გიუდიურიუბიი

13:29, 5 ოქტომბერი 2017-ის ვერსია

გჲუდჲურჲუ / გჲუდჲურჲუბიჲ (ბალყ.-ყარაჩ. Гюдюрю/Гюдюрюбий – „ბატონი გჲუდჲურჲუ“) – ყანების მფარველი სული (сабанкъачы) ბალყარულ-ყარაჩულ მითოლოგიაში. ჰყავს დედა – ქსოვისა და ხალიჩების წარმოების მფარველი ოზაჲჩი, რომლის სახელი გჲუდჲურჲუს სადიდებელი სიმღერის დასაწყისში იხსენიება. გვიან შემოდგომაზე ბავშვები კარდაკარ შემდეგი სიმღერით დადიოდნენ:

ოჲ, გჲუდჲურჲუ, გჲუდჲურჲუ,

გუასან-გუასან, გუასან-გუასან —

გჲუდჲურჲუ!

გჲუდჲურჲუბიჲ ვიცანით,

მის სახლში ვიყავით და ვიცანით,

საჩუქარს ითხოვს თქვენგან,

ჩვენგან კი ქერს ითხოვს.

ივარცხნის ლამაზ თმებს,

თავის დედასთან – ოზაჲჩისთან მიდის.

თუ ქერს მოგვცეთ, უარს არ ვიტყვით,

მას ჩვენ ართმაყში ჩავყრით,

მისგან ლუდს მოვხარშავთ,

დაულეს სადიდებლად მინდორში დავრჩებით.

ხარის კისერზე კუნელია (გათვალვის საწინააღმდეგოდ),

ვინც იტყვის: გჲუდჲურჲუ,

მას ერთი კათხა ლუდი,

გჲუდჲურჲუ, გჲუდჲურჲუ,

გუასან-გუასან, გუასან-გუასან,

მიდი გუასან, წადი გუასან,

ვინც ღვეზელას მოგვცემს,

დე, გამხიარულდეს,

ვინც არ გვაძლევს,

დე, მისი ყანა გახმეს.

ტექსტში, გჲუდჲურჲუსთან და დედამისთან ერთად, ნახსენებია სხვა მფარველი სულები, კერძოდ, მიწისა და მიწათმოქმედების – დაულე, მეწველი ძროხის – გაუასანი, და ხბოების – გუსანი.

ლიტერატურა

• Карачаевцы и Балкарцы: язык, этнография, археология, фольклор. М., 2001;
• Каракетов Д. М. Традиционные верования // Карачаевцы. Балкарцы. М., 2014.