სპეციალური ლექსიკა
სპეციალური ლექსიკა – ცალკეული პროფესიისა თუ დარგისათვის ნიშანდობლივი სიტყვები და გამოთქმები. მათი ძირითადი ნაწილი, ჩვეულებისამებრ, საერთო-სახალხო და სალიტერატურო ენაშიც იმკვიდრებს ადგილს. ქართულ ფილოლოგიაში ამ გაგებით უფრო ხშირად დარგობრივი ლექსიკის ცნება გამოიყენება.
სპეციალური ლექსიკა ცალკეულ პროფესიულ სფეროებს მოიცავს და ასახავს. რაც უფრო მეტად განვითარებული და დიფერენცირებულია ერის საზოგადოებრივ-სამეურნეო ყოფა, მით უფრო მდიდარი და მრავალფეროვანია სპეციალური ლექსიკა, ქართული ეთნოგრაფიული სინამდვილე და შესაბამისი მრავალმხრივი დარგები ამ თვალსაზრისით უხვ ლექსიკურ მასალას იძლევა. მდიდარი დარგობრივი ლექსიკით ცნობილია მესაქონლეობის, მევენახეობა-მეღვინეობის, ხენა-თესვის, რთვა-ქსოვის და ხალხური რეწვის სხვა სფეროები. ქართული დარგობრივი ლექსიკა განსაკუთრებით ფართოდ არის წარმოდგენილი ი. ჯავახიშვილის ხელმძღვანელობით საქართველოს ყველა კუთხეში შეკრებილ შინამრეწველობის მასალების კორპუსში, რომლის პირველი ტომი გამოიცა 1976.
სპეციალური ლექსიკის მასივებს, ცხადია, მხოლოდ ტრადიციული სამეურნეო დარგები არ ქმნიან. თანამედროვე სამეცნიერო-ტექნიკური დარგების არსებობა ასევე დაკავშირებულია შესაბამის სპეციალურ ლექსიკასთან (მაგ. სამედიცინო ტერმინოლოგია, ქიმიის ლექსიკა და სხვ.). სპეციალური ლექსიკის მასივს ქმნიან ტერმინები და ე. წ. პროფესიონალიზმები.
სპეციალური ლექსიკის დიდი ნაწილი საზოგადოებრივ ენობრივ ურთიერთობებში არ გამოიყენება და ამიტომაც უცნობია ფართო საზოგადოებისათვის, მაგ.: ასლი, დიკა, ცხავი, ცხრილი, ხელვარცლი, სამთითი…– პურეულის ლექსიკიდან; ენცეფალიტი, თრომბოფლებიტი, კომატოზური, პათოგენეზი… – სამედიცინო ლექსიკიდან. ტრადიციული სამეურნეო დარგების მოშლა ბუნებრივად იწვევს შესაბამისი ლექსიკის პასიურ ფონდში გადანაცვლებას, ანდა ენიდან საერთოდ გაქრობასაც კი.
სპეციალური ლექსიკის შესწავლა საერთო-სახალხო ენასთან მისი კავშირის კვლევასაც მოითხოვს. ფართოდ მოხმარებისას ეს ლექსიკა სალიტერატურო ენის ორგანული ნაწილი ხდება. ამის მაგალითია სამედიცინო და ზოგი სხვა დარგის სპეციალური ლექსიკა (მაგ., აცრა, ანგინა, გრიპი, რენტგენი…. ატომი, ელექტრონი, აზოტი…)
ქართული ენის სპეციალური ლექსიკის ჯგუფები ნაყოფიერად არის გამოკვლეული აღწერითი და ისტორიულ-შედარებითი მეთოდების გამოყენებით.
ა. არაბული
