ეჰ, რომ იცოდეთ როგორ მშურს ჩვენი ავტორების?!

ისინი ხომ საავტორო სვეტების წერისას მხოლოდ საკუთარ გუნება-განწყობაზე ფიქრობენ და ჩემს ცენზურასაც არად დაგიდევენ. თუმცა, მათი სვეტების გასწორებაზე მეც კარგა ხანია ჩავიქნიე ხელი. დაე, იყვნენ სენტიმენტალურები, ფამილარულები, გულწრფელები, თბილები და ტკბილები, არაპოლიტ-კორექტულები, სკეპტიკურები და თვითკრიტიკულები. ეს ყველაფერი ძალიან კარგია!

და რადგან მეც ადამიანი ვარ, მეც მინდა ამ საახალწლოდ ემოციებს ავყვე და გითხრათ, რომ მიხარია, რომ „ცხელი შოკოლადი“ უკვე 2 წლისაა! რომ ვგრძნობთ, ამ 2 წლის განმავლობაში როგორ გავიზარდეთ, შევიცვალეთ, საკუთარ თავში უფრო დარწმუნებული და თამამები გავხდით. მიხარია, რომ ვიცით, რომ ბევრი სხვა საინტერესო ცვლილებაც წინ გვაქვს და რომ ამ ცვლილებების არ გვეშინია. პირიქით! მიხარია, რომ „ცხელ შოკოლადს“ დაბადების დღიდან თან სდევს ყოველთვიური ეკზისტენციალური კრიზისი - მუდმივად საკუთარი თავის ძიება და ანალიზი, როგორები უნდა ვიყოთ, ვისთვის და რატომ უნდა ვიყოთ, რა გვაქვს ახალი სათქმელი? გვახარებს ქება, მაგრამ ქებაზე მეტად გვადგება კრიტიკა. თქვენთან აქტიური კომუნიკაციაც ჰაერივით ამიტომ გვჭირდება.

ვამაყობ ჩვენი ძველი და ახალი ავტორებით: ანა კორძაია-სამადაშვილი, თამარ სუხიშვილი, სალომე კიკალეიშვილი, თამარ ბაბუაძე, ნინო ლომაძე, გიორგი გვახარია, დათო ტურაშვილი, კახა თოლორდავა, აკა მორჩილაძე, ქეთი სადღობელაშვილი, გიორგი ლობჟანიძე, სანდრო კაკულია, ნინო ძანძავა, ლაშა ბაქრაძე - ეს ადამიანები „ცხელი შოკოლადის“ ისეთივე ორგანული ნაწილი არიან, როგორც ჩვენი ჟურუნალის ისტორიებისა თუ სხვა რუბრიკების გმირები.

ვამაყობთ ჩვენი ვეტერანი და „დებიუტანტი“ ფოტოგრაფებით. „ცხელი შოკოლადის“ ყველაზე ძვირფასი ფოტოარქივი ჟურნალის გმირებისა და ქალაქების ყველაზე „შინაარსიანი“ პორტრეტებია. ამისთვის კი მხოლოდ კარგი ფოტოაპარატი, კარგი ტექნიკური აღჭურვილობა, კარგი ფირი, კარგი სტუდია თუ ფოტოგმირების საინტერესო ჩაცმულობა არ არის საკმარისი.

აი, ასეთ აღტკინებულ ხასიათზე გახლავართ მას შემდეგ, რაც ახალი წლის დადგომის გარდაუვალობას გავუსწორე თვალი და „ცხელი შოკოლადის“ 23-ე ნომერზე მუშაობა დავამთავრეთ.

მაშ ასე: „ცხელი შოკოლაიდის“ საიუბილეო-საახალწლო ნომერი წარმოგიდგენთ: მოგზაურობას საახალწლოდ ყველაზე მხიარულ ქალაქ ედინბურგში; დათო ტურაშვილის საახალწლო პიესას „შავი კეტები“, წლის შემაჯამებელ სპეც-პროექტს „წლის ადამიანები“, რომელზეც იმდენი ვიკამათეთ, იმდენი ვგეგმეთ, იმდენი ვიღეთ, რომ ჩვენ ვეღარ ვხვდებით, რა გამოვიდა. თავად განსაჯეთ!

მათთვის, ვისაც საახალწლოდ „თბილი და ტკბილი“ განწყობილებები გჭირდებათ, წაიკითხეთ ნინო ბურდულისა და ანდრო ჭიაურელის სასიყვარულო ისტორია. თუ სხვა მაგარი ქალების ისტორიები გაინტერესებთ, იხილეთ ლილი იოსელიანი და იკო თაბაგარი. „მაგარი კაცების“ კატეგორია ამ ნომერში ბობ დილანმა დაიკავა (აქ დამატებით ზედსართავებს არ მოვიშველიებ, რადგან თავად ბობ დილანს მისი მისამართით ნათქვამი ეპითეტები - „მეამბოხე, უკომპრომისო, ახალი მუსიკალური მიმდინარეობის მამა“ - სძულს!).

თუ ნამეტნავად ჩატკბით და ახალ წელზე ფიქრი არ გაღელვებთ, აუცილებლად წაიკითხეთ დისკუსია თემაზე „გემოვნებაზე დაობენ“, ან ნინო ძანძავას ესსე „რეპრესირებული სექსუალობა“. ნამეტნავად შოვინისტო მამაკაცებო, ნერვებს გაუფრთხილდით, ეს რუბრიკა თქვენთვის არ არის!

ამ ნომერს თან ერთვის თქვენი საჩუქარიც - „ყვავილების ფლირტი“ - ნახეთ უკვე? აღმოჩდა, რომ მხოლოდ ჩვენს ბებიებსა და ბაბუებს ახსოვთ ფლირტის კარტით თამაშის წესები. არადა, ძალიან სახალისო თამაშია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა თქვენი მეგობრების გარემოცვაში ახალი ადამიანებიც ჩნდებიან.

„დებიუტანტი“ ფოტოგრაფების ფოტოებსაც ნახავდით ალბათ. თუ არადა, აუცილებლად გადაფურცლეთ „დებიუტის“ ბროშურა - წლევანდელი ფოტოკონკურსანტებით ჩვენ ძალიან ვამაყობთ.

მოკლედ ასე, მგონი ყველაფერი გითხარით. მე ხომ საიდუმლოებებს ვერასოდეს ვინახავ!

მომავალ შეხვედრამდე, 2007 წლის 25 ინავარს!

თამარ ბაბუაძე

როცა ცარიელ ფურცელს შევხედე, სვეტის დასაწყისისთვის ასეთი ფრაზა მოვიფიქრე: „ცხელ შოკოლადში“ მისი დაბადებიდან ვწერ და მასთან ერთად ვიზრდები-მეთქი. მაგრამ შემდეგ სწორედ ამ უკანასკნელმა ზმნამ დამაეჭვა: ვიზრდები, რო? ცხადია, გაზრდაში საფეთქელთან გაჩენილ ჭაღარას არ ვგულისხმობ - ასეთებზე ჯერ არ ვფიქრობ, მით უმეტეს საახალწლოდ! გაზრდაში ნამდვილ გაზრდას ვგულისხმობ - შემოქმედებითს; როცა აშკარად გრძნობ - ერთი საფეხურით ზევიდან გადმოხედე სამყაროს, ტვინის ერთი უჯრედით მეტი მაინც ამუშავდა შენს თავში და გრძნობის ერთი მეოთხედით მეტის გადმოცემა მაინც შეძელი ნაღდად. არადა, როგორც უკვე მოგახსენეთ, დაეჭვებული ვარ - ვიზრდები, რო? ეს ეჭვი ძირეულად განსხვავდება მოზარდი გოგოს ეჭვისგან - სარკესთან რომ დგას და ფეხის წვერებზე იწევა - არა, ცოტა კი გავზრდილვარ, მაგრამ აი, ამ სიმაღლე რომ ვიყო, უფრო მეტ ბიჭს მოვეწონებოდიო!..

ჩემს სიმაღლეზე უკვე წლებია, აღარ მოვთქვამ. აი, შემოქმედებით ზრდაზე ფიქრებით კი ხანდახან მაინც ვღლი ხოლმე საკუთარ თავს, განსაკუთრებით აი, ასეთ წუთებში, როცა რაღაც ეტაპების შეჯამება მიხდება. მაგრამ მე ხომ ჰაერის გოგო ვარ - ტყუპების ნიშნის ქვეშ დაბადებული - და, როგორც სხვა დროსაც წარმატებით გამომდის ხოლმე, ახლაც, ასეთ წუთებშიც, ძალიან მალე მოვახერხე ეჭვებისგან თავდახსნა. სასწრაფოდ გავიხსენე შარშანდელი დეკემბერი, როცა ნიუ იორკის სულ სხვა დროით მაჯააჩქარებულმა რამდენიმე დღეში ვაქციე სიტყვებად ჩემი ბობოქარი ემოციები და უმალ კარგ ხასიათზე დავდექი. მივხვდი, ჩემი ყველაზე დიდი ადრენალინის წყარო, რამდენიმე პირადი საიდუმლოს გარდა, მოგზაურობაა. ამიტომ წლევანდელი საახალწლო ნომრისთვისაც ისეთი რესპონდენტი ავირჩიე, რომ შარშანდელივით კვლავაც გზაზე მომხდარი თავგადასავლები გამომივიდა, ოღონდ, ამჯერად ბუნების წიაღში გადახდენილი. ია თაბაგარმა ისეთი ამბები გაიხსენა, მე პირადად სულაც გადამავიწყა, წლევანდელი დეკემბერი თბილისში რომ გავატარე.

...უკვე გითხარით ხო, ჰაერის გოგო ვარ-მეთქი? ჰოდა, ახლა ზამთრის კარგმა ჰაერმა ისე წამიღო და იმდენი ოცნება და გეგმა მომაფიქრა, ალბათ, დღე-ღამეში 48 საათი დამჭირდება, თითოეული მათგანი რომ განვახორციელო. ცხადია, მათ შორის, ესენიც შედის: სტრესების დავიწყების ნიჭი; „ცხელი შოკოლადის“ თანხლებით ზრდა და ძალიან ბევრი მოგზაურობა. თქვენც ინატრეთ რამე, იქნება და ახდეს.

დათო ტურაშვილი

ძალიან მომეწონა ამ ჟურნალში ერთი კარგი სიახლე - უკვე ბეჭდავენ მკითხველების წერილებსაც და მათ შორის ერთმა ძალიან გამახარა, რადგან ეხებოდა ჩემს პუბლიკაციას და რაც მთავარია, იყო კრიტიკული. წერილის ავტორი სრულიად სამართლიანად მაკრიტიკებდა იმის გამო, რომ მკითხველები ძალიან შევაწუხე რუსეთის შესახებ ჩემი ემოციური აზრებით და ამიტომაც, უპირველესად მადლობა მინდა ვუთხრა ამ კრიტიკის ავტორს და აქვე დავდო პირობა, რომ რუსების ხსენება ჩემს პუბლიკაციებში აღარ იქნება, მიუხედავად იმისა რომ სულაც არ ვთვლი ემოციურობას უარყოფით მოვლენად. ამავე წერილის ავტორის დამსახურებაა ისიც, რომ პირველად (ამ ჟურნალში თანამშრომლობის მანძილზე), ვბეჭდავ პიესას და თანაც საახალწლოსა და თანაც სახალისოს, რადგან როგორც ამ ჟურნალის მკითხველებისაგან ვიცი, ისინი ყველაზე მეტად „ცხელ შოკოლადს“ სწორედ დასვენების მიზნით ეტანებიან. მართალია პირადად ჩემთვის ამ პიესის თემა და პრობლემა, სულაც არ არის სახალისო, მაგრამ მთავარია მკითხველმა ისიამოვნოს და ჩემს დარდებს კი ისევ ძველებურად გავუძლებ და თვითონვე გადავაგორებ.

ამ პიესის იდეა კი ძალიან უბრალოდ გაჩნდა - შარშან ესპანელებმა მადრიდელი პუტანკების შესახებ ფილმი გადაიღეს, რომელსაც „პრინცესები“ ჰქვია და სპეციალურად ამ ფილმისათვის, მანუ ჩაომ სიმღერაც დაწერა. ამ ფილმის ეკრანებზე გამოსვლის შემდეგ, ეს სიმღერა ესპანელი პუტანკების ჰიმნად იქცა, თუმცა მანამდე საოცარი სანახაობა ვნახე - ამ ფილმის პრემიერას მადრიდის ერთ-ერთ ყველაზე დიდ კინოთეატრში ასობით მადრიდელი პუტანკა დაესწრო და მიუხედავად მათი მხიარული სახეებისა, მაინც მივხვდი, რომ ეს იყო ყველაზე სევდიანი მაყურებელი, ვინც ოდესმე კინოში მინახავს და შემხვედრია. (სხვათა შორის, ასობით პუტანკა ასე ჯგუფურად, რამდენიმე წლის წინ რეზიკო თაბუკაშვილთან ერთად ვნახე მოსკოვშიც, გამთენიისას, აეროპორტისაკენ მიმავალ გზაზე არჩევნების დღეს, როცა ბორის ელცინი მეორედ გახდა რუსეთის პრეზიდენტი. ჩვენ მივდიოდით ხორვატიაში და პუტანკები კი საარჩევნო უბნებისკენ მიიჩქაროდნენ ასე კოლექტიურად და ასე დემონსტრაციულად. ძალიან მაგარი სანახაობა კი იყო, მაგრამ რადგან შევთანხმდით რომ რუსეთზე აღარაფერს ვიტყვით, იმასაც აღარ გავიხსენებ (მათი პასუხების მიხედვით) რა მიარბენინებდა ამ მშვენიერ ხალხს არშემდგარი დემოკრატიის დასაცავად.

ის ფილმი კი, რომელშიც მთავარ როლს კანდელა პენია ასრულებს, ამ პიესაზე წვალების მთავარი მიზეზი გახდა, თუმცა წვალება მაინცადამაინც არ მინდოდა (ისედაც არ მაკლია) და ვიფიქრე თბილისში რომ დავბრუნდები, „პოსეიდონში“ მივალ, ქართველ პუტანკებს გავიცნობ, დაველაპარაკები და შრომას შევიმსუბუქებ-მეთქი, მაგრამ პოსეიდონი დანგრეული დამხვდა. ერთადერთი, რითიც თავი დავიმშვიდე, მართლაც ძალიან სასიამოვნო სიახლე იყო იმასთან დაკავშირებით, რომ თვითონ პუტანკები ნანგრევებში არ ჩაუყოლებიათ. ამიტომაც, იძულებული გავხდი ქართველი პუტანკების ცხოვრება და მათი პრობლემები მაინც წვალებით შემესწავლა, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ისინი ძალიან ბევრნი არიან; აღმოჩნდა რომ ქართველი ქალიც ადამიანია და ისიც შეიძლება გაბოზდეს მიუხედავად მრავალსაუკუნოვანი კდემამოსილებისა; აღმოჩნდა რომ ისინიც ჩვენი ქვეყნის მოქალაქეები არიან და მათაც სურთ, რომ ეს ქვეყანა იმაზე უკეთესი იყოს, ვიდრე არის და ჩვენ კი იმაზე უკეთესები ვიყოთ, ვიდრე ვართ...

ანა კორძაია-სამადაშვილი

ვეუბნებოდი, ვეუბნებოდი ლევან ხერხეულიძეს, დროზე გადამიღე სურათი-მეთქი. არ გადამიღო და აჰა! ეს დათო მესხის ნახელავია და როგორც ხედავთ, კვლავ წელამდე დალალები მაყრია. არადა, როგორი ნონკონფორმისტული ვარცხნილობა მქონდა, აფსუს! ჩემს დანახვაზე ფრიც ლენცი ნამდვილად ტანჯვით მოიკლავდა თავს - და ღირსიც იქნებოდა.

საყოველთაოდ გავრცელებული აზრის თანახმად, - ძალიან მეჯავრებიან ფსიქოლოგები! - ქალები თმას მაშინ იჭრიან, როცა მკბენარი უჩნდებათ ან ცუდ გუნებაზე არიან. შესაბამისად, ვისაც არ დაეზარა, ყველამ თავზარდაცემულ-შეწუხებული სახე მიიღო - ტყუილი, ტყუილი! და მკითხა: რა მოგივიდა?

არაფერი, ძვირფასებო, უბრალოდ, თმა შევიჭერი. მეტსაც მოგახსენებთ - თავს ჩინებულად ვგრძნობ და დიდი ენთუზიაზმით ველი, როდის ჩაივლის ახალი წლის დადგომასთან დაკავშირებული დაუსრულებელი დღესასწაულები.

ჩემთვის ეს დღეები ბევრი ვერაფერი სიხარულია. მე არ ვჭამ ინდაურს, გოზინაყი არ მიყვარს და ვერც იმას ვხვდები, რად უნდა მიხაროდეს ჩემი მშვენიერი ცხოვრების კიდევ ერთი წლის დასრულება - მარადისობაში სულ არ მიმეჩქარება.

მაგრამ ჰა, ვინაიდან ნახევრად სავსე ჭიქა ნამდვილად სჯობს ნახევრად ცარიელს, გილოცავთ დამდეგ ახალ წელს, მრავალს დაესწარით „ცხელ შოკოლადთან“ და ჩემთან ერთად.

ხოლო ნიშნად იმისა, რომ ჩვენთან ერთად ყოფნა ნამდვილად ღირს, ამ ნომერში ძალიან კარგ ამბებს მოგიყვებით და ძალიან ლამაზ ფოტოებს გაჩვენებთ, და კიდევ ერთხელ დარწმუნდებით, რომ სიხარულისთვის სულაც არაა საჭირო, კალენდარზე დღესასწაული იყოს აღბეჭდილი.

მთავარია, ჩვენ ვიყოთ კარგად.

გიორგი გვახარია

იცით რატომაა კარგი „ცრემლიანი სათვალის“ წერა? წარსულში მოგზაურობ და გგონია, რომ ისევ ისეთი ხარ, როგორც ასი წლის წინ. თავს იტყუებ და მარად ახალგაზრდას თამაშობ. არა და დრო გადის - „ახალი ახალი წელია“. შარშან გადავწყვიტე სხვანაირად შევხვედროდი ახალ წელს - პარიზში, ლიბანელების კამპანიაში ავღმოჩნდი. მშვიდობა ვუსურვე და საწყალი ხალხი დავთარსე კიდეც - 2006 წელს ლიბანში ომი დაიწყო.

ომი მეც დამებედა - ომი რადიოში, ტელევიზიებში, ომი ახლობელ ადამიანებთან. წყენა, ეჭვიანობა, საქმის გარჩევა, ქარაგმებით „კბენა“... ძაღლის წელიწადს ადამიანები დაგეშილ ნაგაზებს ემსგავსებიან. ცოფი გადამდები ხდება... მაგრამ ასეთი კორიდა - სიყვარულის კორიდაა. ადამიანისგან მაშინ გწყინს, როცა იგი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს შენს ცხოვრებაში, როცა არა ხარ მის მიმართ გულგრილი, როცა ვერა და ვერ ელევი. ისე, როგორც ბერგმანის „შემოდგომის სონატაში“! დაცოფეს ერთმანეთი დედამ და შვილმა, ათასი საზიზღობა თქვეს. მერე დედა წავიდა... და მხოლოდ ფინალში, როცა კორიდამ ჩაიარა, როცა ორივე მარტო დარჩა - მოინანიეს, გული დასწყდათ, მიხვდნენ, რომ მათ ძალიან უყვარდათ ერთმანეთი.

ომი ლიბანში. ისრაელის ქალაქების დაბომბვა და რუსეთ-საქართველოს „ცივი“, მაგრამ უკვე ძალიან მოსაბეზრებელი ომი. „ჩემი ომები“... „ანა კარენინასი“ არ იყოს, ყველა ომი რაღაცით ჰგავს ერთმანეთს. ომს დაღლა და თავის ტკივილი მოჰყვება ხოლმე. ორგანიზმი იფიტება. ამასობაში ახალი წელი მოდის და ნაომარი ხალხი მშვიდობას უსურვებს ერთმანეთს.

უცხო ხალხთან ერთად ახალ წელს აღარასდროს შევხვდები. არავის მეკვლე არ ვიქნები!

ყველამ მაპატიეთ, ვისაც გაწყენინეთ. მშვიდობას გისურვებთ!

თამარ სუხიშვილი

არ ვიცი, კიდევ გახსოვთ თუ არა ჩემი კადნიერი დაპირება - ბევრი სხვაც მაქვს მოსაყოლი-მეთქი? თუმცა მე ჩემს პირობას მაინც შევასრულებ (სიტყვის ქალი გახლავართ!). ოღონდ ამჯერად ინგლისურ ჩაისთან მოსაყოლი ამბების ნაცვლად, შოტლანდიურ ვისკისთან მისაყოლებელ ამბებს შემოგთავაზებთ, და შევეცდები, ხალისიანი და საახალწლო განწყობა შეგიქმნათ.

2007 წელი დგება, მე კი ისევ შარშანდელ ძველ წელში ჩავრჩი (და მგონი კიდევაც დიდხანს ჩავრჩები). რატომღაც ისევ შარშანდელ ახალ წელს ვიხსენებ, შოტლანდიის მთებს და ედინბურგის ქუჩებს... ვიღაცისთვის შეიძლება ამაში განსაკუთრებული არაფერი იყოს (დიდი ამბავი, ერთხელ გაყო გარეთ ცხვირი და არ მოგვაბეზრა თავი ამაზე წერითო?), მაგრამ მე კი კარგა ხანს ისეთივე გატაცებით გავიხსენებ ჩემს საახალწლო მოგზაურობა-2006-ს, როგორც ჩვენი სკოლის ისტორიის მასწავლებელი მოუბეზრებლად იმეორებდა ხოლმე ჩვენთვის უკვე კარგად მობეზრებული მეორე მსოფლიო ომის მისთვის ლამის უკვე მითოსად ქცეულ ამბებს.

2006 წლის ახალ წელთან ჩემი ფსიქოლოგიური მიბმის მიზეზსაც ახლავე აგიხსნით. ჩემს მეხსიერებაში 2006 წლის 1 იანვარს ედინბურგი სილაღისა და თავისუფლების ქალაქად ჩაიხატა. ზამთრის ჩვეული სუსხი, ქუჩებში გამოფენილი ამაყი და ახლის, კარგის მოლოდინის სიხარულით ატაცებული შოტლანდიელები - მხიარულები, კეთილად განწყობილები, იმედიანები, თავიანთი თავისა და სხვათა ბედნიერების მოსურნენი. ეს სიხარულის დღესასწაული უცებ არ შეიქმნებოდა. ამას თავისუფლებისაკენ მიმსწრაფი ხალხის ნება ქმნიდა და უკვე ტრადიციად იქცა.

გრანდიოზულ ფეიერვერკზე უფრო მთავარი ეს საყოველთაო სიხარულისა და ბედნიერების განცდაა. მინდა, თქვენც ისეთი ახალი წლები გისურვოთ, ედინბურგში რომ დგება.

სიხარული დაგეკვებოთ!

ჰოდა, ედინბურგში ვარ და...

ნინო ლომაძე

ბოლო ხანს ჩემი და შოკოლადის თანაცხოვრება სრულ ჰარმონიაშია თუ, ცხადია, არ ჩავთვლით იმ დღეებს, როცა გათბობა არ გვქონდა და ფიზიკის ერთი რომანტიკული კანონის თანახმად ერთმანეთს მხოლოდ გაცემული ენერგიის წყალობით ვათბობდით. ამის მიუხედავად, იქ მისვლა მაინც მიხარია... რომ შესვლისთანავე ხერხეს ჩემი ასტროლოგიური ნიშნის უახლოეს მომავალზე ვკითხო და სალომეს დანახვაზე „A Far L'amore comincia tu“ გამახსენდეს, მერე ანას საოცარი ამბები ვისმინო და ჩვენი ფოტოგრაფების ხუმრობებზე მთელი გულით ვიცინო. აი, ასეთია ერთი დღე შოკოლადში, თან ეხლა ახალი წელი მოდის და რამდენიც არ უნდა ამტკიცონ რედაქციაში ახალი წლის და თოვლის ბაბუის ჩვენ დიდი ხანია აღარ გვჯერაო, განწყობა მაინც სულ უფრო თბილი და ხალისიანი ხდება.

ახალი წლის და ამასთანავე საიუბილეო ნომერზე კი აბა რა გითხრათ, თავად ნახავთ და შეაფასებთ. ერთს გთხოვთ, რომ უფრო მეტი მოგვწეროთ. ერთხელ მაინც რომ შემოგაჭყიტათ რედაქციაში, ახალი ფოსტის მოსვლას როგორი სიხარულით ვამცნობთ ერთმანეთს, ნამდვილად არ დაგვზარდებოდით.

ისე, ალბათ ამ წელსაც ასე იქნება; დაივლიან პატარა ბავშვებს ხელოვნური თეთრი წვერით და წითელი ქუდით, ხანდახან ხურჯინით აღჭურვილი ცოტა სევდიანი თოვლის ბაბუები. პატარებიც, შესაბამისად ხან გაბრიყვდებიან და სიხარულით მიიღებენ მისგან საჩუქრებს. თუმცა იქნებიან, ალბათ, მოზრდილი ბავშვებიც, ვინც წითელ ბაბუს მხოლოდ მშობლების ხათრით გაუღიმებენ და საჩუქარზე მადლობას მაინც დედებს და მამებს გადაუხდიან.

მე უკვე დიდი გოგო ვარ, მაგრამ თოვლის ბაბუას მაინც დაველოდები. იმას, შოკოლადში რომ მოვა და მომავალი წლისათვის ახალ იდეებს, საინტერესო შეხვედრებს და გემრიელად მოსათხრობ ამბებს მოგვიტანს საჩუქრად... თქვენთვის.

სალომე კიკალეიშვილი

მინდა... მე მინდა, რომ... მმმ, კარგი იქნებოდა, თუ... ვისურვებდი, რომ... - ხომ ხედავთ?! ვერანაირად ვერ ვიწყებ! ყოველ შემთხვევაში ისე, როგორც ეს საშობა-საახალწლო სვეტს შეეფერება! თავში ხომ წლის ადამიანების ტელეფონების გარდა, არც აღარაფერი მიტრიალებს! არადა, თავდაპირველად სვეტის დაწერის როგორი „სვეტური“ არტ-ჩანაფიქრი მქონდა... ახლა კი ბანალურ ნოტებზე გადმოვედი და ყოფით ამბებში ვლივლივებ. აღარც იუმორი შემომრჩა და აღარც სიტყვათა სისხარტე. მოკლედ, სულ წავედი ხელიდან...

რედკოლეგიის (როგორ მეზიზღება ეს სიტყვა) ცხოვრებიდან მხიარული ეპიზოდები; სალომეს გასული წლის თავგადასავლებისთვის ერთი ამოსუნქვით, თვალის შევლება; ანა კორძაია-სამადაშვილის სახლში, ციცქნა მაგიდის გარშემო დატრიალებული ამბები; კუს ტბის მერე გამართული after party-ები; ორშაბათობით, დათო მესხის ქრონიკულში გადაზრდილი გაფრენები, როდესაც გამოურთავად ღიღინებს „ჯეო-სტარის“ რეპერტუარს; სანდრო კაკულიას - „მკიდია“; ბაბუაძის ცურვის სწავლის უშედეგო ცდები შავ ზღვაში; ხერხეს „რას ამბობენ ვარსკვლავები“ და ჩემი ფოტოს კაცის და პატარა ანას გამუდმებით ერთმანეთთან გაბუტული სახეები - ეს არის იმის ნაწილი, რაც ჩემი ტვინის ახლადდახურულ ფოლდერში - „2006“ შევიდა; word-ის ფაილებით, ფოტო იმიჯებით და ფონად დადებული მუსიკალური ნოტებით.

ოოჰ, რა რთული და სევდიანი ყოფილა საახალწლო წლის შემაჯამებელი სვეტის წერა...

P.S. ოფიციალური განცხადება: ფოლდერი ნომერი „2007“ ამ დღეებში იწყებს ფუნქციონირებას.

ნინო ძანძავა

- ნეტავ თვალები მეწვოდეს ბნელ ოთახში ფილმების ყურებისგან!

- რა საშინელებაა ეს გადასვლის პროცესი!

- კახა, მეორეჯერ ჩავწერთ ამ დისკზე?

- იცით, მაგ დისკებს ნუ ენდობით.

- მიხეილ ჭიაურელის „ხაბარდას“ სცენარი ტრეტიაკოვს დაუწერია.

- გადასარევად ხართ იქ მოწყობილი. დიღომში უკეთესად იყავით თუ პლეხანოვი სჯობს? იქ ინტერნეტი მაინც გვქოდა.

- ერთი ქაღალდი მინდა ჭიკარტების გასახვევად, ქეთიმ მასწავლა გახვევის კარგი მეთოდი.

- როგორი იყო გუშინდელი გამოფენა?

- როგორც ამბავი კარგი იყო, მაგრამ თვითონ გამოფენა არ ვარგოდა!

- მაგარი გამხდარია გაბაშვილი.

- მინისტრი გაბაშვილი? სად ნახეთ?

- პლაკატები დაახვიე უკვე? ჰო, ახლა ბაინდერებია ჩასალაგებელი.

- შევდივართ My Computer-ში, მერე CD Drive-ში.

- გადავირიე, რამდენი ყუთია, კარებს ვერ ვაღებ!

- საოცარ ისტორიებს მივაგენით ლამარასთან არქივში. ნინო მოგიყვება მერე.

- მოწყენილი ხარ?

- არა, სვეტი მაქვს დასაწერი ჟურნალისთვის.

- გავიყვლიფე დღეს, კრედიტები გავისტუმრე...

- და ჩემთან ბერლინიდან წერილი არ მოსულა?

- ცუცა, ჩემთვისაც დაბრონე ჯამბაზები?

- კი, სულ ოთხი.

- უი, იმ დღეს რამდენი ვიცინე დათო ტურაშვილს ქართული რომ შეუსწორეს ჭიჭიკომ და ბიჭიკომ...

- გიორგი, ცოცხალი ხარ? იმედია, კიდევ დიდ ხანს იქნები!

- ქართული ფილმების დატაბეიზი გავაკეთოთ?

- თათბირი გვაქვს ჩასატარებელი, მაქვს ამის მოთხოვნის უფლება?

- მე წინააღმდეგობის კომიტეტს ვაყალიბებ! სამაგალითო ჟურნალისტები ასეთ გარემოში მუშაობენ. მე არ ვარ სამაგალითო ჟურნალისტი!

ავტორი: სალომე კიკალეიშვილი
ფოტო: ნიკო ტარიელაშვილი

„ლიტერატურული კაფე“, ახლა უკვე გუდაურში

„ფორთოხლით უფრო გემრიალია, ეს გააკეთე“ ან „ჰო, კოსტავას ლიტ. კაფეში ვარ, გამოდი და ყავას დაგალევინებ, ხომ გინდა ყავა?“ - ამგვარი პარალელური ფრაზების მოსასმენად მზად უნდა იყოთ მაშინ, როდესაც რამაზ გემიაშვილს ტელეფონით ესაუბრებით. ნამცხვრები და შოკოლადი ხომ მისი ცხოვრების უცვლელი თანამგზავრია! მას შემდეგ, რაც თბილისის სხვადასხვა უბანს „გემრიელად“ მოედო ლიტ.კაფეები და გემიაშვილის უგემრიელესი, ცნობილი „ლიტერატურულის ნამცხვრები“, ეს ყველაფერი თბილისის მასშტაბებს გაცდა და საქართველოს სხვადასხვა კურორტზე დაიდო ბინა. პირადად მე, წელს მთელი აგვისტო გონიოს ლიტ.კაფეში გავატარე, გემრიელი ნამცხვრების და წიგნების გარემოცვაში. პარალელურად, ბათუმში ის ადგილიც მოვინახულე, სადაც ახალი ლიტ.კაფე უნდა გახსნილიყო და დანამდვილებით ვიცი, რომ ამ თვის ბოლოს, ბათუმელებსაც ექნებათ დროის გემრიელად და ნაყოფიერად გატარების საშუალება. მაგრამ ახლა ხომ ზამთარია და სპორტის და ჯანმრთელი ცხოვრების მოყვარული ხალხი სათხილამურო კურორტებზე მიდის! გუდაურში, რა თქმა უნდა! ჰოდა, არ გაგიკვირდეთ, თუ სათხილამურო „კანატკასთან“, დეკემბრის ბოლოს ჩასულებს, ლიტ.კაფე დაგხვდებათ - თქვენთვის ნაცნობი მენიუთი, თქვენი საყვარელი წიგნებით და ამ კურორტისთვის შესაფერისი ინტერიერით. კედლებზე დახატული ირმებით (აი ისეთი, ჯემპრებს რომ ეხატა) და დიდი სარკეთი. ჰო, ისე, ეს ახალი ატრიბუტი ლიტ.კაფესთვის სიახლეა და იცით რატომ კიდია? - „იმიტომ, რომ ყველას ჰქონდეს საშუალება, საკუთარი ნამზეურით დატკბეს“-ო, განაცხადა რამაზ გემიაშვილმა.

ასე რომ, მომავალ შეხვედრამდე გუდაურის „ლიტ.კაფეში“!

პროექტი „29“

სულ რაღაც სამიოდე დღის წინ, „ქორთიარდ მერიოტში“, სტუდია „სანოს“ და მსახიობ გოგი ხარაბაძის ახალი პროექტის, „29“-ის პრეზენტაცია გაიმართა. პროექტი „29“ კომპაქტ დისკების მთელი კრებულია, რომელზე მუშაობაც 9 თვის მანძილზე მიმდინარეობდა და რომელიც, დარწმუნებული ვარ, თითოეული თქვენგანის ოჯახში დაიდებს ბინას. კრებულში 29 დისკია შესული: „აკაკი წერეთელი - პოეზია“, „აკაკი წერეთელი“, თორნიკე ერისთავი“, „ილია ჭავჭავაძე“, „გალაკტიონ ტაბიძე“, „ვაჟა ფშაველა“, პოემა „ვეფხისტყაოსანი“, „სახარება იოანესი“, „სახარება მათესი“, „სახარება ლუკასი“ და „სახარება მარკოზისა“, „ზღაპარი ბავშვებისთვის“ და გოგი ხარაბაძის „რჩეული 63 ლექსი“. რაღა თქმა უნდა, ამ ყველაფერს გოგი ხარაბაძე კითხულობს. კატალოგი გაყიდვაში რამდენიმე დღეში გამოდის და მისი ყიდვა შეგეძლებათ როგორც ცალობით, ისე კატალოგის სახით.

„ალფა-დოგ“-ი

კინოთეატრი „ამირანი“
იანვარი

რა უნდა ჰქნა მაშინ, როდესაც ლოს ანჯელესის ყველაზე ელიტურ უბანში ცხოვრობ, ხარ მოზარდი ბევრი, ბევრი თავისუფალი დროით და ფულით ჯიბეებგამოტენილი? ჰო, რა თქმა უნდა, უნდა გაერთო, როგორც შეგიძლია. უბრალოდ, ამ დროს ყველაფერი შეიძლება მოხდეს. ყველაფერი! და მოხდება კიდეც, კალიფორნიის მხურვალე მზის ქვეშ! თქვენ კი, ამ „ყველაფრის“ ნახვა „ამირანში“ შეგიძლიათ ნიკ კასავეტესის ფილმში „ალფადოგ“-ი, რომლის სიუჟეტი ნამდვილ ამბავზეა აგებული. ნარკომოვაჭრე, ანუ ჩვენს ენაზე - „ბარიგა“, ოღონდ მსხვილი „ბარიგა“, ვინმე შონ მაიკლსი, იგივე ჯესი ჯეიმს ჰოლივუდი, ამერიკის საგამომძიებლო ორგანოს პირველი და ყველაზე ახალგაზრდა დამნაშავე იყო. სწორედ ამ დამნაშავის და მისი ბანდის სამდღიანი ვოიაჟის და დამნაშავეობის შესახებ გვიამბობს კასავეტესი, სადაც ცნობილ დამნაშავეებს ჯასტინ ტიმბერლეიკი, ემილ ჰირში და ბრიუს უილისი თამაშობენ. ნუ, ბრიუსის ანუ ჰოლივუდელი „მაგარი ბიჭის“ გარეშე, როგორ შეიძლება ამერიკულ კინოში ვინმემ თოფიდან ისროლოს?! ჰო, ფილმში სადღაც შერონ სთოუნიც დარბის, თურმე.

P.S. ბრიუსი ისე გაგიჟებულა ამ პოპ-ბიჭის შესრულების მანერით, რომ ფილმში „კერკეტი კაკალი 4“ თავისი შვილის როლზე მიუწვევია. ესეც შენ, ერთი ნაბიჯი სცენიდანეკრანამდე.

ავტორი: სალომე კიკალეიშვილი
ფოტო: ნიკო ტარიელაშვილი

ამერიკული პოეზიის საღამო
16 დეკემბერი. 17:00, „კოპალა“. ფორაქიშვილების დარბაზი.

ამ დღეს გამართულ საღამოს სწორედ მაშინ ჩაეყარა საფუძველი, როდესაც პოეტმა კოტე ყუბანეიშვილმა ამერიკის კულტურის და პრესის ატაშეს როინა კროს-ნაჯაფს ქართულ ენაზე ლექსი წაუკითხა ისე, რომ არც ავტორის ვინაობა და არც ლექსის შინაარსი უთქვამს; და მისთვისაც სრულიად მოულოდნელად, ქალბატონმა როინამ უცხო ენაზე წარმოთქმული სიტყვების მიღმა, რობერტ ფროსტის ლექსი ამოიცნო. სწორედ ამის შემდეგ გადაწყდა იმ საღამოს მოწყობა, რომელიც ფორაქიშვილების დარბაზში, 16 დეკემბერს გაიმართა. აქ ამერიკელი პოეტების: ედგარ ალან პოს, ჰენრი ლონგფელოუს, ემილი დიკინსონის, რობერტ ფროსტის, ედვინ რობინსონის, თ.ს. ელიოტის, რობერტ ნათანის და პ. კოლუმის ლექსებს ქალბატონი როინა ორიგინალის ენაზე კითხულობდა, ხოლო მის ქართულ თარგმანს - პოეტი და მთარგმნელი კოტე ყუბანეიშვილი. მან, გიტარის თანხლებით, პ.კოლუმის „An old woman of the roads“-ის სასიმღერო ვარიანტი შემოგვთავაზა.

როდესაც ერთ საათს პოს, დიკინსონის, ფროსტის თუ ელიოტის საოცარ სამყაროში გაატარებ და მშვენივრად შესრულებულ ქართულ თარგმანებს მოუსმენ, მიხვდები, რა ცოტა უნდა ადამიანს ბედნიერებისთვის!

„ქალთა საერთაშორისო ასოციაცია თბილისი“
6 დეკემბერი. 17:00

ორგანიზაცია „ქალთა საერთაშორისო ასოციაცია თბილისი“ 1996 წელს შეიქმნა. მისი მიზანი საქართველოში მყოფ უცხოელ ქალბატონთა უცხო გარემოში სოციალური ადაპტაცია და ქართველ ქალბატონებთან დაახლოება იყო. მას მერე მრავალი წელი გავიდა და მისმა ორგანიზატორებმა, ასოციაციის პრეზიდენტებმა სარა უილიამსონმა, თერი მაკლეინმა და ვიცე-პრეზიდენტმა, ნინო ქადაგიძე-ჟვანიამ სოციალურად დაუცველი, ზრუნვასმოკლებული ბავშვებისთვის თუ სიმსივნით დაავადებულთა დასახმარებლად არაერთი მნიშვნელოვანი ღონისძიება გამართეს. ასოციაცია ყოველწლიურად, წელიწადში ორჯერ, საშობაო და საგაზაფხულო გამოფენა-გაყიდვას აწყობს, საიდანაც შემოსული თანხა მოსახლეობის ზემოთ ჩამოთვლილ კატეგორიას ხმარდება. მაგალითად, რამდენიმე წლის წინ, „ქალთა საერთაშორისო ასოციაცია თბილისი“-ს დახმარებით, სამკერვალო სახელოსნო „მკურნალი“-სთვის ახალი დანადგარები შეიძინეს, რომელზე მუშაობასაც ქუჩის ბავშვები სწავლობდნენ. მათ შორის ერთ-ერთი უკვე „კარიტასში“ ასწავლის. „ჰოსტისის“-თვის (ეს არის ონკოლოგიური კლინიკის განყოფილება) ამ ორგანიზაციის დახმარებით, ოთახები გარემონტდა და რაიონებიდან ჩამოსულთათვის სასტუმრო ოთახები გაკეთდა.

და აი დღეს, როდესაც მის წევრებს ონიაშვილის ქუჩაზე მდებარე სახლში ვესტუმრე, ისინი მომავალი საქველმოქმედო გამოფენა-გაყიდვისთვის ემზადებოდნენ, რომელშიც პირველად, ამერიკის საელჩოს გარდა, 11 საელჩო იღებდა მონაწილეობას. გამოფენა-გაყიდვა სასტუმრო „მეტეხში“, 9 დეკემბერს გაიმართა, სადაც ოჯახიდან გამოტანილი ნივთების და მეორადი მოხმარების სამოსის გარდა, ხელნაკეთი ნივთებიც გამოიტანეს. ამასთანავე, წელს კაფეც ფუნქციონირებდა, სადაც ნაციონალური საკვების და საკონდიტრო ნაწარმის შეძენა შეგეძლოთ. და ალბათ სწორედ ახლა, როცა ამ პატარა მასალას კითხულობთ, მისი წევრები ონიაშვილის ქუჩაზე მდებარე სახლში სხედან და მომავალი საქველმოქმედო ღონისძიებისთვის ემზადებიან.

ნინო ქათამაძე თბილისშია
1 დეკემბერი, Night Offi ce

1 დეკემბერს, შიდსთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეს, „Night Offi ce“-ში ნინო ქათამაძის და ჯგუფ Insight-ის სოლო კონცერტი გაიმართა, სადაც კამერული ორკესტრის მცირედი შემადგენლობაც იღებდა მონაწილეობას.

ეს საღამო სამხრეთ კავკასიის 2-დღიანი ფესტივალის შემადგენელი ნაწილი იყო, რომელიც გაეროს მოსახლეობის ფონდისა და კომპანია „არტ ფორუმის“ ორგანიზებით ჩატარდა. ორწლიანი პაუზის შემდეგ, ნინო ქათამაძემ, ჯგუფთან ერთად, თბილისში კონცერტი გამართა, რომლის მესიჯიც იყო - „შეასრულე პირობა - შეაჩერე შიდსი“.

დღეს ნინო უკვე მოსკოვშია და რუსეთის და უკრაინის სხვადასხვა ქალაქში ორკესტრის თანხლებით მართავს კონცერტებს.

შინ, „შინთან“ ერთად
4 დეკემბერი. 20:00. რუსთაველის თეატრი.

„დღევანდელი პრეზენტაცია - ეს არის ახალი მუსიკის ძიება ფოლკლორისა და ჯაზის ტრადიციული ფორმების მიღმა; ძიება და მასში ნაპოვნი ახალი მიმართულება - ახალი მუსიკალური სტილი, რომელსაც იბერო-კავკასიური ვუწოდეთ“.

1998 წელს, გერმანიაში ჩამოყალიბებულმა ჯგუფმა „შინ“, კიდევ ერთი კონცერტი გამართა თბილისში. უფრო სწორად, ეს იყო ახალი პროექტის, „ეგარი“-ს პრეზენტაცია, სადაც წარმოდგენილი იყო როგორც ხალხური, ისე თანამედროვე ინსტრუმენტები და სადაც ქართულ პოლიფონიურ სიმღერას და ფოლკლორულ ცეკვას ჯაზური იპროვიზაცია და ფლამენკოს ელემენტები სინთეზურად ენაცვლებოდა. დასავლურ-აღმოსავლური კულტურის კიდევ ერთი მშვენიერი დიალოგი ზაზა მიმინოშვილმა, ზურა გაგნიძემ და მამუკა ღაღანიძემ, მოწვეული მუსიკოსების თანხლებით შემოგვთავაზეს. მათ შორის იყო სპეციალური სტუმარი ხორხე პარდო (ფლეიტა, საქსოფონი. პაკო დე ლუსიას და ჩიკ კორეას Touchstone-ის ბენდის წევრი).

P.S. აი ასე, ზოგჯერ თუ მოგეცემა ხოლმე საშუალება გაგახსენდეს ის, რასაც ძველი ბერძნები „კათარზისს“ უწოდებდნენ.

ნიუ-ს ახალი მნიშვნელობა
15 დეკემბერი. 18:00. საჯარო ბიბლიოთეკა

მოკლედ, აუცილებლად მოდით, დღეს ნახავთ იმას, რაც აქამდე არასდროს გინახავთო, - დაახლოებით ასეთი შინაარსის ბუკლეტი მოიტანეს რედაქციაში. საქმე კი, ფოტოცენტრის და ახალგაზრდა ფოტოგრაფის, მინდია მიდელაშვილის გამოფენა „ნიუს“ ეხებოდა, რომელიც ახალი ტექნოლოგიით, framelight-ით იყო შესრულებული, ანუ სპეციალურ ქაღალდზე დაბეჭდილი და ლაითბოქსზე გაკრული ფოტოები იყო წარმოდგენილი. გამოფენა ერთი საათის დაგვიანებით დაიწყო, რადგან, როგორც მითხრეს, დაღამებას ელოდებოდნენ, რათა ლაითბოქსით განათებული ფოტოები უფრო შთამბეჭდავი ყოფილიყო.

გამოფენაზე, რომელიც ახალგაზრდა ფოტოგრაფმა გახსნა, ასეთი რამ გვითხრა: „ძალიან გთხოვთ, ამ ფოტოებს არ შეხედოთ, როგორც შიშველი ქალის სხეულს, არამედ მასში პლასტიკა და დინამიკა დაინახოთ“-ო. ანუ, თურმე ჯემალ შანშიაშვილის ტორსები ანდა პიკო ნიჟარაძის „ნიუ“, მაპატიეთ და, ცარიელი ტრაკი და ძუძუ ყოფილა. და აი, სწორედ ახლა აგვიხილეს თვალი, რომ ეს ასე არ არის და რომ მასში დინამიკა და პლასტიკა უნდა დავინახოთ თურმე. მეტი რაღა გითხრათ? იყო ერთი-ორი ლამაზი ფოტო, რომელსაც ეს ახალი ტექნოლოგია უფრო ლამაზს ხდიდა, თორემ ისე...

გახსენების საღამო და წიგნის პრეზენტაცია
17 ნოემბერი. 15:00.
ლიტერატურული კაფე „ქარავანი“

„ფალავანთფალავანი“ - ასე ეწოდება წიგნს, რომლის პრეზენტაცია ლიტ.კაფე „ქარავანში“, ნოემბრის ერთ სუსხიან დღეს გაიმართა. წიგნი სახელოვანი ქართველი მოჭიდავის, გივი კარტოზიას ცხოვრების და სპორტში მოღვაწეობის შესახებ მოგვითხრობს.

წიგნში ერთადაა თავმოყრილი „ფალავანთფალავანზე“ გამოქვეყნებული ძველი პუბლიკაციები; ნუგზარ შატაიძის წინათქმა; სპორტსმენების, მეგობრების, თანაგუნდელების და ახლობლების მოგონებები; ჭაბუა ამირეჯიბის, ოთარ მეღვინეთუხუცესის, ბიძინა კვერნაძის, გურამ ლორთქიფანიძის და გიგა ლორთქიფანიძის წერილები; ელგუჯა ბერიშვილის წერილი „სპორტული გზა“. პროექტის ავტორი ქალბატონი მანანა კარტოზიაა.

ახალი „ქარვასლა“ ნაძალადევში
7 დეკემბერი. 19:00, „ქორთიარდ მერიოტი“

„ქორთიარდ მერიოტში“, კომპანიამ „არსი“ და კორპორაციამ „ჩემი სახლი“, საზოგადოებრივი ცენტრის „ქარვასლა“ პრეზენტაცია გამართა. „ქარვასლა“ - ეს არის 18000 კვადრატული მეტრის ფართობის ახალი სავაჭრო ცენტრი ნაძალადევის რაიონში, რომლის მშენებლობა 2008 წელს დასრულდება. ეს იქნება რამდენიმე სართულიანი სავაჭრო ცენტრი, სადაც სართულების მიხედვით განლაგდება სხვადასხვა საყოფაცხოვრებო, საკანცელარიო პროდუქციის და ტექნიკის მაღაზიები, ჰიპერმარკეტი, ბანკის ფილიალები და ტანსაცმლის მაღაზიები, კინოდარბაზი, რესტორნები და კაფეები. მოკლედ ყველაფერი, რაც თქვენი სიამოვნებისთვისაა საჭირო!

კიდევ ერთი ფესტივალის შესახებ
6-8 დეკემბერი, კინოთეატრი „რუსთაველი“

დეკემბრის დასაწყისში, კინოთეატრ „რუსთაველის“ VIP და შავ-თეთრ დარბაზში, წელს პირველად ჩატარდა დოკუმენტური ფილმების ფესტივალი, სადაც სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების წარმომადგენლები მონაწილეობდნენ. ნატალია გიორგაძის (საქართველო) და ტაბიტა ვან დენ ბერგის (ჰოლანდია) სპონტანურად წამოსული იდეა, კავკასიის გარემოს დაცვის არასამთავრობო ორგანიზაციების დახმარებით განხორციელდა. ფესტივალზე წარმოდგენილი 74 საკონკურსო თუ არასაკონკურსო ფილმი რამდენიმე თემის გარშემო ერთიანდებოდა. ესენია: ადამიანი ბუნების წინააღმდეგ, კულტურა და გლობალიზაცია და ჩემი დროის გმირი. წარმოდგენილი ფილმების დიდი ნაწილის ავტორები ახალგაზრდა ქართველი დოკუმენტალისტები იყვნენ, თუმცა დოკუმენტალისტ ვლადიმირ ვოზნესენსკის თავმჯდომარეობით, ჟიურიმ მთავარი პრიზი სომეხ დოკუმენტალისტ ევგენია შეკოიანს გადასცა, ფილმისთვის „რას უმღერიან ქვები“.

ჩუბჩიკას გამოფენა
12 დეკემბერი. 18:00. TBS ბანკის სათავო ოფისი

12 დეკემბერს, TBS ბანკის სათავო ოფისში თენგიზ მირზაშვილის (ჩუბჩიკას) ნამუშევრების გამოფენა გაიმართა, სადაც სხვადასხვა დროს, სხვადასხვა მოტივზე შექმნილი ნამუშევრები წარმოადგინეს: სისადავით და უბრალოებით გამორჩეული ლანდშაფტები, პორტრეტები, ავტორის მიერ გაფორმებული წიგნების ყდები და ფიროსმანის თემაზე შექმნილი ნამუშევრები. - „ფიროსმანი ერთ-ერთი უდიდესი მხატვარია, რომელიც საქართველოს ოდესმე ყოლია. ერთი შეხედვით, მისი ტილოები მინიმალისტური და ლაკონურია, თუმცა თავისი არსით, საოცარად ძლიერი და მრავლისმთქმელია. და მე, ფიროსმანის თემებით შთაგონებულს, უამრავი ტილო მაქვს იგივე მოტივებზე შექმნილი“ - აღნიშნა ერთხელ თენგიზ მირზაშვილმა.

თენგიზ მირზაშვილის შემოქმედების დასახასიათებლად, ფიროსმანზე გამოთქმულ მისივე სიტყვებს გამოვიყენებდი და - „ერთი შეხედვით მინიმალისტური და ლაკონური ნამუშევრებია, მაგრამ საოცრად ძლიერი და მრავლისმთქმელი“. მათი თვალიერება, ხომ ერთი დიდი სიამოვნებაა!

მოდის ახალი ქუჩა თბილისში
19 დეკემბერი. 19:00. საქართველოს ბანკის სათავო ოფისი

თუ ხშირად ფურცლავთ მოდის ჟურნალებს, თუ გისეირნიათ პარიზის, ბერლინის, მადრიდის და ევროპის სხვადასხვა ქალაქის ქუჩებში, მაშინ კომპანია „BALLY“ თქვენთვის ძალიან ნაცნობი სახელი და ბრენდია. ხოლო თუ ეს ასე არ არის, მაშინ მოკლედ გეტყვით, რომ კომპანია „BALLY“ მსოფლიო ბაზრის ერთ-ერთი ყველაზე წონიანი შვეიცარიული ბრენდია, რომელიც მის კლიენტებს ქალის და მამაკაცის მაღალხარისხიან ფეხსაცმელებს და აქსესუარებს სთავაზობს. 19 დეკემბერს, საქართველოს ბანკის სათავო ოფისში სწორედ ამ ბრენდის პრეზენტაცია გაიმართა. საქართველოში მისი ექსკლუზიური დისტრიბუტორია კომპანია „GEORGIAN TRADE CORPORATION“. აქვე ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ამ კომპანიას საკმაოდ სერიოზული გეგმები აქვს საქართველოს ბაზარზე ცნობილი ევროპული კომპანიების შემოყვანასთან დაკავშირებით და სულ მალე, „BALLY“-ს გვერდზე „TRUSSARDI“-ის და „CACHAREL“-ის მაღაზიებიც გაიხსნება. ეს ყველაფერი კი გალაკტიონ ტაბიძის ქუჩაზე მდებარეობს. ჰოდა, სწორედ ამიტომაც, ეს ვიწრო ქუჩა სულ მალე მოდის ახალი ქუჩა იქნება თბილისში.

პოეზიის საღამოები „ქარავანში“
ლიტერატურული კაფე „ქარავანი“
12 დეკემბერი. 18:00

სიმართლე რომ ითქვას, ეს თვე საკმაოდ დატვირთული აღმოჩნდა ლიტერატურული კაფე „ქარავანისთვის“, სადაც რამდენიმე პოეზიის საღამო გაიმართა: 7 დეკემბერს პოეტის, მთარგმნელის და კრიტიკოსის, დავით წერედიანის საღამო, ხოლო 12 და 20 დეკემბერს მისული სტუმრები პოეტ ლია სტურუას და ზაზა შათირიშვილს უსმენდნენ. „დიდი ხანია, რაც საღამო არ მქონია. ხშირად თვითონ ვამბობდი უარს, ამჯერად კი ქალბატონმა ლელამ (ლელა შუბითიძე, ლიტერატურული კაფე „ქარავანის“ მენეჯერი. ავტ.) დამითანხმა და „ცხელი შოკოლადის“ თაოსნობით გამართულ ამ საღამოზე, ჩემს საღამოზე, რამდენიმე ძველ და ახალ ლექსს წაგიკითხავთ“ - ასე დაიწყო პოეტმა ლია სტურუამ თავისი შემოქმედებითი საღამო, სადაც ფურცელზე ჩამოწერილი, წინასწარ მომზადებული ახალი და ძველი ლექსები, დამოუკიდებელი სიტყვები და ფრაზები ერთ დიდ მთლიანობას ქმნიდნენ და დარბაზში გამეფებულ სრულ სიჩუმეს არღვევდნენ.

ჩრდილქვეშ მყოფი თაობის კატალოგი
17 დეკემბერი. 17:00. გალერეა „კოპალა“

გალერეა „კოპალაში“ თეონა ჯაყელის და ქეთევან კვირიკაძის კატალოგის „ახალი თაობა თანამედროვე ქართულ ხელოვნებაში“ პრეზენტაცია გაიმართა. კატალოგი, რომელიც ქართულ სახვით ხელოვნებაში მოღვაწე 1990-2000-იანი წლების თაობის შემოქმედებაზე მოგვითხრობს, ავტორთა სამწლიანი მუშაობის შედეგია. აქ ერთადაა თავმოყრილი ყველა ის ხელოვანი, რომელთაც მოღვაწეობა ამ პერიოდში სხვადასხვა დარგში დაიწყეს: ფერწერა, გრაფიკა, ქანდაკება, მინანქარი, გობელენი, ბატიკა, კომპიუტერული გრაფიკა, დიზაინი, კედლის მხატვრობა, კერამიკა, კონცეპტუალური ხელოვნება და ფოტოგრაფია. ამ ყველაფრის ერთ-ერთი მიზეზი კი ის იყო, რომ ამ პერიოდის მოღვაწე ხელოვანების შესახებ არანაირი ლიტერატურული მასალა არ არსებობს. თეონა ჯაყელი: „ეს თაობა ძლიერ განსხვავდება წინა თაობებისგან. თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ მცირეოდენი დაბნეულობების მიუხედავად, ეს არის ძალზე თავისუფალი თაობა, რომელთა შემოქმედებაც, გარკვეულწილად, ჩრდილში იყო მოქცეული. ამას კი ჩვენი საზოგადოების ჯერ კიდევ ჩაკეტილი მენტალობა განაპირობებს.“

ძველი ტფილისის სახეები

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

„ქალაქმა შეიძლება კატასტროფებს და შუა საუკუნეების სისასტიკეს გაუძლოს, შეიძლება მრავალი მტრის ლაშქარი მოაქციოს თავის ნანგრევებში, შეიძლება იმის მოწმე გახდეს, რომ მისი სახლების ყოველი ქვა იცვლება, მაგრამ იმისთვის, რომ იმავე ქალაქად დარჩეს, ყოველთვის დროულად უნდა დაიბრუნოს ხოლმე თავისი სული.“

იტალო კალვინო

იცით, ძველ თბილისში არა მხოლოდ კაცები იყვნენ ყარაჩოხლები. ქალიც ყოფილა ყარაჩოხელი - ქამრიანი სონა.

ქამრიანი სონას გვარი ცნობილი არაა, ზოგადად მასზე მცირე რამ ვიცით. იოსებ გრიშაშვილის მონაცემებით, ქამრიან სონას თბილისში დიდი სახელი და ყველაზე კარგი არღანი ჰქონდა. ვიღაც შურიანს მისთვის ინსტრუმენტი მოუპარავს და მტკვარში გადაუგდია. ამით სასოწარკვეთილ სონას თბილისი დაუტოვებია და ფოთში დუქანი გაუხსნია.

მე თუ მკითხავთ, უსაშინლესი ამბავია - საწყალი სონა!

ეს ამბავი კალენდარში ამოვიკითხე, „ძველი ტფილისის სახეები“, მარტის გვერდზე, რომელსაც „ტფილისელი ქალები“ ჰქვია და რომელზეც ორი ქალბატონია გამოსახული.

ერთი ქალის ვინაობა დაუდგენელია. ძალიან ლამაზი ქალი კია, და ვინ იცის, ეგებ ვინმემ ამოიცნოთ კიდეც ამ ქალბატონში საკუთარი ბებიის ბებია... მეორე ქალი კი სწორედ ქამრიანი სონა გახლავთ, მართლაც ქამრიანი. აი, მესმის ქამარი!

სონას ცალი ხელით კაბის კალთა უჭირავს, მეორით კი - მარცხენით, ცაცია ყოფილა - ღვინით სავსე ჭიქა. ერთგვარი ქართლის დედაა, თან თმა მკერდამდე სცემს. ნეტა, ასეთ ქალს არღანი როგორ უნდა მოპარო? ფოტოსურათის ავტორი ლეგენდარული მიშჩენკო გახლავთ, ჭორად მსმენია, მერე პარიზში გაიქცა, იქ მიშონის სახელით ფოტოსალონი გახსნა და დღეს მისი ნამუშევრები აუქციონებზე იყიდებაო.

აი, ასეთი ქალი შემომეყარა კალენდარში, რომელიც თბილისზე მზრუნველთა საზოგადოებამ, „ტფილისის ჰამქარმა“ გამოსცა და რომლისთვისაც ქართულ-ინგლისური ტექსტები მისმა უსტაბაშმა, ალექსანდრე ელისაშვილმა დაწერა. და ეს მხოლოდ მარტის თვეა! სხვა გვერდებზეც ისეთ ხალხს შეხვდებით, ისეთ პორტრეტებს ნახავთ!

ფოტოების ნაწილი საერთოდ პირველად ქვეყნდება, მაგალითად, იეთიმ დაბღიშვილისა. არ მითხრათ, არ ვიცით, იეთიმ დაბღიშვილი ვინ იყოო! იეთიმ დაბღიშვილი, თბილისელ აშუღთა უკანასკნელი წარმომადგენელი - როგორ არ იცით, ეს ისაა, პოლონეთში თორმეტწლიანი გადასახლებიდან დაბრუნების შემდეგ რომ დაწერა: „გამარჯობა, ჩემო ტფილის ქალაქო, დაკარგული შენი შვილი მოვედი“. ახლა ხომ იცანით? დიახ, სწორედ იეთიმ გურჯისას მოგახსენებთ.

ამ კალენდარში კვლავ შეხვდებით ან გაიცნობთ გამორჩეულ ქალაქის თავებს, უმდიდრეს ტფილისელებს, მუსიკოსებს, ფალავნებს, ყარაჩოხლებს, დიდმოხელეებს, კინტოებს, აშუღ-პოეტებს და თავზეხელაღებულებსაც კი. მართლა - 2007 წლის ივნისში ჩემს კედელს თავზეხელაღებულები დაამშვენებენ: იოსებ ლალიაშვილი, ავაზაკი ტატო - უ, რა კაცი ყოფილა!...

ყველაფერს არ გიამბობთ, თავადაც მიხვდებოდით, რომ 2007 წელს თვეში ერთხელ მაინც მოგიწევთ იმის გახსენება, რომ თბილისი არაჩვეულებრივი ქალაქი იყო. ახლა როგორია - ეს სხვა ამბავია, მე ძველი თბილისისას მოგახსენებთ.

P.S. გადაიკითხეთ „ძველი თბილისის ლიტერატურული ბოჰემა“.

P.S. ათასწლოვანი ჰამქარი ტფილისში ერთი კონკრეტული დარგის, ხელობის ადამიანებს აერთიანებდა. ჰამქრის წევრები საკუთარ ხელობას, ჰამქრისა და საკუთარ ღირსებას თვალისჩინივით უფრთხილდებოდნენ. ჩვენ, ახალ ჰამქრელებს არა რამე კონკრეტული ხელობა, არამედ ტფილისი გვაერთიანებს. ჩვენი მიზანი ამ ქალაქისთვის გარჯაა, ამ ქალაქის გაფრთხილება. გვინდა ჯერ ჩვენ და შემდეგ ალბათ ყველამ გავითავისოთ, რომ ქალაქზე ზრუნვა მხოლოდ მერიის საზრუნავი არაა, ეს პირველ რიგში ჩვენი, რიგითი მოქალაქეების საქმეა - თამამი და დაუზარელი მოქალაქეების. „ტფილისის ჰამქრის“ წევრობა ვისაც სურს, ერთადერთი პირობა უნდა დააკმაყოფილოს - თბილისი უნდა უყვარდეს! მისი გუშინდელი ახსოვდეს, დღევანდელი სტკიოდეს. ხანდახან არ უნდა დაიზაროთ და დაგენანოთ ქალაქისათვის ცოტა დროის და ენერგიის დახარჯვა. ესაა და ეს.

პატივისცემით - უსტაბაში ალექსანდრე ელისაშვილი.

სერვანტესი ბავშვურად

ავტორი: თამარ ბაბუაძე
ილუსტრაცია: ლევან ხარანაული

გახსნი ამაზონ.ქომ-ის ვებ საიტს და მოძებნი ყველაფერს, რაც იწყება ფრაზით: „დონ კიხოტე“. თუ ნერვები გეყოფა და ბოლომდე ჩაუყვები ვრცელ სიას, შეიძლება ავტორის გრაფაში ამგვარ უცნაურობასაც წააწყდე: „დონ კიხოტე“. ავტორი: მიგელ დე სერვანტესი, ჯაჯ პერი (დიახ, სასვენი ნიშანი მძიმეს შემდეგ სულაც არ მოგჩვენებიათ კიდევ ერთი, დამატებითი, სრულიად უცხო სახელი და გვარი - ჯაჯ პერი). და რა, გამოდის, რომ ეს ვინმე პერი სერვანტესის თანაავტორია?

მშვიდად, მშვიდად. გთხოვთ, ამ უცხო კაცის დაუოკებელი ამბიციების გამო, ზღვარგადასულ მრისხანებას არ მიეცეთ. რადგან პერი დიდი მწერლის არც ერთადერთი თანაავტორია და, სინამდვილეში, არც მისი ამბიციებია არაკეთილშობილური. ბატონმა პერიმ „დონ კიხოტეს“ თანაავტორობა ბავშვების გამო „შეითავსა“. მან გულდასმითა და დიდი პასუხისმგებლობით წაიკითხ-შეისწავლა სრული ტექსტი და შემდეგ ვრცელი რომანისგან მცირე ზომის საბავშვო ვერსია გადათარგმნ-გადაწერა. იგივე გააკეთა ამერიკელმა საბავშვო მწერალმა ბარბარა ნიკოლმა და დიდი მწერლის დაბადებიდან 400 წლის იუბილის აღსანიშნავად, ვრცელი „დონ კიხოტესგან“ საბავშვო ვერსია დაწერა, სამიზნე მკითხველად 10 წლის მოზარდები აირჩია და შემდეგ ეს ილუსტრირებული გამოცემა „რენდომ ჰაუზმა“ დასტამბა და გაავრცელა. ასე მოექცა დიდების საკითხავი „დონ კიხოტე“ ამაზონ.ქომის საბავშვო ლიტერატურის კატეგორიაში.

28 დეკემბრიდან სერვანტესი საბავშვო ლიტერატურის ქართულ კატეგორიაშიც მოექცევა. ამაზე, აბსოლუტურად სუბიექტური მიზეზებით, დათო ტურაშვილმა იზრუნა: „ერთ დღესაც, ძილისწინ ბავშვებისთვის საკითხავი ზღაპრები გამომელია. მივხვდი, ბავშვებისთვის უკვე ყველაფერი მომიყოლია, რაც ოდესმე ვიცოდი. მაშინ მომინდა, პირველად ბავშვებისთვის დამეწერა რამე, მაგრამ ვერ მოვახერხე. რადგან ბავშვებისთვის წერა ყველაზე რთულია, მათ ვერაფრით მოატყუებ და იმიტომ“. ამგვარი განწყობის ფონზე, ბასკეთში მცხოვრები თამარ გამილაღდიშვილის წინადადება - „დონ კიხოტე“ თარგმნე, ამას მთელ მსოფლიოში აკეთებენ, ბავშვებს კლასიკის კითხვა რომ შეაყვარონო - ისე რეალური ჩანდა, რომ დათო ტურაშვილმა მაშინვე ფიქრი დაიწყო.

ყველაზე რთული სწორედ ეს პერიოდი იყო - ფიქრი იმაზე, თუ როგორ „გაებავშვურებინა“ სერვანტესის ენა. ფიქრის პერიოდში დათო არა მხოლოდ სერვანტესის სრულ ტექსტს ჩაუჯდა ხანგრძლივად, არამედ სხვადასხვაენოვან ადაპტაციებსაც გადახედა, მათ შორის, ინგლისურს, რუსულს და ყველაზე ბევრს - ესპანურს და დაასკვნა, რომ ქართული ადაპტაცია პირდაპირ ორიგინალი ტექსტისგან უნდა გაეკეთებინა. „მინდოდა, ჩემი დამოკიდებულება ჩამედო. რამდენიც არ უნდა ვთარგმნო, მე ხომ „დონ კიხოტეს“ უბრალო მკითხველად ვრჩები იმიტომ, რომ რამდენი მკითხველიც არის, იმდენი „დონ კიხოტე“ არსებობს. ბავშვებისთვის კი მინდოდა, ზუსტი ენა მომეძებნა. ბოლოს მივხვდი, ყველაზე კარგი გამოსავალი იყო სიმარტივე“.

გასაღების მოძებნის შემდეგ, „დონ კიხოტე“ ტურაშვილმა იმ ენით თარგმნა, როგორც ძილისწინ, ბავშვებს საინტერესო ამბავს მოუყვებოდა. “მაგრამ ტექსტში რაღაც სირთულეები მაინც დავტოვე. შეიძლება გაუგებარი სიტყვა შეხვდეს სადმე ბავშვს, ანდა სიუჟეტი. ეს სპეციალურად გავაკეთე. მერე ბავშვი მშობელთან რომ მივიდეს, ჰკითხოს, მათ შორის კონტაქტი შედგეს და მშობელმაც სერვანტესი გაიხსენოს. დიდები ხომ კლასიკურ ლიტერატურას აღარ კითხულობენ. ეს ყველგან ასეა, თუ ჩვენთან უფროსები არ კითხულობენ „ვეფხისტყაოსანს“, ესპანეთში არ კითხულობენ „დონ კიხოტეს“. საბავშვო ვერსია კი მშობლებსაც ახსენებს კლასიკას და გამოდის, რომ ეს მარტო ბავშვების წიგნი არ არის“.

რამდენიმეთვიანი თარგმნის შედეგად, დათო ტურაშვილს 70-გვერდიანი „დონ კიხოტე“ გამოუვიდა - ძილისწინ საკითხავი, მარტივად გასაგები, მაგრამ მაინც „დონ კიხოტე“. გამომცემლობა „ლიტერას“ მიერ დასტამბულ წიგნს ლევან ხარანაულის ნახატებიც ხომ ძალიან მოუხდა.

წიგნი პრეზენტაციამდე, 28 დეკემბრამდეც გაიყიდება. 28 დეკემბერს, 17 საათზე კი, საჯარო ბიბლიოთეკის დარბაზში მოწყობილ პრეზენტაციაზე ბავშვებს თვით დონ კიხოტე დახვდება და გაართობს...

მე კი უკვე აშკარად ვხედავ სასიამოვნო საახალწლო საჩუქარს - ნაძვისხის ქვეშ ლამაზად შეფუთულ, ქართულ, ნახატებიან სერვანტესს...

მოკითხვა საქართველოდან

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

თავისთავად, თითქოს პროზაული ამბავია: საფოსტო მარკა არის საფოსტო გზავნილთა გადასახადის აღმნიშვნელი ნიშანი (საძაგელი ტავტოლოგიაა, მაგრამ რა ვქნა?!), რომელსაც საფოსტო უწყებები უშვებს. საფოსტო მარკაზე აღბეჭდილი კომპოზიციები საწარმოო გრაფიკის ნიმუშებია, ზედ, მეტწილად, გამოსახულია სახელმწიფოს სახელწოდება, მარკის ნომინალური ღირებულება და მსგავსები. ასე, მე მარკა მაქვს ნანახი - არ გენახოთ: ერთ მილიონ მანეთად ღირებული. ზედ ცელიანი სიკვდილი დგას და ქვეშ წარწერა აქვს, მოწოდება, უშველეთო მოშიმშილე უკრაინას...

ცოტა უფრო რომანტიკული ის ამბავია, რომ მარკებს უამრავი ადამიანი აგროვებს. ეს უცნაური ადამიანები, ფილატელისტები, ამას იმით ხსნიან, რომ საფოსტო მარკები ერთგვარი დოკუმენტებია, რომლებიც ისტორიული მოვლენების შესახებ მოგვითხრობს. ეს ამბები არამარტო საფოსტო მარკების სიუჟეტებში ისახება, არამედ სხვადასხვა წარწერებსა და შტამპებშიც - ზედ ათასი რამ აისახება, სახელმწიფო მიკუთვნებულობის თუ მმართველობის ფორმის, ნომინალური ღირებულების თუ ვალუტის ცვლილებები.

კიდევ: ყველა მარკის რეგისტრაცია ხდება სპეციალურ კატალოგებში, როგორებიცაა Scott's - გამოიცემა 1867 წლიდან შეერთებულ შტატებში, Stanley Gibbons - 1893-დან, დიდ ბრიტანეთში, Yvert - 1900-დან, საფრანგეთში, Zurnstein - 1909-დან, შვეიცარიაში, Michel - 1910 წლიდან, გერმანიაში.

მაინც პროზაა. მაგრამ ახლა სხვა რამეს მოგიყვებით, იმას, რაც ირაკლი მახარაძისგან ვიცი. ის კინორეჟისორია, ჩვენ კი - ჩემი მეგობრები და მე - ზურგსუკან საქართველოს მთავარ ვესტერნოლოგად და გურული მხედრების დირექტორად მოვიხსენიებთ ხოლმე. ჰოდა, ირაკლი მახარაძემ გვიამბო, რომ:

1883 წელს უილიამ ფრედერიქ ქოუდიმ საფუძველი ჩაუყარა შოუს, რომელიც ოცდაათი წლის განმავლობაში მთელს მსოფლიოში მოგზაურობდა. ის ორმოცდაათი მილიონი ადამიანი, რომელიც ამ შოუს დაესწრო, ქოუდის იმავე სახელით იცნობდა, რა სახელითაც ჩვენ ვიცნობთ - კი, ვიცნობთ, ვინ არ იცნობს ბაფალო ბილს!

მაგრამ ის როდი იცოდა ყველამ, რომ მისი შოუს მთავარ წარმოდგენად ქართველი ცხენოსნების გამოსვლა ითვლებოდა. ყველამ როდი იცოდა, რომ ამერიკული ცირკებისა და შოუების არენებზე ოცდაათზე მეტი წლის განმავლობაში გურული მხედრები გამოდიოდნენ, რომ მათ თითქმის მთელი მსოფლიო მოიარეს, საყოველთაო აღიარება მოიპოვეს და დიდი გავლენა მოახდინეს კოვბოებზე.

ამ შესანიშნავი კაცების შესახებ ირაკლი მახარაძემ უამრავი ცნობა შეაგროვა, მრავალი ფოტოსურათი მოიპოვა, წიგნი დაწერა და ფილმიც გადაიღო. ამბობს, ჩემს გურულებს ერთ ძეგლსაც დავუდგამ და მორჩაო. მაგრამ სანამ საქმე ძეგლამდე მისულა - აი, საფოსტო მარკა, რომლის არსებობასაც ირაკლი მახარაძეს და „ქართულ მარკას“, კერძოდ, ბატონ გია გუგუშვილს ვუმადლით.

შესაძლოა, ყველას არ უნახავს ირაკლი მახარაძის ფილმი, ყველას არ წაუკითხავს მისი კვლევები და თუნდაც „ცხელი შოკოლადის“ მეთოთხმეტე ნომერი. სამაგიეროდ, მომავალი წლიდან ყველა ნახავს საფოსტო მარკას, რომელზეც ჩვენი, გურული მხედრები არიან გამოსახული. წარმოიდგინეთ: დაწერთ წერილს და ზედ დააკრავთ მარკას, და სადაც არ უნდა მოხვდეს თქვენი მარკიანი წერილი, ყველგან იკითხავენ: ბაფალო ბილი ვიცით, მაგრამ ეს კაცები ვინ არიან? და ყველა გაიგებს, რომ ისინი არიან გურული მხედრები, რომლებმაც როდეოში ცხენზე ჯირითი შემოიტანეს, რომლებიც სასწაულებრივ ტრიუკებს წარმოადგენდნენ ინდიელთა პონებზე, და საერთოდ, პატრიოტული წიაღსვლები რომ იქით იყოს, ძალიან მაგარი ბიჭები იყვნენ.

ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

ზურაბ კიკნაძე
ფილოლოგი

როგორი წარმოგიდგენიათ მიწიერი სამოთხე?

ვერ წარმომიდგენია.

თქვენი საყვარელი გმირი მხატვრული ლიტერატურიდან?

როდიონ რასკოლნიკოვი.

თქვენი საყვარელი ისტორიული გმირი?

დიმიტრი თავდადებული.

ვინ არის თქვენთვის გმირი რეალურ ცხოვრებაში?

ვისაც შეუძლია დაძლიოს საკუთარი თავი.

თვისება, რომელიც ადამიანში ყველაზე მეტად მოგწონთ?

უანგარობა.

თქვენი საყვარელი ჭეშმარიტება?

დათესილი თესლი არ აღორძინდება, თუ არ მოკვდა (პავლე მოციქული).

ჭეშმარიტება, რომელიც, თქვენი აზრით, ყველაზე მეტად გაზვიადებულია?

ჭეშმარიტება არ შეიძლება იყოს გაზვიადებული.

თქვენი საყვარელი საქმიანობა?

კითხვა და ხსოვნაში ხეტიალი.

არჩევანის საშუალება რომ გქონოდათ, ვინ იქნებოდით?

მათემატიკოსი.

თქვენთვის ყველაზე მეტად დამახასიათებელი თვისება?

საიდუმლოს შენახვა.

რას აფასებთ ყველაზე მეტად მეგობრებში?

ერთგულებას.

თქვენი ყველაზე დიდი ნაკლი?

უნებლიე სიფიცხე.

თქვენი აზრით, რა არის ყველაზე დიდი უბედურება დედამიწაზე?

სოციალური უსამართლობა.

რომელ ქალაქში იცხოვრებდით?

რომში.

თქვენი საყვარელი ფერი?

მეწამული.

თქვენი საყვარელი ყვავილი?

ყაყაჩო.

თქვენი საყვარელი ჩიტი?

ბეღურა.

ისტორიული გმირი, რომლის მიმართაც ყველაზე ანტიპათიურად ხართ განწყობილი?

ლავრენტი ბერია.

რა ბუნებრივი ნიჭით გსურთ რომ იყოთ დაჯილდოვებული?

მუსიკალური.

როგორ სიკვდილს ისურვებდით?

ისეთს, თუ შეძლებდა სიკვდილისგან ეხსნა ადამიანი.

თქვენი დევიზი?

სოკრატე მეგობარია, მაგრამ მასზე დიდი მეგობარი ჭეშმარიტებაა.

რისი გეშინიათ ყველაზე მეტად?

უცხოეთში - დაკარგვის, საქართველოში - ქუჩაზე გადასვლის.

საკუთარ თავს ყველაზე მეტად რომელ ისტორიულ პიროვნებას ამსგავსებთ?

ვერ ვპასუხობ.

თქვენი ყველაზე უცნაური თვისება?

მოულოდნელობის მოლოდინი.

რა შემთხვევაში ცრუობთ?

როცა არ მსურს, გული გავუტეხო ადამიანს უსარგებლო სიმართლის თქმით.

ყველაზე ხშირად, ყოველდღიურ საუბარში რომელ ფრაზებს იყენებთ?

ვერ ვამჩნევ.

რას ნანობთ ყველაზე მეტად?

ვნანობ, რომ ვერ ვიყავი ისეთი მეგობარი, როგორიც შემეძლო ვყოფილიყავი.

განვლილი ცხოვრებიდან ერთი დეტალის შეცვლა რომ შეგეძლოთ, რას შეცვლიდით?

არ წავიდოდი სტუმრად ამა და ამ პიროვნებასთან, სამარცხვინო შედეგის თავიდან ასაცილებლად.

რას მიიჩნევთ თქვენს პირად მონაპოვრად?

რამდენიმე ადამიანის სიყვარულს.

რაზე ოცნებობთ?

ჩანაფიქრის ოპტიმალურ განხორციელებაზე.

გემოვნებაზე დაობენ...

ავტორი: ქეთი სადღობელაშვილი
ფოტო: ლევან ხერხეულიძე

De gustibus non (est) disputandum გემოვნების თაობაზე არ დაობენ - ძველი ლათინების ეს გასტრონომიული თეზა საუკუნეებს გამოივლის და ჩვენს თანამედროვეობაში საზოგადოების გარკვეული ნაწილისთვის ერთგვარ კომფორტულ თავშესაფრად (შენ არ მოგწონს, ხალხს მოსწონს, გემოვნებაზე არ დაობენ) იქცევა. გემოვნების საკითხზე დავა შესაძლოა სარისკოა, მაგრამ აუცილებელიცაა, რადგან ჩვენს საუკუნეში, როგორც იტყვიან, პოსტ-პოსტმოდერნულ საუკუნეში, გემოვნება ერთგვარ ესთეტიკურ კატეგორიად (მაღალი და მდარე გემოვნება), სტილად, დახვეწილობის სინონიმად და შეფასების კრიტერიუმადაც კი იქცა. როგორ იცვლებოდა გემოვნება საუკუნეების ცვალებადობასთან ერთად, რომელ კატეგორიას ეკუთვნის ეს ცნება - ღირებულების თუ შეხედულების, რა ითვლება გემოვნებიანი ნაწარმოების შეფასების კრიტერიუმად, როგორ გემოვნებას ამკვიდრებს ჩვენი საუკუნე და როგორ გემოვნებას გვახვევს თავს დღევანდელი გარემო. სწორედ გემოვნებაზე დაობენ ჩვენი დისკუსიის მონაწილეები: კულტუროლოგი ლიკა ანთელავა, ლიტერატორი მალხაზ ხარბედია, ხელოვნებათმცოდნე ანი კლდიაშვილი და მუსიკალური ექსპერტი კახა თოლორდავა.

ქეთი - პრეისტორიისთვის, კულტუროლოგს ვკითხოთ, როგორ კონტექსტში განიხილავდნენ გემოვნების ცნებას და რა ცვლილებას განიცდიდა ის სხვადასხვა ფორმაციისა და ხელოვნების ჟანრების ჩამოყალიბების პროცესში?

ლიკა - ფრაზა „გემოვნებაზე არ დაობენ“ ძველ რომში გაჩნდა და ეხებოდა გემოვნებას, საჭმელთან დაკავშირებით. მაშინ არავინ საუბრობდა მაღალ და დაბალ გემოვნებაზე, არავინ დაობდა იმაზე, პირის გემო კარგი გაქვს თუ ცუდი. არც არაფერი იყო სადავო. XVIII საუკუნეში ტერმინი გემოვნება ჩნდება გაცილებით ფართო კონტექსტში და გულისხმობს ესთეტიკურ კატეგორიას, რომელსაც მაღალი წრის სალონები სოციალური ფენის მიხედვით არჩევდნენ. ისინი თავს მოდისა და მაღალი გემოვნების კანონმდებლებად მიიჩნევდნენ, დანარჩენ ფენებს კი მასის გემოვნებას მიაწერდნენ. XIX საუკუნეში მკაფიოდ იკვეთება ესთეტიკურობა და ხელოვნების ნაწარმოებთა შეფასებისას უკვე ჩნდება კარგი და ცუდი, მაღალი და დაბალი გემოვნება. როგორც ხედავთ, პირველად ეს ფრაზა გაჩნდა როგორც გასტრონომიული, შემდეგ იყო ესთეტიკური, დღეს ტერმინი გემოვნება აღარ გულისხმობს მხოლოდ ესთეტიკურს. ვიღაცამ შეიძლება გითხრათ, რომ უყვარს რომელიმე დიქტატორი, სტალინი ან პინოჩეტი, ანუ დღეს გემოვნება არჩევანთან გაიგივდა. თითქოს ძალიან სწრაფად იცვლება სამყარო, მაგრამ, როგორც ორტეგა ი გასეტი იტყოდა, მაინც „მასათა ამბოხის საუკუნეში ვცხოვრობთ“. ამიტომ მასკულტურის გემოვნებაზე საუბარი ცოტა გაგვიჭირდება.

ქეთი - არც არის აუცილებელი მხოლოდ ამაზე ვისაუბროთ. ანის მინდა ვკითხო. მხატვრებისგან ხშირად გამიგია, რომ სურათი იმის მიხედვით კი არ ფასდება, მოგწონს თუ არა, არამედ უნდა გამოიკვეთოს კონცეფცია, რა ინტენსივობითაა ესა თუ ის ფერი, როგორ მუშაობს ჩრდილი, შუქი, ხაზი და ა.შ. ყველა სფეროს აქვს მკვეთრად ჩამოყალიბებული სპეციფიკური დამოკიდებულება ამა თუ იმ ნამუშევრის მიმართ. რა ითვლება დღეს ხელოვნების ნაწარმოების შეფასების კრიტერიუმად?

ანი - რადგან წარსულის გააზრების გარეშე თანამედროვეობას ვერ შევაფასებთ, მინდა რამდენიმე საკითხი გამოვყო. კაცობრიობის ისტორიას თვალი რომ გადავავლოთ, თუნდაც რენესანსის ეპოქაში, ხელოვნება კულტის საძირკველზე დგას. ამიტომაც კრიტერიუმებს თავად კულტი იმუშავებს. როდესაც ხელოვნება კულტისგან გამოთავისუფლებას იწყებს და უკვე პიროვნებაზე, კონკრეტულ ადამიანზეა აქცენტირებული, რთული ხდება კრიტერიუმებზე საუბარი. დღევანდელობის პრობლემაა, სად ვეძებოთ კრიტერიუმები, შევაფასოთ ძველით თუ ახალი მოვიგონოთ. ლიკა ამბობდა, სხვადასხვა ტიპის გემოვნება გაჩნდაო. სხვადასხვა ჟანრის გაჩენაც ამასთან იყო დაკავშირებული; თუნდაც პეიზაჟის, რომელიც XVIII საუკუნემდე არ არსებობდა. ესეც სოციალური მოვლენა იყო. ადამიანის გათავისუფლებამ და კულტისგან ხელოვნების გამოცალკევებამ კრიტერიუმების მორღვევა გამოიწვია. ადამიანი სამ სფეროში მოღვაწეობს: ერთია სოციალურ-ეკონომიკური, მეორე - პოლიტიკური და მესამე - რელიგია და ხელოვნება. საინტერესოა „ძმობა, ერთობა, თავისუფლების“ ლოზუნგი, რომელიც კომუნისტური გაგებისგან განსხვავებით, სულ სხვა მნიშვნელობას ატარებდა. ძმობა უნდა განხორციელებულიყო სოციალურ სფეროში (თანასწორობის პრინციპი), ერთობის სფეროა პოლიტიკა და სამართალი, სადაც ყველა თანასწორია კანონის წინაშე და მესამე - თავისუფლების პრინციპი რელიგიურ აღმსარებლობასა და ხელოვნებაში ხორციელდება. როდესაც ხელოვნება და რელიგია დაკავშირებული იყო კულტთან, თვითონ რელიგია აწესებდა კანონებს და ასეთი ხელოვნება კანონიკური იყო. XVIII საუკუნეში, როცა საუბარი იყო მაღალ ხელოვნებაზე, ჟანრებსაც კი განასხვავებდნენ. მაღალი ჟანრი იყო მითოლოგიურ-რელიგიური სიუჟეტები, დაბალი ჟანრი - ნატურმორტი და პეიზაჟი, მაგრამ როცა სეზანმა ნატურმორტი ისე დახატა, რომ რელიგიური იმპულსები საგრძნობი გახდა, იქ უკვე შეფასების ძველმა კრიტერიუმებმა აღარ იმუშავა. დღევანდელი ინდივიდუალიზმის ეპოქაში როგორც შემფასებელი, ასევე შემქმნელი გახდა ძლიერად გამოკვეთილი კონკრეტული ინდივიდუალობა, რამაც კრიტერიუმებზე საუბარი გაართულა. თუმცა, ეს კრიტერიუმები არსებობს. როგორ დავინახავთ ნაწარმოებს, რამდენად მნიშვნელოვნად აღვიქვამთ - ეს უკვე ჩემი, როგორც პროფესიონალის, ან თუნდაც ჩვეულებრივი ადამიანის გადასაწყვეტია; ადამიანისა, რომელსაც ამა თუ იმ ნამუშევრის ნახვისას „დაბურძგლავს“.

მალხაზ ხარბედია, ლიკა ანთელავა, ქეთი სადღობელაშვილი კახა თოლორდავა, ანი კლდიაშვილი

ქეთი - ე.ი. შემქმნელსა და შემფასებელს შორის არსებული კავშირის სახელი არ ვიცით, მარტო „დაბურძგვლა“ ქმნის ამ ერთიანობას?

ანი - როცა დიალოგი შედგება, არა აქვს მნიშვნელობა, რას დავარქმევთ. ადამიანი სიკვდილში და ხელოვნების აღქმაში არის მარტო, დანარჩენში ყველგან ერთად ვართ, მით უმეტეს დღეს.

ქეთი - ვთქვათ, მასის წარმომადგენელი ვარ და არ მესმის ეს მაღალი ხელოვნება, თქვენ გინდათ ამიყვანოთ მაღალგემოვნებიან ნიშნულამდე. როგორ განხორციელდება ეს პროცესი? რა უნდა გააკეთოთ იმისთვის, რომ მეც ვიგრძნო ეს ყველაფერი?

კახა - პირველ რიგში გეტყვი, რომ არავის არსად არ აყავხარ. თუ შეგიძლია, ან თავად ადიხარ, ან - ვერა. შეიძლება უცებ ახვიდე, შემთხვევით. ავიღოთ ჯაზი. საიდან არის წამოსული - პლანტაციებიდან, რიტმიდან, საუბრიდან. პირველი რეაქციები ჯაზზე - რას უკრავენ? დამტვრეული რიტმებია, ღრიალებენ, ვინ არიან, რა უნდათ? აშკარად მასა ფიგურირებს აქ. დროთა განმავლობაში, მუსიკა, რომელიც მასამ წამოიწყო, აღიქვა და დაიბურძგლა (იმიტომ, რომ სხეულის ენა იყო, ველური და რაღაც პირვანდელი), აბსოლუტურად ნორმალურად განვითარდა და მაღალ ხელოვნებად იქცა. ჯაზი აღმოჩნდა ღრუბელი, რომელმაც ყველაფერი შეისრუტა, დაწყებული ელექტრონული მუსიკით, დამთავრებული სრულიად არამუსიკალური სფეროებით. ჯაზი, ისევე როგორც გემოვნება, პრინციპში, არსებითი სახელი კი არა, ზმნა უნდა იყოს, იმიტომ, რომ სულ განვითარებაა, მოძრაობაა, დინამიზმია. აქედან გამომდინარე, რთული განსასაზღვრია, საიდან იწყება გემოვნება და როდის აღწევს სიმაღლეს; ან ის ისტერიები გავიხსენოთ, 60-იანი წლების დასაწყისში რომ ხდებოდა „ბითლზის“ კონცერტებზე. ესეც არ იყო, ხო, მაღალი მუსიკა? სად სტრავინსკი და სად „ბითლზი“, სად „როლინგ სთოუნზი“ და სად ბარტოკი ან შონბერგი. საკმაოდ რთულია ამ მომენტების გათვალისწინება. ერთ რამეში აბსოლუტურად დარწმუნებული ვარ: შვილს ზრდი არა საუბრით, არამედ მაგალითით. ზუსტად ასევე, შენი პროდუქტით ზრდი სხვებს და არ ითვლი, ვინ ან რამდენი არიან ისინი. მე, მაგალითად, მუსიკის მოსმენა ბრეზენტგადაფარებულ მანქანაში დავიწყე, როდესაც ვცდილობდი „ამერიკის ხმა“ დამეჭირა, იმიტომ, რომ მომწონდა უილის ქანოვერის ხმა. მუსიკამ, რომელიც ამ ხმას შემოჰყა, აშკარად შემცვალა. კარგი ხელოვნება ცვლის ადამიანს - ის აღარ ხარ, რაც იყავი.

მალხაზი - აქ რომ მოვდიოდი, თითქმის დარწმუნებული ვიყავი, რომ გაიჟღერებდა იმპრესიონისტული ფრაზა დაბურძგვლის შესახებ, რაც საკითხის განხილვის თვალსაზრისით, ჩიხში შესვლას ნიშნავს ხოლმე. გემოვნების საკითხმაც ბევრი ვინმე შეიყვანა ჩიხში. ლიტერატურის თეორია ვერასდროს თანხმდება კლასიკის პრობლემაზე, რადგან გემოვნების საკითხი არა მარტო ლიტერატურაში, არამედ სხვა სფეროებში, თითქოს ერთი ცნებაა, მაგრამ საბოლოო ჯამში, ეს არის უზარმაზარი მარაო კომპლექსური ცნებებისა. მეც ვეთანხმები იმ აზრს, რომ ისეთი მყარი კრიტერიუმი, როგორიც, ვთქვათ, ქრისტიანულ სამყაროში არსებობდა, დღეს აღარ არსებობს. სამაგიეროდ, არსებობს კრიტერიუმთა სიმრავლე, პრინციპში თანამედროვე აზროვნებაც ეგ არის. უკვე ლიტერატურის თეორიის დაბადებიდანვე განისაზღვრა რაღაც ჯგუფები - ახალი კრიტიკა, დეკონსტრუქტივიზმი, სტრუქტურალიზმი და ა.შ. ამათ ყველას თავისი ავტორთა წრე ჰყავდათ, რომლებზეც ისინი თავიანთ იდეებს აფუძნებდნენ და პირიქით... კანტიდან მოყოლებული, გემოვნების საკითხი სუბიექტურობის საკითხად განიხილება. როცა ვსაუბრობთ კლასიკაზე, გემოვნებაზე, ღირებულებაზე, ობიექტურობაზე საუბარი ზედმეტია, რადგან ეს სამი ცნება, პრინციპში, ერთმანეთს ფარავს. იყო მცდელობები, ეს ყველაფერი ისტორიულ ჩარჩოში მოექციათ, ანუ ერთმანეთისთვის შეედარებინათ პირველი მკითხველები და გაეგოთ, წლების განმავლობაში როგორ ვითარდებოდა ამა თუ იმ ნაწარმოების აღქმა და წაკითხვა. XIX საუკუნეში და უფრო ადრეც, ძალიან ხშირი იყო შემთხვევები, როცა მწერალი სათანადოდ ვერ ფასდებოდა. თითქმის ყველა დიდ მწერალს ჰქონდა ეს პრობლემა. ჯონ დონი თომას ელიოტმა აღმოაჩინა XX საუკუნის დასაწყისში. ის ადამიანები და კრიტიკოსები, ვინც XIX საუკუნის საფრანგეთში გემოვნებას განსაზღვრავდნენ, აბსოლუტურად არაფრად აგდებდნენ ბოდლერს, ზოლას, სტენდალს. ეს იმდენად გავრცელებული მოვლენა იყო, რომ ჩამოყალიბდა გარკვეული კომპლექსი - როდესაც პირველი მკითხველი კარგად აღიქვამდა ნაწარმოებს, ცუდ ტონად ითვლებოდა. ეგრევე ჩნდებოდა ეჭვი, რომ რაღაცაშია საქმე.

ლიკა - ამასთან დაკავშირებით არსებობს ასეთი აზრი - იმის გამო, რომ კრიტიკოსებმა თავის დროზე ვერ გაიგეს და არ მიიღეს იმპრესიონიზმი, იმ კრიტიკოსებივით რომ არ გაბითურებულიყვნენ, მთელი შემდეგი საუკუნე ისე წარიმართა, რომ ყველაფერ ახალს ესთეტიკურად მიიჩნევდნენ. ამიტომ ვლაპარაკობდით კრიტერიუმების მოშლაზე. არანაირი კრიტერიუმი არ არის. თუ ახალია, ე.ი. კარგია! დღეს დასავლეთში უამრავმა კრიტიკოსმა გაითქვა სახელი იმით, რომ დაწერა და სახელი დაარქვა იმას, რასაც ადრე ვერ არქმევდნენ. როდესაც ვიღაცამ პირველმა თქვა, რომ ჯოისი გადასაგდები კი არა, ძალიან საინტერესოა, მან ზუსტად მოძებნა ის არსენალი, რომელმაც ამის თქმის საშუალება მისცა.

ქეთი - ვინც ჯოისზე თქვა, რომ ის საინტერესოა, ხომ ახსნა, რატომაა საინტერესო. სხვანაირად ჯოისს ვერ გაიგებდა დანარჩენი საზოგადოება. მარტო ემოციის დონეზე ხომ არ ხდება შეფასება? ინტელექტი ხომ არის საჭირო იმისთვის, რომ ჩამოყალიბდეს დახვეწილი გემოვნება? რატომ არსებობს დღეს კრიტიკა და ხელოვნებათმცოდნეობა, თუკი მათ არ აქვთ მკვეთრად განსაზღვრული შეფასების კრიტერიუმები და ვერ ამიხსნიან, რა არის გემოვნებიანი და რა - არა?

ლიკა - თანამედროვეობა არის სხვა კულტურული რეალობა, რომელსაც წარსულში ანალოგი არ აქვს. 30 წლის წინანდელი სამყარო აბსოლუტურად არ ჰგავს დღევანდელს. პოსტმოდერნისტული სამყარო მკაფიოდ განსხვავდება ყველა დანარჩენი კულტურული ეპოქებისგან. თქვენ გაინტერესებთ, რა არის შეფასების კრიტერიუმი? მუსიკისმცოდნეობის და ლიტერატურათმცოდნეობის მსგავსად, ხელოვნებათმცოდნეობის კრიტერიუმიც მუდმივად ემყარება მხატვრულ დონეს. რადგან გვაქვს ამბიცია, რომ ვართ მეცნიერება, მაშასადამე გვაქვს ინსტრუმენტები, რომელსაც შეფასების დროს ვემყარებით. როდესაც სამგანზომილებიანი სამყაროს აღქმასთან დაკავშირებით ვლაპარაკობთ სიბრტყეზე, ვამბობთ, რომ ის შეიძლება იყოს მაღალმხატვრული ან დაბალმხატვრული, თუმცა აქ ჩნდება ძალიან სიფრიფანა პლასტი. ერთი ფრანგი ხელოვნებათმცოდნე წერდა ბურდელზე და ამბობდა, ეს არისო „Из области Бога.“ რას ნიშნავს ეს? გამოსახვის საშუალებათა მიხედვით, შედევრში და იმაში, ვინც გაიმეორა შედევრი, შესაძლოა ერთი და იგივე კომპონენტები იდოს, მაგრამ არის რაღაც, რაც ანალიზს აღარ ემორჩილება. ის, რაც შედევრს თავის ღირებულებას ანიჭებს, ანალიზს მიღმაა. ის პლასტიც ამას გულისხმობს.

ანი - დიფერენცირება აქაც შეიძლება. ნებისმიერი ნაწარმოების მხატვრულ ანალიზს გარკვეულ დასკვნამდე მივყავართ, მაგრამ ვიღაცისთვის, ისევე როგორც იმპრესიონისტებისთვის, ფასეულია შთაბეჭდილება, ვიღაცისთვის კი - დიდი საკაცობრიო იდეა. თუ საკაცობრიო იდეებს მივიღებთ კრიტერიუმად, გამოდის, რომ იმპრესიონიზმი გადასაგდები ყოფილა, რადგან იქ არ არის ეს იდეები. „მე“ შემოტრიალდა შიგნით და ადამიანი ამბობს, რომ მისი შთაბეჭდილებაა ღირებული.

მალხაზი - ყველა ეპოქას თავისი შეფასების კრიტერიუმი აქვს. XIX საუკუნეში მთელ მსოფლიოში მთავარი კრიტერიუმი გახდა ეროვნული შეგნების ჩამოყალიბება, XX საუკუნეში შეიქმნა სკოლები, რომლებიც ლიტერატურის მთავარ კრიტერიუმად სხვადასხვა რამეს მიიჩნევდნენ. თანამედროვე კრიტიკა სრულ უკიდურესობამდე მივიდა. კულტურული ანთროპოლოგიის სფერო რომ ავიღოთ, 70-იანი წლებიდან ძალიან დავიწროვდა საკვლევი სფეროები. ახლა უკვე იწერება სარკის ისტორია, გასაღების ისტორია, სურნელის ისტორია. წამყვანი აღმოჩნდა ძალიან უცნაური იდეოლოგიური საკითხები, სექსუალური, ეთნიკური უმცირესობის და გენდერული პრობლემები.

ქეთი - გინდა თქვა, რომ იდეა დაიკარგა?

ლიკა - იდეა კი არ დაიკარგა, საზრისი შეიცვალა. აქედან გამომდინარე, შეიცვალა კულტურის ყველა სფერო, რომელიც ამ საზრისზე იდგა.

ქეთი - მგონი, ჩვენი „გემოვნება“ სხვა მხარეს გაგვექცა. იქნებ კონკრეტიკა შემოვიტანოთ.

კახა - თანამედროვე მუსიკა, 50-იან წლებიდან მოყოლებული, იყიდება იმასთან ერთად, რასაც ცხოვრების სტილი ჰქვია. ესაა ძალიან მნიშვნელოვანი. არცერთი მწერალი არ იყიდება მხოლოდ იმის გამო, რომ გრძელი თმა აქვს ან მოდურად აცვია. მუსიკა, ცხოვრების სტილთან ერთად, გამარტივებული სახით შემოდის ჩვენთან და ნამდვილი მუსიკის ანტიპოდად იქცევა. მექანიკური მიბაძვა კი ყოველთვის იწვევს გემოვნების გაუფასურებას.

ქეთი - ანუ ბაზრის კონიუნქტურას ემორჩილება?

კახა - კონიუნქტურა ცუდი სიტყვაა. იზრდება მასები და მათთან ერთად იცვლება რაკურსი, მიდგომის მეთოდები - როგორ მიაწოდო და გაყიდო ესა თუ ის პროდუქტი. ჩვენ ვწუწუნებთ იმაზე, რომ მასას ცუდი გემოვნება აქვს. არადა, ეს აბსოლუტურად ნორმალურად, კარგად ორგანიზებულ ოფისებში, ჩინოვნიკების მიერ დაგეგმილი გაყიდვის განსხვავებული ტექნიკაა. მათ იციან, რომ რეპს ვერ გაყიდი ისე, როგორც პოპს, „პაპსას“ ვერ გაყიდი ისე, როგორც ჯაზს. აკადემიური მუსიკის სფეროში არავინ საუბრობს ცუდ გემოვნებაზე, რადგან იქ სხვა კრიტერიუმები მუშაობს. იმ ხალხს კი, ვინც დღეს აკადემიურ მუსიკას და ჯაზს უსმენს, არანაირი გავლენა არ აქვთ მასაზე.

ლიკა - ამიტომაც, კლასიკური მუსიკა სამუზეუმო ხდება.

ქეთი - ნორმალურ ქვეყნებს სპეციალიზებული ტელეარხები აქვთ იმისთვის, რომ კლასიკა სამუზეუმო ექსპონატად არ იქცეს. ისინი აუდიტორიას ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე სთავაზობენ მაღალ ხელოვნებას.

კახა - ჩვენ ზევიდან არ უნდა ვუყუროთ მათ, ვინც აკადემიურ მუსიკას არ უსმენს ან კლასიკას არ კითხულობს. ადამიანების ის ჯგუფი, ვინც ამ საქმითაა დაკავებული, მაქსიმალურად უნდა შეეცადოს, რომ ტელევიზიასა თუ რადიოში ღირებული პროდუქტი შეაგდოს და ვიღაცას მაინც წამოიკიდებს. შეუჩვეველი ადამიანის ფსიქიკისათვის მხოლოდ და მხოლოდ პოზიტიურის აკუმულირებაც დამანგრეველი იქნება, კარგი ნელ-ნელა უნდა შეუშხაპუნო. ამ შემთხვევაში უკვე შესაძლებელია გემოვნებაზე ზეგავლენის მოხდენა.

მალხაზი - მასკულტურაში არის ასეთი შეშხაპუნების მაგალითები, თუნდაც უოლტ დისნეი გავიხსენოთ, რომელიც თავის საბავშვო ანიმაციურ ფილმებში ბევრ უცნაურ კოდს (მათ შორის ეროტიულს) აპარებდა.

ქეთი - ლიკამ თქვა, რომ პოლიტიკა ჩაენაცვლა კულტურას, რამაც ღირებულებათა ცვლა გამოიწვია, ჩემი აზრით, პოლიტიკაც და მედიაც დღეს ერთი მიზნით მოქმედებენ - როგორ მართონ მასები.

ლიკა - როდესაც ადამიანი საკუთარი თავის ზრდითაა დაინტერესებული, ის პიროვნებადქცევისკენ მიდის. როდესაც ცდილობ სიღრმეში წვდომას, მაშინ იბადება გემოვნებაც. შევხვედრივარ ნამდვილ გლეხს, რომელსაც მჭიდრო კავშირი ჰქონდა მიწასთან და თანდაყოლილი გემოვნებით იყო დაჯილდოებული, იმიტომ, რომ მას ჰქონდა კავშირი ნამდვილ და არა ყალბ, მოგონილ სამყაროსთან. ამაზე იგება ხელოვნებაც - ტყუილ და მართალ სამყაროზე. ნამდვილი მუსიკა, ისევე როგორც ლიტერატურა და მხატვრობა, იბადება მაშინ, როდესაც მიღწეულია სიღრმე. ეკზიუპერის ადამიანური ურთიერთობებიც მართალ და სიღრმისეულ სამყაროში იბადება. კარგი გემოვნება არის ის, რაც ნამდვილთან, ბუნებრივთან, ნაღდთან არის დაკავშირებული და მთლიანად ემყარება მსოფლმხედველობას, შინაგან დამოკიდებულებას, ჩაღრმავებას.

კახა - ერთი რამ მაინტერესებს. ადამიანი, რომელიც უსმენს ბრიტნი სპირსს, რით არის იმ ადამიანზე უარესი, რომელიც უსმენდა ვაგნერს, მერე მიდიოდა და გაზს უშვებდა საკონცენტრაციო ბანაკებში. ე.წ. დახვეწილ „ესესელებზე“ არანაირად არ აისახა მაღალი ხელოვნება მაშინ, როცა ისინი იდეოლოგიას ემსახურებოდნენ.

ქეთი - როგორც ჩანს, ყველა ადამიანში არ არის მოცარტი. რაც შეეხება უარესობაუკეთესობის საკითხს, ამ დისკუსიით არავის არაფერს ვასწავლით და მით უმეტეს, არ ვამცირებთ - რატომ უსმენს ერთს და არა მეორეს, ეს მისი უფლებაა. ისევ კონკრეტიკისკენ წავიდეთ და ვთქვათ, რამდენად გემოვნებიანია დღევანდელი ქართული ლიტერატურა.

მალხაზი - არსებობს ტექსტი და არსებობს მკითხველი. ამბობენ, რომ არსებობს მესამე გზაც, ე.წ. ტექსტი-პარტიტურა, რომელსაც ყველა თავისებურად კითხულობს, ამ ტექსტებს თავიანთი ინტერპრეტატორები ჰყავთ. გემოვნების საკითხი დამოკიდებულია ასეთი ტექსტი-პარტიტურების სიმრავლეზე. რაც უფრო მეტია, ერთი მხრივ, მოძრავი, მოქნილი და მეორე მხრივ, მონოლითური ტექსტი, მით უფრო მეტი საფუძველია ვილაპარაკოთ გემოვნებიან ლიტერატურაზე. თანამედროვე ქართული ლიტერატურა ასეთი ტექსტებით ვერ დაიკვეხნის.

ქეთი - იქნებ განვავრცოთ თემა, რომელიც კახამ წამოჭრა: როგორ ხდება ხელოვნება ბაზარზე ორიენტირებული. ბაზარს, თავის მხრივ, აქვს კანონები, რომელიც თავის გემოვნებას აყალიბებს.

მალხაზი - აკა მორჩილაძე ბაზრის შეკვეთას ასრულებს; საზოგადოების მოთხოვნა დავარქვათ, თუ გნებავთ. ასევეა ლაშა ბუღაძეც. ამ შემთხვევაში შეფასებითი არ არის ჩემი ნათქვამი და არც გემოვნებას უკავშირდება. დიდხანს მეგონა, რომ საქართველოში დოკუმენტური პროზა ამოხეთქავდა და ყველანაირ ჯებირებს გადმოარღვევდა, მაგრამ ასე არ მოხდა. როგორც ჩანს, ქართველები მართლა ვერასოდეს ვერაფერს ვაფასებთ, ვერ ვიაზრებთ იმას, რაც ჩვენს თავს ხდება. კი, შეიქმნა საინტერესო რომანები, გამოჩნდნენ საინტერესო ავტორებიც, მაგრამ ისინი სოციუმზე არ მუშაობენ. ჩვენ გვყავს ცოცხალი კლასიკოსებიც, მაგრამ ისინი 60-იანელები არიან და არა ჩვენი დროის. ბრიტნი სპირსზე რომ თქვა კახამ, იმას დავუბრუნდები. მუსიკა და მხატვრობა ისეთი რამეა, შეიძლება თავი დაიძვრინო, თქვა, რომ ნახე ან მოისმინე... ლიტერატურა სხვაა, წიგნი აუცილებლად უნდა წაიკითხო. ცუდ ლიტერატურასაც აქვს თავისი პლიუსი. თუკი ბრიტნი სპირსის მოსმენა ჩვენთვის გამაღიზიანებელია, თითქმის არ მაღიზიანებს ადამიანი, რომელმაც არ იცის ვინაა სულხან-საბა, მაგრამ კითხულობს მდარე ლიტერატურას. მთავარია, რომ კითხულობს. გავა დრო და იქნებ უკეთესი ავტორებიც „შემოეკითხოს“.

ანი - გაღიზიანების მომენტი არ არის სწორი. ნუ შევაფასებთ, კარგია ეს თუ ცუდი, რადგან არჩევანის უფლება აქვს ყველას, მაგრამ ვთქვათ, რომ მედიამ საზოგადოებას არჩევანი აღარ დაუტოვა, ალტერნატივა არ არის, წარმოდგენილია მხოლოდ მასკულტურა და არა მთელი სპექტრი. საზოგადოება იძულებულია უყუროს და უსმინოს იმას, რასაც მედია სთავაზობს. ცხადია, „მეცოსნაირი“ არხი ჩვენთვის ფუფუნებაა, მაგრამ ჩემი აზრით, სახელმწიფომ უნდა გამოიჩინოს ნება, განსაზღვროს კულტურის პოლიტიკა და ალტერნატივა დაუშვას.

ქეთი - ძალიან მნიშვნელოვანია გარემო, რომელშიც ვცხოვრობთ და რომელიც ქვეცნობიერად მოქმედებს ჩვენზე. თანამედროვე არქიტექტურაზე რას იტყვით?

ანი - ბაზრის მუსიკა გესმის ბაზარში, სადაც საათზე მეტხანს ვერ გაჩერდები, ასევე დროებითი შეხება გაქვს წიგნთან და ნახატთან, მაგრამ არქიტექტურა მუდმივად მოქმედებს ჩვენზე ისე, რომ ვერც ვგრძნობთ. პართენონში არის დარღვეული ფორმები, რომელიც მთლიანობაში მწყობრ სტრუქტურას იძლევა, ჩვენ ამას გონებით ვერ ვხვდებით, მაგრამ თვალით ბუნებრივად აღვიქვამთ და ჰარმონია იბადება სულში. ახლა ეს გადმოიტანეთ თანამედროვეობაში და წარმოიდგინეთ, რა დღეში ვართ, რადგან ეს უსახური არქიტექტურა, რომელმაც უკანასკნელი წლების მანძილზე, პრაქტიკულად, მთელი ჩვენი გარემო წალეკა, მუდმივად მოქმედებს ჩვენზე.

ლიკა - წიგნიც კი არ ვიცი, სადაც მსგავსი შენობები ხატია. მგონი ლათინოამერიკულ სერიალებში აქვთ ნანახი. აბა საიდან გადმოიღეს დღევანდელი ქართული არქიტექტურა?!

ანი - აქ მართლა შემიძლია კატეგორიულად ვთქვა, რომ დღევანდელი არქიტექტურა არაფერში არ ჯდება - არც ესთეტიკურში, არც იდეურში. ეს არის ძალადობა საზოგადოებაზე.

ქეთი - გამოდის, რომ ელექტრონული მედია და არქიტექტურა არის ორი მოძალადე სფერო, რომელიც ამკვიდრებს და თავს გვახვევს თავის გემოვნებას.

ლიკა - კულტუროლოგიაში ასეთი შეფასებაა: თუკი წინა ეპოქებში აქცენტი იყო კულტურის შემქმნელ ადამიანზე, პოსტმოდერნულ ეპოქაში აქცენტი გადმოვიდა კულტურის პროდუქტ ადამიანზე. დღეს ადამიანი თავად გახდა კულტურის შემოქმედიც და პროდუქტიც. ჩვენ ყველანი ეპოქის პროდუქტები ვართ და ამავე დროს, თავად ვბადებთ მომავალ ეპოქას.

ქეთი - ცოტა ხნის წინ ითქვა, რომ ადამიანი თავისუფალია არჩევანში. გამოდის, რომ გემოვნების საკითხი არჩევანის თავისუფლებასთან მიდის, მაგრამ თავისუფლება რომ პასუხისმგებლობის გარეშე არ არსებობს?

ლიკა - კულტურას ქმნიან პიროვნებები და სარგებლობს მასა. დღევანდელი მასკულტურა არის სუროგატი. პლანეტარული მასშტაბით, ჩვენ ვცხოვრობთ გარდამავალ ეპოქაში, როცა დამთავრდა ერთი კულტურული 500-წლიანი ეპოქა და რა დაიწყო, ამის კვალიფიკაცია მეცნიერებას ჯერ არ აქვს. ე.ი საქმე გვაქვს ქაოსთან, როცა კულტურის 100%25-ით ჩამოშლა ხდება და არ ჩანს ის კონცეპტი, რაზეც დავდგებით. დღეს რეალური სიტუაცია ასეთია - პასუხისმგებლობა იმაზე, რაც ხდება, უგემოვნობა, არჩევანის უქონლობა - სად ვეძებოთ გამოსავალი ამ ჩაკეტილი წრიდან? პასუხი ერთია - ისევ შენს საკუთარ სიღრმეში, შინაგან სამყაროში. აღზრდა შესაძლებელია თვითჩაღრმავებით. როცა გარეთ არ გყავს არცერთი იდეალი, უნდა იზრდებოდე ძველი, კლასიკური იდეალების და ავტორიტეტების გადასინჯვით, პოსტმოდერნიზმი ამას გთავაზობს. როცა თავისუფლება არ არის პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებული, ხდება გაველურება. დასავლეთს ეს უკვე დაემართა თავისუფალი სექსის პროპაგანდით. თქვენ გინდათ ვთქვათ, აღმზრდელი არსებობს თუ არა? უნდა არსებობდეს. თქვენი მცდელობა, ვიდავოთ გემოვნებაზე, უკვე ნიშნავს იმას, რომ ეს უაღრესად საჭირო დავაა.

კახა - საბოლოო ჯამში, იმ დასკვნამდე მივედით, რომ არსებობს ადამიანთა გარკვეული ჯგუფი, რომელიც საკუთარ თავზე ან იღებს პასუხისმგებლობას, ან - არა. მაგალითად, თანამედროვე მუსიკამ 60-იანი წლების პოპ-მუსიკის მეშვეობით, ხალხის ფართო მასებში გაშალა ინტერესი აღმოსავლური რელიგიებისადმი, აღმოსავლური მუსიკისადმი, ტრანსცენდენტული მედიტაციისადმი. ეს იყო ხარისხობრივად სხვა ნაბიჯი. შემდეგაც იყო ასეთი აფეთქებები, რომლებსაც შედარებით მცირე მასშტაბი და პერიოდული სახე ჰქონდა. ასეთი აფეთქებები საქართველოში, როგორც ვხვდები, არ მოხდება, რადგან საქართველო ღრუბლის მდგომარეობაშია, რომელიც მხოლოდ იწოვს და რეალობის შეფასება-გადაფასებას ვერ ახერხებს. რაც მთავარია, ვერ ახერხებს არტიკულირებას. გარკვეული გზაა გასავლელი. ჩვენ ვლაპარაკობდით საზოგადოების გემოვნებაზე და ითქვა, რომ გამცემს არა აქვს ის გემოვნება, რომელიც მიმღების გემოვნებაზე იქონიებს გავლენას. არადა, გამცემზე ძალიან ბევრია დამოკიდებული. გემოვნებამ ხარისხობრივად რომ აიწიოს, ყველაზე დიდი დატვირთვა მაინც გამცემს აქვს - ადამიანებს, ვინც იმ ღირებულებათა აკუმულირებას ახდენს, რაც ჩვენს გარშემო, ჰაერშიც კი ტრიალებს. მოდით, ასე ვთქვათ: ვისაც ანტენები აქვს გახსნილი, ის იჭერს და გადასცემს. ამ შემთხვევაში შესაძლებელი იქნება ზეგავლენაზე ლაპარაკი. თუმცა, გააჩნია იმასაც, რა მიმართულებით წავა და საითკენ იმოძრავებს დარჩენილი სამყარო, იმიტომ, რომ სამყაროების ურთიერთმიმართება ძალიან დიდია.

ანი - მართალია, საბოლოოდ ვერ გადავწყვიტეთ გემოვნების საკითხი, მაგრამ ერთი არსებითი მაინც გამოიკვეთა: ყველაფერი მიდის კონკრეტულ პიროვნებებთან. ის აღმქმელიც კონკრეტული უნდა იყოს და ისიც, ვინც გასცემს. დიდაქტიკისგან ღმერთმა დამიფაროს, მაგრამ, სანამ არ იქნება ის პასუხისმგებლობა, რაზეც ვსაუბრობდით, მანამდე იქნება ქაოტური სიტუაცია. მე მინდა, მე მომწონს - აღარ არის განმსაზღვრელი, სხვა კრიტერიუმებია საჭირო. მეც ვფიქრობ, რომ ამის გააზრებას დრო სჭირდება.

კახა - ისე, ყველამ რომ ჯოისი იკითხოს, ვის ვეკამათოთ მერე?

ქეთი - მერე ჯოისზე ვიკამათოთ.

მალხაზი - ჩვენს ქართულ სიზარმაცეზეც ბევრია დამოკიდებული. ვამბობთ, რომ ყველაფერი მორღვეულია. არადა, რამე რომ მოირღვეს, ჯერ აგებული უნდა იყოს. რომელ მორღვევაზეა საუბარი, როცა თვალსაზრისები არ არსებობს საქართველოში, კრიტიკული აზრი არ გაისმის, ანალიტიკური შეფასება არ ხდება - ვინ აყალიბებს გემოვნებას, ვის ვენდოთ და ვის - არა. არ არსებობს კულტურული მედია, არ არსებობს ლიტერატურული ჟურნალისტიკა. ყველაფერი ლიტერატურულ კაფეებში სიარულით და სიტუაციების აღწერით შემოიფარგლება, მიწოდების კულტურაც კი არ არსებობს. ასეთი ქვეყანაა ჩვენთან.

ქეთი - სადაც უმეტესობა იმისკენ კი არ მიისწრაფის, რომ განსხვავებული იყოს, იმას ცდილობს, როგორ დაემსგავსოს სხვებს, გაპაპსავებულ „ცნობად სახეებს“.

მალხაზის შეფასების მერე, მართლა ისე ხომ არ გამოვიდა, რომ ამ ქვეყანაში გემოვნებაზე დავასაც არ აქვს აზრი.

ლიკა - თანამედროვეობაზე უმბერტო ეკო ამბობს: „კომუნიკაციის, რეპრეზენტაციის კრიზისი სახეზეა, რადგან სიტყვებმა დაკარგეს მნიშვნელობაო“. კონფუცის კი თავის დროზე ნათქვამი აქვს: „როდესაც სიტყვები კარგავენ მნიშვნელობას, უნდა გადახვიდე აქტიურ ქმედებაზე“. აქედან გამომდინარე, ჩვენი დღევანდელი დისკუსია ქმედებაზე გადასვლის მცდელობა იყო. გამოიკვეთა საერთო აზრიც იმის შესახებ, რომ გემოვნების საკითხი დაკავშირებულია ძალიან ბევრ რთულ საკითხთან, დაკავშირებულია იმ კულტურულ რეალობასთან, რომელშიც ვცხოვრობთ. დღევანდელი ქაოსი არის ისტორიული დროის გამოწვევა, რომელსაც საქართველო აუცილებლად გადალახავს. ჩვენ ვართ გზაში. ადამიანი არ იბადება პიროვნებად, ის პიროვნებად ყალიბდება. პოროვნებადქცევის გზა კი უსასრულოა და მის გარდაცვალებასთან ერთად თავდება. დიდი ადამიანების შემთხვევაში, მათი ქმნილება იწყებს თავის გზას და გვიყალიბებს გემოვნებას.

P. S. რა გვიქნა ამ გემოვნებამ, ვისი სული აღარ შეგვაწუხებინა, სად აღარ გვატარა. არ სჯობდა, დაგვეჯერებინა ძვირფასი ლათინებისთვის, ვისი რა საქმე იქნებოდა, შენი გემოს რეცეპტორები მჭადს უფრო სათუთად შეიგრძნობს თუ პურს, აჯიკა მოგწონს თუ ტყემლის საწებელი. თქვენც ასე ფიქრობთ, ხომ?

დ ა ვ ი ღ უ პ ე !

დისკუსია გაიმართა ლიტერატურულ კაფე „ქარავანში“.

კოშკების მხარეში

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი

დოქტორ ქრისტოფერ ბარუთი, ამერიკის გეოგრაფიული საზოგადოების კურატორი.

ვილიამ ოსგუდ ფილდი და სხვები, სხვები, სხვები

კავკასიის მრისხანე უმთავრესი ქედის სამხრეთ-აღმოსავლეთის მიყრუებულ მთის კალთებში, მუდმივი თოვლითა და მყინვარებით დაფარულ და გარშემორტყმულ ენგურისა და ცენის წყლის სათავეებში, უძველესი დროიდან ცხოვრობენ იაფეტური მოდგმის, ქართველი ხალხის მესამე შტოს ხალხი, რომლებსაც სვანები ჰქვიათ, ხოლო მათ სამკვიდრებელ ქვეყანას - სვანეთი. თვით სახელი სვანეთის „სავანე“ (შესახიზნი) თავისთავად ახასიათებს ამ ქვეყანას...

ეგნატე გაბლიანი

ადგილმდებარეობის წყალობით, სვანეთი მოწყვეტილია მთელ ქვეყნიერებას, განსაკუთრებით იმ შვიდი-რვა თვის განმავლობაში, როცა სვანეთში მიმავალი საცალფეხო გზები თოვლისგან შეკრულია. ამ ხნის განმავლობაში მიმოსვლა მთების მწვერვალებზე მხოლოდ თხილამურების საშუალებით შეიძლება, მაგრამ ყოველწლიურად მრავალი სვანი ხდება ამ მოგზაურობის მსხვერპლი.

საშოვარზე მიმავალი სვანები აღსარებას ამბობდნენ ხოლმე - არავინ იცოდა, ეღირსებოდათ თუ არა შინ დაბრუნება. ქალები მათ ლამის ცოცხლად ტიროდნენ. გზა საშინელი იყო, ბუნება - სასტიკი, ცხოვრება - დაუნდობელი...

ეს არის ამბავი იმისა, თუ როგორ შეხვდნენ ერთმანეთს ქართული პრესის ინტერნეტ არქივის დირექტორი, ფილოსოფიის დოქტორი ირაკლი იაკობაშვილი და ერთი საოცარი კაცი, უილიამ ოსგუდ ფილდი.

უფრო სწორად, ეს არის ამბის პრომოუშენი, რადგან მისი სრულად გადმოცემისა და მთელი ვიზუალური მასალის მკითხველისთვის მისაწოდებლად „ცხელი შოკოლადის“ ფურცლები არ კმარა. მაგრამ იმედია, ირაკლი იაკობაშვილი, მისი მეუღლე, ირინე ნიკოლეიშვილი, და მათი მეგობრები, ელენე მამულაიშვილი და არჩილ მენაღარიშვილი, წამოწყებულ საქმეს ბოლომდე მიიყვანენ და მომავალ წელს ჩვენი ჟურნალის ფურცლებზე წაიკითხავთ, რომ ამა და ამ დღეს შედგება კატალოგის პრეზენტაცია, გამოფენის გახსნა, კინოპრემიერა და სხვა. და მერე მთელი ეს საგანძური იქ გადაინაცვლებს, საიდანაც მისი „მოგზაურობა“ დაიწყო - სვანეთში, და იქ მრავალ ადამიანს გაუხარდება თავის წინაპართან შეხვედრა, ისევე, როგორც ჩვენს სანდრო და ელენე ნავერიანებს გაუხარდათ - აი, როგორი კაცი ყოფილა მათი დიდი ბაბუა, ლეგენდარული სილვესტრ ნავერიანი, მესტიიდან ზუგდიდში ფეხით რომ ჩადიოდა ხოლმე პროკლამაციების გასავრცელებლად...

ეს ამბავი დაიწყო გასული საუკუნის ოთხმოციან წლებში, როცა ირაკლი იაკობაშვილს ერთმა კარგმა კაცმა ერთი კარგი წიგნი აჩუქა, „ხუროთმოძღვრება ხუროთმოძღვართა გარეშე“. სხვა მრავალ საინტერესო ფოტოს თან ერთად იქ დაბეჭდილი იყო უშგულის ორი ხედიც, ავტორი - უილიამ ოსგუდ ფილდი, გადაღების თარიღი - 1929 წელი. უშგული ვიცით, წელიც გასაგებია, ფილდი კი...

მისი ვინაობის დასადგენად ირაკლი იაკობაშვილმა წერილი მისწერა ჟურნალ National Geographic-ის რედაქტორს. მან უპასუხა:, ჩვენ არ ვიცით, მაგრამ ამერიკის გეოგრაფიულ საზოგადოების მისამართს გამოგიზავნით, ეგებ მათ იცოდნენ რამეო. მათ იცოდნენ, და აღმოჩნდა, რომ თავად ბატონი ფილდიც ცოცხალია, და ირაკლი მას უშუალოდ შეეხმიანა. უილიამ ოსგუდ ფილდი მყინვარების მკვლევარი ყოფილა, თან ძალიან სერიოზული, ისეთი, ოთხმოცს გადაცილებულიც კი რომ ხელმძღვანელობდა ალიასკაზე ექსპედიციებს.

თურმე ბატონი ფილდი 1929-1933 წლებში კავკასიაში მოგზაურობდა; თურმე თვლიდა, რომ ამქვეყნად ყველაზე მშვენიერი, ყველაზე საინტერესო და წარმტაცი ადგილი ზემო სვანეთია და, შესაბამისად, მრავალ სხვა არაჩვეულებრივ ფოტოსურათთან ერთად 1929 წლის სვანეთის სურათებიც ჰქონია, მეტსაც მოგახსენებთ: არამარტო ფოტოსურათები, არამედ კინოფილმებიც კი!

კალას წმინდა კვირიკესა და ივლიტას მონასტერში ინახება ბიზანტიური, ძვირფასი ქვებით შემკობილი მე-12 საუკუნის ხელობის ტიხრული მინანქრის ხატი, „შალიანის ხატად“ ცნობილი. ამ ხატს წელიწადში სამჯერ ბანენ. მის ნაბან წყალს ინახავენ სურაში, ხატის ნაბან წყალს ჩამოატარებდნენ ხოლმე მთელს სვანეთში ქურდობის აღმოჩენისთვის - შალიანის რიდით და შიშით ფიცის გატეხას ვერავინ ბედავდა თურმე იმ დროს.

შუაში მდგომი, ჩოხიანი კაცი მურზაყან დადეშქელიანი გახლავთ. მარჯვენა მხარეს, საყდრის წინ მდგომ მამაკაცებს საგანგებოდ გადაღებისთვის აცვიათ ფუთა დადეშქელიანისეული ტანსაცმელი.

სვანეთში ყოფნის ჟამს ის ჯერ სულ ახალგაზრდა, ლამაზი კაცი იყო და როგორც ჩანს, უშრეტი ენერგიის პატრონი ბრძანდებოდა: მისი დღიურების მიხედვით რომ ვიმსჯელოთ, ყველა და ყველაფერი აინტერესებდა (განსაკუთრებით კი ერთი სვანი ქალი, ნინა, ოღონდ ვინაა ეს ნინა, ჯერჯერობით ვერ დავადგინეთ და იქნებ არცაა საჭირო - შევუნახოთ საიდუმლო). ფილდი ქართულ ანბანსაც სწავლობდა, ადგილობრივ ზნე-ჩვეულებებსაც, რაც კი რამ სვანეთის შესახებ კვლევა მოიპოვა, ყველა გადაიკითხა და სრული ბიბლიოგრაფია ჩამოწერა. ფილდი იწერდა ყოველი ჩავლილი დღის ამბავს, ძალიან ხატოვნად და, რა დასამალია, სასაცილოდ - ძალიან ბევრ სვანურ ქეიფს დასწრებია საბრალო და სულ ჩივის, დილით თავი მტკიოდაო. მოგზაური, ჩანს, თავადაც ძალიან სასიამოვნო კაცი იყო, რადგან მისთვის ყველა სახლის კარი ღია იყო, ყველგან სიხარულით ხვდებოდნენ, ათას საინტერესო ამბავსაც უყვებოდნენ, და ფილდი ყველაფერს გულმოდგინედ იღებდა ფოტო და კინო კამერით, ყველაფერს იწერდა...

ამჟამად ეს საგანძური ვისკონსინის შტატში, ქალაქ მილუოკის უნივერსიტეტში, ამერიკის გეოგრაფიული საზოგადოების ბიბლიოთეკასა და არქივში, გოლდა მეიერის სახელობის ბიბლიოთეკაში, ექვს დიდი ზომის ყუთშია დაცული. იქ ირაკლი იაკობაშვილმა და მისმა მეუღლემ, ხელოვნებადმცოდნე ირინე ნიკოლეიშვილმა, რომლებმაც მხოლოდ წელს შეძლეს შეერთებულ შტატებში ჩასვლა და ოთხმოციან წლებში დაწყებული კვლევის გაგრძელება, ხუთი თვის განმავლობაში იმუშავეს არქივში და მათ მიერ არქივში ფილდის ციფრულ ფორმატში გადაყვანილ ხელნაწერ და ფოტო არქივს თამამად შეიძლება მეოცე საუკუნის ოციანი წლების სვანეთის მატიანე ვუწოდოთ. სამწუხარო ისაა, რომ მკვლევარმა არქივის მფლობელს ვერ ჩაუსწრო - უილიამ ოსგუდ ფილდი 90-იან წლებში ასაკოვანი - 94 წლისა გარდაიცვალა, იმის მტკიცე რწმენით, რომ ის უცნაური ქართველი, ირაკლი, ადრე თუ გვიან აუცილებლად ჩააკითხავდა „თავის წილ“ სვანეთს...

„ეს არის გერმან მემანიშვილი, ჯერ მღვდელი, მერე, საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების გაბატონების შემდეგ კი სოფლის მასწავლებელი და მჭედელი; ინტელექტუალი კაცი, ესაა მურზაყან დადეშქელიანი, ფილდის მფარველი სვანეთში“ - ჰყვება ირაკლი იმას, რაც უილიამ ოსგუდ ფილდის ჩანაწერებში ამოიკითხა. ფოტოსურათზე გამოსახულ ჩოხოსან მამაკაცს პაპიროსი უჭირავს, ამაყადაა დაყრდნობილი აივნის მოაჯირს. შთამბეჭდავი გარეგნობა კი ჰქონია თავად დადეშქელიანს... “პირველ მსოფლიო ომის ოფიცერი, შემდგომში ქაქუცას შეფიცულთა რაზმშიც ყოფილა. ფილდი წერს, რომ დადეშქელიანმა მთელი თვის განმავლობაში მეგზურობა გაუწია ამერიკელ სტუმარს, თუმცა უსასტიკესი დიზინტერია ტანჯავდაო. მაგრამ იმასაც წერს, რომ თავადი არაფერს იმჩნევდა - აი, ფაქტიც სახეზეა. „ეს არის... ეს ყოფილა...“ - ირაკლის გაუთავებლად შეუძლია მოყოლა, და ეკრანზე გაუთავებლად იცვლება გამოსახულებები. იქ ხევსურეთიცაა, კოლხეთის ჭაობებიც და დაღესტანიც, მაგრამ მეტწილად მაინც სვანეთია.

აი, როგორი კაცი ყოფილა ლეგენდარული სილვესტრ ნავერიანი, მესტიიდან ზუგდიდში ფეხით რომ ჩადიოდა ხოლმე პროკლამაციების გასავრცელებლად... მარცხნივ, ზევით განლაგებულ ფოტოსურათებზე გერმანე მემანიშვილი და მისი ოჯახი არიან გამოსახული.

. . .

სვანეთი გადასერილია ენგურითა და ცენის წყლით და იმ მდინარეებით, რომლებიც ამ ორ მთავარ წყალს ერთვის. მას გარშემო ყოველი მხრიდან არტყია მაღალი ციცაბო მთები, რომელთა მწვერვალებს მუდმივი თოვლი და მყინვარები ამკობენ, ხოლო მათ ძირებში მრავალნაირი ყვავილოვანი საბალახო მთებია გაშლილი, მათ მისდევს დაბურული გაუვალი ტყეები. ამ ტყეთა შორის ალაგ-ალაგ აგებული და გაშენებულია მაღალი ორსართულიანი ციხე-კოშკებიანი სახლები - ესაა სვანეთის სოფლები.

. . .

სვანური გადმოცემა ამბობს, რომ დადეშქელიანების წინაპარს, დაღესტნელს, თავისი სახლიკაცი მოუკლავს და მთებში იმალებოდა. ზამთარში ვეღარ გაძლო და აირჩია რომელიმე უცხო ქვეყანაში გადახვეწილიყო. თოვლში დათვის კვალს მიაგნო, რომელსაც გაჰყვა და ამ კვალმა ის სვანეთამდე მიიყვანა. ეცერში ის ესტუმრა მღვდელ კახიანს. უცხო სტუმრის დანახვით გაოცებული მასპინძელი შეეკითხა მას: „ვინ ხარო?“ სტუმარმა უპასუხა თურმე: „დაგდაშდან გელან“, რაც ნიშნავს „მოვედი ამ მთებიდან“. მღვდელმა გადაწყვიტა, რომ ეს სტუმრის გვარი იყო - დადეშქელიანი.

. . .

ჰყვებიან, რომ უშბაზე პირველები სვანები ავიდნენ და თან უამრავი შეშა აიტანეს. და ღამით მთელმა სვანეთმა დაინახა, როგორ აალდა უშბას ორი მწვერვალი - ნიშანი იმისა, რომ ბოროტს კეთილმა სძლია - „უშბა“ ხომ „კუდიანების სავანეს“ ნიშნავს.

იმასაც ჰყვებიან, რომ თავად დადეშქელიანს ინგლისელ მთამსვლელთა ჯგუფი წვევია ეცერს. ინგლისის სამეფო ოჯახის წევრი, დიდგვაროვანი ქალიც ყოფილა მოგზაურთა ჯგუფში. დადეშქელიანის სახლში გაჩერებულან, რა თქმა უნდა. დილას, დადეშქელიანების სახლის აივანზე, ევროპულად გაშლილ ჩაის სუფრასთან მჯდარ იმ დიდგვაროვან ქალს, გაგიკვირდებათ და უშბა მოსწონებია. ჰოდა, მეორედაც რომ თქვა, „რა მშვენიერია ეს მთაო“, თავადმა უთხრა: „ეს მთა ჩემს მიწაზე დგას, ჩემი საკუთრებაა და ამიერიდან თქვენი იქნება - მიჩუქებიაო“. მისი იყო და აჩუქა, ქაღალდიც დაუწერა, მე, თავადი დადეშქელიანი, ამ ლამაზ ქალს უშბას ვჩუქნიო. ქალს, ამბობენ, ენაც კი დაება, როდესაც ამ საჩუქრის ამბავი უთარგმნეს. მერე კი უთქვამს, ბევრი კარგი საჩუქარი მიმიღია, მაგრამ ასეთი თვალისმომჭრელი რამ, თანაც ასეთი მეფური გულუხვობით - არასდროსო!!! ვერც გაიგებდა, სხვა არავინ თვლიდა, რომ უშბა მისია, შესაბამისად, ვერც ვერავინ ვერავის ვეღარ აჩუქებდა.

მარცხნივ: კოშკი, რომელიც, თქმულების თანახმად, ენგურში დევის მიერ ჩაგდებულ ქვაზეა აშენებული. თოვლში მდგომ მამაკაცთაგან კი ერთ-ერთი თავად ვილიამ ოსგუდ ფილსია.

. . .

დადეშქელიანებმა მოინდომეს თავისუფალ სვანეთზე გაბატონება, მაგრამ თავისუფლებას შეჩვეულ სვანებს ქედი ვერ მოახრევინეს... ხალხს უნდოდა, რომ ფუთა დადეშქელიანის მოკვლა ერთ ვინმეს არ დაბრალებოდა და ამიტომ მოაგროვეს თურმე თითო მარცვალი თოფის წამალი. ყველამ თავიანთ თოფების ტყვიას ჩამოათალა და მისგან გააკეთა ფუთას მოსაკლავად ერთი ტყვია. ამ ტყვიაწამლით გატენილი თოფი შეიტანეს უშგულის ღვთისმშობლის ეკლესიის გალავანში და ტუჩი იქით უქნეს, საიდანაც ელოდნენ ფუთას მოსვლას. თოფის გასროლაშიც რომ ყველას მიეღო მონაწილეობა, თოფს ჩახმახზე გამოაბეს გრძელი ბაწარი... ეკლესიის გალავნიდან გავარდა თოფი, რომლის ტყვიამ ფუთა გამოასალმა წუთისოფელს.

უშგულის ღვთისმშობელს ეწყინა ეს ამბავიო, ამბობს ერთი გადმოცემა, და დასაჯა უშგულელები იმით, რომ სამი წლის განმავლობაში არცერთი ძროხა არ დამაკებულა და არცერთი წვეთი რძე არ გამოუწველიაო...

მურზაყან დადეშქელიანი დაწვრილებით მოუყვა ამ ამბავს ცნობისმოყვარე სტუმარს, ფუთა დადეშქელიანიდან მის ოჯახობამდე გენეოლოგიური „ხეც“ დაუხატა, სტუმარმა კი ინგლისურად თარგმნა და ლამაზი ხელითაც ჩაიხატა თავის რვეულში ...

ის, რისი პირველად გამოქვეყნების პატივიც გვხვდა წილად, მხოლოდ პაწაწინა ნაწილია ირაკლი იაკობაშვილის და მის მეუღლის მიერ ამერიკის გეოგრაფიული საზოგადოების ბიბლიოთეკასა და არქივში მოპოვებული მასალისა. მიუხედავად ამისა, ვიმედოვნებთ, რომ ცალი თვალით მაინც ჩაგახედეთ მათ მიერ შესწავლილ იმ უზარმაზარ ყუთშები და იმ სამყაროში, რომელიც ერთმა კარგმა კაცმა, უილიამ ოსგუდ ფილდმა კავკასიაში აღმოაჩინა. ფოტომასალაცა და ფილმებიც უკვე თბილისშია და მნახველს ელის.

საახალწლო მოგზაურობა ედვინის ქალაქში

ავტორი: თამარ სუხიშვილი
ფოტო: პირადი არქივი

ვიკინგები ახალი წლის ღამეს

ყველაფერი „ვეფხისტყაოსნით“ დაიწყო. ჰო, ეგრეა. ისე გამოვიდა, რომ ედინბურგში სწორედ „ვეფხისტყაოსნის“ წყალობით („რას გვაბრუნვებ, რა ზნე გჭირსა...“) მოვხვდი. ახლავე აგიხსნით. დიდ ბრიტანეთში ჩემი „მოძრაობა“ საკონფერენციო განრიგს მისდევდა. სულ „გავლა-გავლა“ რომ არ გამომსვლოდა, „ჯერ სწავლა - მერე გავლას“ პრინციპი ავირჩიე და მინდა გითხრათ, რომ ძალიანაც გაამართლა. თუმცა, რაღა დაგიმალოთ და გული პირველისკენ უფრო მიმიწევდა. ასე ჩავები დიდ საკონფერენციო ფერხულში და სააპლიკაციო ფორმების შევსების, სამოგზაურო გრანტების მოპოვების, საკუთარი შეუვსებელი ავტობიოგრაფიისა და ჯერ დაუწერელი სტატიების რეზიუმეების თხზვის ტექნიკაც შესანიშნავად ავითვისე. არა, მაინც რა ნიჭიერები ვართ არა, ეს... (სამ წერტილში ვისაც ვგულისხმობ, ხომ გასაგებია).

„ვეფხისტყაოსანი“? - „ვეფხისტყაოსანი“ ჩემი პირველი საკონფერენციო თემა იყო: „ქალთა უფლებები XI-XII საუკუნეების საქართველოში და „ვეფხისტყაოსანი“. ვიფიქრე, რომ აუჩემებიათ ეს ბრიტები და კელტები, ცოტა რამეს ჩვენზეც გავაგებინებ-მეთქი. ჰოდა, ავდექი და საორგანიზაციო კომიტეტს პატარა რეზიუმე გავუგზავნე, ისე როგორც წესი ითხოვდა. იქიდან გულწრფელი და ინგლისური ზრდილობით გაჯერებული პასუხი მოვიდა - ჩვენ აზრზე არა ვართ, ეგ რა არიო, მაგრამ ძალიან საინტერესო რამე კი ჩანსო (არა, ბიჭო?!) და ძალიან დაგვავალებთ, თუ მონაწილეობას მიიღებთო. მეც აღარ გავიპრანჭე.

მოკლედ გეტყვით. ყველაფერმა კარგად ჩაიარა. ღელვითაც უკვე ნაკლებად ვღელავდი, იმიტომ რომ წინა დღით რეპეტიცია გავიარეთ. ჩვენმა „რეჟისორმა“, პროფესორმა ჰარდიმ ორატორული ხელოვნების საიდუმლო გაგვანდო. ის გვიხსნიდა, თუ როგორ უნდა დაიჭირო თავი მოხსენების კითხვის დროს, როგორ უნდა დაიყენო მზერა... გაგიკვირდებათ და, თანამედროვე სოციოლოგიური გამოკვლევებით, აუდიტორია თურმე ყველაზე ნაკლებ ყურადღებას აქცევს მოხსენების შინაარსს. ამ გამოკითხვის შედეგებს თუ გავითვალისწინებთ, გადამირევია მთელი აუდიტორია. ბევრი კითხვა გაჩნდა. უკვირდათ, ასეთი პოემა თუ არსებობდა, რატომ აქამდე არაფერი ვიცოდითო. კონფერენციის მერე ვიღაც სტუდენტი მოვიდა და მადლობა გადამიხადა: „ვეფხისტყაოსანი” დიდი ხნის წინ წავიკითხე და ბევრი რამ აღარ მახსოვდაო. რასაკვირველია, გული ძალიან ამიჩუყდა. ერთმანეთს გამოვეცნაურეთ და, ვაი, ... გიორგი მქვიაო. მაინცდამაინც რუსი არ აღმოჩნდა?! მერე ერთმა ავსტრალიელმა პროფესორმა „ვეფხისტყაოსნის“ თარგმანი მთხოვა. ჩვენი აქტივისტი ჯასტინიც დაინტერესდა: ნეტა, ამისთანა რა ჯადო ჰქონდა ამ ფატმანს, აგერ უკვე ორი თვეა სწავლა დაიწყო და ერთი ბოიფრენდი ვერ მიშოვიაო. ერთი მეც უნდა წავიკითხოო. სწორედ ამ კონფერენციაზე გავიცანი ენდრიუც, რომელიც იმ დროს შოტლანდიის ახალგაზრდული კონფერენციის საქმეებში იყო ჩაფლული და იქვე შემომთავაზა მორიგ კონფერენციაში მონაწილეობაც და სამგზავრო გრანტიც. მეც რა მენაღვლებოდა, მაშინვე შევადგინე ჩემი ინდივიდუალური „ბიზნესგეგმა“: მოთელვა (ედინბურგის დათვალიერება), კონფერენცია, პატარა გასვლა შოტლანდიის მთებში და... ფესტივალი „ჰოგმანეი“.

მშვენიერი განრიგი გამომივიდა. ამის გულისთვის ნამდვილად ღირს ბიბლიოთეკებში ღამისთევა. თქვენთან დასამალი რა მაქვს, მაგრამ კონფერენციაზე მეტად ის მიხარია, რომ ახალ წელს, არც მეტი - არც ნაკლები, შოტლანდიის დედაქალაქში შევხვდები, სადაც, როგორც ამბობენ, ევროპაში ყველაზე მხიარული ახალი წელი დგება.

მატარებელში, რომელიც ლონდონიდან ჩრდილოეთის მიმართულებით მიდის, ტევა აღარაა. სულ მგონია, რომ ახლა უცებ ვიღაც ნაცნობ ფრაზას დაიძახებს: „ჩამოიღე, ქალო, ფეხი, თავზე რომ მადგამ!“

სოფელი შოტლანდიური ლოხის პირას

მატარებელში ყაყანი მატულობს, უშფოთველი ბრიტანელებიც კი შფოთავენ. ბირმინგემი - დერბი - შეფილდი - ლიდსი... ჩასვლით არავინ ჩადის, ამომსვლელები კი - იცოცხლეთ!

ამ მატარებელს ასე ნელა ალბათ არასოდეს უვლია. ძალიან ვაგვიანებთ. გზაზე კიდევ რაღაც შეფერხებებია. აქა-იქ აღშფოთებას გამოხატავენ შოტლანდიური როხროხით. დროდადრო ვიღაც ბრიტანული აქცენტითაც წამოიკნავლებს. რაც უფრო ჩრდილოეთისკენ მივიწევთ, ეს კნავილი სულ უფრო და უფრო სუსტდება. თანამედროვე პოეტის ერთი ლექსი ამეკვიატება, რომელიც რელსების ხმაურის რიტმშია დაწერილი: Sassenachs, Sassenachs here we come, Sassenachs, Sassenachs rum-tum-tum... Sassenachs - ამ სახელით შოტლანდიელები ინგლისელებს არცთუ პატივისცემით მოიხსენიებენ. მატარებელში კვერცხის სენდვიჩების საძაგელი სუნი დგება. ო, როგორ მძულს ეს საზიზღარი კვერცხის სენდვიჩები! ჩემს გვერდით სკამზე ვერონიკას სძინავს ტანჯული სახით. თავზე ორი ძალიან თბილი ქუდი ახურავს. ვერონიკა ეკვადორელია. ეს ვერონიკა რაღას ავიკიდე, სიცივისაგან არ ჩამაკვდეს ხელში ამ ედინბურგში... მატარებელში ცივა და კვერცხის ჩაგუბებული სუნი დგას. ამდენს მეც ვეღარ ვუძლებ და მუჯლუგუნებით მივიკვლევ გზას ბარისკენ. ამ დროს ცხელი ყავა პირდაპირ მისწრებაა - შაქრიანი, უშაქრო, კარგი, ცუდი, ვიღა დაეძებს. ალბათ ამიტომაც „ახალტურებენ“ ყავას ყველა მატარებელში.

„ხუთ წუთში ედინბურგში ვიქნებით,“ - გვაფრთხილებს გამცილებელი. ედვინი ერქვა VII საუკუნეში ნორთუმბრიის მეფეს. მისი სახელი დაურქმევიათ ამ ქალაქისათვის - Edwin's Burg. „რა ზღაპრული ქალაქი ყოფილა,“ - ამბობს ვერონიკა. მე თავს ვუქნევ. მართლაც ასეა. ედინბურგი ჩრდილოეთ ევროპის ერთ-ერთ ულამაზეს ქალაქად ითვლება. თუმცა ის კი ვერ გამიგია, რატომ ეძახიან მას „ჩრდილოეთ ათენს“.

უცნაური მიზიდულობის ძალა აქვს ამ ქალაქს. სულ რაღაც თხუთმეტიოდე წუთის ჩამოსული ვარ და უკვე ვგიჟდები ედინბურგზე. თუმცა მიხარია, რომ ედინბურგში არ ვსწავლობ. ბიბლიოთეკაში ან ლექციაზე რა გამაჩერებდა, სწავლა აზრადაც არ მომივიდოდა; ალბათ სულ გართობაზე ვიფიქრებდი, რადგან თვალის სანახავი აქ არ დაილევა. არ ვიცი, როგორ „შველიან“ ამ ქალაქში თავს სტუდენტები, ყველაფერი გართობისკენ გექაჩება: სახელგანთქმული „ფრინჯი“ და ხელოვნების სხვა (ტრადიციული თუ ალტერნატიული) ფესტივალები, ჯაზი, როკი, ქალაქში მოძრავი გამოფენები, მოხატული ძროხები, მთები, ტბები, ლეგენდები, ღამეულ მოჩვენებათა შოუები, ამ ყველაფრის დამაგვირგვინებელი საახალწლო ზეიმი და მერე ისევ ეს ყველაფერი თავიდან...

ერთი ასეთი სიმღერა იყო, ბაიათის მელოდიაზე აწყობილი: „პასტაიანნა შაბათიაო“; ჰოდა, აქაც ეგრეა საქმე, განსაკუთრებით, ახალი წლის დღეებში.

მე და ვერონიკა პრინსეს სტრიტზე მოვსეირნობთ და აღფრთოვანებას ვერ ვმალავთ. პრინსეს სტრიტი ყველაზე გრძელი ქუჩაა მთელ ევროპაში. ქვედა მხარეს ქუჩას ასეთივე გრძელი და ლამაზი ბაღი დაუყვება. გადაღმა ხიდია. სწორედ ეს ხიდი ქმნის პირველ მატყუარა შთაბეჭდილებას. გგონია, რომ ქალაქი მდინარეზეა გაშენებული, სინამდვილეში კი ხიდის ქვეშ რკინიგზის სადგურია. პრინსეს სტრიტს კლდეზე აღმართული მეფის ყოფილი სასახლის ანსამბლი გადმოჰყურებს. ამ არქიტექტურულ ანსამბლში უძველესი ნაგებობა XI-XII საუკუნეებში აუგიათ, კაპელა სენტ-მარგარიტი...

წინასაახალწლო დღეებში პრინსეს სტრიტი მგონი ყველაზე ხალხმრავალი ქუჩაცაა. აქ ხომ ახალი წლის შესახვედრად მსოფლიოს ყველა კუთხიდან ჩამოდიან. „ჰოგმანეის“ ქუჩის წვეულება (ეს ქუჩა სწორედ პრინსეს სტრიტი გახლავთ) მართლაც რომ განსაკუთრებული მოვლენაა. აქ მინიმუმ 100 ათასი კაცი იყრის თავს. ყოველწლიურად იზრდება სცენებისა და მონაწილე ხელოვანთა რიცხვი. ტრადიციული ნომრების გარდა, ყოველ წელს არის კიდევ რაღაც ახალი - ის, რაც წინა წელს არ ყოფილა და მხიარულებაც სულ უფრო და უფრო მატულობს. ქუჩის წვეულებას შოტლანდიის სამეფო ბანკი აფინანსებს. ამიტომაც მას ზოგჯერ სამეფო ბანკის ქუჩის წვეულებასაც ეძახიან. ჰო, რახან ბანკზე ჩამოვარდა სიტყვა: შოტლანდიურ ქაღალდის სტერლინგს ინგლისური სტერლინგისგან განსხვავებული დიზაინი აქვს, შოტლანდიის სამეფო დინასტიის წარმომადგენელთა პორტრეტებით. ამ ფულს ინგლისში ცოტა არ იყოს ეჭვის თვალით უყურებენ. ამიტომ ნურც ის გაგიკვირდებათ, მაღაზიის გამყიდველმა უცებ ბანკში რომ დარეკოს და ფულის ნამდვილობა გადაამოწმოს. თემას გადავუხვიე...

ედინბურგის მოჩვენებები

მე და ვერონიკა კიდევ დიდხანს ვუზიარებთ შთაბეჭდილებებს ერთმანეთს. დახვეწილი და რაფინირებული ოქსფორდული გარემოს შემდეგ თავდაპირველად აქაურობა ცოტათი გვეუცხოება. დიდად არც ინგლისური ზრდილობა ჭრის. ამას ჩამოსვლისთანავე ვხვდებით, როცა სულის მოსათქმელად პირველსავე ბარში შევდივართ და ვერონიკა თვალების ფახულითა და თავაზიანობის ეტიკეტის სრული დაცვით ეკითხება ბარმენს: „გამარჯობა, სერ. რა შესანიშნავი ატმოსფეროა ამ ბარში. ხომ ვერ მეტყვით, გეთაყვა“... ბარმენს კი უკვე ზურგი შეუქცევია ვერონიკასთვის და ჭიქაში ყინულს აჩხრიალებს. ჰოდა, ვერონიკაც იძულებულია, ხმა დაიბოხოს, თითი დახლისკენ გაიშვიროს და თამამი, ცოტა მბრძანებლური ტონით მოითხოვოს: „ჯიგარო, ერთი ეს ვისკი მაიტა!“ აი, ასე სულ სხვაა...

ედინბურგში ჩვენს ჩამოსვლას აღვნიშნავთ და ერთმანეთს ვემშვიდობებით. შევთანხმდით, რომ ახალ წელს შევხვდებით. მანამდე კი ჩვენ-ჩვენი საქმე გვაქვს. მე კონფერენციისთვის უნდა მოვემზადო; ვერონიკა მეგობრებს მოინახულებს, მათ შორის იმ ფრედსაც, ამას წინათ ლონდონში რომ გაიცნო. ფრედი ედინბურგის უნივერსიტეტში პოლიტოლოგიას სწავლობს, თუმცა მე თუ მკითხავთ, პოლიტოლოგიაზე უფრო მეტად სხვა საქმითაა გატაცებული. თან ამ საქმეს აქაური კლიმატიც როგორ უწყობს ხელს... გარეგნობაც ასეთი აქვს. ძალიან სიმპათიური ყმაწვილი კია, მაგრამ ალბანელ ნარკოდილერს უფრო ჰგავს, ვიდრე პედანტ და მოწესრიგებულ პოლიტოლოგ-პოლიტიკოსს.

...კონფერენციისთვის მომზადებას მერეც მოვასწრებ, ჯობია საშინელებათა გამოფენა დავათვალიერო. რაღა დაგიმალოთ და ცოტათი გულისკანკალით მივუყვები კიბეებს და მიწისქვეშ ჩავდივარ; ამ მიწისქვეშეთიდან ისეთი კვნესისა და არაადამიანური გმინვის ხმა ამოდის, რომ ფეხები უკან მრჩება, მაგრამ საკუთარ თავს არ ვუტყდები. ბოლოს აღმოჩნდება, რომ ყველაზე ძნელი ამ კიბეებზე ჩასვლა ყოფილა. „ვამპირებს ხელით არ შეეხოთ, - გვაფრთხილებს ბილეთების გამყიდველი გოგონა, და თვითონაც ვამპირივით იცინის, - თორემ შედეგზე პასუხს არ ვაგებთ“. ნეტა ვიცოდე, რომელი ჭკუათმყოფელი დააპირებს ვამპირების დაჭერას?.. საშინელებათა ექსპოზიცია ოსტატურადაა გაკეთებული - ცვილის ფიგურები, სინათლისა და აკუსტიკური ეფექტი, ზღაპრულ-ისტორიული თემატიკა... ეს ყველაფერი დამთვალიერებელზე კარგად მუშაობს და თუ მაინცადამაინც მყარი ფსიქიკა არ გაქვთ, დიდად არ გირჩევთ იქ მისვლას. აი, ვამპირების ცოცხალი შოუ კი დიდი სულელური წარმოდგენაა. ჩაბნელებულ დერეფანში მიიკვლევ გზას და ხან ერთი ხელმოცარული მსახიობი გამოგიხტება სახეზე წათხუპნული სისხლებით, ხან - მეორე. მოკლედ, სანამ იქიდან გამოვიდოდი, ძალიან მომაბეზრეს თავი. განსაკუთრებით ერთი მსუქანი „ვამპირი“ აქტიურობდა. „ყველას შეგჭამთ, ყველას სისხლს დავლევო,“ - ბღაოდა და გიჟივით დახტოდა. აი, იმას კი ყველა გაურბოდა. დიდად საშიში არც ის იყო, უბრალოდ, პაროდონტოზი სჭირდა იმ საწყალს...

ქალაქში ცნობილი ვისკის ბარი

ძროხების გამოფენა პრინსეს სტრიტზე

თავს ვუშველე. პირველსავე შემხვედრს ტურისტული სააგენტო „სკოტლანდ თრეველის“, თუ რაღაც ამდაგვარის, გზას ვეკითხები. ბედი არ გინდა? სწორედ ამ სააგენტოს ექსკურსიამძღოლი არ გამოდგა?! ბენი ჩემი პირველი ედინბურგელი ნაცნობია - ხანშიშესული, მხიარული კაცი. თუ მაინცდამაინც იმას არ ეტყვით, რომ ინგლისელებზე გიჟდებით და იქვე ვითომ სხვათაშორის უოლესის ლეგენდასაც გაიხსენებთ, ჩათვალეთ, რომ მისი მამაცი გული მოიგეთ. ბენი მეუბნება, რომ მის სააგენტოს ორი მარშრუტი აქვს - ერთი გლაზგოა, მეორე - მთიანი მხარე, ლოხ ნეი და ლოხ ლომონი. ბენი მთაში დადის. მეც მთები და ტბები რატომღაც უფრო მიზიდავს და ბენის ჯგუფში ვეწერები.

ტურისტულ ჯგუფში ბევრნი არ ვართ: გაუგებარი წარმოშობის ოჯახი, მთელი გზა მხოლოდ ერთმანეთში ლაპარაკობენ და ისიც ძალიან დაბალ ხმაზე; პატარა და მრგვალი ამერიკელი ქალბატონი, ეგზოტიკურ ადგილებში რომ მოგზაურობს, იქ ყოვლად უვარგის ფოტოებს იღებს და მერე იმ ფოტოებს საკუთარ სალონში გვარიან ფასში ყიდის; კისკისა ავსტრალიელი გოგონები, რომლებიც ირწმუნებიან, რომ მათი წინაპრები შოტლანდიიდან წამოსულან და პარიზელი წყვილი, რომლებიც მთელი გზა გაუთავებლად ასლოკინებენ (რიგრიგობით) და ამაზე ისე კვდებიან სიცილით, თითქოს უფრო სასაცილო არაფერი ენახოთ. ფრანგი ტურისტები იფიცებიან, რომ ინგლისში ბაღები და ორანჟერეები ბევრად უფრო ლამაზია, ვიდრე საფრანგეთში. შოტლანდიაში, - იქვე უკეთებს კორექტირებას ბენი, კმაყოფილებით იბღინძება და კიდევ უფრო დიდი შემართებით გვიყვება მშობლიური მხარის საამაყო ისტორიას: უძველეს დროში შოტლანდიის ტერიტორიაზე პიქტები სახლობდნენ, ძვ. წ. პირველ ასწლეულში აქ კელტებმა იწყეს დასახლება. ახ. წ. V-VI საუკუნეებში ირლანდიიდან შოტლანდიაში სკოტები გადმოსახლდნენ, სახელწოდება Scotland-იც აქედან მოდის - სკოტების ქვეყანა.

ნელ-ნელა ზემოთ ავდივართ - პატარა, ვიწრო ხეობებიდან დიდ, გაშლილ სივრცეში ვხვდებით. რომ არ ვიცოდეთ, რომ კარგა მაღალზე ვართ, ისევ ბარში გვეგონება თავი... აქ მამაცი გულია დამარხული... ეს უზარმაზარი ტბები მართლაც სასწაულია, ტბის პირას პატარ-პატარა სოფლებია. ზოგიერთი ქოხი ისევ იმ გვაროვნული წყობიდან შემორჩენილ ქვის ქოხებს ჰგავს, განსაკუთრებით - ზამთრის მდუმარებაში. გაზაფხულზე ისევ გამოცოცხლება იწყება. ფერად ყვავილნარში ჩაფლულ ქოხებზე უზარმაზარი წარწერები ჩნდება: „ვაქირავებ ბინას“. შოტლანდიის მთებში დასვენება ძვირიანი ფუფუნებაა.

ედინბურგი ზამთარ-ზაფხულ ყოველთვის მხიარულია. ერთადერთი, ამინდში არ უმართლებს ქალაქს. თითქმის მთელი წლის განმავლობაში გადაუღებლად წვიმს. „აქ ასე იცის, გამოიდარებს, გაწვიმდება, გამოიდარებს, გაწვიმდება. ამ დროს ყველაზე კარგი ანტიდეპრესანტი ვისკია, - მიხსნის ჩვენი კონფერენციის ორგანიზატორი ენდრიუ, - გადმოიღებ ვისკის, დაასხამ, დალევ, დაასხამ, დალევ და... მერე კალამიც უფრო ადვილად გემორჩილება...“

ვისკის გარეშე საახალწლო მხიარულებას რა ფასი აქვს! ეს სასმელი მარტო საახალწლო რიტუალის განუყოფელი ნაწილი კი არა, გაციებისგან თავდაცვის ყველაზე ეფექტიანი საშუალებაცაა. ცოტა თუ არ მომაგრდი, მთელი ღამე ქუჩაში რა გაგაძლებინებს!

ისე კი გაგვიმართლა. არც წვიმა მოსულა და არც თოვლი. და, აი, ახალი წლის საღამოც დგება! შებინდდება თუ არა, ცენტრალურ ქუჩას - ჩვენს პრინსეს სტრიტს გადაკეტავენ. ყველა კუთხეში პოლიციელები დგანან. ქალაქის დაცვა განსაკუთრებით გაძლიერებულია. პრინსეს სტრიტი ახალი წლის წინა ღამეს გამორჩეულად ლამაზია; გაბრჭყვიალებული ეშმაკის ბორბლიდან მთელი ედინბურგი ხელისგულივით მოჩანს. ქუჩაში ჩამწკრივებული ვაგონებიდან ცხელ საჭმელს, ლუდს, ბუშტებს და ყველაზე პოპულარულ საახალწლო სუვენირებს - ედინბურგის ჰოგმანეის ქუდებს ყიდიან. მერე ვიღაცა იწყებს „Hogmanay“-ს სიმღერას და მთელი ქუჩა გუგუნებს.

ამასობაში სულ დამავიწყდა მეთქვა, რომ „Hogmanay“-ს შოტლანდიაში ახალი წლის ღამეს ეძახიან.

„ჰოგმანეის“ სტუმრებს მთის წვერზე გადმომდგარი ედინბურგის ციხე-სიმაგრეც მასპინძლობს. რამდენიმე წლის წინ, აქ პოპულარული შოტლანდიური ჯგუფის - TEXAS-ის კონცერტი გაიმართა. ამჯერად TEXAS-ი პრინსეს სტრიტის ბაღში სცენაზე სხვა ჯგუფებთან ერთად გამოდის. ამ კონცერტზე უმეტესობა სწორედ TEXAS-ის ხათრითაა მოსული. გამოგიტყდებით და მისი დიდი მოყვარული არ ვარ, ამიტომ გული ისევ პრინსეს სტრიტისკენ მიმიწევს. და იქ სიურპრიზიც მხვდება: ერთ-ერთ სცენაზე Panjabi MC არ დახტის და თავის hune hune hoi mutare-ს არ მღერის?!

კინაღამ ჩირაღდნების პროცესია გამომრჩა. არადა, ამ სანახაობამ მგონი ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა. ეს პროცესია ყოველ 29 დეკემბერს, საღამოს შვიდის ნახევარზე იმართება. ათასობით ადამიანს ანთებული ჩირაღდანი უჭირავს და ძველი ქალაქიდან კელტონ ჰილისკენ მარშით მიემართება. ჟღერს შოტლანდიური მუსიკა და დოლის ენერგიული ბაგა-ბუგი. ზემოდან თუ გადმოიხედავთ, ქალაქი ცეცხლში გამოხვეულს ჰგავს. ჩირაღდნების პროცესია საქველმოქმედო ღონისძიებაა, პროცესიაში მონაწილეობა უფასოა, მხოლოდ ჩირაღდნები უნდა შეიძინოთ; ეს ფული კი გაჭირვებული ბავშვებისთვის გროვდება.

თავის დროზე ვიკინგებმა ბარკასი კელტონ ჰილზე აათრიეს და იქ ცეცხლი წაუკიდეს. ამ ცეცხლში ახლა ძველი წელი იწვის და ახალს უთმობს გზას. კიდევ რაღაც ლეგენდა უნდა მომეყოლა, მაგრამ სულ ერთმანეთში ამერია სატუსაღოში გამოკეტილი საყვარლების, მოჭრილი თავებისა და ავი სულების ამბები და ჯობია გავჩუმდე.

პროცესიას ვწყდები და ჯორჯ სტრიტისკენ ავდივარ ზევით. ჯორჯ სტრიტზე არაჩვეულებრივი სანახაობაა - Night Afore Fiesta (ღამე ფიესტას წინ) - შოტლანდიისა და სხვა ქვეყნების გართობის ტრადიციების ნაზავი; თვალს მოგტაცებთ სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩამოსული დასების თეატრალური თუ ქორეოგრაფიული წარმოდგენები და აკრობატების შოუები. შოტლანდიის მიწა კატალონიურ კარნავალსაც მასპინძლობს. მთელი ღამე დაუზარელად მუშაობენ ვიზაჟისტები და დიზაინერები და მსურველებს (ასეთები კი ბევრნი არიან) საკარნავალო თმის ვარცხნილობასა და მაკიაჟს უკეთებენ.

და კიდევ, ქალაქში დინოზავრები დადიან. ცოტა კი მეშინია, ეს უზარმაზარი რკინის კონსტრუქცია, საზარელ ხმებს რომ გამოსცემს, თავზე არ ჩამომემხოს...

ჯორჯ სტრიტზე ვერონიკას ვხვდები. თავის სტიქიაშია. მოცეკვავეებთან ერთად ცეკვავს სამბას. ფრედის ამბავს მიყვება. პაემანი დაუნიშნავს, ცენტრში რომ ქალის ქანდაკებაა, იქ მოდიო. ვერონიკამაც რა იცოდა, ვიღაც ქალის ქანდაკების ძებნა დაუწყია. მერე? - “ოთხი წელია ედინბურგში სწავლობს, ეგ დებილი. იცი, ვისი ქანდაკება დგას ქალაქის ცენტრში? - ვისი და უოლტერ სკოტის. უბრალოდ მანტია აქვს წამოსხმული.”

ახალ წელს ზუსტად პრინსეს სტრიტის ცენტრში ვხვდებით, სკოტის ძეგლის პირდაპირ. ქუჩაში ხალხი უფრო და უფრო მატულობს. 12 საათზე დიდი ფეიერვერკი იწყება. ფეიერვერკებს ქალაქის შვიდი წერტილიდან უშვებენ. მთელი ქალაქი ბრდღვიალებს. თავზე თითქოს ვარსკვლავები გეყრება. ყველა ერთმანეთს ეხვევა და კოცნის, იცნობს - არ იცნობს, მნიშვნელობა არა აქვს. ტრადიციაა ასეთი - კოცნაზე უარს ვერავინ გეტყვის. მერე ყველა ერთხმად მღერის შოტლანდიურ საახალწლო სიმღერას რობერტ ბერნსის ლექსზე - Auld Lang Syne. ბოლოს, სიმღერა და მტლაშა-მტლუში რომ დამთავრდება, ზოგი ბარს შეაფარებს თავს და იწყება ისევ ნაცნობი: დაასხიდალიე, ზოგიც მთელი ღამე დაეხეტება ქუჩებში და დილამდე ისმის ნამთვრალევი ხმები: HAPPY NEW YEARRR!!!

ახალ წელს გილოცავთ!

რეპრესირებული სექსუალობა

ავტორი: ნინო ძანძავა

რამდენიმე თვის წინ, ფონდ „ღია საზოგადოება - საქართველოში“ მეგობრის სანახავად მისულმა, მის სამუშაო მაგიდაზე საქაღალდის სახით შეკრულ ნაბეჭდ და შიგადაშიგ ხელნაწერ ფურცლებს მოვკარი თვალი. თაბახის გვერდები საგულდაგულოდ იყო შეკოწიწებული, ვიღაცას არ დაზარებია და დაკარგული ტექსტი ხელით აღუდგენია. მაგრამ მთავარი, რამაც ჩემი ყურადღება მიიქცია არა დოკუმენტის ვიზუალური მდგომარეობა, არამედ სათაური იყო: „The Vagina Monologues“, Eve Ensler (2000).

როდესაც ჩემმა მეგობარმა რამდენიმე აბზაცი წამიკითხა, შევცბი, არა იმიტომ, რომ კითხვისას ხშირად ფიგურირებდა ქალის გენიტალიის სახელი, შემაცბუნა იმ მოულოდნელმა გულწრფელობამ, რითაც მთხრობელი ქალბატონები ამ თემაზე საუბრობდნენ.

„საკუთარ ვაგინაზე ფიქრი გვაღელვებს, უფრო სწორად, ის გვაღელვებს, რომ ამაზე საერთოდ არ ვფიქრობთ. არადა, ვაგინა არსებობს, მასზე უნდა ვიფიქროთ; არსებობისთვის მას სხვა ვაგინების კონტექსტი სჭირდება, ვაგინის ერთგვარი კულტურა. ეს თემა ისეთ წყვდიადში და საიდუმლოების ბურუსშია გახვეული, რომ ბერმუდის სამკუთხედს მაგონებს. თუნდაც უსასრულოდ ელოდო, ხმას არავინ მოგაწვდენს.“

ეპიზოდური პიესა „ვაგინა მონოლოგები“. ავტორი, ენსლერი, ამ პიესისთვის ობის პრიზით დაჯილდოვდა. პიესა თარგმნილია ოცდაოთხ ენაზე და ინსცენირებულია ოცზე მეტ ქვეყანაში.

ეპიზოდური პიესა „ვაგინა მონოლოგები“ ყოველ წელს ახალი ტექსტებით ივსება. ავტორი, ივ ენსლერი, ამ პიესისთვის ობის პრიზით (ერთ-ერთი ყველაზე პრესტიჟული თეატრალური პრიზი აშშ-ში) დაჯილდოვდა. თარგმნილია ოცდაოთხ ენაზე და ინსცენირებულია ოცზე მეტ ქვეყანაში (მათ შორისაა ბულგარეთი, თურქეთი, კოლუმბია, ეკვადორი, ინდონეზია, სლოვაკია, ხორვატია, სერბეთი, კორეა, ისრაელი, პაკისტანი, იაპონია). პიესა ძალიან პოპულარულია როგორც შუაგული ევროპის ქვეყნებში, ასევე ტერცო მონდოში. თუმცა, საქართველოში, თვალების ჯიბეში შენახვის ქვეყანაში (აკა მორჩილაძე), ის ჯერ არავის უთარგმნია, ინსცენირებაზე ხომ ლაპარაკიც ზედმდეტია.

„ვაგინა მონოლოგები“ ძალიან საინტერესო და ეფექტური ტექსტია არა მხოლოდ მთხრობელ ქალთა ღიაობის, არამედ იმ გამბედაობის გამოც, რითაც პიესის ავტორი მწვავე თემატიკას უდგება. ეს გამბედაობა უთუოდ გაახსენებს მკითხველს ამერიკელი და ევროპელი მწერალი ქალების შემოქმედებით გამოცდილებას, გაახსენებს შეზღუდვებში შექმნილ გენიალურ ნაწარმოებებს, ერთი შეხედვით უნიადაგო სივრცეში დაბადებულ ტექსტებს, რომლებსაც ქსენოფობურ და პატრიარქალურ გარემოში ქალები ხელისცეცებით ქმნიდნენ.

ენსლერმა მონოლოგების პირველი სამუშაო ვერსია 1996 წელს შექმნა, 200 ქალთან აღებული ინტერვიუს მიხედვით. საუბრის თემა სექსს, ურთიერთობებსა და ქალების მიმართ ძალადობას უკავშირდებოდა. როგორც წერენ, თავდაპირველად, ინტერვიუებს მეგობრული საუბრების ფორმა ჰქონდა. შემდეგ წრე თანდათანობით იმით გაფართოვდა, რომ მთხრობელი ქალები საკუთარი ეპიზოდური პიესა „ვაგინა მონოლოგები“. ავტორი, ივ ენსლერი, ამ პიესისთვის ობის პრიზით დაჯილდოვდა. პიესა თარგმნილია ოცდაოთხ ენაზე და ინსცენირებულია ოცზე მეტ ქვეყანაში. ესსე ისტორიების გარდა, სხვა ქალების ისტორიებზეც ალაპარაკდნენ.

ენსლერი ამბობს, რომ ვაგინების თემამ იმიტომ შეიპყრო, რომ ის ძალადობრივ საზოგადოებაში გაიზარდა: „ქალების დაქვემდებარებულობა ღრმად არის დაკავშირებული მათ სექსუალობასთან“, შეიძლება ითქვას, რეპრესირებულ სექსუალობასთან. „ვაგინა მონოლოგები“ არ ითვლება ისეთ რევოლუციურ ისტორიულ ფაქტად, როგორიც ადამიანის მრავალფეროვანი სექსუალობის შესახებ ექიმ ალფრედ ქინსის მიერ ჩატარებული კვლევები და ამ კვლევების შედეგებია, მაგრამ თითქმის ნახევარი საუკუნის შემდეგ, ამავე თემის გადახედვამ ახალ ეპოქასა და ახალ კონტექსტში, კიდევ ერთხელ დაამტკიცა მისი აქტუალობა.

ახალგაზრდა, ასაკოვანი, გათხოვილი და გაუთხოვარი ქალები, ლესბოსელები, პროფესორები, მსახიობები, სექსოლოგები, აფრო-ამერიკელი, აზიელი, ისრაელელი თეთრკანიანი და შავკანიანი ქალები სექსუალობასთან, გენიტალიებთან დაკავშირებული შეგრძნებებისა და ტრავმების შესახებ მოგვითხრობენ. თავიდან მათ ეძნელებოდათ და ეჩოთირებოდათ მოყოლა, მორცხვობდნენ კიდეც, მაგრამ შემდეგ მათი შეჩერება შეუძლებელი ხდებოდა. „ქორწინება კომპრომისზე წასვლაა“, „სექსუალური აქტის დროს, შუქი უნდა ჩააქრო“, „ქვემოთ სარდაფია - საშიში, წებოვანი და ნოტიო - იქ ნურასოდეს ჩახვალთ, მერწმუნეთ, ავად გახდებით, გული აგერევათ“... ეს ის სტერეოტიპებია, რომელთა ტყვეობაშიც ქალების მოქცევას ცდილობდნენ, ან რომლებითაც ეს ქალები თვითონ ხელმძღვანელობდნენ.

ხანდახან ტრავმირებული ქალები სახელითაც არ მოიხსენიებენ ვაგინას, აგრესიითა და ზიზღით ეკიდებიან მას, რადგან ეს ის არის, რაც მათ არცხვენს, უხერხულ მდგომარეობაში აგდებს.

ერთ-ერთ ესსეში ივ ენსლერი გვეუბნება: „მე მწამს საგნების სახელდების ძალა და საიდუმლო. ენას ჩვენი ჩარჩოების ტრანსფორმირების, ქცევის ნასწავლი მოდელების გადახედვის და ფიქრების ახლებურად წარმართვის შესაძლებლობა აქვს. მჯერა იმის სახელდების, რაც ჩვენს წინაშეა, რადგანაც ხშირად უხილავი სწორედ ის არის. იფიქრეთ სიტყვაზე „ვაგინა“. მჯერა, რომ ყოველი წარმოდგენისას, 128-ჯერ ამ სიტყვის გამეორებით, ჩემი სირცხვილის დასახელებით, ჩემი საიდუმლოებების გამჟღავნებით, ჩემი მისწრაფების გამოვლენით მოხდა ის, რომ საკუთარ თავს, საკუთარ სხეულს დავუბრუნდი. საკმაოდ ხშირად და საკმაოდ ხმამაღლა მისი თქმით ისეთ ადგილებში, სადაც ეს მოსალოდნელი არ იყო, ამის გაჟღერებას ერთდროულად პოლიტიკური და მისტიკური ხასიათი ჰქონდა და მან ქალების მიმართ ძალადობის დასრულების მსოფლიო მოძრაობას მისცა დასაბამი.“

საკუთარ გენიტალიასთან გაუცხოებისას, მისი სხეულის ნაწილად აღქმაც არ ხდება. ლოგიკურია, როცა ეს ომგამოვლილ ბოსნიელ ქალებს ემართებათ (იუგოსლავიის ომის დასრულებიდან ერთი წლის განმავლობაში, 500 000 ქალი გააუპატიურეს). საინტერესოა, რატომ გვაქვს იგივე სურათი ადამიანებთან, რომლებსაც არც ომის საშინელებები გამოუვლიათ და არც რაიმე ექსტრემალურ პირობებში მოუწიათ ცხოვრება? ანუ რითი შეგვიძლია ავხსნათ პრობლემის წარმოშობა სოციალურად და პოლიტიკურად მოწესრიგებულ გარემოში? ძალადობის რა მექანიზმები მოქმედებენ ასეთ დროს?

პიესაში ნახსენები და ჩამოთვლილია დაახლოებით 37 მოფერებითი სახელი, რითაც ამერიკის სხვადასხვა შტატში ვაგინას მოიხსენიებენ. ჩვენში როგორც კაცის, ასევე ქალის გენიტალიის ჟარგონული სახელწოდება სალანძღავ სიტყვად გამოიყენება. ამ შემთხვევაშიც, ენაში ის შეფასებითი მნიშვნელობებია კოდირებული, რომელსაც ადამიანები მას გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად ანიჭებენ. ეს, თავისთავად, ხაზს უსვამს არამარტო სიტყვასთან, არამედ, ზოგადად, სექსუალობასთან საზოგადოების მიმართებასაც. საქართველოში, როცა ამ სიტყვას ხმამაღლა ამბობენ, ილანძღებიან ხოლმე; როცა ჩურჩულებენ, ეს ნიშნავს, რომ რაღაცის ერიდებათ. ნიშანდობლივია, რომ ძირითადად მამაკაცები ყვირიან, ხოლო ქალები ჩურჩულებენ. ამიტომ მოჩურჩულე ქალბატონებზე ანუ მათზე, ვისთვისაც ვაგინაზე საუბარი არადელიკატურობასთან ასოცირდება და ვისშიც მისი ნომინალური არსებობაც უხერხულობის, დისკომფორტის განცდას იწვევს, ეს პიესა თერაპიულად ზემოქმედებს. ერთ-ერთ ინტერვიუში ენსლერი ამბობს: ქვეყნიდან ქვეყანაში, ქალაქიდან ქალაქში სპექტაკლით მოგზაურობისას, მისი ნახვის შემდეგ, ასობით ქალი მელოდებოდა საკუთარი ისტორიის მოსაყოლად. სპექტაკლი ხელახლა აღძრავდა მათ მოგონებებს, ტკივილსა და ვნებებს. ქალები ხელახლა პოულობდნენ იმ სამყაროს, რომელთან მისასვლელიც დიდი ხნის წინ დალუქეს.

სანამ ვინმე პიესის ინსცენირებულ ვერსიას თბილისში იხილავდეს, ქალების თვითშეფასების, საკუთარ სექსუალობაზე მათი წარმოდგენის შეცვლაში, მორალური შეზღუდვებისგან გათავისუფლებაში „ვაგინა მონოლოგების“ ქართული ვარიანტის წაკითხვა ასევე მნიშვნელოვან როლს ითამაშებდა.

ახალგაზრდა, ასაკოვანი, გათხოვილი და გაუთხოვარი, თეთრი და შავკანიანი ქალები სექსუალობასთან, გენიტალიებთან დაკავშირებული შეგრძნებებისა და ტრავმების შესახებ მოგვითხრობენ.

ამასთან დაკავშირებით ვესაუბრე ლიტერატურულ მთარგმნელს, დათო გაბუნიას, რომელიც დიდი ხანია ოცნებობს, „ვაგინა მონოლოგები“ ქართულად თარგმნოს. „ამ პიესამ თავიდანვე მომხიბლა თავისი გაბედულებით, აქტუალობით. სიმართლე გითხრათ, წაკითხვამდე ცოტა სკეპტიკურად ვიყავი განწყობილი, მაგრამ გარწმუნებთ, წაკითხვისთანავე შემეცვალა აზრი და დღემდე უძლიერეს შთაბეჭდილებად მახსოვს.

პიესის ქართულად თარგმნას ბევრი სიძნელე უკავშირდება. პირველ რიგში, იგულისხმება ენობრივი სიძნელეები - ძნელია მოძებნო ისეთი მრავალფეროვანი ლექსიკა, რომელიც შესაბამის ინგლისურ ეკვივალენტებს სრულად გადმოსცემს. ჩვენს ენობრივ გარემოში ავტომატურად ხდება სექსუალობის აღმნიშვნელი ყველა სიტყვის პერიფერიაში განდევნა, ყველაფერს შეურაცხმყოფელი ელფერი აქვს, რაც ძალიან კარგად ასახავს რეალობას: სექსზე ცივილიზებულად არ ვლაპარაკობთ და ეს თემა მთლიანად მამაკაცური გინების მონოპოლიად გადაქცეულა.

შესაბამისად, ძნელია თარგმნო ქართულ ენაზე ტექსტი, რომელიც ქალის გენიტალიებზე ასე ღიად და მოურიდებლად ლაპარაკობს და თან პიესის მთავარი სათქმელი - ქალის „აკრძალული“ სექსუალობის გათავისუფლება - არ დაკარგო, შაყირად არ გადააქციო, რაც ჩვეულებრივ ხდება ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში.

თუმცა, ქართულ ზეპირსიტყვიერებაში ესსე უხვად არის ეროტიკულ-სექსუალური მოტივები, შესაბამისი ტერმინოლოგიით. ამ მხრივ ვახუშტი კოტეტიშვილის მიერ გამოცემული „მოუკრეფავნი“ ნამდვილად მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო.

ქართული სკაბრეზული პოეზიის პირველი კრებულის წინასიტყვაობაში ვახუშტი კოტეტიშვილი წერს: „თუ გადავხედავთ წარმართობის ხანის არქეოლოგიურ მასალას, ფალოსისა თუ ვაგინის უტრირებულ გამოსახულებებს, ჩვენს თვალწინ გადაიშლება უმრავალფეროვნესი გამა მაგიური ეროტიკისა, რაც შეუძლებელია უკვალოდ გამქრალიყო საზოგადოებაში. ქრისტიანული ზნეობრიობის საყოველთაო გამარჯვების შემდგომ წარმართული ეროტიკა კარგავს რელიგიურსა თუ მაგიურ დატვირთვას და არსებობას განაგრძობს სახეცვლილი, მსუბუქი იუმორის სახით“.

ქალო, შენ გახარებასა,
რა გაქვ მა ფეხთშუაშია?
ამ ჩემსა ჩამოკიდულსა
სჯობავა მარიფათშია?

ფსიქოლოგ რუსუდან მირცხულავას აზრით, დღეს ჩვენს კულტურაში მართლაც არსებობს აკრძალული და ტაბუირებული თემები: „საქართველოში იმდენად ბევრი პრობლემატიკაა დაგროვილი - სოციალური, პოლიტიკური, ეკონომიკური, წმინდა მატერიალური პრობლემები, რომ სექსუალობაზე ფიქრი და ამ თემის აქცენტირება ფუფუნებად არის ქცეული. თუმცა, პარადოქსულია ის, რომ სექსუალობა თავისთავად არის ბიოლოგიური ფუნდამენტი, რომელზეც ნებისმიერი ცოცხალი არსება დგას და მიუხედავად ამისა, ხდება მისი იგნორირება. არანაკლებ მნიშვნელოვანი თვითანალიზის პროცესია, რომელიც საშუალებას აძლევს ადამიანს დაფიქრდეს იმაზე, რითაც მისი გონებაა მოცული, რაც მის სხეულს სჭირდება და რაც შინაგანი კომფორტის მოსაპოვებლადაა აუცილებელი.

ქალის სოციალური როლიდან გამომდინარე, რომელიც ისტორიულად ყალიბდებოდა, ჩვენი ფსიქიკიდან სექსუალობისა და ეროტიკის - ამ მდიდარი და საინტერესო სფეროს - აბსოლუტური მიჩქმალვა, ერთგვარი ატროფიაც კი ხდებოდა. მთელი პატრიარქალური კულტურა ინსტინქტთა დამორჩილებას, ფანტაზიებისა და ემოციების მოკვეთას ეფუძნება. ამიტომ, სანამ საზოგადოებაში მამაკაცის კულტი იარსებებს, ქალის როლი ფსიქოლოგიურად დაკნინებული იქნება. ის, რომ ქალი არის პარლამენტის თავმჯდომარე, არსობრივად არაფერს ცვლის“.

ფეხებს შორის რაღაც მაქვს, თუმცა არ ვიცი - რა. არ ვიცი, სად არის ის. არ ვეხები. არც ახლა. არც აღარასოდეს. არც იმ დღიდან მოყოლებული.

პიესაში საკმაოდ ვრცელი ადგილი ეთმობა პირველი მენსტრუალური გამოცდილებების აღწერას. ბევრისთვის ეს უკავშირდებოდა საოცარი შიშის განცდას - „დარწმუნებული ვიყავი, რომ სისხლისგან ვიცლებოდი და ნელნელა ვკვდებოდი“; რადგან ისინი მოულოდნელად ეჯახებოდნენ აუხსნელ ფენომენს, რომელთან შეხებაც ზოგიერთს დანაშაულის გრძნობასაც კი უვითარებდა. რუსუდან მირცხულავა ამბობს, რომ „ძალიან გამაღიზიანებელია ქალის ასაკის აგდებით მოხსენიება, აგრეთვე მისი ფიზიოლოგიის (კლიმაქსი, ალები, მენსტრუალური ციკლი) ირონიზება. ქალი მშვენიერია მთელი თავისი ფიზიოლოგიით, ასაკობრივი ცვლილებებით“. თუმცა, ხშირია შემთხვევები, როდესაც თავად ქალები აუგად იხსენიებენ თავიანთ ფიზიოლოგიურ პროცესებს, რომლებიც მათში შიშს იწვევენ. თავის დროზე, ფრანგებმა მენსტრუალურ ციკლს ძალიან პოეტური განმარტება მოუძებნეს - საშვილოსნოს ტირილი.

მოზარდობის ასაკში, საკუთარი სხეულის არაადექვატური აღქმა და მოგვიანებით, საკუთარი სექსუალობის იდენტიფიკაციასთან დაკავშირებული ტრავმები ხშირად არცოდნის შედეგია. „ვაგინა მონოლოგებში“ არის ერთი ეპიზოდი, სადაც 72 წლის ქალბატონი ფიგურირებს. მას არასოდეს განეცადა ორგაზმი და არასოდეს ენახა საკუთარი გენიტალია. ტრავმა, რომელმაც მას სრულფასოვანი სექსუალური ცხოვრება დააკარგვინა, სწორედ მის არაინფორმირებულობას უკავშირდებოდა.

ასეთი მაგალითები კიდევ ერთხელ ამტკიცებს იმას, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ადამიანისთვის სწორი ინფორმაციის დროულად მიწოდება. ამ პრობლემის არსებობას თავისთავად მივყავართ კითხვამდე, თუ რატომ არ ისწავლება სკოლებში სექსოლოგია - მეცნიერება, რომელიც სქესობრივ ურთიერთობებს ფსიქოლოგიურ, სოციალურ და ფიზიოლოგიურ ასპექტებში განიხილავს. თუმცა, ამასაც მოეძებნება პასუხი, თუკი გავიხსენებთ, რა უშფოთველად ახერხებდნენ მასწავლებლები სკოლაში იმ თავის გამოტოვებას, სადაც საუბარი ადამიანთა განაყოფიერებაზე იყო. მოზარდების მხრიდან საკითხის დამახინჯებულად აღქმის ალბათობა ყოველთვის დიდია, რადგან დიდია არაზუსტი ინფორმაციის მიღების შანსი.

პიესაში აღწერილია ვაგინისადმი მიძღვნილი ვორქშოფიც, რომლის მონაწილეებსაც საკუთარი გენიტალიის დახატვა სთხოვეს. ამ დავალებამ ქალბატონები უხერხულ მდგომარეობაში ჩააგდო, რადგანაც ბევრ მათგანს ნანახიც არ ჰქონდა ის, რაც უნდა დაეხატა. კვირები, თვეები და ზოგჯერ წლებიც გადის ისე, რომ არ ვუყურებთ მას - ამბობდნენ ქალები. ამის მიზეზად ისინი დროის დეფიციტს ასახელებდნენ, მაგრამ რეალურად, აღმოჩნდა, რომ უმეტესობას ამის კეთება, უბრალოდ, არასდროს მოსვლია აზრად. არც ამ ქალებს და არც მათ მეუღლეებს, შეყვარებულებს და სექსუალურ პარტნიორებს არასდროს მიუციათ ერთმანეთისთვის ეს უფლება. მონოლოგებში წარმოდგენილი სხვა ფაქტებიც მხოლოდ იმაზე მიუთითებს, თუ რამდენად დაბალი შეიძლება იყოს ადამიანების მიერ სხეულის არახილული მხარეების შეფასება და რამდენად მნიშვნელოვნად ცვლის ასეთი მიმართების ხელახლა გააზრება არამხოლოდ მათი სექსუალური ცხოვრების, არამედ, ზოგადად, ცხოვრების წესს.

შეიძლება მსგავსი აღმოჩენები თვითკრიტიკულ ფონზე მიმდინარეობდეს და გარშემო მყოფთა მხრიდან რეპრესიული განწყობაც თან ახლდეს, მაგრამ თვითანალიზი და ურთიერთობების ანალიზი ის ერთადერთი გზაა, რომლითაც ადამიანი საკუთარ თავში საყრდენის პოვნას შეძლებს.

აკი ერთ-ერთ ინტერვიუში ივ ენსლერიც ამბობს:

„საგნების სახელდება, ტაბუების ნგრევისა და უარყოფის მეშვეობით, ყველაზე საშიში, შემაშფოთებელი და კრიტიკული სამუშაოა. ეს უნდა მოხდეს პოლიტიკური კლიმატის და ძალადობის, კრიტიკის ქარ-ცეცხლში მოხვედრის საშიშროებისა და განდევნის მიუხედავად; მიუხედავად იმისა, რომ არ ეყვარებით“.

„სექსუალობა თავისთავად არის ბიოლოგიური ფუნდამენტი, რომელზეც ნებისმიერი ცოცხალი არსება დგას“.

როცა მინდა, როგორც მინდა, სადაც მინდა, რასაც მინდა

ავტორი: ანა კორძაია-სამადაშვილი
ფოტო: დავით მესხი

„ფორმატი“ საძაგელი ცნებაა. სულ რაღაც ჩარჩოში ხარ მოქცეული. ამ რუბრიკის ფორმატი რომ არა, გიამბობდით, როგორ აღმოვაჩინე 1995 წელს შორეულ გერმანიაში „ფაუსტი“ და კახა ბაკურაძე - მას კი არ ვახსოვარ, მაგრამ ეგ არაფერი. გიამბობდით, როგორი წარმოდგენები გამართა „მოძრაობის თეატრმა“ თეატრალურ სარდაფში თუ სამეფო უბნის თეატრში. გიამბობდით... მოკლედ, რას არ გიამბობდით, მაგრამ ვაგლახ! ფორმატი უნდა დავიცვა. ამიტომ იმით შემოვიფარგლები, თუ როგორ გავატარე კახა ბაკურაძესთან ერთად ერთი კარგი დღე.

კახა ბაკურაძე წარსულით არ ცხოვრობს. თავად განსაჯეთ: მისი თეატრი მოძრაობის თეატრია და სულ უკან-უკან რომ იყურებოდეს, აბა, სად მოხვდებოდა?

თუმცა მკითხველს მაინც მოვახსენებ იმას, რასაც ჩემი გმირი თავადაც ხალისით ჰყვება: ის დაიბადა სცენაზე, ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით. - ცხრა თვის ორსული დედა ტანგოს ცეკვავდა და კახაც გაჩნდა. მას ზრდიდა უამრავი მსახიობი - მამის სამეგობროში პირველი ვაჟიშვილი იყო და ახლა, მრავალი წლის შემდეგ, კახას შეუძლია დანამდვილებით თქვას, რომ ოცდახუთი მსახიობის ენერგია სულ თან დაჰყვება და მასში ხან ერთის თვისებები წამოჰყოფს თავს და ხან - მეორისა. მას კარგად ახსოვს, როგორ თამაშობდნენ მსახიობები სარეპეტიციო დარბაზში რაგბის - ბურთი ჩვენი გმირი, კახა ბაკურაძე ბრძანდებოდა, იმხანად ძალიან პატარა. ჯერ კი დანდობით ესროდნენ ერთმანეთს, მოკლე მანძილებზე, მაგრამ მერე, როცა აღმოაჩინეს, რომ ძალიან მოქნილ „ბურთთან“ ჰქონდათ საქმე, დისტანცია გაიზარდა და კახაც ყოჩაღად ჩაეჭიდებოდა ხოლმე მას, ვისაც მის თავს აწოდებდნენ.

იმ დროიდან მოყოლებული, კახა ბაკურაძემ მთელი ცხოვრება სცენაზე გაატარა და დედამიწას თეატრებთან ერთად ორჯერ შემოუარა. ეს ყველაფერი ძალიან კარგი იყო, ახლა კი კახას ყველაზე კარგი ხანა აქვს: თავის „მოძრაობის თეატრთან“ ერთად უკვე შეუძლია ითამაშოს როცა უნდა, როგორც უნდა და სადაც უნდა. სცენა ყველგანაა, კახა და მისი მსახიობები თამამად ითამაშებენ კედელზე, გამოქვაბულის ჭერზე - ესეც გაუკეთებიათ. მაგრამ ეს ისე, ცალკეული სურათებია. მთავარი მაინც ისაა, რომ „მოძრაობის თეატრისთვის“ სცენა მთელი სამყაროა და არავის უწევს მისი ძებნა და ბილეთის ასაღებად რიგში დგომა: კახა ბაკურაძე და მისი თეატრი თქვენთან თავად მოვლენ, თან ძალიან საინტერესოდ, ვთქვათ, ოჩოფეხებზე შემომდგარი.

. . .

ამ შვიდი ავადსახსენებელი ოჩოფეხის გამო ამოვყავი თავი ელიავას ბაზრობაზე, სადაც ძალიან ციოდა და ალაგ-ალაგ, სრულიად ულოგიკოდ, გაუსაძლისი ქარი უბერავდა. ელიავაზე გავყევი კახა ბაკურაძეს, გიორგი ბაბალაშვილს, რომლის თანამდებობასაც, მისი თქმით, ჰქვია ჯარისკაცი, და კიდევ ერთ ყმაწვილს, რომელიც საჭესთან იჯდა, არავინ გამაცნო, და შემდეგ, ჩემი გულის გასახეთქად, აღმოჩნდა, რომ კახას შვილია, სოსო - რამხელა ჰყოლია!

მე: ოთხი წლისამ გააჩინე?

კახა: არა, ორსული გავჩნდი.

მანქანა იყო მრავალჭირნახული, თუმცა ერთი შეხედვით მშვენიერი. სოსომ თქვა, მამაჩემი მანქანებს სწორედ ამ პრინციპით არჩევს: კარგი მაგნიტოფონი თუ აქვს და თუ შეიხედება, მოსწონსო. ერთია, საბრალო მანქანას დიდძალი ბარგის ტარება უწევს ხოლმე და ზოგჯერ მუცელს უხახუნებს მიწას. მერე ბაბალას და სოსოს მოჰყავთ კაცებთან, რომლებსაც შესანიშნავი სახელები ჰქვიათ, მაგალითად, ხადავიკი, და ისიც კვლავ გონს მოდის.

ამჯერად ალუმინის მილებისა და დიურალუმინის ფურცლისთვის - ნახეთ, როგორ გავერკვიე! - რკინის კაცებთან მივედით, რომლებიც მსახიობებს უკვე შესანიშნავად იცნობენ და მათი საოცარი მოთხოვნები აღარ უკვირთ ხოლმე. არადა, პირველად, ცოტა არ იყოს, ცერად უყურებდნენ - რა ოჩოფეხები... ახლა უკვე დიდი ურთიერთგაგება და სიყვარულია: Art metal-თან - მე მოვკვდე, ასე ეწერა - ჩამომდგარმა კახამ ხელის ტელეფონით დაურეკა „თავის“ რკინის კაცს, კმაყოფილმა მოგვახსენა, რასაც ისმენდა: - а нам все равно... და განაცხადა, ოც წუთში მოვაო.

ის კაცები, ჩანს, მართლა რკინისები არიან - რა აძლებინებთ?! მე ცოტა ხანში ისე გავიყინე, რომ ბაზრობის სასადილო სამოთხის კარად მეჩვენა. იქ კაცებმა მშვენიერი, მგონი ქაღალდის სოსისები შეუკვეთეს და მეც დავლიე რაღაცა, რაც ერთი შეხედვით ძალიან ჰგავდა ყავას. დავსხედით და კახამ თეატრის შესახებ ლაპარაკი დაიწყო.

ცოდვა გამხელილი ჯობია: ცალკეული დადგმების გარდა, მე დრამატული თეატრი არ მიყვარს. თუ რამე სოციალურ-პოლიტიკური დატვირთვისა უნდა იყოს, ამისთვის თეატრი ნამდვილად აღარაა საჭირო. მე მგონი, ის დრო გავიდა, როცა სცენიდან მსახიობი დასძახებდა, მოსამართლეები მექრთამეები არიანო, და მერე მაყურებელი ეშმაკურ-კმაყოფილი სახით იქნევდა თავს: „გაიგე, რა თქვა?“ თუ მაინცდამაინც ვინმეს უვარგისობით გინდათ გულის მოფხანა, თეატრში რა გინდათ, ჩართეთ ტელევიზორი, იქ პირდაპირ ღრიალებენ: „მოსამართლე დონღულიკაშვილი მექრთამე და ფურთხია!“ ვერაფრით ვერ ვხვდები, რატომ მიყვირიან სცენიდან გაბრაზებული ქალები და კაცები, - განსაკუთრებით ქალები! ნათელი დასტური იმისა, რომ ქართველი ქალი ბუნებით ავია და ისტერიული. რა აუცილებელია, გმირებმა სრულიად უადგილო ადგილას დავლური დაუარონ, საერთოდ, რატომ მძაბავენ, რა უნდათ ჩემგან?

კახამ ამიხსნა, რომ ეს არის „გამჭოლი მოქმედება“: ვიღაცა ვიღაცას რაღაცას ეტყვის ან უზამს, ის დაფიქრდება, გაიაზრებს, რაც დაემართა და... ყვირილს დაიწყებს. არ მინდა. გამჭოლი მოქმედება არ მომწონს.

კახა ბაკურაძის მოძრაობის თეატრი სულაც არ ისახავს მიზნად ჩემს გაუბედურებას. მსახიობები ცეკვავენ, და ეს ყველაზე კარგია. თუ კარგად ცეკვავენ, მეც ავცეკვდები, და როცა ცეკვა დამთავრდება, ან გული დამწყდება, რატომ მორჩაო, ან კვლავ ცეკვას განვაგრძობ. კახამ ასე განმარტა: თუ თეატრი არ გახარებს, არ გამხიარულებს, სიყვარულს არ გაძლევს და არ გასვენებს, გამოდის, რომ ის ნერვებს გიშლის, გამძიმებს, გაბრაზებს და გღლის - გინდა ასეთი თეატრი? არა, არ მინდა.

მე მინდა, რომ ჩემი ქალაქის ქუჩებში ლამაზი, ფერადი, მხიარული კაცები და ქალები დადიოდნენ, კარგ მუსიკას უკრავდნენ და ხალისიან წარმოდგენებს მართავდნენ. მერე თავიანთი ლამაზი შაპიტოთი - ექნებათ, აბა, არ ექნებათ? - მთელი საქართველო მოიარონ და ყველა პატარა სოფელშიც გაისმას დოლის ბაგუნი: კახა ბაკურაძის თეატრი ჩამოვიდა! ამ მსახიობებს ყველაფრის გაკეთება შეუძლიათ, არამარტო გმირების განსხიერება, ოჩოფეხებით ცეკვა და ცეცხლით ჟონგლიორობა, არამედ - მთავარი! - სიხარულის მოტანა. ვაშა, ვაშა, კახა ბაკურაძის მოძრაობის თეატრი ჩამოვიდა!

მანამდე კი სასადილოში ვსხედვართ და კახა ყვება, რა დაგვემართება, თითო არაყი „ჯოკერი“ რომ დავლიოთ: დავცოფდებით და დიდ პოგრომს მოვაწყობთ ელიავას ბაზრობაზე. ისე, რა, ესეც ხომ შოუ იქნებოდა...

. . .

დიაგნოზი: ტოპოგრაფიული იდიოტიზმი. ვერაფრით ვერ მივხვდი, რომ ქუჩის მოპირდაპირე მხარეს დიდუბის მეტროა, თავი რაღაც გაუგებარ ფილმში მეგონა.

ეს არის უზარმაზარი დარბაზი, სადაც უამრავი რკინაა, ყინავს და საშინელი ბრაგაბრუგია. კახამ უშველებელ მანქანასთან მიმიყვანა და ძალიან თვალსაჩინოდ წარმომიდგინა გილიოტინა: დადებ თავს და - „ბრახ!“ დაიძახა მანქანამ და რკინის ნაჭრები გადმოყარა. სასიამოვნო იყო-მეთქი, ნამდვილად ვერ ვიტყვი.

აქ კახა ოჩოფეხებს ამზადებინებს. სწორედ ამ ქარხნის გვერდით შეუძენიათ წინადღით - გორგოლაჭებიან ფეხსაცმელს რა ჰქვია? მოკლედ, როლიკები. ვაჭრობა ასე წარიმართა: კახამ თქვა, რომ თუ ფასს დაუკლებდნენ, სამ წყვილს იყიდდა და თან ფოკუსს აჩვენებდა. გამყიდველი დათანხმდა. კახამ, ფოკუს-მოკუსო, და ცხვირსახოცი გააქრო. გამყიდველმა, ფოკუსის გაკეთება მასწავლე და ერთ წყვილს გაჩუქებო, და ასე შეიძინა „მოძრაობის თეატრმა“ ოთხი წყვილი, ბოდიში მომითხოვია და როლიკები.

სანამ რაღაცა იჩარხებოდა და გილიოტინა გრუხუნებდა, კახა ბაკურაძემ მითხრა, გულდასაწყვეტია, საქართველოში მსახიობებს თავიანთი საქმის მიმართ დამოკიდებულება ასე მკვეთრად რომ შეეცვალათო. აღარც ჯირითი იციან, აღარც ფარიკაობა, - გახსოვთ, ძველ ფილმებში რას არ სჩადიოდნენ! კახა თვლის, რომ მსახიობი, რომელიც რომელიმე როლს, რომელიმე სახეს ცხვირს უბზუებს, მსახიობი არაა. თავად ამბობს, რომ ახლა მსახიობისთვის ყველაზე კარგი ასაკი აქვს და შეუძლია, ყველა და ყველაფერი ითამაშოს, მაგალითად, ქალი. დავეჭვდი: კარგი კაცია, მაგრამ ვითომ, ლამაზი ქალი იქნებოდა? კახამ მითხრა, რომ ძალიან ჰგავს დედამისს, დედამისი კი ლამაზი ქალია, ასე რომ...

. . .

ძველი კინოსტუდიის ტერიტორიაზე ცხოვრობს თეატრი. აქ დილით ვარჯიში იწყება, საკმაოდ მძიმე და სერიოზული. სიტყვა „თავდაუზოგავად“ კახას დასს საუკეთესოდ ესადაგება. სწავლობენ ყველაფერს, რაც აკრობატებმა, ჟონგლიორებმა, მიმებმა, მეკლდეურებმა და მძლეოსნებმაც კი უნდა იცოდნენ, და სწავლობენ სამსახიობო ხელოვნებას, თავიანთი საქმის მიმართ სწორ დამოკიდებულებას. „არ მინდა“ და „არ შემიძლია“ აქ არ ჭრის: ყველას ყველაფერი უნდა და შეუძლია.

ყველაზე „ხანშიშესული“ მსახიობი ოცდაორი წლისაა. კახას თქმით, მისი პრობლემა ისაა, რომ მსახიობები ხშირად იცვლებიან - ხელმოკლეობის გამო, „მოძრაობის თეატრს“ ხომ დამფინანსებელი არა ჰყავს. ხშირად ხდება ხოლმე, რომ სხვა თეატრში გადასული მსახიობი კვლავ კახასთან ბრუნდება, ხოლო თუ სხვაგანაც წარმატება აქვს, კახას ძალიან უხარია: „ეს ნიშნავს, რომ ჩემს საცხობში გამომცხვარი ნამცხვარი სხვაგანაც გემრიელია“.

ოთახში, სადაც ღუმელი გიზგიზებს, კოსტუმები კიდია და კედლებზე უამრავი ნიღაბია მიმაგრებული, მოწევა არ შეიძლება, „ჰიგიენის ამბავია, თორემ გაგვიჩნდება მერე ჯიბლიბოები...“ კოსტიუმების ნაწილი თავად კახამ შეკერა - ოდესღაც ითვლებოდა, რომ არქიტექტორი უნდა გამხდარიყო და ხაზვაც ეხერხება და ხატვაც, კერვა კი ბებიისგან ისწავლა, „დავუპადიეზდე და ახლა ხელით ავერლოკის გაკეთებაც შემიძლია“. რამდენიმე სამოსი მოდელიორებმა აჩუქეს, ორმა კარგმა გოგომ ულამაზესი ქუდი შეუკერა და ახლა კახას ერთი დიდი, ბრჭყვიალა გულსაბნევი უნდა, რომ ქუდზე დაამაგროს და მთლად ნაპოლეონივით იქნება.

კახას ფული იმისთვის უნდა, რომ ახალი კოსტუმები შეიძინოს და საუკეთესო ხმის აპარატურა ჰქონდეს, თორემ რა - ის, რისთვისაც მავანნი იბრძვიან, უფასოდაც აქვს. მანამდე კი სხვაგვარად გავა ფონს - აი, ამ ძველ ჩეხურ გიტარას გაწმენდს, გახეხავს, მერე გოჩა თოფურია მოხატავს და მშვენიერი გიტარა გამოვა. აფსუს, „ციკლოვკის“ მერე როგორი წმინდა ნახერხი ჰქონდა და სად წავიდა ის ნახერხი...

ბაბალამ სადღაც ისეთ ადგილს მიაგნო, სადაც ლობიანები და მართლა ყველიანი ხაჭაპური იყიდება, და ახლა დაბალ კარადაზე მეფური სუფრა აქვს გაშლილი. საღამოს რეპეტიციის დაწყებამდე როლიკებიანი მსახიობები ამ სუფრას ჩაუვლიან, ჩამოუვლიან და მიირთმევენ. იქვე ვიღაცა ახალ ოჩოფეხებზე დადგომას ცდილობს. კახამ ამიხსნა, რომ ოჩოფეხებზე სიარულის სწავლისას ჯერ წაქცევა უნდა ისწავლო, და საერთოდ, მსახიობი, უპირველეს ყოვლისა, ძალიან მოქნილი უნდა იყოს, „ისე კი არა, კარადას რომ წამოედებიან ხოლმე და მერე ისეთი ამბავი ტყდება, გეგონება, მანქანა დაეჯახაო...“ მოქნილი ყველა თვალსაზრისით, რადგან მსახიობი თავად უნდა მოერგოს ყველას და ყველაფერს - ყველანაირ მაყურებელს და ყველანაირ გარემოს. მან მაშინაც უნდა ითამაშოს, როცა გარშემო სამყარო ინგრევა.

არაფერიც არ დაინგრევა. ყველაფერი კარგად იქნება. ჯერ - ჩუმად! რეპეტიცია იწყება! საახალწლოდ ქუჩაში ხშირად შეგვხვდება კახა ბაკურაძის „მოძრაობის თეატრი“. მერე კი, როცა დათბება და კახას აუცილებლად ექნება ახალი შაპიტო, ისინი გზას გაუყვებიან და საქართველოს ყველა ქალაქსა და სოფელში ჩაბერავენ სტვირებს, ყველა ქუჩაში ჩაივლიან ოჩოფეხებზე შემდგარი მსახიობები და დოლის ბაგუნი და საკარნავალო მსვლელობა ყველას ამცნობს: ვაშა, ვაშა, კახა ბაკურაძის თეატრი ჩამოვიდა!

P.S. კახა ბაკურაძესთან ერთად გატარებული დღისთვის ავტორები მადლობას მოახსენებენ გიორგი ბაბალაშვილს.