პეკანი
(→დახასიათება) |
|||
| (ერთი მომხმარებლის 4 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | |||
| − | |||
[[ფაილი:Pekani 1.jpg|thumb|200პქ|პეკანის ნაყოფი]] | [[ფაილი:Pekani 1.jpg|thumb|200პქ|პეკანის ნაყოფი]] | ||
| − | + | '''პეკანი''' – Carya illinoensis, ადრე Carya olivaefroms, Carya pecan პეკანი კაკლისებრთა ოჯახის წარმომადგენელია. ის ბუნებრივად იზრდება ჩრდილოეთ ამერიკის ტყეებში და ძველთაგანვე ბევრ ქვეყანაში ხარობს. მოჰყავთ [[კავკასია|კავკასიაში]], იშვიათად [[უკრაინა|უკრაინასა]] და შუა აზიაში. კაკალნაყოფიანებს შორის პეკანი ყველაზე ძვირფასი კულტურაა. მისი გარეული სახეები ამერიკის ჩრდილოეთ რაიონებში უმეტესად მდინარისპირა ველებზე იზრდება. [[საქართველო|საქართველოში]] პეკანის [[კაკალი]] 1901 წელს შემოიტანეს და მისი ნარგაობა ძირითადად დასავლეთ საქართველოში, შავისზღვისპირა რაიონებში გვხვდება, სადაც მსხმოიარე ასაკის ველური ჯიშის ხეები იზრდება: ბათუმის ბოტანიკურ ბაღში, ჩაქვში, ციხისძირში, გაგრაში, ოზურგეთში და ა.შ. | |
| − | + | ||
| − | პეკანი კაკლისებრთა ოჯახის წარმომადგენელია. ის ბუნებრივად იზრდება ჩრდილოეთ ამერიკის ტყეებში და ძველთაგანვე ბევრ ქვეყანაში ხარობს. მოჰყავთ [[კავკასია|კავკასიაში]], იშვიათად [[უკრაინა|უკრაინასა]] და შუა აზიაში. კაკალნაყოფიანებს შორის პეკანი ყველაზე ძვირფასი კულტურაა. მისი გარეული სახეები ამერიკის ჩრდილოეთ რაიონებში უმეტესად მდინარისპირა ველებზე იზრდება. საქართველოში პეკანის [[კაკალი]] 1901 წელს შემოიტანეს და მისი ნარგაობა ძირითადად დასავლეთ | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | პეკანის სიმაღლე 60 მეტრს აღწევს, დიამეტრი 2-2,5 მ-ს. მისი ვარჯი 2 მ. სიგანისაა. აქვს მსხვილი წაწვეტებული ფოთლები, რომლებსაც ფოტონციდების მაღალი შემცველობა ახასიათებს და მსგავსად ევკალიპტისა გამოიყენება კოღოებისა და სხვა მავნე მწერების წინააღმდეგ. შემჭიდროებულ ნარგაობაში ივითარებს უკუპირამიდულ ვარჯს, ხოლო ცალკე მდგარი ხე – მომრგვალოს. ხე მეტად ლამაზი და ხანგრძლივი სიცოცხლის უნარის მქონე, ამავე დროს გზის პირებსა და პარკებისათვის საუკეთესო სახეივნო მცენარეა. პეკანი უფრო ყინვაგამძლეა, ვიდრე კაკალი და წაბლი. | + | ==== დახასიათება ==== |
| + | პეკანის სიმაღლე 60 მეტრს აღწევს, დიამეტრი 2-2,5 მ-ს. მისი ვარჯი 2 მ. სიგანისაა. აქვს მსხვილი წაწვეტებული ფოთლები, რომლებსაც ფოტონციდების მაღალი შემცველობა ახასიათებს და მსგავსად ევკალიპტისა გამოიყენება კოღოებისა და სხვა მავნე მწერების წინააღმდეგ. შემჭიდროებულ ნარგაობაში ივითარებს უკუპირამიდულ ვარჯს, ხოლო ცალკე მდგარი ხე – მომრგვალოს. ხე მეტად ლამაზი და ხანგრძლივი სიცოცხლის უნარის მქონე, ამავე დროს გზის პირებსა და პარკებისათვის საუკეთესო სახეივნო მცენარეა. პეკანი უფრო ყინვაგამძლეა, ვიდრე [[კაკალი]] და [[წაბლი]]. | ||
ნაყოფი მოგრზო ფორმისაა, თხელი ნაჭუჭით. მისი ლებანი ძალიან გემრიელია. ნაყოფი 70%-მდე ზეთს შეიცავს. 1 ცალი კაკლის საშუალო წონა შეადგენს 8,42 გრამს. კაკლის საშუალო სიგრძე 55,3 მმ-ია, სისქე კი 30,4 მმ. | ნაყოფი მოგრზო ფორმისაა, თხელი ნაჭუჭით. მისი ლებანი ძალიან გემრიელია. ნაყოფი 70%-მდე ზეთს შეიცავს. 1 ცალი კაკლის საშუალო წონა შეადგენს 8,42 გრამს. კაკლის საშუალო სიგრძე 55,3 მმ-ია, სისქე კი 30,4 მმ. | ||
| ხაზი 19: | ხაზი 14: | ||
საქართველოში გავრცელებულია ძლიერი ზრდის პეკანის პოპულაციები და ინტროდუქციული ჯიშები: მაიორი, ტომასი, სიუქსესი, შლეი, ფროტშერი, სტუიარტი. | საქართველოში გავრცელებულია ძლიერი ზრდის პეკანის პოპულაციები და ინტროდუქციული ჯიშები: მაიორი, ტომასი, სიუქსესი, შლეი, ფროტშერი, სტუიარტი. | ||
| − | + | პეკანის ზოგადი მახასიათებლები: | |
* გულის გამოსავლიანობა 47-50% | * გულის გამოსავლიანობა 47-50% | ||
| ხაზი 43: | ხაზი 38: | ||
პეკანის ნაყოფები შეიცავენ გადამუშავებად ცილას, რომელიც მოქმედებს კუნთოვანი მასის სრდასა და ორგანიზმში ცხიმის დონის დაწევაზე. კაკალს შეუძლია შიმშილის გრძნობის და კალორიების დღიური ნორმის შემცირება, ხელს უწყობს კუჭ-ნაწლავის სისტემის გაწმენდას. | პეკანის ნაყოფები შეიცავენ გადამუშავებად ცილას, რომელიც მოქმედებს კუნთოვანი მასის სრდასა და ორგანიზმში ცხიმის დონის დაწევაზე. კაკალს შეუძლია შიმშილის გრძნობის და კალორიების დღიური ნორმის შემცირება, ხელს უწყობს კუჭ-ნაწლავის სისტემის გაწმენდას. | ||
| − | + | პეკანის ნაყოფებს ასევე გააჩნიათ სხვა სასარგებლო თვისებებიც პეკანი: | |
* ნატურალური ანტიოქსიდანტი, ახანგრძლივებს უჯრედების ახალგაზრდობას, შეიცავს ისეთ ანტიოქსიდანტებს, როგორიცაა ლუტეინი, ბეტა-კაროტინი, ეაქსანტინი, ელაგის მჟავა | * ნატურალური ანტიოქსიდანტი, ახანგრძლივებს უჯრედების ახალგაზრდობას, შეიცავს ისეთ ანტიოქსიდანტებს, როგორიცაა ლუტეინი, ბეტა-კაროტინი, ეაქსანტინი, ელაგის მჟავა | ||
| ხაზი 62: | ხაზი 57: | ||
[[საქართველოს ფერმერთა ასოციაცია]] | [[საქართველოს ფერმერთა ასოციაცია]] | ||
| − | + | ||
[[კატეგორია:ხე მცენარეები]] | [[კატეგორია:ხე მცენარეები]] | ||
[[კატეგორია:კაკლისებრთა ოჯახი]] | [[კატეგორია:კაკლისებრთა ოჯახი]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 00:32, 13 ივნისი 2024 მდგომარეობით
პეკანი – Carya illinoensis, ადრე Carya olivaefroms, Carya pecan პეკანი კაკლისებრთა ოჯახის წარმომადგენელია. ის ბუნებრივად იზრდება ჩრდილოეთ ამერიკის ტყეებში და ძველთაგანვე ბევრ ქვეყანაში ხარობს. მოჰყავთ კავკასიაში, იშვიათად უკრაინასა და შუა აზიაში. კაკალნაყოფიანებს შორის პეკანი ყველაზე ძვირფასი კულტურაა. მისი გარეული სახეები ამერიკის ჩრდილოეთ რაიონებში უმეტესად მდინარისპირა ველებზე იზრდება. საქართველოში პეკანის კაკალი 1901 წელს შემოიტანეს და მისი ნარგაობა ძირითადად დასავლეთ საქართველოში, შავისზღვისპირა რაიონებში გვხვდება, სადაც მსხმოიარე ასაკის ველური ჯიშის ხეები იზრდება: ბათუმის ბოტანიკურ ბაღში, ჩაქვში, ციხისძირში, გაგრაში, ოზურგეთში და ა.შ.
[რედაქტირება] დახასიათება
პეკანის სიმაღლე 60 მეტრს აღწევს, დიამეტრი 2-2,5 მ-ს. მისი ვარჯი 2 მ. სიგანისაა. აქვს მსხვილი წაწვეტებული ფოთლები, რომლებსაც ფოტონციდების მაღალი შემცველობა ახასიათებს და მსგავსად ევკალიპტისა გამოიყენება კოღოებისა და სხვა მავნე მწერების წინააღმდეგ. შემჭიდროებულ ნარგაობაში ივითარებს უკუპირამიდულ ვარჯს, ხოლო ცალკე მდგარი ხე – მომრგვალოს. ხე მეტად ლამაზი და ხანგრძლივი სიცოცხლის უნარის მქონე, ამავე დროს გზის პირებსა და პარკებისათვის საუკეთესო სახეივნო მცენარეა. პეკანი უფრო ყინვაგამძლეა, ვიდრე კაკალი და წაბლი.
ნაყოფი მოგრზო ფორმისაა, თხელი ნაჭუჭით. მისი ლებანი ძალიან გემრიელია. ნაყოფი 70%-მდე ზეთს შეიცავს. 1 ცალი კაკლის საშუალო წონა შეადგენს 8,42 გრამს. კაკლის საშუალო სიგრძე 55,3 მმ-ია, სისქე კი 30,4 მმ.
ნაჭუჭიანი პეკანის კაკალი კარგად უძლებს ტრანსპორტირებას, მისი შენახვა შესაძლებელია 10-12 წლის განმავლობაში.
საქართველოში გავრცელებულია ძლიერი ზრდის პეკანის პოპულაციები და ინტროდუქციული ჯიშები: მაიორი, ტომასი, სიუქსესი, შლეი, ფროტშერი, სტუიარტი.
პეკანის ზოგადი მახასიათებლები:
- გულის გამოსავლიანობა 47-50%
- ცხიმის შემცველობა: 72-75%
- ნაყოფის ფორმა: ცილინდრული, მოგრძო-ოვალური
- ნაყოფის ზომა: 42X20 მმ; 36X17 მმ; 29X18მმ.
- გემური თვისებები: მოტკბო, გემრიელი
- გავრცელების არეალი: ტენიანი სუბტროპიკული კლიმატური ზონა. კარგად ეგუება ჭარბტენიან ალუვიური ტიპის ნიადაგებს.
- პეკანის გაშენების რეკომენდებული სქემაა 12მX14მ, 12მX16მ.
- მოსავლის რაოდენობა – 4,5-5,5 ტ/ჰა-ზე
- პეკანი სრულმსხმოიარეა 17-18 წლის ასაკში
პეკანის კაკალი ცნობილია როგორც კაკლის ერთ-ერთი კეთილშობილი სახეობა. გარეგნულად ჰგავს კაკალს, თუმცა არ აქვს შიდა კედლები და აქვს უფრო მდიდარი შემადგენლობა. პეკანის ნაყოფს ჭამენ ქორფას ან იყენებენ ტკბილ დესერტებში, ღვეზელებსა და პიკანტურ კერძებში. მათ გააჩნიათ მაღალი კვებითი თვისებები, რბილი და ნაზი გემო, ვიტამინების და მინერალების დიდი შემცველობა.
[რედაქტირება] სასარგებლო თვისებები
მოუმწიფებელი პეკანის კაკლის ნაყოფები შეიცავენ 500%-ით უფრო მეტ ვიტამინ C-ს ვიდრე ასკილის ნაყოფები. ამ კაკლის მურაბა წარმოადგენს მძიმე დაავადების – სურავანდის (სკორბუტი) საწინააღმდეგო საშუალებას. პეკანის ლებანი შეიცავს 70%-ზე მეტ ცხიმს. ცხიმი გამჭვირვალეა, წააგავს ზეთისხილის ზეთს და გამოიყენება სურსათსა და მედიცინაში.
პეკანის გული შეიცავს 75%-მდე ცხიმებს, 18%-მდე ცილებს, 15%-მდე ნახშირწყლებს, A და B ვიტამინებს. თავისი ყუათიანობით უფრო მაღლა დგას, ვიდრე პური, ხორცი, რძე და უახლოვდება კარაქის ყუათიანობას.
პეკანის ნაყოფები შეიცავენ გადამუშავებად ცილას, რომელიც მოქმედებს კუნთოვანი მასის სრდასა და ორგანიზმში ცხიმის დონის დაწევაზე. კაკალს შეუძლია შიმშილის გრძნობის და კალორიების დღიური ნორმის შემცირება, ხელს უწყობს კუჭ-ნაწლავის სისტემის გაწმენდას.
პეკანის ნაყოფებს ასევე გააჩნიათ სხვა სასარგებლო თვისებებიც პეკანი:
- ნატურალური ანტიოქსიდანტი, ახანგრძლივებს უჯრედების ახალგაზრდობას, შეიცავს ისეთ ანტიოქსიდანტებს, როგორიცაა ლუტეინი, ბეტა-კაროტინი, ეაქსანტინი, ელაგის მჟავა
- ხსნის ქრონიკულ დაღლილობას, ეხმარება დეპრესიასთან ბრძოლაში, ახდენს ძილის ნორმალიზებას და ხარისხს, ეხმარება ნერვული სისტემის დარღვევის აცილებაში
- იცავს ორგანიზმს ავიტამინოზისგან
- ამცირებს ქოლესტერინის დონეს
- გამოჰყავს კანცეროგენული ნივთიერებები და ანადგურებს კიბოს უჯრედებს
- ამაღლებს ტესტოსტერონის დონეს სისხლში, არეგულირებს რეპროდუქტიული სისტემის მუშაობას
- შეიცავს სპილენძის დიდ რაოდენობას (100 გრ. კაკალი შეიცავს სპილენძის 120% დღიურ ნორმას), რომელიც ეხმარება ორგანიზმს ბაქტერიებისა და ვირუსების წინააღმდეგ ბრძოლაში
- შეიცავს დიდი რაოდენობით რკინას
- ხელს უწყობს სკოლამდელი და სკოლის ასაკის ბავშვბეის ჯანმრთელ ზრდას
- ზომიერი მოხმარებისას მეძუძურ დედებში ზრდის დედის რძის კვებით ღირებულებას
- რეგულარული მოხმარებისას დადებითად მოქმედებს გარეგნობაზე: აძლიერებს და აღადგენს თმის სტრუქტურას, სძენს კანს სიგლუვეს და ლამაზ ტონს.
საქართველოში პეკანის კომერციული ბაღები არ არსებობს. პეკანი ერთეული ხეების სახითგვხვდება დასავლეთ საქართველოს სოფლებში. ადგილობრივ ბაზარზე ნაჭუჭიანი პეკანის ღირებულება 4-7 ლარის ფარგლებშია, ხოლო პეკანის გული 10-15 ლარი ღირს.
