ძუკუ ლოლუა

დაბადების ადგილი: სოფელი ქვალონი, ხობის რაიონი.

1897–1898წწ. ჩამოაყალიბა ხალხური გუნდი და 1903 წლამდე მართავდა კონცერტებს დასავლეთ საქართველოში; გამოავლინა მრავალი მეგრული ხალხური სიმღერა; მღეროდნენ მეგრულ, აფხაზურ და სვანურ სიმღერებს; 1911 წლიდან მოღვაწეობდა სოხუმში; მან საფუძველი ჩაუყარა საგუნდო ხელოვნების განვითარებას აფხაზეთში, აქ, მან მალე გუნდისთვის 80 კაცი შეკრიბა, გუნდი გარდა კვირისა, ყოველდღე მეცადინეობდა; გუნდში მონაწილეობდნენ მეგრელი, აფხაზი, გურული, იმერელი, სვანი მომღელები; რეპერტუარში, მეგრულთან ერთად, განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობოდა აფხაზურ სიმღერებს, რომლებიც მან სოფელ-სოფელ სიარულით შეაგროვა, ფონოგრაფზე ჩაიწერა და დაისწავლა; 1904 წლის 25 სექტემბერს გუნდმა პირველი კონცერტი ჩაატარა დიდი წარმატებით; მისი ზრუნვით აფხაზეთში ქართული კულტურის კიდევ ერთი მძლავრი კერა გაჩნდა, გაჭირვებით მიღწეული გასტროლი სოჭში ასევე დიდი წარმატებით ჩატარდა; 1910-1911წწ. გუნდის რეპერტუარი მეგრული და აფხაზური სიმღერების გარდა გურული, იმერული, სვანური სიმღერებით გამდიდრდა; 1914 წელს გუნდმა საკონცერტო მოგზაურობა მოაწყო დასავლეთ საქართველოს ქალაქებში; დიდი პოეტის აკაკი წერეთლის იუბილეზე წარმატებული გამოსვლის შემდეგ ძუკუ ლოლუას გუნდი თბილისში მიიწვიეს; 1917 წელს პირველად გამოვიდა თბილისში კონცერტით, რასაც აღფრთოვანებით შეხვდა მსმენელიც და პრესაც; 1919 წელს ფოთში დააარსა "ქართული ხალხური სიმღერების მოყვარულთა საზოგადოება" და მოწაფე ქალ-ვაჟთა გუნდები; 1921 წელს იგი დასავლეთ საქართველოს სახალხო გუნდების ინსტრუქტორად დაინიშნა; მან დაამუშავა და გუნდების რეპერტუარში დაამკვიდრა მრავალი 100-ზე მეტი მეგრული და სხვა კუთხის სიმღერა; დაგვიტოვა მრავალი ჩანაწერი, სადაც თავისი პუბლიცისტური ნიჭი გამოაჩინა, თავის ნაწერებში იგი იცავს ქართული ჰანგის თვითმყოფადობას, ქართული გალობის სამხმოვანებას, საკომპოზიტორო ხელოვნების "ორეულად" მიიჩნევს ხალხურ მუსიკას; იგი სიცოცხლის ბოლო წლებში ცდილობდა, ორგანიზება გაეკეთებინა ქართული მომღერლებისა და კომპოზიტორების კონფერენციისათვის, სადაც ქართული სიმღერის პრობლემებზე იმსჯელებდნენ; მას სამართლიანად უწოდებენ "მეგრული სიმღერის პატრიარქს"; მისი სიკვდილის შემდეგ დასავლეთ საქართველოს მომღერალთა უკვე საქვეყნოდ ცნობილ კოლექტივს "ძუკუ ლოლუას სახელობის დასავლეთ საქართველოს ხალხური სიმღერის გუნდი" ეწოდა.

წყარო: მუსიკის ენციკლოპედიური ლექსიკონი. – თბ., 2007. – გვ. 158; ქართველ მოღვაწეთა ნეკროპოლი. წ. 1/ შეადგ., წინასიტყვაობა, შენიშვნები და საძიებელი დაურთო სოლომონ ხუციშვილმა. -თბ., 1961. -გვ.133; ქართველ მოღვაწეთა ლექსიკონი, 1801-1952: ტ. II ე-ლ / იოსებ იმედაშვილი.-თბ.,2021.-გვ.826

• ჩვენი ცხოვრების სურათები (ავტორი). - ტფილისი, გამოცემა ნოტიო ლოლუასი, ("სახალხო საქმე"-ს სტ.). , 1919. - 57გვ.