არვიაგდი ქუვდი
(ახალი გვერდი: '''არვიაგდი ქუვდ-ი''' ''(ოს. Арвыагды куывд – „არვიაგდის დღეობა“)'' – ალ...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''არვიაგდი ქუვდ-ი''' ''(ოს. Арвыагды куывд – „არვიაგდის დღეობა“)'' – ალაგირის ხეობის სოფ. ხოდში მცხოვრები ძუკაევების გვარის მფარველის – არვიაგდის სახელობის დღეობა. ბ. გატიევის ცნობით, არვიაგდი არის [[კოშკი]], რომელიც ყაუი-ზადის („სოფლის [[ანგელოზი]]“) ადგილსამყოფლად ითვლება (ზოგჯერ არვიაგდის სახელის ქვეშ სოფლის უხილავი პატრონი იგულისხმება). როგორც ჩანს, არვიაგდი დამოუკიდებელი [[კულტი]]ს სახით მას შემდეგ დაფუძნდა, რაც კოშკს მეხი დაეცა. ხოდელი ძუკაევები ყვებიან, რომ უხსოვარ დროში ეს კოშკი მეხის დარტყმის შედეგად გადაიხარა და სამი დღის განმავლობაში წვერით იქვე მდგარ კოშკზე იყო მიყრდნობილი. ძუკაევების მთელმა საგვარეულომ, ქალების ჩათვლით, კოშკის გარშემო წრე შეკრა და სამი დღე-ღამის მანძილზე მის გარშემო ტრიალებდა სპეციალური სიმღერით, რომელსაც მეხდაცემის შემთხვეთაში ასრულებდნენ („[[ცოპფფაი|ცოპფფაჲ]]“); მეოთხე დღეს კოშკი თანდათანობით წამოიმართა და პირვანდელი მდგომარეობა მიიღო. ამ სასწაულის გამო მეხნაკრავი კოშკი ძუკაევების მფარველი ხატი გახდა. იმ დღიდან მოყოლებული ძუკაევები არვიაგდის სახელობის ქუვდს ([[ლოცვა]]-ნადიმს) ყოველწლიურად ზაფხულში, თიბვის წინ მართავდნენ (მსხვერპლად სწირავდნენ რამდენიმე ბატკანს). ვიდრე საამდღისო სუფრას მიუსხდებოდნენ, გვარის უხუცესი, კოშკისკენ პირმიქცეული, ლოცვას აღავლენდა: „ო, არვაიგდ! ამ დღეს გიძღვნით შენ და გთხოვთ, დაიცვა კოშკი ახალი ზეციური დარტყმისგან, რადგან თუ იგი დაინგრა, სად გექნება შენ სამყოფელი? ო, ყაუი ზად! ჩვენი გულები ამბობენ, რომ შენ ელიასთან მეგობრობ; სთხოვე მას, შენთან ერთად დაიცვას შენი კოშკი და მთელი ჩვენი ქვეყანა ზეციური დარტყმისაგან“. ნადიმის შემდეგ ახალგაზრდობა არვიაგდის სახელზე ასრულებდა სიღერას, რომელსაც რეფრენად ე. წ. „ცოფფაჲ“ გასდევდა. | + | '''არვიაგდი ქუვდ-ი''' ''(ოს. Арвыагды куывд – „არვიაგდის დღეობა“)'' – ალაგირის ხეობის სოფ. ხოდში მცხოვრები ძუკაევების გვარის მფარველის – არვიაგდის სახელობის დღეობა. ბ. გატიევის ცნობით, არვიაგდი არის [[კოშკი]], რომელიც ყაუი-ზადის („სოფლის [[ანგელოზი]]“) ადგილსამყოფლად ითვლება (ზოგჯერ არვიაგდის სახელის ქვეშ სოფლის უხილავი პატრონი იგულისხმება). |
| + | |||
| + | როგორც ჩანს, არვიაგდი დამოუკიდებელი [[კულტი]]ს სახით მას შემდეგ დაფუძნდა, რაც კოშკს მეხი დაეცა. ხოდელი ძუკაევები ყვებიან, რომ უხსოვარ დროში ეს კოშკი მეხის დარტყმის შედეგად გადაიხარა და სამი დღის განმავლობაში წვერით იქვე მდგარ კოშკზე იყო მიყრდნობილი. ძუკაევების მთელმა საგვარეულომ, ქალების ჩათვლით, კოშკის გარშემო წრე შეკრა და სამი დღე-ღამის მანძილზე მის გარშემო ტრიალებდა სპეციალური სიმღერით, რომელსაც მეხდაცემის შემთხვეთაში ასრულებდნენ („[[ცოპფფაი|ცოპფფაჲ]]“); მეოთხე დღეს კოშკი თანდათანობით წამოიმართა და პირვანდელი მდგომარეობა მიიღო. ამ სასწაულის გამო მეხნაკრავი კოშკი ძუკაევების მფარველი ხატი გახდა. იმ დღიდან მოყოლებული ძუკაევები არვიაგდის სახელობის ქუვდს ([[ლოცვა]]-ნადიმს) ყოველწლიურად ზაფხულში, თიბვის წინ მართავდნენ (მსხვერპლად სწირავდნენ რამდენიმე ბატკანს). ვიდრე საამდღისო სუფრას მიუსხდებოდნენ, გვარის უხუცესი, კოშკისკენ პირმიქცეული, ლოცვას აღავლენდა: „ო, არვაიგდ! ამ დღეს გიძღვნით შენ და გთხოვთ, დაიცვა კოშკი ახალი ზეციური დარტყმისგან, რადგან თუ იგი დაინგრა, სად გექნება შენ სამყოფელი? ო, ყაუი ზად! ჩვენი გულები ამბობენ, რომ შენ ელიასთან მეგობრობ; სთხოვე მას, შენთან ერთად დაიცვას შენი კოშკი და მთელი ჩვენი ქვეყანა ზეციური დარტყმისაგან“. ნადიმის შემდეგ ახალგაზრდობა არვიაგდის სახელზე ასრულებდა სიღერას, რომელსაც რეფრენად ე. წ. „ცოფფაჲ“ გასდევდა. | ||
როგორც ვხედავთ, კოშკი კულტის ობიექტი მეხის დაცემის შემდეგ გახდა, ამიტომ არვიაგდი ჭექა-ქუხილის ღვთაების თაყვანისცემის კონტექსტში უნდა განვიხილოთ. | როგორც ვხედავთ, კოშკი კულტის ობიექტი მეხის დაცემის შემდეგ გახდა, ამიტომ არვიაგდი ჭექა-ქუხილის ღვთაების თაყვანისცემის კონტექსტში უნდა განვიხილოთ. | ||
| ხაზი 15: | ხაზი 17: | ||
[[კატეგორია:კავკასიური რიტუალები]] | [[კატეგორია:კავკასიური რიტუალები]] | ||
[[კატეგორია:ოსური რიტუალები]] | [[კატეგორია:ოსური რიტუალები]] | ||
| − | [[კატეგორია: | + | [[კატეგორია:საკულტო რიტუალები]] |
13:04, 9 აგვისტო 2017-ის ვერსია
არვიაგდი ქუვდ-ი (ოს. Арвыагды куывд – „არვიაგდის დღეობა“) – ალაგირის ხეობის სოფ. ხოდში მცხოვრები ძუკაევების გვარის მფარველის – არვიაგდის სახელობის დღეობა. ბ. გატიევის ცნობით, არვიაგდი არის კოშკი, რომელიც ყაუი-ზადის („სოფლის ანგელოზი“) ადგილსამყოფლად ითვლება (ზოგჯერ არვიაგდის სახელის ქვეშ სოფლის უხილავი პატრონი იგულისხმება).
როგორც ჩანს, არვიაგდი დამოუკიდებელი კულტის სახით მას შემდეგ დაფუძნდა, რაც კოშკს მეხი დაეცა. ხოდელი ძუკაევები ყვებიან, რომ უხსოვარ დროში ეს კოშკი მეხის დარტყმის შედეგად გადაიხარა და სამი დღის განმავლობაში წვერით იქვე მდგარ კოშკზე იყო მიყრდნობილი. ძუკაევების მთელმა საგვარეულომ, ქალების ჩათვლით, კოშკის გარშემო წრე შეკრა და სამი დღე-ღამის მანძილზე მის გარშემო ტრიალებდა სპეციალური სიმღერით, რომელსაც მეხდაცემის შემთხვეთაში ასრულებდნენ („ცოპფფაჲ“); მეოთხე დღეს კოშკი თანდათანობით წამოიმართა და პირვანდელი მდგომარეობა მიიღო. ამ სასწაულის გამო მეხნაკრავი კოშკი ძუკაევების მფარველი ხატი გახდა. იმ დღიდან მოყოლებული ძუკაევები არვიაგდის სახელობის ქუვდს (ლოცვა-ნადიმს) ყოველწლიურად ზაფხულში, თიბვის წინ მართავდნენ (მსხვერპლად სწირავდნენ რამდენიმე ბატკანს). ვიდრე საამდღისო სუფრას მიუსხდებოდნენ, გვარის უხუცესი, კოშკისკენ პირმიქცეული, ლოცვას აღავლენდა: „ო, არვაიგდ! ამ დღეს გიძღვნით შენ და გთხოვთ, დაიცვა კოშკი ახალი ზეციური დარტყმისგან, რადგან თუ იგი დაინგრა, სად გექნება შენ სამყოფელი? ო, ყაუი ზად! ჩვენი გულები ამბობენ, რომ შენ ელიასთან მეგობრობ; სთხოვე მას, შენთან ერთად დაიცვას შენი კოშკი და მთელი ჩვენი ქვეყანა ზეციური დარტყმისაგან“. ნადიმის შემდეგ ახალგაზრდობა არვიაგდის სახელზე ასრულებდა სიღერას, რომელსაც რეფრენად ე. წ. „ცოფფაჲ“ გასდევდა.
როგორც ვხედავთ, კოშკი კულტის ობიექტი მეხის დაცემის შემდეგ გახდა, ამიტომ არვიაგდი ჭექა-ქუხილის ღვთაების თაყვანისცემის კონტექსტში უნდა განვიხილოთ.
ლიტერატურა
Гатиев Б. Суеверия и предрассудки у осетин // ССКГ. IX. ТФ., 1876.
წყარო
ნუგზარ ანთელავა. კავკასიის ხალხთა მითები და რიტუალები. - გამომცემლობა „უნივერსალი“,- თბილისი2017
