მზოვრეთის მამათა მონასტერი
მზოვრეთის მონასტერი − (ინგლ. Monaster of Mzovreti), ასურელ მამათა სახელობის მზოვრეთის მამათა მონასტერი, X საუკუნის ქართული ეროვნული მნიშვნელობის ხუროთმოძღვრული ძეგლი მძოვრეთის, (ზოვრეთის) ციხე-დარბაზის კომპლექსი. მდებარეობს ქართლში ნაქალაქარ მძოვრეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ მონაკვეთში, ზღვის დონიდან 1037 მ-ზე, მდ. ძამის მარჯვენა ნაპირზე. სახელი მზოვრეთი (ზოვრეთი, მძოვრეთი) წარმოდგება სიტყვა „საზუერედან“ (ზუერის ადგილი), რაც საბაჟოს ნიშნავს.
ქალაქს სტრატეგიული თვალსაზრისით მოხერხებული ადგილი ეკავა, შიდა, ქვემო და ზემო ქართლის გზების შესაყარზე მდებარეობდა. X საუკუნეში მზოვრეთში ძამელი მთავრის ადარნესეს რეზიდენცია იყო, XIV საუკუნეში – გამრეკელ კახას ძის და მისი მემკვიდეების. XVI-XVII საუკუნეებში მზოვრეთი უკვე ფანასკერტელ-ციციშვილების მფლობელობაშია. სამწევრისიდან რეზიდენციის გადმოტანის შემდეგ ქალაქი მათი საფეოდალოს პოლიტიკური ცენტრი ხდება. XVIII საუკუნიდან ქალაქი დაქვეითებას განიცდის, ხოლო XIX საუკუნეში წყვეტს არსებობას და მის ნანგრევებზე ახალი სოფელი ორთუბანი აღმოცენდა.
ციხე-დარბაზის კომპლექსი გაშენებული იყო მაღალი მთის ფერდობის ძირას გრძელ მონაკვეთზე და გალავნით იყო შემოზღუდული. ის შუა საუკუნეების ერთ-ერთ მიუვალ სიმაგრეს წარმოადგენდა. მის ტერიტორიაზე განლაგებული იყო დარბაზული ეკლესია, სამრეკლო, კოშკი. ზოვრეთის ციხე-დარბაზის კომპლექსი მრავალგზის იქნა იავარქმნილი მომხვდური მტრების მიერ და ჩვენს დრომდე ნანგრევების სახით მოაღწია (გრძელი სწორკუთხა სასახლის, საცხოვრებელი და სამეურნეო დანიშნულების შენობების მხოლოდ კვალი შემორჩა). შუა საუკუნეების ციხე-დარბაზის ნაშთებზე 2008 წელს დაარსდა ასურელ მამათა სახელობის მზოვრეთის მამათა მონასტერი, ადგილობრივი ბერ-მონაზვნების ძალისხმევით განახლდა არქიტექტურული ძეგლის გალავანი და მასში შემავალი ნაგებობები, აიგო ახალი სამონასტრო შენობები. დღეს მზოვრეთის მონასტერი თავისი სიდიადით კვლავ ამშვენებს სამხრეთიდან ქართლში შემომავალ ძამის ხეობას.
გალავნის ფრაგმენტი
დარბაზული ეკლესია
სამრეკლო
კოშკი
სამონასტრო შენობები
შიდა ეზოს ფრაგმენტები
