კარტოფილის ამოღება

კითხულობს პოეტი, პროზაიკოსი, ჟურნალისტი ნინია სადღობელაშვილი

დამხმარე მასალა:

ლევან ბრეგაძე: შეშფოთებიდან სასოწარკვეტილებამდე

– ხვალე კარტოფილი უნდა ამოვიღოთ! –
მითხარი შენ
და საწოლისკენ სკამი მიიწიე,
რომელზეც შემდეგ,
შუქს რომ ჩააქრობდი,
ტანსაცმელი უნდა დაგეწყო.
მე კედლისკენ გადავბრუნდი.
ამით ისიც გაგრძნობინე,
რომ გავიგე შენი ნათქვამი
და ისიც გითხარ, რომ ხვალინდელ დღეს
სულ სხვა რამეებს ვაპირებდი:
_ მე თხუთმეტი წლისა ვიყავი,
ხვალ კვირა იყო
და მე მქონდა ჩემი გეგმები.
მაგრამ შენ თქვი, რომ
კარტოფილი უნდა ამოვიღოთ…

შენ მოეწყე დასაძინებლად,
კედლისკენ გადაბრუნდი
და ჩემს დასარწმუნებლად
სიტყვა გააგრძელე:
_სხვაც ათასი საქმეებია,
ამინდებს უნდა დავეშუროთ,
წვიმები რომ დაიწყოს მიწაში ჩაგვილპება.
და ძილის წინ კოცნის მსგავსად
და თმაზე ხელის გადასმასავით
ხმადაბლა მითხარ:
_ზამთარში ხომ კარგია ხოლმე
ნაცარში გახუხული!
შენ ალბათ კიდევ ბევრის თქმა გსურდა,
შენ მოფერებაც გინდოდა ჩემი,
ასე კი არა,
კედლისკენ გადაბრუნებულს
პატარა ბავშვივით რომ გამეხუმრე…
მაგრამ ჩვენ ჩუმად შევთანხმდით
ყველაფერზე.

ეს დიდი ხნის წინათ იყო,
თიანეთში,
სწორედ ამ დროს,
შუა ოქტომბერში.
ეს ამბავი
მე ახლა გამახსენდა
ჩემს ლოგინში, თბილისში,
შუაღამისას,როდესაც შუქი ჩავაქრე და
კედლისკენ გადავბრუნდი.
მე ძალიან მჭირდებოდა,
რომ ამ ღამით დროზე დამეძინა,
მაგრამ როგორც კი ამის შესახებ
ჩემს თავს ვუთხარი _
ძილი გამიტყდა,
როგორც ყოველთვის
მემართება ხოლმე საერთოდ,
როცა დილით სამგზავრო ვარ,
ანდა რაიმე საქმისთვის ადრე ასადგომი.
ვერა და ვერ დავიმახსოვრე,
რომ ძილს თავი უნდა შეატყუო…
და ახლა ვწერ კალმით,
რომელიც ჩემმა
თხუთმეტი წლის ბიჭმა მაჩუქა
ჩემს არშემდგარ დაბადების დღეს.
ხვალ ისიც ადრე უნდა ადგეს,
თუმც რა ადგომაა,
უღელი ხარი თუ გამოიყვანს
მას დილის ძილიდან
და ისიც მაშინ, თუკი იმ ხარებს
ჩემნაირი ოხერი მეხრე ეყოლებათ.
ჩვენი ეზო სულ თერთმეტი მეასედია,
მაშინ ნახევარზე კარტოფილს ვთესავდით.
გვეთესა ლობიოც, სიმინდიც…
და მხოლოდ სახლის წინ
ერთი ბეწო მოლიღა იყო დატოვილი,
რომ ნახირიდან მობრუნებულ საქონელს
გომურისკენ მიმავალი ბილიკი ჰქონოდა.
ო, როგორი თვალებით უყურებდნენ ხოლმე ისინი
თივის გაწვდენაზე მომდგარ სიმინდებს,
რომელთა წინაც მე და დედაჩემი,
მკაცრი დარაჯები,
დღეში ორჯერ ჩავატარებდით.
ომის შემდეგ კარტოფილის ფართობმა იკლო,
მაშინ ხომ პურის ცომშიც კი ვურევდით
და დედაჩემი მარწმუნებდა – ლეღვივით არისო.
მაშინაც და მერეც,
მერეც, კარგა ხანს,
კახელებს ვუცვლიდით ხახვში ან ატამში,
ახლაც კი, მაინც ეს ბოლო წლები
ისე ცოტას ვთესთ,
რომ ერთ ბოთლ არაყად
ვისაც უნდა იმას დააბარინებს.
მაგრამ სულ სხვაა ამოღება_
შედეგი, ძიება და სიხარული.
შრომა, რა თქმა უნდა, დიდი არ უნდა,
მით უმეტეს როცა ორნი იღებენ ხოლმე.
ერთი რომ ბარით კარტოფილს ამოჰყრის _
მეორე აჰკრეფს.
როცა დედაჩემი მიწას აცლის კარტოფილს, ანდა
სადმე დამალულს ეძებს თავის გრძნეულ თითებით,
მე, ბარის ტარს დაყუდებული,
ვუყვები რამეს,
ხოლო როდესაც
ახალ ორმოს თხრას შევუდგები,
ის მეტყვის რამეს…
და ასე ვართ ოთხ-ხუთ საათს,
მზის ქვეშ ჩვენ ვართ ორნი ხოლმე
და სხვა არავინ,
საჩოთიროს არაფერ ვიტყვით,
რომ გუნება არ გავიფუჭოთ.
რომ დავტკბეთ ასე,
ვილივლივოთ მზეში, ჰაერში,
ამოვთხაროთ ჩვენი წარსული,
ამოვყაროთ ოქროები,
პირი ვუჩინოთ,
ოთხ-ხუთ საათს მოვიწყინოთ, გული დავიტკბოთ
და მერე ისევ გაისამდე მიწაში ჩავფლათ.

მაგრამ არის ხოლმე კრიტიკული მომენტებიც,
როდესაც,
მაგალითად,
დედაჩემის წერილს მივიღებ,
რომელშიც იგი,
ჭეშმარიტი პედაგოგის ურყევი ტონით
მწერს – ჩამოდიო!
მე კი ამ დროს
სულ სხვა საქმეები მაქვს გამოჩენილი,
ანდა უბრალოდ,
სხვაგან წასვლა მირჩევნია –
ხომ არის ქვეყნად სხვა საქართველოც,
ვენახებით, ლეღვისა და წაბლის ტყეებით…
მე კი კარტოფილი უნდა ამოვიღო!
ამ დროს მე ვანჩხლდები,
ვაპროტესტებ, ბრალს ვდებ:
რა არის ასეთი,
განა რა გახდა ბოლოს და ბოლოს,
ორი ტომარა მთელ წელსა გვყოფნის,
განა ღირს იმად, რომ ამდენს ვწვალობთ!
გაზაფხულზე იწერები – უნდა დავთესოთო,
შემოდგომაზე – ამოვიღოთო!
მაგრამ ბოლოს ჩემი ამბოხი,
როგორც წესი, იმით მთავრდება,
რომ ავიკრავ გუდა-ნაბადს
და მივდივარ თიანეთისკენ.

შარშან შემოდგომაზე მე და ჩემი ბიჭი ჩავედით.
ეს მისი პირველი საქმიანი წამოსვლა იყო.
დედაჩემი გაბედნიერდა: –
სახლს და ეზოს პატრონები ჩამოუვიდნენ!
და ისეთი უსუსური იყო იგი ამ სიხარულში,
როგორც არასდროს არცერთ გასაჭირში
არა ყოფილა.
როგორ უმიზნოდ არბოდა და ჩამორბოდა კიბეებზე,
სიტყვამრავლობდა,
ლამის ანც გოგოს დაემსგავსა,
ლამის დაავიწყდა,
რომ ჩვენ კარტოფილი უნდა ამოგვეღო.
სულ ასიოდე ძირიღა გვითესია,
მაგრამ ამას რა მნიშვნელობა აქვს!

ნახევარ საათში
ჩემი ბიჭი უკვე გაიტყუეს იქაურმა ამხანაგებმა.
ვიდრე ეზოდან გავიდოდა – შემოგვხდეა, –
– რა ვქნა, წავიდეო?!
ჩვენ იგი გავუშვით… თხუთმეტი წლისაა,
ისიც კარგია,
რომ სინდისმა შეაწუხა და ყოყმანი დაეტყო.

როცა საქმეს მოვრჩებით
და კარტოფილს დავაბინავებთ,
როცა ხელებს დავიბანთ
და ტანსაცმელს ჩამოვიბერტყავთ,
როცა დედაჩემი სამზარეულოს მიაშურებს,
როცა დასაღამოვდება და აგრილდება,
მე წამოვისხამ თბილ რაიმეს და სახლის წინ,
დიდი ვაშლის ძირში დავჯდები.
აქედან კარგად იხედება ჩვენი მიჯნები
და მე ვფიქრობ ჩვენს ეზოზე,
რომელიც ერთ დროს
მშობელივით თავშეწირვით,
უშურველად გვკვებავდა
და, რომელმაც ახლა
მხოლოდ და მხოლოდ უნდა გაგვართოს
ის ერთი-ორი არასრული თვე,
როდესაც თბილისიდან თიანეთში ჩამოვდივართ.
მე ვფიქრობდი ჩვენი ვაშლის ხეებზე,
მათ წარსულზე,
მათ ცხოვრებაზე…
ჯერ კიდევ ჰკიდია ყუნწს ფოთოლი,
მაგრამ ქარი უკვე გზაშია.
და მე ვფიქრობდი ქარზე,
რომელმაც ფოთოლივით წამიღო.
ამ წუთებში მთელმა სამყარომ
ჩვენი ეზოს ჭიშკარი შემოაღო,
ჩვენს ღობეებში შემოიმწყვდია
და აქაური სამოსი მოირგო
და მე დიდხანს, დიდხანს ვთამაშობდი მათთან,
ვმსჯელობდი, ვკამათობდი,
ვიდრე ჭიშკრის იქიდან
ჩემი ბიჭის მხნე და მხიარული
ძახილი არ გაისმა.

ლანდები დაფრთხნენ.

ვახშამი ამჯერადაც სენტიმენტალური გვქონდა.
– “კარგი ვქენით რომ ამოვიღეთ
და არ გადავდეთ,
წვიმები რომ დაიწყოს… მერე ასეთ დროს…
განიჟება იცის ხოლმე
და მიწაში ჩაგვილპებოდა”.
მე დავლიე ერთი-ორი ჭიქა ჩვენი არყისა
და დედაჩემს ვუმტკიცებდი,
რომ ყველაფერი კარგად მიმდის,
რომ გაზაფხულზე ჩამოვალ და
კარტოფილს დავთესთ.
ის ასეთი პატარა და თითქმის მოხუცი
მისმენდა მე, ჩემს ალთაბალთას,
რაღაცის თქმაც დააპირა – დიდი რაღაცის,
მაგრამ შემდეგ გადაიფიქრა,
ის რაღაცა ნერწყვს ჩააყოლა…
არ შეუძლია მას იოლი ლაპარაკი არც მიწაზე,
არც ცხოვრებაზე,
არც ზამთარზე და არც გაზაფხულზე,
არც პურზე და არც კარტოფილზე,
ყველაფერი ძალზე რთულია,
ძალზე რთულია და ძალზე ძნელი.