწყნარებლობაც საქართველოს ერთ-ერთი კეთილშობილი ტრადიციაა, რომელსაც თვალისჩინივით უნდა გავუფრთხილდეთ.

- გასული კვირის, ასე ვთქვათ, სენსაციათა შორის იყო რუსეთის თავდაცვის მინისტრის სერგეევის განცხადება საქართველოდან რუსეთის ბაზების გატანის თაობაზე. პრინციპში, როგორც გვახსოვს, იმ სიტუაციაში გერმანიიდან როგორ გავიდა რუსეთის ჯარი, როცა ერაყში მიმდინარე მოვლენებს რუსეთი თავისი პოლიტიკის შემადგენელ ნაწილად მიიჩნევს, ასეთი დემარშის ტიპის განცხადებები ცოტა უცნაურად, ალოგიკურად ჟღერს...

- ჩემი აზრით, მარშალი სერგეევი ჩამოვა თბილისში და მაშინ, ალბათ, უფრო მეტი საშუალება გვექნება დაწვრილებით ვისაუბროთ იმ ვალდებულებათა შესახებ, რომლებიც მხარეებმა იკისრეს 1996 წელს, როცა ხელი მოაწერეს დოკუმენტს „სამხედრო ბაზების თაობაზე“.

ალბათ, დადგა დრო გაირკვეს, ვინ იყო ამ ვალდებულებათა ერთგული და ვინ - არა, რა შესრულდა და რა არ შესრულებულა. რაც შეეხება უშუალოდ რუსეთის თავდაცვის მინისტრის განცხადების იმ ნაწილს, რომელიც საქართველოს ტერიტორიიდან ჯარების გაყვანას ეხება, იგი ცოტა მოულოდნელია და მას ორი შესაძლო მოტივით ვხსნი:

ან რუსეთს არა აქვს საშუალება გადაიხადოს სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზე ბაზებით სარგებლობის და აქედან უკანონოდ გატანილი სამხედრო ტექნიკის საფასური მსოფლიო სტანდარტების შესაბამისად (ეს კი რამდენიმე მილიარდ დოლარს შეადგენს), ან ბატონი სერგეევი ზედმეტად არის დარწმუნებული, რომ ჯარების გაყვანის მუქარით შეგვაშინებს და საქართველოც მუხლებში ჩაუვარდება თხოვნით, ეს ჯარები არ გაიყვანოო.

პირველი არგუმენტი, პირველი მოტივი (ბაზებით სარგებლობის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით) სავსებით გასაგებია, მეორე კი, ალბათ, ასე უნდა ვთქვა, გულუბრყვილოა, ძალიან გულუბრყვილო.

თუმცა, მე მაინც იმის მომხრე ვარ, რომ ასეთი მწვავე და აქტუალური საკითხები წყდებოდეს ცივი გონებით, ურთიერთპატივისცემისა და ინტერესთა გათვალისწინების ვითარებაში.

- ეს განცხადება იმითაც იყო საინტერესო, რომ სტამბოლის შეხვედრამდე რამდენიმე დღით ადრე რუსულ მასმედიაში გაკეთდა განცხადებები, რომ, თუ ვინმეს სურს კავკასიიდან რუსეთის განდევნა, ჩვენ ხელთ კიდევ არის გარკვეული ბერკეტები, რომლებიც შეგვიძლია ავამოქმედოთო. ძალიან საინტერესო იყო ამ კონტექსტით ეს განცხადება...

- ასეთი ბერკეტები, სამწუხაროდ არსებობს. მაგრამ ბერკეტების გამოყენებით დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა მიმართ შანტაჟი, რა თქმა უნდა, ცივილიზებული მეთოდი არ არის და დემოკრატიულ ქვეყანას არ ეკადრება.

- კავკასიის ხალხთაგან რომელიმე ხალხის მიმართ საქართველოს თუ განსაკუთრებული ურთიერთობა ჰქონდა, ეს ყოველთვის ჰქონდა ინგუშებთან. ინგუშეთის პრეზიდენტად კვლავ აუშევი აირჩიეს...

- მე მივულოცე ბატონ რუსლან აუშევს ინგუშეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტად არჩევა. ჩვენს ხალხებს მართლაც ძმური და ნათესაური ურთიერთობა ჰქონდათ საუკუნეების განმავლობაში. პირადად ბატონ აუშევს ძალიან კარგად ვიცნობ, მასთან დიდი ხნის მეგობრობა მაკავშირებს ჯერ კიდევ ავღანეთის მოვლენების დროიდან.

ერთხელ კიდევ გულწრფელად ვულოცავ. იგი თავისი ერის ღირსეული შვილია, ვუსურვებ წარმატებით ეღვაწოს მოძმე ინგუში ხალხისა და მთელი კავკასიის საკეთილდღეოდ.

- გუშინ 8 მარტი იყო. აზრთა სხვაობის მიუხედავად, ზოგი კომუნისტურ დღესასწაულს უწოდებს, ზოგი ისევ საბჭოთა დღესასწაულს, იგი საქართველოში მაინც აღინიშნა.

- მე ვერაფერს ვხედავ ცუდს იმაში, რომ ეს დღე აღინიშნებოდეს. ალბათ, მომავალში, უფრო ფართოდაც. ყველა ქალს საქართველოში სიმშვიდესა და ბედნიერებას ვუსურვებ. თუ ეს „საბჭოური“ დღესასწაულია, როგორც ზოგიერთს ჰგონია (თუმცა ნამდვილად არ არის ასე), დაე იყოს საბჭოური. ყველაფრის უარყოფით კი აბსურდამდე არ უნდა მივიდეთ.

- ტრადიციულად ინტერვიუს ეკონომიკის თემით იწყებთ ხოლმე. მაგრამ ამჯერად ეკონომიკური მიმოხილვა, ალბათ, ბოლო კითხვა იქნება...

- ამჯერად მოკლედ შევეხები მხოლოდ ძირითად ტენდენციებს: როგორც წინა ინტერვიუში ვივარაუდე, იანვარ-თებერვალში ქვეყნის სამრეწველო კომპლექსში შექმნილი სირთულეების შემდეგ, მარტის დამდეგიდან მთელ რიგ საწარმოებში შეიმჩნევა გარკვეული გამოცოცხლება და ეს ტენდენცია სულ უფრო გაძლიერდება.

მარტი საბიუჯეტო შემოსავლის ტემპის ზრდითაც აღინიშნა. კერძოდ, საგადასახადო ინსპექციის ოპერატიული მონაცემებით, თვის პირველ კვირაში მის მიერ მობილიზებულია 3,5 მილიონი ლარი საბიუჯეტო შემოსავალი, რაც 600 ათასი ლარით, ანუ 20 პროცენტით აღემატება თებერვლის შესაბამის მაჩვენებელს.

სულ წლის დასაწყისიდან აკრეფილი საბიუჯეტო შემოსავალი 43 მილიონ ლარს აღწევს. აქედან ცენტრალურმა ბიუჯეტმა მიიღო თითქმის 22 მილიონი ლარი, რაც 7,5 მილიონი ლარით, ანუ 1,5-ჯერ აღემატება შარშანდელ ანალოგიურ მაჩვენებელს. ყოველივე ამას იმიტომ ვამბობ რადიომსმენელთა გასაგონად, რომ ეს ის ბაზაა, რომლის საფუძველზეც ბოლოს და ბოლოს უნდა აღმოიფხვრას ხელფასების, პენსიების, დახმარების დაგვიანებით გაცემის ფაქტები და შემთხვევები. ამ მხრივ შესაბამისი უწყებების, შესაბამისი რეგიონების მიმართ ჩვენი დამოკიდებულება იქნება ძალიან მკაცრი, მომთხოვნი და ასეთ ფაქტებს აღარ შევურიგდებით.

გრძელდება აქტიური თანამშრომლობა ევროკავშირთან „პარტნიორობის და თანამშრომლობის“ ხელშეკრულების დადების შემდეგ ჩვენი ქვეყანა თანამიმდევრულად იღვწის ამ ავტორიტეტულ ორგანიზაციასთან დაახლოებისათვის. ევროკავშირი აქტიურად გვეხმარება ევრაზიის საკომუნიკაციო სისტემის ახალ მიმართულებათა მშენებლობაში, მონაწილეობს კონფლიქტების შედეგად დაზარალებული რაიონების სარეაბილიტაციო პროგრამებში, რომელთა განხორციელებაც ამ კონფლიქტების მოგვარების მნიშვნელოვანი ფაქტორი ხდება. ტასისის დახმარების პროგრამა კი წელს 14 მილიონი ეკიუდან 16 მილიონამდე გაიზრდება.

მნიშვნელოვანი იყო შეხვედრა გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის აღმშენებლობის საკრედიტო ორგანიზაციის წარმომადგენელთან ბატონ კლაუს კლაუბიტთან. ფინანსური თანამშრომლობის ფარგლებში დღემდე ამ ორგანიზაციამ საქართველოს გამოუყო 140 მილიონი გერმანული მარკა.

გერმანელები გვპირდებიან დახმარებას თბილისის მე-10 ენერგობლოკის აღსადგენად. და ეს იქნება ძალიან დიდი მოვლენა ჩვენი ენერგეტიკული სექტორის განვითარებისათვის. მე-10 ენერგობლოკის სარეაბილიტაციო სამუშაოთა დამთავრებას მიმდინარე წლის დეკემბრისათვის გვპირდებიან. განვლილი ზამთრის მწარე გამოცდილების გათვალისწინებით, ზედმეტად მიმაჩნია იმის ახსნა, თუ რა მნიშვნელობა აქვს ამ პროექტს საქართველოსათვის. მე ვიტყოდი, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნება გაისად ნორმალური გამოზამთრებისათვის.

საქინფორმი.

„არ შეიძლება ჭეშმარიტება იყოს ორი და სამი, ჭეშმარიტება ღმერთივით ერთია, ერთიანია და განუყოფელი“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 10 მარტი. - №56 (2756). - 1,2 გვ.

ყოფილ ბორჩალოს მაზრაში, სოფელ წერაქვში თავის დროზე გაიზარდა კახეთიდან ოჯახით გადასახლებული მწერალი და საზოგადო მოღვაწე იოსებ იმედაშვილი. ამავე სოფლის ახლოს, სოფელ სიონში დაიბადა და გაიზარდა დიდი ქართველი პროზაიკოსი მიხეილ ჯავახიშვილი, შემდეგ ამ ორი მწერლის ახლო ურთიერთობა გარკვეულწილად სწორედ ამ ორი ქართული ოაზისიდან წარმომავლობამაც განაპირობა.

დღეს ამ სოფელში მიხეილ ჯავახიშვილის მუზეუმია და ქართული საშუალო სკოლა, რომლის ამოქმედებას ჯერ კიდევ ოცდაათიან წლებში ცდილობდა იოსებ იმედაშვილი. სკოლა 1978-79 სასწავლო წელს ხელახლა გაიხსნა. შემდეგ იგი დახურვის ზღვარზე მეტ-ნაკლები წარმატებით ფუნქციონირებდა. წერაქვის სკოლას განსაკუთრებით გაუჭირდა ოთხმოცდაათიან წლებში, მაგრამ ბოლო წლების მანძილზე ახალი დირექტორის, მწერალ ნოდარ წულეისკირის ხელში, ხელისუფლებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების დახმარებით, იგი არათუ გადარჩა, არამედ საკმაოდ მომძლავრდა კიდეც. ახლა იქ ორმოცდაშვიდი მოსწავლე და ოცი მასწავლებელია.

სწორედ ყოველივე ამას უკავშირდება სკოლის დირექტორის ნოდარ წულეისკირისა და საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის მიწერ-მოწერა, რომელსაც აქვე გთავაზობთ.

ბატონო პრეზიდენტო!

მოგილოცავთ სამოცდაათ წლისთავს!

გწირავთ უღრმეს მადლობას ჩვენი სკოლის - სოფელ წერაქვის საშუალო სკოლის აღდგენა-აღორძინებისათვის.

წლების განმავლობაში სკოლას არ ჰყავდა პედაგოგები, ამის გამო გაუქმდა კიდეც საშუალო სკოლა.

ჩვენი თხოვნის პასუხად, თქვენი დავალებით, წერაქვში ჩამობრძანდნენ ირაკლი ანდრიაძე, რამაზ ნიკოლაძე, იური კირკიტაძე, ადგილობრივი სამხარეო ხელმძღვანელობა ლევან მამალაძის მეთაურობით.

ირაკლი ანდრიაძემ და რამაზ ნიკოლაძემ შეისწავლეს, თავისი თვალით ნახეს ჩვენი გასაჭირი, უმალ მოგვიგვარეს ათეულ წლობით დაგროვილი ნაკლოვანებანი: სკოლა შეგვიკეთეს, მოგვამარაგეს საჭირო სასკოლო ინვენტარით, ავეჯით, საწვავით.

რაც მთავარია, დაგვინიშნეს მიკროავტობუსი და ამით გადაგვიწყვიტეს პედაგოგების საკითხიც: მათემატიკის, ფიზიკის, ქიმიის, ინგლისური ენის პედაგოგები ჩამოგვყვავს თბილისიდან. ამ მიკროავტობუსმა სული ჩაუდგა სოფელსაც, ვინაიდან სხვა კავშირი წერაქვს - ერთადერთ ქართულ სოფელს ამ კუთხეში, - დანარჩენ საქართველოსთან არა აქვს.

მივარდნილ, მიყრუებულ წერაქვში პედაგოგების დასამაგრებლად მარტო ტრანსპორტი არ კმაროდა, აქაც თქვენი თანამშრომლები ამოგვიდგნენ მხარში. ბატონ კობა იმედაშვილის წყალობით სოროსის გრანტი დაენიშნა მათემატიკის, ფიზიკის, ქიმიის მასწავლებლებს.

განსაკუთრებით დიდი მადლიერების გრძნობა დაგვეუფლა, როცა ქვემო ქართლის სამხარეო ხელმძღვანელობის, ბატონების ლევან მამალაძის, შოთა მაისაშვილის და დავით გეგელაშვილის ჩვენდამი აგრეთვე გამორჩეული ყურადღების შედეგად მივიღეთ დამატებითი ხელფასი თქვენს მიერ გამოყოფილი, ქართული ენის სწავლების გასაძლიერებლად.

თქვენმა ბრძანებულებამ (№106, 1997 წ. 17 თებერვალი) იხსნა არაერთი ქართული კერა ჩაქრობისაგან ქვემო ქართლის უქართველებო უდაბნოში, რისთვისაც არამარტო წერაქველები გიხდიან მოწიწებით და პატივისცემით მადლობას.

თუ ასე გაგრძელდა, თუ არ შეფერხდა კარგად წამოწყებული საქმე, შედეგიც არ დააყოვნებს.

პედაგოგიური კოლექტივის სახელით,
ნოდარ წულეისკირი,
სკოლის დირექტორი,
მწერალი.
1998 წლის თებერვალი.

ბატონო ნოდარ,

მადლობელი ვარ მოლოცვისათვის, მახარებს წერაქვის სკოლის წარმატებები, განსაკუთრებით ვაფასებ თქვენ ღვაწლს (უთქვენოდ ხომ არაფერი არ გაკეთდებოდა).

არ დავმალავ, წერაქვის აღდგენის პირველ წლებთან ბევრი რამ მაკავშირებს, ეხლა სახელმწიფო მოსულიერდა და შეგვიძლია უფრო მეტი გავაკეთოთ.

მივესალმები თქვენ შესანიშნავ თანამებრძოლებს, მოსწავლეებს, იმედი მაქვს შეგხვდებით.

პატივისცემით,
ედუარდ შევარდნაძე.
თბილისი,
1998 წლის 1 მარტი.

ნაბიჯი : ნოდარ წულეისკირისა და საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის მიწერ-მოწერა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 12 მარტი. - №58 (2758). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა

ძვირფასო ბატონო პრემიერ-მინისტრო,
ბატონებო,

უპირველეს ყოვლისა, ნება მიბოძეთ, მოგესალმოთ საქართველო-თურქეთის საქმიანი წრეების წარმომადგენლებს და გამოვთქვა იმედი, რომ დღევანდელი შეხვედრები სასარგებლო იქნება ორივე მხარისთვის, ხელს შეუწყობს ჩვენს ქვეყნებს შორის ეკონომიკური კავშირურთიერთობის შემდგომ გაფართოებას.

ეკონომიკის აღმავლობასთან ერთად, დღევანდელი საქართველოს უმნიშვნელოვანესი მონაპოვარია საუკეთესო პოლიტიკური და ეკონომიკური ურთიერთობა მეზობელ სახელმწიფოებთან, რაც ქვეყანაში სტაბილურობის და მშვიდობიანი განვითარების გარანტიას წარმოადგენს.

მიღწეულ წარმატებებს, საქართველოს ხელისუფლების და მთელი ხალხის ძალისხმევასთან ერთად, საერთაშორისო ორგანიზაციების და საზღვარგარეთის განვითარებული სახელმწიფოების დახმარებას უნდა ვუმადლოდეთ. ფინანსურ, ტექნიკურ და ჰუმანიტარულ თანადგომაში თავისი მნიშვნელოვანი და მეგობრული წვლილი თურქეთმაც შეიტანა. თურქეთი ერთ-ერთი პირველთაგანი იყო, ვინც საქართველოს დახმარების ხელი გამოუწოდა და მხარში ამოუდგა სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენისთანავე და დემოკრატიული გარდაქმნების დაწყების პირველსავე ეტაპზე. ეს მხარდაჭერა დღესაც გრძელდება. საქართველოსათვის ძალზე მძიმე 1993 წელს, თურქეთის რესპუბლიკისაგან მივიღეთ 50 მილიონი ამერიკული დოლარის მოცულობის კრედიტი, რომელსაც ჩვენთვის არა მხოლოდ ეკონომიკური, არამედ დიდი პოლიტიკური მნიშვნელობაც ჰქონდა. ბოლო პერიოდის მოვლენებიდან განსაკუთრებით მინდა აღვნიშნო, რომ მთელმა საქართველომ თურქეთის მხრიდან კეთილი ნების და მეგობრობის გამოხატულებად მიიღო ის თანადგომა, რომელიც თურქეთმა გაგვიწია აზერბაიჯანის ნავთობის საქართველოს ტერიტორიაზე გატარების საკითხში.

საქართველოში მიზანმიმართული ეკონომიკური რეფორმების და მკაცრი მონეტარული პოლიტიკის განხორციელების პირველი შედეგები საკმაოდ შთამბეჭდავი აღმოჩნდა. დაძლეულია ჰიპერინფლაცია და მიღწეულია ფინანსური სტაბილიზაცია. ყოველთვიური ინფლაციის ტემპი, რომელიც 1994 წელს 66 პროცენტს შეადგენდა, 1995 წლის პირველი 9 თვის განმავლობაში 3 პროცენტამდე შემცირდა, რამაც საშუალება მოგვცა 1995 წლის სექტემბერში შემოღებულიყო ეროვნული ვალუტა - ლარი, რომლის გაცვლითი კურსი, ამერიკულ დოლართან შეფარდებით, საკმაოდ სტაბილურია. აღსანიშნავია, რომ ნაცვლად პროგნოზირებული 29 პროცენტისა, 1996 წელს ინფლაციის ტემპმა მხოლოდ 13,5 პროცენტი შეადგინა. 1997 წელს ინფლაციის მაჩვენებელი 7,5 პროცენტი იყო.

1995 წელს დაიწყო ეროვნული ეკონომიკის აღმავლობის პროცესი. მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა 1995 წელს 2,4 პროცენტით, 1996 წელს 11 პროცენტით, ხოლო 1997 წელს, წინა წელთან შედარებით, 11,3 პროცენტით გაიზარდა.

1995 წლიდან მოყოლებული, მიღწეულია ბიუჯეტის დაბალანსებულობა, ყოველწლიურად მცირდება მისი დეფიციტი მთლიან შიდა პროდუქტთან მიმართებაში. სახელმწიფო და ტერიტორიული ბიუჯეტის შემოსავალი წინა წლის მაჩვენებელზე 1,5-ჯერ მეტია. მიმდინარე პერიოდში საქართველოს ეროვნულ ბანკს მუდმივად აქვს უცხოური ვალუტის საჭირო რეზერვები.

ცნობილია, რომ საერთაშორისო ბაზარში ინტეგრაცია მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული ვაჭრობის დეცენტრალიზაციის და ლიბერალიზაციის დონეზე. ამ მხრივ მსოფლიო ბანკთან და საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან მჭიდრო თანამშრომლობით განხორციელებულია შემდეგი კონკრეტული ღონისძიებები: გაუქმდა კვოტირება, საექსპორტო და საიმპორტო კონტრაქტების რეგისტაცია, ფაქტობრივად მოხსნილია არასატარიფო ბარიერები და შეზღუდვები, ექსპორტის და იმპორტის ლიცენზირებას ექვემდებარება მხოლოდ ძალზე შეზღუდული ნომენკლატურის საქონელი, გაუქმებულია საექსპორტო საბაჟო გადასახადი.

ეს ყოველივე აისახა საგარეო ვაჭრობის ინტენსიფიკაციაში: გაფართოვდა საგარეო ვაჭრობის გეოგრაფია. 1997 წელს საქართველო საგარეო ვაჭრობის ოპერაციებს 86 ქვეყანასთან ახორციელებდა. საქართველოსათვის თურქეთი ერთ-ერთი უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორია. იგი 1997 წელს საქართველოს სავაჭრო პარტნიორთა სიაში მე-2 იყო. საკმაოდ მრავალდარგობრივია ჩვენი ქვეყნების სავაჭრო ბალანსი. საქართველო-თურქეთი ერთმანეთს აწვდიან მეტალურგიის, ქიმიური, ნავთობგადამამუშავებელი, ხე-ტყის, კვებისა და მსუბუქი მრეწველობის, სოფლის მეურნეობის პროდუქციას. მაგრამ პოტენციური შესაძლებლობანი ბევრად მეტია და მათი გამოყენებისათვის ორივე ქვეყნის მეწარმეებმა უნდა იზრუნონ.

საგარეო ვაჭრობის საკითხებზე საუბრისას აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ მთელმა რიგმა სახელმწიფოებმა, როგორებიცაა ევროკავშირის ქვეყნები, ჩეხეთი, სლოვაკია, შვეიცარია, კანადა, იაპონია საქართველოს მიანიჭეს პრეფერენციათა გენერალიზებული სისტემის (GSP) ბენეფიციარის სტატუსი. აქედან გამომდინარე, აღნიშნული ქვეყნების მიერ საქართველოში წარმოებული პროდუქციის იმპორტი იბეგრება შემცირებული ტარიფით.

1996 წლის 26 ივნისს მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციამ (WTO) საქართველოს მიანიჭა დამკვირვებლის სტატუსი. მიმდინარეობს ინტენსიური მუშაობა ამ ორგანიზაციაში გასაწევრიანებლად.

წარმატებით მიმდინარეობს პრივატიზაციის პროცესი. ე.წ „მცირე პრივატიზაცია“ დასასრულს უახლოვდება. პრივატიზებულია 10.500-მდე ობიექტი. ბევრი რამ გაკეთდა საშუალო და დიდი საწარმოების პრივატიზაციის (ე.წ. „მასობრივი პრივატიზაცია) მიმართულებითაც. დღეისათვის დაფუძნებულია 1072 სააქციო საზოგადოება. უცხოელ ინვესტორთა მიერ საბარათო აუქციონებზე შესყიდულ იქნა რეალიზებული აქციების 20 პროცენტი. ეკონომიკური რეფორმების მიმდინარე ეტაპის მნიშვნელოვან ღონისძიებად უნდა ჩაითვალოს სახელმწიფო ქონების პრივატიზების ახალი ტალღა, რომელიც საშუალო და მსხვილი საწარმოების ნულოვანი საწყისი ფასით სპეციალიზებულ აუქციონებზე გაყიდვას ითვალისწინებს.

საქართველოს საბანკო სფერო, ორიარუსიანი სახით, სამართლებრივ საფუძველზე, საერთაშორისო ნორმების შესაბამისად ფუნქციონირებს. საბანკო რეფორმის დროს სრულად გაითვალისწინეს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის და მსოფლიო ბანკის რეკომენდაციები. ბოლო პერიოდში იმდენად გაიზარდა საქართველოს კომერციული ბანკების საიმედოობა, რომ მსოფლიო ბანკი, განვითარებისა და რეკონსტრუქციის ევროპული ბანკი, ევროკავშირი, სხვა საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციები და გერმანიის მთავრობა თავის პროექტებს საქართველოს კომერციული ბანკების საშუალებით ახორციელებენ.

საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებულია ეკონომიკის სფეროში ურთიერთობათა მარეგულირებელი უმნიშვნელოვანესი კანონები, რომელთა დამუშავებაში აქტიურად მონაწილეობენ სხვადასხვა ქვეყნის უცხოელი ექსპერტები. მაგალითად: კანონები სამეწარმეო საქმიანობის, ეროვნული ბანკის, კომერციული ბანკების, იჯარის, საინვესტიციო საქმიანობის ხელშეწყობისა და გარანტიების, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწების საკუთრების, გირავნობის, მონოპოლიური საქმიანობისა და კონკურენციის, რეკლამის შესახებ და ა.შ. 1997 წლის ივნისში საქართველოს პარლამენტმა მიიღო სამოქალაქო კოდექსი, საგადასახადო კოდექსი და ისეთი მნიშვნელოვანი კანონი, როგორიცაა კანონი ელექტროენერგეტიკის შესახებ.

ჩვენ უდიდეს მნიშვნელობას ვანიჭებთ თურქეთთან, ამ უძველესი და უდიდესი ტრადიციების მქონე სახელმწიფოსთან, ეკონომიკური თანამშრომლობის გაფართოებას. ახალი დატვირთვა შეიძინა ჩვენი ორი ქვეყნის ურთიერთობამ შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის ფარგლებში. საქართველო დიდად აფასებს თურქეთის როლს რეგიონული პროექტების მხარდაჭერასა და განვითარებაში.

შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობა თავისი არსებობის ხუთწლინახევრის მანძილზე სწრაფად ვითარდება და მსოფლიოში სათანადო ავტორიტეტით სარგებლობს. მან უკვე თანამშრომლობის მრავალი მიმართულება მოიცვა. მსხვილი რეგიონული პროექტების შემუშავებისათვის, ექსპერტების დონეზე ინტენსიური მუშაობა წარმოებს ისეთ სფეროებში, როგორიცაა ტრანსპორტი, კავშირგაბმულობა, ენერგეტიკა, მრეწველობა, ვაჭრობა, ტურიზმი, გარემოს დაცვა, სტატისტიკა, მეცნიერება. ამასთან, მიმდინარეობს ზემოთ აღნიშნულ მიმართულებებთან დაკავშირებული საკითხების ჰარმონიზაცია. მუშავდება ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების, ინვესტიციების წახალისებისა და დაცვის, საქმიანი წრეების წარმომადგენლების შავი ზღვის ქვეყნებში შეუფერხებელი მიმოსვლის შესახებ მრავალმხრივი ხელშეკრულებების პროექტები. განხილვის სტადიაშია შავი ზღვის თავისუფალი სავაჭრო ზონის შექმნის საკითხი.

ჩემი, როგორც ქვეყნის პრეზიდენტის ამოცანა, ყოველთვის იყო და არის უცხოელ ინვესტორთათვის საქმიანობის საუკეთესო პირობების შექმნა. მე პირადად, ვარ ჩემს ქვეყანაში საინვესტიციო საბჭოს თავმჯდომარე და გარწმუნებთ, რომ ხელს შევუწყობ თქვენს მიერ წამოწყებული პროექტების წარმატებით განხორციელებას. საქართველოს კანონმდებლობით უცხოური ინვესტიციები მთლიანად და უპირობოდაა დაცული, გამორიცხულია მათი ყოველგვარი დისკრიმინაცია. უცხოელი ინვესტორები დამოუკიდებლად განსაზღვრავენ ინვესტიციების მოცულობას და დაბანდების მიმართულებებს, გარანტირებული აქვთ მიღებული მოგებისა და სხვა ფულადი სახსრების, აგრეთვე, მათ საკუთრებაში მყოფი ქონების საზღვარგარეთ დაუყოვნებელი და შეუფერხებელი რეპატრიაციის უფლება. ახლადშექმნილი საწარმოები სარგებლობენ მთელი რიგი საგადასახადო შეღავათებით.

ყოველივე ზემოთქმულის შედეგად, ჩამოყალიბდა და წარმატებით მოქმედებს ბევრი ერთობლივი საწარმო, ეკონომიკის თითქმის ყველა სფეროსა და დარგში. 1996-97 წლებში თავისი კაპიტალი საქართველოში დააბანდა საზღვარგარეთის 37 სახელმწიფოს ფირმებმა. საქართველოში ცალკეული პროექტების დაზღვევა დაიწყეს ისეთმა მსხვილმა სადაზღვევო კომპანიებმა, როგორიცაა „ჰერმესი“ (გერმანია), „კოფასი“ (საფრანგეთი) და „ოპიკი“ (აშშ). საქართველოში პროექტების დასაზღვევად მზად არის, აგრეთვე, „საჩე“ (იტალია). ანალოგიური საქმიანობის განხორციელების ხელშეწყობის მზადყოფნა გამოთქვა იაპონიის მთავრობამ.

აღსანიშნავია თურქეთთან საინვესტიციო თანამშრომლობა. საქართველოში მოქმედებს თურქეთის ფირმებთან შექმნილი ერთობლივი საწარმოები კავშირგაბმულობის, კვების მრეწველობის, ვაჭრობისა და ტურიზმის სფეროებში.

გასულ წელს მნიშვნელოვნად გააქტიურდა ქართველ და თურქ ბიზნესმენთა ურთიერთობა. თურქეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტის ბატონ სულეიმან დემირელის (14-15 ივლისი), ეკონომიკურ ურთიერთობათა სახელმწიფო მინისტრის ქალბატონ ილმაზის (10-12 ივნისი) და თურქეთის უცხოურ ეკონომიკურ ურთიერთობათა საბჭოს (3-4 სექტემბერი) ოფიციალური ვიზიტების დროს გაიმართა სამუშაო შეხვედრები თურქეთის საქმიანი წრეების წარმომადგენლებთან. დელეგაციების შემადგენლობაში შემავალ თურქ ბიზნესმენებს შეხვდა საქართველოს მხარის ეკონომიკის სხვადასხვა სფეროს 250-მდე მეწარმე. თბილისში მოეწყო თურქეთის ნაწარმის ფართომასშტაბიანი გამოფენა-გაყიდვა. დამყარდა საქმიანი ურთიერთობა და კონტაქტები, რომლებიც დღესაც გრძელდება და რომელთა მიზანია პრაქტიკული შედეგების მიღება.

შარშან, ივლისში შეიქმნა საქართველო-თურქეთის ბიზნეს საბჭო, რომელმაც უკვე მნიშვნელოვანი სამუშაოები შეასრულა სოფლის მეურნეობის, მრეწველობის, ტრანსპორტის სფეროებში თანამშრომლობის თვალსაზრისით. მაგრამ მათაც ბევრი აქტიურობა და ყველა შესაძლებლობის მაქსიმალური გამოყენება მართებთ.

მინდა კმაყოფილებით აღვნიშნო, რომ ჩვენი ქვეყნის კომპანიებმა დაიწყეს ერთობლივი მსხვილი პროექტების განხორციელება. ამის მაგალითებია რუსთავის მეტალურგიული კომბინატისა და თურქული ფირმა „ნიუკასლ ოვერსის“ თანამშრომლობა, ნავთობის ტრანსპორტირების დარგში ქართული მხარე აქტიურად თანამშრომლობს თურქულ ფირმებთან და თურქულ-აზერბაიჯანულ კომპანიასთან „თექფენ-აქსფენი“. კავშირგაბმულობის სფეროში საქართველოსა და თურქულ კომპანიებს უკვე მრავალწლიანი მჭიდრო კავშირები აქვთ. მათ ბევრი მნიშვნელოვანი პროექტიც განახორციელეს. მისასალმებელია, რომ ასეთი მაგალითები სხვაც გვაქვს. მასშტაბური თანამშრომლობა ვითარდება ტრანსპორტის, ენერგეტიკის სფეროებშიც.

ამასთან, მიღწეულით არ უნდა დავკმაყოფილდეთ. ჩვენ მეზობელი სახელმწიფოები ვართ და ერთობლივად მეტის გაკეთება შეგვიძლია. ჩვენს ქვეყნებს ეკონომიკის სფეროში ურთიერთობის საკმაოდ მდიდარი სამართლებრივ-სახელშეკრულებო ბაზა აქვს. ჯერ კიდევ 1992 წელს ხელმოწერილია შეთანხმება ინვესტიციების წახალისებისა და ურთიერთდაცვის შესახებ. საქმიანი წრეებისათვის ამ შეთანხმებას პრიორიტეტული მნიშვნელობა ენიჭება. იგი სამართლებრივ გარანტიას წარმოადგენს ნებისმიერი სახის კაპიტალდაბანდებისათვის. გარდა აღნიშნულისა, არსებობს სამთავრობათშორისო შეთანხმებები ეკონომიკური და ტექნოლოგიური თანამშრომლობის, ტელეკომუნიკაციის, ტრანსპორტის, სოფლის მეურნეობის, საბაჟო სფეროებში თანამშრომლობის შესახებ და სხვა. ამდენად, ორივე ქვეყნის მთავრობების მიერ ბიზნესისათვის გზა ხსნილია. თანადგომას არც მომავალში მოგაკლებთ. საჭიროა ერთმანეთის შესაძლებლობათა ყოველმხრივი შესწავლა და ეფექტიანი პროექტების განხორციელების გზების ერთობლივი ძიება. ბიზნესმენთა დღევანდელი შეხვედრებიც ამ მიზანს ემსახურება და ამითვე არის განპირობებული მათი დიდი მნიშვნელობა.

დასასრულ, კიდევ ერთხელ მინდა გისურვოთ წარმატებები და ერთობლივი საქმიანობის გააქტურება.

გმადლობთ.

საქმიანი თანამშრომლობის გაღრმავებისთვის საჭირო კლიმატი ჩამოყალიბდა : საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის სიტყვა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 15 მარტი. - №61 (2761). - 1, 4 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
16 მარტის რადიოინტერვიუ

- დღევანდელ ინტერვიუს ალბათ ყველაზე აქტუალური თემით დავიწყებთ - ახლოვდება 19 მარტის მოსკოვის სამიტი. თუმცა, ელცინის ავადმყოფობის გარდა, არსებობს სხვა ფაქტორიც, რომელიც საეჭვოს ხდის, გაიმართება თუ არა საერთოდ ეს სამიტი. კერძოდ, არის აზერბაიჯანის ეროვნული უშიშროების საბჭოს განცხადება იმის შესახებ, რომ ალიევი არ მიიღებს მონაწილეობას ამ სამიტში. მაგრამ ჯერჯერობით ბაქოდან არ არის მიღებული გარკვეული ინფორმაცია. პარალელურად გაისმის მოწოდებანი საქართველოს პრეზიდენტისადმი, რომ არ გაემგზავროს მოსკოვში, თუნდაც იმიტომ, რომ იქ პოულობენ თავშესაფარს ტერორისტები და 9 თებერვლის ამბებიც ჩვენთვის გუშინდელი დღეა. შაბათს ეროვნული უშიშროების საბჭომ იმსჯელა, მაგრამ გადაწყვეტილება ამის შესახებ არ გამოქვეყნებულა... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ თემაზე საუბრით დაიწყო თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

- ძალიან კარგად მესმის და სავსებით ბუნებრივად მიმაჩნია, რომ ამ საკითხზე საზოგადოებაში არ არის აზრთა ერთიანობა. გამოითქმის განსხვავებული და ხშირად საპირისპირო შეხედულებანიც. ყველა ამ მოსაზრებისა და შეხედულების გათვალისწინებით, საბოლოო გადაწყვეტილება, რა თქმა უნდა, პრეზიდენტმა უნდა მიიღოს.

ეს გადაწყვეტილება, ალბათ, დღეს საღამოს გამოქვეყნდება ოფიციალურად. ამჟამად მიმდინარეობს კონსულტაციები ზოგიერთი ასპექტის დასაზუსტებლად. კერძოდ, უშიშროების საბჭოს რეკომენდაციის შესაბამისად, სათანადო სამსახურებს დაევალათ, მოსკოვში ჩემი შესაძლო გამგზავრების შემთხვევაში, დააზუსტონ პრეზიდენტის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ტექნიკური საკითხები. ჩემი აზრით, აქ კიდევ რაიმე დამატებითი რისკი უკვე გაუმართლებელია.

რა თქმა უნდა, შეუძლებელია არ დავეთანხმო ეროვნული უშიშროების საბჭოს წევრთა იმ აზრს, რომ მოსკოვში პრეზიდენტის უსაფრთხოება ყოველმხრივ უზრუნველყოფილი და გარანტირებული არ არის, ყოველ შემთხვევაში, არ შეიძლება ასე ჩაითვალოს, თუმცა, კაცმა რომ თქვას, უფრო საშიშ ვითარებაშიც ვყოფილვარ და ცეცხლმოკიდებულ ქალაქშიც ჩავფრენილვარ, - საქმე ამაში არ არის. მთავარია, თავად ვიზიტი რამდენად შეესაბამება ქვეყნის ინტერესებს. გარდა ამისა, ეს პრინციპული საკითხიც არის, რომელიც ქვეყნის, ერის ღირსებას ეხება.

როგორც უშიშროების საბჭოს შაბათის სხდომაზე აღინიშნა, რუსეთის შესაბამისი სტრუქტურები ყველაფერს აკეთებენ იმისათვის, რომ საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ განხორციელებული ორი ტერორისტული აქტის ორგანიზატორებმა და სხვა უმძიმეს დანაშაულთათვის ძებნილმა პირებმა სწორედ აქ იპოვონ მყუდრო თავშესაფარი.

ყველაზე საკვირველი და საწყენი ის გახლავთ, რომ რუსეთის უმაღლეს ხელისუფლებას ოფიციალურად დღემდე არ გამოუთქვამს თავისი აზრი, არ დაუდასტურებია საკუთარი პოზიცია ტერორისტთა ამ ჯგუფის მიმართ. არა მგონია, რუსეთის ხელმძღვანელობას ხელს აძლევდეს ზოგიერთ ძალთა მცდელობა, დაუმკვიდრონ რუსეთს „ტერორისტთა მფარველი ქვეყნის“ იმიჯი. გულწრფელად გეტყვით: მე არ მინდა, რომ მოსკოვმა, რომელიც მრავალი ჩვენგანისათვის საყვარელი ქალაქია და ბოლო დროს ყველას გასახარად ასე დამშვენდა და გალამაზდა, ამა თუ იმ პროვოკატორ ტერორისტთა მოქმედების ან მათი მფარველების უზნეობის შედეგად „მსოფლიოს ტერორისტული დედაქალაქის“ სახელი შეიძინოს.

ზემოთქმულის მიუხედავად, ვფიქრობ, სამიტში ჩემი მონაწილეობა მაინც სასარგებლო იქნება, თუნდაც იმისათვის, რომ ერთხელ კიდევ განვიხილოთ აფხაზეთში ლტოლვილთა დაბრუნებასთან დაკავშირებული საკითხები, ერთხელ კიდევ ვცადოთ მკვდარი წერტილიდან ამ პრობლემის დაძვრა. სახელმწიფოს მეთაურთა საბჭო, ალბათ, მიიღებს შესაბამის გადაწყვეტილებას, მაგრამ, თუ წარსულის მწარე გამოცდილებას გავითვალისწინებთ, სამწუხაროდ, უნდა დავასკვნათ, რომ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა ვერ გახდა ისეთი ორგანიზაცია, რომლის გადაწყვეტილებაც რეალურად სრულდებოდეს. აკი, სეპარატისტთა ლიდერებიც აცხადებენ, რომ თანამეგობრობის დადგენილება მათთვის ფარატინა ქაღალდია და არაფერს ნიშნავს. თუმცა, ჩვენ მაინც ჩვენი უნდა ვცადოთ.

მეორე მოტივი, რომლის გამოც მე მაინც იმ აზრამდე მივდივარ, რომ საქართველოს დელეგაციამ, კერძოდ, საქართველოს პრეზიდენტმა, მონაწილეობა უნდა მიიღოს მოსკოვის შეხვედრაში, გახლავთ ჩემი უღრმესი პატივისცემა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა პრეზიდენტებისადმი.

არ მინდა, მოსკოვში ჩაუსვლელობით პრეზიდენტთა ურთიერთობას თუნდაც იოტისოდენა ჩრდილი მიადგეს. ჩემთვის ხომ ყოველთვის განსაკუთრებით საგულისხმო და საინტერესოა საუბარი პატივცემულ კოლეგებთან, ჩემს მეგობრებთან, თანამეგობრობის სახელმწიფოთა მეთაურებთან. მათთან შეხვედრა და თუნდაც მცირე ხნით გასაუბრება ჩემს პიროვნულ მოვალეობად მიმაჩნია, რა თქმა უნდა, უწინარესად, ჩვენი ქვეყნის ინტერესებიდან გამომდინარე.

არაერთგზის მითქვამს, საქართველო არ უნდა მოსწყდეს იმ პროცესებს, ყოფილი საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე რომ მიმდინარეობს. რა თქმა უნდა, ეს გამოთქმა შედარებითია. პირიქით, უნდა გავაერთიანოთ ძალისხმევა ჩვენი ქვეყნების დამოუკიდებლობისა და სტაბილური განვითარების უზრუნველსაყოფად. ჩვენ, უმრავლეს ქვეყნებსა და უმრავლეს პრეზიდენტებს, ძალიან კარგად გვესმის ერთმანეთის სწორედ ამ თვალსაზრისით.

ყოველივე ამის საფუძველზე, ეროვნული უშიშროების საბჭოს წევრთა უმრავლესობის უარყოფითი დამოკიდებულობის მიუხედავად, მაინც გადავწყვიტე, მივიღო მონაწილეობა ამ სამიტში. როგორც გითხარით, დღის ბოლოს გამოვაცხადებ საბოლოოდ. ნახევრად ხუმრობით გეტყვით: თუნდაც იმიტომ, რომ მოსკოვში ზოგიერთმა თავად ნახოს - საქართველოს პრეზიდენტი მწყობრშია, თავსაც შესანიშნავად გრძნობს და კვლავინდებურად მზად არის შეასრულოს პრეზიდენტის მოვალეობა, ანუ დაიცვას ქვეყნის ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ინტერესები ყოველგვარი ხელყოფისაგან. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ბევრი შეწუხებული იყო, ვაითუ ავად არის შევარდნაძე და გადადგესო...

- და, მიუხედავად ამისა, იქნება თუ არა გარანტირებული თქვენი უსაფრთხოება? ამას დაწვრილებით იმიტომ გეკითხებით, რომ თუნდაც დღევანდელ გაზეთებს რომ გადაავლოს თვალი კაცმა, ძალიან ბევრი მასალის სათაურში გამოტანილია რამდენიმე ფრაზა კვლავ მოსალოდნელ ტერორისტულ აქტთან დაკავშირებით და ნათქვამია, რომ ამის შესახებ არსებობს რაღაც ინფორმაციები და ქართულ პრესაშიც პირდაპირ არის მითითებული, სად შეიძლება მოხდეს ეს, დასახელებულია მოსკოვიც...

- მე ვახსენე ზოგიერთი ტექნიკური მომენტი, ტექნიკური საკითხები, რომლებიც უნდა დამუშავდეს და შევისწავლოთ. ამ მხრივ, რაც შეეხება თბილისს, აქ უსაფრთხოება გარანტირებულია. მოსკოვს რაც შეეხება, არა მგონია, მოსკოვში ვერ შეძლონ ყველა პრეზიდენტის უსაფრთხოების დაცვა, თუმცა თეორიული საშიშროება და საფრთხე არსებობს.

- განვლილი კვირის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მოვლენა იყო თურქეთის პრემიერ-მინისტრის მესუთ ილმაზის ვიზიტი საქართველოში. თურქეთი ის ქვეყანაა, რომელთანაც ძალიან დიდი ხნის მეგობრობა აკავშირებს საქართველოს, ის ქვეყანაა, რომელიც უმძიმეს სიტუაციებში საქართველოს მეგობარ ქვეყნად ითვლებოდა და გვახსოვს, რომ საქართველოს დამოუკიდებლობისა და სამშობლოში თქვენი დაბრუნების შემდეგ იმ მძიმე პერიოდშიც კი ერთ-ერთი პირველი ვიზიტი სწორედ დემირელის ვიზიტი იყო ჩვენს ქვეყანაში. ნავთობსადენის საკითხზე იყო საუბარი, აღნიშნავენ იმასაც, რომ ორივე მხარეს გადაწყვეტილად მიაჩნია ეს საკითხი. მიღწეულია რამდენიმე მნიშვნელოვანი შეთანხმება ეკონომიკური თუ კულტურული თანამშრომლობის სფეროში. მაგრამ მაინც საერთო შთაბეჭდილება ისეთია, რომ ამ გართულებული ფონის პირობებში - იგივე რუსეთთან და 14 მარტს აფხაზეთში გამართულ არჩევნებთან დაკავშირებით (ამ უკანასკნელს მოგვიანებით კიდევ დავუბრუნდებით), თურქეთის პრემიერ-მინისტრის ვიზიტს სხვა უფრო მეტი პოლიტიკური დატვირთვა ჰქონდა...

- ბატონ მესუთ ილმაზის ვიზიტი, როგორც მოსალოდნელი იყო, უაღრესად მნიშვნელოვანი და, რაც მთავარია, შედეგიანი აღმოჩნდა. ორი ქვეყნის თანამშრომლობის განვითარება აღმავლობის გზას ადგას ყველა სფეროში: პოლიტიკის, ეკონომიკის, მეცნიერებისა თუ კულტურის სფეროებში.

პრემიერთან შეხვედრისას საბოლოოდ შევთანხმდით, რომ აპრილში გამოცხადდება ტენდერი ყარს-ახალქალაქ-თბილის-ბაქოს სარკინიგზო მაგისტრალის მშენებლობაზე. საყოველთაოდ ცნობილია, თუ რა მნიშვნელობა აქვს ამ პროექტს საქართველოსა და მთელი კავკასიისათვის, აგრეთვე, ცენტრალური აზიისათვის.

გარდა ამისა, თურქეთი დაგვეხმარება ახალქალაქ-თბილისის საავტომობილო გზის რეკონსტრუქციაში და სამცხე-ჯავახეთში, თურქეთ-საქართველოს საზღვარზე კიდევ ერთი საკონტროლო-გამშვები პუნქტიც გაიხსნება შესაბამისი საბაჟო თუ სხვა ინფრასტრუქტურით, რითაც განსაკუთრებით ადგილობრივი მოსახლეობაც არის დაინტერესებული.

მიღწეულია, აგრეთვე, შეთანხმება ბათუმის აეროპორტის რეკონსტრუქციის თაობაზე, რის შემდეგაც იგი მართლაც საერთაშორისო აეროპორტი გახდება. სამთავრობათშორისო ხელშეკრულება უახლოეს ხანში მომზადდება და ხელს მოვაწერთ.

ვისაუბრეთ მდინარე ჭოროხზე ელექტროსადგურების მშენებლობის ეკოლოგიურ ასპექტებზეც (თქვენ იცით, ეს ძალიან აქტუალურია ჩვენი საზოგადოებისათვის) და შევეხეთ იმასაც, თუ როგორ უნდა გამოირიცხოს შესაძლო უარყოფითი შედეგები საქართველოსა და, კერძოდ, აჭარის შავი ზღვისპირეთისათვის.

მოვილაპარაკეთ საქართველოში ბანკის გახსნისა და თურქეთის ავიაკომპანიის ფუნქციონირების თაობაზე. ეს პროცედურა, ფაქტობრივად, უკვე დამთავრდა, ესე იგი გაიხსნა ეს დაწესებულებები. ვისაუბრეთ ელექტროსადგურების მშენებლობის პერსპექტივაზე, მათ შორის ფარავნის ტბაზე ელექტროსადგურის მშენებლობის შესახებ.

რაც შეეხება ნავთობსადენს: თურქეთის პრემიერ-მინისტრთან შეხვედრის შემდეგ კიდევ უფრო მეტი დაბეჯითებით შემიძლია ვთქვა, რომ საქართველო ხდება ნავთობსადენების, გაზსადენების, მაგისტრალური საავტომობილო გზების უმნიშვნელოვანესი საკვანძო სახელმწიფო - ევრაზიის ხიდის ერთ-ერთი საყრდენი. ჩვენ ამას უეჭველად მივაღწევთ ყველა ჩვენი მეგობრისა და კეთილმსურველის მხარდაჭერით.

შორს აღარ არის ის დრო, როცა საქართველო ისევე მოექცევა მსოფლიოს ყურადღების ცენტრში, როგორც ზოგიერთი სხვა არცთუ დიდი ქვეყანა, ვინაიდან თანამედროვე მსოფლიოს ყურადღებას ინტერესთა გადაკვეთა განაპირობებს - ვგულისხმობ დიდი სახელმწიფოების ინტერესებს, რომლებიც კი არ დაუპირისპირდება, არამედ მშვიდობიანად შეერწყმება ერთმანეთს კავკასიასა და საქართველოში.

აქვე იმასაც ვიტყვი, რომ თურქეთთან საქართველოს აქტიური თანამშრომლობა არც ერთი ქვეყნის ინტერესებს არ ბღალავს. მესუთ ილმაზთან საუბრისას დაწვრილებით ვიმსჯელეთ, თუ როგორ, რა ფორმით გავითვალისწინოთ რეგიონის სხვა სახელმწიფოების, მათ შორის რუსეთის ინტერესები. ბატონი ილმაზი უყოყმანოდ დაეთანხმა ჩემს შეხედულებას, რომ რუსეთთან თანამშრომლობას უდიდესი პერსპექტივა აქვს. მაგალითად, აფხაზეთის კონფლიქტის მოწესრიგების შემთხვევაში შესაძლებელი გახდება რუსეთიდან თურქეთში ან პირიქით, და არა მარტო თურქეთში, - ტვირთის მიწოდება ყველაზე იაფი ტრანსპორტით - რკინიგზით. ამრიგად, ყარს-ახალქალაქის სარკინიგზო ხაზის სიკეთით რუსეთიც ისარგებლებს. ქართულ-აფხაზური და ქართულ-ოსური კონფლიქტების მოწესრიგების შემდეგ განუზომლად გაიაფდება და გაიოლდება საავტომობილო მიმოსვლაც.

საერთოდ კი, საქართველო ამჟამად თავის ადგილს ეძებს თანამედროვე მსოფლიოში. ბედნიერი ვარ, რომ ერმა გააცნობიერა ჩვენი დიდი მამულიშვილის, შესანიშნავი მწერლის ბატონ ჭაბუას ნათქვამი. მე მას ახლა დავესესხები: ერს სჭირდება მსოფლიო ისტორიული მისია. ეს მისი სიტყვებია.

საქართველო ამჟამად იმკვიდრებს გეოპოლიტიკურ ფუნქციას. ეს არის ჩვენი უმთავრესი მიზანი. ამავე დროს, ასეთი სწრაფვა ნებისმიერი ერის წმიდათაწმიდა, ხელშეუხებელი უფლებაა და ამ უფლებას ეჭვქვეშ ვერავინ დააყენებს.

- საერთაშორისო ორგანიზაციების პროტესტის მიუხედავად, 14 მარტს აფხაზეთში მაინც გაიმართა ეგრეთ წოდებული თვითმმართველობის ადგილობრივი ორგანოების არჩევნები. თუმცა, მოსახლეობის ნახევარზე მეტი გამოდევნილია და თავად აფხაზეთში დღეს მცხოვრებთა დიდ ნაწილს არჩევნებში მონაწილეობა არ მიუღია...

- რაც შეეხება არჩევნებს აფხაზეთში... ამ საკითხზე ვრცელი კომენტარი, ალბათ, აუცილებელი არ არის. არც ამის განსაკუთრებული საჭიროებაა, ვინაიდან ეს აქცია ერთმნიშვნელოვნად დაგმეს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციამ. თავისი პოზიცია მკაფიოდ გამოხატა ბევრი ქვეყნის საგარეო უწყებამ, მათ შორის რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომაც. დარწმუნებული ვარ, მოსკოვის სამიტიც ასევე უარყოფითად შეაფასებს ამ ეგრეთ წოდებულ „არჩევნებს“.

თუ ეს მართლაც „დემოკრატიის ზეიმია“, მაშინ რით აიხსნება ასეთი ერთსულოვნება? ან იქნებ აფხაზეთში დღეს გაბატონებული რეჟიმის მესვეურებს მიაჩნიათ, რომ მათი ხელისუფლება უფრო დემოკრატიულია, ვიდრე მსოფლიო და ევროპული საერთაშორისო ორგანიზაციები, რომ მათ უკეთ ესმით, რა არის ადამიანის უფლებები.

ერთობ უცნაური წარმოდგენა ჰქონიათ დემოკრატიაზე. არადა, სინამდვილეში, რა შეიძლება დემოკრატიასთან საერთო ჰქონდეს არჩევნებს იმ ტერიტორიაზე, საიდანაც ამომრჩეველთა ნახევარზე მეტი განიდევნა ეთნიკური წმენდისა და გენოციდის შედეგად! ტყუილად ჰგონიათ სეპარატისტებს, რომ ასეთი აქციებით მათთვის რაიმე სასარგებლოს მიაღწევენ. უფრო პირიქით, და დასკვნა ასეთია: არჩევნები, რა თქმა უნდა, უკანონოა.

- კიდევ ერთი არჩევნების თემა - ამჯერად კანონიერისა. დღეს სომხეთში პრეზიდენტის არჩევნები მიმდინარეობს, სომეხმა ერმა თავისი არჩევანი უნდა გააკეთოს...

- დიახ, დღეს არის არჩევნები. ბუნებრივია, ჩემი მხრივ ყოველგვარი პროგნოზი უადგილო და უტაქტო იქნებოდა. თუმცა, რა თქმა უნდა, ჩვენ შორის რომ დარჩეს, მაქვს საკუთარი შეხედულება და პროგნოზიც იმის თაობაზე, ვინ გაიმარჯვებს ამ არჩევნებში, მაგრამ არ გეტყვით...

თუმცა, ეს არ არის მთავარი. მთავარია ურღვევი იყოს ის ტრადიციული მეგობრობა, რომელიც ათასწლეულების განმავლობაში აკავშირებდა ჩვენს ხალხებს. სათანადო გარანტიები ბოლო წლების მანძილზე უკვე შევქმენით. განურჩევლად იმისა, ვინ გახდება პრეზიდენტი, დარწმუნებული ვარ, ამ კეთილშობილ ტრადიციას არაფერი დაემუქრება.

ამავე დროს, ვუსურვებ სომეხ ხალხს, გაეკეთებინოს არჩევანი, რომლის შედეგადაც შეუქცევადი გახდება მშვიდობისა და სტაბილურობის დამკვიდრება, თანამშრომლობის გააქტიურება, კონფლიქტების დროულად მოწესრიგება თვით სომეხი ერისა და კავკასიაში მცხოვრები ყველა ხალხის საკეთილდღეოდ.

- რამდენიმე დღის წინათ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პარლამენტის სხდომათა ტრანსლაცია პირველი არხიდან შეიძლება სხვა არხზე გადაიტანონ. ამ ინფორმაციას განსხვავებული რეაქცია მოჰყვა, კერძოდ, მძაფრი იყო ტელეკომპანია „კავკასიის“ რეაქცია. ითქვა ისიც, რომ ეს არის პრესის თავისუფლების საწინააღმდეგო აქცია და მიმართულია დემოკრატიის წინააღმდეგ...

- ჩემი აზრით, ამ საკითხს, ამ მოსაზრების ჩამოყალიბებას სავსებით უსაფუძვლო აჟიოტაჟი მოჰყვა. რამდენადმე განვმარტავ კიდეც, რატომ მიმაჩნია ასე.

ამ საკითხთან დაკავშირებით, ჯერ ერთი, პრინციპული მნიშვნელობის მოსაზრება მინდა გამოვთქვა: პარლამენტის სხდომათა პირდაპირი ტელეტრანსლაცია ქვეყნის უპირველესი სატელევიზიო არხით არ არის ბუნებრივი.

ვერავინ დამისახელებს თუნდაც ერთ ნორმალურ, დემოკრატიულ ქვეყანას, სადაც ასეთი რამ ხდება. იყო დრო (რამდენიმე წლის წინათ), როცა ეს აუცილებელი ჩანდა და მეც საპარლამენტო დებატების პირდაპირი ტელეგადაცემის უპირველეს მხარდამჭერთა შორის ვიყავი, რათა დემოკრატიული სულისკვეთება დამკვიდრებულიყო ქვეყანაში და საკანონმდებლო ორგანოსაც შესაბამისი ცენზი მოეპოვებინა.

მაგრამ ეს პერიოდი უკვე განვვლეთ: ქართული დემოკრატიული სისტემა დღეს რეალობაა და ისეთი ხერხები, როგორიცაა საპარლამენტო დებატების პირველი არხით ტელეტრანსლაცია, ჩემი აზრით, საჭირო აღარ არის. ინფორმაციის თავისუფლად გავრცელებას აღარაფერი უშლის ხელს - არსებობს უამრავი დამოუკიდებელი გაზეთი, თავისუფალი რადიო თუ სატელევიზიო არხები.

მიუხედავად ამისა, თუ საზოგადოების მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვან ნაწილს მიაჩნია, რომ არ არის საკმარისი პირდაპირი რადიოტრანსლაცია (სწორედ ასეთი ფორმაა მიღებული ბევრ ქვეყანაში) და აუცილებელია საპარლამენტო დებატების ტელევიზიით გადაცემა, დაე, იყოს ასე.

მაგრამ პირადად მე ყოვლად დაუშვებლად მიმაჩნია ამისათვის ქვეყნის მთავარი სატელევიზიო არხის გამოყენება. მით უმეტეს, იმ პირობებში, როცა კავშირგაბმულობისა და ფოსტის სამინისტროს ძალისხმევამ (რა თქმა უნდა, ჩემი მონაწილეობითაც) ნაყოფი გამოიღო და იწყება საქართველოს ტელევიზიის პირველი არხის (ჯერჯერობით მარტო პირველ არხზეა ლაპარაკი) რეტრანსლაცია კოსმოსური თანამგზავრის მეშვეობით.

ამიერიდან საქართველოს სატელევიზიო გადაცემათა მიღების საშუალება ექნებათ არა მარტო ჩვენი ქვეყნის ნებისმიერ კუთხეში (მათ შორის აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში) მცხოვრებ მოქალაქეებს, არამედ თურქეთის, ირანის, ისრაელის, ახლო აღმოსავლეთის სხვა ქვეყნების, ჩვენი უახლოესი მეზობლების - აზერბაიჯანის, სომხეთის მოსახლეობას, ჩრდილოეთ კავკასიის, ნაწილობრივ ევროპის მცხოვრებლებსაც - ვისაც კი ამისი სურვილი ექნება.

არა მგონია, საპარლამენტო-იურიდიული დისკუსია, რომელიც ყველა დემოკრატიულ ქვეყანაში ჩვეულებრივ სახელისუფლებო, დემოკრატიულ (ასე ვთქვათ) რუტინად არის მიჩნეული, ყველაზე საინტერესო იყოს იმათ შორის, რაც კი შეიძლება საქართველომ შესთავაზოს მილიონობით ტელემაყურებელს და განსაკუთრებით საზღვარგარეთ დაინტერესებულ ადამიანებს.

ამიტომ, პირველი არხით დღის საათებში უნდა დაიწყოს საქართველოს კულტურის, ისტორიის, თანამედროვეობის შესახებ მომზადებული გადაცემები, რა თქმა უნდა, თანამედროვე პოლიტიკის საკითხებზეც, შესაძლოა უცხო ენებზეც, რათა უშუალოდ მივაწვდინოთ ხმა როგორც ჩვენს მეგობრებს, ისე უცხოეთში მცხოვრებ თანამემამულეებსაც. მეგობრებს რომ ვამბობ, ჩვენი თანამოქალაქეები მყავს მხედველობაში.

ყველა ამ არგუმენტის გათვალისწინებით, დავეთანხმე წინადადებას, რომ პარლამენტის სხდომების ტელეტრანსლაცია გადატანილ იქნეს მეორე არხზე, და ამის გამო პრინციპული შეთანხმება მქონდა ბატონ ზურაბ ჟვანიასთან და ზოგიერთ სხვა დეპუტატებთანაც. ტელეკომპანია „კავკასიას“ კი, კავშირგაბმულობისა და ფოსტის სამინისტროს ინიციატივით, დაეთმობა ის არხი, რომლითაც საღამოს საათებში მიმდინარეობს რუსეთის სახელმწიფო ტელერადიოკომპანიის (РТР) გადაცემების ტრანსლაცია. მოგეხსენებათ, ეს ერთ-ერთი საუკეთესო არხია, იგი უზრუნველყოფილია შესაბამისი სარეტრანსლაციო-სარელეო საშუალებებით და ყველაფრით, რაც აუცილებელია ამისათვის.

ამდენად, ტყუილად ღელავენ ამ ტელეკომპანიის გულშემატკივარნი, არავინ აპირებს შეზღუდოს მისი აუდიტორია. - საქართველოს ხელისუფლებას სიტყვის თავისუფლებისა არ ეშინია. პი290

რიქით, ჩვენ უკვე შევქმენით ისეთი სისტემა, რომელსაც სიტყვის თავისუფლება მხოლოდ განამტკიცებს.

იმედი მაქვს, პარლამენტი გაგებით შეხვდება ასეთ გადაწყვეტილებას.

- და, ბოლო კითხვა, ეკონომიკური თემატიკა. ორშაბათის ინტერვიუები ტრადიციულად ეკონომიკური მიმოხილვით იწყება ხოლმე. მარტი იანვარ-თებერვალთან შედარებით გარკვეული წინსვლით გამოირჩევა. გასულ კვირას მთავრობის სხდომა გაიმართა, რომელზეც თქვენ გააკრიტიკეთ ზოგიერთი უწყება ზოზინისა და ბოლომდე შეუსწავლელი გადაწყვეტილებების მიღებისათვის. და კიდევ ერთი მომენტი ეკონომიკასთან დაკავშირებით. გასულ კვირას სტიქიამ დააზიანა აჭარის ერთი ნაწილი...

- მარტის შუა რიცხვებისათვის ის შემაშფოთებელი ტენდენცია, წლის დასაწყისში რომ იგრძნობოდა, განსაკუთრებით მრეწველობაში, ნაწილობრივ მაინც დაძლეულია. ამუშავდა რამდენიმე მძლავრი საწარმო და წარმოება კვლავინდებურად იწყებს ზრდას.

იზრდება საბიუჯეტო შემოსავალიც. ამას თითქოს შევეჩვიეთ, ზოგი უკვე ანგარიშგასაწევ არგუმენტადაც კი აღარ თვლის, მაგრამ ბევრი მაჩვენებელი, საქართველოში ბუნებრივად რომ ითვლება (მაგალითად, ინფლაციის დაბალი დონე, საბიუჯეტო შემოსავლის ზრდა ერთ-ნახევარჯერ და უფრო მეტად, წარმოების ზრდის მაღალი ტემპი და სხვა), ზოგიერთი დიდი პოტენციალის მქონე პოსტსაბჭოური ქვეყნისთვისაც კი, ასე ვთქვათ, მიუწვდომელია.

რაც შეეხება ერთგვარ აურზაურს, რომელიც საერთოდ (არა მარტო ჩვენში) თან ახლავს ხოლმე პრივატიზაციას, საბაზრო რეფორმათა გაღრმავების პროცესს, - ჩვენი პრინციპული მიდგომა ის არის, რომ თვის ეს პროცესი (საწარმოთა განსახელმწიფოებრიობას ვგულისხმობ) უალტერნატივო და ქვეყნისათვის აუცილებელია.

წარმოების საშუალებას რეალური პატრონი უნდა გამოუჩნდეს, კერძო ინიციატივა უნდა გამოთავისუფლდეს - კაცობრიობის ისტორიამ დაადასტურა, რომ სწორედ ეს არის პროგრესის უმთავრესი პირობა და გარანტია. ბოლო უნდა მოეღოს მონოპოლიზმს - რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, რომელსაც „ბუნებრივ მონოპოლიას“ უწოდებენ. მით უმეტეს, გამორიცხული უნდა იყოს სახელმწიფოს მოხელეთა მიერ ამა თუ იმ სფეროს მონოპოლიზება, ესე იგი, ბიზნესში ჩართვა, თუ იგი მოხელეა, და შემდეგ მონოპოლიზება მთელი სფეროსი. ამ პრინციპის უგულებელყოფა საეჭვოს გახდის ქვეყნის ავტორიტეტს, პრესტიჟს, სახელმწიფოებრივ ინტერესებს.

ეს ისეთი საკითხებია, რომლებიც თავისთავად უნდა ამოიწუროს რეფორმათა გაღრმავების პარალელურად. ამჟამად საქართველოში რადიკალური ეკონომიკური რეფორმის მეორე ეტაპი მიმდინარეობს, რომლის პროგრამა მკაცრად არის განსაზღვრული და დეტალურად დამუშავებული. ამდენად, პრინციპულად მოვითხოვ, რომ თითოეულმა უწყებამ უფრო აქტიურად, ამავე დროს ობიექტურად და მიუკერძოებლად იმოქმედოს, რათა რეფორმების წარმატებით დასრულებისას სუბიექტურობის მცირე ელემენტიც კი არ გაჩნდეს.

გასულ კვირას ჩემი დავალებით სახელმწიფო მინისტრმა ნიკო ლეკიშვილმა მოაწყო თათბირი უწყებების, სამინისტროების ხელმძღვანელთა, რწმუნებულთა მონაწილეობით, რომელზეც დაწვრილებით განიხილეს ეკონომიკური რეფორმების მიმდინარეობა, აგრეთვე, საგადასახადო საკითხები. იმსჯელეს ელექტროენერგიის საფასურის გადახდის საქმეში შექმნილ შეფერხებათა დაძლევის ამოცანებზე.

განსაკუთრებით მინდა გავუსვა ხაზი იმ გარემოებას, რომ სულ უფრო მეტ აქტუალურობას იძენს ისეთი საკითხები, რომლებზე მსჯელობაც სულ ცოტა ხნის წინათ რაღაც არაბუნებრივადაც გვეჩვენებოდა, - მაგალითად, სოფლების, ქალაქების, ჩვენი საცხოვრებელი ადგილების, ეზოების განაშენიანება, მცენარეების დარგვა-გამწვანება, კეთილმოწყობა - სანიტარული წესრიგის დამყარება. და ყველაფერი ის, რასაც ევროპელები საყოფაცხოვრებო ანუ ყოფითს კულტურას უწოდებენ.

ეს წვრილმანი არავის ეგონოს - ყოფითი კულტურით ერის, საზოგადოების ზოგადი, მათ შორის სახელმწიფოებრივი კულტურაც განისაზღვრება. სამწუხაროდ, ამ მხრივაც ძალიან ბევრი ნაკლი გვაქვს, რომელიც უნდა გამოვასწოროთ. თქვენ, ალბათ, მიაქცევდით ყურადღებას, რომ თბილისელებმა დაიწყეს ეს მასობრივი მოძრაობა და ბევრ ქუჩას, ეზოებსაც ეტყობა სერიოზული დამოკიდებულება, რომელსაც დღეს მერია იჩენს. თქვენ მოგეხსენებათ, რომ ამ საკითხზე გამოქვეყნდა ჩემი სპეციალური წერილი მოსახლეობისადმი და, ფაქტობრივად, მივმართე მთელს სახელმწიფოს, მთელს ქვეყანას. ძალიან დიდი იმედი მაქვს, რომ ამ თემას, წერილში გამოთქმულ იდეებს, რომლებიც დაკავშირებულია კეთილმოწყობასთან, გამწვანებასთან, სანიტარიულ წესრიგთან და ასე შემდეგ, აიტაცებს მთელი ჩვენი საზოგადოება და, რა თქმა უნდა, ყველა სახელმწიფო ორგანიზაცია. მერწმუნეთ, იგი ძალზე მნიშვნელოვანია ისევ და ისევ ჩვენი ქვეყნისათვის, მისი ავტორიტეტისათვის.

იმედი მაქვს, სწორად გამიგებენ და საზოგადოების შესაბამისი რეაქციაც არ დააყოვნებს.

ახლა, როგორ მიმდინარეობს ბიუჯეტის შევსება. მარტის პირველ ნახევარში საგადასახადო ინსპექციის მიერ აკრეფილია თითქმის 8 მილიონი ლარი საბიუჯეტო შემოსავალი. ეს მილიონ-ნახევარით, ანუ 26 პროცენტით აღემატება თებერვლის შესაბამის მაჩვენებელს. აღსანიშნავია, რომ ამ პერიოდში საგადასახადო ინსპექციამ ურჩ გადამხდელებს ბიუჯეტში ჩაარიცხვინა ორი მილიონი ლარი ვადაგადაცილებული დავალიანება და, უნდა გითხრათ, რომ ეს ღონისძიებები თვით ფინანსთა მინისტრის ინიციატივით განხორციელდა. სულ წლის დამდეგიდან საგადასახადო ინსპექციის მიერ ბიუჯეტში მობილიზებულია 47 მილიონი ლარი.

მარტში საბაჟო დეპარტამენტმა ბიუჯეტში ჩარიცხა თითქმის 6 მილიონი ლარი, რაც მილიონ-ნახევარი ლარით აღემატება წინა თვის შესაბამის დონეს.

ამავე დროს, საგადასახადო და საბაჟო დეპარტამენტის მიერ მარტში ცენტრალურ ბიუჯეტში ჩარიცხული თანხები შესაბამისად გეგმის მხოლოდ 18 და 25 პროცენტს შეადგენს. ეს ავალდებულებს ამ სამსახურებს, ფინანსთა სამინისტროს, პირადად მინისტრს მკვეთრად გაააქტიურონ მუშაობა საბიუჯეტო შემოსავლის მობილიზაციისათვის, რათა შესრულდეს არა მარტო მარტის, არამედ მთლიანად პირველი კვარტალის დავალებანი, რის შედეგადაც უნდა დავძლიოთ ყოველგვარი დაბრკოლებები და ყოველგვარი გაუგებრობა ხელფასების, პენსიებისა და დახმარების გაცემაში და ასე შემდეგ.

ახლა რამდენიმე სიტყვა მეწყერიანობაზე აჭარის მთიანეთში, კერძოდ, ხულოს რაიონში. სერიოზულად დაზიანდა სოფელი ხიხაძირი და ზოგიერთი სხვა დასახლებული პუნქტები. სულ 60-ზე მეტი ოჯახი დაზარალდა, ბევრი მათგანი საერთოდ უბინაოდ დარჩა, თუმცა მსხვერპლი არ არის. ჩემი განკარგულებით (ჯერჯერობით მეტი საშუალება არა გვაქვს), თითოეული ოჯახისათვის გამოიყო დახმარება 3-5 ათასი ლარის ოდენობით. სათანადო ღონისძიებებს განახორციელებენ საგზაო და სხვა დეპარტამენტები, სამინისტროები და უწყებები. ასეთი განკარგულებები უკვე გაცემულია. მინდა ვაცნობო მოსახლეობას, რომ მარტო არ არის და საქართველო მას კვლავაც დაეხმარება ამ გაჭირვების ჟამს.

საქინფორმი.

„საქართველო ხდება ნავთობსადენების, გაზსადენების, მაგისტრალური საავტომობილო გზების უმნიშვნელოვანესი საკვანძო სახელმწიფო - ევრაზიის ხიდის ერთ-ერთი საყრდენი“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 17 მარტი. - №62 (2762). - 1,2 გვ.

ერევნის ვარუჟანის სახელობის საშუალო
სკოლის მოსწავლეებს

ერევნის ვარუჟანის სახელობის ძველი, კეთილი ტრადიციებით ცნობილ საშუალო სკოლაში ქართული ენისა და ლიტერატურის, საქართველოს ისტორიისა და ხელოვნების შესწავლისათვის სპეციალური საგნის დასაფუძნებლად ჩემს მიერ შემოთავაზებულმა სახელმძღვანელოებმა, ჩვენმა ამ მცირე ნობათმა თქვენში ასეთი თბილი გამოხმაურება რომ ჰპოვა, მეც ძალზე გამახარა.

რა იცის კაცმა, იქნებ, ამ სკოლაში სომხური ქრისტიანობის გარიჟრაჟზე მოღვაწე „წმინდა მთარგმნელებად“ წოდებულ ეპოქალურ მამათა შორეული მემკვიდრეც გაიზარდოს! ჩვენ განა ერთმანეთის ისტორიას არ ვავსებდით ყოველთვის! სომხურმა ისტორიოგრაფიამ განა ცოტა რამ გადაგვირჩინა!..

ამ სკოლაში 400-500 ბავშვი რომ ეზიარება ქართული კულტურის ასეთ მნიშვნელოვან დარგებს, ეს კიდევ ერთი საწინდარია ჩვენი ურთიერთობის განმტკიცებისა.

ჩვენში ძველთაგანვე დამკვიდრებულ არმენოლოგიას როგორც თქვენი ყურადღება არასოდეს მოკლებია, ჩვენის მხრივ, ჩვენც ყოველგვარი დახმარებისათვის მზად ვართ.

ჩვენს წმიდა ხნულში, თუმცა არცთუ იშვიათად, ხელუკუღმა ღვარძლის თესლიც უსვრიათ ჩვენს საერთო მტრებს, ჩვენ ჩვენი კეთილი სვრელი მაინც ბოლომდე უნდა გავიტანოთ.

ბავშვები არიან ჩვენი მომავლის ცისკრის შემღებნი, რაც, მოგეხსენებათ, თავისუფლების მზის მობრძანების მაუწყებელია...

მზით გევლოთ, ბავშვებო, თქვენ, თქვენთან ერთად თქვენს მასწავლებლებს და, საზოგადოდ, ჩვენს ძირძველ მეზობელ ერებს.

ედუარდ შევარდნაძე.

მზე თავისუფლებისა / ერევნის ვარუჟანის სახელობის საშუალო სკოლის მოსწავლეებს // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 20 მარტი. - №68 (2768). - 1 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
23 მარტის რადიოინტერვიუ

- გასულ კვირას, როგორც იქნა, ნაწილობრივ დასრულდა ეროვნულ ბანკთან დაკავშირებული პერიპეტიები - პარლამენტმა დაამტკიცა ეროვნული ბანკის საბჭო. სხვა ყველაფერთან ერთად, ეროვნული ბანკის ნორმალური ფუნქციონირება ლარის კანონიერ სტატუსსაც განამტკიცებს. როგორც მოგეხსენებათ, ზოგიერთ რაიონში ლართან ერთად სხვა ვალუტაც არის მიმოქცევაში, ეკონომიკის თემასთან დაკავშირებით, ალბათ, საინტერესო იყო მრეწველობის სამინისტროში და, საერთოდ, მრეწველობაში მიმდინარე პროცესებიც... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ თემაზე საუბრით დაიწყო თავისი ტრადიციული რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

- მინდა კმაყოფილებით აღვნიშნო, რომ ჩვენი პროგნოზი გამართლდა, დამატებითს ღონისძიებებს შედეგი მოჰყვა და წლის დამდეგს ქვეყნის სამრეწველო კომპლექსში შექმნილ სიძნელეთა შემდეგ თანდათან იკვეთება სამრეწველო წარმოების მოცულობის ზრდის ტენდენცია. მოქმედ საწარმოთა საქმიანობის გააქტიურებასთან ერთად ამ ტენდენციას მნიშვნელოვნად განაპირობებს ახალ სიმძლავრეთა ამოქმედებაც. თვენახევრის განმავლობაში ამუშავდა 23 საწარმო. მარტის პირველ ნახევარში წარმოებულია 24 მილიონი ლარის პროდუქცია, რაც თითქმის 25 პროცენტით აღემატება თებერვლის შესაბამის მაჩვენებელს. მთლიანად მრეწველობის სამინისტროს სისტემაში 3-ჯერ და მეტად გაიზარდა სამრეწველო წარმოების მოცულობა თვის პირველ დეკადასთან შედარებით. ამ წარმატებაში მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით აჭარის საწარმოებს, რუსთავის ქიმიურ კომბინატს, ზესტაფონის ფეროშენადნობთა ქარხანას. მარტში მთლიანად მრეწველობის სამინისტროს სისტემაში მოსალოდნელია თითქმის 14 მილიონი ლარის პროდუქციის წარმოება ანუ 44 პროცენტით მეტის, ვიდრე მთლიანად პირველ ორ თვეში. აღსანიშნავია, რომ ეს შედეგები ჯერჯერობით მიღწეულია რუსთავის მეტალურგიული ქარხნის უმოქმედობისა და სააქციო საზოგადოებების „მადნეულის“, „ჭიათურმანგანუმის“ შეფერხებით მუშაობის პირობებში, რომელთა მთელი დატვირთვით ამუშავება, რისი წინაპირობებიც უკვე იქმნება, კიდევ უფრო განამტკიცებს არსებულ დადებითს ტენდენციებს.

განსაკუთრებით მინდა შევეხო რეზერვების პრობლემას საბიუჯეტო სახსრების მობილიზაციასთან დაკავშირებით. მართალი არ იქნებოდა გვეთქვა, თითქოს ჩვენ რეზერვებზე არ გვიმუშავია. ეკონომიკის მინისტრმა ბატონმა ლადო პაპავამ (მინდა მივესალმო მის ინიციატივას) უშიშროების საბჭოს სხდომაზე წარმოადგინა საკმაოდ საინტერესო გამოკვლევა ჩრდილოვანი ეკონომიკის ამჟამინდელი მოცულობის თაობაზე. ჩემი ღრმა რწმენით, ეს ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების საკვანძო საკითხია. სამწუხაროდ, დღეს საქართველოს ეკონომიკის დაახლოებით 40 პროცენტი, როგორც იტყვიან, ჩრდილშია მოქცეული, და არ მონაწილეობს ბიუჯეტის ფორმირებაში. შეიძლება ვინმემ თქვას: კაცი რაღაც ორიოდე ლარს შოულობს და იმასაც ედავებიანო... ეს სწორი არ არის და არც სამართლიანია. საქართველოში ფიზიკურ პირზე კალენდარული წლის განმავლობაში 3 ათას ლარამდე შემოსავალი საერთოდ არ იბეგრება. ეს არის დაუბეგრავი მინიმუმი, ამაზე არა მაქვს საუბარი. საქმე ეხება გაცილებით დიდ თანხებს, დიდ შემოსავალს, სახელმწიფო აღრიცხვაში რომ არ ხვდება.

ყოვლად დაუშვებელია ისეთი ვითარება, როდესაც ზოგიერთ რაიონში (ეკონომიკური სამსახური უახლოეს მომავალში მომაწვდის დაზუსტებულ მონაცემებს ამ რაიონების შესახებ) ათობით საწარმო საერთოდ აღურიცხავად მუშაობს. თითქოს სადღაც მთვარეზე ან ნეიტრალურ ტერიტორიაზე იყოს ეს საწარმოები.

პირდაპირ ვიტყვი: პრეზიდენტი ულმობელი უნდა იყოს და კიდეც იქნება, და უმკაცრესი ზომებიც უნდა მიიღოს იმ რაიონების ხელმძღვანელთა მიმართ, და იმ სათანადო ფინანსურ სტრუქტურათა მიმართაც, სადაც ასეთი რამ ხდება. მაგრამ ისიც უნდა ითქვას გულისტკივილით, რომ საგადასახადო კულტურა სახელმწიფოებრივი კულტურის ნაწილია. ეს საზოგადო პრობლემაა და ერის სახელმწიფოებრივ მენტალიტეტს უკავშირდება. როცა ჩვენ ხშირად ვამბობთ და სიამაყითაც, რომ სახელმწიფოებრიობის სამიათასწლოვანი ტრადიცია გვაქვს, ეს ტრადიცია, უწინარესად, სახელმწიფოს წინაშე პასუხისმგებლობითაც უნდა გამოვლინდეს.

ძალზე შემაშფოთებელი ტენდენცია იკვეთება ეროვნული ვალუტის გავრცელების არეალთან დაკავშირებით. სამწუხაროდ, ვისაც ეგების, ამ მიმართულებით ყურადღება მოადუნა. ამიტომაც ლარის მოქმედების არეალი ნელ-ნელა დავიწროვდა. შედეგად საბანკო სისტემას გვერდს უვლის ასობით მილიონი ლარი, დოლარი, რომელიც სწორედ ამ სისტემაში უნდა ექცეოდეს და ლარის განმტკიცებას უწყობდეს ხელს.

1995 წელს აღებული ტემპი რომ არ დაგვეკარგა, ახლა კომერციული ბანკების დეპოზიტზე დიდი თანხა იქნებოდა დაგროვილი. იმედი მაქვს, ეროვნული ბანკის საბჭო, რომელიც პარლამენტმა დაამტკიცა, უპირველესად, სწორედ ამ პრობლემათა გადაჭრას მიაქცევს ყურადღებას. თავისთავად ქვეყნის მთავარი ბანკის საბჭოს დამტკიცება ძალიან დიდი სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის პრობლემად მიმაჩნია. დღესვე ვაპირებ შევხვდე საბჭოს წევრებს, ეროვნული ბანკის კოლექტივს და გავმართო კრიტიკული მსჯელობა ქვეყნისათვის საჭირბოროტო საკითხებზე.

რასაკვირველია, ავირჩევთ ბანკის პრეზიდენტს. იგი გახლავთ ახალგაზრდა კაცი (ყოველ შემთხვევაში, ჩემი რეკომენდაცია ასეთია და პარლამენტმა ეს იცოდა) ბატონი ირაკლი მანაგაძე, რომელსაც ძალიან დიდი პასუხისმგებლობაც დაეკისრება დიდ უფლებებთან ერთად. ვულოცავ აგრეთვე ქალბატონ ნუნუ ოვსიანიკოვას მოხელეთა ქონების აღრიცხვის ბიუროს თავმჯდომარედ დამტკიცებას. ძალიან მნიშვნელოვანი ინსტიტუტია. ეს პოსტი ძალზე სერიოზულია. დარწმუნებული ვარ, ქალბატონი ოვსიანიკოვა ამ საპატიო მოვალეობას თავს გაართმევს. იგი კვალიფიციური, კარგი მეცნიერია, შესანიშნავი ოჯახის შვილი, პატრიოტი და ადმინისტრაციული საქმიანობის, კერძოდ, სახელმწიფო კანცელარიაში მოღვაწეობის კარგი სკოლაც გაიარა.

- გასულ კვირას 9 თებერვლის ტერორისტულ აქტში ეჭვმიტანილი ერთ-ერთი პიროვნება გურამ აბსანძე - საქართველოს ყოფილი ფინანსთა მინისტრი, რუსეთიდან საქართველოში ჩამოიყვანეს. სხვა ყველაფერთან ერთად, ალბათ, შეიძლება ითქვას, რომ იგი ძალიან მნიშვნელოვანი მოწმეა და მასთან ერთად დაკავებული იყვნენ ეგრეთ წოდებული „ზვიადისტების“ ბანაკის წარმომადგენლები. და როცა საერთოდ შერიგების პოლიტიკაზეა ლაპარაკი და თქვენ არაერთხელ განგიცხადებიათ ეს, რამდენად გაგრძელდება ეს თემა და მიმართულება ქართულ საშინაო პოლიტიკაში?

- შერიგების პოლიტიკა საქართველოში დღეს ან გუშინ არ დაწყებულა. ჯერ კიდევ (უკვე მერამდენჯერ მინდა შევახსენო რადიომსმენელს) 1992 წლის ივლისში რესპუბლიკის მოედანზე, სადაც ხალხმრავალი მიტინგი გაიმართა, მე პირადად წავიკითხე შერიგების მანიფესტი და კიდეც გავაფრთხილე ყველა: საქართველო ჰგავს (ეს ჩემი სიტყვებია, ახლა რომ ვიმეორებ) ამოსაფრქვევად გამზადებულ ვულკანს. დროა, გონს მოვეგოთ და საზარელი ტრაგედია თავიდან ავიცილოთ-მეთქი. მაშინ პასუხისგებისაგან განთავისუფლდა ასობით ადამიანი. მომდევნო წლებშიც ამნისტირებული იყო რამდენიმე ასეული მსჯავრდადებული, რომელთაც უმძიმესი დანაშაული ჰქონდათ ჩადენილი. ბევრი მათგანი, შეიძლება ითქვას, სიტყვის პატრონი აღმოჩნდა, დაუბრუნდა ნორმალურ ცხოვრებას. ექს-პრეზიდენტის ზოგიერთი მომხრე და თანამოაზრე, რომლებიც აქტიურად მონაწილეობდნენ იმდროინდელ მოვლენებში, მუშაობს სხვადასხვა ორგანიზაციაში ან ბიზნესს ეწევა, ექიმია თუ პედაგოგი. რწმენისათვის ჩვენ არავის ვდევნით. ყველას თავისი გზა აქვს ჭეშმარიტებისაკენ, ოღონდ ჭეშმარიტება ერთიანი და განუყოფელია.

როდესაც შერიგებაზე ვლაპარაკობ, მარტო ერთ რომელიმე დაჯგუფებას როდი ვგულისხმობ. მახსენდება, თუნდაც ეგრეთ წოდებული საგზაო პოლიცია, რომელსაც იმდენი კრიმინალი მიეტმასნა (ეს რამდენიმე ათასი შეიარაღებული კაცი იყო), რომ იძულებული გავხდით ეს ფორმირება საერთოდ დაგვეშალა. მისი წევრები გაგებით შეხვდნენ ამ გადაწყვეტილებას. ახლა კი ბევრი მათგანი და აბსოლუტური უმრავლესობა, ყველა, კვლავ სახელმწიფო სამსახურში არიან, - თავდაცვის სამინისტროში, შინაგან საქმეთა სამინისტროში თუ სხვა ფორმირებათა შემადგენლობაში. ზოგიერთი, უბრალოდ, საკუთარ ოჯახში საქმიანობს.

ან, თუნდაც, მაშველთა კორპუსი, იგივე „მხედრიონი“. მცირე ნაწილის გარდა, რომლის საქმესაც ახლა იხილავს უზენაესი სასამართლო, არც იგი დაპირისპირებია სახელმწიფო ინტერესებს და ყველამ თავისი ადგილი იპოვა საზოგადოებაში, ქვეყნისა და საკუთარი ოჯახის სასიკეთოდ შრომობს. როგორც იტყვიან, ღმერთმა ხელი მოუმართოთ.

რაც შეეხება ზვიადისტური დაჯგუფების რადიკალურ ფრთას, ისინი, მათი მოსისხლე „მხედრიონის“ ანალოგიური ფრთის მსგავსად, სრულ დეგრადაციასა და გადაგვარებამდე მივიდნენ და ტერორიზმის ჭაობში ჩაეფლნენ. აქ მხოლოდ კანონი შეიძლება იყოს განმსჯელი და კანონმა უნდა თქვას საბოლოო სიტყვა.

ტერორიზმი კაცობრიობის ყველაზე საშიში სენია და მას კანონის მთელი სიმკაცრით უნდა ვუმკურნალოთ, რათა მეტასტაზების გავრცელება ვერ შეძლოს. ყველა დანარჩენს, ვისაც მძიმე დანაშაული არ ჩაუდენია, გავიმეორებ, ვისაც მძიმე დანაშაული არ ჩაუდენია, კვლავ და კვლავ ვეუბნები: შერიგება ორმხრივი პროცესია. ხელისუფლება დღეს ძლიერია, როგორც არასდროს. მიუხედავად ამისა, მან გამოიჩინა კეთილი ნება და გამოგიწოდათ ხელი შესარიგებლად. სანამ გვიან არ არის, გონს მოეგეთ, დაუბრუნდით ნორმალურ, ადამიანურ ცხოვრებას. ჩემი მხრივ, ხაზგასმით აღვნიშნავ, რომ ხელისუფლება თავისი სიტყვის ერთგული იქნება. ჩვენ არ დავარღვევთ პირობას, რომელიც დავდეთ თუნდაც ჯიხაშკარის მოვლენათა მონაწილეებთან მოლაპარაკებისას. ეს დაუშვებელი იქნებოდა. ყველამ უნდა იცოდეს, რომ ხელისუფლების სიტყვა გაუტეხელია და იგი კანონის ტოლფასია.

- განვლილი კვირის კიდევ ერთი მოვლენა. ბოსნია-ჰერცოგოვინაში მყოფი რუსეთის საგარეო უწყების ხელმძღვანელი ევგენი პრიმაკოვი რუსული იარაღის, ასე ვთქვათ, რეკლამირებას შეეცადა და დაინტერესდა, გახვრეტს თუ არა ყუმბარმტყორცნი ჯავშნიან „მერსედესს“. გასაგებია, რომელი „მერსედესიც“ იგულისხმება, - 9 თებერვალს ყურბარმტყორცნმა ბოლომდე რომ ვერ გახვრიტა. სხვათა შორის, ასეთი დამთხვევა მოხდა იმ დღეს, როცა ეს ინფორმაცია გადაიცა, - ზუსტად 40 დღე იყო გასული იმ ბიჭების დაღუპვიდან, რომლებიც 9 თებერვლის ტერორისტულ აქტს შეეწირნენ...

- თქვენ წეღან კითხვაში აბსანძე ახსენეთ, მე განგებ არ გავუსვი ხაზი ამ თემას. ეს პიროვნება ჩამოყვანილია, მას ძველი ცოდვებიც ბევრი აქვს და, როგორც ამბობენ, ახალიც. როცა ყველაფერი გაირკვევა, მე უფრო საგნობრივად გიპასუხებთ.

რაც შეეხება თქვენს ბოლო შეკითხვას, უწინარესად, მინდა ვთხოვო თანამემამულეთ: მეტისმეტი ტრაგიზმითა და შეშფოთებით ნუ აღიქვამენ ამ განცხადებას, რადგანაც სხვადასხვა გაზეთებში გაჩნდა სათანადო რეაგირება, სათანადო პასუხები, ზოგან კარიკატურები და ასე შემდეგ. მე მხოლოდ ერთს დავძენ. არ შეიძლება ტერორისტული აქტი, რომელსაც ტრაგიკული შედეგი მოჰყვა, ბოლოს და ბოლოს, ორი სიცოცხლითა და ჯან-ღონით აღსავსე ჭაბუკი დაიღუპა, ცინიკური ხუმრობის საგნად აქციო. ეს არ ეპატიება არც პოლიტიკოსს და, მით უმეტეს, არც დიპლომატს.

- სამშაბათს თბილისში რუსეთის ვიცე-პრემიერის ივანე რიბკინის ვიზიტს ელიან, რომელიც ელცინის ბრძანებით კურირებს დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნებთან ურთიერთობას, თანამდებობიდან ახლახანს განთავისუფლებული ვალერი სეროვის ნაცვლად...

- მიმაჩნია, რომ ივანე რიბკინთან შეხვედრა სასარგებლო იქნება, მით უმეტეს, რომ მას მე დიდი ხანია ვიცნობ, პატივს ვცემ, საუბარი შეეხება არა მარტო თანამეგობრობის პრობლემებს, არამედ საქართველო-რუსეთის ურთიერთობის სხვადასხვა ასპექტებსაც და ეს ძალიან დროულია, თუ დაგვიანებული არა. სავსებით ვეთანხმები უკრაინის პრეზიდენტს ლეონიდ კუჩმას, რომელმაც მართებულად შენიშნა, რომ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის განმტკიცების საფუძველი რუსეთი გახლავთო. შესაბამისად ამ ურთიერთობაში არსებული პრობლემების მოწესრიგებაც ასევე აქტუალურია. მე ყოველთვის მიმაჩნდა, რომ თანამეგობრობის მომავალი სწორედ რუსეთთან ურთიერთობაზე იქნება დამოკიდებული, ივანე რიბკინთან შეხვედრისას ვისაუბრებთ, თუ როგორ ვითარდება ინტეგრაციული პროცესები როგორც თანამეგობრობაში, ასევე, განსაკუთრებით, რა პრობლემები გვაწუხებს რუსეთთან ურთიერთობაში, რა არის მოსაგვარებელი, რა არის გადაუდებელი და რა არის ისეთი, რომლის გადადებაც ჯერჯერობით შეიძლება.

- გასულ კვირას ვლადისლავ არძინბამ მონაწილეობა მიიღო რუსეთის ფედერაციაში შემავალი რესპუბლიკების და მხარეების ხელმძღვანელთა თავყრილობაში. რაც უფრო საინტერესოა, რუსეთის ვიცე-პრემიერმა რამაზან აბდულატიპოვმა ამაში საძრახისი ვერაფერი დაინახა...

- მე მინდა ბატონ აბდულატიპოვს, ცნობილ მოღვაწეს, შევახსენო, რომ იგი წარმოადგენს ქვეყანას, რომლის პრეზიდენტმა ბატონმა ბორის ელცინმა 1995 წლის 10 თებერვალს ალმაათაში თანამეგობრობის წევრი სხვა სახელმწიფოების პრეზიდენტებთან ერთად ხელი მოაწერა მემორანდუმს „დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში მშვიდობისა და სტაბილურობის შენარჩუნების შესახებ“, რომელშიც შევიდა სპეციალური მუხლი. მე მხოლოდ ამ მუხლის ნაწილს მოვიყვან ციტატად: „სახელმწიფოები ვალდებულებას კისრულობენ მხარი არ დაუჭირონ სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე სეპარატისტულ მოძრაობებს და სეპარატისტულ რეჟიმებს, არ დაამყარონ მათთან პოლიტიკური, ეკონომიკური და სხვა სახის კავშირები, არ გაუწიონ ეკონომიკური, ფინანსური, სამხედრო და სხვა სახის დახმარება“. როგორც ჩანს, ბევრს ეს მემორანდუმი ფარატინა ქაღალდი ჰგონია. ამიტომაც გახდა შესაძლებელი ბატონ არძინბას მონაწილეობა ზემოთ ნახსენებ შეხვედრაში საქართველოს ხელისუფლებასთან ყოველგვარი შეთანხმების გარეშე. მაშასადამე, ხელს აწერენ ერთს, რეალურად კი სხვა კეთდება. შეიძლება გვითხრან, რომ საქართველოშიც ხომ ჩამოდიან და ჩამოდიან ისე, რომ არ იღებენ ნებართვას რუსეთისაგან. ჯერ ერთი, თუ ეს ხდება, ხშირად ხდება ჩვენი ნების საწინააღმდეგოდ, და იმათი გვარები საკმაოდ კარგად არის ცნობილი, ვინც საქართველოს ხელისუფლების ნების წინააღმდეგ ჩამოვიდა აფხაზეთში თუ საქართველოს სხვა რეგიონში. მეორეც: ის ადამიანები, რომლებიც ჩვენი მოპატიჟებით ჩამოვიდნენ საქართველოში, არც ერთი მათგანი არ ჩამოსულა რუსეთის ხელისუფლებასთან შეუთანხმებლად. ასე რომ, ჩვენ ვიცავთ ალმა-ათის ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ პრინციპებს, და აგრეთვე იმ პრინციპებს, რომლებიც სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობას აწესრიგებენ.

- ალბათ, ამის შედეგია ისიც, რომ არძინბა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნების სახელმწიფოთა მეთაურების სამიტში მონაწილეობის მიღების უფლებას ითხოვს, როგორც, ვთქვათ, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს წარმომადგენელი და არგუმენტად მოჰყავს ხალხთა თანასწორობის პრინციპი. მახსენდება თქვენი ცნობილი დებულება ეგრეთ წოდებული ერთა თვითგამორკვევის უფლების შესახებ, რომელიც იმ ქვეყნების დამოუკიდებლობის ხარჯზე ხდება, სადაც ეს ერები ცხოვრობენ...

- ამ მოთხოვნას, რომელსაც თქვენ ახლა ხაზი გაუსვით, მე ყურადღება მივაქციე არა მარტო იმიტომ, რომ იგი სერიოზული განსჯის საგანი შეიძლება გახდეს, - ესე იგი, ლაპარაკია იმაზე, რომ არძინბა მოითხოვს მონაწილეობა მიიღოს სამიტის მუშაობაში. უბრალოდ აქ ერთხელ კიდევ გამოიკვეთა თითქოსდა მივიწყებული ტენდენცია. დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა რეგიონალური საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომლის წევრები საერთაშორისო სამართლის სუბიექტები არიან. აფხაზეთი საქართველოს განუყოფელი ნაწილია. ამდენად იგი არ არის და არც იქნება, ვერც ვერასოდეს იქნება საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი. თანამეგობრობის სამიტზე კი იკრიბებიან დამოუკიდებელი სახელმწიფოები და მათი მეთაურები, პრეზიდენტები და ისინი იღებენ გადაწყვეტილებებს.

სხვათა შორის, როცა პრეზიდენტები იკრიბებიან პირველ სხდომაზე, გარდა პრეზიდენტისა არავინ არ ესწრება, თვით პრემიერ-მინისტრებიც კი.

რაც შეეხება არძინბას, ცოტა არ იყოს, უცერემონიო განცხადებებს, რომ იგი არ შეასრულებს სახელმწიფოთა მეთაურების საბჭოს გადაწყვეტილებებს, რომ ეს გადაწყვეტილებები აფხაზეთისათვის ფარატინა ქაღალდია და ასე შემდეგ, აქ გასაკვირი არაფერია და არც უჩვეულო, გაეროს უშიშროების საბჭომ, მაგალითად, უკვე თხუთმეტამდე რეზოლუცია მიიღო აფხაზეთში კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგების თაობაზე, მაგრამ არც ერთი მათგანი არ შესრულებულა. ესეც ფარატინა ქაღალდებია მათთვის. არა მგონია, რომ ასეთი დამოკიდებულება საერთაშორისო თუ რეგიონული ორგანიზაციების მიმართ მათს წისქვილზე ასხამდეს წყალს. მით უმეტეს დამაფიქრებელია იმავე ვლადისლავ არძინბას ბოლოდროინდელი მინიშნებანი, თითქოს ეს პრობლემა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობისა და რუსეთის მეშვეობით ვერ გადაწყდება. როგორც ამ დილით მომახსენეს ინფორმაცია, ეს სიტყვები სწორედ მას ეკუთვნის.

ამის საპასუხოდ მე ვიტყოდი: საჭიროა უფრო მეტად განვავითაროთ ორმხრივი დიალოგი, სახალხო დიპლომატია საზოგადოების ფართო სპექტრისა და პირველი პირების მონაწილეობითაც კი. მე, მაგალითად, ასეთ შეხვედრებს არასდროს გავურბოდი და, მით უმეტეს, თანახმა ვიქნები დღესაც, თუკი იგი რაიმე შედეგს მოიტანს.

- ახლახან მოსკოვიდან დაბრუნდა საქართველოს სასაზღვრო ჯარების სარდალი გენერალი ჩხეიძე. როგორც იგი გვაუწყებს, მოსკოვში რუსეთის სასაზღვრო უწყების ხელმძღვანელთან ბორდიუჟასთან მოლაპარაკებისას მიღწეულია შეთანხმება, რომ პირველი ივლისიდან საქართველო თავად დაიცავს საზღვაო აკვატორიას...

- საზღვაო აკვატორიის ერთობლივი დაცვის თაობაზე რაიმე კონკრეტული ხელშეკრულება დღემდე არ არსებობს (მე მინდა ეს დავაზუსტო, ყველამ არ იცის). საქართველოსა და რუსეთს შორის არ არსებობდა ასეთი ხელშეკრულება საზღვაო აკვატორიის შესახებ და ფოთის ნავსადგურის დაცვასთან დაკავშირებით. საქართველოს არ ჰყავდა საზღვაო ფლოტი და არაერთგზის თხოვნის მიუხედავად, ქვეყანამ ვერ მიიღო კუთვნილი წილი შავი ზღვის ფლოტიდან. რუსეთის მესაზღვრეები, რომლებიც დღემდე აკონტროლებდნენ საქართველოს სანაპიროს, უმეტესწილად მადლობას იმსახურებენ, თუმცა ჩვენი ურთიერთობა, კარგად მოგეხსენებათ, უპრობლემო არც ამ სფეროში ყოფილა. ის, რომ პირველი ივლისიდან საქართველო თავად დაიცავს საზღვაო აკვატორიას, იმით არის განპირობებული, რომ ამჟამად ჩვენ უკვე გვაქვს ამის საშუალება. ჩვენი მეგობრებისა თუ მოკავშირეების დახმარებით, უბრალოდ, კეთილისმსურველ სახელმწიფოთა დახმარებით ჩამოყალიბდა შესაბამისი ტექნიკური ბაზა, გვაქვს ჯერ მინიმალური, მაგრამ მაინც საკმაო რაოდენობის სანაოსნო საშუალებები, გემები თუ კატარღები, საჭირო მოწყობილობა, რათა საქართველომ შეძლოს შეასრულოს ნებისმიერი სრულფასოვანი სახელმწიფოს უპირველესი სუვერენული უფლება-მოვალეობანი, თავად დაიცვას საკუთარი საზღვრები. ეს ეხება არა მარტო საზღვაო, არამედ უახლოეს მომავალში სახმელეთო საზღვარსაც. მაგრამ ჩვენ არ ვაპირებთ ვიჩქაროთ. როგორც გითხარით, ეს იქნება ეტაპობრივი, ნაბიჯ-ნაბიჯ, კანონზომიერი გადასვლა ახალ მდგომარეობაზე.

ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ამ თემაზე რუსეთთან მოლაპარაკება, წინა წლებისაგან განსხვავებით, ძალიან კონსტრუქციულად მიმდინარეობს. ამდენად, საკითხი გადაწყდება მშვიდ ვითარებაში, ურთიერთპატივისცემაზე აგებული დიალოგის შედეგად, როგორც ზემოთ ვთქვი, ეტაპობრივად, ყველა დაინტერესებული მხარის ინტერესთა გათვალისწინებით.

სხვათა შორის, ისიც მინდა ვთქვა, რომ რუსეთი დარწმუნებული უნდა იყოს: ჩვენ რომ დავდგებით ჩვენს საზღვარზე და საქართველო თავის საზღვარს დაიცავს, ეს იმას უნდა ნიშნავდეს, რომ რუსეთ-საქართველოს საზღვარიც დაცული იქნება. ჩვენ სამოკავშირეო სტრატეგიული ურთიერთობის ერთგული ვიყავით და მომავალშიც ერთგული დავრჩებით.

- ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა, გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, ძალიან მნიშვნელოვანი დახმარება გაუწია საქართველოს, მნიშვნელოვანი თანხები გამოყო საქართველოსათვის, რას მოხმარდება ეს თანხები?

- ვაშინგტონში ჩემი ვიზიტის დამთავრების შემდეგ გაირკვა, რომ ჩვენს თხოვნას ძალიან დადებითი რეაქცია მოჰყვა. მიღებულია კონგრესის, ადმინისტრაციის გადაწყვეტილება და, როგორც მოგეხსენებათ, ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა მიმდინარე წელს 90 მილიონ დოლარზე მეტი გამოყო საქართველოს დასახმარებლად. როგორც მაშინ ჩამოსვლისთანავე ვთქვი, ეს არის ინვესტიციები იმ კურსის განსახორციელებლად და გასამარჯვებლად, რომელსაც საქართველო ადგას. ეს არის დემოკრატიული აღმშენებლობის კურსი, დამოუკიდებლობისა და თავისუფლების კურსი.

ამ დღეებში შევიკრიბებით და გადავწყვეტთ, თუ როგორ განაწილდეს ეს თანხა. ამ სახსრების ძირითადი ნაწილი მიზნობრივია, პერსპექტიული პრობლემების მოგვარებისათვის არის გათვალისწინებული და ამ შემთხვევაში დამფინანსებელ მხარეს გადამწყვეტი ხმის უფლება აქვს. ნაწილი მოხმარდება ლტოლვილებს, შეიძლება ძალიან დიდი ნაწილი არა, მაგრამ ნაწილი მაინც მოხმარდება ლტოლვილებს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იმ ლტოლვილებისათვის გათვალისწინებული თანხა, რომლებიც დაბრუნდებიან და საკუთარი მეურნეობის რეაბილიტაცია დასჭირდებათ. მოხდება საბაჟო სამსახურების სრული რეაბილიტაცია. ეს უზარმაზარი, უდიდესი საქმეა, რამაც შეიძლება ერთნახევარ-ორჯერ გაგვიზარდოს შემოსავალი, სრული კომპიუტერიზაცია და თანამედროვე დონეზე საქმიანობა, სასაზღვრო ზონების მოწესრიგება, სამომავლო კანონპროექტების შედგენა და სხვა მრავალი. ამ დღეებში ყოველივე ამას გამოვაქვეყნებთ, რაც მთავარია, მომავალი და შემდგომი წლების პროგრამები გაანგარიშებული იქნება წელს დამუშვებული პროექტების განსახორციელებლად.

მოგეხსენებათ, დაგეგმილია ბატონ ზურაბ ჟვანიას ვიზიტი ვაშინგტონში, შეხვედრები კონგრესსა და ადმინისტრაციაში, ვფიქრობ, ეს ვიზიტი ხელს შეუწყობს საქართველოსათვის დახმარების პროგრამის გაგრძელებას, მისი მოცულობისა და შედეგიანობის ზრდას.

- და, ბოლო კითხვა, გასულ კვირას რატომღაც მსჯელობის საგანი გახდა აჭარის ავტონომიური სტატუსის საკითხი...

- არ ვიცი, ვინ დააყენა ეს საკითხი და საიდან წამოვიდა, ვინ არის ავტორი. ერთი რამ კი მინდა ვთქვა: არც ძველ დროში, არც ახალში, აჭარის ავტონომიის გაუქმება, პირადად მე, თავში არც გამივლია და, მე მგონი, საქართველოს არც ერთ მოქალაქეს ასეთი აზრი არ დაბადებია. აჭარაში ხანდახან, ძველ დროში, კი გაიელვებდა ხოლმე ასეთი აზრი. გაფართოებასა და განმტკიცებაზე კი ბევრი რამ მითქვამს და ზოგი რამ კიდევაც გამიკეთებია.

ახლა, რაც შეეხება, ცალკეულ ხელმძღვანელთა სატელევიზიო თუ საგაზეთო გამოსვლებს. აჭარის თემა იმდენად სათუთად და საპასუხისმგებლოდ მიმაჩნია, რომ დაუშვებლად ვთვლი დებატებს, ყოველ შემთხვევაში, ჩემს დონეზე, რადიომაუწყებლობისა და ტელევიზიის, პრესის მეშვეობით. ძალიან სათუთი თემაა, ისტორიულად სათუთი. ოცჯერ მაინც გახლდით ბათუმში ისე, რომ საპასუხო ვიზიტები არ მომითხოვია. მზად ვარ კიდევ ოცჯერ ჩავიდე. ეს ჩემი სამშობლოა, ჩემი ქვეყნის ნაწილია და ვალდებული ვარ ოცჯერ კიდევ ჩავიდე და აჭარას დაველაპარაკო პირისპირ. მის ხელმძღვანელობასაც და ერთად მოვაგვაროთ ძმათა შორის, მამასა (თუ გნებავთ, ასეც ვიტყოდი, უკვე მაქვს ამის უფლება ასაკის გამო) და შვილებს შორის მოსაგვარებელი საკითხები.

ინტერვიუს ბოლოს ნატო ონიანმა ბატონ პრეზიდენტს მიულოცა შვილიშვილის - პატარა გოგონას დაბადება.

საქინფორმი.

ყველამ უნდა იცოდეს, რომ ხელისუფლების სიტყვა გაუტეხელია და იგი კანონის ტოლფასია / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 24 მარტი. - №71 (2771). - 1,2 გვ.

საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის
30 მარტის რადიოინტერვიუ

- ინტერვიუს ეკონომიკის თემით დავიწყებთ. მთავრობის სხდომაზე ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის რეფორმის პირველი ეტაპის შედეგები განიხილეს. უცხოური ინვესტიციების საკონსულტაციო საბჭოს სხდომაზე - რამდენიმე მნიშვნელოვანი პროექტის შესრულების მიმდინარეობა. გარდა ამისა, გასულ კვირას ამუშავდა კასპის ცემენტის ქარხანა, რაც მნიშვნელოვანი ფაქტია ჩვენს ეკონომიკურ ცხოვრებაში... - ჟურნალისტ ნატო ონიანის თხოვნით, ამ თემაზე საუბრით დაიწყო თავისი ტრადიციული ორშაბათის რადიოინტერვიუ საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ:

- განვლილ კვირაში მთავრობის სხდომაზე განვიხილეთ ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის რეფორმირების პირველი ეტაპის შედეგები. ყველა მოქალაქემ იცის, თუ რაოდენ რთულ პირობებში დაიწყო რეფორმა ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში და, ბუნებრივია, უნდა შეგვეჯამებინა გაწეული მუშაობის შედეგები. ამ ეტაპზე ძირითადად დასრულდა ჯანმრთელობის დაცვის თვისებრივად ახალი მოდელის ასამოქმედებლად საჭირო სამართლებრივი, სოციალური და ეკონომიკური წინამძღვრების მომზადების პროცესი. ამასთანავე, ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის შემდგომი ეფექტიანი ფუნქციონირებისა და ამ სფეროში სახელმწიფო ვალდებულებების უცილობელი შესრულებისათვის დამატებით უნდა გადაწყდეს მთელი რიგი საკითხები.

ფინანსური უზრუნველყოფის გადაუდებელ ამოცანებთან ერთად ყურადღება უნდა დაეთმოს დამტკიცებული სტანდარტების შესაბამისად გაწეული სამედიცინო მომსახურების დონეს, უწყებრივი პროგრამების შემუშავების მეთოდოლოგიური ხელმძღვანელობისა და მისი კოორდინაციის საკითხებს და სხვა; ესე იგი, ფაქტობრივად, უკვე ლაპარაკია ჯანმრთელობის დაცვის იმ ახალი მოდელის სრულ ამოქმედებაზე, რომელიც ჩვენ მიზნად დავისახეთ, როცა რეფორმას ვიწყებდით. უნდა გითხრათ, რომ პირველი შედეგები იმედის მომცემია და უახლოეს ერთ-ორ წელიწადში ჩვენი ჯანმრთელობის დაცვის სისტემა მსოფლიო სტანდარტებს თუ არ გაუთანაბრდება, მიუახლოვდება მაინც.

პრეზიდენტთან არსებული უცხოური ინვესტიციების საკონსულტაციო საბჭოს სხომაზე განვიხილეთ რამდენიმე მნიშვნელოვანი პროექტის მიმდინარეობა. სასურველია საქართველოს მოქალაქეებმა იცოდნენ, თუ რომელ პროექტებზე ვმსჯელობთ, როცა ამ საბჭოს სხდომებს ვმართავთ.

დიდი ბრიტანეთის „ნოუ ჰაუ ფონდის“ პროექტები ხორციელდება სოფლის მეურნეობის, ჯანმრთელობის დაცვის, ენერგეტიკის, ეკონომიკის, ფინანსებისა და სხვა სფეროებში. ფონდის სამომავლო პროექტებში აისახება ახალი მიდგომები, რაც გულისხმობს პროგრამების ორიენტაციის შეცვლას მოსახლეობის ღარიბი ფენების მხარდასაჭერად. ეს კი მისასალმებელია.

გაეროს განვითარების პროგრამის შესაბამისად, აფხაზეთის კონფლიქტის ზონის რეაბილიტაციის სტრატეგიული მხარდაჭერის პროექტის განხორციელება კონფლიქტის მშვიდობიანად მოგვარების კიდევ ერთი ცდაა. აფხაზეთის კონფლიქტის გადაწყვეტის შემდეგ ეს პროგრამა ხელს შეუწყობს კოორდინირებულ თანამშრომლობას ეკონომიკური და სოციალური რეაბილიტაციის ღონისძიებათა განხორციელებაში. მოგეხსენებათ, აფხაზეთის რეაბილიტაციისათვის, განსაკუთრებით ლტოლვილთა დაბრუნების შემთხვევაში და დაბრუნების შემდეგ, ამერიკის მიერ გამოყოფილი დახმარებიდან 20 მილიონი დოლარია გადადებული, ასევე ევროგაერთიანებიდან და ასე შემდეგ. თუ პროცესი დაიწყება, რეაბილიტაციის პრობლემები სერიოზულ სიძნელეებს აღარ გამოიწვევს.

მეორე პროექტი გარემოს დაცვის ფონდის შესახებ, მეტად წაადგება ეკოსისტემის დაცვას კავკასიის არიდულ ზონაში, რაც, თავის მხრივ, აქ მოსახლეობის სოციალურ-ეკონომიკური საქმიანობის განვითარების წინაპირობასაც შექმნის;

აღმოსავლეთ ევროპასთან ნიდერლანდის თანამშრომლობის ფარგლებში ამ ქვეყნის მთავრობამ მიმდინარე წლისათვის საქართველოს გრანტის სახით გამოუყო 3 მილიონი გულდენი. პროექტები განხორციელდება სოფლის მეურნეობის, მცირე და საშუალო ბიზნესის ხელშეწყობის, ტრანსპორტის სფეროებში. უნდა აღინიშნოს, რომ წლის ბოლოს ნავარაუდევია განისაზღვროს ეკონომიკური თანამშრომლობის განვითარების შემდგომი მიმართულებანი და ახალ დახმარებათა შესაძლებლობანი 1999 წლისათვის;

საქმიანობისა და დახმარების ფართო სპექტრს მოიცავს „ტასისთან“ თანამშრომლობის ოთხწლიანი ინდიკატური პროგრამის მეორე ორწლიანი სამოქმედო გეგმა, რომლის ბიუჯეტი 14 მილიონ ეკიუს შეადგენს. ამ პროგრამისათვის ევროკომისიამ კიდევ დამატებით გამოყო 2 მილიონი ეკიუ, რომლის გამოყენება ნავარაუდევია ტურიზმის (ეს განსაკუთრებით მისასალმებელია) და ადგილობრივი მმართველობის სტრუქტურის განვითარების პროექტის დასაფინანსებლად. თქვენ იცით, რომ ჩვენ სერიოზულად დავიწყეთ ტურიზმის განვითარებაზე ფიქრი, მუშაობა, შეიქმნა კონცეფცია და გვყავს ამ დარგის განახლებული ხელმძღვანელობაც.

სხდომაზე განვიხილეთ ასევე ევროკავშირ - „ტასისის“ აგრობიზნესის სასწავლო და საკონსულტაციო ცენტრების პროექტი, რომლის მიზანია რეგიონულ დონეზე ფერმერთა, მცირე და საშუალო აგრომეწარმეთა მომსახურება.

საინტერესო ერთობლივ პროექტს გვთავაზობენ გერმანული ფირმა „სიმენს/ნიქსდორფი“ და გერმანიის მთავრობა. ეს პროექტი მოწონებულია პრეზიდენტის ბრძანებულებით მიწის მართვის შემდგომი გაუმჯობესების შესახებ. ამ პროექტის ღირებულება, რომელიც მიწის ნაკვეთების კადასტრისა და რეგისტრაციის სისტემის შექმნას ითვალისწინებს, 55 მილიონ გერმანულ მარკას შეადგენს. პროექტის მართვის მიზნით შეიქმნება გერმანია-საქართველოს ერთობლივი საკოორდინაციო საბჭო. ბევრმა შეიძლება არ იცოდეს, რომ მიწის რეფორმის შემდეგ მიწის კადასტრის პრობლემა ერთ-ერთი უმთავრესია და სოფლის მეურნეობის შემდგომი განვითარების საფუძველია.

მეჩაიეობის დარგის რეაბილიტაციისათვის ცენტრალური ბიუჯეტიდან წელს გამოყოფილი 3 მილიონი ლარი (ამ თანხის გამოყოფა საკმაოდ რთულ პირობებში მოხერხდა) ტენდერის მეშვეობით გაუნაწილდა რაიონებს და უკვე იყენებენ გადაბარვის, გასხვლისა და სხვა სამუშაოებისათვის. სავარაუდოდ, წლის ბოლოსათვის დარგი მხოლოდ ამ დახმარების ფარგლებში დაახლოებით 4-5 მილიონ ლარს გადაურიცხავს ბიუჯეტს, თანხების გაცემა უახლოეს დღეებში დაიწყება. გუშინ მე სპეციალურად მოვიწვიე ბატონი ჭკუასელი, ვისაუბრეთ და გადავწყვიტეთ, რომ ამ თანხების გაცემა დაიწყოს სწორედ ახლა, როცა ჯერ კიდევ არ არის დამთავრებული საგაზაფხულო სამუშაოები.

გაიმართა პირველი შეხვედრა ეროვნული ბანკის ახალ ხელმძღვანელობასთან. მოგეხსენებათ, ბანკის პრეზიდენტად დავნიშნეთ ბატონი მანაგაძე, ახალგაზრდა კაცი, რომელსაც საკმაო გამოცდილება აქვს. განსაკუთრებული ვალდებულებანი ეკისრება ქვეყნის ცენტრალურ ბანკს ახლა, როდესაც დღის წესრიგში დგება რეფორმების ახალი ეტაპის პრობლემათა წარმატებით გადაწყვეტის, მათ შორის, კომერციული ბანკების განვითარების ახალი ამოცანები. ქმედითი საბანკო სისტემის ჩამოყალიბების პროცესის ეფექტიანად გაგრძელებით და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან მჭიდრო თანამშრომლობით ბანკმა კვლავაც განუხრელად უნდა უზრუნველყოს ეროვნული ვალუტის სტაბილურობა, აქტიური მონაწილეობა მიიღოს ინფლაციური პროცესების მიზანმიმართულ რეგულირებასა და უცხოური თუ შიდა საინვესტიციო-საკრედიტო რესურსების მოზიდვაში. საიმედო საბანკო ქსელის ჩამოყალიბება ქვეყნის ეკონომიკური წინსვლის მყარი საფუძველი უნდა გახდეს.

განვლილ კვირაში, ფაქტობრივად, გაორმაგდა საგადასახადო ინსპექციის მიერ აკრეფილი საბიუჯეტო შემოსავლის მოცულობა და 11,5 მილიონი ლარი შეადგინა. აღნიშნულის გათვალისწინებით, დღეისათვის მის მიერ მარტში აკრეფილია 26 მილიონი ლარი, რაც 3 მილიონით აღემატება თებერვალში აკრეფილ შემოსავალს. პირველ კვარტალში საგადასახადო ინსპექციამ გეგმის შესაბამისად ბიუჯეტში უნდა გადარიცხოს 70 მილიონი ლარი. ამისათვის კი თვის დარჩენილ ორ დღეში კიდევ აუცილებლად უნდა აკრიფოს 4 მილიონამდე ლარი თანხა, რათა თავიდან ავიცილოთ ხელფასის, პენსიის, დახმარების დაგვიანებით გაცემა.

განსაკუთრებული ძალისხმევა მართებს საბაჟო დეპარტამენტს, რომელსაც 27 მარტისათვის ბიუჯეტში გადარიცხული ჰქონდა 14 მილიონამდე ლარი. მართალია, ეს თითქმის 2 მილიონი ლარით აღემატება წინა თვის ანალოგიურ მაჩვენებელს, მაგრამ ეს ტემპი საკმარისი არ არის გეგმის შესასრულებლად.

თქვენ ახსენეთ კასპის ქარხანა და უნდა გითხრათ, რომ იგი გამონაკლისი არ არის. საქართველოში ახლა ათობით ახალი საწარმო ამუშავდა და ასობით ახალი საწარმო შეიქმნა. მართალია, ეს პატარა საწარმოებია, მაგრამ დასაქმებისა და ანაზღაურების პრობლემებს ისინი თავს ძალიან კარგად ართმევენ. კასპის ქარხანა საიმედოდ ამუშავდა. ასევე ამოქმედდა რუსთავის „აზოტი“, ზესტაფონის ფეროშენადნობთა ქარხანაში კარგი მდგომარეობაა, შესაბამისად ეს გავლენას ახდენს ჭიათურაზეც. ქუთაისის ავტოქარხანაშიც საიმედო ძვრებია და ასე შემდეგ. ვფიქრობ, 10 აპრილიდან უნდა ამუშავდნენ მეტალურგები და აქ უცხოური ინვესტიციების მოზიდვა საკმაოდ დიდ გავლენას ახდენს ამ ქარხანაში მიმდინარე დადებითს ძვრებზე.

- 31 მარტი რეფერენდუმის დღეა. 7 წელი სრულდება რეფერენდუმის მოწყობიდან. ყოფილმა პრეზიდენტმა, ალბათ, სხვადასხვა მიზეზის გამო, შეიძლება მისტიკური მომენტების გათვალისწინებით, რეფერენდუმი საკუთარ დაბადების დღეს დაამთხვია. აქედან გამომდინარე, გარკვეული ძალები ამ რეფერენდუმს, როგორც ჩანს, საკუთარ დღესასწაულად, საკუთარ დღეს მიიჩნევენ. არადა, ეს დამოუკიდებლობის გზაზე გადადგმული მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო, და ეს იყო დღე, როდესაც საქართველომ კითხვას - სურს თუ არა დამოუკიდებლობა ქართველ ხალხს, ერთმნიშვნელოვნად უპასუხა - დიახ!

- მე მიმაჩნია, რომ 31 მარტის რეფერენდუმი საქართველოსათვის ისტორიული მნიშვნელობის მოვლენა იყო და არის. ამ რეფერენდუმმა შექმნა საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის იურიდიული საფუძველი.

რეფერენდუმში მონაწილეობა მიიღო საქართველოს მოსახლეობის აბსოლუტურმა უმრავლესობამ და ასევე აბსოლუტურმა უმრავლესობამ (98 პროცენტზე მეტმა) მისცა ხმა საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენას. ამ გადაწყვეტილებით საქართველოს ხალხმა გამოხატა თავისი მტკიცე ნება: ახლად დააფუძნოს დამოუკიდებელი სახელმწიფო, რომელსაც ათასწლოვანი ისტორიული ტრადიცია აქვს.

მნიშვნელოვანია ის გარემოება, რომ 31 მარტის რეფერენდუმი მოეწყო ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე. აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის ჩათვლით, ანუ რეფერენდუმმა შექმნა არა მარტო დამოუკიდებლობის, არამედ ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის უაღრესად მძლავრი იურიდიული არგუმენტიც.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, შემთხვევითი არ არის, რომ 31 მარტის რეფერენდუმის შედეგი შეტანილია საქართველოს კონსტიტუციაში - იგი ქვეყნის ძირითადი კანონის პირველივე ფუძემდებლურ დებულებად იქცა.

ჩვენ ამ რეფერენდუმის ისტორიული მნიშვნელობის აღიარებისა არც გვეშინია და არც უნდა გვეშინოდეს. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღეს საქართველოს მოქალაქეებმა განურჩევლად პოლიტიკური მრწამსისა - როგორც ყოფილი პრეზიდენტის მომხრეებმა, ასევე მისმა მოწინააღმდეგეებმაც. ამ საკითხში საქართველოს ყველა მოქალაქე ერთსულოვანი იყო. სამწუხაროდ, ეს ერთიანობა დროებითი აღმოჩნდა. რატომ, რის გამო ან რა შეცდომათა მიზეზით, - ეს სხვა საკითხია და ამაზე სხვა დროს უნდა ვისაუბროთ.

ამდენად, საქართველოს ხელისუფლება ღირსეულ პატივს მიაგებს 31 მარტის რეფერენდუმს და უყოყმანოდ აღიარებს მის უდიდეს ეროვნულ-სახელმწიფოებრივ მნიშვნელობას. შესაძლოა, პარლამენტთან ერთად ვიმსჯელოთ შესაბამის სახელმწიფოებრივ ღონისძიებებზე, რომლებიც სამომავლოდ ტრადიციად გადაიქცევა. ჩემთვის, მაგალითად, ცნობილია, რომ დედაქალაქი მრავალ საინტერესო ღონისძიებას გეგმავს, გუშინ ბატონი ბადრი შოშიტაიშვილი მელაპარაკა ამის შესახებ. სასურველია, ამას სხვა რეგიონებმაც აუბან მხარი.

როგორც ზემოთ აღვნიშნე, 31 მარტის რეფერენდუმი ისტორიული მოვლენაა საქართველოსთვის. ეს ნამდვილად გამარჯვება იყო. ხოლო, თუ იმდროინდელმა ხელისუფლებამ ამ გამარჯვებაში წვლილი შეიტანა, ესეც უნდა დაფასდეს. ჩვენი პრინციპია, ვიყოთ სამართლიანი, უწინარეს ყოვლისა, ვიყოთ სამართლიანი ბოლომდე. ისტორია კი უცდომელი მსაჯულია და ყველაფერს განსჯის.

- გასულ კვირას ანტიკორუფციულმა კომისიამ სათბობ-ენერგეტიკის სფეროში არსებული მდგომარეობა განიხილა. პრინციპში, შეიძლება ითქვას, ეს თემა გასულ კვირას ქართულ მასმედიაში ერთგვარ სენსაციურ თემადაც კი იქცა...

- მე შეიძლება სხვა კუთხიდან დავიწყო. და მინდა ვთქვა, რომ ვნახე ტელერეპორტაჟი საპარლამენტო კომისიის სხდომიდან. უნდა გითხრათ, ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ ძალიან დიდი სურვილი ჰქონდათ ცალმხრივად გაშუქებულიყო ის პროცესები, ენერგეტიკაში რომ მიმდინარეობს, ანდა შეიძლება, უბრალოდ, ასე გამოუვიდათ.

იმის თქმა, რომ ენერგეტიკაში ბოლო წლების მანძილზე თითი თითზე არავის დაუკარებია, არაფერი გაკეთებულა, უაზრობა და უცოდინრობაა, უბრალოდ, არაკომპეტენტურობაა.

ახლა მთელი პასუხისმგებლობით შემიძლია განვაცხადო: გადახდის პრობლემა რომ მოვაგვაროთ, ენერგოკრიზისი შეიძლება დაძლეულად ჩაითვალოს. მაგალითად, ახლა ხანდახან ამბობენ, ქალაქი ბათუმი განათებულია ლამის 24 საათის განმავლობაში. სხვა ქალაქები რატომ არ არის ასე? იმიტომ, რომ ბათუმი 100 პროცენტით იხდის იმას, რასაც ხარჯავს. იგივე შეიძლება ითქვას თბილისზე, თუკი მივაღწევთ იმას, რომ გადაიხადონ ის, რასაც მოიხმარენ მოსახლეობა და მეწარმეები. იგივე შეიძლება ითქვას ქუთაისსა და საერთოდ, მთელ ქვეყანაზე. დღეს ჩვენ შეგვიძლია დაძლეულად ჩავთვალოთ ენერგოკრიზისი, თუკი მოგვარდება გადახდის საკითხი. აქ, ალბათ, არის სამინისტროს ცოდვებიც ამასთან დაკავშირებით. ჩვენ გამოვედით ენერგეტიკული იზოლაციიდან, ეს იყო ურთულესი ამოცანა და ამას რამდენიმე წელი დასჭირდა, აღვადგინეთ კავკასიონის მაღალი ძაბვის ხაზი. ესე იგი, შევედით პარალელში რუსეთთან, ასევე აზერბაიჯანთან, სომხეთთან, თურქეთთან, გადავარჩინეთ, ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით, ენგურჰესი - კატასტროფა იყო მოსალოდნელი არა მარტო საქართველოსთვის, არამედ უზარმაზარი რეგიონისთვისაც. წყალუხვობის პირობებში, რაც თითქმის წარმოუდგენელი იყო, 2-3 თვით გავაჩერეთ ენგურჰესი და განვახორციელეთ უდიდესი კაპიტალური და სარემონტო სამუშაოები, პრაქტიკულად, მთლიანად აღვადგინეთ თბილსრესი, საიმედოდ ამუშავდა მეცხრე ბლოკი. პირველ თვეებში იგი მოიკოჭლებდა, მაგრამ მიმდინარე ზამთარში ჩვენ მხოლოდ ერთხელ გვქონდა ამ ბლოკის გაჩერების შემთხვევა, ისიც ერთი თუ ორი დღით, და მერე არავითარი დაბრკოლება აღარ ყოფილა. ეს ბლოკი, როგორც მოგეხსენებათ, 300 მეგავატი სიმძლავრისაა. წლის ბოლოს გავუშვებთ მეათე ბლოკსაც - ეს ყველაფერი ჩვენი უცხოელი მეგობრების დახმარებით და მათი ინვესტიციებით ხდება. ესეც 300 მეგავატი სიმძლავრისა, ესე იგი, ისეთ დონეს ვაღწევთ, რომ ენგურჰესი და ზოგიერთი პარალელური სისტემაც რომ გაჩერდეს და გამოგვეცალოს, ქვეყანა ელექტროენერგიის გარეშე არ დარჩება. გარემონტდა და განახლდა რამდენიმე ჰიდროელექტროსადგური (მე ახლა არ ჩამოვთვლი ყველას), აქტიურად ვმუშაობთ უცხოელ ინვესტორებთან, განხორციელდა დარგის რესტრუქტურიზაცია, ესეც ძალიან რთული პროცესი იყო.

ნაკლიც ბევრია, და ესეც სავსებით სამართლიანად ითქვა ამ კომისიის სხდომაზე.

დოკუმენტი, რომელიც მიიღო საპარლამენტო კომისიამ, გადაეგზავნა პროკურატურას, სხვა კომპეტენტურ ორგანოებს სათანადო რეაგირებისათვის. რა თქმა უნდა, პრეზიდენტიც იმსჯელებს ამ საკითხზე. ენერგეტიკა ჩვენი განსაკუთრებული ყურადღების სფერო იყო ყოველთვის. ამ დარგში შექმნილ ვითარებაზე დიდად არის და იქნება დამოკიდებული საქართველოს ეკონომიკის, მთლიანად ქვეყნის მომავალი. და სულაც არ იყო შემთხვევითი, ამ სამი თუ ოთხი წლის წინათ, როცა მოქალაქეთა კავშირმა გადაწყვიტა შეფობა ეკისრა მთლიანად ენერგეტიკის მდგომარეობისა და მისი განვითარებისათვის. თვითკრიტიკულად უნდა ვთქვა, ეს ვერაფერი შეფობაა. ამდენად გადაწყვეტილება, რომელსაც მივიღებთ, უნდა იყოს, ჯერ ერთი, კანონიერი, აგრეთვე, სამართლიანი და მიზანშეწონილიც. ვერავინ უარყოფს რომ, ვთქვათ, ელექტროენერგიით მომარაგების თვალსაზრისით მდგომარეობა შედარებით გაუმჯობესდა, დადებითი ძვრები შესამჩნევია დარგის რეფორმირების მხრივაც, - თუმცა ეს რთული საკითხია, ძალზე რთული პრობლემაა, - ამდენად, ფრთხილი, გეგმაზომიერი მიდგომაა საჭირო.

აქედან გამომდინარე ისეთი გადაწყვეტილება უნდა მივიღოთ, რომელიც ერთი მხრივ (კანონის შესაბამისად), როგორც არაერთგზის მითქვამს „მხურვალე შანთით“ ამოწვავს კორუფციას ამ დარგში - ენერგეტიკაში და ასეთი ფაქტები არსებობს, მეორე მხრივ კი, არ დააფრთხობს ინვესტორს, არ შეანელებს რეფორმას და არ მოიტანს დამანგრეველ შედეგს ეკონომიკის საბაზისო დარგისათვის.

ძნელია, რთულია ასეთი გადაწყვეტილების მიგნება და შემუშავება. ეს ურთულესი კომპლექსური პრობლემაა, მაგრამ პრეზიდენტი ვალდებულია, სწორედ ასეთ გადაწყვეტილებას მიაგნოს.

- ისევ მთავრობის სხდომას დავუბრუნდეთ: განიხილეს კანონპროექტი „საკრებულოების არჩევნების შესახებ“. შეიძლება ითქვას, ქვეყანა ემზადება ადგილობრივი არჩევნებისათვის...

- საკრებულოების არჩევნებითა და ადგილობრივი თვითმმართველობის დაფუძნებით საქართველოში საბოლოოდ მთავრდება არა მარტო ძველი სისტემის დემონტაჟი, არამედ ახალი სისტემის ფორმირებაც. თვითმმართველობის დემოკრატიული ინსტიტუტით განიმსჭვალება სახელმწიფოებრივი სტრუქტურა თავიდან ბოლომდე: უმაღლესი ხელისუფლებით, პრეზიდენტით, პარლამენტით დაწყებული და სოფლის, დაბის, თემის, ქალაქის, რაიონის თვითმმართველობის ორგანოებით დამთავრებული. ეს იქნება კიდევ ერთი ნაბიჯი, გადამწყვეტი ნაბიჯი, თუ შეიძლება ასე ითქვას, დემოკრატიის სიღრმისეული განვითარების გზაზე, რაც უეჭველად მოიტანს სასიკეთო შედეგს როგორც პოლიტიკური კულტურის ამაღლების, სახელმწიფოს წინაშე თითოეული ოჯახის, თითოეული მოქალაქის პასუხისმგებლობის, ასევე პირიქით - თითოეული მოქალაქის წინაშე სახელმწიფო სისტემის ანაგარიშვალდებულების ზრდის თვალსაზრისით. საბოლოოდ კი ეს რეფორმაც (ისევე როგორც ყოველი რეფორმა ზოგადად) მოსახლეობის კეთილდღეობის დონის ამაღლების, წარმოების ზრდის, კერძო ინიციატივის უკეთ გამოვლენის და საბიუჯეტო შემოსავლის, სოციალური უზრუნველყოფის გაუმჯობესებას ისახავს მიზნად.

სასამართლო და ადგილობრივ მმართველობათა და თვითმმართველობათა რეფორმირებით, როგორც ზემოთ ვთქვი, კიდევ ერთხელ ვიმეორებ: მთავრდება ძველი სისტემის სრული დემონტაჟი და მისკენ მიბრუნების სურვილი ან ყოველგვარი ცდა, რასაც ამ დღეებში ჰქონდა ადგილი, ყოველგვარ რეალობას და ყოველგვარ პერსპექტივას, ყოველგვარ აზრს არის მოკლებული. ასეთი ადამიანები უიმედო ფანტაზიორები არიან.

- გასულ კვირას რუსეთის საინფორმაციო საშუალებებმა გაავრცელეს და შემდეგ სხვა წყაროებითაც დადასტურდა ასეთი ინფორმაცია, რომ გრძელდება დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის ქვეყნების კონსულტაციები აფხაზეთის კონფლიქტის მშვიდობიანი მოწესრიგებისა და სამშვიდობო ოპერაციის ახალი მანდატის თაობაზე. ამ პროცესში რუსეთიც აქტიურად მონაწილეობს. შეიძლება თუ არა ითქვას, რომ ეს არის თვისებრივად ახალი დოკუმენტი და იგი სწორედ განიხილება? აქვე ერთი ფაქტიც: ხვალ სოხუმში საკოორდინაციო საბჭოს მორიგი შეხვედრა გაიმართება...

- მართლაც, ამჟამად „გამოკითხვის წესით“ მიმდინარეობს მუშაობა დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა ლიდერების პოზიციის დასადგენად იმ წინადადებებისა და იმ დოკუმენტის გამო, რომელიც ჩვენ ჯერ კიდევ კიშინიოვის სამიტზე წარვადგინეთ განსახილველად და, ფაქტობრივად, იქ მიღებული იყო. მე არ ვიტყოდი, რომ ეს არის რაღაც თვისებრივად ახალი დოკუმენტი, - უფრო ზუსტი იქნებოდა გვეთქვა, რომ იხვეწება და ღრმავდება კიშინიოვში შეთანხმებული და თითქმის ყველა დელეგაციის (მათ შორის რუსეთის დელეგაციის) მიერ მოწონებული გადაწყვეტილების დებულებანი. სამწუხაროდ, როგორც ჩვენს საზოგადოებას მოეხსენება, რუსეთის პრეზიდენტს დოკუმენტზე ხელი არ მოუწერია გარკვეული მიზეზების გამო, თუმცა დახურულ და ღია სხდომებზეც მან ამ დოკუმენტს ხმა მისცა. ვიმედოვნებ, თანამეგობრობის სამდივნოს ძალზე აქტიური მუშაობა ამჯერად ნაყოფს გამოიღებს და ჩვენს წინადადებებზე გამოკვეთილი პასუხიც უახლოეს ხანში გვეცოდინება. აპრილის სამიტზე კი საქართველოს დელეგაცია მწვავედ და პრინციპულად დასვამს საკითხს, რათა სიტყვიერმა განცხადებებმა „საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემის“ შესახებ რეალური გამოხატულება და განხორციელება პოვოს.

ამასთან მე ყოველმხრივ ვუჭერ მხარს ქართულ-აფხაზური დიალოგის განვითარებას, ეს დიალოგი თანდათანობით ვითარდება, მაგრამ რეზერვები ძალიან დიდია. ამ მხრივ შესაძლებელია სრულიად ახალ ეტაპს ჩავუყაროთ საფუძველი. ასევე მინდა მივესალმო ლუდვიგ ჩიბიროვის განცხადებას იმის შესახებ, რომ იგი მზად არის დაიწყოს ამ რეგიონის - სამხრეთ ოსეთის პოლიტიკური სტატუსის პრობლემების განხილვა საქართველოს ხელმძღვანელობასთან. მეც ამისათვის პრაქტიკულად მზად ვარ და არა მარტო მე, არამედ ჩემი კოლეგებიც. რაც შეეხება საკოორდინაციო საბჭოს, ხვალ უნდა გაიმართოს მისი სხდომა. მე მგონი, ყველა მონაწილე დაესწრება. ჩვენგან ბატონი ვაჟა ლორთქიფანიძე და შესაბამისი დელეგაცია იქნება წარმოდგენილი. იმედი მაქვს, რომ ეს გარკვეული წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოწესრიგების საქმეში.

- გასულ კვირას გრძელდებოდა აჟიოტაჟი აჭარის თემაზე. ერთი მხრივ, იყო საუბარი იმაზე, თითქოს ვიღაც აპირებდეს აჭარის ავტონომიის გაუქმებას. მეორე მხრივ, იმის შესახებ, თითქოს აჭარაში აპირებდნენ ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუციაში ისეთი ცვლილების შეტანას, რომლის თანახმადაც ადგილობრივი კონსტიტუცია ქვეყნის კონსტიტუციაზე მაღლა დადგება...

- წინა რადიოინტერვიუში ამ საკითხებთან დაკავშირებით მე ჩემი პოზიცია უკვე გამოვხატე და საკმაოდ ნათლადაც ჩამოვაყალიბე. არ ვიცი, მივიდა თუ არა ეს ბათუმამდე. კვლავაც გავიმეორებ: საქართველოს ხელისუფლებაში არ არის ადამიანი, არ არის კაცი, ვისაც აზრად მოსვლოდეს ან აზრად მოუვა აჭარის ავტონომიის გაუქმება. ამ თემაზე ფიქრიც კი გამორიცხულია!

ხოლო, თუ ვინმემ ასეთი განცხადება (ან რაიმე მსგავსი) მართლაც გააკეთა, და, მე მგონი, პარლამენტში ჰქონდა ამას ადგილი, დაუფიქრებელ გამოთქმას, ვინც უნდა იყოს, რომელი პარტიის წევრიც უნდა იყოს იგი, მე მთელი ქვეყნის, ყველა მოქალაქის პრეზიდენტი ვარ და თავს ვალდებულად ვთვლი ჩემი მხრივ განვაცხადო: პირადად ვუხდი ბოდიშს ჩემს აჭარას, ჩვენს სისხლსა და ხორცს. აჭარის ყველა მოქალაქესა და მის ხელმძღვანელობას. მათ წინაშე ქედის მოხრა და ბოდიშის მოხდა სულაც არ მიმაჩია სამარცხვინოდ ჩემთვის, ან აჭარისათვის. ბოდიში არ შელახავს არც პრეზიდენტის და არც აჭარის ღირსებას. ჩვენ ერთი ღირსება გვაქვს. ამ აზრს კიდევ ერთხელ გავიმეორებ: საქართველოს ერთიანი ღირსება აქვს და ეს ყველას ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს.

რაც შეეხება ჭორებს, თითქოს აჭარაში აპირებდნენ გადაწყვეტილების მიღებას, რომელიც დაარღვევს საქართველოს სუვერენიტეტს და ავტონომიის კანონს მიანიჭებს უპირატესობას ქვეყნის კანონთან შედარებით, მე ეს არ მჯერა, ეს, ალბათ, ჭორია.

მტკიცედ მწამს: აჭარა ამას არ იკადრებს და დედა-სამშობლოს, როგორც იტვიან, ზურგში დანას არ ჩასცემს. ეს გამორიცხულია. ალბათ, აქ რაღაც გაუგებრობაა და იგი უახლოეს ხანში გაირკვევა - ჩვენი საერთო სამშობლოსადმი პასუხისმგებლობით აღსავსე, კეთილმოსურნე დიალოგის პროცესში. ეს დიალოგი ერთი დღითაც არ უნდა შეწყდეს.

- მთავარი უპირატესობა საქართველოსათვის, პრინციპში ამ ბოლო წლებში, გნებავთ ინვესტორებისათვის, გნებავთ საერთოდ პოლიტიკოსებისათვის, სტაბილურობა იყო. ხომ არ ემუქრება ამ სტაბილურ ფონს, ადრეული მოვლენებიდან გამომდინარე, რაიმე განსაკუთრებული 9 თებერვლის შემდეგ?

- თებერვლის ცნობილმა მოვლენებმა ქვეყნის სტაბილურობა ვერ შეარყია და ამაში, ალბათ, ყველა მოქალაქე დამეთანხმება. წესრიგი კიდევ უფრო განმტკიცდა, კიდევ უფრო ამაღლდა მოსახლეობის ჯანსაღი პოლიტიკური აქტიურობა. სტაბილურობის თვალსაზრისით, სახელმწიფო კიდევ უფრო საიმედოდ გამოიყურება დღეს.

9 თებერვალმა ერთხელ კიდევ დაანახა ყველას, ვინ არის ქვეყნის ჭეშმარიტი ჭირისუფალი, მისი პატრიოტი და ვის სურს, საქართველო ისევ ქაოსისა და ანარქიის მორევში გადაჩეხოს. მათს მიზნებს, პირდაპირ ვაცხადებ, აღსრულება არ უწერია. ეს უკვე მერამდენედ მოეცარათ ხელი. და, თუ კიდევ შეეცდებიან, სრული კრახით და სრული მარცხით დამთავრდება მათი ყოველგვარი ცდა. დრო ჩვენს სასარგებლოდ მუშაობს, ამაში დარწმუნებული უნდა ვიყოთ. რადიკალებისა და ტერორისტების სისასტიკის, მუხანათობის მიუხედავად, ამ წლების განმავლობაში ჩვენ არ გავბოროტებულვართ და არ გვიღალატია ეროვნული თანხმობისა და შერიგების პრინციპებისათვის, ჯერ კიდევ 1992 წლის ზაფხულში რომ ჩამოვაყალიბე და დღესაც აქტუალურია. ვფიქრობ, ის პლატფორმა, რომელიც რესპუბლიკის მოედანზე წავიკითხე, დღესაც სავსებით გამოდგება ჩვენი ერთობლივი მუშაობისა და შერიგებისათვის.

ამავე დროს, ყველას ვაფრთხილებ, ეროვნული თანხმობის კურსი ხელისუფლების სიძლიერეზე, მის მორალურ-ზნეობრივ სიჯანსაღეზე მიუთითებს და არა ჩვენს სისუსტეზე. თუ ჩვენსკენ ერთ ნაბიჯს გადმოდგამენ, ჩვენ ორჯერ მეტს გავაკეთებთ, მაგრამ არა მუქარითა და ულტიმატუმებით, არამედ ცივილიზებული დიალოგის გზით, ისეთი დიალოგისა, რომელიც თანამემამულეთა და თანამოქალაქეთა ურთიერთობას შეეფერება.

ბუნტისთავები, ბანდიტები, ქვეყნის ავის მოსურნენი პირად ამბიციებს რომ სამშობლოს ინტერესებს ანაცვლებენ, კვლავაც იქნებიან მხილებულნი, კვლავაც დაისჯებიან კანონის მთელი სიმკაცრით, მათ სრული იზოლირება და საერთო-სახალხო ზიზღი და დაგმობა ელით.

- ანტიკორუფციული საქმიანობის ფონზე, თუ სხვა თემებზე საუბრისას ამ ბოლო ხანს ძალიან ბევრს ლაპარაკობენ პრეზიდენტისა თუ სხვა უმაღლესი ხელისუფლების წარმომადგენელთა ნათესავებზე, ბიზნესში მათს მონაწილეობაზე და ასე შემდეგ. ხანდახან ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ ეს ყველაფერი ძალიან მიზანმიმართულად კეთდება, რადგან დღეს მართლა აღარ არის ის დრო, როცა ნათესაობის გამო ვინმე ვინმეს ხელს დააფარებს. ეს წმინდა ფინანსური ინტერესია...

- მადლობელი ვარ, რომ თქვენ ეს კითხვა დასვით. მე კარგა ხანია ძალიან დიდი სურვილი მაქვს და ვალდებულიც ვარ ამ თემასთან დაკავშირებით რამდენიმე სიტყვა ვთქვა. კორუფცია და პრეზიდენტის, სხვა ხელმძღვანელთა ნათესავების თემა რთული საკითხია ჩვენს დროში, და არა მარტო ჩვენს დროში და არა მარტო ჩვენს ქვეყანაში.

კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის კომპლექსური ღონისძიებების შემუშავება და სათანადო მექანიზმის, მისი დებულების შექმნა მთავრდება.

ვფიქრობ, ეფექტიანი ინსტიტუტი ჩამოყალიბდება, რომელიც დაგვეხმარება განვკურნოთ ქვეყანა ამ მძიმე სენისაგან.

რაც შეეხება კორუფციაში ეჭვმიტანილ ნათესავებს, მე ადრეც მითქვამს: არ არსებობს ისეთი ქვეყანა, რომლის პრეზიდენტი მოახერხებს თავისი ნათესავების (განსაკუთრებით ვისაც ფართო წრე ჰყავს) გაკონტროლებას. პრაქტიკულად, ეს შეუძლებელია. ამისათვის არც დროა საკმარისი და არც შესაბამისი ინსტიტუტები და ინსტრუმენტები. გარდა ამისა, დემოკრატიული ქვეყნის პრეზიდენტს უფლება არა აქვს აუკრძალოს ადამიანებს, თუნდაც ნათესავებს, ახლობლებს და მეგობრებს, აირჩიონ პროფესია, მათ შორის ბიზნესი, რომელიც ასევე პროფესიის ერთ-ერთი სახეობა გახლავთ.

მე ასეთი პრინციპის მომხრე ვარ: სასტიკად უნდა აგონ პასუხი იმ სახელმწიფო მოხელეებმა, რომლებიც პრეზიდენტის ან სხვა ხელმძღვანელ მოღვაწეთა ნათესავებსა ან მეგობრებზე უკანონო შეღავათებს ავრცელებენ, ან მათ ბიზნესში სასათბურე პირობებს უქმნიან. პირდაპირ უნდა ვთქვა: ისინი ამას აკეთებენ ანგარებით, თავისი ანგარიშით, ცდილობენ საკუთარი ინტერესებისათვის ამოეფარონ ისეთ ფარს, როგორიც არის, ვთქვათ, პრეზიდენტის სახელი ან რომელიმე ხელმძღვანელი მუშაკის გვარი, რათა საკუთარი ცოდვები დამალონ და თავად ისარგებლონ ამით.

სამართალდამცავებმა, ანტიკორუფციულმა სტრუქტურებმა უნდა დაიცვან პრეზიდენტი არა მარტო ტერორისტული აქტებისა და თავდასხმებისაგან, არამედ ნათესავებისა თუ ახლობლების, ნაცნობების მხრივ კომპრომეტირებისაგან, რადგან პრეზიდენტი სახელმწიფო სიმბოლო, მისი უშიშროების გარანტია და ამ საკითხებზე ზრუნვა ყველა სახელმწიფო ორგანოს ამოცანაა.

ხოლო, თუ პრეზიდენტი ვინმეს, ნათესავს, მეგობარს, ნაცნობს უკანონოდ იცავს, ამისათვის არსებობს კონსტიტუციური მექანიზმი და ქვეყნის ინტერესებისათვის ამ მექანიზმის ამოქმედებასაც არ უნდა მოვერიდოთ და ეს უნდა გავაკეთოთ.

საქინფორმი.

„საქართველოს ხელისუფლება ღირსეულ პატივს მიაგებს 31 მარტის რეფერენდუმს და უყოყმანოდ აღიარებს მის უდიდეს ეროვნულ-სახელმწიფოებრივ მნიშვნელობას“ / ედუარდ შევარდნაძე ; [ჩაიწერა] ნატო ონიანმა // საქართველოს რესპუბლიკა. - თბილისი, 1998. - 31 მარტი. - №77 (2777). - 1,2 გვ.

31 მარტს თბილისის მოსწავლე ახალგაზრდობის სასახლეში დედაქალაქის მერიამ გამართა საზეიმო მიღება საქართველოს დამოუკიდებლობის რეფერენდუმის მეშვიდე წლისთავთან დაკავშირებით. მიღებაზე სიტყვა წარმოთქვა საქართველოს პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ, რომელმაც, უწინარეს ყოვლისა, მიულოცა საქართველოს უახლესი ისტორიის ღირსშესანიშნავი თარიღი.

- საქართველოს დამოუკიდებლობა უკვე მომხდარი ფაქტია, - განაცხადა სახელმწიფოს მეთაურმა, - ქვეყანა აღიარებულია, დამოუკიდებელია, მას აქვს თავისი კურსი, ორიენტრირები და ვეღარაფერი ისტორიის ჩარხს უკუღმა ვეღარ დააბრუნებს.

ახლა, როცა ქვეყანა შედარებით ფეხზე დადგა, ერთ-ერთი უმთავრესი საზრუნავი მისი გამთლიანება და ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენაა. მჯერა, და არაერთხელ მითქვამს ამის შესახებ, რომ ეს დრო შორს აღარ არის, ისტორიას აქვს თავისი კანონზომიერება, რომლის დარღვევას არავის აპატიებენ - არც მცირე და არც დიდ ხალხებს, მაგრამ ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის ერთ-ერთი უმთავრესი პირობა ჩვენი ხალხის, ჩვენი ერის, მთელი სახელმწიფოს, მისი ყველა მოქალაქის ერთი მიზნის გარშემო გაერთიანებაა. ეს მიზანია ერთიანი და დამოუკიდებელი ქვეყანა, დამოუკიდებელი სახელმწიფო, აყვავებული საქართველო.

ჩვენი კურსი შერიგებისაკენ, ეროვნული თანხმობისაკენ კარგა ხანია განსაზღვრულია. დღესაც ძალაშია 1992 წლის ზაფხულში ჩემს მიერ გამოქვეყნებული მანიფესტი. ყველა პრინციპი, რომლებიც ერის გამთლიანებასა და გაერთიანებას სჭირდება, იმ პლატფორმაში ლაკონურად და კარგადაა ჩამოყალიბებული. ეს მოთხოვნა დღესაც ძალაშია.

თუ დღეს ჩვენ განსაკუთრებული სითბოთი და პასუხისმგებლობით აღვნიშნავთ რეფერენდუმის დღეს და მეც აქ, თქვენთან ერთად ვიმყოფები, მიზანი ის არის, რომ ერთხელ კიდევ გავიხსენოთ 31 მარტი - საქართველოს ერთიანობის, საქართველოში მცხოვრები ყველა მოქალაქის ერთიანობის საოცარი დემონსტრაცია. არ ვიცი, არის თუ არა მსგავსი სხვა მოვლენა საქართველოს ისტორიაში, როცა მთელი ერი ასეთი ერთსულოვანი იყო და მას სწორედ დამოუკიდებლობის, თავისუფლების, თავისუფალი განვითარების იდეა ამოძრავებდა.

მინდა დღეს მადლობა ვუთხრა ყველას, რომელ პოლიტიკურ მიმდინარეობასაც უნდა ეკუთვნოდეს, ვინც რეფერენდუმის მომზადებას, ჩატარებას და მის ასეთ დიდ წარმატებას შეუწყო ხელი. ამით მათ ხელი შეუწყეს არა მარტო ქართველი ხალხისა და საქართველოს მოქალაქეთა ნების გამოხატვას, არამედ საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის სამართლებრივი ბაზის მომზადებასაც, მსოფლიოში მის აღიარებასაც. ამიტომაც მივმართავ ყველას, მათ შორის, იმ ადამიანების სულებსაც, რომლებიც ჩვენს შორის უკვე აღარ არიან და რომლებმაც წვლილი შეიტანეს ამ დიდ საქმეში, ამ ისტორიული დღის მომზადებასა და განხორციელებაში.

ისტორია არავის აპატიებს ცალკეულ ღირსეულ პიროვნებათა, ან ქვეყნის განვითარებაში ამა თუ იმ ეტაპის ამოგდებას და უგულებელყოფას. როგორი მძიმეც უნდა იყოს და რა შეცდომებითაც უნდა ხასიათდებოდეს. მე დღეს არ შემიძლია არ ვთქვა, რომ ქართველი ხალხის ამ დიდი ზეიმის, რომელიც ისტორიაში შევა როგორც ოქროს ფურცელი, ერთ-ერთი მთავარი ორგანიზატორი და სულისჩამდგმელი იყო ქვეყნის მაშინდელი ხელმძღვანელი ზვიად გამსახურდია.