ადაპტაციის აშლილობა

14:45, 10 ოქტომბერი 2018-ის ვერსია

ადაპტაციის აშლილობა - (F43.2), (adjuastemnt disorder), ემოციური შფოთვისა და სუბიექტური დისტრესის მდგომარეობა, რომელიც გავლენას ახდენს ფუნქციონირებასა და სოციალურ ეფექტურობაზე. ვითარდება ცხოვრების მნიშვნელოვანი ცვლილებებისა და სტრესული სიტუაციების მიმართ ადაპტაციის დროს სტრესორს შეუძლია მოშალოს ინდივიდუალური სოციალური კავშირების ერთიანობა (მძიმე დანაკლისი, განშორება) ან სოციალური მხარდაჭერისა და ფასეულობების (გადაადგილება, ლტოლვილის სტატუსი) უფრო რთული სისტემები; ის აგრეთვე შეიძლება წარმოადგენდეს კრიზისს ან მნიშვნელოვან ცვლილებას, რომელიც ინდივიდუალურ განვითარებასთანაა დაკავშირებული (სკოლაში სწავლის დაწყება, ბავშვის დაბადება, სასურველი მიზეზის მიუღწევლობა, საქმიდან გასვლა/პენსიაზე გასვლა).

ადაპტაციის აშლილობის ფორმასა და განვითარების რისკს ინდივიდუალური მიდრეკილება და მოწყვლადობა წარმოადგენს, მაგრამ ითვლება, რომ დარღვევა არ განვითარდებოდა სტრესის გარეშე. ეს დაავადება სხვადასხვანაირად გამოიხატება და მოიცავს: გუნებ-განწყობის დაქვეითებას, შფოთვას და წუხილს (ან მათ შერწყმას), უძლურების შეგრძნებას (სიძნელეებთან გამკლავების უუნარობას), პერსპექტიული დაგეგმვის შეუძლებლობას, ყოველდღიურ საქმიანობაში ეფექტურობის დაწევას. ამას შეიძლება დაემატოს ქცევის აშლილობაც (კერძოდ, მოზარდებში). დომინირებულ ნიშნად შეიძლება გამოვლინდეს ხანმოკლე და გრძელვადიანი დეპრესიული რეაქცია ან ქცევისა და ემოციების სხვა დარღვევები, რომლებშიც ითვლება: კულტურული შოკი, ბავშვების რეაქცია უბედურებაზე და ჰოსპიტალიზმი. (ფსიქიატრიის ლექსიკონები)

როგორც ICD-10-ში, ასევე DSM-IV-ში ადაპტაციის აშლილობა, წამყვანი სიმპტომების მიხედვით, დაყოფილია დეპრესიულ, შერეულ შფოთვით აშლილობად; დეპრესიულ აშლილობად, რომელსაც ქცევითი აშლილობა ახლავს თან; და ემოციისა და ქცევის შერეულ აშლილობად. DSM -IV-ში შეტანილია დამატებითი კატეგორია - ადაპტაციის აშლილობა, რომელსაც შფოთვა ახლავს თან, ხოლო ICD -10-ში შეტანილია დამატებითი კატეგორია - უპირატესი სხვა ემოციური აშლილობა, რომელშიც შედის არა მხოლოდ შფოთვის თანხლებით მიმდინარე ადაპტაციის აშლილობა, არამედ ისეთი ადაპტაციის აშლილობაც, რომელსაც რისხვა ახლავს თან.

ICD-10-ში სტრესულ გამოცდილებაზე სამი ტიპის რეაქცია გაერთიანებულია კატეგორიაში „რეაქცია სტრესზე და ადაპტაციის დარღვევები“ და შედის თავში F4, რომელსაც ეწოდება „ნევროზული, სტრესთან დაკავშირებული და სომატოფორმული აშლილობები“. ამ ჯგუფში შემავალი აშლილობების განმსაზღვრელი მახასიათებლებია:

• ეს აშლილობები მწვავე სტრესის ან გახანგრძლივებული, არასასურველი ვითარების უშუალო შედეგია;
• ამ ფაქტორების გარეშე ეს აშლილობები არ ვითარდება.

DSM-IV განსხვავებულ მაორგანიზებელ პრინციპს იყენებს: მწვავე სტრესული აშლილობა და პოსტტრავმული სტრესული აშლილობა კლასიფიცირებულია, როგორც შფოთვითი აშლილობები, მაშინ, როცა ადაპტაციის დარღვევებს ცალკე ადგილი აქვთ მიჩენილი კლასიფიკაციაში და არ არის შფოთვით აშლილობასთან დაკავშირებული.

წყარო

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ფსიქიატრიის ლექსიკონები