იხილეთ წყარო გვერდისთვის დეირ-ელ-მედინე

'''დეირ-ელ-მედინე''' – (არაბული სახელი) ადგილი უდაბნოში თანამედროვე ლუქსორის დასავლეთით, [[ნილოსი]]ს მარცხენა ნაპირზე, კულტივირებული მიწიდან თითქმის ერთი კილომეტრის დაშორებით, სადაც [[ეგვიპტის ახალი სამეფო|ახალი სამეფო]]ს დროს (XVIII-XX დინასტიები) სამეფო სამარხების ხელოსნების სოფელი მდებარეობდა.

დღეს ძველი ეგვიპტის ქალაქების და სოფლების უმეტესი ნაწილი გრუნტის წყლების ან თანამედროვე დასახლებების ქვეშ არის მოქცეული, და ამდენად დეირ-ელ-მედინე, რომელიც თავისი სპეციფიური დანიშნულების გამო უდაბნოში იყო განთავსებული და თითქმის იდეალურად არის შენახული, თავისთავად უნიკალური მოვლენაა. მისი წყალობით გაირკვა, რომ ხელოსნები, რომლებიც ფარაონების სამარხებში მუშაობდნენ, თანამედროვე გაგებით საშუალო ფენას განეკუთვნებოდნენ. თუმცა მათ არ ჰქონდათ საკუთარი მიწები, იმდენად შეძლებულები იყვნენ, რომ საკუთარი მსახურებიც კი ჰყავდათ. პირველი [[პაპირუსი (საწერი მასალა)|პაპირუსები]] სოფლის ტერიტორიაზე 1840-იან წლებში იპოვეს. 1905-1951 წლებში აქ ჯერ იტალიური, შემდეგ კი ფრანგული მისია მუშაობდა. გაითხარა მთელი სოფელი, სოფლის სასაფლაო და სანაგვე. აქ აღმოჩენილმა მასალამ, მათ შორის პაპირუსებმა, ურიცხვი რაოდენობის ოსტრაკონმა და სოფლის მცხოვრებთა სამარხებმა (მათ შორის იყო ხელშეუხებლებიც) ერთი ეგვიპტური სოფლის გასაოცარი 400-წლიანი ისტორია გაამჟღავნა. 

სოფლის ეგვიპტური სახელი იყო Ś.t M3.t – „[[მაატი]]ს ადგილი“. ის დაახლ. 6600 კვ.მ. მოიცავდა და მაღალი (დაახლ. 6 მ. სიმაღლის და 1.5 მ. სისქის) [[გალავანი]] ჰქონდა შემოვლებული. [[გალავანი|გალავნის]] შიგნით დაახლ. 70 სახლი იყო განლაგებული, მის გარეთ – კიდევ 40-50 სახლი. სახლები 3-4 ოთახისაგან შედგებოდა. მათ ჰქონდათ უკანა [[ეზო]], რომელიც სამზარეულოს ფუნქციასაც ასრულებდა. ჩრდილოეთის ჭიშკართან მდებარეობდა [[ჭა]], რომელსაც წყლის მზიდავები ავსებდნენ. სოფელი [[თებე (ქალაქი ძველ ეგვიპტეში)|თებე]]ს ნეკროპოლისის სამხრეთ ნაწილს ეკუთვნოდა და დაახლ. მეფეთა და [[დედოფალთა ველი|დედოფალთა ველებს]] შორის იყო მოქცეული. სამხრეთი ჭიშკარი უყურებდა [[მედინეტ-ჰაბუ|მედინეტ ჰაბუ]]ს, სადაც [[რამსეს III]]-ის დიდი ტაძარი იყო. ამ ჭიშკრიდან ხელოსნები დედოფალთა ველზე სამუშაოდ მიდიოდნენ. ჩრდილოეთი ჭიშკარი იყო უახლოესი გზა კულტივირებული მიწისაკენ, სადაც ისინი საყიდლებზე ან სხვა საჭიროებისათვის დადიოდნენ. აქედან იწყებოდა გზა [[მეფეთა ველი|მეფეთა ველისაკენ]], რომელიც მათ მთავარ სამუშაო ადგილს წარმოადგენდა. სავარაუდოდ, სოფელი [[თოტმეს I]]-ის დროს დაარსდა, რადგან გალავანში არის [[აგური (სამშენებლო მასალა)|აგურები]] მისი სახელით, მიტოვებული იყო [[ეხნატონი]]ს დროს, მაგრამ შემდეგ ისევ დაიწყო აქტიური ფუნქციონირება. სოფლის მოსახლეობას წარმოადგენდა სახელმწიფო სამსახურში მყოფი ქვის მთლელები, მხატვრები და [[არქიტექტორი|არქიტექტორები]] თავიანთი ოჯახებით. აქვე ცხოვრობდნენ სამუშაოების უფროსები, რომლებიც მოსახლეობისაგან შემდგარ ორ სამუშაო ჯგუფს ხელმძღვანელობდნენ, და ერთი ან ორი გადამწერი. აქვე იყვნენ დურგლები, მჭედლები, მექოთნეები და ექიმი, რომელიც აქ „ნახევარ განაკვეთზე“ მსახურობდა. მომსახურე პერსონალს შეადგენდნენ წყლის მზიდავები, მეთევზეები, მებაღეები, მრეცხავები და ფქვილის დამფქველები. გასამრჯელოს ისინიც სახელმწიფო [[ხაზინა|ხაზინიდან]] იღებდნენ. მომსახურე პერსონალი გალავნის გარეთ ცხოვრობდა. თვითონ სოფელი [[მედინეტ-ჰაბუ|მედინეტ ჰაბუ]]ს ადმინისტრაციის მიერ იმართებოდა. თუმცა დაძაბული მუშაობის პერიოდებში სოფელს ახალი სამუშაო ძალა ემატებოდა, ძირითადად მისი მოსახლეობა სტაბილური იყო და მამები თაობების განმავლობაში სამუშაო ადგილებს თავიანთ შვილებს გადასცემდნენ. მათ არ ჰქონდათ არავითარი ნათესავური კავშირი სამეფო ან არისტოკრატიულ ოჯახებთან და მათი სამუშაო უდავოდ მძიმე იყო, მაგრამ გასამრჯელო აშკარად საკმაოდ მაღალი, რასაც ემატებოდა შემოსავალი „კერძო“ დაკვეთებიდან სამარხებისათვის [[ავეჯი]]ს, [[სტელა|სტელების]] და სხვ. დასამზადებლად. სოფლის სასაფლაოზე (იქვე ახლოს მდებარე კლდეებში) საკუთარი ოჯახური სამარხების გამოკვეთის და მოხატვისათვის ხელოსნები იყენებდნენ მეფეების და დედოფლების სამარხებისათვის განკუთვნილ ძვირადღირებულ სპილენძის იარაღებს და საღებავის პიგმენტებს. ცნობილი არ არის, ეს ნებადართული იყო თუ თვითნებურად ხდებოდა. სამარხებში ნაპოვნი [[ავეჯი]] და სხვა მოწყობილობა ასევე ცხოვრების მაღალ დონეზე მეტყველებს. სამარხების კედლებზე მოთავსებულია სცენები [[მკვდართა წიგნი]]დან, სადაც [[საიქიო]]ს მინდვრებში თეთრ ტანსაცმელში გამოწყობილი, სამკაულებით და ყვავილების დიადემებით მორთული ხელოსნები და მათი ცოლებია გამოსახული. აქვეა ნაპოვნი ეგვიპტური სიზუსტით წარმოებული ადმინისტრაციული ჩანაწერები, საიდანაც ვიგებთ, რომ ხელოსნები ისვენებდნენ ყოველ მეათე დღეს (ეგვიპტური თვე სამი ათდღიანი „კვირისაგან“ შედგებოდა) და [[დღესასწაულები ძველ ეგვიპტეში|დღესასწაულების]] დროს. მათ ასევე შეეძლოთ მოეთხოვათ დასვენება ავადმყოფობის გამო. ზოგიერთ შემთხვევაში ეგვიპტური გადამწერის მიერ მითითებულია: „დაეზარა წასვლა“. სოფელში ნაპოვნი ლიტერატურული [[პაპირუსი (საწერი მასალა)|პაპირუსები]] და ოსტრაკონები ხელოსნების მიერ ერთმანეთისათვის მიწერილი ბარათებით მეტყველებს იმაზე, რომ მოსახლეობის საკმაო ნაწილი წერა-კითხვის მცოდნე იყო. 

რამესიდების ეპოქაში, როცა ეგვიპტის ეკონომიკური მდგომარეობა შეირყა და ხელოსნებს უგვიანებდნენ გასამრჯელოს, ისინი აწყობდნენ გაფიცვებს, რომლებიც მსოფლიო ისტორიაში უძველესია. ერთ შემთხვევაში საქმეში [[ვეზირი]]ც (ქვეყანაში მეორე კაცი ფარაონის შემდეგ) კი ჩაერია. მისი საგანგებო ბრძანებით გაიხსნა [[კარნაკი]]ს ტაძრის საწყობები გაფიცულების მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად. XXII დინასტიის შემდეგ, როცა სამეფო რეზიდენცია თებედან ჩრდილოეთით, ტანისში იქნა გადატანილი, სოფელი ავტომატურად გაუქმდა.

==წყარო==
[[ძველი ეგვიპტის ენციკლოპედია]]
[[კატეგორია:ძველი ეგვიპტე]]
[[კატეგორია:ძველი ეგვიპტე]]
[[კატეგორია:ისტორიული ადგილები ძველ ეგვიპტეში‏‎]]