ომან ხერხეულიძე

XVIII საუკუნის ქართული ისტორიოგრაფიის ერთ-ერთი თვალსაჩინო წარმომადგენელი; მისი თხზულება "მეფობა ირაკლი მეორისა, მეფის თეიმურაზის ძისა" მოიცავს 1722-1787წწ. ქართლ-კახეთის ისტორიას, რომლის უმთავრესი მიზანია ერეკლე II-ის მოღვაწეობის შეფასება. ქვეყნის წინაშე ერეკლე II-ის უმთავრეს დამსახურებად მას მიაჩნია ქართლ-კახეთის ერთ სამეფოდ გაერთიანება, რაც თხზულების სათაურშიც აქვს გამოტანილი: "...თუ ვითარითა შრომითა მიიღო მან მეფობა ქართლისა... და შემდგომად შეაერთა მან სკიპტრაი ორ-მეფობითი". ამ დიდი საქმის დაგვირგვინებისათვის კი გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა თბილისის დაუფლებასა და ყიზილბაში მეციხოვნეებისაგან მის გაწმენდას; ის დაწვრილებით მოგვითხრობს ერეკლე II-ის ენერგიულ ბრძოლას თბილისისათვის ჯერ ქართლში მისი ხელისუფლების მოცილე აბდულა-ბეგის, შემდეგ კი თბილისის ციხის ყიზილბაშური გარნიზონის წინააღმდეგ; ავტორი ყურადღებას ამახვილებს თბილისის მოქალაქეთა პოზიციაზე, რამაც მისი აზრით, გადამწყვეტი როლი შეასრულა მეფის სასარგებლოდ; როდესაც ერეკლე II ქართ-კახეთის ჯარებით მოადგა ქალაქს, "უმეტეს ტფილისის მოქალაქენი იბრძოდნენ ციხესა და მტკიცედ სდგნენ ერთგულებასა მეფის ირაკლისასა", - აცხადებს ხერხეულიძე; შემდგომშიც თბილისი ყოველთვის რჩებოდა ერეკლე II-ის მთავარ საყრდენ ბურჯად მის ხანგრძლივ და მძიმე ბრძოლაში; მისი მიხედვით, პირველად თბილისში აღინიშნებოდა და შემდგომ მთელ ქვეყანაში ვრცელდებოდა როგორც გამარჯვების სიხარული, ისე დამარცხების სევდა. ერეკლე II-ის კარის ისტორიკოსი, ლაშქარნივისი, მდივანბეგი (მოსამართლე). 

წყარო: თბილისი: ენციკლოპედია.- თბ., 2002.-გვ.992; ვიკიპედია - თავისუფალი ენციკლოპედია : ka.wikipedia.org

• მეფობა ირაკლი მეორისა (ავტორი). - თბილისი, მეცნიერება, 1989. - 128გვ.