Кавказ

Кавказ. Газета еженедельная с 1846-1851 г.г., с выходом два раза в неделю с 1852-1867 г.г., три раза в неделю с 1868-

1876 г. и ежедневная с 1877-1918 г. Тифлис, 1846-1918.

Одна из старейших русских газет, издававшихся в Закавказье, просуществовавшая с 1846 г. до половины февраля 1918 г.

Основана на правах частного издания как официоз российского царизма при наместнике Кавказском кн. Воронцове.

Ближайшие задачи "Кавказа" сформулированы были так: "быть правдивым отголоском истины, знакомить соотечественников

с любопытным краем, находящимся еще почти в младенческом состоянии и малоизвестным, раскрыть источники

промышленности и торговли и верным отчетом благотворительных мер и действий русского правительства в отношении

Кавказа показать настоящую цену попечения нашего государя". (Передовая N1 за 1846 г.).

С 1856 г. "Кавказ" становится официальным правительственным изданием, имея официальную и неофициальную части. Но

до 1899 г. газета была в аренде у частных редакторов-издателей по выбору наместничества и на ее издание выдавалась

лишь правительственная субсидия. С 1899 г. "Кавказ" переходит в полное распоряжение канцелярии

главноначальствующего и превращается в полном смысле в казенное издание.

При основании своем "Кавказ" был еженедельным изданием и выходил по субботам. В 1846 г. вышло 52 N, в 1847-51 N, в

1848-1851 г. -по 52 N. С 1852 г. "Кавказ" выходит два раза в неделю, с 1868 г. -три раза в неделю, с 1877 г. становится

ежедневной газетой, выходившей ежедневно, кроме послепраздничных дней, в объеме больших столичных газет.

Первым редактором - издателем "Кавказа" был 0. Константинов (с 1846 г. по 1851 г.), после него в 1852 и 1853 г. Н.

Сливицкий, в 1854, 1855 и 1856 г. Вердеревский, которого в конце 1856 г. сменил Н. Берзенов.

В 1857-1859 г, "Кавказ" редактировал и издавал Ф. Бобылев, в 1860-63 г. г. после некоторого промежутка, когда его

заменял Берзенов, снова Ф. Бобылев, с 1864-1867 г. Э. Шварц, с 1868-1871 г. Сливицкий П. А., с 1872 г. по 1876 г.

Сталинский Е. С., с 1877-1881 г. Воронов Н. и Д. Кобяков. с 1882-1884 г. кн. Д. Эристов, с 1885-1890 г. М. Тебеньков,

с 1891 по 1897 г. Ю. Н. Милютин, в 1898-1899 г. В. Л. Величко. В 1899 г., когда "Кавказ" перешел в полное

распоряжение канцелярии главноначальствующего, газету редактируют сначала М. Тебеньков, с 1900-1902 г. Бегичев

К. И., затем Опочинин (до 1907 г.), Белинский (до 1911 г.), А. М. Сливицкий. Стратонов (до 1915 г.) и Лебедев.

"Кавказ" являлся официальным органом правительственной власти на Кавказе в первый год после февральской революции

1917 г. при Особом Закавказском комитете. Прекратил существование, когда "Озаком" сменил Закавказский комиссариат и

организовался Закавказский сейм.

Как официоз и затем официальное правительственное издание, "Кавказ", защищая все мероприятия царизма, должен был

отображать в розовом свете все одиозные особенности колониального угнетения народов Кавказа царским правительством.

(Особенно ярко проводилась на страницах Кавказа человеконенавистническая политика царизма и травля национальностей

Закавказского края во время редакторства В. Величко).

На страницах "Кавказа" напечатано не мало ценных статей и заметок (из истории, этнографии и по отдельным краевым

вопросам), принадлежащих известным литературным именам. Как литературный памятник, газета эта имеет большое

значение. Более полные комплекты (почти за все годы) "Кавказа" сохранились в библиотеках Госуд. музея, парт, курсов при

ЦК КП (б) Грузии, ТГУ и Гос. публичной.

Зерцалов Г.В. Библиография Русской Периодики Грузии ч.1.Тб.1941

Кавказ: Вестн. Закавк. комиссариата. - 1846, 5 янв - [?]. - Тифлис, 1846 - 1917.

Указ.: за 1853 - 1854, 1858.

Прил.: Казенные прибавления к газете "Кавказ" 1856 - 1867 (см.); Литературный листок, издаваемый редакцией газеты

"Кавказ" 1864 (cм.); Иллюстрированное приложение к газете "Кавказ" 1902 -1905 (cм.); Кавказ: Изд. офиц. 1910 - 1911 (см)

1846 N 1 (5/I)-52 (28/XII); 1847 N 1 (4/I)-52 (27/XII); 1848 N 1 (3/I)-52 (25/XII); 1849 N 1 (1/I)-52 (24/XII);

1850 N 1 (4/I)-102 (30/XII); 1851 N 1 (5/I)-98 (28/XII); 1852 N 1 (5/I)-83 (31/XII); 1853 N 1 (7/I)-96 (30/XII); 

1854 N 1 (2/I)-100 (21/XII); 1855 N 1 (1/I)-100 (21/XII); 1856 N 1 (1/I)-101 (23/XII); 1857 N 1 (3/I)-100 (22/XII);

1858 N 1 (2/I)-101 (25/XII); 1859 N 1 (1/I)-101 (24/XII); 1860 N 1 (3/I)-101 (25/XII); 1861 N 1 (1/I)-101 (24/XII);

1862 N 1 (1/I)-101 (23/XII); 1863 N 1 (3/I)-101 (25/XII); 1864 N 1 (5/I)-100 (24/XII); 1865 N 1 (3/I)-100 (23/XII);

1866 N 1 (2/I)-100 (22/XII); 1867 N 1 (1/I)-100 (21/XII); 1868 N 1 (3/I)-150 (22/XII); 1869 N 1 (1/I)-151 (24/XII);

1870 N 1 (1/I)-151 (24/XII); 1871 N 1 (1/I)-151 (24/XII); 1872 N 1 (2/I)-150 (22/XII); 1873 N 1 (3/I)-150 (23/XII);

1874 N 1 (2/I)-150 (22/XII); 1875 N 1 (3/I)-151 (29/XII); 1876 N 1 (2/I)-151 (29/XII); 1877 N 1 (15/I)-268 (31/XII);

1878 N 1 (1/I)-294 (31/XII); 1879 N 1 (3/I)-282 (30/XII); 1880 N 1 (1/I)-351 (31/XII); 1881 N 1 (1/I)-287 (31/XII);

1882 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1883 N 1 (1/I)-293 (31/XII); 1884 N 1 (1/I)-289 (30/XII); 1885 N 1 (1/I)-345 (31/XII);

1886 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1887 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1888 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1889 N 1 (1/I)-345 (31/XII);

1890 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1891 N 1 (1/I)-344 (31/XII); 1892 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1893 N 1 (1/I)-345 (31/XII);

1894 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1895 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1896 N 1 (1/I)-346 (31/XII); 1897 N 1 (1/I)-345 (31/XII);

1898 N 1 (1/I)-343 (31/XII); 1899 N 1 (1/I)-342 (31/XII); 1900 N 1 (1/I)-346 (31/XII); 1901 N 1 (1/I)-345 (31/XII);

1902 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1903 N 1 (1/I)-345 (31/XII); 1904 N 1 (1/I)-348 (31/XII); 1905 N 1 (1/I)-318 (31/XII);

1906 N 1 (1/I)-289 (31/XII); 1907 N 1 (1/I)-284 (30/XII); 1908 N 1 (1/I)-298 (31/XII); 1909 N 1 (1/I)-297 (31/XII);

1910 N 1 (1/I)-298 (31/XII); 1911 N 1 (1/I)-291 (31/XII); 1912 N 1 (1/I)-295 (30/XII); 1913 N 1 (1/I)-296 (31/XII);

1914 N 1 (1/I)-296 (31/XII); 1915 N 1 (1/I)-295 (31/XII); 1916 N 1 (1/I)-293 (31/XII);

1917 N 1 (1/I)-243 (31/XII), 1 (2/XI)-43 (31/XII); 2018 N 1 (3/I)-146 (16/VII)

"კავკაზ" [კავკასია]. ყოველკვირეული გაზეთი 1846-1851 წლებში, კვირაში ორჯერ გამოიცემოდა 1852-1867 წლებში, კვირაში სამჯერ-

1868-1876 წლებში, ხოლო 1877-1918 წლებში გახდა ყოველდღიური გამოცემა. თბილისი, 1846-1918.

ეს არის კავკასიაში გამოცემული ერთ-ერთი ყველაზე ძველი რუსული გაზეთი, რომელიც გამოიცემოდა 1846 წლიდან 1918 წლის

თებერვლის შუა რიცხვებამდე. იგი დაარსდა კერძო გამოცემის უფლებით რუსეთის მეფისნაცვლის, თავად ვორონცოვის პერიოდში, როგორც

კავკასიაში რუსეთის ცარიზმის ოფიციოზის პოლიტიკის გამტარებელი გამოცემა. "კავკაზის" უახლოესი გეგმები ასე იყო ჩამოყალიბებული:

"იყოს ჭეშმარიტების მართალი გამხმოვანებელი, გააცნოს თანამემამულეებს საინტერესო მხარე, რომელიც ჯერ კიდევ თითქმის ჩვილის

მდგომარეობაშია და ნაკლებად ცნობილია, აღმოაჩინოს მრეწველობისა და ვაჭრობის წყაროები და კავკასიის მიმართ რუსეთის ხელისუფლების

საქველმოქმედო ღონისძიებებისა და მოქმედების სწორი ანგარიშგების გზით აჩვენოს ჩვენი ხელმწიფის მწრუნველობის ნამდვილი ფასი

(მოწინავე სტატია 1946წ., N 1) 1856 წლიდან "კავკაზი" ხდება მთავრობის ოფიციალური გამოცემა, რომელიც შეიცავდა ოფიციალურ და

არაოფიციალურ ნაწილებს.თუმცა, 1899 წლამდე გაზეთი არენდით ეკუთვნოდათ კერძო რედაქტორ-გამომცემლებს მეფისნაცვლების

შეხედულებების მიხედვით და მის გამოცემაზე გამოიყოფოდა მხოლოდ სამთავრობო სუბსიდია.1899 წლიდან "კავკაზი" გადადის

კანცელარიის მთავარმმართებლის სრული გამგებლობის ქვეშ და ხდება სახელმწიფო გამოცემა. 

დაფუძნების დროს "კავკაზი" იყო ყოველკვირეული გამოცემა და გამოდიოდა შაბათობით. 1846 წელს გამოვიდა 52 ნომერი, 1847 წელს-

51 ნომერი, 1848-1851 წლებში 52-52 ნომერი გამოვიდა. 1852 წლიდან "კავკაზი" გამოდის ორჯერ კვირაში, 1868 წლიდან - სამჯერ

კვირაში, ხოლო 1877 წლიდან ხდება ყოველდღიური გაზეთი.იგი გამოდიოდა ყოველდღე დღესასწაულების მომდევნო დღეების გარდა.

მოცულობით იგი იყო დედაქალაქის დიდი გაზეთების ზომის.

"კავკაზის" პირველი რედაქტორ-გამომცემელი იყო ო. კონსტანტინოვი (1846-1851 წლებში), მის შემდეგ 1852 და 1853 წლებში - გ.ნ.

სლივიცკი, 1854, 1855 და 1856 წლებში იყო გ. ვერდერევსკი, რომელიც 1856 წლის ბოლოს შეცვალა ნ. ბერზენოვმა.

1857-1859 წლებში გაზეთის რედაქტორ-გამომცემელი იყო ფ. ბობილევი, 1860-1863 წლებში, თუ არ ჩავთვლით მჩირე დროს, როდესაც

იგი შეცვალა ბერზენოვმა, ისევ ბობილევი რედაქტორობდა. 1864-1867 წლებში რედაქტორი იყო გ. სლივიცკი, 1872-1876 წლებში - ე.ს.

სტალინსკი, 1877-1881 წლებში - ნ.ვორონოვი და დ. კობიაკოვი, 1882-1884 წლებში - თავადი დ. ერისტოვი, 1885-1890 წლებში -

მ.ტებენკოვი, 1891 1897 წლებში - იუ.ნ. მილიუტინი, 1898-1899 წლებში - ვ.ლ. ველიჩკო. 1899 წლიდან, როდესაც "კავკაზი" გადავიდა

კანცელარიის მთავარმმართებლის გამგებლობაში, გაზეთის რედაქტორები იყვნენ, თავდაპირველად მ. ტებენკოვი, 1900-1902 წლებში - კ.ი.

ბეგიჩევი, შემდეგ კი - ოპოჩინინი (1907 წლამდე), ბელინსკი (1911 წლამდე), ა.მ. სლივიცკი და სტრატონოვი (1915 წლამდე),

ბოლოს კი- ლებედევი.

"კავკაზი" იყო მოქმედი ხელისუფლების ოფიციალური ორგანო კავკასიაში 1917 წლის თებერვლის რევოლუციის შემდეგ პირველ წელს. იგი

ექვემდებარებოდა კავკასიის საგანგებო კომიტეტს. მან არსებობა შეწყვიტა მას შემდეგ, როცა კავკასიის საგანგებო კომიტეტი (Озаком)

შეცვალა კავკასიის კომიტეტმა და ჩამოყალიბდა ამიერკავკასიის სეიმი. როგორც სამთავრობო გამოცემა, "კავკაზი" იცავდა ცარიზმის ყველა

ქმედებას და ვალდებული იყო ვარდისფერ ფერებში აღეწერა ავკასიის ხალხების კოლონიური ჩაგვრის ყველა ოდიოზური

განსაკუთრებულობა ცარისტული ხელისუფლების მხრიდან (განსაკუთრებულად ნათლად ჩანდა ”კავკაზის” ფურცლებზე  ცარიზმის

კაცთმოძულე პოლიტიკა და ამიერკავკასიის ხალხთა სიძულვილი ბ.ველიჩკოს რედაქტორობის დროს). 

"კავკაზის" ფურცლებზე იბეჭდებოდა მრავალი ფასეული სტატია და ნარკვევი (ისტორიის, ეთნოგრაფიისა და ცალკეუულ სამხარეო

საკითხებზე), რომელთა ავტორები იყვნენ ცნობილი ლიტერატორები. გაზეთ "კავკაზს", როგორც ლიტერატურულ ძეგლს, დიდი

მნიშვნელობა აქვს. 

"კავკაზის" შედარებით სრული კომპლექტები  (თითქმის მთელი წლებისა) შენახულია სახელწიფო მუზეუმისა და თსუ-ს ბიბლიოთეკებში.

Зерцалов Г.В. Библиография Русской Периодики Грузии ч.1.Тб.1941

Кавказ: Вестн. Закавк. комиссариата. - 1846, 5 янв - [?]. - Тифлис, 1846 - 1917.

ბრძანება: 1853 - 1854, 1858 წლებისათვის.

დამატებები: გაზეთ "კავკაზის" სახელმწიფო დამატებები (1856-1867 წწ); ლიტერატურული ფურცელი, რომელსაც გაზეთი "კავკაზი"

გამოსცემდა 1864 წელს; გაზეთ "კავკაზის" ილუსტრირებული დამატება (1902-1905 წწ); "კავკაზი": ოფიც. გამოც. (1910-1911 წწ).