ჯუმფარაში

ჯუმფარაშ-ი || ჯუმფარაჩი || ჩომფარაშ-ი (ბალყ.-ყარაჩ. Джумпараш || Джумпарачы || Чомпараш) – „სიზმრის დედა“, სიზმრის მფარველი სული ბალყარულ-ყარაჩულ მითოლოგიაში. სხვადასხვა სახის სამკითხაო პრაქტიკასთან ერთად, სიზმარი „პროგნოზების“ განსაკუთრებულ კატეგორიას განეკუთვნებოდა. მასთან დაკავშირებულ ნიშნებში შემდეგ სახეობებს განარჩევდნენ:

1) ქაოტური, ერთმანეთთან დაუკავშირებელი სახეები და მოქმედებები, რომელთა აზრი აუხსნელი იყო, მაგრამ ნეგატივს (უბედურებას, სნეულებას) იუწყებოდა;

2) წარსული ცხოვრების ამსახველი სიზმრები;

3) კარგი და ცუდი მომავლის მაუწყებელი სიზმრები;

4) სიზმარი, რომელშიც ნაცნობ ადამიანთა ხმები განირჩეოდა, მაგრამ თავისი ფუნქციით საიდუმლო (джашырын тюшле – „დაფარული საზმრები“);

5) მძინარე ადამიანთან მიმართებაში შიშისმომგვრელი მოქმედებების შემცველი სიზმარი, რომელსაც დემონი ბასთირაყი იწვევდა (бастырыкъланнган тюшле);

6) გრძნეული, წინასწარმეტყველური სიზმარი (керти тюшле) – მძინარე ხედავს და ისმენს მომავალ ვითარებას;

7) გრძნეულ სიზმართა სახეობას წარმოადგენს სიმბოლური, მაგრამ იოლად „წასაკითხი“ სიზმრები (ачыкъ ышанлы тюшле), რომლებიც ჩვეულებრივ „გამჭვირვალედ“ აიხსნება.

ბალყარელი და ყარაჩელი პროფესიონალი სიზმრის ამხსნელები (тюш чыгъарыучула/ билгенле) „სიზმრის წიგნების“ (тюш китаб) ზედმიწევნით მცოდნენი იყვნენ და მათ საქმიანობა დიდად მოთხოვნადი და დაფასებული იყო.

ლიტერატუირა

• Джуртубаев М. Ч. Духовная культура карачаево-балкарского народа // Ас-Алан. М., 1998 № 1;
• Каракетов Д. М. Традиционные верования // Карачаевцы. Балкарцы. М.,

წყარო

კავკასიის ხალხთა მითები და რიტუალები