ჰობსი თომას
მ (მომხმარებელმა Tkenchoshvili გვერდი „თომას ჰობსი“ გადაიტანა გვერდზე „ჰობსი თომას“ გადამისამართება...) |
|||
| (ერთი მომხმარებლის 5 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 2: | ხაზი 2: | ||
'''ჰობსი თომას''', Hobbes Thomas, Гоббс Томас. 1588-1679 | '''ჰობსი თომას''', Hobbes Thomas, Гоббс Томас. 1588-1679 | ||
| − | ინგლისელი ფილოსოფოსი, | + | ინგლისელი ფილოსოფოსი, ასოციაციური ფსიქოლოგიის ერთერთი წინამორბედი. მკაცრი ემპირისტი და მატერიალისტი. ეკამათებოდა [[დეკარტე რენე|რენე დეკარტეს]], უარყოფდა [[სული]]ს სუბსტანციის არსებობას და ცნობდა მხოლოდ მატერიალურ სუბტანციას. ადამიანი არის სხეული, რომელიც, სხვა მატერიალური სხეულების მსგავსად, მექანიკის კანონებს ემორჩილება. ჰობსმა მექანიკური დეტერმინიზმის პრინციპი უნივერსალურ პრინციპად გამოაცხადა და მას დაუმორჩილა ადამიანის მთელი ფსიქიკური ცხოვრება. ეს უკანასკნელი - სხეულებრივი პროცესების თანამდევი მოვლენა, ე.წ. ეპიფენომენია, რომელსაც რეალური მნიშვნელობა არა აქვს. შეგრძნება და ყველა სხვა განცდა არის გარეგანი საგნის მიერ სხეულში გამოწვეული პროცესების გვერდითი ეფექტი (აჩრდილი), რომელსაც მათზე უკუზემოქმედების მოხდენა არ შეუძლია ისევე, როგორც არფის სიმებიდან მომდინარე [[მელოდია]] ვერ იმოქმედებს მათი რხევის სიხშირეზე, ან ფეხით მოსიარულის ჩრდილი ვერ იმოქმედებს მისი მოძრაობის სიჩქარეზე. ამდენად, ფსიქიკური მოკლებულია რაიმე რეალურ მნიშვნელობას და დაიყვანება პროცესებსა თუ მოვლენებზე (ეპიფენომენებზე), რომლებიც პასიურად მიჰყვებიან რეალურ და ფუნდამენტურ - მატერიალურ (სხეულებრივ) - პროცესებს. ამგვარ თვალსაზრისს ეპიფენომენალიზმი ეწოდება. |
| − | ემპირისტული პოზიციიდან უპირისპირდება ჰობსი დეკარტეს მოძღვრებას თანდაყოლილი იდეების შესახებ. არ არსებობს არა მხოლოდ თანდაყოლილი იდეები, არამედ თანდაყოლილი | + | ემპირისტული პოზიციიდან უპირისპირდება ჰობსი დეკარტეს მოძღვრებას თანდაყოლილი იდეების შესახებ. არ არსებობს არა მხოლოდ თანდაყოლილი იდეები, არამედ თანდაყოლილი ნიჭიერებაც კი. ადამიანები ერთნაირი შესაძლებობებით იბადებიან. მათ შორის გონებრივი განსხვავება ცხოვრების პროცესში ყალიბდება. აქ გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება გამოცდილებას, რომლის შეძენა შეიძლება არაორგანიზებული ცხოვრებისეული პრაქტიკის ან სისტემატური სწავლის გზით. |
| − | ჰობსი მკაცრი დეტერმინისტია და, ბ. | + | ჰობსი მკაცრი დეტერმინისტია და, ბ. სპინოზას მსგავსად, პრინციპულად უარყოფს ნების თავისუფლებას, რომელსაც ქმედების მიზეზთა არცოდნით გამოწვეულ ილუზიად მიიჩნევს. მათრახით დატრიალებულ ბზრიალასაც შეეძლო ჩაეთვალა თავისი მოძრაობა საკუთარი ნებით გამოწვეულად - ამბობდა ჰობსი. |
| − | ჰობსი ფსიქოლოგიისთვის მნიშვნელოვან მრავალ საკითხს შეეხო (მაგ., წარმოდგენების ასოციაციას). მიუხედავად ამისა, მისი გავლენა ფსიქოლოგიაზე მაინც შედარებით სუსტი იყო. ეპიფენომენალიზმი აუფასურებს მის ზოგიერთ საინტერესო მიგნებას ფსიქოლოგიის სფეროში. ამიტომ | + | ჰობსი ფსიქოლოგიისთვის მნიშვნელოვან მრავალ საკითხს შეეხო (მაგ., წარმოდგენების ასოციაციას). მიუხედავად ამისა, მისი გავლენა ფსიქოლოგიაზე მაინც შედარებით სუსტი იყო. ეპიფენომენალიზმი აუფასურებს მის ზოგიერთ საინტერესო მიგნებას ფსიქოლოგიის სფეროში. ამიტომ ემპირიული ფსიქოლოგიის სათავედ ჰობსისა კი არა, არამედ მისი თანამემამულის, [[ჯონ ლოკი|ჯ. ლოკის]] მოძღვრებაა მიჩნეული. |
| ხაზი 17: | ხაზი 17: | ||
ლექსიკონი შეიქმნა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით.</small> | ლექსიკონი შეიქმნა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით.</small> | ||
| − | |||
[[კატეგორია:ასოციაციური ფსიქოლოგია]] | [[კატეგორია:ასოციაციური ფსიქოლოგია]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[კატეგორია:მექანიკური დეტერმინიზმი]] | [[კატეგორია:მექანიკური დეტერმინიზმი]] | ||
[[კატეგორია:ეპიფენომენალიზმი]] | [[კატეგორია:ეპიფენომენალიზმი]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[კატეგორია:ინგლისელი ფილოსოფოსები]] | [[კატეგორია:ინგლისელი ფილოსოფოსები]] | ||
[[კატეგორია:ფსიქოლოგიის ქართული ლექსიკონი]] | [[კატეგორია:ფსიქოლოგიის ქართული ლექსიკონი]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 15:43, 17 სექტემბერი 2021 მდგომარეობით
ჰობსი თომას, Hobbes Thomas, Гоббс Томас. 1588-1679
ინგლისელი ფილოსოფოსი, ასოციაციური ფსიქოლოგიის ერთერთი წინამორბედი. მკაცრი ემპირისტი და მატერიალისტი. ეკამათებოდა რენე დეკარტეს, უარყოფდა სულის სუბსტანციის არსებობას და ცნობდა მხოლოდ მატერიალურ სუბტანციას. ადამიანი არის სხეული, რომელიც, სხვა მატერიალური სხეულების მსგავსად, მექანიკის კანონებს ემორჩილება. ჰობსმა მექანიკური დეტერმინიზმის პრინციპი უნივერსალურ პრინციპად გამოაცხადა და მას დაუმორჩილა ადამიანის მთელი ფსიქიკური ცხოვრება. ეს უკანასკნელი - სხეულებრივი პროცესების თანამდევი მოვლენა, ე.წ. ეპიფენომენია, რომელსაც რეალური მნიშვნელობა არა აქვს. შეგრძნება და ყველა სხვა განცდა არის გარეგანი საგნის მიერ სხეულში გამოწვეული პროცესების გვერდითი ეფექტი (აჩრდილი), რომელსაც მათზე უკუზემოქმედების მოხდენა არ შეუძლია ისევე, როგორც არფის სიმებიდან მომდინარე მელოდია ვერ იმოქმედებს მათი რხევის სიხშირეზე, ან ფეხით მოსიარულის ჩრდილი ვერ იმოქმედებს მისი მოძრაობის სიჩქარეზე. ამდენად, ფსიქიკური მოკლებულია რაიმე რეალურ მნიშვნელობას და დაიყვანება პროცესებსა თუ მოვლენებზე (ეპიფენომენებზე), რომლებიც პასიურად მიჰყვებიან რეალურ და ფუნდამენტურ - მატერიალურ (სხეულებრივ) - პროცესებს. ამგვარ თვალსაზრისს ეპიფენომენალიზმი ეწოდება.
ემპირისტული პოზიციიდან უპირისპირდება ჰობსი დეკარტეს მოძღვრებას თანდაყოლილი იდეების შესახებ. არ არსებობს არა მხოლოდ თანდაყოლილი იდეები, არამედ თანდაყოლილი ნიჭიერებაც კი. ადამიანები ერთნაირი შესაძლებობებით იბადებიან. მათ შორის გონებრივი განსხვავება ცხოვრების პროცესში ყალიბდება. აქ გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება გამოცდილებას, რომლის შეძენა შეიძლება არაორგანიზებული ცხოვრებისეული პრაქტიკის ან სისტემატური სწავლის გზით.
ჰობსი მკაცრი დეტერმინისტია და, ბ. სპინოზას მსგავსად, პრინციპულად უარყოფს ნების თავისუფლებას, რომელსაც ქმედების მიზეზთა არცოდნით გამოწვეულ ილუზიად მიიჩნევს. მათრახით დატრიალებულ ბზრიალასაც შეეძლო ჩაეთვალა თავისი მოძრაობა საკუთარი ნებით გამოწვეულად - ამბობდა ჰობსი.
ჰობსი ფსიქოლოგიისთვის მნიშვნელოვან მრავალ საკითხს შეეხო (მაგ., წარმოდგენების ასოციაციას). მიუხედავად ამისა, მისი გავლენა ფსიქოლოგიაზე მაინც შედარებით სუსტი იყო. ეპიფენომენალიზმი აუფასურებს მის ზოგიერთ საინტერესო მიგნებას ფსიქოლოგიის სფეროში. ამიტომ ემპირიული ფსიქოლოგიის სათავედ ჰობსისა კი არა, არამედ მისი თანამემამულის, ჯ. ლოკის მოძღვრებაა მიჩნეული.
[რედაქტირება] წყარო
ფსიქოლოგიის ქართული ლექსიკონი
სტატიის ავტორი - ირაკლი იმედაძე, დიმიტრი უზნაძის სახელობის საქართველოს ფსიქოლოგთა საზოგადოება.
ლექსიკონი შეიქმნა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით.
