ამასარ-თძი
ამასარ-თძი (ამასარ-თძჷ) - აფხ. „მესრის კედელი“, აფაცხა - ხის ბრტყელი მესრებით აგებული მიწის იატაკიანი ნაგებობა. ოთხკუთხა ფორმის. სიტყვა ამასარ „მესერი“ მომდინარეობს იმავე მნიშვნელობის მეგრული მასარი ვარიანტისაგან. მრგვალი, წნული ფაცხების შემდეგ ძირითადად მთისწინეთსა და მთაში გავრცელდა. ამ ნაგებობამ თავის სახელწოდება ბრტყელი მესრისაგან მიიღო. ამ საცხოვრებელს ხის საფუძველი ჰქონდა. სამივე მხარეს მესრებს გასუფთავებულ მორებზე ნაჭდევებში ამაგრებდნენ. მესრები ბრტყელი, მუხის ან წაბლის ხისაგან მზადდებოდა. ისინი ერთმანეთისგან 20 სმ დაშორებით იყო დამაგრებული, სიგანე მათ 45 მმ ჰქონდათ. კუთხეები პერპენდიკულარული 10-12 სმ ფიცრებით მაგრდებოდა, რომელიც სიმაღლით 2,5 მ იყო. მესრებს შორის დარჩენილი ღრიჭოები როდოდენდრონის, თელის ან თხილის სწორი წნელით იწვნებოდა. მესრის ზემოთ, როდესაც რჩებოდა ½ მ, მაშინ მესრებს ზემოდან ჩარჩოს ფორმის ძელებს ჩამოაცმევდნენ. ამოჭრილ ძელებში მესრები 30-40 სმ ზემოთ აშვერილი რჩებოდა, რომელსაც წნული უკეთდებოდა. ბოლოში კვლავ ძელებს ჩამოაცმევდნენ, რომელიც ასევე ჩარჩოს ფორმას ქმნიდა. ეს იმისთვის კეთდებოდა, რომ კედლები არ დაგრეხილიყო. გარედან ვერტიკალურად ძელებს ამაგრებდნენ. ორმაგი ზემოთა ძელები საცხოვრებელს სიმაგრეს და ხარისხოვნებას ანიჭებდა. ოთხფერდა სახურავის გამართვა გვიმრის, თივის ან ლელქაშის დაფენით მთავრდებოდა. ქარს რომ გადახურვა არ დაეზიანებინა, ზემოდან შესაბამისი სისქის ბრტყელ ძელებს ვაზის წირეხით კრავდნენ და საპირისპირო უკანა ან გვერდით კედელზე ამაგრებდნენ. ასეთი საცხოვრებლი სხვადასხვა სიდიდის შენდებოდა, უფრო ფართო (4,5(6,5მ), ვიდრე აქვაცვი. ფასადის მხარეს მოგვიანებით ჩარდახის (აბარწა)კეთება დაიწყეს (1-დან 2,3 მ-მდე). თავდაპირველად იგი ღია იყო, შემდგომ თანდათან ფეოდალების სახლებში ჩარდახი შემოირაგვა.
