გაბაასება
(ახალი გვერდი: '''გაბაასება''' (თეატ.) – ძველი ქართული ტერმინი, რომელიც აღნიშნა...) |
|||
| (ერთი მომხმარებლის 4 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''გაბაასება''' | + | '''გაბაასება''' − ფოლკლორული ჟანრი, რომლის ძირითად მხატვრულ ხერხს, გაბაასება, სხვადასხვა პერსონაჟთა კამათი, დიალოგი წარმოადგენს, გაბაასების ჟანრი თემატიკურად ნაირფეროვანია: სამეურნეო, საყოფაცხოვრებო, სასულიერო, ფილოსოფიური. აზრის, ხასიათის, გრძნობის ჩვენება [[პერსონაჟი|პერსონაჟების]] გასაუბრებით წარმოებს. გაბაასებაში უფრო ხშირად უსულო საგნები, მცენარეები თუ ბუნების მოვლენები იღებენ მონაწილეობას. მობაასეთა რიცხვი შეზღუდული არაა. გაბაასების ნიმუშებია: ცისა და ქვეყნის, სიკვდილისადა სიცოცხლის, დღისა და ღამის, სულისა და ხორცის, ქალისა და ვაჟის, ორხელასა და გუთნის, ციებისა და გოგონას წლის დროების, თვეების, შინაური ცხოველების, გუთნის ნაწილების, ხილთა ბაასი და სხვ. ლექსები უმთავრესად ლირიკული ან ლირიკულ-ეპიკური ფორმისაა და გვხვდება ხალხური პოეზიის თითქმის ყველა კრებულში. |
| − | + | გაბაასებას თეატრალური სახე აქვს, თითქოს მაყურებლის წინაშე გამოდის თითოეული მონაწილე და თავს იქებს. ამის გამო ხილთა ბაასს, მაგალითად, ხშირად „ხილთა ქება“ ეწოდება. ეს მომენტი ხალხურ ლექსშიც არის ასახული: „გაგრძელდა [[დევი|დევთა]] ნადიმი, შეიქმნა უცხო მდივანი; წინდაწინ მარწყვი მოუძღვის, კარგი არის და ნუგბარი; მას თან ტყემალი მოჰყვება, წუწკია თავლაფიანი. იწყება ხილთა პაექრობა. გაბაასებაში ასახულია უძველესი სამეურნეო და კულტურული ყოფა, ხალხის პოეტური ხელოვნება. ყურძნის სიტყვაში ნათლად ჩანს მევენახეობის მნიშვნელობა და ადგილი. | |
| + | :::::ყურძენმა თქვა: მეც ხილი ვარ ყოველ ხილზედ უკეთესი, | ||
| + | :::::ზამთარ ხე ვარ და ხე ფიჩხი, ზაფხულში გავყმაწვილდები, | ||
| + | :::::ატლასის კაბას ჩავიცვამ, ბოლოსა გადმოვყუყდები, | ||
| + | :::::მოვლენ და ჩამომკრეფავენ, უცეცხლოთ. ამოვდუღდები. | ||
| + | ფოლკლორიდან გაბაასების ჟანრი ლიტერატურაში გადავიდა საკმაო პოპულარობა მოიპოვა. ქართულ ლიტერატურაში იგი დაამკვიდრეს [[თეიმურაზ I]]-მა, არჩილმა, [[თეიმურაზ II]]-მ, [[დავით გურამიშვილი|დავით გურამიშვილმა]]. გაბაასება ზოგჯერ ეპიკურ ნაწარმოებშიც არის ხოლმე ჩართული. მაგ., [[სერაპიონ საბაშვილი]]ს მიერ გალექსილ „როსტომიანში“ ჩართულია სამსტროფიანი გაბაასება, რომელშიც ერთმანეთს ეკამათებიან სერაპიონი, [[რუსთაველი შოთა|რუსთაველი]] და ბაგრატ მუხრანბატონი. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | [[კატეგორია: | + | ==წყარო== |
| + | * [[ქართული ფოლკლორის ლექსიკონი: ნაწილი I]] | ||
| + | * [[მსოფლიო თეატრის ენციკლოპედიური ლექსიკონი]] | ||
| + | [[კატეგორია:ლიტერატურული ჟანრები]] | ||
| + | [[კატეგორია:ფოლკლორული ჟანრები]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 00:20, 24 იანვარი 2024 მდგომარეობით
გაბაასება − ფოლკლორული ჟანრი, რომლის ძირითად მხატვრულ ხერხს, გაბაასება, სხვადასხვა პერსონაჟთა კამათი, დიალოგი წარმოადგენს, გაბაასების ჟანრი თემატიკურად ნაირფეროვანია: სამეურნეო, საყოფაცხოვრებო, სასულიერო, ფილოსოფიური. აზრის, ხასიათის, გრძნობის ჩვენება პერსონაჟების გასაუბრებით წარმოებს. გაბაასებაში უფრო ხშირად უსულო საგნები, მცენარეები თუ ბუნების მოვლენები იღებენ მონაწილეობას. მობაასეთა რიცხვი შეზღუდული არაა. გაბაასების ნიმუშებია: ცისა და ქვეყნის, სიკვდილისადა სიცოცხლის, დღისა და ღამის, სულისა და ხორცის, ქალისა და ვაჟის, ორხელასა და გუთნის, ციებისა და გოგონას წლის დროების, თვეების, შინაური ცხოველების, გუთნის ნაწილების, ხილთა ბაასი და სხვ. ლექსები უმთავრესად ლირიკული ან ლირიკულ-ეპიკური ფორმისაა და გვხვდება ხალხური პოეზიის თითქმის ყველა კრებულში.
გაბაასებას თეატრალური სახე აქვს, თითქოს მაყურებლის წინაშე გამოდის თითოეული მონაწილე და თავს იქებს. ამის გამო ხილთა ბაასს, მაგალითად, ხშირად „ხილთა ქება“ ეწოდება. ეს მომენტი ხალხურ ლექსშიც არის ასახული: „გაგრძელდა დევთა ნადიმი, შეიქმნა უცხო მდივანი; წინდაწინ მარწყვი მოუძღვის, კარგი არის და ნუგბარი; მას თან ტყემალი მოჰყვება, წუწკია თავლაფიანი. იწყება ხილთა პაექრობა. გაბაასებაში ასახულია უძველესი სამეურნეო და კულტურული ყოფა, ხალხის პოეტური ხელოვნება. ყურძნის სიტყვაში ნათლად ჩანს მევენახეობის მნიშვნელობა და ადგილი.
- ყურძენმა თქვა: მეც ხილი ვარ ყოველ ხილზედ უკეთესი,
- ზამთარ ხე ვარ და ხე ფიჩხი, ზაფხულში გავყმაწვილდები,
- ატლასის კაბას ჩავიცვამ, ბოლოსა გადმოვყუყდები,
- მოვლენ და ჩამომკრეფავენ, უცეცხლოთ. ამოვდუღდები.
ფოლკლორიდან გაბაასების ჟანრი ლიტერატურაში გადავიდა საკმაო პოპულარობა მოიპოვა. ქართულ ლიტერატურაში იგი დაამკვიდრეს თეიმურაზ I-მა, არჩილმა, თეიმურაზ II-მ, დავით გურამიშვილმა. გაბაასება ზოგჯერ ეპიკურ ნაწარმოებშიც არის ხოლმე ჩართული. მაგ., სერაპიონ საბაშვილის მიერ გალექსილ „როსტომიანში“ ჩართულია სამსტროფიანი გაბაასება, რომელშიც ერთმანეთს ეკამათებიან სერაპიონი, რუსთაველი და ბაგრატ მუხრანბატონი.
