გულიო (გვიძინი)
გულიო (გვიძინი) (ლათ. Columba oenas Linnaus, 1758) − ფრინველი მტრედისნაირთა რიგიდან.
- კლასი − ფრინველები (AVES)
- რიგი − მტრედისნაირნი (Columbiformes)
- ოჯახი − მტრედისებრნი (Columbidae)
- გვარი − მტრედი (Columba)
გულიო (გვიძინი) სიდიდით მტრედის ტოლია; ფრთა 195-230 მმ-ია, კუდი – 105-125 მმ, ნისკარტი – 18-20 მმ, წონა – 240-320 გ. სიდიდესა და შეფერილობაში სქესთა შორის განსხვავება უმნიშვნელოა. საერთო შეფერილობა რუხი-მოცისფროა, მხოლოდ მანტია უფრო მუქია, ხშირად – მურა ფერისაც კი. მუცლის მხარე გაცილებით ღია ფერისაა, მონაცრისფრო-მოვარდისფრო ელფერით, განსაკუთრებით ჩიჩახვის არეში. თავი ზემოდან მუქი რუხია, ნაცრისფერი ანარეკლით. კისრის გვერდებსა და უკანა მხარეს კარგადაა შესამჩნევი მომწვანო ან მოქარცისფრო ელფერის მეტალური ელვარება. ზურგის უკანა მხარე, წელი და კუდის ზემო მფარავები რუხია. შიგნითა მეორე რიგის მომქნევებზე, აგრეთვე ფრთის დიდ მფარავებზე განვითარებულია მქრქალი შავი ლაქა, რომელიც დაკეცილ ფრთაზე წარმოქმნის 2 განივ წყვეტილ ზოლს. პირველი რიგის მომქნევები მურაა. საჭის ბუმბულები ძირში რუხია, ბოლოში კი ფართო მუქი ზოლი აქვს. ნისკარტი ძირში მურა-წითელია, ხოლო ბოლოში – ყვითელი. ფეხები მოწითალო-ყვითელია.
ცნობილია 2 ქვესახეობა. საქართველოში მოიპოვება ევროპული გულიო – C. o. oenas Linn., 1758.
სარჩევი |
გავრცელება
სახეობის ბუდობის არეალის დიდი ნაწილი ევროპაშია მოქცეული. ვიწრო ზოლად იჭრება დასავლეთ ციმბირშიც. პატარა იზოლირებული ბუდობები არის შუა აზიისა და ჩრდილო-დასავლეთი ჩინეთის ტერიტორიებზე. გავრცელების ჩრდილოეთი საზღვარი გადის სკანდინავიის ნახევარკუნძულის სამხრეთი ნაწილისა და ლენინგრადის განედზე. საქართველოში გვხვდება მცირერიცხოვნად თითქმის ყველგან, მაგრამ უპირატესად – აღმოსავლეთ რაიონებში, როგორც მობინადრე ფრინველი.
ბიოტოპი
ნამდვილი ტყის ფრინველია, თუმცა უპირატესობას ანიჭებს არა უღრან ტყეს, არამედ პატარა კორომებს, ტყისპირებს, მინდვრიან ტყეებს, სადაც მრავლადაა აგრეთვე დიდი და ფუღუროიანი ხეები. მინდვრიანები და ტყისპირები გულიოს ბიოტოპში აუცილებელია, რადგან იგი ძირითადად აქ გამოდის საკვებისათვის.
გამრავლება
ბუდეს იკეთებს ხის ფუღუროში, ზოგჯერ იკავებს კაჭკაჭის ან ყვავის ბუდეს. არის ცნობები ქვა-ღორღიანსა და კლდეებზე მისი ბუდობის შესახებაც. ბუდე ყოველთვის მარტივია და შედგება უწესრიგოდ დაყრილი ხმელი ჯოხებისაგან. აპრილის მეორე ნახევარში დებს 2 კვერცხს. კრუხად მორიგეობით ჯდება ორივე მშობელი, თუმცა დედალი უფრო მეტ დროს ატარებს ბუდეზე. საინკუბაციო პერიოდი 18-20 დღეს გრძელდება. ახალნაჩეკი ბუდეში რჩება 25-28 დღეს. სამხრეთის რაიონებში წელიწადში ორჯერ ასწრებს გამრავლებას.
კვება
გულიო მცენარეულობით იკვებება. მისი ძირითადი საკვებია ნაირგვარი კულტურულ, თუ ველურ მცენარეთა მარცვლები და თესლები. ზაფხულში ჭარბობს ბალახის მწვანე ნაწილები. ჭამს წიწვიანების თესლებსაც, წიფლის ნაყოფს და რკოს. საკვებს ყოველთვის მიწიდან კენკავს.
მნიშვნელობა
მცირერიცხოვნობის გამო ჩვენში პრაქტიკულად ინდიფერენტული ფრინველია.
