იოანე შავთელი

იოანე შავთელი XII-XIII საუკუნეების ქართველი პოეტი, სასულიერო მოღვაწე, როგორც ზედწოდებიდან ჩანს სოფელ შავთიდან ყოფილა. "ქართლის ცხოვრება" მას მოიხსენიებს, როგორც "ფილოსოფოსს და რიტორს, ლექსთა გამომთქმელს და მოღუაწებათა შინა განთქმულს". იგი თამარ მეფის თანამედროვე და სანდო პირი ყოფილა. მემატიანეთა ცნობით, თამარს ახლდა ვარძიასა და ოძრხეში, ბასიანის ბრძოლის (1203 წ) დროს, გამარჯვების სამადლობელად, აქვე შეუთხზავს "გალობვანი ვარძიისა ღმრთისმშობლისანი". ღირსმა იოანემ ახალგაზრდობაში მიიღო უმაღლესი განათლება გელათის მონასტერთან არსებულ აკადემიაში, სადაც შეისწავლა წმიდა მამათა თხზულებები, ანტიკური და არაბული ისტორია, ფოლოსოფია, ლიტერატურა, შემდეგ ბერად აღიკვეცა და დიდხანს მოღვაწეობდა ვარძიის მონასტერში. როდესაც ქართველთა ჯარი დავით სოსლანის წინამძღოლობით ბასიანისკენ გაეშურა იკონიის სულთნის, რუქნადინის წინააღმდეგ საბრძოლველად, წმიდა კეთილმსახური მეფე თამარი ოძრხეში წავიდა სალოცავად. მას თან ახლდა ქართლის კათალიკოსი თევდორე, კაცი წმიდა და სახიერი, მრავალ ეპისკოპოსთან და მონაზონთან ერთად, რომელთა შორის ბრწყინავდა "იოანე შავთელი, კაცი ყოვლად განთქმული და საკჳრველი მოღუაწებათა შინა და ლექსთა გამომთქმელი". მას მიეწერება ძველი ქართული ლიტერატურის კლასიკური ეპოქის ძეგლი ოდა "აბდულმესიანი" (ქრისტეს, მესიის მონა).  მასვე მიეწერება სასულიერო ხასიათის სხვა თხზულებებიც. იოანე შავთელი სასულიერო პირი ჩანს, რაზეც მიუთითებს მის თხზულებებში გამოვლენილი ღრმა საღვთისმეტყველო განათლება. ზოგ წყაროში მოხსენებულია "ნეტარად", "წმინდანად"; "აბდულმესიანში" იგი თავის თავს "მწირსა" და "მსხმებს" უწოდებს. იგი შოთა რუსთაველს მოხსენიებული ჰყავს "ვეფხისტყაოსანში". ღირსი იოანე შავთელი ღრმა მოხუცებულობაში გარდაიცვალა და გარდაცვალებისთანავე  წმიდანად იქნა შერაცხული.

წყარო: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია: ტ. 5.- თბ., 1980.- გვ. 192-193; orthodoxy.ge; ქართველი პოეტები : ენციკლოპედია / შეადგინა ალექსანდრე ელერდაშვილმა.- თბ.,2021.- გვ.169

.  

• გალობანი ვარძიისა ღმრთისმშობლისანი (ავტორი). - თბილისი, ენა და კულტურა, 2001. - 24გვ.
• ქართული მწერლობა : 40 ტომად (თანაავტორი) // ტ. 3 . - თბილისი, ნაკადული, 1988. - 493გვ.. - ISBN: 978-99928-47-26-8
• აბდულ-მესიანი (ავტორი). - თბილისი, ფედერაციას გამომც. და სტ., 1937. - 63გვ.
• მეფისა და მეუღლისა მისისა დავით მეფისა შესხმა (ავტორი). - თბილისი, გამოიცემის ზ. ჭიჭინაძისაგან N2, 1883. - 63გვ.