არალი

01:14, 24 ივნისი 2016-ის ვერსია

არალი – (ბაბილონ.) ქვესკნელის ერთ-ერთი გავრცელებული სახელწოდება, რომლის ეტიმოლოგია უცნობია.

აქადურ ტექსტში დადასტურებულია არალის მთა, სადაც თითქოს ოქროს საბადოებია („წითელი ოქრო, არალის მთის ნაშობი“), რაც ეთანხმება მითოსურ შეხედულებას, რომლის თანახმად ოქრო და ძვირფასი ლითონები ხთონური წარმოშობისაა. შუამდინარულ მითოლოგიაში არ არსებულა ერთიანი წარმოდგენა ქვესკნელზე ანუ მკვდართა სამეფოზე. მითოლოგიური ფრაგმენტის მიხედვით, რომელიც გამოყენებულია გილგამეშის ეპოსში ენქიდუს სიზმრის შინაარსად, არალი არის „წყვდიადის სახლი“ და „მტვერის სახლი“, სადაც სასმელ-საჭმელად თიხა და მიწის მტვერია.

ქვესკნელი არის სამზეოს ანტიპოდური ადგილი, სრული ბნელეთი (ქართ. „შავეთი“), თუმცა ერთ შუმერულ ელეგიაში თითქოს გამოთქმულია იმედი, რომ მზე-უთუ, ერთხელაც იქნება და „ბნელ ადგილებს ნათელ ადგილებად გადააქცევს“. არალის, „დიდ მიწას“, რომელიც დახასიათებულია როგორც „უკანმოუქცეველი ქვეყანა“, გარს არტყია შვიდი გალავანი შვიდი კარიბჭით, რომლებიც უნდა გაიაროს ქვესკნელში ჩამავალმა და თითოეულ კარიბჭესთან, როგორც ვკითხულობთ ინანას მითოსში, თითო სამოსელი და სამკაული უნდა დატოვოს, ისე რომ სრულიად შიშველი უნდა წარდგეს ერეშქიგალის წინაშე.

სხვა მითოლოგიური გადმოცემით, არალიში ჩამავალმა მკვდრის სულმა უნდა გადალახოს მდინარე ხუბური. არალის განმგებელია მდედრი ქალღმერთი, ერეშქიგალი, რომელსაც ჰყავს დამხმარენი – „მემატიანე“ ბელითცერი და ანუნაქები, მკვდართა მსაჯულნი. ქვესკნელში ვხედავთ შამაშსაც, რომელიც აქ, როგორც ჩანს, ნერგალის სახელწოდებით ჩამოდის (გავიხსენოთ მისი ეპითეტი „ზემოურთა და ქვემოურთა მსაჯული“.) როგორც ზოგიერთი ტექსტიდან ჩანს, შესაძლებლად იყო მიჩნეული დროებით ჩასვლა ქვესკნელში რაიმე დავალების შესასრულებლად (შდრ. ჰერაკლეს ერთ-ერთი გმირობა). ქვესკნელში ცოცხლივ ჩამავალმა უნდა დაიცვას მთელი წყება აკრძალვებისა (უნდა მოიქცეს იმის საწინააღმდეგოდ, როგორც სამზეოში იქცევა), თორემ „ქვესკნელი დააკავებს მას“ და თავის მკვიდრთა შორის შერაცხავს.

არალისთან კავშირი, როგორც ერთი შუმერული ტექსტიდან ჩანს, ხორციელდება ხვრელის საშუალებით, საიდანაც ღმერთების ნებართვით ნიავივით ამოდის მკვდრის სული და ურთიერთობას ამყარებს ცოცხლებთან. შუამდინარული მითოლოგიური წარმოდგენით, ქვესკნელში ჩამავალი კარიბჭე ქალაქ ქუთაში, სიკვდილის ღმერთის, ნერგალის, მთავარ საკულტო ქალაქში იყო, ამიტომაც ეს ქალაქი ჩათვლილი იყო მკვდართა სამეფოს ამქვეყნიურ შესატყვისად. გარდა მის განმგებელთა და სამზეოდან ჩამოსული სულებისა, არალი, როგორც ერთი აშურული თხზულება მოგვითხრობს, დასახლებულია უამრავი სახის ჯოჯოარსებებით: იქ არიან არსებანი, რომელნიც სხვადასხვა ცხოველების, ანზუდის და ადამიანის ნაჯვარს წარმოადგენენ. იქ არის განპიროვნებული სიკვდილი. რომელსაც რომელიღაც ურჩხულის თავი აბია, ხელები ადამიანისა აქვს, ხოლო ქვედა კიდურებად – გველები. ენქიდუს სიზმრის მიხედვით, მიცვალებული ქვესკნელში ანზუდის მსგავს ფრთოსანს მიჰყავს.

ქვესკნელი მრავალი სახელწოდებით იხსენიება შუამდინარულ ტექსტებში. მათი უმრავლესობა ეპითეტებია, რომლებიც სხვადასხვა კუთხით ახასიათებს მას: „დიდი ქალაქი“, „დიდი მიწა“ (ქართ. „გრძელი ქვეყანა“). „უკანმოუქცეველი ქვეყანა“ (ქართ. „არდაბრუნდის ქვეყანა“), „შორეული ქვეყანა“, ამიტომაც მკვდარი „შორი გზით მავალად იწოდება“.

არალი, ანუ ქვესკნელი, უქვემოეს ადგილად არის მიჩნეული სამყაროს სამ სკნელს შორის: ზემო მიწა – ცოცხალთა სამყოფელი; შუა მიწა – ენქის სამფლობელო; ქვემო მიწა – მკვდართა სამყოფელი.

წყარო

მითოლოგიური ენციკლოპედია ყმაწვილთათვის